Buurderij de Lage Hof ontzorgt! Werkend principe Malderburch en Dichterbij In voor zorg!
Buurderij de Lage Hof Adresstraat 84 5382 KS Overasselt buurderij
De Lage Hof
Djordje Stepanovic
Colofon Auteur Jan van Gorp, In voor zorg!
Ontwerp Rick Schurink, DDcm.nu
buurderij
De Lage Hof
d.stepanovic@ www
Malderburch
Welzijn MCentrum aldWonen evoor rb rch en u Zorg
Centrum voor Welzijn Wonen en Zorg
Inhoudsopgave 1 Inleiding
5
2 Beschrijving van het project 7 3 Doelstelling deelname aan In voor zorg! 11 4 Wat maakt dat het werkt? 12 5 Aanpak In voor zorg!
27
1 Inleiding Er was eens….
gers en vrijwilligers goed in het vizier te houden
In Overasselt, een dorpje in Gelderland, ontstond
en oplossingen te bieden als de last te zwaar
de wens van bewoners om ouderen en mensen
dreigt te worden. De vanaf het begin aanwezige
met een beperking, die vanwege hun complexe
betrokkenheid en deelname van de bewoners uit
zorgvraag niet meer thuis kunnen wonen, een
Overasselt geeft vertrouwen voor de haalbaar
plek in het dorp te geven. Zij en hun families
heid in de toekomst.
wilden niet noodgedwongen verhuizen naar een ander dorp of naar de stad. Ze wilden graag
Leeswijzer
deel blijven nemen aan de leefgemeenschap
Hoe wij tot dit project, Buurderij de Lage Hof,
waar ze zich thuis voelen. Malderburch zag de
gekomen zijn kunt u lezen in deze bijzondere pu
vraag en vroeg Dichterbij om mee te denken
blicatie. In hoofdstuk 2 leest u een uitgebreidere
over een oplossing. Samen met de bewoners
beschrijving van het project en de projectpart
uit Overasselt, de gemeente Heumen en de
ners. Deze projectpartners hebben veel mensen
woningcorporatie ontstond het project ‘Buurderij
en instanties gesproken in hun zoektocht om
de Lage Hof’. Een kleinschalige woonvorm van 4
steun te krijgen voor De Buurderij. Er is geen pro
eenheden, met elk 6 plaatsen voor ouderen met
ject in Nederland dat zo ver gaat in samen leven
dementie en (ouder wordende) mensen met een
in de samenleving. Die steun hebben ze gevon
verstandelijke beperking. De Buurderij bestaat
den bij In voor zorg!. Ondanks dat het project niet
ook uit een agrarisch museum met een fietscafé
helemaal in het format van In voor zorg! paste
en een kinderboerderij. Voor dit project wordt
heeft zij het project ten volle gesteund, zonder
gezamenlijke verantwoordelijkheid gedragen
spijt. Zeker nu de toekomstbestendigheid van
door alle partijen.
zorginstellingen extra onder druk komt te staan. Door het regeerakkoord Rutte II, kan De Buurderij
Bewoners in de hoofdrol
een creatieve oplossingsrichting zijn waarin het
De bewoners uit Overasselt spelen daarin een
voorliggende veld haar belangrijke rol terug
belangrijke rol. Zij doen vrijwilligerswerk op het
krijgt. Van categoriale voorzieningen naar één
terrein, waar cliënten dagactiviteiten kunnen
algemene voorziening! Niet alleen de zorg maar
ondernemen als ze dat willen, maar ook in de
ook de plattelandsontwikkeling en leefbaarheid
woonvormen, samen met de mantelzorgers en
krijgen met De Buurderij een positieve stimulans.
woonbegeleiders. Wederkerigheid is het sleutel
In hoofdstuk 3 delen we onze ervaringen met u.
woord. De manager kleinschalig wonen noemen
De momenten waarop het goed ging maar ook
we een buurtcoördinator. Voor alle benodigde
wanneer we er even doorheen zaten. Wat zijn nu
diensten worden aanbieders uit het dorp ge
de cruciale factoren en momenten geweest in
zocht, zo zorgt de plaatselijke kruidenier voor de
het proces dat we met elkaar hebben doorlopen?
boodschappen en maken de bewoners gebruik
We noemen dit het ‘Werkend principe’. In hoofd
van de huisarts en fysiotherapeut uit het dorp.
stuk 4 beschrijven we de projectaanpak met alle
De betrokkenheid bij het dorp kan op deze ma
stappen en resultaten. dit is geen blauwdruk
nier blijven bestaan. Zo kunnen cliënten die lid
maar heeft in deze situatie goed gewerkt.
zijn van het plaatselijke koor, dat gewoon blijven voortzetten. Uitgangspunt is dat de bestaande
Werk in uitvoering
kwaliteit van leven zoveel mogelijk in stand blijft,
Malderburch en Dichterbij bedanken iedereen
ondanks dat de lichamelijke mogelijkheden
die een bijdrage heeft geleverd aan de voor
afnemen. Mantelzorgers, familieleden, oude
bereiding van de kleinschalige woonvorm.
buren en kennissen komen makkelijker even op
Dankzij deze mensen ligt er nu dit resultaat.
de koffie en ondernemen makkelijker iets samen
Nog meer informatie kunt u vinden op www.
als iemand in het eigen dorp kan blijven wonen.
buurderijdelagehof.nl. Nu is de implementatie
Dit is essentieel voor de kwaliteit van leven,
fase aangebroken. De bouwvakkers zijn druk aan
terwijl de kosten (of inspanningen) niet door de
het werk, personeel wordt geworven en alles
zorgorganisaties worden gedragen. Malderburch
wordt in gereedheid gebracht om de cliënten te
en Dichterbij zijn alleen verantwoordelijk voor
verwelkomen in hun nieuwe thuis Buurderij de
de zorgverleners. Het is van belang de balans
Lage Hof, je zal er maar wonen!
tussen draaglast en draagkracht van mantelzor
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
5
laden / lossen
6 m2
BADKAMER
BADKAMER
BADKAMER
19 m2
6 m2 19 m2
SLAAPKAMER personenlift
6 m2
SLAAPKAMER
ENTREE
BADKAMER 19 m2 6 m2
SLAAPKAMER
2 m2
wc
INSTALLATIES
2 m2
18 m2
wc
14 m2
m2
SLAAPKAME 12 m2
SLAAPKAMER 6 m2
BERGING 12 m2
BADKAMER
BERGING
SLAAPKAMER
18 m2
6 m2 18 m2
BINNENBRINK BADKAMER
ERF
algemene berging KANTOOR
9 m2
4.900
2.900
18 m2
BADKAMER
BERGING
6 m2
SLAAPKAMER
16 m2
13 m2 1.660
BADKAMER
centrale badkamer 500
18 m2
13 m
2
SLAAPKAMER 6 m2
EETKAMER
101 m2
18 m2
WOONKAMER
18 m2 6m
2
4.920
BADKAMER
KEUKEN
2.995
SLAAPKAMER 15 m2
SLAAPKAMER
6 m2
BADKAMER
terras
groetentuin
H. 2 - Beschrijving van het project
2
Brink / museumerf
Beschrijving van het project Gemeente Heumen
■
2.1 Context
M alderburch
■
Overasselt is een kerkdorp in de gemeente
Dichterbij
■
Heumen en heeft ongeveer 2.000 inwoners. EETKAMER
Woningcorporatie Oosterpoort
6 m2
■
BADKAMER
Het dorp heeft een levende gemeenschap 0 5.15
18 m2
18 m2
SLAAPKAMER met een rijk verenigingsleven en vele vrijwil
BADKAMER
15 m2
19 m2
2.2 Malderburch
KEUKEN
ligers die op diverse fronten actief zijn. Een SLAAPKAMER
wens van het bewonersplatform is dat wie in 0 2.86
Overasselt geboren is en daar ook oud wordt
op het gebied van welzijn, wonen en zorg in de
daar ook tot het einde kan blijven. Men wil
gemeente Heumen. Naast gangbare diensten
100 m2
WOONKAMER
ook het voorzieningenniveau op peil houden.
zoals verzorgingshuiszorgveranda en verpleeghuiszorg
Verzorgingshuis Malderburch uit Malden mag het
is Malderburch tevens actief op het terrein van
BADKAMER 6 m2
SLAAPKAMER
Malderburch is een dienstverlenende organisatie
aantal plaatsen voor dementerende ouderen uit
welzijn. Malderburch heeft toelatingen voor
breiden en Dichterbij zoekt nieuwe woonruimte
huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzor
voor (ouder wordende) mensen met een verstan SLAAPKAMER
ging, verpleging, ondersteunende begeleiding,
18 m2
BADKAMER
delijke beperking. Er is een agrarisch museum
activerende begeleiding, behandeling en ver
terras dat al lang op zoek is naar uitbreidingsmogelijk
blijf. In 2009 heeft Malderburch de erkenning
heden en de gemeente zoekt naar mogelijkheden
‘beschermd wonen met intensieve verpleging
om Wmo initiatieven tot bloei te brengen. Al deze
BUITENERF en verzorging’ aangevraagd en toegewezen
wensen hebben elkaar gevonden en worden nu
gekregen. In 2009 verleende Malderburch intra
gerealiseerd in Buurderij de Lage Hof.
