Hutspot uit de Tachtigjarige Oorlog

Een van de lekkerste traditionele stampotten is hutspot met peen, ui en klapstuk. “Uit de Tachtigjarige Oorlog!” weten sommigen. Het klopt dat een ketel met hutspot in de overlevering een rol heeft gespeeld in de bevrijding van Leiden op 3 oktober 1574. De Spanjaarden die de sleutelstad belegerden, waren in de nacht van 2 op 3 oktober op de vlucht geslagen voor overstromingen door een flinke stormwind. De ketel was in bezit van de familie Schaeck, en de zoon van Gijsbert Cornelisz Schaeck had van zijn vader gehoord hoe die “als eerste of tweede” vanuit Leiden naar de verlaten Lammenschans was gegaan en daar als bewijs voor het vertrek van de Spanjaarden “een coperen pot met gecoockten hutspot” meenam. Bij het overlijden van zijn vader liet Dirck Gijsbertsz Schaeck twee versjes in de pot graveren om de gebeurtenis te gedenken (Beschrijving van de stad Leiden, 1641). De pot bleef tot begin achttiende eeuw in bezit van de familie. In 1838 werd ketel opgenomen in de 3-oktobercollectie van de stad, je kunt hem in het echt zien in de Lakenhal te Leiden. Aan die ene ketel met hutspot had de hongerige stadsbevolking niet zo veel, maar de watergeuzen brachten diezelfde dag nog scheepsladingen met haring en wittebrood om de Leienaren uit de nood te helpen. Hutspot, haring en wittebrood staan in Leiden ieder jaar op 3 oktober op het menu.

Voor haring en brood is geen recept nodig, maar wat voor hutspot zat er in die ketel? In de zestiende eeuw en nog eeuwen daarna is hutspot een verzamelnaam voor een stoofschotel van allerlei kleingesneden ingredienten die worden gehusseld in een pot. Het oudste gedrukte recept voor hutspot staat niet in een Nederlands kookboek maar in een Duitse tekst: het New Kochbuch van Marx Rumpolt. Dat is gepubliceerd in 1581, zeven jaar na het Leids ontzet. De Duitse kok schrijft: “diese Speiß nennet man Hüdsputt, und ist ein Niderlendisch essen”. Dus het gerecht en de naam ervan is volgens hem typisch Nederlands. Zijn hutspot bevat drie soorten vlees, diverse wortel- en knolgewassen, kruiden, specerijen, ui en knoflook. Dat hutspot typisch Nederlands is, wisten ze ook in Engeland: in een kookboek van John Murrell uit 1621 staat het recept voor “Hutchpot on the Dutch fashion”, en die komt behoorlijk in de buurt van ‘onze’ hutspot. Deze hutspot is met gekookt rundvlees, peterselie, spinazie, peen en ui, en wordt gegeten met brood.

Zou het Spaanse leger Nederlandse kost hebben gegeten? Of noemde Schaeck het eten in de ketel hutspot omdat het Spaanse

gerecht daarop leek? Dan zou het een olla podrida geweest kunnen zijn, dat ook een allegaartje van ingrediënten is. In het bekendste Nederlandstalige kookboek van de zeventiende eeuw, de Verstandige kok, staan verschillende recepten voor zowel hutspot als “olipodrigo”, zoals het daar heet. En om de verwarring compleet te maken, staat er ook “Spaense hutspot” in! Dat laatste gerecht heeft meer weg van een verfijnde ragout, maar het is wel heel lekker.

