A hak jaaroverzicht 2013 by Richard van Santen

A.HAK MAGAZINE

jaaroverzicht 2013 UITGAVE VOOR MEDEWERKERS EN RELATIES NUMMER 8 | MEI 2014 | JAARGANG 3

‘ Innovatief over de volle breedte’ MARCO VAN GEENHUIZEN ALGEMEEN DIRECTEUR

Verder de grens over Pipelines & Facilities: integreren en internationaliseren

Duurzame energie Investeren in de toekomst van de energiemarkt

A.Hak vijftig jaar jong Resultaat jubileumjaar geeft vertrouwen voor de toekomst

IN VOGELVLUCHT Dit jaaroverzicht is een themanummer van het A.Hak magazine waarin we in vogelvlucht terugkijken op het afgelopen jaar. 2013 was bijzonder omdat we vierden dat vijftig jaar geleden A.Hak Pijpleidingen NV werd opgericht, het bedrijf waarmee de basis werd gelegd voor onze huidige bedrijvenfamilie. Ook was het een bijzonder jaar omdat we gezamenlijk een enorme omzetgroei wisten te bewerkstelligen, met hele speciale en hele gewone, maar daardoor niet minder belangrijke projecten. EĂŠn van die projecten, de aanleg van een transportleiding voor de NAM, tussen het Groningen-gasveld en gasopslag Norg, levert in vogelvlucht gefotografeerd dit bijzondere beeld op.

VOORWOORD

Samen wereldwijd duurzaam innoveren 2013 was in verschillende opzichten een jaar om met plezier op terug te kijken. Allereerst vanwege ons vijftigjarig jubileum, dat we hebben gevierd met een groot feest in Walibi Holland en een mooi jubileumboek voor de lezers van dit magazine. Daarnaast stemmen ook de cijfers tot tevredenheid. De gezamenlijke omzet van onze bedrijven kwam maar liefst 27% hoger uit dan in 2012, een groei die in Nederland en vooral in het buitenland werd gerealiseerd. Van de bedrijfsresultaten, die ruim 4% van de omzet bedragen, had ik iets meer verwacht, maar wanneer je de stand van zaken in de wereldeconomie erbij betrekt, kunnen we trots zijn op zoâ&#x20AC;&#x2122;n prestatie.

colofon

We hebben goede vorderingen gemaakt bij het clusteren van bedrijfsonderdelen, waardoor we nog meer synergie in kennis en capaciteit kunnen bewerkstelligen. Eind 2013 ging de eerste divisie operationeel van start onder de naam Pipelines & Facilities. Binnen deze divisie wordt nauw samengewerkt door de A.Hak-bedrijven die zich in binnen- en buitenland bezighouden met de aanleg van transportleidingen, industrieel leidingwerk en bijbehorende installaties. Samen zullen ze de lange A.Hak-traditie van werken in het buitenland verder uitbouwen en flink laten groeien.

FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde en anderen TEKSTBIJDRAGEN Adriaan van Hooijdonk Senid Salihovic Richard van Santen EINDREDACTIE Richard van Santen

A.Hak heeft in 2013 wederom extra kunnen investeren in machines en gebouwen, maar vooral in vakkundige mensen. Deze nieuwe collegaâ&#x20AC;&#x2122;s wens ik een plezierige en bovenal veilige loopbaan toe. Bijzondere aandacht was en is er ook voor duurzaamheid. Torrgas en REDstack, bedrijven die zich bezighouden met vernieuwende concepten op het gebied van duurzame energie, hebben flinke stappen gezet. Hoe het ze verging en hoe onze deelneming in deze bedrijven past in de vorming van de divisie Renewable Energy, is ook een onderwerp dat in dit Jaaroverzicht aan bod komt.

Communicatie@a-hak.nl

Gelukkig kan ik melden dat onze innovatiekracht niet beperkt blijft tot deze nieuwe divisie, maar zich uitstrekt over de volle breedte van de bedrijven. Robots die zelfstandig opslagtanks inspecteren, methodes om steeds langere boringen uit te voeren, verlichtingsmasten op zonne-energie en diepzeecoating, A.Hak ontwikkelt het allemaal. Mede daardoor ben ik ervan overtuigd dat we samen op het goede spoor zitten en de toekomst met vertrouwen tegemoet kunnen zien.

NR 8 | MEI 2014

Marco van Geenhuizen

JAARGANG 3

ALGEMEEN DIRECTEUR

CONCEPT/ONTWERP Medamo, Rotterdam PRODUCTIE NPN Drukkers CONTACT

INHOUD

jaaroverzicht 2013

09 Thuis over de grens A.Hak beschouwt het Midden-Oosten al decennialang als haar tweede thuismarkt. De divisie Pipelines & Facilities gaat de internationale positie verder uitbouwen.

Renewable Energy

Ge誰ntegreerde diensten

De divisie Renewable Energy gaat de uitdaging aan om actief deel te nemen aan de zoektocht naar een duurzamer energiemodel.

A.Hak Industrial Services heeft succes met ge誰ntegreerd aanbieden van een zeer breed dienstenpakket.

In Nederlandse bodem

Infranet succesvol

Te midden van alle buitenlandse projecten waren A.Hak Leidingbouw en zusterbedrijven ook zeer succesvol in eigen land.

A.Hak Infranet behaalde een mooi bedrijfs足 resultaat met een vari谷teit aan vertrouwde en nieuwe, uitdagende projecten.

04 Voorwoord 06 Beknopt verslag 2013 12 Korte berichten 16 Hoogspanningsverbindingen 21 MVO & duurzaamheid 24 Onze mensen 28 Korte berichten 29 Nieuwe speler in Frankrijk

30 32 33 34 38 40 41 42

Kampioen samenwerken Korte berichten A.Hak Telecom innoveert Koelwaterleiding naar zee Duurzame watervoorziening Kaal Masten en de zon Digitale stadsmuren A.Hak wereldwijd

De bedrijven van A.Hak kunnen terugkijken op een succesvol 2013. Terwijl ze in 2012 genoegen moesten nemen met bedrijfsopbrengsten die min of meer gelijk waren aan die van het jaar ervoor, steeg de gezamenlijke omzet in 2013 met maar liefst 111 miljoen euro. Hierbij werd een positief bedrijfsresultaat van ruim boven de 4% behaald. De groei werd in Nederland maar vooral ook in het buitenland gerealiseerd en A.Hak overschreed voor het eerst de omzetgrens van 500 miljoen euro. Een mooi cadeau voor het vijftigjarig jubileum dat in 2013 werd gevierd.

Forse omzetstijging bij solide winst

TEKST Richard van Santen

FOTOGRAFIE Venguideche Vilvanadana

VOORSCHOT OP HERSTELLENDE WERELDECONOMIE

KERNCIJFERS 2013

In duizenden euro’s

2013

2012

Bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten

518.564 496.378

407.366 389.727

Bedrijfsresultaat/EBIT

22.186

17.639

Afschrijvingen

18.442

16.926

EBITDA

40.628

34.565

ALGEMEEN a.hak magazine

oor de geografische spreiding van de vestigingen en werkzaamheden van de A.Hak-bedrijven zijn cijfers over de economische groei in ons deel van de wereld niet altijd maatgevend voor de resultaten die onze bedrijven kunnen behalen. De crisis slaat immers niet overal ter wereld tegelijk en even hard toe. Toch is A.Hak uiteraard niet immuun voor economische malaise. En somber was het de afgelopen periode wel. Het Centraal Bureau voor de Statistiek wist pas halverwege de maand november van 2013 voor het eerst weer een kleine economische groei te melden. Toen kwam er een einde aan vijftien aaneengesloten maanden van recessie. Ook andere seinen stonden op rood. Er werd en wordt fors bezuinigd, het aantal werklozen steeg tot grote hoogte en er werd een recordaantal van 12.306 faillissementen uitgesproken, tien procent meer dan in 2012 en het hoogste aantal sinds de start van de waarneming in 1951. SUCCES OP DE THUISMARKT

In dat licht bezien is de omzetstijging van meer dan vijfentwintig procent opmerkelijk te noemen, zeker wanneer we in aanmerking nemen dat ook verschillende bedrijven die alleen

actief zijn in Nederland fors bijdroegen aan het totale resultaat. Zo gaat 2013 voor Plaisier, ons infranetbedrijf uit de kop van Noord-Holland, de boeken in als het beste jaar in de geschiedenis van de onderneming. A.Hak Infranet zag haar inspanningen op het gebied van efficiencyverbetering beloond met een ruimschoots positief bedrijfsresultaat. In deze economie een knappe prestatie in een marktsegment met veel concurrentie en geringe marges. De productiebedrijven Kaal Masten en Mechanical Contracting Limburg hadden net als vorig jaar te lijden onder de economische omstandigheden. Toch wisten ook zij bescheiden positieve resultaten te behalen. A.Hak Leidingbouw droeg net als

voorgaande jaren fors bij aan het in Nederland behaalde resultaat, onder andere met belangrijke projecten voor TAQA Energy, NAM en Gasunie. Voor laatstgenoemde opdrachtgever wordt ook nu nog gewerkt aan de aanleg van een 90 km lange gastransportleiding tussen Beverwijk en Wijngaarden, waarvan A.Hak Leidingbouw 60 km voor haar rekening neemt. INTERNATIONAAL RESULTAAT

Bij deze mooie resultaten kan echter niet onvermeld blijven dat een scherpe daling van het aantal grote pijpleidingprojecten in Nederland in zicht is en de pijlen steeds meer op het buitenland gericht zullen zijn. Voor Conline-Rhenania, het bedrijf

dat de coating van pijpleidingen verzorgt, was het werk aan de buizen voor Gasunie in 2013 al vrijwel geheel achter de rug. Door productontwikkeling en het aanboren van andere markten, zoals met name het offshore-segment, wist het coatingbedrijf toch een uitzonderlijk goed resultaat te boeken. Vanuit Nederland, maar vooral door het bedienen van buitenlandse klanten. Ten opzichte van 2012 steeg de omzet dan ook aanzienlijk. Ook het bijzonder internationaal georiĂŤnteerde A.Hak Industrial Services (HIS) deed het goed en zag na een enigszins tegenvallend 2012 de omzet en het resultaat flink toenemen. Dat HIS inmiddels in binnen- als buitenland een uitstekende reputatie heeft opgebouwd, mag blijken uit haar rol als

A.Hak Drillcon wist in Colombia een aantal HDD-boringen uit te voeren die voor andere bedrijven net iets te uitdagend waren.

a.hak magazine

ALGEMEEN

projectmanager in een Joint Industry Project dat onder leiding van Shell werkt aan de ontwikkeling van een inspectierobot voor opslagtanks. Ook A.Hak Drillcon heeft zichzelf in de kijkerd gespeeld bij Shell. Zij onderzoeken samen de mogelijkheden van extreem lange boringen. Voor A.Hak Drillcon was 2013 sowieso een succesvol jaar. In Nederland werd veel geboord in samenwerking met A.Hak Leidingbouw, maar ook

Het MiddenOosten als tweede thuismarkt in het verre buitenland was het bedrijf uit Helmond zeer actief. Zoals in Colombia waar in het afgelopen jaar vier horizontaal gestuurde boringen werden uitgevoerd. Bij één van de pijpleidingprojecten die A.Hak International afgelopen jaar uitvoerde in Frankrijk werd een Direct Pipe-boring uitgevoerd; de eerste op Franse bodem. A.Hak International liet verder in Irak zien hoe goed werk tot meer werk kan leiden. Na een succesvolle

VOORUITZICHTEN

Pipelines & Facilities is de eerste divisie die op 1 november van start is gegaan. In 2013 is ook een begin gemaakt met een nauwere samenwerking tussen A.Hak Infranet, A.Hak Electron, A.Hak Telecom en Plaisier. Zij gaan binnen een nieuw te vormen divisie Distribution & Networks op zoek naar efficiencyvoordelen en manieren om onze opdrachtgevers nog meer te ontzorgen op het gebied van innovatieve distributie- en communicatienetwerken. Onze dienstverlenende en productiebedrijven zullen de krachten bundelen in een divisie met de naam Products & Services. Ook zij gaan, net als hun collega’s van Pipelines & Facilities, samen verder op het pad van de internationalisering. Het vermarkten en ontwikkelen van oplossingen voor duurzame energie wordt de taak van een vierde divisie, genaamd Renewable Energy. Met deze clustering van activiteiten verwacht

ALGEMEEN a.hak magazine

opdracht voor UNAOIL volgden Shell en het Amerikaanse Weatherford met mooie projecten in dezelfde regio. DIVISIE VAN START

Eerder in dit artikel werd al opgemerkt dat A.Hak vooral op het gebied van grote pijpleidingprojecten de focus nog meer verlegt naar het buitenland. Mede hiervoor is in 2013 de divisie Pipelines & Facilities van start gegaan. Binnen deze divisie wordt nauw samengewerkt door de bedrijven die zich bezighouden met de aanleg van pijpleidingen en de bijbehorende installaties: A.Hak Leidingbouw, A.Hak International en A.Hak Industrie. A.Hak International is natuurlijk al meer dan dertig jaar actief in het buitenland en beschouwt het Midden-Oosten als een tweede thuismarkt. Haar medewerkers kennen het klappen van de zweep bij de inrichting van projectmatige opdrachten in het buitenland. Voor grote pijpleidingprojecten is de enorme kennis binnen A.Hak Leidingbouw eveneens van onschatbare waarde. Daarnaast beschikt ook A.Hak Industrie over de nodige specialisten op het gebied van leidingwerk, boven- en ondergrondse installaties en de bijbehorende apparaten. Door het clusteren van deze kennis en ervaring in een divisie geven we de verdere internationalisering in dit marktsegment gestalte en kunnen de bedrijven optimaal profiteren van elkaars expertise.