murale zorg aan ruim 100 cliënten. Daarnaast
6 m2
bloementuin
Doelstelling van Buurderij de Lage Hof is de BLOEMENERF
biedt Malderburch ook zorg aan 32 extramurale
versterking van de sociale infrastructuur en parti
cliënten. In 2009 werkten bij Malderburch 178
cipatie van kwetsbare burgers in de samenleving.
medewerkers (bijna 80 fte). Malderburch reali terras
Op het terrein van een oude boerderij aan de
seerde in 2009 een omzet van ruim €8.000.000.
rand van het dorp worden de volgende voorzieningen gerealiseerd:
2.3 Dichterbij
6 m2
BADKAMER
Het agrarisch museum De Lage Hof
Dichterbij is een grote instelling voor mensen
(voorheen agrarisch museum
met een verstandelijke beperking. Zij is actiefSLAAPKAMER
■ 18 m2
18 m2
18 m2
BADKAMER
SLAAPKAMER
6 m2
De Garstkamp)
SLAAPKAMER
6 m2
BADKAMER in het stroomgebied van de Maas tussen Roer
SLAAPKAMER
EETKAMER
mond, Den Bosch en Nijmegen. Dichterbij Rijk
Wmo voorzieningen
■
104 m2
van Nijmegen biedt diverse ondersteuningsvor
Faciliteiten voor het vrijwilligerswerk
■ ■
6 m2
18 m2
BADKAMER
Mogelijkheden voor welzijn-, zorg-, en
men aan 450 mensen met een verstandelijke
commerciëledienstverleners om spreekuur
beperking in het werkgebied Mook, Molenhoek,
te houden
3.380
BADKAMER
WOONKAMER
18 m2
17 m2
Heumen, Wijchen en Nijmegen en omliggende
18 m
2
6 m2
Dagverzorging voor (dementerende) ouderen
KEUKEN woonplekken. Het gaat hierbij om diverse dien
Open eettafel
sten en producten, welke veelal in samenwerking
■ ■
13 m2
met andere organisaties worden geboden aan
SLAAPKAMER Wonen voor dementerende ouderen
■
SLAAPKAMER
6 m2
BERGING
veranda
5.150
ER
6 m2
en (ouder wordende) mensenBADKAMER met een
kwetsbare mensen met, in ieder geval een
verstandelijke beperking
verstandelijke beperking.
Logeermogelijkheden
Malderburch werkt nu al samen met Dichterbij.
(zorg) appartementen
Concreet werken cliënten van Dichterbij in de
■ ■
winkel van Malderburch. Ook spelen cliënten van Dichterbij een rol in de bediening van
Dit alles is alleen mogelijk door in nauwe samenwerking met elkaar op te trekken. Ieder
bistro Malderburch. Integratie van cliënten in
afzonderlijk zouden de partijen dit alles niet
de maatschappij is een visie die Malderburch en
kunnen realiseren.
Dichterbij delen.
Deelnemers zijn:
Op het terrein van Buurderij de Lage Hof komen
groetentuin
Agrarisch museum
■
groetentuin
groetentuin
vier woningen.
Bewonersplatform
■
Stichting Buurderij
■
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
7
Maten in het werk te controleren. Kopiëren van deze tekening is niet toegestaan z
In iedere woning komen zes cliënten te wonen.
zij dit gaan integreren zodat medewerkers niet
Dit betreft 12 dementerende ouderen en 12
met dubbele systemen te maken krijgen.
(ouder wordende) mensen met een verstan delijke beperking. Beiden hebben 24-uurszorg
Malderburch en Dichterbij geven vorm aan
nodig. De mensen hebben naast de gemeen
kleinschalig wonen
schappelijke woonkamer en keuken ook een
Deze organisaties zetten een geheel nieuwe
privéruimte.
samenwerking in de steigers. Innovatief in
Alleen ga je sneller, samen kom je verder!
Uitgangspunt hierbij is geïntegreerd wonen.
aanpak en ingebed in de visie zoals Buurderij de
Het categorale denken wordt losgelaten en de
Lage Hof die vertegenwoordigt.
behoefte en levenswijze van de cliënt vormt het
In plaats van zorg voorop willen zij komen
vertrekpunt. De cliënten kunnen –wanneer zij dit
tot een organisatie waar het welbevinden en
willen- genieten van alles wat De Buurderij te
maatschappelijk participeren van de cliënt
bieden heeft, bijvoorbeeld de tuin, boerderij
voorop staat. Dit willen zij organiseren in en met
dieren of de vroegere sfeer levend gemaakt
de gemeenschap Overasselt en het buurt
door het agrarisch museum.
schap de Lage Hof. Op deze manier wordt de
Woonbegeleiders, die toegerust zijn op beide
welzijnscomponent ingebed in het alledaagse
doelgroepen, geïntegreerd werken, begeleiden
leven en niet overgeheveld naar een instituut
de cliënt in hun dagelijkse leven. Zij runnen
met alle kosten van dien. Hiermee wordt er een
samen het huishouden en creëren een huiselijke
toekomstbestendig alternatief gecreëerd.
sfeer; zoals thuis. Medewerkers van Malder
Malderburch en Dichterbij willen van elkaar
burch en Dichterbij, maar ook van daarbuiten,
leren en de ervaringen die zij opdoen in
krijgen de kans om hier te gaan werken.
Buurderij de Lage Hof gebruiken in hun eigen
De woningen worden gebouwd door woning
organisatie.
corporatie Oosterpoort en verhuurd aan
Landelijk leven in een agrarische omgeving,
Malderburch en Dichterbij die samen de
huiselijke sferen, zoals thuis, gezellig om de
kleinschalige woonvormen gaan runnen.
keukentafel, achterom binnenkomen zijn enkele
Zij kiezen voor een geïntegreerde bedrijfsvoe
van de uitgangspunten. Malderburch en Dich
ring. Dit betekent dat, ook al betreft het twee
terbij werken hiervoor samen met het agrarisch
doelgroepen, twee inspecties, twee kwaliteits
museum, het bewonersplatform, de gemeente
systemen en twee verschillende zorgplannen,
en de woningcorporatie Oosterpoort.
8
H. 2 - Beschrijving van het project
2.4 De weg er naar toe
balans van draagkracht en draaglast. Er is
Het initiatief voor Buurderij de Lage Hof is in
hier sprake van een complex samenwer
2006 ontstaan toen het bewonersplatform
kingsverband.
aangaf behoefte te hebben om een 24 uurs- voorziening binnen de kern te realiseren en het agrarisch museum op zoek was naar een grotere locatie. De gemeente kon een terrein aankopen met een karakteristieke boerderij aan de rand van het dorp waarop een aantal ideeën in gezamenlijkheid konden worden gerealiseerd. Malderburch en Dichterbij kozen bewust voor lokalisering van de kleinschalige woonvormen in een ‘buurtschap’ met andere partijen waar veel levendigheid te vinden is. Dat is de toegevoegde waarde voor de cliënten op welzijnsgebied.
2.5 De opgave Samen willen Malderburch en Dichterbij met de andere participanten in buurtschap De Buurderij en gemeenschap Overasselt een levende gemeenschap creëren waarin kansen zijn voor hun cliënten. Juist de samenwerking tussen de verschillende partijen, met het agrarisch museum in het bijzonder, moet een meerwaarde opleveren. In de interactie moet een wederkerigheid ontstaan waardoor het voor beide partijen interessant wordt en blijft. Hierbij moet sprake zijn van een gezonde
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
9
H. 3 - Doelstellling deelname aan in voor zorg!
3 Doelstelling deelname aan In voor zorg! Malderburch en Dichterbij willen in Overasselt
Resultaten
een kleinschalige woonvorm neerzetten
Output:
waarbij de behoeften van de cliënt echt
1. Gedragen visie voor Buurderij de Lage
centraal staat. De woonvorm moet de diver
Hof en de kleinschalige woonvorm
siteit in leef concepten voor cliënten verbre
en de inbedding in de Overasseltse
den zodat zij kunnen kiezen wat het beste aansluit bij hun eigen identiteit. Diversiteit zoekt men voor Buurderij de Lage Hof vooral in het welzijnsaspect en in het (ver)blijven
gemeenschap 2. M aatschappelijke businesscase met maatschappelijke meerwaarde 3. Bedrijfsplan met een organisatie en
in een vertrouwde omgeving waarbij de
bedrijfsvoering die aansluit op het
mantelzorg intact blijft. De ondersteu
gewenste welzijn/wonen/zorg concept
nings-,zorgverlenings- en bedrijfsvoerings
en die dit optimaliseert
processen moeten hierin volgend zijn. Aan het einde van dit In voor zorg-traject ligt
Outcome:
er een gedragen visie voor Buurderij
4. M edewerkers van Buurderij de Lage Hof
De Lage Hof die is uitgewerkt in een maat schappelijke businesscase en een bedrijfs plan. Belangrijk hierbij is dat dit doorleefde documenten moeten zijn, die naadloos
stellen cliënt en leven centraal in hun werkzaamheden 5. Het leereffect binnen Malderburch en Dichterbij en tussen beide organisaties
kunnen worden uitgevoerd door de mensen die Buurderij de Lage Hof gaan realiseren. Er ligt een andere manier van werken klaar voor uitvoering en de eerste stappen zijn hierin gezet. Bovenliggende doelen voor Malderburch en Dichterbij zijn: de transitie in denken en doen van ‘zorg,
■
wonen, welzijn’ naar ‘welzijn, wonen, zorg’ en; diversificatie in leef concepten zodat
■
cliënten kunnen kiezen wat het beste aansluit bij hun eigen identiteit. Buurderij de Lage Hof biedt een kans om hiermee te experimenteren. Omdat dit buiten het instellingsterrein plaats vindt in een context met vele andere partners, moeten management en medewerkers los kunnen komen van het vertrouwde ‘instellingsdenken’. De ervaringen die medewerkers opdoen in Buurderij de Lage Hof nemen ze weer mee naar de eigen organisatie. Medewerkers van Malderburch en Dichterbij maken kennis met en ervaren andere manieren van leven, wonen en zorg verlenen in Buurderij de Lage Hof.
