E.H. Gombrich / Sanatın Öyküsü (Cep boy) by Remzi Kitabevi

İçindekiler

Önsöz

Giriş Sanat ve Sanatçılar 20

Yabansı Başlangıçlar Tarihöncesi, ilkel topluluklar ve eski Amerika 36

Sonrasızlığın Sanatı Mısır, Mezopotamya, Girit 48

Büyük Uyanış Yunanistan, m.ö. VII. ve V. yüzyıllar arası 62

Güzelliğin Dünyası Yunanistan ve Yunan dünyası, m.ö. IV. ve m.s. I. yüzyıllar arası 80

Dünyayı Fethedenler Romalılar, Budistler, Museviler ve Hıristiyanlar, m.s. I. ve IV. yüzyıllar arası 92

Yol Ayrımı Roma ve Bizans, V. ve XIII. yüzyıllar arası 102

Doğu Sanatına Bakış İslam, Çin, II. ve XIII. yüzyıllar arası 110

Döküm Potasında Batı Sanatı Avrupa, VI. ve XI. yüzyıllar arası 118

Yeryüzü Kilisesi XII. yüzyıl 128

Göksel Kilise XIII. yüzyıl 13 8

Saraylılar ve Kentsoylular XIV. yüzyıl 154

Gerçekliğin Ele Geçirilmesi XV. yüzyıl başları 166

Gelenek ve Yenilik: I İtalya’da XV. yüzyıl sonları 182

Gelenek ve Yenilik: II Kuzey’de XV. yüzyıl 200

Ulaşılan Uyum Toskana ve Roma, XVI. yüzyıl başları 214

Işık ve Renk Venedik ve kuzey İtalya, XVI. yüzyıl başları 246

Rönesans’ın Yayılışı Almanya ve Felemenk, XVI. yüzyıl başları 256

Sanatın Bunalımı Avrupa, XVI. yüzyıl sonları 272

Görüntü ve Görüntüler Katolik Avrupa, XVII. yüzyılın ilk yarısı 292

Doğanın Aynası Hollanda, XVII. yüzyıl 314

Güç ve Zafer: I İtalya, XVII. yüzyıl sonları ve XVIII. yüzyıl 330

Güç ve Zafer: II Fransa, Almanya ve Avusturya, XVII. yüzyıl sonları ve XVIII. yüzyıl başları 338

Akıl Çağı İngiltere ve Fransa, XVIII. yüzyıl 346

Gelenekten Kopuş İngiltere, Amerika ve Fransa, XVIII. yüzyıl sonları ve XIX. yüzyıl başları 360

Sürekli Devrim XIX. yüzyıl 378

Yeni Ölçüler Peşinde XIX. yüzyıl sonları 410

Deneysel Sanat XX. yüzyılın ilk yarısı 428

Sonu Olmayan Öykü Modernizmin zaferi 464 Yeniden dönen rüzgâr 486 Değişen geçmiş 493

Resimler

505

Sanat Kitapları Üstüne Bir Not 953 Resimler Listesi (Bulundukları Ülkelere Göre) 984 Detaylı Resimler Listesi 996 Dizin 1020 Teşekkür 1042