De oudste gedrukte Nederlandstalige recepten voor hutspot staan in Het excellente kookboek van Carolus Battus uit 1593: varkenshutspot, hutspot met allerlei soorten vlees en savooiekool, Keulse hutspot met rundvlees en ui, twee recepten voor hutspot met steur, en eentje met de kop van een zalm. Een manuscript uit de zestiende eeuw dat een belangrijke bron

van het boek van Battus was (UB Gent 476), bevat een aantal van die hutspotrecepten, en noemt bovendien in allerlei andere recepten regelmatig ‘nat van hutspot’, wat gewoon het kookvocht van vlees is. Bouillon dus. De Zeeuwse predikant en botanicus Petrus Hondius beschrijft in een lofdicht op zijn moestuin in 1621 een Spaanse hutspot die lijkt op een ‘eenvoudige’ olipodrigo van de Verstandige kok, met veel vlees van viervoeters en gevogelte, met worstjes erbij, en peen, kool, raap en “noch menich ander cost”. De Nederlandse hutspot is volgens Hondius met één soort vlees en groente: schapenvlees met pastinaak, varkensvlees met gele peen of rundvlees met knoflook, en alles met ui.

Over die gele peen gesproken: De wilde wortel uit de oudheid was paars van kleur. In de Middeleeuwen had je meestal gele en rode penen, witte wortelen waren waarschijnlijk pastinaken. Maar toch zie je in de zestiende eeuw op schilderijen ook al oranje wortelen afgebeeld. Later worden die zo normaal, dat anders gekleurde wortelen nu weer als bijzonder en exclusief worden gezien. Overigens, snijd de peen en ui voor de hutspot liever zelf, dan hebben ze echt meer smaak dan wanneer je voorgesneden groenten uit het koelschap gebruikt.

HUTSPOT MET KLAPSTUK

Dit is een vrije bewerking naar het recept van John Murrell. Wil je het gerecht eten zoals in de zeventiende eeuw dan laat je de aardappelen weg en je doet spinazie erbij. Schep de hutspot in diepe borden op dikke, geroosterde sneden brood. Voor vier personen.

INGREDIËNTEN 500 gr klapstuk (rundvlees van de korte rib) | zwarte peper naar smaak | 80 gr boter | 1 l runderbouillon (heet) | wat takjes peterselie | gedroogde tijm en bonenkruid | stukje foelie en peper | 600

HET GEHEIM VAN DE

KEUKENMEID

Van de hand van

Christianne Muusers verscheen in oktober 2019 Het geheim van de Keukenmeid, een boek met historische recepten uit kookboeken uit de rijke keuken van de achttiende eeuw.

ISBN 9789492821102 OLLA PODRIDA, Spaanse rode bonenstoofpot met chorizo, varkens- en bloedworst met aardewerken ovenschotel en brood.

gr winterpeen, geschrapt en grof gesneden | 300 gr ui, gepeld en grof gesnipperd | 900 gr aardappelen, geschild en in grote stukken | 2 eetl peterselie, gesnipperd

Voor de jus 1 kleine ui, fijngesnipperd | 30 gr boter | 1 eetl bloem | 2,5 dl kookvocht van de hutspot

BEREIDING Bestrooi het vlees met peper. Smelt de boter in een braadpan die groot genoeg is om straks alle ingrediënten te bevatten. Braad het klapstuk aan alle kanten aan. Giet zoveel bouillon erbij dat het vlees net onderstaat en doe kruiden en specerijen erbij. Breng tegen de kook aan en doe de deksel erop. Zet de pan anderhalf uur op het sudderpitje. Als je nog een oud petroleumstel hebt: dat is ideaal om vlees op te stoven.

Haal het vlees, stukje foelie en de takjes peterselie uit de pan. Leg achtereenvolgens aardappel, peen en ui in het achtergebleven vocht. Leg het vlees bovenop. Breng weer aan de kook en zet nog eens 20 minuten op het sudderpitje. Haal het vlees uit de pan, giet het vocht met het braadvet en vang dat op. Stamp alles fijn met een paar lepels van het vocht erbij. Proef en doe er nog peper of zout bij als dat nodig is. Snijd het vlees in stukken en leg die op de stamppot. Maak jus door een uitje bruin te fruiten in 30 gram boter. Strooi de bloem erover, en giet een kwart liter van het kookvocht erbij. Verhit terwijl je roert tot de jus licht gebonden is. Geef de jus apart erbij.