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
11
4 Wat maakt dat het werkt? Malderburch en Dichterbij hebben vanaf
Deze werkzame principes worden hierna
2006 met elkaar en de partners gesproken
uitgewerkt aan de hand van de belangrijkste
en gewerkt om tot realisatie van Buurderij
uitgangspunten van kleinschalige woon
de Lage Hof te komen. Tijdens het In voor
vorm Buurderij de Lage Hof:
zorg-traject, dat liep van maart 2011 tot eind
■
2012, is heel intensief met elkaar samen gewerkt om de kleinschalige woonvorm
Lekker leven in interactie met het buurt schap en de gemeenschap Overasselt; AWBZ+
concreet vorm te geven. Terugkijkend op dit
■
proces zijn er een heleboel ervaringen die zij
■
willen delen, deze ervaringen noemen we de
■
Geïntegreerd wonen Geïntegreerd werken Geïntegreerde bedrijfsvoering
werkzame principes. We starten echter met de basisprincipes die als een fundament onder de samenwerking liggen. Na de werkzame principes beschrijven we de gevolgde aanpak in hoofdstuk 5.
12
H. 4 - Wat maakt dat het werkt?
Werkend principe Buurderij de Lage Hof: Kleinschalige woonvorm Geïntegreerd wonen
Lekker leven
Inhoud
Inhoud
■
Beelden en verwachtingen managen
■
Zorgvuldige plaatsing
Proces
Willen dat mensen in Overasselt kunnen
■
blijven wonen tot het einde ■
Wederkerigheid Balans in draagkracht en draaglast
■
Vanaf het begin verwanten erbij betrekken
■
■
Communiceren
Proces Vanuit gelijkwaardigheid tussen alle
■
Geïntegreerd werken Inhoud ■
partijen ■
Met de inwoners van Overasselt
Gezamenlijk het zorgconcept formuleren Gezamenlijk uitwerken van primaire
Basisprincipes
processen
■
Voortbouwen op de laatste ervaringen
Benoemen van overeenkomsten maar ook
■
Initiatief vanuit de gemeenschap
benoemen van verschillen
■
Gemeenschappelijke doelen en belangen
Benoemen en zien wat de toegevoegde
■
De relatie in de stuurgroep
waarde is
■
Van categoraal naar lokaal
Samen naar een kleinschalige woonvorm
■
■
■
■
■
Het buurderij concept spreekt tot de ver
gaan kijken ■
Een dag uit het leven van
■
Eén CAO en set van arbeidsvoorwaarden
■
Gezamenlijke training
beelding ■
Goede voedingsbodem
Proces ■
Schetsontwerpsessies
■
Kennen van elkaars doelgroep
■
Leren van elkaar
■
Van het begin af aan de OR erbij betrekken Eén gezamenlijke werving- en
■
selectieprocedure Geïntegreerde bedrijfsvoering Inhoud M aatschappelijke Businesscase opstellen
■
Benoemen van uitgangspunten waar de
■
geïntegreerde bedrijfsvoering aan moet voldoen I nventariseren van mogelijkheden
■
voor meer of minder geïntegreerde bedrijfsvoering I n beeld brengen en vergelijken van de
■
bedrijfsvoering Proces ■
Leren van andere projecten Berg aan wet- en regelgeving uiteenrafelen
■
en proportioneren Vooraf de haalbaarheid van essentiële
■
onderdelen onderzoeken ■
Het goede van beide werelden
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
13
Basisprincipes In de basis komt vooral de samenwerking
Wmo uitvoert voor de gemeente. De mensen
tussen de partners aan bod met bijzonde
wisten elkaar snel te vinden.
re aandacht voor het functioneren van de stuurgroep.
Kennis maken met elkaar, elkaar leren kennen
Voortbouwen op de laatste ervaringen
Zowel op strategische, tactisch en operatio
Buurderij de Lage Hof is, voor zover bekend,
neel niveau is veel aandacht besteed aan het
uniek in haar soort in Nederland. Niet eerder
kennis maken met elkaar en het elkaar leren
werd vanaf de eerste ontwikkeling het wel
kennen.
zijnscomponent zo sterk verankerd in het project. Vanaf het begin werd de interactie en
Tussen de samenwerkingspartners
wederkerigheid tussen de KWV, ‘de buurschap
De leden van de stuurgroep overleggen al 5
Buurderij’ en de gemeenschap Overasselt
jaar en wanneer er hindernissen zijn neemt de
vormgegeven.
betreffende partij ook haar verantwoordelijk
Er zijn geen kleinschalige woonvormen
heid om deze weg te nemen. Er is geen verwijt
bekend waar de uitgangspunten geïntegreerd
cultuur; er wordt eerder gevraagd ‘wat kan
wonen, geïntegreerd werken en geïntegreerde
ik doen?’. Een presentatie van de plannen op
bedrijfsvoering zo ver worden doorgevoerd.
locatie voor de Raad van toezicht en Raad van
De ervaringen die er wel zijn; zoals van KWV
bestuur maakt de verbinding met het project
De Hagert, KWV De Schittering, Den Haag,
en de andere partners. Door visiebijeenkomsten
Utrecht en Leeuwarden zijn meegenomen in
met alle actoren te organiseren leert iedereen
het vormgeven van KWV De Buurderij.
elkaar letterlijk kennen en krijgen alle partijen
KWV De Buurderij start niet op nul maar bouwt
een gezicht. Door voorlichtingsavonden voor
voort op eerdere innovatieve KWV projecten.
de dorpsbewoners te organiseren ontstaat er
Zij haalt de kennis en ervaring letterlijk binnen
draagvlak binnen het dorp.
door medewerkers van innovatieve KWV pro jecten in te zetten.
Tussen Malderburch en Dichterbij Directeuren hebben drie wekelijks overleg
Vanuit deze ervaringsbasis voegt zij twee be
in de projectgroep met de projectleider en
langrijke vernieuwingen toe aan haar KWV:
Ivz-coach. De directeuren hebben het LEF om
1. Welzijnscomponent
het anders te doen. Malderburch en Dichterbij
2. Geïntegreerd wonen, geïntegreerd
leverden ieder een teamleider die de spil vorm
werken, geïntegreerde bedrijfsvoering
den naar de medewerkers in de organisatie. Zij hebben samen een geïntegreerde klank
Eerdere samenwerkingservaring
bordgroep opgezet van cliënten/verwanten
Verschillende partijen hebben eerder met
en voorlichting gegeven over de toekom
elkaar projecten uitgevoerd en tot een goed
stige bewoners aan de vrijwilligers van het
einde gebracht. Hierdoor is vertrouwen
agrarisch museum. In werkgroepen hebben
in elkaar ontstaan en de meerwaarde van
medewerkers van Malderburch en Dichterbij
samenwerking gebleken. Alle partijen zien
onderdelen van de KWV uitgewerkt. Hierin
dat ze individueel onvoldoende kunnen
heeft een levendige en heel vruchtbare
betekenen voor de gemeenschap Overasselt
uitwisseling van ervaring, kennis en ideeën
en de doelgroep en dat er samen meer mo
plaatsgevonden.
gelijkheden zijn. Gezamenlijk starten met het formuleren van Veel mensen kennen elkaar al en weten
het leidend principe
elkaar te vinden
Op bestuurlijk niveau waren de managers/
Het is geen toeval dat in 2006 dit idee ont
directeuren al 5 jaar met elkaar in gesprek.
stond. Managers/bestuurders in de stuur
Desondanks leefde bij de verschillende
groep kenden elkaar al vanuit het werk of
partijen verschillende beelden. De mensen
privé. De wethouder benaderde bijvoorbeeld
daarachter hadden nog maar beperkte
de directeur van de zorginstelling die al de
informatie ontvangen omdat het lange tijd
14
H. 4 - Wat maakt dat het werkt?
ongewis was hoe en hoe snel het zou gaan.
om dit vorm te geven. Het project is van en
Met de gezamenlijke visiebijeenkomsten
door Overasselt. Het wordt gedragen door
werd de groep in één keer verbreed, kwam
Overasselt.
iedereen in één keer op hetzelfde kennis niveau en werd er focus aangebracht door
Gemeenschappelijke doelen en belangen
het formuleren van een gemeenschappelijk
De samenwerkingspartijen hebben met elkaar
leidend principe.
verkend wat voor ieder de meerwaarde is van
Club van 100
ling gemeenschappelijke belangen gevonden
Meer dan honderd mensen hebben hun
en dat is de drijvende kracht achter het project.
bijdrage geleverd aan de inhoudelijke
Dit heeft geleid tot het ‘Buurderij concept’ dat
invulling van de kleinschalige woonvorm.
breed gedeeld en gedragen wordt.
