Peddelen met de pink omhoog

De oudste bewegwijzerde fietsroute van ons land voert je langs acht kastelen, al meer dan honderd jaar. Spring op het zadel en ervaar de geschiedenis van freules en baronnen, van voorname buitenplaatsen en dito landgoederen. En ’s avonds tijdens het diner? Alvast één tip: niet met je mes tussen je tanden peuteren!

Zodra in het Gelderse Vorden de eerste buitenplaats in zicht komt, vraag je je meteen af: stond de freule ooit ook op de pedalen? Of sprong ze misschien schrijlings achterop bij de jonkheer? Waarschijnlijk geen van beide. Bij buitenplaatsen met statige namen als De Wiersse en De Wildenborch, was het leven achter de rijk gedecoreerde gevels waarschijnlijk een stuk formeler dan het gemiddelde leven nu. Het was in elk een leven met regels. Niet zozeer om de bewoners in het keurslijf te krijgen, maar vooral om ze houvast te geven. Onder meer bij die veelvuldige kostuumwisselingen. Geen jacquet na vijven en ’s avonds een andere japon dan in de ochtend. Zo wist iedereen wat er van hen werd verwacht. Nu is dat gelukkig anders. Als fietser krijgt je een warm welkom op kasteel Vorden dat alweer jaren in particuliere handen is. De nieuwe kasteelvrouw herstelde de buitenplaats weer in oude glorie. Waarschijnlijk tot groot plezier van de vele adellijke families die er in de loop der eeuwen hebben gewoond, voordat het kasteeltje in de jaren zeventig de functie van gemeentehuis kreeg. En ja, daar kun je als gemeentebestuur gemakkelijk voor kiezen als je bekend staat als de meest kasteelrijke gemeente van Nederland. Vorden telt er maar liefst acht.

FRAAI CADEAUTJE Kasteel Vorden bevindt zich aan de rand van het bos, net buiten het dorp. Het optrekje werd voor het eerst genoemd in een koopakte uit 1315. Steven van Vorden schonk het met al z’n buitengebouwen aan diens oom Dirk. “Oh, oom dat had je niet hoeven doen!” Inderdaad, een mooi cadeautje. Maar het kasteel zag er in die tijd wel anders uit dan nu. De vierkante toren was eerder onderdeel van een middeleeuws bouwwerk, de rest stamt grotendeels uit de 16e eeuw. De toren en de ophaalbrug herinneren nog aan de defensieve functie. Heel anders dan bijvoorbeeld het meer flamboyante Hackfort, dat je aan de andere kant van het dorp passeert. Om daar te komen heb je vooraf bij de VVV het boekje met de routes langs de acht kastelen gehaald. Een geel bordje leidt je overigens ook langs de fraaie optrekjes. De route is in 1913 gemaakt, en daarmee de oudste bewegwijzerde fietsroute in Nederland. De VVV in Vorden bedacht deze tocht om het gebied toeristisch op de kaart te zetten. De route voert je langs kastelen en buitenplaatsen, over landgoederen en heide, door bossen, en langs weides en akkers.

THEEDRINKEN IN STIJL Het landgoed van buitenplaats Hackfort is nu eigendom van Natuurmonumenten. Het werd in 1981 bij legaat geschonken door de familie Van Westerholt van Hackfort. Het bevat niet alleen een statig buiten, met koetshuis en watermolen, maar ook zo’n 42 authentieke Achterhoekse boerderijen. Een klein deel daarvan is nog in bedrijf. Het koetshuis is inmiddels verbouwd tot brasserie, waar je overdag goed terecht kunt voor een sfeervolle koffie of thee. Terwijl je al theedrinkend krampachtig je pink omhoog probeert te houden, vertelt een bezoeker iets verderop dat Nederland eeuwen geleden nog zo’n zesduizend grote en kleine buitenplaatsen telde. “En nu is er nog slechts een tiende

Buitenplaats ‘t Velde

Kasteel Vorden

Buitenplaats Wientjesvoort Buitenplaats Waliën

van over. Daarom moeten we zuinig zijn op juweeltjes als deze.” Klopt, beaam je wat later als je door weer een nieuwe lommerrijke laan fietst en in een volgend bos de frisse boslucht opsnuift.

METERSLANGE OPRIJLAAN Je passeert onder meer Den Bramel, Het Onstein en De Kieftskamp. En wijk je wat van de route af, dan zijn er ook nog Wichmond, Warnsveld en ’t Waliën. Ook Buitenplaats Velhorst doemt dan op. Een knarsend grindpad tussen de kasteeltuin en een prachtige karakteristieke boerderij leidt je naar de monumentale entree van de buitenplaats met een vijver, een zee aan bloeiende rododendrons en kleurige azalea’s. Ook dit landgoed is eigendom van Natuurmonumenten. Nee, dan Buitenplaats

‘Bij de meterslange oprijlaan verschijnt het beeld van de elite weer op je netvlies.’