A.Hak de omzetverschuiving naar het buitenland voort te kunnen zetten, controle op kosten en productie scherp te houden en door een nadrukkelijkere samenwerking tussen de bedrijven nog meer synergie en innovatiekracht te bewerkstelligen. Een aantal strategische overnames zal daar ook aan bijdragen. Tjaden kocht in 2013 branchegenoot Aquaned, A.Hak Industrial Services nam Linde Nitrogen Services over en we namen een 60% belang in infrabedrijf Elounda. Vorig jaar spraken we op deze plek de verwachting uit dat in 2013 de stijgende lijn van de jaren vóór 2012 weer teruggevonden zou worden. Wat de omzet betreft, is dat zeer zeker gelukt. Wanneer het voorzichtige herstel van de economie doorzet, verwachten we die lijn de komende jaren door te trekken en daarbij verder te werken aan een stijging van het bedrijfsresultaat.

A.HAK PIPELINES & FACILITIES

‘Verder bouwen aan internationale positie ’

De toegevoegde waarde van een bedrijvenfamilie als A.Hak ligt in de optelsom van kwaliteiten van de afzonderlijke bedrijven. Juist in tijden van verandering sta je samen sterk wanneer je de krachten efficiënt weet te bundelen. Onze pijpleidingbedrijven zitten midden in een proces van verandering. De grote constructieprojecten in Nederland naderen hun voltooiing en het zwaartepunt van de werkzaamheden op het gebied van leidingaanleg verschuift naar het buitenland. Een goede reden om de activiteiten te clusteren in een nieuwe divisie: A.Hak Pipelines & Facilities. a.hak magazine

WATER, OLIE & GAS

Enno Freese

TEKST Richard van Santen FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde e.a.

e bedrijven die zich bezighouden met de aanleg van boven- en ondergrondse pijpleidingen vormen sinds november 2013 de divisie Pipelines & Facilities. De eerste helft van die naam spreekt voor zich. Met ‘facilities’ worden de installaties bedoeld die noodzakelijk zijn om pijpleidingsystemen in bedrijf te houden, zoals bijvoorbeeld compressor-, pomp-, gas ontvangst- en meet- en regelstations. A.Hak heeft een sterke reputatie op te houden wanneer het gaat om leidingconstructie. A.Hak Leidingbouw en A.Hak International zijn in binnen- en buitenland al tientallen jaren spelers van formaat bij de aanleg van transportleidingen en de bijbehorende installaties. In 2012 is daar met Reinhard Rohrbau een naam bijgekomen die in het Duitstalige gedeelte van Europa een vertrouwde klank heeft. Leidingwerk in een industriële omgeving is het specialisme van A.Hak Industrie. Zij leggen niet alleen de eerdergenoemde installaties aan, maar beschikken daarnaast over de mogelijkheid om die zelf te ontwerpen en te fabriceren. HOOFDDOELSTELLINGEN

Enno Freese, voormalig directielid van Gasunie, is ruim een jaar geleden de gelederen van A.Hak komen versterken om leiding te geven aan de nieuwe divisie. ‘Daarbij heb ik twee hoofddoelstellingen’, zegt hij, ‘integreren en internationaliseren. Als we met die laatste term beginnen, kun je stellen dat A.Hak bij de aanleg van transportleidingen momenteel twee thuismarkten heeft: Nederland/ Duitsland en het Midden-Oosten (Saoedi-Arabië en Irak). Naast onze uitgebreide ervaring met het werk hebben we op die markten veel kennis van de weten regelgeving en kennen we onze klanten goed. Die expertise gaan we de komende jaren verder uitrollen over andere delen van de wereld.’ Na een aantal maanden van voorbereiding ging de nieuwe divisie in november officieel van start. Dat betekent echter niet dat Freese op dat moment vanaf nul moest beginnen. De internationale geschiedenis van A.Hak gaat al terug tot de jaren

WATER, OLIE & GAS a.hak magazine

zeventig en die basis is de afgelopen jaren alleen maar verder verstevigd. Onder andere met werkzaamheden in Irak, Albanië, Duitsland, Oostenrijk en niet in de laatste plaats in Frankrijk, zoals elders in dit Jaaroverzicht valt te lezen. BEVOORRECHTE POSITIE

‘We zijn dan ook in de bevoorrechte positie dat we vanuit bestaande relaties verder kunnen bouwen aan ons internationale portfolio’, vervolgt Freese. ‘Integratie, het dichter bij elkaar brengen van de bedrijven die samen de divisie vormen, gaat ons daarbij helpen. Door een aantal belangrijke bedrijfsprocessen als finance & control, calculatie en HRM strakker en efficiënter aan te sturen vanuit een Shared Service Center, maar vooral door de kennis en ervaring van medewerkers van de afzonderlijke bedrijven te bundelen.’

Het werk in Irak is een mooi voorbeeld van die tactiek van voortbouwen en verder uitrollen. ‘In 2011 begon A.Hak International met de aanleg van twee parallelle leidingen voor de export van ruwe olie vanuit de Fao (Al Faw) Terminal in de omgeving van Basra. Inmiddels zijn we voor het vierde achtereenvolgende jaar aanwezig in dit land dat volop bezig is met zijn wederopbouw. Naast die eerste twee leidingen, die de olieexport weer op gang moesten helpen, wordt een derde leiding aangelegd, het Sealine project.’

Voor het Amerikaanse bedrijf Weatherford wordt in de plaatsen Hammar, Zubair en Rafidiya meegewerkt aan het Zubair Oil Field Development Project. A.Hak installeert 10" en 18" olie exportleidingen op alle drie de locaties. Deze vormen de verbinding tussen de productiefaciliteiten en de ontgassingsstations, waar olie en gas van elkaar worden ge scheiden. Dit gas wordt vervolgens apart verkocht. Naast deze olieleidingen worden er ook kunststof leidingen gelegd voor de aanvoer van bluswater.

SHELL EN WEATHERFORD

‘ We beginnen naam te maken in Irak’

De successen die in Irak worden geboekt, blijven niet onopgemerkt. Op 60 km afstand van Basra ligt het Majnoon olieveld, één van de grootste olievoorraden ter wereld. Dit veld wordt ontwikkeld en geëxploiteerd door Shell, Petronas en het Iraakse Ministerie van Olie. Shell benaderde A.Hak International voor een opdracht die onder andere het bouwen en aansluiten van een aantal afsluiterstations omvatte. Ondertussen wordt aan dit project de laatste hand gelegd met de installatie van zonnepanelen die de elektriciteit leveren voor onder meer het besturings- en beschermings systeem en de aanleg van glasvezelkabels die communicatie tussen het olieveld, de controle kamers en de stations mogelijk maken.

ZUBAIR OIL FIELD

Jeroen Schreuder van A.Hak International schetst de omvang van het Zubair Oil Field. ‘Het veld produceert momenteel zo’n 200.000 vaten olie per dag, maar er worden miljarden geïnvesteerd om

dat op het niveau van meer dan een miljoen vaten per dag te krijgen. Als we het goed blijven aanpakken, kunnen we hier dus nog heel veel werk verwachten. De olie die uit Zubair geëxporteerd wordt, gaat onder meer via de twee leidingen die wij in Al Faw hebben aangelegd naar tankers offshore. Het Sealine project omvat de aanleg van een derde leiding. Omdat ook de olie uit Majnoon via Zubair geëxporteerd wordt, maakt A.Hak zich in de olievelden over een groot oppervlak zichtbaar met mensen en machines.’ Makkelijk is het werk niet in Irak. ‘In technisch op zicht gaat alles prima, maar er moet hier wel veel aandacht besteed worden aan de veiligheid van de mensen’, vertelt Schreuder. ‘De oorlogen in het gebied zijn dan wel achter de rug, maar het blijft onrustig tussen de verschillende bevolkingsgroepen, waaronder bijvoorbeeld de mensen die in stamverband wonen in de moerassen tussen Majnoon en Zubair. Ook is het niet altijd even duidelijk wat er op administratief gebied van ons verwacht wordt. Je komt hier ongeveer na elke kilometer een checkpoint tegen. Waar je bij de ene agent met een bepaalde stempel op je papieren gewoon mag doorrijden, is een ander minder vriendelijk. Daar komt overigens wel verbetering in. Niet alleen merk je dat het land weer in opbouw is, daarnaast helpt het ook dat A.Hak hier naam begint te maken.’

a.hak magazine

WATER, OLIE & GAS

Friese teampresatie

Specialistisch laswerk

A.Hak Infranet regio Noord-Oost heeft vorig jaar als hoofdaannemer voor opdrachtgever Liander de aanleg van twee nieuwe 20kV middenspanningsverbindingen tussen Herbayum en Sexbierum gecoördineerd.

A.Hak Infranet regio West heeft vorig jaar in een relatief kleine afsluiterput twee bijzondere lastechnieken toegepast om verschillende warmtetransportleidingen aan elkaar te koppelen voor opdrachtgever Nuon Stadswarmte Almere.

De glastuinbouw in het gebied tussen Herbayum en Sexbierum wil in de toekomst graag uitbreiden en heeft daarvoor uiteraard voldoende energie nodig. Daarnaast wil opdrachtgever Liander met de nieuwe verbinding de leveringszekerheid voor Sexbierum garanderen. ‘Vorig jaar zijn wij in week 25 gestart met het project’, aldus hoofduitvoerder Jelke van Minnen van A.Hak Infranet regio Noord-Oost. ‘Een groot deel van de verbinding moesten wij aanleggen op landbouwgronden. De opdrachtgever eiste dan ook extra veel aandacht en zorg voor de uitvoering en de afwerking. Onze uitvoerder Theo van der Heide spreekt niet alleen de taal van de agrariërs in het gebied, maar heeft ook veel verstand van cultuurtechnisch werk. Door veelvuldig overleg met de betrokken landeigenaren hebben wij het project nog voor de bouwvak op tijd en binnen budget op kunnen leveren.’ Van Minnen benadrukt dat de goede samenwerking tussen A.Hak Drillcon, A.Hak Electron en A.Hak Infranet regio Noord-Oost een belangrijke reden is geweest voor de succesvolle oplevering. ‘Drillcon heeft ruim tien horizontaal gestuurde boringen op het tracé uitgevoerd, terwijl Electron de 20kV verbinding heeft aangelegd. Wij hebben als hoofdaannemer het project gecoördineerd.’ Opdrachtgever Liander heeft bewust gekozen voor de aanleg van twee 20kV verbindingen. Mocht de ene verbinding uitvallen, kan er altijd een beroep worden gedaan op de tweede verbinding. ‘Net als voor A.Hak Infranet regio Noord-Oost is het voor Liander essentieel om een goed product te leveren’ vertelt Atiqullah Abdul, projectmanager bij Liander. ‘Door de uitstekende samenwerking met A.Hak Drillcon en A.Hak Electron en de uitgebreide aandacht voor het overleg met de landeigenaren zijn wij daar als team volledig in geslaagd.’

