Reader voor patiĂŤntenorganisaties
Lotgenotencontact in een groep
www.pgosupport.nl/cursussen
Locatie: Vergader- en cursusruimte PGOsupport Daltonlaan 600 3584 BK Utrecht Organisatie: PGOsupport Daltonlaan 600 3584 BK Utrecht Tel. 030-2040700 academie@pgosupport.nl Uitvoering: Ruth de Baat 06 2210 9014 debaat@xs4all.nl
2 Lotgenotencontact in een groep
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Aanleiding
1.2
Hoe vaak komt het voor
1.3
Onderzoek bij vakbonden en ondernemingsraden
1.4
Leeswijzer
Hoofdstuk 2 SER en Stichting van de Arbeid
2.1 SER
2.2
9
13
Stichting van de Arbeid
Hoofdstuk 3 Bespreekbaar maken van suĂŻcide gevoelens
3.1
Herkenbaarheid van de problematiek
3.2
Rol behandelaar
3.3 Haakje / noemer
3.4
Wat gebeurt er al?
3.5
Wat kan de behandelaar (nog meer) doen?
3.5.1 Kennis en bewustwording vergroten
3.5.2 Bevorderen gespreksvaardigheden
3.5.3 Het gewenste gedrag voordoen
3.5.4 Invloed uitoefenen via wet- en regelgeving
3.5.5 Verbeteren ondersteuning leden / werknemers
3.6 Randvoorwaarden
3.7
3.8 Tips
17
Ondersteuningsbehoefte
Hoofdstuk 4 Ondernemingsraden en het bespreekbaar maken van psychische diversiteit
4.1
Herkenbaarheid van de problematiek
4.2
Rol ondernemingsraad
4.3
Haakje / noemer
4.4
Wat gebeurt er al?
4.5
Wat kan de ondernemingsraad (nog meer) doen?
4.5.1 Kennis en bewustwording vergroten
4.5.2 Bevorderen gespreksvaardigheden
4.5.3 Stimuleren diversiteitsbeleid
4.5.4 Het gewenste gedrag voordoen
4.5.5 Benutten wet- en regelgeving
4.5.6 Steun en meer preventie bij arbeidsgerelateerde zorg
4.6 Randvoorwaarden
4.7
4.8 Tips
25
Ondersteuningsbehoefte
Hoofdstuk 5 Samenvattende conclusies
35
5.1 Inleiding 5.2 Samenvattende conclusies Bijlage 1
Literatuur
44
Lotgenotencontact in een groep 3
1 Omgaan
met gedachten over suïcide binnen groepslotgenotencontact Het kan voorkomen dat één of meerdere deelnemers rondlopen met gedachten over suïcide of een poging hebben gedaan in het verleden. Zij kunnen daar veel mee bezig zijn en dit willen delen met de groep. In deze module leggen we iets uit over de mate waarin gedachten aan suïcide voorkomen, hoe het ontstaat en hoe u er als gespreksleider mee om kunt gaan. Hoe vaak komt suïcide voor? Zelfdoding (suïcide, zelfmoord) is het opzettelijk beëindigen van het leven door de betrokkene zelf. Voor de meeste mensen die een suïcidepoging doen, is niet de dood het doel. Zij zoeken in wanhoop naar een oplossing voor de pijnlijke, eenzame en schijnbaar uitzichtloze situatie waarin zij verkeren (113 online, 2017).
Hoe ontstaan gedachten aan zelfmoord? Er zijn verschillende factoren die het ontstaan van gedachten aan zelfmoord beïnvloeden. Iedereen kan het op een moment in het leven overkomen dat je geen uitweg meer ziet en zelfmoord als de enige oplossing ziet. De volgende factoren spelen een rol bij de gedachten aan suïcide: Hopeloosheid, hulpeloosheid, gebrek aan toekomst perspectief Entrapment: in een fuik beland Suïcide in de familie Eerdere, vooral recente, pogingen Chronische en/of progressieve lichamelijke ziekte Detentie Stress (113online, 2017) ■
■
■
■
■
■
■
3. Ambivalentie & hoe hiermee om te gaan Suïcidale mensen zijn meestal ambivalent. Ze willen een beter leven, maar zien de dood als oplossing, als nooduitgang. Ze willen die optie niet kwijt voordat er een ander perspectief is en ze zijn bang dat het bespreken van de problemen de nooduitgang gaan blokkeren (dat anderen gaan ingrijpen). Hulpverleners zijn soms bang voor het onderwerp omdat het ze verantwoordelijk maakt, tijd kost, de dagroutine verstoort. Dat maakt dat de gedachten soms voor het eerst worden besproken in de groep met anderen die ook last hebben van depressies. In het groepscontact met mensen die hetzelfde meemaken is het veilig en er is geen oordeel.