SPAANSE HUTSPOT Zo heet het gerecht van de Verstandige kok, maar eigenlijk is dit een subtiele ragout met lams- of kalfsvlees. Lekker om pasteitjes mee te vullen, of om te eten met rijst. Voor vier personen.

OVER DE AUTEUR

Christianne Muusers is Neerlandica en culinair historica. Zij houdt presentaties over koken en eten in het verleden, meestal met een proeverij. Sinds 2002 publiceert

Christianne iedere twee maanden een historisch en een modern recept op haar website en zij recenseert kookboeken en boeken over culinaire geschiedenis voor

NBD/Biblion en kookboekrecensies.nl. INGREDIËNTEN 400 gr kalfsvlees of lamslappen | zwarte peper en zout naar smaak | 1 eetl bloem | 1 kleine ui | 50 gr boter | 2,5 dl lamsfond of kalfsfond | 1 of 2 eidooiers | 2 eetl gehakte peterselie | sap van ½ citroen

BEREIDING Snijd het vlees tot poulet. Bestrooi met peper, zout en bloem. Snipper een kleine ui. Smelt de boter in een pan met dikke bodem. Fruit de ui tot glazig, doe dan het vlees erbij. Schroei aan alle kanten dicht. Giet de bouillon erbij, en laat de hutspot in gesloten pan een uurtje heel zachtjes stoven. Klop de eidooiers los met wat van de hete saus, en giet het mengsel dan al roerende terug in de pan. Warm nog even door zonder te koken. Doe dan de peterselie erbij en citroensap naar smaak.

HET EXCELLENTE KOOKBOEK In november verschijnt de rijk-geïllustreerde editie van Het excellente kookboek met een uitgebreide inleiding, hertaling, en dertig recepten die bewerkt zijn voor de moderne

keuken. ISBN 9789056156497.

An Inspirational Autumn

NIEUWE WERKEN VAN RONALD BOONACKER SERIE MÉDITERANÉE Boonacker is een autodidact die tijdens zijn vele reizen is begonnen met schilderen. Door zijn kunstlezingen in Rome, Florence en Venetië bracht hij zijn liefde voor de kunst voor het eerst tot uitdrukking. Boonacker ‘schetst’ zijn landschappen ter plekke in aquarellen, dit liever dan het fotograferen van het landschap. Boonacker schildert voornamelijk met acryl/olie in veel felle tinten, af en toe afgewisseld met zilver of goud op het doek, maar werkt ook regelmatig met pastels en aquarellen. Bekijk de collectie schilderijen en zeefdrukken op: www.ronaldboonacker.com.

HERBRUIKBARE FLESSEN SODASTREAM Deze herfst zijn de herbruikbare flessen van het SodaStream-bruiswatertoestel Spirit Black tijdelijk beschikbaar in opvallende kleuren: neon gradient en neon blue. De kleuren geven het populaire bruiswatertoestel een hypermoderne look. Nu mensen meer tijd in huis doorbrengen, zijn apparaten die het dagelijkse leven thuis makkelijker maken zeer geliefd. Bij aankoop van een zwart SodaStreambruiswatertoestel Spirit kan je deze herfst kiezen voor een bijhorende 1-literfles met eigentijdse kleuraccenten neon gradient of neon blue. Met een SodaStream-fles kan je altijd genieten van zelfgemaakte bruisende drankjes én je helpt mee aan een wereld zonder wegwerpplastic. De prijs van de set is € 99,99. Kijk voor meer informatie op www.sodastream.nl.

AMAZONA RESTYLE YOUR HOME OFFICE! We hebben nog nooit zoveel thuisgewerkt en het lijkt erop dat we dit blijven doen. Tijd om jouw home office te upgraden want een prettige kantooromgeving zorgt voor een happy mind. Creëer in no time een warme en sfeervolle thuiswerkplek met de ecologische krijtverf van Amazona. 34 uitgebalanceerde kleuren met o.a. 6 prachtige Velvet kleuren. Velvet Pink is de favoriet van onze redactie. Mag natuurlijk ook op elk ander wandje! Bestel op www.amazona.nl en maak gebruik van de code REX2020 voor 10% korting.