KORTE BERICHTEN a.hak magazine

In de afsluiterput bevonden zich vier 18" leidingen met afsluiters en twee 12" leidingen met afsluiters die door middel van een T-stuk aan elkaar moesten worden gekoppeld. ‘Het ging om een van de hoofdwarmtetransportleidingen voor Almere dus het was erg belangrijk om het werk goed uit te voeren’, licht Ronnie Kerdijk toe. ‘Daarvoor hebben wij gebruik gemaakt van twee verschillende lasmethodes voor de aansluitlassen. De grondlaag van de las hebben wij opgebouwd door middel van de fleetwelding methode. Daarbij maken wij gebruik van speciale elektroden om leidingen van deze omvang aan elkaar te lassen. Voor de vullaag hebben wij gelast volgens het TIG-proces, waarbij met lasdraden wordt gewerkt.’ ‘De put was vier bij vier meter groot en drie meter diep. In combinatie met de verschillende leidingen in de put hadden wij maar weinig ruimte om in te werken. Ook moesten wij de leidingen buiten de put vrijmaken en tijdelijke afdichtingen plaatsen om het toestromend water uit de leidingen buiten de put te blokkeren. De combinatie van de verschillende lasmethodes, de beperkte bewegingsruimte en de grote diameters van de leidingen maakten het tot een uitdagende opdracht die wij naar volle tevredenheid van de opdrachtgever hebben uitgevoerd.’

Op weg naar een nieuw energiemodel DIVISIE RENEWABLE ENERGY

TEKST Adriaan van Hooijdonk en Richard van Santen FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde

a.hak magazine

DUURZAME ENERGIE

Met de aanleg van pijpleidingen en kabelverbindingen heeft A.Hak in haar vijftigjarige bestaan een belangrijke bijdrage geleverd aan de energie-infrastructuur in Nederland en andere landen. Duurzame energiebronnen als zon, wind en biomassa winnen terrein ten opzichte van energie uit fossiele brandstoffen. Ook verschuift het accent van gecentraliseerde energieopwekking in grote centrales steeds naar een model waarin energie decentraal wordt opgewekt en afgenomen. A.Hak volgt deze ontwikkelingen niet alleen op de voet maar neemt actief deel met de nieuwe divisie Renewable Energy. Luck Westerbaan, eerder verantwoordelijk voor de realisatie van The Green Village, een initiatief van de TU Delft, leidt de nieuwe divisie.

orrgas heeft een succesvolle technologie ontwikkeld voor ‘torrefactie’, een proces waarbij biomassa, bestaande uit houtsnippers en agrarisch restmateriaal, op hoge temperatuur en zonder zuurstof wordt omgezet in een soort houtskool. Deze behandeling is essentieel voor een stabiele vergassing van biomassa in een energiecentrale. MCL bouwt voor Torrgas een pilotinstallatie op de Boekelermeer bij Alkmaar om getorreficeerde biomassa te vergassen. Tevens wordt een grootschalige installatie ontwikkeld op het terrein van A.Hak in Delfzijl. Chemiebedrijven kunnen het synthetische gas of ‘syngas’ dat deze installaties produceren als groene grondstof inzetten voor een hele reeks aan chemicaliën en brandstoffen. ‘Daarmee komt de verduurzaming van de chemische industrie weer een stap dichterbij’, aldus medeoprichter Robin Post van der Burg van Torrgas.

DUURZAAM ALTERNATIEF

‘MCL gaat de pilotinstallatie, die mede wordt gefinancierd door TAQA en Gasunie New Energy, in de zomer bouwen, zodat wij deze later in het jaar kunnen opstarten op de Boekelermeer’, licht Post van der Burg de status van de projecten toe. ‘Het syngas dat de pilotinstallatie produceert, is een mengsel van koolmonoxide en waterstof. De chemische industrie kan deze groene grondstof inzetten als duurzaam alternatief voor een reeks aan chemicaliën en brandstoffen waarvoor zij nu nog fossiele bronnen, zoals olie, steenkool en gas, gebruikt. Vervolgens gaan wij de installatie in Delfzijl opschalen tot 20MW, zodat wij ook SNG (Synthetic Natural Gas), oftewel synthetisch methaan, kunnen produceren. Hiermee zal Torrgas hoogstwaarschijnlijk als eerste bedrijf ter wereld de keten van biomassa tot synthetische brandstof sluiten.’ TOEKOMSTPERSPECTIEF

Post van der Burg wijst erop dat de jaarlijkse aanwas aan biomassa op onze aarde, gemeten aan energie-inhoud, groter is dan de totale jaarlijkse consumptie aan fossiele grondstoffen. ‘Er is dus een enorm potentieel om chemicaliën en brandstoffen uit biomassa te produceren. Volgens ons gaat dit op een decentrale manier gebeuren, dus veel kleinschaliger dan in de huidige petrochemische complexen. Wanneer de combinatie torrefactie-vergassing is bewezen, ligt er een enorme wereldwijde markt in het verschiet. Daarbij kunnen wij uiteraard volop gebruik maken van de internationale aanwezigheid van A.Hak.’

DUURZAME ENERGIE a.hak magazine

De divisie Renewable Energy pakt de uitdaging van de overgang naar een nieuw economisch energiemodel op. Onder andere door te investeren in Torrgas en REDstack, bedrijven die respectievelijk biomassa omzetten naar ‘biokolen’ en energie opwekken door het mengen van zoet en zout water. De divisie zal hierbij veel samenwerken met A.Hak-collega’s. Zo bouwt MCL aan een fabriek voor Torrgas en is de divisie Pipelines & Facilities betrokken bij het realiseren van een proeffabriek voor REDstack. Daarnaast zal Renewable Energy een belangrijke rol spelen in de positionering van A.Hak in de veranderende energiemarkt. Op het gebied van nieuwe technologieën die vragen om nieuwe infrastructuur, maar ook wanneer zal blijken dat andere, vaak lokale spelers onze opdrachtgevers zullen worden.

SAMENWERKING

De leidingen van en naar het water werden aangelegd door A.Hak Infranet regio West. Via een portaal over de weg worden deze leidingen over de Afsluitdijk geleid. A.Hak Industrie NoordOost ontwierp en fabriceerde deze constructie (zichtbaar op de foto) in de eigen prefabwerkplaats in Veendam en was vervolgens ook verantwoordelijk voor de plaatsing ervan en de aansluiting van het leidingwerk.

BLUE ENERGY

REDstack houdt zich bezig met een andere techniek voor de duurzame opwekking van energie: reverse electrodialysis (RED). Overal waar zoet en zout water samenkomen, bijvoorbeeld waar rivieren in zee stromen, kun je elektriciteit opwekken. In zout water bevinden zich namelijk veel meer geladen deeltjes, ionen, dan in zoet water. Als je zout en zoet water in contact brengt met een membraan dat alleen positief of negatief geladen deeltjes doorlaat, ontstaat er een elektrische spanning die je kunt omzetten naar elektriciteit. Het principe is al langer bekend, maar de opbrengst was altijd veel te laag om grootschalige toepassing interessant te maken. REDstack, een innovatief spin-off bedrijf van Wetsus (het onderzoekscentrum voor duurzame watertechnologie) lijkt daar nu verandering in te gaan brengen. Onlangs werd op de Afsluitdijk een proefinstallatie in gebruik genomen die werkt op basis van ionentransport tussen zout en zoet water.

Eén leiding voorziet de proefinstallatie van 220 ku bieke meter zout water per uur uit de Waddenzee, waar het in contact komt met het via een tweede leiding aangevoerde zoete water (ook 220 m3 per uur) uit het IJsselmeer. Zo wordt ‘Blue Energy’

Zoet water + zout water = Blue Energy opgewekt. Via een retourleiding gaat het brakke water vervolgens terug de Waddenzee in’, aldus directeur Rik Siebers van REDstack. ‘In de proefinstallatie testen wij onder meer de werking van verschillende soorten membranen in de ‘stacks’, de behuizingen waar de membranen zich in bevinden.’

OPSCHALING

De REDstack-directeur wijst erop dat eerst de kleinere behuizingen met membranen uitvoerig getest zullen worden. ‘Daarna gaan wij het proces opschalen naar grotere eenheden. De toepassingsmogelijkheden zijn erg breed, want ook bij rioolwaterzuiveringsinstallaties waarvan het gezuiverd afvalwater in zee uitstroomt of bij industriële processen waar zoete en zoute waterstromen aanwezig zijn, kun je deze technologie toepassen.’ Het succes van ‘blue energy’ staat of valt uiteraard met de prijs die afnemers er voor moeten betalen. Toch is Siebers overtuigd van de potentie van de technologie. ‘Deze vorm van energieopwekking is duurzaam, CO2-vrij en niet afhankelijk van het aanbod van wind en zon. Water stroomt altijd, dus ik kan precies voorspellen hoeveel energie wij kunnen opwekken.’ A.Hak steunt de ontwikkeling van deze duurzame vorm van energiewinning door als aandeelhouder te participeren in REDstack, samen met Alliander en Magneto Anodes.

a.hak magazine

DUURZAME ENERGIE

HOOGSPANNINGSVERBINDINGEN

Rijnmondgebied weer op spanning

A.Hak Electron, specialist in hoogspanningsverbindingen, was in 2013 door heel Nederland actief. Van de Noordoostpolder tot aan de Westerschelde en van Heerhugowaard en Sexbierum tot Gouda en Leiden. In het Rijnmondgebied kwamen zowel de bovengrondse als ondergrondse specialisten meerdere keren in actie. TEKST Adriaan van Hooijdonk FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde

anzienlijke investeringen in geavanceerd materieel en de kennis en expertise van de medewerkers zijn voor steeds meer toonaangevende opdrachtgevers reden om een beroep te doen op A.Hak Electron. Dat resulteerde in 2013 in een toenemend aantal opdrachten door het hele land, waarbij vaak intensief werd samengewerkt met andere A.Hak bedrijven als A.Hak Drillcon, A.Hak Telecom, Tjaden en A.Hak Infranet. In de regio Rijnmond werd meerdere keren een beroep gedaan op A.Hak Electron. Bijvoorbeeld ‘op’ Rotterdam-Zuid , dat de afgelopen jaren als gevolg van netwerkproblemen regelmatig met flinke stroomstoringen te kampen had. Opdrachtgever Stedin besloot daarom tot de aanleg van een aantal nieuwe verbindingen. In november 2013 startte het werk aan een nieuwe 25kV verbinding onder de Waalhaven. De hoogspanningskabels gaan in twee tracés van het hoogspanningstation aan de Waalhavenweg naar het station aan de Waalhaven Oostzijde, een afstand van circa 4,5 km. De medewerkers van A.Hak Electron leggen één kabel door tot onder de Waalhaven Noordzijde om de voeding van Rotterdam-Zuid bij eventuele calamiteiten over te kunnen nemen. Het tweede gedeelte van de opdracht bestaat uit de aanleg van twee 23 kV circuits tussen het tijdelijke 23kV station bij het hoogspanningsstation aan de Waalhavenweg naar het toekomstige boosterstation aan de Groene Kruisweg

ELEKTRICITEIT a.hak magazine

in Rotterdam. Het boosterstation is nodig voor de aanleg van het warmtenet in Rotterdam-Zuid, waardoor bewoners en bedrijven gebruik kunnen maken van de restwarmte van de industrie in de Botlek. A.Hak Drillcon voert vier horizontaal gestuurde boringen uit. Secuur werk, want er liggen ter plekke al heel veel kabels en leidingen in de grond, de tijdsdruk is hoog en de weten regelgeving in het drukbezette havengebied is streng en complex. De oplevering vindt plaats in februari 2014.

OOK BOVENGRONDS

A.Hak Electron heeft in opdracht van TenneT hoogspanningsgeleiders gemonteerd op het nieuwe 380 kV schakelstation Hoek van Holland. Daarnaast is de bestaande hoogspanningslijn verplaatst en aangesloten op dit nieuwe schakelstation. Het station ligt aan het water en bij de Maeslantkering. De krappe planning, het intensieve trein- en vrachtverkeer en de beperkte bewegingsvrijheid tussen de dijk, spoorweg en provinciale weg vormden geen belemmering om de klus op tijd te klaren.

