Interactief werken aan optimale Palliatieve Zorg t s m o nk e e j i s足b a r e m d i e m a tl r c g e j o r o p r Pr e t rg e o b Z r e e v V e i t a i 3 1 Pall 0 2 r
10
e b o t ok
1
Fotografie: Ed Degeer
2
3 Interactief werken aan optmale palliatieve zorg Projectleidersbijeenkomst Verbeterprogramma Palliatieve Zorg - 10 oktober 2013
“Draag vooral zoveel mogelijk positieve berichten uit over de palliatieve zorg.” Deze oproep van dagvoorzitter Jenneke van Veen zette direct de toon van de bijeenkomst voor (toekomstige) project leiders van het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg (VPZ). Ze riep de aanwezigen op om enthousiast te twitteren en gaf zelf het goede voorbeeld:
Looptijd: 2012-2016 Budget: 7,8 miljoen euro
Aanpak ZonMw: uitvoering met het veld benutten en delen van beschikbare kennis door gebruik van goede voorbeelden door het stimuleren van locale verbeterprojecten en landelijke overstijgende projecten
45 zorginstellingen bezig met goede voorbeelden palliatieve zorg #verbeterprogrammapalliatievezorg
Van Veen vatte het doel van de bijeenkomst samen: “Wij hebben het verbeteren van de zorg hoog in het vaandel staan. En we willen kennis uitwerken en leren van elkaar.” Met dit in het achterhoofd gingen zo’n 60 projectleiders en betrokkenen bij het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg met elkaar aan de slag in een interactief programma.
Subsidievoorwaarden Van Dongen geeft een kort overzicht van de subsidievoorwaarden van het programma na honorering en benadrukt dat ‘alle voorwaarden zijn opgenomen in de honoreringsbrief die alle bestuurlijk verantwoordelijken van de gehonoreerde projecten ontvangen’.
Projectbezoeken
Kwalitatieve verbeteringen “Het verbeterprogramma richt zich op het op gang brengen van kwalitatieve verbeteringen voor patiënten in de palliatieve fase. Iedereen kan bijdragen door aan de slag te gaan met één van de goede voorbeelden binnen het programma.” Emma van Dongen, programmasecretaris VPZ van ZonMw, is helder over de ambities van het verbeterprogramma. Ze legt uit dat daarbij ook goed wordt gekeken naar de resultaten. “Publiek geld vraagt om een goede verantwoording. Het NIVEL evalueert daarom de verbetertrajecten en brengt in kaart welke effecten zijn bereikt.” Zelf is Van Dongen sinds kort ook actief op Twitter:
Opschalen van kennis over palliatieve zorg moet onderbouwd worden met kennis uit het NIVEL onderzoek #verbeterprogrammapalliatievezorg
Ambitie: Op gang brengen van een beweging om de kwaliteit van de palliatieve zorg te verbeteren.
Opdrachtgever: Ministerie van VWS
@JennekevVeen
@emmavandongen
Toelichting bij het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg 2012-2016
ZonMw bezoekt een aantal gehonoreerde projecten van het verbeterprogramma op locatie, om voeling te krijgen met de inhoud. Maar ook om kennis op te doen over hoe de goede voorbeelden in de praktijk uitpakken. Dit zijn erg leerzame ervaringen, vinden programmasecretaris Van Dongen en haar collega’s.
Oproep Projectnet Van Dongen roept de aanwezige projectleiders om problemen bij het indienen tijdens de subsidieronde van projectvoorstellen in Projectnet te melden. “Als er aanvullende uitleg nodig is, kan ZonMw de helpende hand reiken. Tip: op de website van ZonMw staat een brochure over de procedure voor het indienen van projecten in Projectnet. (www.zonmw.nl/nl/subsidies/projectnet).
Projectleidersbijeenkomst Verbeterprogramma Palliatieve Zorg - 10 oktober 2013
4 Reeks factsheets en artikelen
Derde subsidieronde start in maart 2014
Binnen de tweede subsidieronde (26 subsidieaanvragen; 17 gehonoreerd) zijn twee goede voorbeelden populair: de Signaleringsbox (Signalering door Verzorgenden) en PaTz (Palliatieve Thuiszorg). Emma van Dongen: “Om alle beschikbare goede voorbeelden en kennis toegankelijk te maken voor zorgorganisaties gaan we materialen ontwikkelen. Zo gaan we in overleg met de experts een serie factsheets maken van alle goede voorbeelden. Dit om de goede voorbeelden zo breed mogelijk toegankelijk te maken. De factsheets komen beschikbaar op de vernieuwde website. Ook komen er artikelen over de ervaringen en resultaten van een aantal deelnemers aan het programma.” Gerdie Thijs en haar collega’s van Leene Communicatie zullen hiervoor contact opnemen met de experts en contactpersonen van de deelnemende organisaties.