Buitenplaats Velhorst Buitenplaats Wildenborch

Buitenplaats De Wiersse Buitenplaats Den Bramel Al in 1372 werd melding gemaakt van een ‘burcht in het wilde moeras’, vandaar de naam Wildenborch. Het was toen in handen van Sweder Rodebaert van Wisch. Hij was dan wel roofridder, maar ook een belangrijke edelman van het oude hertogdom Gelre. En bij zo’n stoere kerel hoort een kordate woning. Ook nu nog maakt de buitenplaats een robuuste indruk. Dankzij de familie Staring en hun erfgenamen. Na eeuwen van verval brachten die de grandeur van destijds weer terug. Ook in het bijbehorende parkbos. Huis en bos zijn nu ondergebracht in een stichting. Het huis wordt nog bewoond door leden van de familie. Dan komt het einde van de tocht, en daarmee Vorden, in zicht. Je besluit nog even door te fietsen naar Hackfort. De sfeervolle brasserie met zicht op het landhuis is immers een perfecte locatie voor een goed glas wijn. Maar als de Bordeaux ‘stevig in het glas hangt’, vraag je je af hoe dat glas vast te houden. Wat schrijft de etiquette voor? En klink je nu met de glazen tegen elkaar of juist niet? Vragen waar de freule en jonkheer wel raad mee wisten. Ja, dat adellijk leven met al die regels had ook z’n voordelen.

Buitenplaats HAckfort

De Wiersse, met z’n indrukwekkende, meterslange oprijlaan. Hier verschijnt het beeld van de elite weer op je netvlies. Bewoners die weten hoe je een glas wijn moet vasthouden, hoe het tafelzilver wordt geschikt, en vooral ook hoe je een tuin onderhoudt.

KUNST VOOR HET MUSEALE OPTREKJE Het historische landgoed telt driehonderd hectare, zo’n 450 voetbalvelden bij elkaar. Zestien hectare is aangelegd als tuin, die omringt wordt door 32 hectare landschapspark. Het kasteel bestaat al sinds de dertiende eeuw, maar is vanaf 1678 in het bezit van dezelfde familie. Alice, dochter van Victor de Steuers, nam in 1912 het initiatief om de tuinen te vernieuwen. Heb je geluk, dan kun je de tuinen bezoeken. De rozentuin, moestuin, en de verdiepte ‘lage tuin’ met z’n borders en pergola, laten elk seizoen een wisselend kleurenpalet zien. Overigens was Victor de Steuers (1843-1916) naast kasteelheer ook verantwoordelijk voor de bouw van het Rijksmuseum in Amsterdam. Verder was hij een gedreven verzamelaar van kunst- en historische voorwerpen. En die werden in de loop der tijd natuurlijk allemaal de lange oprijlaan opgereden, bestemd voor het museale optrekje.

Buitenplaats Medler SNELCURSUS: TAFELMANIEREN LEREN Tijdens het diner je neus niet in het tafellaken snuiten! Dat was ooit al heel wat. Of niet tussen je tanden peuteren met een zelf meegenomen mes. Door de eeuwen heen ontstonden tafelmanieren. Nahnya, barones van Voorst tot Voorst weet er alles van. Acht basisregels!

1. Zet je telefoon uit 2. Zit rechtop, handje op het randje 3. Leg je servet direct op schoot 4. Wacht met eten tot de gastvrouw begint 5. Wacht met drinken tot de gastheer begint 6. Zwaai niet met je mes of vork 7. Houd je glas onder aan de kelk vast 8. Blijf aan tafel zitten tot het einde

De barones geeft ook trainingen op het gebied van representatie en omgangsvormen. Haar devies: goede manieren vallen niet op, het ontbreken ervan wel! Interesse? Bekijk: www.eetiquette.nl.

38 KM: 8 KASTELEN De 8 kastelenroute leidt je langs de kastelen en landgoederen Vorden, Hackfort, Den Bramel, De Wildenborch, De Wiersse, Medler, Het Onstein, De Kieftskamp.

SFEERPROEVEN EN SLAPEN IN KASTEEL VORDEN Tijdens de audiotour of persoonlijke rondleiding komje ook langs de privévertrekken van de huidige eigenaren. Eigenlijk is het een beetje ‘historisch gluren bij de buren’. Proef de charmante 15e- tot 18e-eeuwse sfeer van de inrichting en de kunst op het kasteel. Je kunt er ook overnachten. Check: natuurhuisje.nl/vakantiehuisje/51116