VERBREDING A15

Elders in het Rijnmondgebied maakt de toekomstige verbreding van de Rijksweg A15 het vervangen van 10kV, 25kV en 150kV verbindingen noodzakelijk. Ook hier is Stedin de verantwoordelijke opdrachtgever. A.Hak Electron vervangt de bestaande verbindingen tussen hoogspanningstation Hoogvliet, de leidingenstrook aan de Vondelingenweg en hoogspanningsstation Oudeland. A.Hak Electron levert niet alleen de benodigde kabels, maar zorgt ook voor de aanleg en de stationswerkzaamheden, inclusief schakelplannen. Daarnaast voert het bedrijf verschillende hoogspanningstesten uit, waarvoor onder meer gebruik wordt gemaakt van de eigen kabelmeetwagen die beschikt over de nieuwste technieken en apparatuur. Ook A.Hak Drillcon levert een essentiĂŤle bijdrage door de uitvoering van verschillende complexe HDD-boringen tot wel 55 meter diep. Het project moet in augustus 2014 gereed zijn.

TWEEDE MAASVLAKTE

Om de transportcapaciteit van en naar de nieuwe containerterminal op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam te vergroten, is hard gewerkt om de wegkruising aan de Coloradoweg/Europaweg aan te passen en van een viaduct te voorzien. De komst van het viaduct zorgde ervoor dat er onvoldoende veilige afstand was tussen de ondergelegen infrastructuur en de hoogspanningsdraden. Daarom zijn de draden van de bestaande 380kV hoogspanningsverbinding Maasvlakte-Cravenstein strakker getrokken. Hierdoor is een grotere afstand gecreĂŤerd tussen het wegverkeer en de hoogspanningsdraden, waardoor de veiligheid is toegenomen. Het team van A.Hak Electron heeft in november en december alle zeilen bijgezet om het project ondanks verre van ideale weersomstandigheden op tijd op te leveren.

a.hak magazine

ELEKTRICITEIT

A.Hak Industrial Services heeft vorig jaar niet alleen in Europa, maar ook daarbuiten haar werkzaamheden aanzienlijk uitgebreid. Onder andere in Rusland, maar ook in Australië, wat resulteert in een nieuw kantoor in Adelaide. De strategie van geïntegreerde dienstverlening op basis van afzonderlijke services die een breed werkterrein bestrijken, is duidelijk succesvol. TEKST Adriaan van Hooijdonk FOTOGRAFIE Bert Mateboer

WEER GRENSVERLEGGEND

Multiple Services, Singular Solutions

OLIE & GAS a.hak magazine

HIS ontwikkelde de decoking unit DPU-05.

nder het motto ‘Multiple Services, Singular Solutions’ verleent A.Hak Industrial Services (HIS) een reeks aan industriële diensten voor een groot aantal toonaangevende opdrachtgevers in de olie-, gas- en petrochemische industrie. De diensten bestrijken een breed terrein, van Inspection Services en Tank Services tot Pipeline Services en Industrial Services. De kracht van HIS is dat de specialismen gecombineerd worden tot een geïntegreerde dienstverlening, wat de klant het voordeel biedt van een totaaloplossing voor het gehele bedrijfsproces: van reiniging tot inspectie en van ontwerp tot ontmanteling. De afgelopen jaren is het bedrijf aanzienlijk gegroeid en maken steeds meer nationale en internationale opdrachtgevers gebruik van de verschillende services. Zo heeft Inspection Services in 2013 met de Australische olie- en gasmaatschappij Santos een meerjarig contract afgesloten om een groot aantal pijpleidingen te inspecteren. ‘Deze opdrachtgever heeft ons in 2012 benaderd om een proefproject uit te voeren’, zegt Niek Bruijnesteijn, Operations Manager Pipeline Inspection Services. ‘Met onze inspectietool hebben wij door middel van ultrasoon geluid de wanddikte van een aantal leidingen in kaart gebracht. Het project in de woestijn, ver van de bewoonde wereld, verliep zo goed dat wij onze werkzaamheden voor Santos in Australië inmiddels fors hebben kunnen uitbreiden en sinds kort een Master Service Agreement met hen hebben. Dit heeft er mede toe geleid dat we er een nieuwe vestiging openen.’

UITBREIDING

Door de groei en het succes zijn er in korte tijd veel nieuwe medewerkers bij A.Hak Industrial Services aangenomen en is het wereldwijde agenten-

netwerk uitgebreid. HIS streeft daarbij niet alleen naar een continue verbetering van de bestaande opleidingsprogramma’s, maar heeft ook een gerichte trainings- en communicatiestructuur met de buitenlandse collega’s en agenten opgezet. Het doel is om nog beter te kunnen voldoen aan de behoefte van de klant naar een geïntegreerde dienstverlening. ‘Daarnaast hebben wij vorig jaar in Tricht voor het eerst een aantal masterstudenten van de Avans+ opleiding op bezoek gehad om onze kennis en ervaring te delen. Deze mensen werken bij olie- en gasbedrijven en volgen een

masteropleiding Pijpleiding ingenieur, waardoor ze uiteraard zeer geïnteresseerd zijn in onze werkzaamheden en we echt een link naar de praktijk hebben kunnen bewerkstelligen. In 2014 krijgt dit dus zeker een vervolg’, vertelt Bruijnesteijn. FORNUIZEN

Na een succesvol tankreinigingsproject van Tank Services in 2012 voor de Amerikaanse raffinaderij Valero in het Verenigd Koninkrijk, kwam de opdrachtgever in contact met Inspection Services en Industrial Services. Beide service-lines heb-

PIPELINE SERVICES ‘DAGELIJKS NIEUWE PROJECTEN’

‘A.Hak Pipeline Services heeft in 2013 vrijwel dagelijks nieuwe projecten weten binnen te halen’, stelt Serviceline Manager Pipeline Services Eric Dekkers. ‘Zowel externe opdrachtgevers als A.Hak-bedrijven weten ons te vinden voor projecten in binnen- en buitenland. Voor A.Hak Leidingbouw, International en Industrie hebben we veel leidingen hydrostatisch getest, maar we zijn ook door Gasunie, Air Liquide, EVN, Bayer, Hertel en de NAM ingeschakeld voor uiteenlopende projecten.’ ‘In de offshore waren we actief bij het opsporen en verhelpen van een zwak punt in een leiding en hebben we voor opdrachtgever Allseas een groot aantal ondergrondse zeebodemafsluiters onder hoge druk getest in Rotterdam. Eén van de meest opvallende projecten was voor een Nederlandse producent van hoogwaardige kunststofleidingen. Deze leidingen, die op grote diepte in zee worden gelegd, hebben wij op bijna 800 bar getest. Een unieke opdracht, want het komt vrijwel nooit voor dat er met een dergelijk hoge druk wordt getest.’ ‘Bovendien maken steeds meer klanten gebruik van onze kennis en ervaring op het gebied van bolting’, besluit Dekkers. ‘Wij beschikken inmiddels over speciale hydraulische hogedrukgereedschappen waarmee wij onder meer extreem zware verbindingen kunnen realiseren.’

a.hak magazine

OLIE & GAS

ONLINE TANK SERVICES ‘INTERNATIONALE INTERESSE’

De afgelopen vier jaar heeft HIS fors geïnvesteerd in research & development om de groeiende klantenkring van innovatieve tankservices te voorzien. Zo brengt de 3D Sludge Profiler door middel van akoestische signalen de sludge inhoud van een tank in kaart, waarna krachtige spuitkanonnen de tank reinigen (desludging). ‘Zo hebben wij vorig jaar voor Valero in het Verenigd Koninkrijk drie tanks met parrafine geprofiled en aansluitend gereinigd. Dat heeft inmiddels geleid tot een tweejarig Profiling contract’, aldus Manager Tank Services Berry Krijbolder. ‘Met de Braziliaanse oliemaatschappij Petrobras hebben wij een vergelijkbaar contract afgesloten om op regelmatige basis de vervuiling van een aantal opslagtanks van een raffinaderij in de omgeving van São Paulo in kaart te brengen.’

ben in 2013 kennis en ervaring gebundeld om voor deze klant succesvol een aantal vervuilde fornuizen te reinigen en te inspecteren. Daarbij werd onder meer gebruik gemaakt van een speciale ‘decoking unit’ die in eigen huis is ontwikkeld en waarin jarenlange ervaring en kennis is samengebracht. ‘De klant was zo tevreden, dat wij daar waarschijnlijk in november opnieuw aan de slag kunnen’, aldus Manager Furnace Inspection Services Hans Overdijkink. ‘Bovendien was de plantmanager van Valero zo onder de indruk van onze dienstverlening dat hij ons in contact heeft gebracht met zijn collega’s in de Verenigde Staten waar Valero verschillende raffinaderijen bezit. Het ziet er inmiddels naar uit dat wij ook daar onze activiteiten voor Valero aanzienlijk kunnen uitbreiden.’ HAK DECOKING TECHNOLOGY

Ook andere klanten zoals Shell en Esso hebben inmiddels naar volle tevredenheid gebruik gemaakt van de ‘HAK decoking technology (HDT)’ die A.Hak Industrial Services in eigen huis heeft ontwikkeld. ‘De speciaal ontwikkelde unit (DPU-05 genaamd) is het resultaat van tientallen jaren kennis en ervaring’, vertelt Harry Schepers, Business Director Industrial Services. Ruwe aardolie is vaak vervuild met zware metalen, koolstoffen en andere verontreinigingen.

OLIE & GAS a.hak magazine

Daardoor ontstaat aan de binnenkant van de leidingen van een fornuis een keiharde laag die lastig te verwijderen is. ‘De werking van de decoking unit kun je vergelijken met het dotteren van aderen’, licht Schepers toe. ‘Een flexibele pig van polyurethaan met scherpe beiteltjes wurmt

‘ Uitbreiding wereldwijd netwerk’ zich als het ware door de vervuilde leidingen en schraapt zo de aanslag weg. De machine heeft twee motoren en twee waterpompen waarmee wij twee keer 480 kubieke meter water per uur in de leidingen kunnen rondpompen. Het is een ‘closed loop’ systeem, waarbij de vervuiling separaat wordt opgevangen en afgevoerd. Ook kunnen wij de pig op een scherm volgen, zodat wij de klant precies kunnen laten zien waar de aanslag in de leidingen zit. Op basis van deze informatie kan de klant bijvoorbeeld de branders in het fornuis beter afstellen of het proces op bepaalde

onderdelen aanpassen. Een ander voordeel is dat de klant tijdens de reinigingsoperatie door kan gaan met andere werkzaamheden in de buurt van het fornuis. En als extra service kunnen wij desgewenst na afloop ook een ultrasone inspectie uitvoeren.’ PIPELINE INTEGRITY

Door de acquisitie van het bedrijf DMC-1 heeft A.Hak Industrial Services een verdere uitbreiding van het services pakket gerealiseerd op het gebied van pijpleidingintegriteit. Middels dit zogenaamde Pipeline Integrity Managementsysteem (PIMS) kan HIS bij de gehele levensduur van een pijpleiding betrokken blijven en zo de klant maximaal van dienst zijn. Het systeem koppelt gegevens op het gebied van onderhoud, inspectie en reparatie aan elkaar om zo de levensduur optimaal te bewaken. ‘Het systeem verbindt een groot bereik aan services, van constructie door A.Hak Leidingbouw tot decommissioning door A.Hak Pipeline Services en alle stappen ertussen’, licht Bruijnesteijn toe. ‘Aangezien de integriteit van de leiding daar als een rode draad doorheen loopt, voegt deze nieuwe uitbreiding van het programma echt iets toe aan de Inspection Services waarbij een uitwisseling van kennis onze klanten en ons toegevoegde waarde biedt.’

wij INHOUD 22 Materialiteitsbepaling Het model waarmee A.Hak vast stelt welke thema’s in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen de volle aandacht verdienen, heet materialiteits bepaling.

23 Top 3 De drie belangrijkste thema’s op het gebied van MVO & duurzaam heid: gezondheid & veiligheid, energie & transport en opleiding & onderwijs.

24 Onze mensen Enige kerncijfers op het gebied van human resources.

Wat is belangrijk? Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en duurzaamheid zijn brede begrippen. Zonder een duidelijke focus dreigt het gevaar dat mensen en middelen worden ingezet op thema’s die niet de hoogste prioriteit hebben. Om dat te voorkomen heeft A.Hak de materialiteitsbepaling ontwikkeld. De materialiteitsbepaling is een methode om het brede scala van MVO-onderwerpen te filteren tot een overzichtelijke set waar de volle aandacht op kan worden gericht. Met de mate rialiteitsbepaling is een top 3 van belangrijkste onderwerpen vastgesteld: gezondheid & veiligheid, energie & transport en opleiding & onderwijs. Op de volgende pagina’s is te zien hoe het model werkt. Ook vindt u daar kerncijfers van elk van de drie onderwerpen, waaronder het totale opleidingsbudget. Op het gebied van veiligheid streven wij uiteraard naar 0 onge vallen, al weten wij dat dit op dit moment niet haalbaar is. De afgelopen jaren zagen we zelfs een stijgende lijn in het aantal incidenten. Die trend is in 2013 gelukkig omgebogen. Bij het onderwerp energie & transport kijken we onder meer naar onze CO2-uitstoot. A.Hak heeft in 2013 de ambitie uit gesproken om in 2020 CO2-neutraal te werken. Als startpunt is de huidige situatie van onze Nederlandse bedrijven in kaart gebracht.

a.hak

EN WIJ

MVO & DUURZAAMHEID

MATERIALITEITSBEPALING

MVO PRESTATIE LADDER

RELEVANTIE

Heeft de indicator betrekking op de werkzaamheden en de organisatie van A.Hak?