4 Lotgenotencontact in een groep
Juist omdat er in de groep veel herkenning zal zijn, zal degene die het onderwerp aansnijdt zich begrepen en gesteund voelen. Het is belangrijk u te realiseren dat de meeste mensen niet dood willen, maar weg uit het leven wat ze nu leiden. Niet iedereen zal het onderwerp meteen heel direct aansnijden. Sommige mensen zullen er indirect iets over zeggen: ‘ik stop ermee’ of ‘ik wil niet meer’. Juist voor de gespreksleider is het van groot belang dat deze de signalen oppikt en niet voorbij laat gaan, hoe moeilijk dat voor uzelf ook kan zijn. Als gevolg van de ambivalentie zal een groepslid taxeren of de situatie er voor hem/haar minder problematisch van wordt door met u/jullie te praten. Als dit te onzeker is, praat het groepslid niet over suïcidaliteit of praat er wel over, maar in bedekte termen: onvolledig, vluchtig, oppervlakkig, tegenstrijdig, grappend of onverschillig. Vaak in de hoop dat je het signaal oppikt en tegelijkertijd niet oppikt…
Hoe ga je om met iemand met suïcidale gedachten? Praat in de groep over suïcidale gedachten, geef aandacht aan de inbrenger. Het is daarbij goed om u bewust te zijn van een aantal mythen op dit vlak: Kwaliteit
Betrokkenheid Vrijheid
Macht
Met elkaar delen
Empathie
Eerlijkheid
Bijdragen leveren
Ondersteuning
Intimiteit Invloed
Harmonie
Veiligheid
Persoonlijke groei
Plezier
Geluk Warmte Vitaliteit
Juist omdat er in de groep veel herkenning zal zijn, zal degene die het onderwerp aansnijdt zich begrepen en gesteund voelen.
Hoe vaak komt suïcide voor? Zelfdoding (suïcide, zelfmoord) is het opzettelijk beëindigen van het leven door de betrokkene zelf. Voor de meeste mensen die een suïcidepoging doen, is niet de dood het doel. Zij zoeken in wanhoop naar een oplossing voor de pijnlijke, eenzame en schijnbaar uitzichtloze situatie waarin zij verkeren (113 online, 2017).
Hulpverleners zijn soms bang voor het onderwerp omdat het ze verantwoordelijk maakt, tijd kost, de dagroutine verstoort. Dat maakt dat de gedachten soms voor het eerst worden besproken in de groep met anderen die ook last hebben van depressies. In het groepscontact met mensen die hetzelfde meemaken is het veilig en er is geen oordeel.
Hoe vaak komt suïcide voor? Zelfdoding (suïcide, zelfmoord) is het opzettelijk beëindigen van het leven door de betrokkene zelf. Voor de meeste mensen die een suïcidepoging doen, is niet de dood het doel. Zij zoeken in wanhoop naar een oplossing voor de pijnlijke, eenzame en schijnbaar uitzichtloze situatie waarin zij verkeren (113 online, 2017).
Hoe ontstaan gedachten aan zelfmoord? Er zijn verschillende factoren die het ontstaan van gedachten aan zelfmoord beïnvloeden. Iedereen kan het op een moment in het leven overkomen dat je geen uitweg meer ziet en zelfmoord als de enige oplossing ziet. De volgende factoren spelen een rol bij de gedachten aan suïcide: Hopeloosheid, hulpeloosheid, gebrek aan toekomst perspectief Entrapment: in een fuik beland Suïcide in de familie Eerdere, vooral recente, pogingen Chronische en/of progressieve lichamelijke ziekte Detentie Stress (113online, 2017) ■
Hoe ontstaan gedachten aan zelfmoord? Er zijn verschillende factoren die het ontstaan van gedachten aan zelfmoord beïnvloeden. Iedereen kan het op een moment in het leven overkomen dat je geen uitweg meer ziet en zelfmoord als de enige oplossing ziet. De volgende factoren spelen een rol bij de gedachten aan suïcide: Hopeloosheid, hulpeloosheid, gebrek aan toekomst perspectief Entrapment: in een fuik beland Suïcide in de familie Eerdere, vooral recente, pogingen Chronische en/of progressieve lichamelijke ziekte Detentie Stress (113online, 2017)
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
3. Ambivalentie & hoe hiermee om te gaan Suïcidale mensen zijn meestal ambivalent. Ze willen een beter leven, maar zien de dood als oplossing, als nooduitgang. Ze willen die optie niet kwijt voordat er een ander perspectief is en ze zijn bang dat het bespreken van de problemen de nooduitgang gaan blokkeren (dat anderen gaan ingrijpen).