ร nsรถz

Bu kitap, kendilerine yabancı ve çekici olan bir alanda ilk bilgilere ihtiyaç duyan herkese göre hazırlanmıştır. Amacı, bu alana yeni girenlere, onları ayrıntılarla boğmadan, genel olarak bilinmesi gerekenleri vermek; daha iddialı çalışmaların sayfalarını dolduran çok sayıdaki isim, dönem ve üslubu onların kolayca anlayabileceği bir şekilde düzenlemek ve böylece daha uzmanlaşmış kitaplara başvurabilmelerini sağlamaktır. Kitabı yazarken ilk önce ve en çok, sanat dünyasını henüz yeni keşfetmiş genç okurları düşündüm. Gençler için yazılan kitapların yetişkinler için yazılanlardan farklı olması gerektiğine hiçbir zaman inanmış değilim. Ancak gençlerin, en titiz eleştirmenler; herhangi bir dil bilgiçliğini ve sahte duyarlığı hemen fark eden ve karşı çıkan eleştirmenler olarak değerlendirilmeleri gerekir. Bu tür şeylerin, insanları, sanat üzerine yazılmış tüm kitaplardan yaşamları boyunca uzaklaştıran kusurlar olduğunu, deneylerimden biliyorum. Böylesi tehlikeli oyunlardan kaçınmaya ve — meslekten bir yazar için fazla basit sayılsa bile — sade bir dil kullanmaya içtenlikle çaba gösterdim. Öte yandan bazı yorumları yapmaktan kaçınmadım. Umarım okurlardan hiçbiri, bir sanat tarihçisinin terimlerini mümkün olduğunca az kullanma kararımı, kendimi onlardan “yüksekte” görerek aldığım bir karar olarak yorumlamaz. Böyle bir dil kullanarak bizimle “bulutlardan” konuşanlar, “bilim dilini” okuru aydınlatmak için değil, daha çok onu etkilemek için kullanmazlar mı zaten? Bu kitabı yazarken, teknik terimlerin sayısını sınırlamayla ilgili bu kararım dışında; her biri bir yazar olarak benim yaşamımı zorlaştıran, ama okurunkini biraz daha kolaylaştıracağını sandığım, kendi koyduğum çok sayıda özel kuralı izlemeye çalıştım. Bu kuralların ilki, resmini veremediğim yapıtlar üzerine yazmamaktı. Metnin, anlatılan yapıtları bilmeyenler için pek az anlam ifade eden ya da hiçbir anlam ifade etmeyen — bilenler için de gereksiz

Önsöz

sayılabilecek — isimler listesine dönüşerek yozlaşmasını istemedim. Bu kural, kitapta yer alacak sanatçı ve yapıt sayısını, hemen, bu kitabın alabileceği resim sayısıyla sınırladı. Kitaba neyin gireceğini, neyin girmeyeceğini belirlemek için yapılması gereken seçim, işimi daha da zorlaştırdı. Bu da beni ikinci kararımı almaya yöneltti; ve sadece gerçek sanat yapıtı olanları almaya; bir beğeni ya da moda örneği olarak ilginç sayılabilecek olan her şeyi dışarda bırakmaya karar verdim. Bu kararım, yazarlığım açısından önemli bir özveri gerektiriyordu. Sıkıcı sayılabilecek övgüler arasına, bazı eğlendirici acayipliklerin katılması okumaya biraz daha rahatlık kazandırabilirdi. Ama bu durumda okurlar, hoşa gitmez bulduğum bazı şeylerin sanata ayrılan bir kitapta neden yer aldığını — üstelik bu nedenle gerçek bir başyapıt dışta kalmışsa — sormakta haklı olurlardı. Böylece, her ne kadar resimleri verilen tüm yapıtların, en yüksek mükemmellik düzeyinde olduğunu öne süremesem de, özel bir değerden yoksun olduğunu düşündüğüm hiçbir yapıtı kitaba almamaya çaba gösterdim. Üçüncü kural da biraz özveri gerektirdi. Seçimlerimde en ufak bir özgün olma kışkırtmasına kapılmamaya ve benim kişisel tercihlerim nedeniyle, çok iyi bilinen bazı başyapıtların dışta kalmamasına karar verdim. Bu kitap, ne de olsa sadece bir “güzel şeyler antolojisi” olarak hazırlanmıyordu. Amacı, yeni bir alanda yön göstermekti ve böyle bir yön arayanlar için, çok tanınmış, “beylik” örnekler, “kilometre taşları” görevini görürler. Ayrıca, en ünlü yapıtlar, benim ölçülerime göre aslında en önemli olan yapıtlardır. Eğer bu kitap, okurların bu önemli yapıtlara yeni bir gözle bakmasına yardımcı olabilirse, daha az bilinen yapıtlar uğruna onları feda etmemem, okura daha yararlı olmuş demektir. Yine de, dışarda bırakmak zorunda kaldığım ünlü yapıt ve ustaların sayısı bir hayli fazla. Aynı şekilde, şunu