SIGNIFICANTIE

Is de indicator van belang in de visie van de stakeholders?

nee

Wordt de voor deze indicator relevante wetgeving niet nageleefd of dreigt dit te gebeuren?

WIJ VAN a.hak

nee

Is de indicator van belang in de visie van de directie van A.Hak?

nee

RELEVANTE OF SIGNIFICANTE INDICATOREN

NIET RELEVANTE OF SIGNIFICANTE INDICATOREN

UITVOERING OP BASIS VAN PRIORITEIT

Is de constatering na een jaar nog steeds valide?

MONITORING EN VERSLAGLEGGING VAN UITGEVOERDE INDICATOREN

nee

ONGEVALSFREQUENTIE

OPLEIDING & ONDERWIJS

Aantal ongevallen per 1.000.000 gewerkte uren Opleidingsbudget

2,0

1,6

4,0

4,4

3,6

10 20

11 20

12 20

13 20

2013 Gemiddeld

De stijgende trend van de afgelopen jaren is omgebogen. Wij blijven eraan werken om A.Hak als geheel op het niveau te brengen van onze bedrijven in de olie- en gasindustrie. Bij hen is een score lager dan 2,0 gebruikelijk.

1.207 EURO

CO2-FOOTPRINT

per medewerker in vaste dienst

KANTOORPAPIER

0,0934%

ELEKTRICITEIT

7,81%

Totaal

GOEDERENVERVOER

2.802.654

4,24% BRANDSTOFFEN

13,1%

EURO

ZAKELIJK VERKEER

26,5%

WATER & AFVALWATER

0,00043%

OPLEIDINGSCENTRUM OCNED

EMISSIES

0,0712% CO2

MOBIELE WERKTUIGEN

48,1%

A.Hak beschikt binnen verschillende van haar bedrijven over interne opleidings centra. De lasschool in één van de nieuwe loodsen in Tricht is daar een mooi voor beeld van. Net als het trainingscentrum met testloops van A.Hak Industrial Services, eveneens in Tricht. In 2013 zijn de mogelijkheden verder uitgebreid. A.Hak verwierf een belang van 60% in Elounda en werd daardoor mede-eigenaar van opleidingscentrum OCNED in Dronten. OCNED levert vak technische opleidingen op het gebied van infratechniek. Waaronder BEI, VIAG en VEWA. OCNED beschikt over een eigen praktijkcentrum met 500 m2 oefenruimte.

TOTAAL: 42.549 TON

a.hak

EN WIJ

ONZE MENSEN

MEDEWERKERS IN VASTE DIENST

2500

2065

2000

JUBILEUMFEEST

In 1963 werd met A.Hak Pijplei dingen NV de basis gelegd voor het huidige A.Hak. Dat was reden voor een grootscheeps jubileum feest op 14 september 2013 in attractiepark Walibi Holland. Alle medewerkers en hun gezinnen waren uitgenodigd en ook een groot aantal oudgedienden was van de partij. Al met al hadden ongeveer 4.000 mensen samen een geweldige dag. Getooid met een speciale A.Hak jubileumpet overspoelden ze het attractiepark.

1500

2217

2322

1688 1708

1515

1000

500

0 09

10 20

12 20

11 20

13 20

HISTORISCH OVERZICHT ZIEKTEVERZUIM

JUBILARISSEN

Wie eenmaal bij A.Hak werkt, blijft vaak lang in dienst. Op 16 november werden maar liefst 23 collega’s gehuldigd die een opvallend jubileum vierden.

7% 6% 5%

6 collega’s

17 collega’s

4% 3%

JAAR

98 19

WIJ VAN a.hak

99 19

07 20

10 20

11 20

12 20

13 20

25 JAAR

Terwijl de bedrijven in de divisie Pipelines & Facilities vanuit de langetermijnvisie hun blik ook op het buitenland hebben gericht, voerde A.Hak Leidingbouw in 2013 als hoofdaannemer prachtige projecten uit op Nederlandse bodem, of liever gezegd: erin. Transportleidingen van en naar de ondergrondse gasopslagfaciliteiten in Bergermeer en Norg. En natuurlijk 60 van de in totaal 90 km gasleiding die Gasunie laat aanleggen tussen Beverwijk en Wijngaarden. Het laatstgenoemde project loopt voorlopig nog door en de andere twee zijn vorig jaar zo goed als afgerond.

PIJPLEIDINGPROJECTEN

In Nederlandse bodem a.hak magazine

GAS

TEKST Richard van Santen FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde

Norgron (aQuaintance) Opdrachtgever Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) Hoofdaannemer aQuaintance (bestaande uit A.Hak Leidingbouw, Cofely en Tebodin) Omschrijving Aanleg transportleiding tussen Groningen-gasveld en gasopslag Norg Uitvoeringstermijn 2013 – 2014 Leidinggegevens Leidinglengte: 30 km Diameter: 48" Materiaal: staal BIJZONDERHEDEN

orgt voor voldoende transportcapaciteit Z om piekvragen op te vangen Succesvolle toepassing van ‘construction driven engineering’ Veiligheidsinstructies voor medewerkers vanuit speciale ‘safety room’ aQuaintance werkt samen met A.Hak Drillcon (boringen) en Tjaden (bemaling)

GAS a.hak magazine

MEDIASPEKTAKEL

Als onderdeel van de aanleg van de leiding tussen Beverwijk en Wijngaarden voerde A.Hak Drillcon een boring uit onder de Polderbaan, één van de start- en landingsbanen van luchthaven Schiphol. Tijdens de boring speelde zich hier een waar mediaspektakel af, dat resulteerde in veel krantenartikelen en televisieuitzendingen. Beelden zijn te zien op www.a-hakpark.nl/polderbaan.

Gasopslag Bergermeer Opdrachtgever TAQA Energy Hoofdaannemer A.Hak Leidingbouw Omschrijving Aanleg transportleidingen van en naar gasopslag Bergermeer Uitvoeringstermijn 2011 – 2013 Leidinggegevens Leidinglengte: 27 km Diameter: 3 t/m 42" Materiaal: staal BIJZONDERHEDEN

rootste ondergrondse opslag van West-Europa G Samenwerking met A.Hak Drillcon voor boringen onder natuurgebied, spoorlijnen, waterkeringen en rijkswegen Assistentie van A.Hak Infranet (isolatie) en A.Hak Telecom (glasvezelverbindingen) Bemaling door Tjaden. Grondwater, dat zwaveldioxide en chloride bevat, is op verantwoorde wijze in de grond geïnjecteerd

Beverwijk – Benthuizen

Opdrachtgever Gasunie Hoofdaannemer A.Hak Leidingbouw Omschrijving Aanleg transportleiding tussen Beverwijk en Benthuizen (als onderdeel van het tracé Beverwijk-Wijngaarden) Uitvoeringstermijn 2012 – 2014 Leidinggegevens Leidinglengte: 60 km Diameter: 48" Materiaal: staal

BIJZONDERHEDEN

eer uitdagende bodemomstanZ digheden Van dichtbevolkt gebied tot streken met zeer beperkte infrastructuur Spectaculaire boringen, onder andere onder de Polderbaan, één van de start- en landingsbanen van Schiphol, het Noordzeekanaal en de Rijksweg A4 Samenwerking met A.Hak Drillcon (boringen) en Tjaden (bemaling)

a.hak magazine

GAS

MCL bouwt warmtewisselaars

Infracontracten Rijnmond

Duurzame warmte voor Purmerend

MCL leverde in 2013 18 warmtewisselaars aan Gasunie als onderdeel van een raamcontract. Dit contract betekent niet dat de opdrachten vanzelf binnenstromen, want er moet steeds met de andere contractanten getenderd worden. Des te mooier dat er ook voor dit jaar alweer een order ligt voor nog 28 stuks.

A.Hak Infranet regio Rijnmond heeft goede zaken gedaan met een aantal langdurige contracten. Met Structin werd een combicontract gesloten en ook met Evides kwam het tot een nieuw raamcontract.

A.Hak Infranet regio West legde een nieuwe warmtetransportleiding aan voor Stadsverwarming Purmerend. De leiding heeft een diameter van 20", wat niet vaak voorkomt bij stadsverwarmingsprojecten.

De werkzaamheden van het combicontract met Structin bestaan uit gecombineerde aanleg van hoofdleidingen en (nieuwbouw)aansluitingen voor water, gas, elektriciteit en CAI. A.Hak Infranet regio Rijnmond kan aan de slag met perceel 4: Rotterdam-Zuid en Goeree-Overflakkee.

‘De diameter is uitzonderlijk, maar wel verklaarbaar’, zegt hoofduitvoerder Ron Glas. ‘Deze hoofdtransportleiding gaat 80 procent van de Purmerendse warmtebehoefte leveren. Het project is bijzonder duurzaam, omdat de warmte wordt opgewekt in een biomassacentrale, gestookt op houtsnippers van Staatsbosbeheer. Daardoor realiseert Stadsverwarming Purmerend een jaarlijkse CO2-besparing van 50.000 ton, de emissie van 16.000 auto’s.’ Andere A.Hak-bedrijven leverden ook een bijdrage. A.Hak Drillcon heeft twee boringen uitgevoerd en A.Hak Telecom maakte kabellassen. A.Hak Infranet regio West is al decennia lang verantwoordelijk voor tal van projecten voor Stadsverwarming Purmerend. ‘Wij ontzorgen onze opdrachtgever maximaal door ontwerp, aanleg en onderhoud, maar ook storingen voor onze rekening te nemen’, licht Glas toe. ‘Wij komen zelfs in de meterkast van de afnemers. Ook in 2014 kunnen wij weer volop aan de slag.’

Vorig jaar sloot MCL met Gasunie een raamcontract voor de levering van een groot aantal warmtewisselaars. De ‘shell & tube exchangers’ verwarmen het gas voordat in de gasontvangststations de drukverlaging plaatsvindt die nodig is voor het lokale of regionale gasnet. Binnen het raamcontract schrijft Gasunie steeds drie mini-tenders uit voor verschillende leveranciers. ‘We moeten dus steeds de hoogste kwaliteit en de beste aanbieding leveren om het werk binnen te halen. Deze keer is het ons weer gelukt om de opdracht binnen te halen’, aldus sales manager Jean Vollebergh van MCL. Deze nieuwe opdracht staat gepland voor levering, gefaseerd tussen begin mei en eind mei 2014. De totale opdracht is qua financiële omvang bijna de helft groter dan de eerste opdracht van 18 warmtewisselaars.

KORTE BERICHTEN a.hak magazine

Door de variëteit aan leidingen die aangelegd en aangesloten worden, hebben de bedrijven te maken met een groot aantal deelnemende opdrachtgevers: Stedin Netbeheerder, Evides, UPC Nederland en CIF. Deze bedrijven zijn alle aangesloten bij het samenwerkingsverband Structin. Het nieuwe contract heeft een maximale duur met verlengingen tot 31 december 2019. Met waterbedrijf Evides werd een raamcontract afgesloten voor het aanleggen van hoofdleidingen en aansluitingen voor water. Bij dit contract gaat het om het perceel omgeving RotterdamZuid en Dordrecht. Samen met de andere gebiedsaannemers wordt bij toerbeurt de storingsen consignatiedienst verzorgd ten behoeve van het oplossen van storingen in alle voorkomende transport-, distributie- en aansluitleidingsystemen. Evides kiest bij deze aanbesteding bewust voor het aangaan van een langdurige relatie om ketenoptimalisatie te kunnen realiseren. Inclusief verlengingen loopt het contract maximaal tot 31 december 2023.