MOMENTS OF WONDER ALTIJD VOORBEREID MET BOX CENTER In een goed georganiseerde keuken wordt effectief gewerkt. De Box Center spoelunit is het toppunt van efficiëntie. De belangrijkste keukenaccessoires – 2 snijplanken, messenblok inclusief 3 messen, vergiet en afdruiprek – worden netjes binnen handbereik bewaard. Precies waar je ze nodig hebt op ieder moment van de dag. De handige opbergunit is ook als losse extensie verkrijgbaar. www.franke.com.

NL2 NEDERLAND IN HET KWADRAAT

In NL2 belicht fotograaf Martin Hierck in vierkante foto’s de inrichting van het Nederlandse landschap/infrastructuur. Lopend door het land staat hij stil bij details waar menig ander mens achteloos aan voorbij gaat. De fotograaf laat clichés als molens, grachten en tulpenvelden links liggen, maar laat in de vorm van kunstzinnige ‘stillevens’ de kijker met andere ogen kennismaken met het Nederland. Journalist Jean-Pierre Geelen gaat in een essay op zoek naar de achtergrond van dit werk, de fotograaf en zijn land. Het geheel schetst een eigentijds en prikkelend portret. Prijs € 34,95 | ISBN 978-90-829483-2-5. www.kyosei.nl

NIEUW VAN GARDENA TUINRUIMER De GARDENA Tuinruimer is geschikt voor gazon, terras, tuinpad en oprit: speciale borstels vegen herfstbladeren (maar ook gemaaid gras en verticuteerresten) op naar een grote opvangzak. Geen vuile handen en geen belasting van de rug omdat je niet meer hoeft te bukken. Het milieuvriendelijke apparaat – zonder motor of accu – werkt stil en effectief. De tuin is snel weer netjes. (€ 139,99, www.gardena.com).

WIJNKLIMAATKASTKOPEN.NL “BIJ ONS IS OUDERWETSE SERVICE NOG HEEL GEWOON”. Dat is het uitgangspunt van wijnklimaatkastkopen.nl. Wij leveren uit eigen voorraad, levering is bijna altijd binnen 48 uur mogelijk, tevens leveren wij op afspraak zonder meerprijs, en indien gewenst op zaterdag & zondag of tijdens avonduren. Wij geven 3 of 5 jaar volledige garantie zonder gedoe, en werken met een eigen service afdeling. Onze showroom in Blaricum kunt u op afspraak bezoeken, hier staan alle mogelijkheden netjes opgesteld en ingebouwd zodat u in alle rust kunt rondkijken onder begeleiding van een van onze wijnkoel experts. Voor een mooie en kwalitatieve wijnklimaatkast in uw keuken bent u bij ons aan het juiste adres. Graag tot snel bij wijnklimaatkastkopen.nl.

JUDY BLANK:

‘SIMPELE LIEDJES MET SLECHTS DRIE AKKOORDEN ZITTEN

OOK DIEP GEWORTELD IN DE AMERIKAANSE MUZIEKCULTUUR’

‘This young girl sang some songs that made my heart drum. If she was anywhere around me, I’d go see her ev’ry night.’ Deze vleiende woorden van de Amerikaanse bluesmuzikant Seasick Steve waren gericht aan het adres van de 25-jarige Judy Blank. Een Nederlandse singer-songwriter die bezakt met dromen, nieuwsgierigheid, een flinke portie ondernemerschap en een prachtstem haar weg heeft gevonden.