Önsöz

itiraf etmeliyim ki, beni derin bir şekilde etkiledikleri halde Hint sanatına veya Etrüsk sanatına ya da Quercia, Signorelli ya da Carpaccio’dan Peter Vischer, Brouwer, Terboch, Canaletto, Corot’a ve çok sayıda ustaya kadar, pek çok sanat ve sanatçıya yer bulamadım. Onları da bu kitaba katmak, kitabın uzunluğunu iki-üç katına çıkaracaktı ve sanırım kitabın, sanatın ilk kılavuzu olarak değerini azaltacaktı. Bu üçüncü eleme işinde gözettiğim bir kural daha oldu. Kuşkuya düştüğüm zamanlarda, sadece fotoğraflarını gördüğüm yapıt yerine, aslını görmüş olduğum yapıttan söz etmeyi tercih ettim. Bunu kesin bir kural yapmayı çok isterdim, bazen yaşamı sıkıntıya sokan seyahat zorluklarım nedeniyle okurun cezalandırılmasını istemedim. Ayrıca son kuralım da, ne olursa olsun, hiçbir kesin kuralım olmamasıydı. Bazen kendi kurallarımın dışına çıkıp, okura beni yakalama keyfini verdim. İşte bunlar, benimsediğim olumsuz kurallar. Olumlu amaçlarım kitabın içinde. Bu kitap, sanatın öyküsünü basit bir dille verirken, okurun, bu öykünün nasıl bir bütün oluşturduğunu görmesini sağlamalı ve sanatçıların olası niyetlerini vermek gibi aşırılıklara fazla kaçmadan, onları değerlendirmelerine yardımcı olmalıydı. Bu yöntem, en azından en sık karşılaşılan yanlış anlama nedenlerini ortadan kaldırmalı ve bir sanat yapıtının gerçek amacını gözden kaçıran türden bir eleştiriye engel olabilmeliydi. Bunun ötesinde bu kitabın biraz daha iddialı bir amacı da var. Söz konusu ettiği yapıtları tarihsel ortamına oturtmak, ustanın sanatsal amaçlarının kavranmasını sağlamak. Her kuşak, bir yerde babalarının ölçütlerine başkaldırır. Her sanat yapıtı, çağdaşlarının önüne sadece yaptıklarıyla değil, aynı zamanda yapmadıklarıyla da çıkar. Genç Mozart, Paris’e geldiğinde — babasına yazdığına göre — günün modası olan tüm senfonilerin hızlı bir finalle sona erdiğini fark eder. Bunun üzerine son bölüme yavaş bir giriş yaparak, dinleyicilerini

Önsöz

şaşırtmaya karar verir. Sıradan bir örnek bu, ama yine de sanatın tarihsel değerlendirmesinin hangi yönde olması gerektiğini gösteriyor. Değişik olma dürtüsü, bir sanatçının elindeki araçların en önemlisi ya da en vazgeçilmezi değildir belki, ama bu dürtünün olmaması çok enderdir. Geçmişin sanatına en kolay yaklaşım yolu, bu bilinçli değişiklikleri algılamaktır. Ben de ardı arkası kesilmeyen yeni girişimleri, anlattığım öykünün anahtarı yapmaya ve her bir yapıtın, daha önce yapılmış olanın ya benzeri ya da karşıtı olduğunu göstermeye çalıştım. Sıkıcı olma tehlikesine karşın, karşılaştırma yapabilmek amacıyla, sanatçıların kendileriyle, kendilerinden önce gelenler arasındaki benzerlik ve farklılıkları gösteren yapıtlara yeniden göndermeler yaptım. Bu tür bir sunuşta sözünü etmeden geçemeyeceğim, ama düşmediğimi umduğum bir tuzak var. Sanattaki sürekli değişimi, sürekli bir gelişme sanan yanlış yorumlama. Her sanatçı, kendisinden önceki kuşağı aştığını ve kendisinden önce yapılmış her şeyi geçtiğini hisseder. Bir sanatçının kendi eserine baktığı zaman hissettiği o duyguyu — yani farklılığı yakaladığı ve başarılı olduğu duygusunu — onunla paylaşmadan, o sanat yapıtını anlamayı umamayız. Bilmeliyiz ki, her ileri gidiş ve gelişme, bir başka yönde kayıpları da içerir. Kişisel gelişme önemlidir ama, genel sanatsal değerde bir yükselme demek değildir bu. Bu tür şeylerin soyut bir şekilde anlatılması belki biraz kafa karıştırabilir. Umarım kitap bu anlattıklarımı daha açık bir hale getirecektir. Bu kitapta çeşitli sanatlara ayrılan yerle ilgili olarak bir şey daha söyleyelim. Bazıları resim sanatını yeğlediğimi ve kitapta ona, heykel ve mimariden daha fazla yer verildiğini düşünebilir. Böyle bir yan tutmanın bir nedeni, anıtsal binalar bir yana, resimlerin basılı örneklerinin, yuvarlak biçimli olan heykellere göre çok daha az değer kaybetmesidir. Ayrıca, mevcut çok sayıdaki mükemmel mimarlık kitaplarıyla