Buurderij de Lage Hof. Partijen hebben onder
Samen wonen, samen leven, samen werken!
Hiermee ontstaat een gemeenschappelijke
Iedereen is steeds blijven geloven in het
noemer en draagvlak voor het project. In de
eindresultaat, ondanks de hobbels op de
ontwikkelfase hebben we veel mensen actief
weg. Men is blijven vasthouden aan de ge
betrokken bij het tot stand komen van De
meenschappelijke visie en heeft elkaar daar
Buurderij. Het is een uitdaging om dat ook in
op verbonden. Iedereen voelde zich vanaf
de realisatiefase te doen!
het begin eigenaar en wil dat het slaagt. Je wilt er samen uitkomen.
Initiatief vanuit de gemeenschap Het project is oorspronkelijk ontstaan vanuit
De relatie in de stuurgroep
de behoefte van de gemeenschap zelf,
De stuurgroep bestaat uit een diversiteit van
geformuleerd door het bewonersplatform.
partijen met diverse belangen en verschil
“Bewoners van Overasselt kunnen tot het
lende niveaus. Malderburch en Dichterbij
einde in Overasselt blijven wonen en de
ervaren aan den lijve dat andere organisaties
zorg krijgen die nodig is.” Om dit mogelijk te
anders in elkaar zitten en soms niet dezelfde
maken wilde men een 24-uursvoorziening in
taal praten. Ook zijn er andere financierings
het dorp. Daar werden partijen bij gezocht
stromen.
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
15
Het betreft een complexe samenwerking met
Citaat: Gerard Kersten regiodirecteur
veel partijen. Er zijn veel meer complicaties
Dichterbij;
en uitdagingen dan op het eigen terrein een
“Voor mij is de vraag leidend; zou ik er zelf willen
woonvleugel bouwen. In de samenwerking
wonen?”
is de interactie tussen de deelnemers van wezenlijk belang. Welke sleutelfiguren zijn
Mensen die over het concept horen worden
nodig om stappen te zetten? Wie moet bij een
enthousiast. Het voelt goed en klopt. Het
opstopping het vraagstuk oppakken. Doordat
Buurderij concept roept een aantrekkelijk
iedereen telkens zijn verantwoordelijkheid
beeld op van een levende gemeenschap in
nam en de anderen deze de ruimte en de tijd
een agrarische context met een huiselijke
gaven kwam het altijd goed. Soms betekende
sfeer. De simpele vraag: ‘als je moet kiezen tus
dat tijdsconcessies. Partners moesten soms
sen een verpleeghuis of De Buurderij waar zou
nog het nodige massagewerk verrichten. Het
je dan willen wonen?’ is snel beantwoord. Ook
gaat daarbij ook om gunnen en vertrouwen.
de vraag ‘Zou ik er zelf willen wonen?’ Wordt
Iedere keer als het spannend werd konden
vaak uitgesproken.
we terugvallen op het leidend principe. Hier hebben we gezamenlijk ja tegen gezegd.
Wat maakt het concept zo aantrekkelijk? Het is voor de gemeenschap en door de
■
Van categoraal naar lokaal
gemeenschap. Omdat de kleinschalige
Vanuit het verleden is de gezondheidszorg
woonvorm wordt opgepakt door twee
categoriaal ingedeeld. Mensen met een
professionele zorgorganisaties kan dit snel
verstandelijke beperking zijn gehuisvest in
op de achtergrond komen. Bijvoorbeeld.
de bossen op de ene plek ouderen worden
als de twee TOP-kamers die op de eerste
gehuisvest in flats op een andere plek. Men
verdieping moeten komen dreigen te
wordt uit het gewone leven gehaald. Het tij is
sneuvelen omdat er een dure lift nodig is. In
er om te zoeken naar andere wegen (van cate
de TOP-kamers zit juist de wederkerigheid.
goraal naar lokaal). Door het categorale denken
In de werkgroep welzijn participeerde voor
los te laten ontstaan er nieuwe mogelijkheden
de helft bewoners uit Overasselt. Verbazend
en verbanden die een meerwaarde bieden.
was hoe goed zij konden meedenken over
Een dorp als Overasselt is te klein voor catego
de vrijetijdsbestedingsmogelijkheden van
rale voorzieningen. Door anders te denken ont
dementerende mensen en mensen met
staan er ineens wel mogelijkheden en wordt
een verstandelijke beperking. Zij kenden de
er een potentieel aan maatschappelijke inzet
lokale context en hadden een beeld van de
aangeboord. Door lokaal te denken sluit men aan bij bestaande structuren van gezin, straat, buurt, dorpsgemeenschap en regio.
doelgroep. Er is oog voor elkaar. De doorgaande lijn tussen Wmo en AWBZ;
■
alle vormen van welzijn en zorg kunnen geboden worden of georganiseerd worden
Het Buurderij concept spreekt tot de
op het terrein of vanaf het terrein. Door
verbeelding
participatie van gemeente en AWBZ
Het Buurderij concept verbindt diverse
gefinancierde zorgorganisaties is er veel
bestaansterreinen, draagt betekenis in zich, is
mogelijk.
concreet, tastbaar en nabij, ingrediënten om je persoonlijk er mee te verbinden.
De context; het idee om de KWV te koppelen
■
aan een agrarisch museum en te lokaliseren in een agrarisch landschap roept positieve
Citaat: deelnemer visiebijeenkomst; “mijn vader was een boer in ruste in Overasselt. Na het overlijden van mijn moeder verergerde zijn beginnende dementie. Wij hebben alles gedaan om hem zo lang mogelijk thuis te
beelden op. Het leven centraal stellen. Het concept stelt
■
het welbevinden centraal en organiseert daaromheen de woon en zorgcomponent. Levende gemeenschap; van het begin af
■
houden maar verloren de race. Uiteindelijk
aan is alles erop gericht om een levende
moesten we hem laten opnemen in verpleeghuis
gemeenschap te creëren op het terrein van
Malderburch in Malden. Het Buurderijproject
De Buurderij. Dat zie je terug in het leidend
kwam 3 jaar te laat voor mijn vader.”
principe, in het denken van stuurgroepleden
16
H. 4 - Wat maakt dat het werkt?
in het ontwerp van de kleinschalige
4.2 Lekker leven
woonvorm. Het vormt de toetssteen voor
Met de ‘plus’ van AWBZ+ bedoelen we dat
alles wat er gebeurt.
De Buurderij en de KWV meer willen zijn dan een zorgvoorziening. Het is vooral een plek
Natuurlijk zien mensen ook hindernissen maar
waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. De
die zijn veeleer van rand voorwaardelijke aard.
welzijnscomponent staat centraal. Het gaat
Tijdens de workshops op het Brabantcongres
om de interactie tussen de bewoners, De
maakte verschillende bestuurders kanttekenin
Buurderij en de gemeenschap Overasselt. De
gen bij de financiële continuïteit.
duurzaamheid van de relatie staat centraal. De toekomstige bewoners van De Buurderij
Citaat: een bestuurder van een andere zorgorga
zijn dementerende ouderen en mensen met
nisatie;
een verstandelijke beperking die 24-uurs
“Ik zou er zelf wel willen wonen”, “mijn vader
zorg nodig hebben. Veelal hebben zij een
begint te dementeren, als hij hier kan wonen zou
indicatie ZZP 5 of hoger. Dit betekent dat zij
ik meteen ja zeggen”, “als je moet kiezen tussen
beperkt zijn in hun mogelijkheden. Activi
een traditioneel verpleeghuis of De Buurderij dan
teiten zijn; het voeren van de kippen of het
wist ik het wel”
helpen bij het voeren van de kippen of het kijken naar het voeren van de kippen of de
Goede voedingsbodem
geur opsnuiven van de cake die gebakken
De Buurderij zou niet overal kunnen slagen.
wordt. Waarom willen mensen in die ‘plus’
De beschreven context is een voedingsbo
investeren?
dem waarop De Buurderij kan gedijen. Er is een historie in samenwerken, een actieve
Inhoud
en betrokken gemeenschap met een actief
Willen dat mensen in Overasselt kunnen
dorpsplatform. Er zijn meer van dit soort
blijven wonen tot het einde.
gemeenschappen aanwijsbaar in Nederland
Vanuit het dorpsplatform is er een sterke
zoals in Noord-Brabant Hoogeloon met haar
motivatie om tot het einde in Overasselt te
Zorgcoöperatie of Elsendorp.
kunnen blijven wonen. Men begrijpt dat met thuiszorg veel mogelijk is maar dat 24-uurs zorg voor sommigen noodzakelijk is.