‘Bij dit soort projecten zijn we erg blij met de constructieve samenwerking met A.Hak’, zegt Henri Elshout, coördinator onderhoud bij Stadsverwarming Purmerend. ‘De kwalitatieve bijdrage voor technische zaken is erg prettig, maar net zo belangrijk is de transparantie en de communicatie. Het gaat tenslotte niet alleen over de techniek, maar ook over onze klanten en andere direct betrokkenen. Op deze basis gaan we graag ook toekomstige uitdagingen aan.’

A.Hak France nieuwe speler ‘A.Hak France heeft een bijzonder goed en vruchtbaar jaar achter de rug. Inmiddels hebben wij de eerste grote, maar ook kleine projecten afgerond. Daarnaast zijn wij volop in overleg met potentiële opdrachtgevers uit verschillende sectoren die blij zijn dat er een nieuwe speler op de markt is’, aldus directeur Peter Kerkhoff. Vorig jaar zomer kwam een langgekoesterde wens van A.Hak in vervulling met de opening van het nieuwe kantoor van A.Hak France in Toulouse. De komende jaren vinden er immers forse investeringen plaats in het leidingennetwerk van grote spelers als GRTgaz en TIGF. ‘Het afgelopen jaar hebben wij laten zien dat wij zowel voor grote als kleine projecten onze hand niet omdraaien’, vertelt directeur Peter Kerkhoff die inmiddels de dertiende vaste medewerker in dienst heeft genomen. ‘Het eerste project dat wij hebben binnengehaald, betrof een project voor TIGF. Bij Agen langs de Garonne richting Bordeaux hebben wij onder meer een aantal gasdistributiestations afgebroken en opnieuw opgebouwd.’ Vrijwel direct daarna kreeg A.Hak France het verzoek van GRTgaz om een 20" leiding van ruim 900 meter aan te leggen vanaf een gasdistributiestation naar een elektriciteitscentrale van EDF. ‘Het project Bouchain hebben wij inmiddels naar volle tevredenheid van de opdrachtgever afgerond. In de tussentijd hebben wij nog een project verworven van TIGF. Daarvoor hebben wij binnen twee weken een bestaande gasleiding over honderd meter verlaagd’, aldus Kerkhoff. ‘Het zwaartepunt ligt nu nog op de gasindustrie, maar ook elektriciteitsbedrijven, zoals ERT, zijn zeer geïnteresseerd in onze kennis en expertise. Zo krijgen wij steeds meer aanvragen voor projecten met boringen, waar wij samen met A.Hak Drillcon op tenderen. Momenteel zijn wij bezig met een aanbieding voor Total in de omgeving van Nantes om een zeer geïsoleerde warmteleiding voor olietransport tussen twee pontons aan te leggen.’ GROENE VLAG

Ook het tweede jaar van A.Hak France begon goed. Op een nieuw project voor GRTgaz ging na een strenge milieu-audit de ‘Pavillon Vert’ (groene vlag) de lucht in. ‘Daarbij is niet alleen naar de benodigde documenten gekeken, maar heeft de opdrachtgever ook gecontroleerd of wij in de praktijk onze beloftes op milieugebied en plaatselijke werkgelegenheid waarmaken. Daar zijn wij ruimschoots voor geslaagd.’

a.hak magazine

OLIE & GAS

A.HAK INDUSTRIE

Kampioen samenwerken TEKST Adriaan van Hooijdonk en Senid Salihovic FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde

A.Hak Industrie Born is in 2013 actief geweest in verschillende consortia. Bij de aanleg van ondergrondse pijpleidingen voor OCI Nitrogen, maar ook in Safety Excellence Cooperation (SEC), een door EdeA geïnitieerd platform om het veiligheidsbewustzijn te vergroten. In het Westen van het land werkte A.Hak Industrie Botlek als partner van Stork Technical Services mee aan het Vopak MiDEx project.

unstmestfabrikant OCI Nitrogen wilde drie ondergrondse pijpleidingen laten aanleggen van het Chemelot-terrein in Geleen naar de haven in Stein. Daarom sloegen eind 2012 verschillende bedrijven de handen ineen om een succesvolle aanbieding te maken. A.Hak Industrie Born, Spie Zuidoost, Yokogawa en Van den Biggelaar Waterbouw zijn inmiddels druk bezig met de aanleg van de leidingen met een diameter van 8" en een totale lengte van 7,5 kilometer. Manager operations Erik Knarren van A.Hak Industrie Born verwacht dat het consortium de leidingen rond de zomer van 2014 kan opleveren.

SAMENWERKING

Ook andere A.Hak-bedrijven zullen een rol spelen in het project. ‘Zo heeft A.Hak Drillcon het ontwerp voor de boringen gemaakt en verzorgen zij twaalf pilot-gestuurde avegaarboringen in het tracé en drie avegaarboringen onder de spoorverbinding tussen het Chemelot-terrein en de haven van Stein.’ A.Hak Telecom is ingeschakeld voor het inblazen van glasvezel, zodat de meet- en controlekamer en de besturings- en bemeteringssystemen optimaal met elkaar verbonden zijn. Conline-Rhenania verzorgt het uitwendig coaten van de buizen, terwijl A.Hak Leidingbouw stafpersoneel levert voor het projectteam en materieel voor het koud buigen van bochten. A.Hak Industrial Services zal het testen voor haar rekening nemen, terwijl MCL voor consortiumpartner Spie enkele apparaten, vaten, piglaunchers en pigreceivers ontwerpt, bouwt en levert. VEILIGHEID

Leren van elkaar en het continu verbeteren van de veiligheidsprestaties staan centraal in het door EdeA (een joint venture tussen DSM en Essent) geïnitieerde veiligheidsplatform Safety Excellence Cooperation (SEC). Daarin werken zeven partijen samen om de veiligheid op het Chemelot-

OLIE, GAS & CHEMIE a.hak magazine

terrein naar een nog hoger niveau te brengen. Naast EdeA en A.Hak Industrie Born zijn dat Stork, Cofely, Hertel, VSH en Z-Safety Services. Het afgelopen jaar is onder meer geïnvesteerd in een sleufbekistingssysteem van aluminium om te voorkomen dat de grond gaat schuiven bij grondwerkzaamheden. Een ander voorbeeld van investeren in veiligheid is de grondzuigwagen die sinds 2012 permanent op de site aanwezig is. ‘Schijnbaar duurder, maar zeker veiliger dan graven’, aldus Knarren. VOPAK MIDEX PROJECT

Als het op veiligheid aankomt, kent ook A.Hak Industrie Botlek het klappen van de zweep. In het zomernummer van dit magazine was al te

‘ We blijven investeren in betere veiligheidsprestaties’ lezen hoe voor BP Raffinaderij Rotterdam op de Maasvlakte werd gewerkt aan het inspecteerbaar maken van de ‘slagaders’ van dit bedrijf: de leidingen die ruwe olie vervoeren van de Maas-

vlakte Olie Terminal (MOT) naar de raffinaderij. De vestiging Botlek is ook betrokken bij het zogenaamde Vopak MiDEx project ter vergroting van de opslagcapaciteit van Vopak Terminal Europoort. Dit project bestaat uit twee kleinere delen: het Greenfield-deel voor de bovengrondse werkzaamheden, zoals tanks en pompplateaus, en het Brownfield-deel voor de ondergrondse werkzaamheden. Dit laatste deel bestaat vooral uit het aanleggen van alle benodigde verladingsleidingen naar de vingerpier (on-plot) en Neckarhaven (off-plot).

DEx Brownfield-project. Het werk bestaat uit het verbinden van opslagtanks van de terminal Europoort met het verladingstation aan de Neckarhaven. De vier 16" leidingen, elk 1.400 m, zorgen ervoor dat binnenvaartschepen in de haven snel en efficiënt gevuld kunnen worden met kerosine. Dit project bevat ook vier HDD boringen. Om de boringen in goede banen te leiden werkt A.Hak Industrie ook hier nauw samen met A.Hak Drillcon. Het vakmanschap en de expertise van de twee A.Hak bedrijven zorgen ervoor dat alle werkzaamheden volgens planning verlopen. Medio juni 2014 wordt het project afgerond.

MET A.HAK DRILLCON

Als partner van Stork Technical Services levert A.Hak Industrie Botlek een bijdrage aan het Mi-

a.hak magazine

OLIE, GAS & CHEMIE

Voortvarend in Veendam

Conline-Rhenania bouwt aan toekomst

Met de overname van materieel en onroerend goed van Nacap kreeg A.Hak in 2012 onder meer de beschikking over een vestiging in Veendam. A.Hak Industrie Noord-Oost is er gevestigd, evenals een ICT-afdeling en een logistiek centrum.

Binnen A.Hak houdt Conline-Rhenania zich bezig met een essentiële schakel in de pijpleidingactiviteiten: het aanbrengen van beschermende coating op leidingen van vrijwel alle voorkomende materialen en diameters. In 2013 was het bedrijf vooral in het offshore-segment zeer succesvol.

A.Hak Industrie Noord-Oost is in 2013 verhuisd naar de locatie Veendam. De afdeling Portalen en Staalconstructies die daar ten tijde van Nacap al gevestigd was in een eigen prefabwerkplaats, maakt tegenwoordig deel uit van dit A.Hakbedrijf. Dat heeft al mooie resultaten opgeleverd. De medewerkers van A.Hak Industrie NoordOost waren verantwoordelijk voor ontwerp, vervaardiging en plaatsing van de portaalconstructie boven de Afsluitdijk waarover de leidingen lopen die water van en naar de proeffabriek van REDstack voeren. A.Hak Industrie Noord-Oost speelt ook een belangrijke rol in het contract voor inspectie en civiele en leidingtechnische werkzaamheden aan vrijwel alle ondergrondse leidingen van de NAM. Dit contract, waarin ook A.Hak Industrial Services partner is, werd met twee jaar verlengd. Het bedrijfsonderdeel uit Veendam is afgelopen jaar bovendien een erkend Kenteq leerbedrijf geworden. Veendam biedt bovendien ruimte aan een ICTafdeling voor A.Hak en aan een nieuw logistiek centrum voor met name het grote materieel.

KORTE BERICHTEN a.hak magazine

Conline-Rhenania heeft de afgelopen vijf jaar veel geïnvesteerd om zich in de offshore sector waar te kunnen maken. ‘Door de vele kwalificaties die wij dit jaar hebben gemaakt en door het grote aantal offshore-opdrachten is aangetoond dat Conline-Rhenania een vaste speler in deze sector is geworden’, zegt Cees van Overloop. ‘Vooral de laatste jaren hebben we onder leiding van Jan Roelofs, van wie ik afgelopen jaar het roer overnam, de fabrieken uitgebouwd tot de meest moderne bekledingsproductielijnen van Europa.’ Over de hele wereld zijn inmiddels buizen te vinden die door Conline-Rhenania zijn bekleed. Het is bewonderingswaardig te noemen dat juist 2013 z’n topjaar was. In het binnenland werd het namelijk voelbaar dat Conline, in tegenstelling tot andere A.Hak-bedrijven al klaar is met werk voor Gasunie. Door tijdig andere markten aan te boren wist Conline dit meer dan te compenseren. Deze lijn wordt de komende jaren voortgezet. In Moerdijk wordt namelijk sinds begin 2014 gebouwd aan een nieuwe productielocatie, waar onder meer coatingproducten voor de diepzee ontwikkeld zullen worden.

A.HAK TELECOM

High tech dienstverlener Telecombedrijven houden zich al lang niet meer alleen bezig met telefonie. Ook A.Hak Telecom is al jaren een high tech dienstverlener, die in 2013 zeer actief was op het gebied van innovatie.

A.Hak Telecom verzorgt alle denkbare netwerken voor data- en telecomverkeer, maar levert vooral high tech diensten. ‘Zo hebben wij met Kaal Masten, SmarterVision en Trigion het innovatieve All-in-View camerasysteem ontwikkeld’, vertelt Raymond Buitenhuis, verantwoordelijk voor diensten productinnovaties. ‘Een revolutionair concept dat intelligent video-datamanagement combineert met een camera die een gebied van 360 graden kan bestrijken. Het project is het resultaat van intensieve samenwerking met Kaal Masten, dat de multifunctionele masten voor haar rekening nam, SmarterVision (voorheen DySl Analytics) waarmee de hardware van het systeem werd ontwikkeld en beveiliger Trigion die in 2013 de primeur kreeg op bedrijventerrein Vijfsluizen in Schiedam. A.Hak Telecom legde daar speciaal voor de gelegenheid een glasvezelnetwerk aan, waardoor het All-in-View systeem grote hoeveelheden data aankan.’ CROWD CONTROL

Naast conventionele beveiliging is dit systeem ook zeer goed in te zetten op tijdelijke projectlocaties en bij evenementen. ‘Crowd control staat hoog op de agenda bij organisatoren van evenementen. Het All-in-View systeem fungeert als de ogen van de organisatie en kan ervoor zorgen dat agenten en veiligheidsmensen ook in grote mensenmassa’s efficiënt kunnen worden ingezet.’