Önsöz

yarışmaya da hiç niyetim yok. Öte yandan, burada kaleme alındığı şekildeki bir sanat tarihi, mimarlığa değinmeden anlatılamazdı. Her dönemde sadece bir ya da iki yapının üslubunu söz konusu ederek kendimi sınırlarken, her bölümde bu örneklere en iyi yeri vererek, dengeyi mimarlık lehine çevirmeye çalıştım. Böylece bunun, her dönemin bilgilerini toparlayıp mimarlığı bir bütün olarak görmede okurlara yardımcı olacağını düşündüm. Her bölümün sonuna, ilgili dönemdeki sanatçı yaşamına ve dünyasına ilişkin tipik bir süsleme resmi seçtim. Bu resimler kendi başlarına bağımsız bir dizi oluşturuyor ve sanatçının toplum içindeki değişen yerini gösteriyor. Bu resimli belgeler sanatsal değerleri çok yüksek olmadığı zamanlarda bile, kafamızda geçmişin sanatının geliştiği ortamın somut bir resmini oluşturmamıza yardımcı olabilir. Bu kitap Elizabeth Senior’un içten yüreklendirilmesi olmasaydı belki de hiç yazılamazdı. Londra’ya yapılan hava saldırısı sırasında zamansız ölümü, onu tanıyan herkes için büyük bir kayıp oldu. Ayrıca, Dr. Leopold Ettlinger’e, Dr. Edith Hoffmann’a, Dr. Otto Kurz’a, Bayan Olive Renier’e, Bayan Edna Sweetmann’a, eşime ve oğlum Richard’a, değerli önerileri ve yardımları için, Phaidon Press yayınevine bu kitabın biçimlendirilmesindeki katkılarından ötürü, kendimi borçlu hissediyorum. On ikinci baskıya önsöz Bu kitap, başlangıçta, sanatın öyküsünün hem yazı hem de resimlerle anlatılması ve okurların, mümkün olduğu ölçüde, metinde sözü edilen resmi, sayfa çevirmelerine gerek kalmadan önlerinde bulması düşünülerek planlanmıştı. Phaidon Press yayınevinin kurucuları Dr. Bela Horovitz ve Bay Ludwig Goldscheider’in, 1949 yılında, olağanüstü