De kracht zit in de wederkerigheid met de gemeenschap.
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
17
Dit motiveert mensen om aan het project
ten van inwoners van Overasselt voorrang
mee te werken. Nu al biedt men aan om de
hebben bij plaatsing. Ook is afgesproken dat
tuin van de kleinschalige woonvorm met
diensten zoals boodschappen, medische en
vrijwilligers te onderhouden. Er worden al
paramedische diensten, wanneer het kan,
namen van dorpsbewoners genoemd om te
als eerste in de gemeenschap betrokken
benaderen om met cliënten, op de aan te
worden. Hiermee ontstaat een sterke balans
schaffen duofietsen, te gaan fietsen.
in draagkracht en draaglast.
Wederkerigheid
Proces
In het project is voortdurend aandacht voor
Vanuit gelijkwaardigheid tussen alle
wederkerigheid. Men kan een beroep op de
partijen
gemeenschap doen omdat de gemeenschap
Het samenwerkingsverband bestaat uit ver
weet dat zij een beroep op de voorzieningen
schillende soorten partijen. Er zijn vrijwilligers
van Buurderij de Lage Hof kunnen doen.
organisaties met meewerkend bestuur en vele
Inwoners zijn positief over het initiatief. Zij
vrijwilligers, er zijn not-for profit organisaties
geven aan graag vrijwilligerswerk te willen
met een maatschappelijke doelstelling en de
doen in de kleinschalige woonvorm of op
gemeente die naast partner ook financier is van
het terrein wetende dat straks zijzelf of hun
andere partijen en een wettelijke procedurele
familie gebruik kunnen maken van de voor
taak heeft. Dit heeft voordelen. Alle partijen van
zieningen. Er zit een solidariteitsgedachte
grondeigenaar, bouwer, uitbater, procedurebe
achter Buurderij de Lage Hof.
heerders tot financier zitten aan tafel. De kunst is echter dat partijen elkaar niet gaan overrulen.
Balans in draagkracht en draaglast
In het project is voortdurend aandacht voor de
Voortdurend zoekt het project de balans
gelijkwaardigheid. De bestuurders die aan tafel
tussen draagkracht en draaglast. Wat mag je
zitten moeten de kracht hiervan onderkennen.
van de gemeenschap verwachten aan inzet.
Alleen dan ontstaat er voldoende ruimte om
Inwoners gaan vrijwilligerswerk doen omdat
elkaar te vinden en samen oplossingen te zoe
ze cliënten of medewerkers kennen. Ze doen
ken. Vooral de projectsecretaris bewaakte dit.
iets terug aan mede-inwoners. In het project
Overasselt is een dorp met sterke sociale struc
is uitgesproken dat inwoners of verwan
turen en samenhang. Door dit maatschappelijk
18
H. 4 - Wat maakt dat het werkt?
draagvlak is ook maatschappelijk eigenaar
Medewerkers in de projectgroepen gaven aan
schap mogelijk. De zorginstellingen moeten dit
“wat zal de familie er van vinden?”. Nadat we de
niet overnemen maar het samen doen. Deze
cliëntprofielen hadden opgesteld en “Een dag
gelijkwaardigheid wordt nu ook ingebed in de
uit het leven van” hadden uitgewerkt kwamen
beheersstructuur. Uit de gemeenschap zijn be
we erachter dat beide doelgroepen veel over
stuursleden geworven voor een beheersstich
eenkomsten hebben.
ting voor Buurderij de Lage Hof. Dit gebeurt
Citaat: medewerker Malderburch;
dus niet door gemeente of de zorgaanbieders
“Ik heb stage gelopen bij Dichterbij en werk nu
maar is in handen van de gemeenschap. Dit is
bij Malderburch en ik zie geen verschillen”
enigszins vergelijkbaar met het ‘Trust-concept’ uit Engeland.
Toen we deze vraag voorlegden aan de beide cliënten/verwantenraden kwamen zij met
Met de inwoners van Overasselt
een heel andere reactie. Zij benadrukten het
In de stuurgroep en diverse projectgroepen
aantrekkelijke perspectief van het wonen op
zitten bestuurders, medewerkers, vrijwilligers
De Buurderij. Zij vroegen vooral naar de meer
die inwoner zijn van Overasselt. Hierdoor ont
waarde van geïntegreerd wonen.
staat een continue stroom aan informatie naar de andere inwoners. Er wordt over gepraat op
Zorgvuldige plaatsing
verjaardagen en bij de C1000. Hiermee ontstaat
Alle partijen zijn het erover eens dat alles valt of
verder draagvlak en het project verankert zich
staat met een zorgvuldige plaatsing. Dit is altijd
breed in de lokale gemeenschap.
een aandachtspunt bij kleinschaligheid en bij Buurderij de Lage Hof in het bijzonder vanwege
4.3 Geïntegreerd wonen
het geïntegreerd wonen. Gedragskenmerken, karakter en het groepsfunctioneren zijn veel
Dementerende ouderen en mensen met een
meer bepalend of mensen prettig met elkaar
verstandelijke beperking wonen met elkaar.
kunnen samenwonen.
Vanuit de gedachte zo normaal mogelijk en de overeenkomsten centraal stellen in plaats van
Proces
de verschillen laten we het categorale denken
Vanaf het begin verwanten erbij betrekken
los en organiseren we het wonen ‘zo normaal
Vanaf het begin is voortdurend afgevraagd hoe
mogelijk’. Dit is niet vanzelfsprekend. Bij het
cliënten/verwanten het beste een stem kunnen
vorige uitgangspunt ‘Lekker leven’ gingen bij
krijgen in het project. Bij de visiebijeenkomsten
alle participanten de handen op elkaar. Bij het
is bewust gestart met een interview met twee
uitgangspunt ‘Geïntegreerd wonen’ brengen
verwanten die hun eigen visie op het project
alle geledingen nuances aan en stellen vragen
gaven. De cliënten-/verwantenraad zelf waren
bij de zin en haalbaarheid.
ook aanwezig op de visiebijeenkomsten. Tevens werden zij bij presentatiemomenten
Inhoud
uitgenodigd.
Beelden en verwachtingen managen
We merkten dat we meer input en feedback
Een spannende vraag was hoe verschillende
wilden vanuit het cliëntenperspectief en heb
partijen tegen het geïntegreerd wonen zouden
ben daarom een geïntegreerde klankbordgroep
aankijken; dementerende ouderen en mensen
opgezet met cliëntvertegenwoordigers van
met een verstandelijke beperking wonen ge
Malderburch en Dichterbij. Aandachtspunt is de
zamenlijk in één woning. Regelmatig hoorden
belasting van verwanten. Zij willen graag hun
we; “kinderen van een dementerende vader
medewerking verlenen maar hebben het al druk
willen vast niet dat hun vader tussen verstan
met de mantelzorg, het eigen gezin en werk.
delijk gehandicapte mensen woont” en anders
Voor cliënten van Dichterbij is Buurderij de
om. De directie van Malderburch en Dichterbij
Lage Hof een van de nieuwe woonlocaties voor
hadden de overtuiging dat het samen wonen
een herhuisvestingsplan. Hier merken we dat
een kruisbestuiving oplevert die ten goede
verwanten inspraak willen op de nieuwe woon
komt aan de dienstverlening en zorg van de
locatie. Afgesproken is dat zodra de plaatsing
cliënt. Tevens waren zij zich zeer bewust dat dit
bekend is een afvaardiging wordt toegevoegd
project voor ieder afzonderlijk niet haalbaar was.
aan de klankbordgroep.
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
19
Communiceren
Gezamenlijk uitwerken van primair
Een goede communicatie is essentieel. We
processen
merkten gedurende het project dat wanneer
Door gezamenlijk deze processen uit te
verwanten geen informatie ontvingen men
werken wordt haarscherp duidelijk waar de
onzeker werd, negatief werd en claimgedrag
overeenkomsten en verschillen zitten.
gingen vertonen. Een investering op de com
Hier vond veel discussie over plaats tot op
municatie herstelde het vertrouwen.
detailniveau. De werkgroep primair proces is vier keer bij elkaar geweest in plaats van
4.4 Geïntegreerd werken
twee keer. We merkten dat zodra het gesprek gaat over het eigen handelen de discussie pas
Geïntegreerd werken heeft twee aspecten.
echt op gang komt. Van medewerkers wordt
Ten eerste begeleiden woonbegeleiders
gevraagd hierop te reflecteren en of men
zowel dementerende ouderen als (ouder
bereid is om te veranderen wanneer men in
wordende) mensen met een verstandelijke
De Buurderij wil gaan werken.
beperking. Dit betekent nogal wat voor woonbegeleiders die in de praktijk meestal
Benoemen van overeenkomsten maar ook
ervaring hebben met een van de twee doel
benoemen van verschillen
groepen.