A.Hak Telecom is ook actief bij de engineering, installatie, service en beheer van WiFI-hotspots en ontwikkelde het InfraView systeem waarmee glasvezelleidingen nog sneller kunnen worden geëngineerd en aangelegd. Bij de LOFAR-telescoop in Drenthe was het bedrijf onder meer verantwoordelijk voor de aanleg en plaatsing van de lage frequentieantennes en ook satellietinternetsystemen maken inmiddels deel uit van de innovatieve portfolio. SENSOR CITY

Sensor City is nog zo’n innovatief paradepaardje. In Assen wordt druk geëxperimenteerd met een supersnel netwerk voor dataverkeer, gekoppeld aan circa 200 meetpunten verspreid over de stad. Deze sensoren leveren actuele informatie die in de toekomst voor ontelbare doeleinden gebruikt kan worden. Momenteel worden onder andere toepassingen beproefd op het gebied van mobiliteit. Met de live gegevens die de sensoren verzamelen, kunnen reizigers een heel persoonlijk en zeer actueel reisadvies krijgen. A.Hak Telecom is één van de partners die de ontwikkeling en aanleg van het netwerk mogelijk maakten. Na oplevering begin 2014 is een nieuw contract afgesloten voor onderhoud en beheer.

a.hak magazine

COMMUNICATIE

‘Goed doordacht technisch hoogstandje’ Om versterking van de kust mogelijk te maken, moest de koelwaterleiding van de Hoge Flux Reactor in Petten worden verlegd. In nauwe samenwerking met ingenieursbureau Lievense en A.Hak Infranet regio West is het A.Hak Drillcon gelukt de werkzaamheden af te ronden tijdens de geplande onderhoudsstop van de reactor. De Hoge Flux Reactor in Petten levert radioactieve isotopen die men in ziekenhuizen onder andere gebruikt voor de bestrijding van kanker. Per dag worden wereldwijd 24.000 patiënten behandeld met isotopen uit Petten. Het koelwatersysteem van de reactor mondt via een leiding uit op het strand. Dat wordt echter drie meter verhoogd en 700 meter verlengd waardoor de uitstroomopening onder het zand terecht zou komen.

kelijk en werden flora en fauna in het duingebied ontzien. Op het strand, bij het beginpunt van de boring, is een damwandconstructie aangebracht en een 150 ton boormachine opgesteld. Van daaruit boorde A.Hak Drillcon naar het uittredepunt op zee. Daar is met een 60 ton boormachine op een zogenaamd ‘jack-up ponton’ de nieuwe leiding ingetrokken. Door een slimme inrichting van het werkterrein en het bouwen van een brug, waarover recreanten het werk op veilige hoogte passeerden, kon het strand gewoon voor recreatie worden gebruikt. Geluidsbarrières zorgden ervoor dat mens en natuur zo min mogelijk last hadden van eventueel lawaai. De boorspoeling is niet in zee gekomen maar aan land gerecycled. A.Hak Infranet regio West heeft de nieuwe leiding aangesloten. DEADLINE GEHAALD

MINIMALE OVERLAST

A.Hak Drillcon werd samen met een drietal concurrenten benaderd om een oplossing te bedenken. Het plan van het A.Hakbedrijf stak met kop en schouders boven de rest uit, omdat het de overlast voor de omgeving tot een minimum beperkte. In Noorwegen werd een speciale kunststofleiding van 1.000 meter geproduceerd die in zijn geheel over zee is aangevoerd. Daardoor waren laswerkzaamheden op het strand niet noodza-

WATER a.hak magazine

Slecht weer dreigde roet in het eten te gooien, maar de deadline is uiteindelijk toch gehaald door een zeer intensieve samenwerking van alle partijen, waaronder ook opdrachtgever Nuclear Research en consultancy Group (NRG). Laatstgenoemde sprak van een ‘goed doordacht technisch hoogstandje’. A.Hak Drillcon ziet in het project een mooie showcase voor vergelijkbare opdrachten in de olie- en gasindustrie, waar vaak leidingen van en naar zee worden gebracht.

REPARATIE WATERLEIDING DEN HELDER-TEXEL

‘Iedere dag weer improviseren’ A.Hak Infranet regio West en De Vries & van de Wiel hebben vorig jaar in het Marsdiep onder uitdagende omstandigheden een gebroken waterleiding tussen Den Helder en Texel hersteld. ‘Vooral een lastige klus voor de duikers die een gedeelte van het werk onder water moesten uitvoeren. De sterke stroming tijdens elke verandering van eb en vloed deden iedere dag een groot beroep op ons improvisatievermogen’, aldus projectleider Dick Blom van A.Hak Infranet regio West.

a.hak magazine

WATER

TEKST Adriaan van Hooijdonk

ind juni vorig jaar ontstond in het Marsdiep op 22 meter diepte een lek aan een van de twee grote waterleidingen van Den Helder naar Texel. De enorme krachten van de getijdewerking hadden ervoor gezorgd dat ruim 160 meter van de waterleiding was gaan schuiven over de zeebodem. Door de grote inwendige druk klapte de leiding uit elkaar en werd deze losgetrokken van de Texelse kant. In verband met een hittegolf en het toeristenseizoen heeft waterleidingbedrijf PWN vervolgens met tankwagens twee dagen lang extra drinkwater aangevoerd. Daarnaast gaf PWN op zijn website waterbesparende tips en werd via posters en flyers extra aandacht gevraagd voor verstandig en zuinig watergebruik.

DUIKPLOEG

‘Eind juli ben ik voor het eerst met een ploeg duikers de zee op gegaan om de leiding te inspecteren’, vertelt projectleider Dick Blom van A.Hak Infranet regio West. ‘Toen kwamen wij er al snel achter dat de leiding bij Texel nog vast zat, maar aan de Den Helderzijde was afgebroken. Ruim 160 meter leiding dreef op het water en vormde vooral een gevaar voor de pleziervaart. Rijkswaterstaat heeft boeien geplaatst om ongevallen te voorkomen en pottenkijkers weg te houden van onze werkzaamheden.’ Vervolgens hebben Blom en zijn medewerkers de leiding aan de Texelse kant afgezaagd, afgevoerd en de overblijvende leidingstukken afgedicht met afsluitblazen. ‘Daarna hebben wij nieuw leidingmateriaal aangevoerd in de NIOZ-haven. Ook hebben wij een speciale constructie ontworpen om de leiding te kunnen verzwaren zodat deze veilig op de zeebodem kon worden afgezonken. Daarvoor zijn onder meer per meter 60 kg oude ankerkettingen gebruikt. Daarnaast hebben wij aan beide zijden van de leiding rubberen slangen (performerslangen) toegepast om onder water meer flexibiliteit te creëren om de leidingen aan

WATER a.hak magazine

elkaar te koppelen. Ook hebben wij ter ondersteuning zes buispalen van 36 meter in de zeebodem aangebracht die twee meter boven de waterlijn uitstaken’, aldus Blom.

werd het nieuwe leidinggedeelte vanuit de NIOZhaven ingevaren om deze vervolgens tijdens dood tij op de zeebodem te laten zakken en met stenen te verzwaren.

UITDAGENDE OMSTANDIGHEDEN

IMPROVISEREN

Het oorspronkelijke idee was om de leidingdelen boven water aan elkaar te koppelen, maar bij het verwijderen van de oude leiding op het Marsdiep werd Blom al snel geconfronteerd met de ontzettend sterke stroming tijdens elke verandering van eb en vloed. ‘Daarom kwamen wij al snel tot de conclusie dat boven water koppelen geen optie was. Vervolgens hebben wij twee duikploegen met vijf man per ploeg ingehuurd om de klus onder water te klaren’, aldus Blom. Op het hoogtepunt van de uitdagende opdracht lagen maar liefst acht schepen in het water om uiteenlopende werkzaamheden te verrichten. Zo

‘Daarbij hebben wij onder meer gebruik gemaakt van een groot drijvend dok met een 200 tons hijskraan, een schip met een Airmove-installatie en een hijskraan, twee multischepen en een patrouilleboot om de pleziervaart weg te houden. Met de reparatie van de oostelijke zinker aan de Texelse zijde zijn wij ruim drie dagen bezig geweest, maar uiteindelijk is het allemaal gelukt. Het team van A.Hak Infranet regio West heeft naar aanleiding van het vraagstuk alle kennis gebundeld en intensief samengewerkt. Toch was het alle dagen improviseren om de opdracht netjes af te ronden’, aldus Blom.

De nieuwe transportleiding van Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) vervoert vanaf voorjaar 2014 drinkwater van productiestation Assen naar productiestation Beilen. Door de koppeling van deze twee grote productielocaties wordt onder meer de levering van drinkwater in het midden van de provincie Drenthe voor de toekomst zeker gesteld. A.Hak Infranet regio Noord-Oost is door WMD uit verschillende aanbieders geselecteerd om het project uit te voeren.

‘I

n oktober vorig jaar zijn wij begonnen met de voorbereidingen van deze opdracht. Het tracé is in kaart gebracht en we hebben gesprekken gevoerd met gemeenten, opdrachtgever, archeologen en externe partijen’, vertelt Wybo Hofstra, hoofduitvoerder van A.Hak Infranet regio Noord-Oost. Met de aanleg van de nieuwe waterleiding is niet alleen de leveringszekerheid van drinkwater in het midden van de provincie Drenthe voor de toekomst zeker gesteld. Door het zachte water van het productiestation Assen te mengen met het relatief harde water van Beilen, wordt het voorzieningsgebied van Beilen, Westerbork en omstreken in de toekomst van zacht water voorzien. Volgens de regels van de Habitatrichtlijn en het Verdrag van Malta is een intensief ecologisch en archeologisch vooronderzoek uitgevoerd. De Habitatrichtlijn is er om flora en fauna te beschermen bij grote bouwprojecten. Het Verdrag van Malta heeft tot doel om cultureel erfgoed in de bodem, zoals archeologische resten, te beschermen. Daarom heeft een archeoloog tijdens de aanleg nauwlettend in de gaten gehouden dat eventuele archeologische resten niet beschadigd werden.

BORINGEN

A.Hak Drillcon is in november begonnen met de uitvoering van dertien horizontaal gestuurde boringen met een totale lengte van 3,6 kilometer. ‘Vervolgens hebben wij 18 km van de waterleiding aangelegd’, vertelt Hofstra. ‘De resterende twee

kilometer is door medewerkers van de opdrachtgever aangebracht. Daarbij werden wij overigens geconfronteerd met weten regelgeving om scheuring van het grasland te voorkomen. De regels zijn bedoeld om de uitspoeling van stikstof te beperken waardoor schade aan de wortels kan

‘ Voldoende (zacht) water voor MiddenDrenthe’ ontstaan. Het betekende echter wel dat wij pas vanaf 1 februari op bepaalde gedeeltes van het tracé onze werkzaamheden konden uitvoeren.’ ‘Ook was het nog een hele klus om de buizen met een lengte van 24 meter van de vrachtwagens op de buizenwagens te laden en via een bochtig parcours vanaf de openbare weg naar het werkveld te transporteren. Door het zachte winterweer en de uitstekende samenwerking tussen alle partijen zijn wij er in geslaagd om alles op tijd op te leveren. Momenteel zijn wij druk bezig met de afwerking van het tracé, zodat er straks niets meer te zien is van onze werkzaamheden.’

a.hak magazine

WATER

Duurzame watervoorziening TJADEN VERZORGT TWEE BRONNEN

WATER a.hak magazine

Tjaden heeft vorig jaar een duurzame watervoorziening gerealiseerd voor het Haarlemse Spaarnelanden N.V. ‘Door de aanleg van twee waterbronnen is onder meer de leveringszekerheid van de zoutmenginstallatie de komende jaren gegarandeerd. Ook hoeft het bedrijf daar nu geen drinkwater meer voor te gebruiken’, aldus businessunit manager Ruud Dorlandt van Tjaden. TEKST Adriaan van Hooijdonk FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde

paarnelanden N.V nam in 2005 de beheer- en onderhoudstaken van de openbare ruimte over van de gemeente Haarlem. Daarbij gaat het onder meer om de riolering, bruggen, het wagenpark, fiets-en autoparkings, openbare weg en openbaar groen en de afvalinzameling en -verwerking. De onderneming heeft maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel staan en kon dankzij een groene lening van het ASN Groenprojectenfonds een duurzaam kantoorpand bouwen met zonnepanelen, warmte- en koudeopslag (WKO) en speciale isolatie. ‘Vorig jaar kregen wij de vraag of wij een duurzame watervoorziening voor de zoutmenginstallatie konden leveren’, vertelt businessunit manager Ruud Dorlandt van Tjaden. ‘Daarvoor mochten wij geen water betrekken uit de bodemlaag van de bestaande WKO-bronnen. Bovendien was er sprake van mogelijke grondwatervervuiling in het gebied. Daarom hebben wij een uitvoerig onderzoek uitgevoerd op welke diepte we het beste konden boren om de grondwaterbronnen aan te leggen.’