Önsöz

büyük bir beceriyle, bana şuraya bir başka paragraf yazdırıp, oraya ek bir resim önererek bu amaca ulaşmalarının anısını hâlâ unutmuş değilim. Haftalarca süren yoğun bir işbirliği ile bu başarılmıştı, ama ulaşılan denge öylesine hassastı ki, orijinal sayfa düzeni bozulmadan herhangi önemli bir değişme yapmak mümkün değildi. Sadece, on birinci baskıda (1966) kitabın arkasına bir Ek Bölüm hazırladığım sırada, son birkaç bölümde birçok değişiklik yaptım ama kitabın ana yapısı olduğu gibi bırakıldı. Yayıncılarımın çağdaş baskı yöntemlerine uygun olarak kitaba yeni bir biçim vermek istemeleri, bana eklentiler için bir fırsat yarattı ama aynı zamanda karşıma yeni sorunlar çıkardı. Sanatın Öyküsü uzun bir süredir satıştaydı ve düşünebileceğimden çok sayıda insan tarafından alınmış ve kitabın sayfa düzenine alışılmıştı. Hatta on iki ayrı dilde yapılan basımlarının çoğunda, orijinal sayfa düzeni korunmuştu. Bu durumda bana yeni basımda okurların tekrar bakmak isteyebilecekleri bazı yazıları ve resimleri çıkarmak hatalı olur gibi geldi. Raftan aldığınız bir basımda bulmak istediğiniz bir şeyin çıkarılmış olduğunu keşfetmekten daha sıkıntı verecek bir şey olamaz. Bu nedenle sözü edilen bazı yapıtların daha büyük resimlerinin basımını ve bazı renkli tabloların eklenmesini sevinerek kabul ederken, sadece çok az sayıda örneği teknik ve zorunlu nedenlerle değiştirdim. Öte yandan sözü edilen ve resimleri verilen yapıtların sayısının artırılabilmesi olanağı, hem kaçırılmaması gereken bir fırsat, hem de karşı durulması gereken bir kışkırtıydı. Bu kitabı çok fazla büyütmek de onun bilinen kimliğini ortadan kaldıracak ve amacını saptıracaktı. Sonunda, bana sadece kendi başlarına ilginç gelenleri değil — hangi sanat yapıtı ilginç değildir ki! — tartışmanın dokusuna katkıda bulunup onu zenginleştirecek olan on dört örneği ekledim. Nihayet bu tartışmalar kitabı bir antoloji olmaktan çıkarıp, bir öykü haline getiriyordu. Eğer kitap, metinle birlikte verilen resimlerin

Önsöz

peşinde koşmaksızın okunabiliyorsa ve umduğum şekilde keyif veriyorsa, bu özelliği Bay Elwyn Blacker, Dr. I. Grafe ve Bay Keith Roberts’ın çeşitli katkılarıyla gerçekleşti. E.H.G. Kasım 1971 On üçüncü baskıya önsöz Bu baskıda on ikinci baskıdan çok daha fazla renkli resim var, ama metin (bibliyografya, yani “Sanat kitapları üzerine” bölümü dışında) değişmeden kaldı. Diğer yenilik, sayfa 655663 arasındaki zamandizin çizelgesi. Tarihin geniş panoraması içinde kilometre taşı oluşturan bazı olayların yerini görmek, okurun yakın tarihlerdeki gelişmelere önem vererek, daha uzak geçmişte gerçekleşmiş olanlara haksızlık etmemesi açısından yardımcı olacaktır. Bu zaman çizelgelerinin sanatın öyküsündeki uyarıcı yararları gibi, haritalar da bu kitabı otuz yıl önce yazarken düşündüğüm amacı gerçekleştirmede yardımcı olacaktır. Bu konuda okurun sayfa 7’de verilen ilk baskının Önsöz’ünün giriş paragrafına bakmasını öneririm. E.H.G. Temmuz 1977 On dördüncü baskıya önsöz “Kitapların da bir yaşam süresi vardır” diyen Romalı ozan, sözlerinin yüzyıllar sonra tekrar kullanılacağını ve iki bin yıl kadar sonra kitaplıklarımızda kendi eserinin bulunacağını düşünememiş olmalıdır. Bu ölçülere göre elinizdeki bu kitap çok gençtir ve onu yazarken onun böylesine bir geleceği olabileceğini hiç düşünmemiştim. Kitabın geçirdiği değişimleri, on ikinci basım ve on üçüncü basım için yazılan Önsöz’lerde açıkladım. Elinizdeki bu on dördüncü basımda, daha önceki basımlarda yapılan değişmeler aynen korunmuş; ama sanat