Volgend jaar start de inschrijving voor de derde subsidieronde van het verbeterprogramma. De inschrijving daarvoor start in maart 2014 en is geopend gedurende acht weken. Van Dongen benadrukt dat bij de beoordeling in deze ronde extra meetelt in hoeverre de projectvoorstellen gebruik maken van de experts/expertise uit het Goede Voorbeeld. “In overleg met een expert op dat gebied worden de voorstellen door de commissie zeker ook op dit aspect getoetst.”
Goede voorbeelden Besluitvorming in de palliatieve fase ■ Buddyzorg ■ De Informare ■ Dementie en palliatieve zorg ■ GEPLUSD traject (Gezamenlijk eerder ■ Plannen en Leren met het Utrecht Symptoom Dagboek) ■ Implementatie richtlijn palliatieve sedatie ■ Inspiratiecyclus STEM ■ Kennis en Kunde programma hospices (KeK) ■ Mantelzorgondersteuning ■ Palliatieve Thuiszorg (PaTz) ■ Proactieve zorgplanning ■ Signalering door verzorgenden ■ Zorgconsulent palliatieve zorg ■ Zorgpad Stervensfase ■
oproep! De goede voorbeelden Buddyzorg, Kennis en Kunde programma hospices, Mantelzorgondersteuning en Zorgconsulent palliatieve zorg worden nog niet uitgevoerd in de praktijk. Het verbeterprogramma zoekt organisaties die met deze goede voorbeelden aan de slag willen en daarvoor een projectvoorstel willen indienen.
Interactief werken aan optimale palliatieve zorg
Jenneke van Veen over het belang van verbinding: “Goede zorg wil je voor alle mensen die zorg nodig hebben en niet alleen voor de mensen die gaan sterven. Daarom moet je palliatieve zorg verbinden aan de gewone zorg. Met stervenden heeft iedereen compassie, maar ook eenzamen en zieken hebben goede zorg nodig.”
Praktijkverhaal: Zorgpad Stervensfase Anneke Rensink, projectmanager palliatieve zorg en dementie van Evean Thuiszorg (Espria), over het Zorgpad Stervensfase van haar organisatie in de regio Den Helder - Beverwijk:
“Het zorgpad heeft geleid tot een zeer goede samenwerking met huisartsen en andere betrokken disciplines. Ook is er in 2012 subsidie aangevraagd voor het werken met de Signaleringsbox. Een prachtig hulpmiddel voor bijscholing en deskundigheidsbevordering. Maar, het zijn wel heel abstracte werkvormen die moeilijk zijn voor verzorgenden. Binnen het project hebben we de Signaleringsbox nu gedigitaliseerd voor de teams die met iPads werken. Daarnaast hebben docenten van het ROC cursussen gevolgd en hebben zij de werkvormen opgenomen in hun opleidingsprogramma.”
Zorgpad Stervensfase ■
Project gestart in 2012
■ ■ ■ ■ ■ ■
Projectgroep en stuurgroep Pilot in gemeente Heerhugowaard 0-meting 20 dossiers 28 huisartsen en 7 teams 38 dossiers eindevaluatie Deel 2 (zorg) 100% goed ingevuld
Fotografie: Johan Wouters
5
Tip van Anneke Rensink: “Mensen hebben tijd nodig om op te starten, en moeten eerst gecoacht worden. Het is niet iets wat je er zomaar bij doet.”
Projectleidersbijeenkomst Verbeterprogramma Palliatieve Zorg - 10 oktober 2013
6 Tip van Cilia Linssen: “Je kunt deze aanpak goed borgen door vooral in de dagelijkse praktijk met elkaar in gesprek te blijven.”