Het benoemen van overeenkomsten is van
Het andere aspect betreft de breedte van de
groot belang als gemeenschappelijke basis en
functie woonbegeleider. Deze runt het huis
vertrekpunt. Een deelnemer zei stellig dat er
houden ‘zoals thuis’. Wat betekent dat samen
twee verschillende medicijnsystemen nodig
met de cliënt boodschappen doen, koken
waren.
en de was doen ook tot de taken behoort. Zolang niet gekozen werd voor geïntegreerd
Toen echter bleek dat beide partijen met het
wonen was er voor niemand reden om
zelfde systeem werkten, wat van dezelfde apo
over te gaan tot geïntegreerd werken. De
theek kwam, was de discussie snel afgerond.
tussenstap was om met gescheiden wonen te starten, in verband met draagvlak bij verwan
Zien wat de toegevoegde waarde van de
ten, medewerkers en in de omgeving. Pas na
ander is voor de cliënt en medewerker
realisatie zou er druppelsgewijs integratie
Dit is wel het vliegwiel voor de werkende
plaatsvinden. Ga je dan bij de start geïnte
principes. Wanneer het gaat over de meer
greerd werken of na een jaar als de drup
waarde voor de cliënt en voor de medewerker
pelsgewijze integratie op gang is gekomen?
realiseert iedereen zich dat dit een kwaliteits
We constateerden dat de start van de KWV
impuls is voor de cliënt.
het grootste verandermoment was waarop alles en iedereen in beweging werd gezet.
Samen naar een kleinschalige woonvorm
Na een jaar zou dat allemaal geborgd zijn.
gaan kijken
Als je dan alsnog geïntegreerd werken wilt
Vele malen effectiever dan vergaderen is het
gaan invoeren mis je het momentum. Een
samen gaan kijken naar een kleinschalige
probleem wat men ook bij De Hagert ervaren
woonvorm. Medewerkers van beide organi
had. Deze redenering leidde ertoe dat men
saties en de architect zien dezelfde nieuwe
vanaf de start wilde starten met geïntegreerd
werkelijkheid weliswaar met de bril van de
werken en dus ook met geïntegreerd wonen
oude organisatie op. Het praat veel makkelijker
en de risico’s moest gaan beperken door het
vanuit een gezamenlijk beeld. Opmerkingen
verhaal goed te gaan communiceren.
van de medewerkers over wat zij wel/niet handig vinden gaf de architect veel houvast bij het
Inhoud
ontwerpen en detailleren van het gebouw.
Gezamenlijk het zorgconcept formuleren Door in de werkgroep gezamenlijk aan de slag
‘Een dag uit het leven van’
te gaan met het zorgconcept ontstaat er een
De medewerkers van Dichterbij en Malder
gezamenlijk gedragen beeld. Op hoofdlijnen
burch hebben voor de architect een dag uit
en algemene noemers is men het overwegend
het leven van een fictieve/geanonimiseerde
met elkaar eens
cliënt beschreven.
20
H. 4 - Wat maakt dat het werkt?
Dit verhalend vertellen werkt zo goed dat de
Daarnaast kan er een maatwerkdeel per mede
omgeving waarin de cliënt zich bevindt als het
werker worden opgesteld waarin aandacht is
ware gevisualiseerd wordt. De ruimte ontstaat
voor specifieke competenties.
tijdens het verhaal. Uit deze verhalen ontstaan ‘levende’ wensen en eisen ten aanzien van
Proces
inrichting, personele ondersteuning etc.
Schetsontwerpsessie met architect en bespreken ontwerpen met inhoudelijke medewerkers
Eén CAO en set aan arbeidsvoorwaarden
De stuurgroep van Buurderij de Lage Hof heeft
De leden van de ondernemingsraad, die ook
gekozen voor een architect die een procesgerich
aanwezig waren bij de visiebijeenkomst, gaven
te benadering voorstaat. De medewerkers heb
vanaf dag een aan dat er één CAO moet komen
ben in sub groepjes plattegronden uitgewerkt
voor de medewerkers.
voor een kleinschalige woonvorm.
“Centraal in de woning staat de keuken. Dit is het oriëntatiepunt voor de cliënt.”
Wanneer medewerkers van Malderburch,
De sessies en de presentaties leveren de architect
Dichterbij en nieuwe medewerkers met elkaar
veel informatie op over wat belangrijk is in en om
in één team komen te werken is het vreemd
de woning. Hiermee volgt vorm de functie.
wanneer zij verschillende CAO’s hebben met verschillende secundaire arbeidsvoorwaarden.
Citaat: teamleider; “Voor een cliënt die bedlegerig is kan het fijn zijn
Gezamenlijke training
om zicht te hebben op wat er op de gang gebeurt.
Een gezamenlijke training heeft meerdere
Dat geeft afleiding.” Veel cliënten kunnen niet veel
functies. Men kan competenties aanvullen,
prikkels hebben, dus liever meerdere kleine zitjes
men leert elkaar kennen en kan het moment
dan één grote woonkamer.”
benutten voor teambuilding. Op basis van de functieprofielen en ervaring van de toekom
Citaat: medewerker;
stige medewerkers zal men een training
“Wanneer de keuken centraal in de woning staat is
ontwikkelen die tevens de functie heeft van
het een oriëntatiepunt voor de cliënt om naar toe te
teambuilding. Hiermee creëren we een ge
lopen en kan de medewerker, wanneer deze aan het
meenschappelijke basis.
koken is, de huiskamer goed overzien.’
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
21
Kennen van elkaars doelgroep
om dit helemaal te integreren. Er zijn hierbij
Voor de medewerkers helpt het echt wanneer
ook veel beren op de weg die men in randvoor
men elkaars doelgroep kent. Een medewerker
waardelijke sfeer niet vooraf kon beslechten.
van de ene organisatie die stage heeft gelopen
De ervaringen bij De Hagert leverden een
bij de andere of een medewerker die vanwe
groslijst aan knelpunten op die ook niet zomaar
ge de bereikbaarheidsdienst bij de andere
waren weg te nemen. De manager aldaar heeft
organisatie over de vloer komt kent beide doel
hier 5 jaar aan gewerkt en geconcludeerd dat
groepen en kan de vergelijking ook daadwer
de hoeveel tijd die ze hier aan besteedt niet
kelijk maken.
opweegt tegenover wat het oplevert.
Leren van elkaar
Inhoud
In de eerste werkgroep zorg merkten we dat
Maatschappelijke Businesscase opstellen
er verschillende of geen beelden waren over
De beide directeuren geven aan dat zij 100%
de doelgroep. Onderling ging men bij elkaar
transparant willen zijn naar elkaar toe. Ook
‘op bezoek’ om zich een beeld te kunnen
financieel wil men alles wat beschikbaar is op
vormen. Dit werkte heel goed. Ervaringen van
tafel leggen om het project te kunnen reali
De Buurderij moeten het vliegwiel zijn voor de
seren. Tevens is een business case hard nodig
kanteling in de grote organisatie.
om de financiële haalbaarheid te onderzoeken. Omdat we over AWBZ+ praten is het essentieel
Van het begin af aan de OR erbij betrekken
om te onderzoeken welke maatschappelijke
Door de ondernemingsraad vanaf het begin bij
partners een meerwaarde ervaren door dit pro
het project te betrekken worden zij optimaal
ject en daardoor een investering willen doen.
geïnformeerd en gecommitteerd aan het pro
De maatschappelijke Businesscase heeft ervoor
ject. Vooral omdat er meerdere vernieuwingen
gezorgd dat:
zitten in het project. Zij hebben zich vanaf het
■
begin uitgesproken voor één CAO. Wanneer di rectie vervolgens advies of instemming vraagt op voorstellen die afwijken van de interne organisatie kunnen zij beter de consequenties overzien. De beide directeuren geven aan dat
inzicht ontstaat in elkaars financieringsopbouw; mogelijke partners en belanghebbenden in
■
beeld zijn gebracht; mogelijkheden verkend worden voor andere
■
financieringsbronnen.
de moederorganisaties faciliterend moeten zijn in de ontwikkeling van De Buurderij. Deze
Benoemen van uitgangspunten waar de
mag niet door de interne organisatie gehinderd
geïntegreerde bedrijfsvoering aan moet
worden.
voldoen Voorkomen is om meteen de ‘Hoe’ vraag te
Eén gezamenlijke wervings- en
willen beantwoorden. Als eerste heeft de
selectieprocedure
projectgroep de ‘Wat’ vraag beantwoord. Door
Eén gezamenlijke wervings- en selectiepro
eerst de uitgangspunten te benoemen waar
cedure benadrukt de gezamenlijkheid van het
de geïntegreerde bedrijfsvoering aan moet
project en zorgt voor een eerlijke en trans
voldoen ontstaat er meer ruimte om over
parante werkwijze.
oplossingsrichtingen na te denken.
4.5 Geïntegreerde bedrijfsvoering
Inventariseren van mogelijkheden voor meer of minder geïntegreerde
Onder bedrijfsvoering verstaan we de set aan
bedrijfsvoering van een kleinschalige
afspraken die het reilen en zeilen in de woning
woonvorm
stroomlijnt en de verantwoording naar anderen
Door verschillende projecten met meerdere
regelt. Het betreft de inzet van middelen,
doelgroepen te inventariseren ontstaat een
systemen, procedures en werkafspraken. Er zijn
beeld van de verschillende varianten.
veel kleinschalige woonvormen waar dit niet
Door deze varianten met voor- en nadelen te
verder gaat dan de gezamenlijke nachtdienst
bespreken ontstaat een afgewogen keuze en
en schoonmaak. Vanaf het begin hebben
zicht op mogelijke knelpunten die gerepareerd
Malderburch en Dichterbij zich uitgesproken
moeten worden.