Önsöz

kitapları üzerine yazılan bölüm yeniden güncelleştirilmiştir. Teknik gelişmelere ayak uydurularak ve okurun beklentilerine uyularak daha önce siyah beyaz basılan birçok resim bu kez renkli olarak basılmıştır. Kitaba bir de “Yeni Keşifler” adlı bir bölüm ekledim. Bu bölümde arkeolojik bulgulara kısaca geri dönerek okura, geçmişin öyküsünün daima yeniden gözden geçirilebileceğini ve beklenmedik şekilde zenginleşebildiğini hatırlatmak istedim. E.H.G. Mart 1984 On beşinci baskıya önsöz Karamsar kişiler zaman zaman, yaşadığımız televizyon ve video çağında insanların okuma alışkanlıklarını kaybettiklerini ve özellikle öğrencilerin artık bir kitabı baştan sona okumaktan zevk alacak kadar sabırlı olmadıklarını söylüyor. Diğer tüm yazarlar gibi benim de yapabileceğim tek şey bu karamsar kişilerin yanlış düşündüğünü umut etmektir. Kitabın, geliştirilmiş metni ve zenginleştirilmiş renkli resimleriyle, gözden geçirilmiş ve yeniden düzenlenmiş bir bibliyografya ve dizinle, geliştirilmiş zamandizin çizelgeleri ve eklenen iki haritasıyla on beşinci basımını yapması beni mutlu etti. Yine de bu aşamada, elinizdeki yapıtın bir ders ya da kaynak kitabından çok, okuyucuya keyif veren bir öykü olarak tasarlandığını bir kez daha belirtme gereğini duyuyorum. Öykü, ilk basımda bıraktığım yerden devam ediyor, fakat yeni eklenen dönemlerin ancak geçmişte olanların ışığı altında kavranabileceğini unutmamak gerek. Her şeyin nasıl olduğunu, ilk başından başlayarak öğrenmeyi hâlâ isteyecek okurlar olacağını umuyorum. E.H.G. Mart 1989

Önsöz

On altıncı baskıya önsöz Bu son basıma bir önsöz eklemek için oturduğum şu sırada şaşkınlık ve minnettarlıkla doluyum. Şaşkınım, çünkü bu kitabı yazarken var olan mütevazı beklentilerimi çok iyi hatırlıyorum. Çeşitli kuşaklardan — dünyanın her yanındaki desem, acaba fazla mı ileri gitmiş olurum? — okurlarıma da minnettarım. Onlara sanat mirasımızı hatırlatan bir giriş kitabı olarak hazırladığım yapıtı çok yararlı bulmuş olmalılar ki, giderek artan bir ölçüde onu başkalarına öneriyorlar. Tabii aynı şekilde yayıncılarıma da, bu talebi geçen zamana ayak uydurarak karşıladıkları ve her yeni ve geliştirilmiş baskıya büyük bir özen gösterdikleri için minnettarım. Kitabın son biçim değiştirmesi, başlangıçtaki, okurun resimleri metinle birlikte görmesi ilkesine dönülmesini isteyen, resimlerin basım kalitesini ve boyutlarını artıran ve mümkün olan yerlerde sayısını çoğaltan, Phaidon Press yayınevinin şimdiki sahibi Richard Schlagman sayesinde oldu. Tabii ki resimlerin sayısını çoğaltmanın kesin bir sınırı vardı. Kitap bir giriş kitabı olma niteliğini kaybedecek ölçüde büyümemeliydi. Okurların bu eklentileri hoş karşılayacağı umuldu. Bunların çoğu katlanarak kitabın içine sokulmuş resimler. Bunlardan biri (resim 155, 156) bana tüm Ghent sunak resmini gösterme ve ele alma olanağını sağladı. Diğer bazı eklentiler, daha önceki basımlarda sözü edilen ama verilmeyen resimlerden oluşuyor: “Ölüler Kitabı”ndaki Mısır tanrıları (resim 38), kral Ekhnaton’un aile portresi (resim 40), Roma’daki San Pietro kilisesinin orijinal portresini gösteren madalya (resim 186), Correggio’nun Parma Katedrali’nin kubbesindeki freskosu (resim 217 ), Frans Hals’ın askeri birlik portresi (resim 269). Birkaç resim de, ele alınan yapıtın bulunduğu yeri ya da ortamı açıklığa kavuşturmak amacıyla eklendi: Delphoili araba