Lotgenotencontact in een groep 5
1 Omgaan
met gedachten over suïcide binnen groepslotgenotencontact
Het kan voorkomen dat één of meerdere deelnemers rondlopen met gedachten over suïcide of een poging hebben gedaan in het verleden. Zij kunnen daar veel mee bezig zijn en dit willen delen met de groep. In deze module leggen we iets uit over de mate waarin gedachten aan suïcide voorkomen, hoe het ontstaat en hoe u er als gespreksleider mee om kunt gaan.
6 Lotgenotencontact in een groep
Hoe vaak komt suïcide voor? Zelfdoding (suïcide, zelfmoord) is het opzettelijk beëindigen van het leven door de betrokkene zelf. Voor de meeste mensen die een suïcidepoging doen, is niet de dood het doel. Zij zoeken in wanhoop naar een oplossing voor de pijnlijke, eenzame en schijnbaar uitzichtloze situatie waarin zij verkeren (113 online, 2017).
Hoe ontstaan gedachten aan zelfmoord? Er zijn verschillende factoren die het ontstaan van gedachten aan zelfmoord beïnvloeden. Iedereen kan het op een moment in het leven overkomen dat je geen uitweg meer ziet en zelfmoord als de enige oplossing ziet. De volgende factoren spelen een rol bij de gedachten aan suïcide: Hopeloosheid, hulpeloosheid, gebrek aan toekomst perspectief Entrapment: in een fuik beland Suïcide in de familie Eerdere, vooral recente, pogingen Chronische en/of progressieve lichamelijke ziekte Detentie Stress (113online, 2017) ■
■
Het feit dat iemand nog naar de groep komt, maakt dat diegene nog hoop heeft en nog de energie kan opbrengen om zicht naar de groepslocatie te verplaatsen. Als gevolg van de ambivalentie zal een groepslid taxeren of de situatie er voor hem/haar minder problematisch van wordt door met u/jullie te praten. Als dit te onzeker is, praat het groepslid niet over suïcidaliteit of praat er wel over, maar in bedekte termen: onvolledig, vluchtig, oppervlakkig, tegenstrijdig, grappend of onverschillig.
Hoe ga je om met iemand met suïcidale gedachten? Praat in de groep over suïcidale gedachten, geef aandacht aan de inbrenger. Het is daarbij goed om u bewust te zijn van een aantal mythen op dit vlak:
■
■
Kwaliteit
Betrokkenheid Vrijheid
■
Macht
Met elkaar delen
Empathie
■
Eerlijkheid
Bijdragen leveren
Ondersteuning
■
Intimiteit Invloed
Harmonie
Veiligheid
Persoonlijke groei
3. Ambivalentie & hoe hiermee om te gaan Suïcidale mensen zijn meestal ambivalent. Ze willen een beter leven, maar zien de dood als oplossing, als nooduitgang. Ze willen die optie niet kwijt voordat er een ander perspectief is en ze zijn bang dat het bespreken van de problemen de nooduitgang gaan blokkeren (dat anderen gaan ingrijpen). Hulpverleners zijn soms bang voor het onderwerp omdat het ze verantwoordelijk maakt, tijd kost, de dagroutine verstoort. Dat maakt dat de gedachten soms voor het eerst worden besproken in de groep met anderen die ook last hebben van depressies. In het groepscontact met mensen die hetzelfde meemaken is het veilig en er is geen oordeel. Juist omdat er in de groep veel herkenning zal zijn, zal degene die het onderwerp aansnijdt zich begrepen en gesteund voelen. Het is belangrijk u te realiseren dat de meeste mensen niet dood willen, maar weg uit het leven wat ze nu leiden. Niet iedereen zal het onderwerp meteen heel direct aansnijden. Sommige mensen zullen er indirect iets over zeggen: ‘ik stop ermee’ of ‘ik wil niet meer’. Juist voor de gespreksleider is het van groot belang dat deze de signalen oppikt en niet voorbij laat gaan, hoe moeilijk dat voor uzelf ook kan zijn. In een lotgenotengroep zullen de suïcidale gedachten niet acuut opkomen. Mensen spelen al langer met de gedachte of hebben met de gedachte gespeeld en willen dit graag delen.