Praktijkverhaal: STEM-inspiratiecyclus
Praktijkverhaal: Zorgcirkel palliatieve zorg
Cilia Linssen, trainer, coach en adviseur op het gebied van communicatie en samenwerking in de zorg bij Instituut voor Communicatie, Inzicht en Samenwerking in de Zorg, over het werken met de STEM-inspiratiecyclus:
Gon Uyttewaal, senior verpleegkundige bij Academisch Hospice Demeter en Verpleegkundig Consulent Palliatieteam Midden Nederland, over de implementatie van drie goede voorbeelden: pro-actieve zorgplanning, besluitvorming in de palliatieve fase en palliatieve thuiszorg (PaTz):
“De kijk op sterven verandert. Het gaat om de vraag: ‘Wat is er belangrijk voor iemand?’. Het gaat om keuzes die te maken hebben met persoonlijke waarden. Dit vraagt om een andere benadering dan een medischtechnische beoordeling van de situatie. Het vraagt om counseling en dat maakt het leren in de palliatieve zorg anders. Mensen op de werkvloer moeten gecoacht worden om over dit soort zaken in gesprek te gaan. Hulpmiddelen bij het contact met cliënten zijn de vijf ‘sterfstijlen’. Deze geven je inzicht en ideeën voor het contact. Het inschakelen van een aandachtsvelder palliatieve zorg maakt dat je het geleerde binnen de organisatie kunt doorgeven aan collega’s. We hadden binnen dit traject een groot bereik als doorleerprogramma, ondersteund door goede netwerken en het werken met aandachtsvelders “
Leren over communicatie in palliatieve zorg Ook wezenlijk anders dan leren over medisch-technische zaken ■ Vraagt niet alleen overdracht van kennis ■ Maar vooral overdracht van houding en gedrag ■ Minder docerend, meer coachend ■ ‘Aandachtsvelder´ is de stimulerende factor die het gesprek op gang brengt ■
Interactief werken aan optimale palliatieve zorg
“De zorgcirkel is ontstaan vanuit de behoefte van de huisartsen, thuiszorg en vrijwilligersorganisatie VPTZ de onderlinge samenwerking te verbeteren. De gezamenlijke doelstellingen waren zorg (en sterven) op de voorkeurslocatie, een drempelloze afstemming in goede ketenzorg, een betere palliatieve zorg en het zoveel mogelijk delen van kennis en kunde.”
Resultaat van de drie ingevoerde goede voorbeelden: • tweewekelijks multidisciplinair overleg met leden cirkelteam • hospice 24 uur per dag bereikbaar voor overleg met gespecialiseerde verpleegkundigen die toegang hebben tot de dossiers van het cirkelteam • veel meer inzicht in situatie patiënten door vier-dimensionele benadering • patiënten overlijden voornamelijk op de plaats van voorkeur • zorg wordt getoetst op basis van de palliatieve richtlijnen • betere onderlinge samenwerking • drempelloze afstemming, maar nog niet alle palliatieve patiënten worden aangemeld • de surprise question (denkt u dat de patiënt binnen een jaar sterft?) kan ook goed werken voor de niet-oncologische patiënten en wordt verder ontwikkeld.
Evaluatie verbeterprogramma Natasja Raijmakers van NIVEL, die tijdens haar zwangerschapsverlof vanaf eind oktober 2013 wordt vervangen door Jolien Hofstede, zet uiteen dat alle deelnemers meedoen aan de 0-meting en evaluatie van het verbeterprogramma. Het doel ervan is wat haar betreft dat de deelnemers ‘met elkaar werken aan beter inzicht in de palliatieve zorg in Nederland.’
7 Tip van Natasja Raijmakers: “Gebruik de expertise van de experts van de goede voorbeelden!”
Aut voluptur, vel ma non comnitat. Gendior emporer itamet omnis dit quia nim alia vide volorei.
Het NIVEL-onderzoek wordt gekenmerkt door goede samenwerking en een grote bereidheid van de deel nemers. Raijmakers: “We hebben ruim 700 vragenlijsten naar nabestaanden gestuurd waarvan er 300 geschikt waren voor analyse. En zo’n 50 vragenlijsten aan patiënten. De eerste tranche is bijna afgerond en de voormeting is bijna klaar.” Raijmakers zou graag op een langere termijn dan 9 maanden de resultaten blijven meten. “Dat is nodig om het effect goed te kunnen zien.”
Fotografie: Emma van Dongen
Doelstelling onderzoek Effectevaluatie ■ Inzicht krijgen in hoeverre afzonderlijke verbetertrajecten leiden tot meer kwaliteit van zorg ■ Inzicht krijgen in hoeverre het totale verbeterprogramma leidt tot kwaliteits verbetering op landelijk niveau
Leerpunten die Raijmakers nu al ziet: Commitment “Vooraf moet duidelijk zijn wat er van iedereen verwacht wordt. Leg afspraken daarom vast.” Reikwijdte “Let erop dat je genoeg patiënten kunt identificeren.” Goede voorbeelden “Als deze helderder worden omschreven, helpt dat bij de start.”
Procesevaluatie Verklaringen vinden voor gemeten verbetering ■ Inzicht krijgen in succes- en faalfactoren ■
@emmavandongen
Opschalen van kennis over palliatieve zorg moet onderbouwd worden met kennis uit het NIVEL onderzoek #verbeterprogrammapalliatievezorg
Tip van Gon Uyttewaal: “Een knelpunt lijkt altijd de tijdsinvestering van de huisarts. Maar als ze eenmaal geweest zijn, blijven ze komen omdat ze zien dat het hen veel brengt.” Projectleidersbijeenkomst Verbeterprogramma Palliatieve Zorg - 10 oktober 2013
8 Regionale kennisuitwisseling Het belang van overkoepelende kennisverspreiding is volgens Birgit Fröhleke, Senior adviseur oncologische en palliatieve zorg van integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), dat het gaat om de hele keten om de palliatieve zorg heen. Haar stelling: “Implementatie gaat niet vanzelf en een deskundige word je niet zomaar. Terwijl heel veel zorgverleners te maken krijgen met palliatieve zorg. Er overlijden 135.000 mensen per jaar, waarvan 80% niet-onverwacht is.”