22
H. 4 - Wat maakt dat het werkt?
In beeld brengen en vergelijken van de
Berg aan wet- en regelgeving uiteenrafelen
bedrijfsvoering van Malderburch en
en proportioneren tot heuveltjes
Dichterbij
Onderdeel van de knelpunten om tot een
Met een item-lijst werd de bedrijfsvoering van
geïntegreerde bedrijfsvoering te komen zijn
Malderburch en Dichterbij in beeld gebracht
wet- en regelgeving. De directeuren hebben
en met elkaar vergeleken. Het doel hiervan was
met diverse instanties gesproken om tot een
om een keuze te maken om de bedrijfsvoering
‘regelvrije zone’ te komen.
bij een van beide organisaties te beleggen. Dit
Dit was op dat moment niet mogelijk. We
proces maakte duidelijk hoe zaken in beide
merkten dat binnen de ouderen sector,
organisaties geregeld zijn. Het maakte vooral ook
vooral vanuit de inspectie, meer regels
duidelijk dat het vaak gelijkwaardig is en niet tot
opgelegd worden dan vanuit de verstandelijk
een voorkeur leidt.
gehandicapte sector.
Rafel de berg aan wet- en regelgeving uiteeen en proportioneer tot heuveltjes.
Vervolgens waren er de verschillen en was het
Drie stappen hielpen om dit proces te door
zoeken naar die verschillen die van belang zijn
lopen:
voor het laten slagen van het project. Het gesprek
1. Uiteenrafelen; Wat is over een onderwerp
hierover leidde tot een keuze.
vastgelegd? Waar is dat vastgelegd? Wie gaat erover?
Proces
2. Vooronderstellingen in wet- en
Leren van andere projecten
regelgeving onderzoeken en ontzenuwen
De Hagert en de Schittering zijn projecten waar
of bevestigen
we ons oor te luisteren hebben gelegd.
a. R egels bevestigen en hoe kunnen we hier vervolgens mee omgaan?
In De Hagert, een samenwerkingsproject van twee zorginstellingen, liep men tegen de dub
b. Regels ontzenuwen en bespreken hoe we hier mee om willen gaan vanuit het
bele bedrijfsvoering aan. Men ervoer nogal wat
cliëntperspectief
knelpunten hierin. De directeuren van Malder burch en Dichterbij hebben goed geluisterd naar
3. Breed communiceren hierover
hun ervaringen en als uitgangspunt genomen dat zij een stap verder wilden zetten.
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
23
Vooraf de haalbaarheid van essentiële onderdelen onderzoeken;
■
Keuze maken op het moment dat het concreet worden
b.v. ICT, registratiesystemen,
■
bekwaamheidsverklaringen
■
Nadat de principekeuze is gemaakt voor het
Beperkte hoeveelheid middelen De gelijkwaardigheid tussen partijen verankeren
beleggen van de kern van de bedrijfsvoering is het van belang onderdelen nader te onder
Mogelijke risico’s in dit project
zoeken om te kijken of programma’s of ICT
■
systemen de nieuwe taak ook aan kunnen.
■
Het beste van beide werelden
■
Een keuze voor het beleggen van het leeuwen
■
Blijven investeren in teambuilding Aandacht voor verschillen in praktische zorg en arbeidscultuur
deel van de bedrijfsvoering bij één organisatie kan tot gevolg hebben dat deze leidend wordt en dat kennis en ervaring van de andere orga nisatie onderbenut blijft. Van belang is om
Integrale dienstverlening Matching (verschillend ziekteverloop dementerende ouderen en mensen met een verstandelijke beperking) Hitteschild tussen neiging tot centralisme van
■
grote organisaties en kleinschalige aansturing
te kijken waar verbindingen gemaakt kun
■
nen worden zodat deze geborgd wordt. Een
■
Financiële risico’s t.a.v. kleinschaligheid Goede afspraken met inspecties t.a.v.
voorbeeld is de gedragskundige van Dichterbij
integrale dienstverlening en zorgvisie en
die het behandelteam vormt met de Specialist
primair proces en veiligheid
Ouderengeneeskunde van Malderburch.
De borging is kwetsbaar. Het samenwerkings Wat maakt het complex?
project Buurderij de Lage Hof is een project met
Veel participanten
een lange adem. De bestuurders maar ook de
Veel ideeën en hoog ambitieniveau
partners geven aan dat het vaak spannend is
Gemeentelijke procedures
(geweest), maar dat men nooit getwijfeld heeft
Veranderende wettelijke kaders
of het er zou komen.
Veranderende financiële kaders
De tijd werkt in het voordeel.
■ ■ ■ ■ ■
24
H. 4 - Wat maakt dat het werkt?
Door de langere doorlooptijd is er steeds meer vertrouwen ontstaan tussen Malderburch en Dichtbij. Men durft meer aan elkaar toe te vertrouwen. Het voordeel is dat we, nu we in de implementatiefase zijn aanbeland, zaken nog verder kunnen versimpelen. Nadeel is het bijstellen van stukken.
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
25
H. 5 - Aanpak In voor zorg!
5 Aanpak In voor zorg! De bouw van de kleinschalige woonvorm
de kruisbestuiving tussen de functies konden
op Buurderij de Lage Hof betreft een samen
vanuit deze visie beter beantwoord en onder
werkingsproject tussen twee partners die
bouwd worden. Het leidend principe werd
elkaar wel kennen en op kleinschalige basis
de basis waarop men in ieder gesprek kon
samen werken maar nooit in de situatie zijn
teruggrijpen. Er vond een visietraject plaats
gekomen dat men van elkaar afhankelijk is.
om met de partners van De Buurderij de visie
In het project staat de cliënt en zijn levens
verder te verdiepen en te concretiseren. Wie
wijze centraal. Ook gezien dit adagio is een
kan steunen op een heldere visie, voorkomt
procesaanpak het meest geëigend. Kenmerk
een terugval naar de traditionele structuren.
van een procesaanpak is dat deze meer tijd kost. Eenmaal aangekomen bij de implemen
Belemmerende en bevorderende factoren
tatie wint men die tijd weer terug. Het project
■
mondt uit in een bouwopgave voor Buurderij de Lage Hof en de kleinschalige woonvorm. Mede gezien de ‘harde’ vereiste is een blauwe of planmatige planning vereist om met alle partners hetzelfde tempo te lopen. Met elkaar
Cliënten kwamen via hun familieleden aan het woord. Alle relevante partijen zijn uitgenodigd en
■
waren ook vertegenwoordigd. Zichtbare aanwezigheid van de
■
wethouders.
hebben de partijen een aantal stappen door lopen om tot een goede basis te komen voor
d. Financiën uitwerken
de implementatie van De Buurderij.
Op basis van de visie vond een uitwerking plaats van een maatschappelijke business
a. Werving programmamanager
case (mBC) voor de kleinschalige woonvorm.
Op basis van het plan van aanpak is een pro
Deze bestond uit:
fiel opgesteld voor de programmamanager.
a. Cliëntperspectief
Deze is later gevonden dan gepland maar
b. Businessmodel
dit is ruimschoots goedgemaakt door zijn
c. Businesscase
inbreng. De extern geworven programma
d. Maatschappelijke batenanalyse
manager heeft samen met zijn vrouw een soortgelijke kleinschalige woonvorm opge
De mBC diende als onderlegger voor de
zet. Zijn ervaring leverde een grote meer
uitwerking van het primaire proces, de
waarde en een voorbeeldfunctie.
bedrijfseconomische aspecten en per sonele aspecten. De financiële ruimte
b. Presentatie stuurgroep
bepaalde mede de bandbreedte van de
Het plan van aanpak is gepresenteerd en be
oplossingsrichtingen. Voor de mBC werd
sproken in de stuurgroep zodat afstemming
een werkgroep geformeerd bestaande uit
en commitment ontstond tussen het gehele
de controllers en teamleiders van de beide
project Buurderij de Lage Hof en de klein
organisaties, de programmamanager en de
schalige woonvorm. De stuurgroepleden
Ivz-coach.
waren positief over het plan van aanpak en daarmee ontstond er ook draagvlak voor de
Belemmerende en bevorderende factoren
visiebijeenkomsten.
■
De mBC is opgesteld met de inhoudelijke en financiële medewerkers van beide organi
c. Visie ontwikkelen
saties. Dit werkte heel productief en kruis
Uit de scan kwam naar voren dat er wel een
bestuivend.
visie was die iedereen leek te delen maar dat er vele verschillende interpretaties waren
e. Inrichten
en de concretisering nog ontbrak. Omdat er
In 2006 is woonzorgboerderij De Hagert
nu groen licht was voor de bouw werd het
van start gegaan. Dit is een samenwerkings
belangrijk dat in deze visie een verdieping
initiatief van Dichterbij en ZZG. Het streven
plaats vond omdat dit het leidend principe
was 1) een integrale zorgverlening, 2) een
was voor het gehele project. Vraagstukken
integraal personeelsbeleid en 3)een integra
over inrichting van het terrein, de gebouwen,
le bedrijfsvoering.