Plezier
Geluk Warmte Vitaliteit
Juist omdat er in de groep veel herkenning zal zijn, zal degene die het onderwerp aansnijdt zich begrepen en gesteund voelen. In een lotgenotengroep zullen de suïcidale gedachten niet acuut opkomen. Mensen spelen al langer met de gedachte of hebben met de gedachte gespeeld en willen dit graag delen. Het feit dat iemand nog naar de groep komt, maakt dat diegene nog hoop heeft en nog de energie kan opbrengen om zicht naar de groepslocatie te verplaatsen.
Lotgenotencontact in een groep 7
1 Omgaan
met gedachten over suïcide binnen groepslotgenotencontact
Het kan voorkomen dat één of meerdere deelnemers rondlopen met gedachten over suïcide of een poging hebben gedaan in het verleden. Zij kunnen daar veel mee bezig zijn en dit willen delen met de groep. In deze module leggen we iets uit over de mate waarin gedachten aan suïcide voorkomen, hoe het ontstaat en hoe u er als gespreksleider mee om kunt gaan.
8 Lotgenotencontact in een groep
Team van contactpersonen volgens rooster werkzaam Dus een team van contactpersonen met ieder een eigen specialiteit of met ieder een verantwoordelijkheid voor een dagdeel is wenselijk. In de bijlage staat een format voor een schema om ieders specialiteiten vast te leggen zodat ook onderling verwezen kan worden.
Er zijn diverse mogelijkheden om het telefonisch lotgenotencontact te organiseren: Privételefoon thuis 0900 of 088 nummer waarbij ingelogd kan worden Telefoondienst op kantoor van de vereniging ■
■
■
In onderstaand schema staan de verschillende opties met voor- en nadelen:
Wijze
Voordelen
Nadelen
Privételefoon wordt gebruikt
Lage kosten voor de vereniging.
Nummers worden gepubliceerd op de website en in de nieuwsbrief
Contactpersoon heeft 1 telefoon en is verder vrij om te gaan en te staan. Gemakkelijk te organiseren.
Nummer is bekend via website wat de privacy beïnvloedt. Contactpersoon kan altijd en overal gebeld worden, ook als het niet schikt; ook ’s nachts.
Deel telefoonkosten worden betaald. Kan voor sommigen een voordeel zijn.
Privé en vereniging lopen door elkaar Bij wijziging contactpersoon wijzigt het nummer; kan even duren voordat alle bellers dit weten. Beïnvloedt mogelijk de werving van contactpersonen.
Contactpersonen krijgen eenvoudige mobiel van de vereniging.
088 nummer of 0900 nummer met doorschakeling naar andere nummer en keuzemenu etc. Via dashboard inloggen met privé telefoon
Nummer is niet aan persoon gekoppeld; de telefoon wordt gegeven aan de opvolger.
Contactpersoon heeft 2 mobiele telefoons (is dat prettig?).
Persoon is niet aan een plaats gebonden. Kosten inzichtelijk.
Contactpersoon kan op feestje of in supermarkt zijn.
Leden kunnen sms’en en contactpersoon kan bellen wanneer het uitkomt.
Meerdere verschillende nummers communiceren aan de leden kan nadeel zijn.
Zakelijke uitstraling.
Achter het 088 nummer moet 1 van de bovenstaande opties.
1 nummer waar je altijd naartoe kunt bellen voor lotgenotencontact. Gemakkelijk te communiceren met de leden. Het nummer dat gebeld wordt is niet te zien bij nummermelding.
088 en 0900 brengen kosten met zich mee. Vraagt organisatie met een dienstrooster (wie en wanneer inlogt op het nummer). Er kan iemand aan de lijn komen zonder specifieke ervaringsdeskundigheid
Nummer blijft ongewijzigd ongeacht wie er achter de telefoon zit. Privacy voor de contactpersonen.
Lotgenotencontact in een groep 9
Voor vragen over procedure, inhoud en alle overige zaken rond de opleidingen kunt u contact opnemen met het secretariaat academie@pgosupport.nl of telefonisch 030-2040700
www.pgosupport.nl/cursussen