Önsöz

sürücüsü (resim 53), Durham Katedrali (resim 114), Chartres Katedrali’nin kuzey girişi (resim 126) ve Strasbourg Katedrali’nin güney girişi (resim 128). Burada ne teknik açıdan daha iyisi ile değiştirmek zorunda kaldığım resimlerden, ne de yapıtların büyütülmüş ayrıntılı resimlerinin amaçlarından söz edeceğim. Ama sayılarının denetim dışına çıkmasına izin vermeme kararıma rağmen içeriğe katmaya karar verdiğim sekiz sanatçı üzerine bir şey söylemeliyim: ilk basıma önsözümde Corot’nun en değer verdiğim ama kitapta yer bulamadığım sanatçılardan biri olduğunu söylemiştim. Bu eksiklik o zamandan bu yana beni tedirgin etmişti ve sonunda onu kitaba almadığıma pişman oldum. Umarım fikirlerimdeki bu değişiklik, bazı sanatsal konuların ele alınışına da katkıda bulunmuştur. Bunun dışında eklenecek sanatçıları sadece XX. yüzyılla ilgili bölümlerle sınırladım. Bu kitabın Almanca baskısından Alman Ekspresyonizminin iki ustasını, Doğu Avrupa’nın “sosyalist realist”lerine çok önemli etkileri olan Käthe Kollwitz ile yeni ve güçlü bir grafik üslubu getiren Emil Nolde’yi aldım (resim 368, 369). Brancusi ve Nicholson (resim 380, 382) soyut sanatı; de Chirico ile Magritte Sürrealizmi (resim 388, 389) ele alışımı güçlendirmek için eklendiler. Son olarak da onlara, üslup etiketlerine karşı direndiği için daha da sevimli görünen bir XX. yüzyıl sanatçısı örneği, Morandi katıldı (resim 399). Bu basıma yaptığım eklemelerle, sanatın gelişiminin, önceki basımlardan algılanabileceği kadar ani olmadığını gösterdiğimi ve kitabı daha kolay anlaşılır kıldığımı umuyorum. Çünkü bu özellik kitabın en önemli amacı. Eğer bu kitap, sanatseverler ve öğrenciler arasında kendine dostlar bulduysa, bunun nedeni sadece, onlara sanat tarihinin ne kadar birbirine bağlı bir bütün olduğunu göstermiş olmasıdır. İsim listeleri ve tarihler ezberlemek, güç ve bezdirici bir iştir. Ama içinde yer alanların oynadığı rolü ve geçtiği zamanı bildiğimiz öyküler, çok küçük bir çabayla hatırlanır.

Önsöz

Bu kitabın içinde birkaç kez hatırlattığım gibi, sanatta her ileri gidiş ve gelişme, bir başka yönde kayıplar oluşturabilir. Bu düşünce bu yeni basımımız için de geçerlidir, ama umarım ki bu basımdaki kazançlarımız, eğer varsa kayıplarımızın çok üzerinde olsun. Geriye, teşekkür etmem gereken bir kişi kaldı; o da kendini bu basımın gerçekleşmesine adayan kartal gözlü editörüm Bernard Dod. E.H.G. Aralık 1994 Cep baskısına önsöz Sanatın Öyküsü’nün bu cep baskısı, yazarın 2001’deki ölümünden sonra yapılan ilk basımdır. Okurların da bildiği gibi, Sanatın Öyküsü sanata giriş konusunda en ünlü ve en çok satan kitap. 35 dile çevrilen kitap, onu zirvedeki konumundan indirmeye çalışan pek çok yayına rağmen, hâlâ tüm dünyadaki sanat öğrencileri, sanatseverler ve profesyonel sanatçılar için temel rehber olma özelliğini koruyor. On altıncı basımın yayıncısı olarak Sir Ernst Gombrich’le baskı öncesi yaptığımız pek çok toplantıyı (bazıları bütün bir gün sürüyordu) keyifle anıyor, kitabın tasarım ve sayfa düzeni hakkında en ince detaya kadar gösterdiği özenin yanısıra, onunla birlikte çalışmanın ne kadar eğlenceli olduğunu da hatırlıyorum. Bugünlerde onu çok özlüyoruz. Kitabı cep formatta yapmanın nedeni oldukça basitti; daha rahat taşınabilir ve pratik olduğu su götürmez bir gerçek. Amacımız, aynı zamanda kitabı orijinal formatında da basmaya devam ederek, okurlara evde ya da kütüphanede kullanılabilecekleri bir edisyon sunmayı sürdürmek. Cep formatını ise, yanınızda rahatça taşıyabilirsiniz. İstenen bu taşıma rahatlığını sağlamak için, daha ince kağıt kullanıldı