Het Louis Hartlooper Complex in Utrecht is een rijksmonument in de tijd van de Amsterdamse School waar sinds 2004 een film- en cultuurcentrum is ondergebracht. “Ik kom hier vaak”, opent Blank, die zich bedient met een vlotte babbel. “Ik houd bij voorkeur van Engelstalige arthousefilms omdat ik de taal mooi vind. Ik haal er veel inspiratie uit voor mijn songteksten. Het is een taal om signalen goed tot uitdrukking te brengen, die daardoor voor elk persoon weer een ander gevoel oplevert.” Als kind dat opgroeide in het Gelderse Aalst droomde ze ervan om schrijfster te worden. Maar op het moment dat Blank zich steeds meer met muziek bezighield, heeft ze die droom gecombineerd met muziek om haar gevoelens om te zetten in een liedje. “Daar ben ik mee doorgegaan ondanks het feit dat ik geen muzikale opvoeding heb gehad. We

hadden een piano en mijn moeder vond het fijn al ik erop speelde. Vanaf mijn veertiende kreeg ik ook les. Rockmuziek was echter vanwege haar geloofsovertuiging not done. Dat vormde overigens voor mij een voedingsbodem om tegengas te geven. Zo heb ik eigentijdse muziek ontdekt. Het bracht mij bijvoorbeeld bij de muziek van Green Day. Zij hebben ijzersterke, herkenbare liedjes gemaakt die me haast dwongen om mee te zingen.”

IMPROVISEREN Blanks fascinatie voor muziek kwam pas echt op stoom toen ze als 16-jarige voor het eerst naar het driedaagse Lowlands ging. “Ik had in de aanloop een heel schema gemaakt met de artiesten die ik interessant vond”, vertelt ze. “Denk aan Agnes Obel, The Offspring, DeWolff, Arctic Monkeys of Edward Sharpe & The Magnetic Zeros. Al mijn verwachtingen waren toen ingelost. En dat gold zeker toen ik de Amerikaanse alternatieve-rockband Young the Giant zag en hoorde. Muziek die ik daarna op piano probeerde na te spelen. Ondanks de pianolessen weigerde ik om noten te lezen. Ik improviseerde liever en zo ontstonden ook mijn eerste liedjes, ofwel zielenroerselen van een opgroeiende puber over onderwerpen als onbeantwoorde verliefdheden.” Aangetrokken door met name workshops in Xinix, een poppodium in Nieuwendijk, trad ze als frontvrouw op in verschillende bandjes voor een volle zaal. Na het behalen van haar HAVO-diploma volgde een tussenjaar waarin haar wil om in de muziek actief te zijn, manifester werd. Ze droomde ervan om een plaat te maken. Daar stond ze als 18-jarige helemaal alleen voor. In een poging om haar weg te vinden in de artiestenwereld, was dit een obstakel dat zij met een flinke ondernemersgeest en durf overwon. Haar plaat is er ook daadwerkelijk gekomen. In 2014 debuteert ze met When The Storm Hits. Het zijn overwegend pianoballads. Dit instrument zou ze niet lang daarna terzijdeschuiven.

NASHVILLE Na het overbruggingsjaar volgde Blank de reguliere studie Docent Muziek aan het conservatorium in Rotterdam met een stage als slotakkoord. “Via een Amerikaanse die ik op Lowlands onmoette, kon ik in Louisiana op Welsh Elementary School in Jennings, nabij New Orleans mijn stage lopen. Ik leerde daar gitaarspelen. Opvallend was dat de kinderen met slechts drie akkoorden prachtige melodieën konden zingen. Simpele liedjes met slechts drie akkoorden zitten ook diep geworteld in de Amerikaanse muziekcultuur. Je hoort het terug bij onder meer Bob Dylan, Hank Williams en Woody Guthrie.” In Amerika schreef ze een paar liedjes. Behalve tijdens zogenoemde open mic-avonden trad Blank op in lokale koffiezaakjes, waar de nieuwe gitaarliedjes met open armen ontvangen werden. Terug in Nederland ging de Utrechtse door met optreden totdat ze de gelegenheid krijgt om een tweede album op te nemen. “Dat gebeurde in Nashville”, legt Blanks uit. “Uitgerekend in de stad waar een van mijn idolen woont en werkt: Oliver Wood van The Wood Brothers. Via hem heb ik een rondleiding gekregen in de Southern Ground Studios. Daar ontmoette ik producer Chris Taylor (Elle King, Miranda Lambert, The Wood Brothers) met wie ik een EP heb opgenomen. Een paar maanden later ben ik teruggegaan en heb ik die aangevuld met nieuwe opnames, waardoor het een langspeler werd: Morning Sun.” Morning Sun is een eigenwijs Americana-album, en kreeg zeer goede recensies in zowel binnen- en buitenland. Het succes van de plaat zorgde voor volle zalen in Nederland, supportshows voor Amerikaanse artiesten door heel Europa, en bezorgde haar zelfs een plek op grote Amerikaanse showcasefestivals SXSW en AmericanaFest. De plaat herbergt prachtige songs, zoals Tangled Up in You waarin ze drie minuten lang je vast weet te houden met haar verhaal over de liefde. Tijdens het nummer I Got A Man krijg je gewoon zin om mee te swingen en te klappen. Bezakt met dromen, nieuwsgierigheid, een flinke portie ondernemerschap en een prachtstem gaan we nog veel van Blank horen.