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
27
Er heeft in 2009 een evaluatie plaatsgevonden.
5. Bedrijfsprocessen; voorbereid door Ivz-
Externe knelpunten die uit de evaluatie van de kleinschalige woonzorgboerderij De Hagert
coach en interne projectleider 6. Organisatie-inrichting; voorbereid door
naar voren kwamen zijn:
Ivz-coach
Zorginkoop
■ ■
Vervolgens vond er een uitwerking plaats
- BTW wetgeving
van de volgende onderwerpen:
- Cliëntenrecht
7. Bedrijfsvoering; uitgewerkt door de Ivz-
Wet en regelgeving
coach
- Kwaliteitswet zorg - Inspectie
8. Juridische vorm en wet en regelgeving; voorbereid door de Ivz-coach
- Mededingingswet Verzekerbaarheid van integrale
■
9. Personeelsbeleid; uitgewerkt door de werkgroep medewerkers
dienstverlening en bedrijfsvoering Wet CAO
■
10. Training ‘nieuwe’ medewerkers tot woonbegeleider; in de planning is een inwerk-, teambuilding,
Als interne knelpunten werden genoemd:
trainingsprogramma opgenomen
S eparate ondersteuningsprocessen zoals
■
financiën, P&O en Planning & Control leiden tot dubbele bezetting en dubbele
Belemmerende en bevorderen factoren
afstemmingstijd
■
Verschillende systemen en beleid (ICT,
■
Samen een andere kleinschalige woonvorm bezoeken
financieel, personeel)
■
■
Werken met dubbele bedrijfsvoering
■
Het streven van Malderburch en Dichterbij
■
Workshop ‘een dag uit het leven van’ M edewerkers vragen in een werkgroep die gemotiveerd zijn Jonge medewerkers die nog recent stage
was om tot één integrale zorgverlening,
hebben gelopen in andere disciplines heb
personeelsbeleid en bedrijfsvoering te
ben een frisse blik
komen. Daarvoor werden deze onderwerpen uitgewerkt door de programmamanager en
f. Leren
Ivz-coach en in de projectgroep ingebracht
Meten van de resultaten
ter besluitvorming.
Het In voor zorg-traject van De Buurderij steekt anders in elkaar dan de meeste In
Als eerste vond een concrete uitwerking
voor zorg-trajecten. De meetresultaten be
plaats van de volgende onderwerpen:
troffen de opgeleverde resultaten die in het
1. Zorgconcept met integrale zorgverlening;
plan van aanpak zijn beschreven. Deze zijn in
uitgewerkt door de werkgroep zorg 2. Welzijns-dagbestedingsconcept; uitgewerkt door de werkgroep welzijn 3. Steunstructuren; uitgewerkt door de werkgroep welzijn
ruime maten behaald. Een behoefte van beide directeuren is het leren van elkaar en het vliegwiel effect dat De Buurderij kan hebben voor de interne organisatie. Deze punten zijn niet kwan titatief te meten. Wel kunnen we hier het
Hiervoor vonden sessies plaats met
volgende over zeggen:
cliënt(vertegenwoordigers)/medewerkers/
■
Alles, maar dan ook alles, is met elkaar gedaan
managers/ van Malderburch, Dichterbij en
door medewerkers Malderburch en Dichterbij
relevante partners van Buurderij de Lage
samen. Zowel op strategisch, tactisch als ope
Hof (bv. van het agrarisch museum en uit de
rationeel niveau. De interne projectleider en
Overasseltse gemeenschap).
Ivz-coach waren de verbindingsofficieren tus sen de drie niveaus. Steeds meer zijn daarbij
Dit leidde tot een verdere concretisering en
ook de andere partners, zoals dorpsbewoners,
inrichting van:
het stichtingsbestuur en agrarisch museum
4. Primaire proces; uitgewerkt door
De Garstkamp bij betrokken. Men heeft elkaar
28
werkgroep primair proces, werkgroep
leren kennen en veel gehoord van elkaars
TOP kamers
werkwijze
H. 5 - Aanpak In voor zorg!
Met de visiebijeenkomsten en alle werk
Zij wil van Malderburch leren als het gaat om
groepen hebben meer dan 200 mensen
ouderenzorg.
■
actief gewerkt aan het Buurderij concept Het is niet te zeggen of door het Buurde
Leren, uitwisselen van kennis en ontwikkelen
rij-traject er ook binnen de organisaties zaken
van kennis heeft op de volgende manieren
veranderd zijn. Wel is de blik van medewerkers
plaatsgevonden:
verbreed en heeft men een veel beter beeld
■
■
Visiebijeenkomst; hierin zijn verschillende
van elkaars werkwijze. Medewerkers gingen
werkvormen gebruikt die creativiteit en uit
ook bij elkaars werkplek op bezoek.
wisseling op gang brachten en richting gaven
Het vraagstuk van eenduidige bedrijfsvoering
■
bij samenwerkingsprojecten speelt meer in
aan de vele ideeën die in ieders hoofd leefden. Werkgroepen; we hebben veel in werk
■
het land en bij De Hagert (ook Dichterbij).
groepen gewerkt. Hierin vond informatie
Hier heeft De Buurderij veel van kunnen leren.
-uitwisseling plaats en werden ideeën gelan ceerd en uitgewerkt.
Bezoek samen een andere kleinschalige woonvorm!
5.7 Leren, kennisontwikkeling en communicatie
Werkbezoeken; er vonden werkbezoeken
■
plaats bij Museumboerderij Pater van den Elsert in Gemert, kleinschalige woonvorm
Malderburch wil een metaverandering door
De Hagert, kleinschalige woonvorm
voeren. Het adagio, zorg, wonen, welzijn wil zij
De Schittering, Kleinschalige woonvorm
veranderen in welzijn, wonen, zorg. In plaats
De Bolle Akker en Zorgcoöperatie Hoogeloon.
van zorg voorop wil zij komen tot een organi
Werkplekbezoeken; leden van de project
■
satie waarin het welbevinden en maatschap
groep gingen bij de andere discipline op
pelijk participeren van de cliënt voorop staat.
bezoek om te zien hoe de woonsituatie, de
Van betaling in zorg en bakstenen wil zijn naar
cliënten en de werksituatie er uit zag.
waardering op maatschappelijke interactie en
Congres Brabantzorg; hier hebben Agnes
■
verbanden. Dit metaleren wil zij doorvoeren
Schaap en de Ivz-coach workshops ver
op 3 niveaus; directie niveau, management
zorgd waarin de deelnemers het Buurderij-
niveau en medewerkers niveau. Dichterbij
project ook weer adviseerden.
krijgt een steeds ouder wordende populatie.
Projectgroep; in de projectgroep bespraken
■
Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
29
beide bestuurders, de interne projectleider en de Ivz-coach de ontwikkelingen en voortgang van het project. Daarnaast vond er veelvuldig uitwisseling plaats over het dagelijks reilen en zeilen binnen en buiten de organisatie. De bestuurders hebben deelgenomen aan
■
diverse Ivz-bijeenkomsten en waren ook gast vrouw voor een Ivz-bestuurdersbijeenkomst. Website www.buurderijdelagehof.nl waarop
■
alle producten staan en ook alle eindverslagen van werkgroepen.
5.8 Borging In oktober 2012 werd ik, Jan van Gorp als In voor zorg-coach, gebeld door een collega In voor zorg-coach die gestart is met het begeleiden van een gemengde kleinschalige woonvorm in het oosten van het land. Zij vertelde mij dat er twee projectleiders waren. Voor iedere organisatie één en dat dat spaak liep. Zij vroeg mij hoe ik omging met bepaalde problemen zoals, “Hoe zorg ik ervoor dat ik beide organisaties evenveel bedien? Hoe verdeel ik mijn tijd eerlijk tussen beide organisaties?” Daar kon ik geen antwoord op geven omdat ik die problemen nooit ervaren heb in de projectorganisatie van De Buurderij. Het is nooit een punt van discussie geweest. Samen werkten we aan hetzelfde doel! De borging is kwetsbaar. Het samenwerkings project Buurderij de Lage Hof is een project met een lange adem. De bestuurders maar ook de partners geven aan dat het vaak spannend is (geweest), maar dat men nooit getwijfeld heeft of het er zou komen. De tijd werkt in het voordeel. Door de langere doorlooptijd is er steeds meer vertrouwen ontstaan tussen Malderburch en Dichtbij. Men durft meer aan elkaar toe te vertrouwen. Het voordeel is dat we, nu we in de implementatie fase zijn aanbeland, zaken nog verder kunnen versimpelen. Nadeel is het bijstellen van stukken.
30
buurderi
De La H. 5 - Aanpak In voor zorg!
ij
age Hof Buurderij de Lage Hof ontzorgt! - Werkend principe
31
Buurderi A 5382 K buurderij
De Lage Hof
Djordje S Tel 06 d.stepanovic@buurderijde www.buurderijde
www.buurderijdelagehof.nl
In voor zorg! is een programma voor de www.invoorzorg.nl langdurige zorg van het ministerie van VWS en Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg. Kijk voor meer informatie op www.invoorzorg.nl