VERGUNNINGENTRAJECT

Spaarnelanden gebruikt het water ook voor het afspoelen van veeg- en vuilniswagens.

De gegevens van de studie zijn vervolgens vergeleken met informatie uit het archief van Tjaden en de resultaten van de twee boringen. ‘Op basis daarvan hebben wij een ontwerp gemaakt voor de duurzame watervoorziening’, aldus Dorlandt. ‘Ook hebben wij het vergunningentraject in het kader van de Waterwet voor onze rekening genomen.’ Tjaden heeft in totaal twee waterbronnen aangelegd. ‘Daar hebben wij samen met de klant bewust voor gekozen om de leveringszekerheid van de zoutmenginstallatie, ook tijdens de vorstperiode, op het terrein te garanderen. De twee silo’s hebben een opslagcapacaciteit van 400 ton, waardoor het de grootste installatie van Europa is. Wanneer de ene bron onverhoopt zou uitvallen, kan automatisch direct gebruik worden gemaakt van de andere bron.’

Eén van de silo’s van de zoutmenginstallatie.

VEEGWAGENS

Spaarnelanden kan een van de bronnen overigens ook gebruiken voor het vullen en afspoelen van de veeg- en vuilniswagens. ‘Daarvoor maakte het bedrijf eerst gebruik van een andere bron. Het water daarvan was echter zo vervuild dat er kostbare filters nodig waren om het te reinigen. Dat is nu niet meer nodig omdat wij met onze bronnen drinkwaterkwaliteit kunnen leveren. Er zit bijvoorbeeld helemaal geen zand of slib in’, aldus Dorlandt. De businessunit manager wijst er op dat er voor de aansluiting van de waterbronnen gebruik is gemaakt van hoogwaardig materiaal, zoals roestvrij stalen bronkoppen. Ook is er veel aandacht besteed aan de geavanceerde meet- en regeltechniekinstallatie. ‘Daardoor kunnen we de installatie op afstand besturen en uitlezen door middel van laptops of smartphones. Ook biedt de installatie de mogelijkheid van verschillende instellingen, zoals druk, flow en tijdsvertraging. De afgelopen maand zijn wij druk bezig geweest met een aantal kleine aanpassingen waardoor de installatie nu optimaal functioneert.’

a.hak magazine

WATER

KAAL MASTEN

‘ De zon heeft de toekomst’ Wie Kaal Masten zegt, heeft het niet alleen over Nederlands grootste fabrikant van hoogwaardige masten maar ook over een bedrijf dat duurzaamheid tot een vanzelfsprekend onderdeel van de bedrijfsvoering heeft gemaakt. In 2013 vertaalde zich dat naar de ontwikkeling van een complete lijn producten op het gebied van zonneenergie. Met als startpunt de prijswinnende Solar Powered Lighting Column SPIRIT. TEKST Richard van Santen

teeds meer overheden en andere organisaties hebben de taak om met minimaal gebruik van energie voldoende verlichting tot stand te brengen om een veilige en aantrekkelijke openbare ruimte te waarborgen. De SPIRIT biedt daarvoor de oplossing. De mast is rondom bekleed met zonnepanelen en wekt daarmee zijn eigen energie op. Hierdoor kan hij in principe op elke gewenste plek geplaatst worden, zonder aansluiting op het elektriciteitsnet. De mast voorziet zelf in de opslag van de energie die wordt opgewekt wanneer de zon schijnt. Na een zonnige dag kan de mast daardoor de hele avond en nacht verlichting leveren. Wordt de accu bij bewolkt weer wat minder opgeladen dan spreekt de mast een intelligent systeem aan dat ervoor zorgt dat de energie op een slimme manier wordt gebruikt. Bijvoorbeeld door de armatuur te dimmen op momenten waarop het nog niet helemaal donker is of zichzelf helemaal uit te schakelen op tijdstippen dat er helemaal geen licht nodig is.

KAAL STEEKT ZIJN NEK UIT

De SPIRIT is geen goedkope mast. ‘We verwachten dan ook niet dat we nu meteen kunnen gaan beginnen met het vervangen van alle bestaande lantaarnpalen’, zegt Kaal Masten-directeur Jos van den Hurk, ‘maar de zon heeft wel de toekomst. Er moest alleen nog iemand zijn nek

VERLICHTING a.hak magazine

uitsteken om dit product te ontwikkelen. Als toonaangevende mastenfabrikant hebben wij die stap gezet. Je zult zien, over tien jaar is dit een algemeen geaccepteerd product.’ In die overtuiging staat Van den Hurk niet alleen. De SPIRIT won namelijk al de tweede prijs bij de verkiezing van de Product Enlightenmentz of the Year 2013, een wedstrijd die draait om productontwerpen die naast duurzaam ook mooi en comfortabel zijn, en daarmee ‘samen de groene revolutie kunnen veroorzaken.’ Door een goedkopere versie op de markt te brengen, denkt Kaal die revolutie nog wat sneller dichterbij te brengen. Deze budgetvariant is wat kleiner en niet rondom bekleed met zonnecellen maar uitgerust met een op het Zuiden gericht zonnepaneel dat onder een hoek aan de mast is

bevestigd. Ook de batterijfunctie is wat eenvoudiger. Kaal denkt met dit product ook aan gebieden waar meer zon en wat minder geld beschikbaar is. MEEDRAAIENDE MAST

Een tweede spin-off is inmiddels ook te bewonderen op het parkeerterrein voor de mastenfabriek: de SPIRIT Energy Tracker. Deze mast geeft geen licht, maar is voorzien van 16 tot 24 zonnepanelen die samen genoeg vermogen leveren om een elektrische auto op te laden. Voor een optimaal rendement draait het frame met de zonnepanelen gedurende de dag met de zon mee. De eerste klanten, voornamelijk bedrijven die duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan en dat ook aan de buitenwereld willen laten zien, hebben de opvallende mast al besteld.

Veghel achter digitale stadsmuren A.Hak Infranet regio Zuid is één van de partijen die vorig jaar een bijdrage leverden aan ‘Veghel achter digitale stadsmuren’, een zeer innovatief project waarbij een interactief lichtgordijn met LED-verlichting het winkelcentrum van Veghel doet opbloeien. In nauwe samenwerking met Philips werd de klus geklaard. TEKST Senid Salihovic

Gemeente Veghel, professor Cor Molenaar, een ondernemersvereniging, verschillende opleidings- en onderzoeksinstituten en een bank bundelen hun krachten om dit project tot een succes te maken. Deze samenwerking moet leiden tot een centrum met een goed voorzieningenniveau gecombineerd met aangename verblijfsfuncties en een sfeervolle openbare ruimte. MASTERPLAN

Philips heeft voor het centrum een masterplan gemaakt waarin gevelverlichting, gerichte interactieve LED-verlichting en geluid geïntegreerd worden. Een sensorsysteem regelt de lichtintensiteit naar gelang de behoefte, maar vormt ook een goede basis om looproutes te stimuleren. ‘Belangrijk voor de gemeente Veghel is ’het Steegje’, de entree richting het centrum die ver-

rijkt is met een interactief lichtgordijn dat de aandacht van de voorbijgangers prikkelt’, vertelt Molenaar. ’Bij de ingang van het winkelcentrum zijn gevelverlichting en gerichte dynamische verlichting geïntegreerd toegepast. Om de beleving van een tunneldak op te roepen, is over een lengte van circa 40 m een gelijkmatig verdeeld pixelnet met in totaal 2144 pixels gehangen, die afzonderlijk aan te sturen zijn en waarmee alle kleuren van de regenboog kunnen worden gecreëerd’, aldus Philips. BEKABELING EN MONTAGE

’In drie maanden tijd is het project gerealiseerd’, vertelt Ben van der Linden van A.Hak Infranet regio Zuid. ‘Voor geluid en elektra is 2000 m kabel gebruikt. Deze kabels liggen op 70 cm diepte in buizen en in RVS goten tegen de muren. Alle kabels werden gemonteerd in een kast gevuld met de benodigde componenten. Voor ons was dit een leerzaam project in het realiseren van dynamische verlichting met geluid.’ Nu de eerste fase succesvol is verlopen en inmiddels landelijke bekendheid geniet, heeft de gemeente besloten om de tweede fase van het plan uit te gaan voeren. Op 18 oktober 2013 heeft Tweede Kamerlid Martijn van Dam (Pvda) het Steegje officieel geopend.

a.hak magazine

VERLICHTING

Over de hele wereld Hoofdkantoor Nederland

A.Hak is actief over de hele wereld. Op deze kaart is te zien waar onze bedrijven een permanente vestiging hebben. Ook lichten we een aantal bijzondere projecten op verschillende continenten uit. De verwachting is dat we deze kaart in de komende jaren nog verder zullen invullen.

Duitsland Italië Oostenrijk Polen

Frankrijk

Servië

Verenigde Staten Groot-Brittannië

Roemenië

Canada

Spanje 3

Brazilië

Saoedi-Arabië Nigeria

Chili

ALGEMEEN a.hak magazine

Zuid-Afrika

COLOMBIA: HDD 1

In Colombia voerde A.Hak Drillcon in 2013 vier HDD-boringen uit. Het Helmondse bedrijf dat gespecialiseerd is in sleufloze technieken slaagde waar anderen het door de moeilijke bodemgesteldheid hadden opgegeven.

SAOEDI-ARABIË: WADI’S 2

Maleisië

In Saoedi-Arabië werd ook in 2013 gestaag verder gewerkt aan een enorm project: substantiële verbetering van de watertoevoer naar de hoofdstad Riyadh. Daarbij worden vaak gigantische waterleidingen gelegd door drooggevallen rivierbeddingen, de zogenaamde wadi’s.

FRANKRIJK: DIRECT PIPE

Verenigde Arabische Emiraten

Australië

De Direct Pipe-boortechniek, één van de specialismen van A.Hak Drillcon, werd afgelopen jaar voor het eerst toegepast op Franse bodem. GRTgaz was de opdrachtgever voor deze boring, waarmee de rivier de Somme, een weg en een natuurgebied werden gekruist.

MOZAMBIQUE: WATER

In Mozambique was A.Hak actief in het kader van haar inzet voor Water for Life, een initiatief van waterbedrijven Vitens en Evides, die samen met hun klanten werken aan de verbetering van de drinkwatervoorzieningen in ontwikkelingslanden.

Met hart en ziel sinds 1963 Toen Arie Hak in 1963 het bedrijf A.Hak Pijpleidingen NV oprichtte, kon hij niet vermoeden dat het in meer dan een halve eeuw zou uitgroeien toe een wereldspeler in verschillende markten. De groei kwam in een stroomversnelling terecht toen Willem van Geenhuizen het bedrijf een paar jaar na het overlijden van Hak overnam. Een aantal vertrouwde eigenschappen bleven echter door de jaren heen overeind. A.Hak is nog steeds een familiebedrijf, met medewerkers die zich met hart en ziel inzetten. Ook na ruim vijftig jaar omschrijven onze opdrachtgevers ons nog altijd als een betrokken partner die tot het uiterste gaat om een topprestatie te leveren. Wij vinden dan ook dat een project pas af is wanneer de klant tevreden is. Door deze instelling is het ons gelukt het bedrijf op te bouwen dat er nu staat en kunnen wij de toekomst met vertrouwen tegemoet zien.

BEVERWIJK-WIJNGAARDEN, MEI 2013

Aanleg gastransportleiding voor Gasunie