50 olifantenkrachten zorgen voor dunste rand ooit!

Het creëren van een super dunne rand bij een wastafel of ligbad lijkt misschien eenvoudig, echter er komt 250 ton aan power bij kijken, vergelijkbaar met de kracht van 50 olifanten. Maar dan mag het resultaat er wezen: de exclusieve wastafels en baden integreren ogenschijnlijk naadloos in de badarchitectuur en de randen steken bij vlakke inbouw er nauwelijks bovenuit.

LESS IS MORE Rechte lijnen, grote vlakken, nauwelijks voegen en rustige kleuren – puristisch vormgegeven badkamers stralen harmonie en rust uit en zijn geliefd. De kracht en helderheid staan aan de basis van de kunst van het weglaten: less is more! Dit betekent eveneens dat oog voor details steeds belangrijker is en dat afleiding door or-namenten en decoratie niet meer van deze tijd is. Daarbij geven de eerlijke materialen duidelijkheid over de herkomst

OOG VOOR DETAILS Één van deze details zijn de esthetische, vloeiende overgangen tussen de materialen, zoals tussen wastafel en het meubel, of tussen het bad en tegels, hout of natuursteen. Daarbij vallen het onderscheid in hoogte, oneffenheden en grote voegen extra op, verstoren de harmonie en creëren een onrustig beeld. De kunst is dus om de overgangen zo perfect mogelijk te maken met standaard oplossingen.

vorm te geven. Met een ruim 60 jaar lange ervaring op het gebied van glazuurtechnieken, titaanstaal en hightech productietechnieken, produceert Bette een ongekend dunne rand van slechts 8 mm: het hoogst bereikbare op het gebied in dit vakgebied.

50 OLIFANTEN AAN POWER Een dergelijk rand produceren is in het licht van het robuuste titaanstaal geen eenvoudige opgave. U zult begrijpen dat de rand van een wastafel of bad tijdens het ombuigen twee keer zo dik wordt. U kunt dit vergelijken met het zomen van bijvoorbeeld een spijkerbroek, zodat een sterke en fraai afgewerkte broekspijp ontstaat. Bij een bad worden de buitenranden gefelst om scherpe randen te voorkomen en een goede ondergrond te creëren voor het glazuur. Om de gefelste rand tijdens de productie zijn slanke vorm te geven wordt 40 seconden lang met een gewicht van 250 ton gewerkt (vergelijkbaar met 50 olifanten). Daarna wordt de zacht geronde rand met een rustige geoefende hand met drie flinterdunne lagen geglazuurd. Dit geschiedt bij 850 °C met een speciaal glazuur receptuur, zodat versmelting plaatsvindt met het titaanstaal. Dankzij de sierlijke en dunne randen van de Bette wastafels en baden kunnen puristische badkamers worden gecreëerd met duidelijke vormen en een subtiele minimalistische en moderne look. De bad objecten laten zich naadloos en vloeiend integreren met het omliggende materiaal. Uw blik glijdt moeiteloos over de vlakken en wordt niet gestoord door materiaalovergangen. U geniet zo extra van een ontspannen bad.

OVER BETTE Bette is specialist voor luxe badkamerobjecten uit duurzaam, geglazuurd titaanstaal, zoals ligbaden, douchevloeren en wastafels. Het familiebedrijf Bette werd in 1952 door Heinrich Bette en Günther Schlichtherle in het Westfaalse Delbrück opgericht en is gespecialiseerd in het vormen en glazuren van staal. Op de productiefaciliteit en het kantoor van Bette in Delbrück, werken momenteel 380 medewerkers. Bette produceert, uitsluitend in Duitsland, meer dan 600 verschillende modellen ligbaden, douchevloeren en wastafels, die in een groot aantal kleuren kunnen worden afgewerkt.

Is jouw haard al winterklaar?

De winter, het is een seizoen vol gezelligheid. Zeker als je op koude avonden de haard laat branden. Natuurlijk wil je er niet alleen warmpjes bij zitten, maar ook veilig. Maak je kachel dus tijdig winterklaar.

De houthaard Stook je op hout? Dan zijn er drie dingen belangrijk om te checken voor je de winter ingaat: het rookkanaal, de kachel zelf en de brandstof.

1. HET ROOKKANAAL Laat ieder jaar de schoorsteen vegen door een erkend schoorsteenveger. Deze veegt niet alleen het rookkanaal schoon om een schoorsteenbrand te voorkomen, maar voert ook een visuele controle uit op het dak. Hij kijkt of de voegen nog goed zijn, of het lood nog in orde is en of alles nog waterdicht is afgesloten. Dit jaarlijks onderhoud van de schoorsteen is belangrijk voor je veiligheid. Bijkomend voordeel: het kan een financiële schadepost voorkomen. Veel brandverzekeringen keren namelijk niet uit als blijkt dat er sprake is van achterstallig onderhoud.

2. DE KACHEL Bij moderne houthaarden (minder dan tien jaar oud) is het van belang jaarlijks de verbranding te controleren. Zitten de koordjes aan de binnenzijde van de deur nog vast? Sluit de haard goed af? Werken de luchtkleppen nog naar behoren? Is de afdichting nog goed? Is dit alles in orde, dan ‘pakt’ de haard zijn verbrandingslucht op de juiste, verantwoorde manier. Dit voorkomt roetvorming in het rookkanaal – de belangrijkste oorzaak van schoorsteenbrand – en onvolledige verbranding. Dit laatste heeft minder efficiënt en minder schoon stoken tot gevolg.

3. DE BRANDSTOF Wil je schoon stoken, dan is ook de gebruikte brandstof van belang. Ideaal is loofboomhout dat anderhalf tot twee jaar aan de lucht gedroogd is. Hout buiten onder een afdak stapelen, is niet alleen decoratief, maar ook vanuit stookoogpunt heel verstandig. Het vochtgehalte van het hout mag namelijk niet hoger zijn dan 20%. Ergens buiten een boom omhakken of met ander vers hout stoken, is dan ook geen goed idee.

De gashaard Stook je op gas? Misschien koos je juist voor een gashaard omdat deze toestellen erom bekendstaan dat ze weinig onderhoud vragen. Dat is ook zo. Maar dat betekent niet dat je helemaal niets hoeft te doen. Een jaarlijkse onderhoudsbeurt houdt je kachel mooi en helpt jou veilig de winter door.

OPEN GASHAARD Bij gashaarden maken we onderscheid tussen open en gesloten systemen. De meeste open gashaarden zijn aangesloten op een bestaand rookkanaal. Het vegen van de schoorsteen is dan niet nodig, er gaat namelijk geen roet doorheen. Wel is het zaak te controleren of er geen vogelnestjes in gebouwd zijn en dat de schoorsteen niet vol bladeren is gewaaid. Dit belemmert namelijk het functioneren van de haard.

GESLOTEN GASHAARD Voor gesloten gashaarden, de zogenaamde ‘concentrische’ systemen, is een jaarlijkse onderhoudsbeurt aan te bevelen. De servicemonteur maakt de glasplaat schoon en ontdoet het toestel van stof. Hij controleert ZWARTBOEK Schoorsteenvegers hebben een slechte naam. Niet allemaal natuurlijk, maar er lopen nogal wat oplichters rond in dit wereldje. Ze maken er misbruik van dat mensen zelf niet zo een-tweedrie op het dak (kunnen) kijken. Wil je het zekere voor het onzekere nemen? Ga dan alleen in zee met een erkende schoorsteenveger. Een overzicht vind je op www.aspb.nl. Heb je de schoorsteen laten vegen? Vraag dan om een officiële bon, voorzien van ASPB-logo, datum en volgnummer, met daarop de verrichte werkzaamheden. In geval van schoorsteenbrand kan de verzekering om zo’n veegbewijs vragen.

het thermokoppel, de ontsteking en de waakvlamleiding. Zijn geoefende oog en oor weten na enkele malen opstarten of de ontsteking en verbranding lopen zoals het hoort. Aan de toestand van het rookkanaal ziet de monteur hoe de algemene conditie van de haard of kachel is. Om je veiligheid te garanderen, controleert hij of de ontsteking niet bemoeilijkt wordt doordat er houtstammetjes of stenen verschoven zijn. Tot slot checkt hij of er geen insecten of spinnetjes in de kachel terechtgekomen zijn en of er geen lucht in de leidingen zit. Is dit laatste wel het geval, dan start de kachel mogelijk wat moeizaam op. En daar zit je natuurlijk niet op te wachten op een kille winteravond.

Wat kun je zelf doen? Heb je overal een onderhoudsmonteur voor nodig? Nee, sommige dingen kun je ook zelf doen, zeker als je twee rechterhanden hebt. Een zwart geworden kei, kiezel of houtstammetje maak je eenvoudig schoon met een kwastje. Gebruik hierbij geen water, want door vocht ontstaan lelijke plekken die je nooit meer weg krijgt. Zorg ook dat je de stammetjes teruglegt zoals ze lagen, want het is belangrijk dat je de ontsteking niet belemmert. Eventueel stof haal je met een stofzuiger uit het toestel weg. Zijn er vlekken of is er een grijze waas zichtbaar op de glasplaat van je kachel? Dan kun je die zelf reinigen. Haal de plaat voorzichtig los en neem hem af met een zachte, droge doek. Smeer het glas vervolgens in met een geschikt reinigingsmiddel (bijvoorbeeld HG kachelruitjesreiniger) en laat het geheel vijf minuten drogen. De poederachtige aanslag die verschijnt, neem je daarna met tissues van een keukenrol af. Wrijf tot slot met een zachte doek de glasplaat schoon, plaats hem terug in de basis en draai de schroeven weer aan. Heeft je haard een afstandsbediening? Dan is ook het vervangen van de batterijen (ze gaan gemiddeld een tot anderhalf jaar mee) een klusje dat je gerust zelf kunt doen.

En dan … genieten maar! Alles gecheckt? Heb je hout gehakt en liggen de blokken naast de haard voor het grijpen? Is het ruitje van je gaskachel weer mooi schoon en is de veiligheid van het toestel gecheckt? Dan is het tijd om te gaan genieten. Van het geknisper van het vuur, de geur van brandend hout, het prachtige vlammenspel en de behaaglijke warmte. Laat die winter maar komen!

Meer weten? www.sfeerverwarming.nl www.voorlichtingsburo-wonen.nl

TIP Wil je het jezelf gemakkelijk maken? Sluit dan een onderhoudscontract af bij een haardenspecialist. De vakman neemt dan zelf contact met je op als het weer tijd is voor een onderhoudsbeurt. Zo heb je er zelf geen omkijken naar.