Feiten en cijfers ■ ■ ■ ■
135.000 overlijdens per jaar 80% daarvan is niet-onverwacht De behoefte aan zorg stijgt Omvang zorgverleners - 9000 huisartsen - 1500 specialisten ouderengeneeskunde - 130.500 verpleegkundigen - 142.000 verzorgenden
Het gaat om de attitude en vaardigheden om de beschikbare kennis toe te passen. Om die reden is het project kennisverspreiding onderdeel van het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg, legt Fröhleke uit. “Vanaf oktober 2013 richt het zich gedurende een jaar op een groter bereik van de kennis, instrumenten en goede voorbeelden. We gaan in regiobijeenkomsten professionals stimuleren ze te gebruiken. Ook worden per regio sleutelfiguren gezocht.” Het IKNL en haar samenwerkingspartners hebben een gedifferentieerde aanpak met een onderscheid tussen de VVT-sector en de eerste lijn. “In de eerste lijn is PaTz de opstap naar meer. Vandaar het masterplan PaTz om het breder te verspreiden met behulp van koplopers, netwerkcoördinatoren en experts. Deze laatsten worden nu getraind. Ook hebben we meer onderzoek nodig om de meerwaarde ervan aan te tonen.”
Herinrichting website Goede Voorbeelden De website van het verbeterprogramma is nu anderhalf jaar in de lucht, vertelt Marjolein den Dool van Agora. “We hebben gekeken naar wat er beter kan. Er staat nu erg veel tekst op, dat gaan we anders aanpakken.”
Interactief werken aan optimale palliatieve zorg
Aut voluptur, vel ma non comnitat. Gendior emporer itamet omnis dit quia nim alia vide volorei.
Fotografie: Emma van Dongen
@emmavandongen
Bezoekers van websites zijn enthousiast over filmpjes als aanvulling op teksten
Belangrijkste wijzigingen die begin januari 2014 moeten zijn afgerond: • Andere vormgeving • Indeling Formele Zorg/Informele Zorg • R esponsief design (formaat past zich aan schermgrootte aan van computer, tablet of telefoon) • Nieuwe functionaliteiten en een betere zoekfunctie • Verrijken van bestaande inhoud met factsheets en filmpjes • Interactie met bezoekers (kunnen pagina’s waarderen en reageren
9 ZORGVERZEKERAAR
SOCIAAL SYSTEEM
1E LIJN PARAMEDICI, GGZ
V&V HUISARTS CENTRUM
Herinrichting Goede Voorbeelden
GGD GEMEENTE
PATIﾃ起T
THUISZORG
REVALIDATIE
ZIEKENHUIS
UMC/CCC
Projectleidersﾂｭbijeenkomst Verbeterprogramma Palliatieve Zorg - 10 oktober 2013
10 Een nog beter vervolg ...
IKNL
In groepsdiscussies en de ‘open space’ aan het eind van het programma kwamen verschillende aandachtspunten naar voren voor het vervolg van het programma. Zo kwam er op basis van de ervaringen in de praktijk vanuit verschillende invalshoeken naar voren hoe projecten sneller succesvol worden:
Kijk ook eens bij andere organisaties is het advies van IKNL. ‘Gluren bij de buren’ in andere regio’s wordt zeer leerzaam gevonden. Ook de training die IKNL aanbiedt is zeer ondersteunend omdat er goed gebruikt wordt gemaakt van de ervaring van voorgaande projecten. Ook is het nodig de vergaarde kennis op te nemen in de opleidingen bijvoorbeeld door samen werking met ROC’s. IKNL raadt aan om na afsluiting van de projecten terugkombijeenkomsten te organiseren.
Tips van en voor projectleiders Een aantal projecten deelden de ervaring dat het het beste werkt als een project klein begint om daarna op te tuigen en uit te rollen. Ook het commitment van organisaties vooraf start project is belangrijk. Het is niet aan te raden met het project te leunen op een enthousiaste persoon. Wat wel goed werkt is het opnemen van Goede Voorbeelden in inwerkprogramma nieuwe medewerkers en stagiaires. Echt noodzakelijk is het commitment van het management, zowel bestuurlijk als het middenkader. Daarbij is ook aandacht nodig voor continuïteit van de financiering na afloop van de subsidietermijn. Een goed effect wordt bereikt door het aanwijzen van verpleegkundige aandachtsvelders palliatieve zorg. Het zorg voor betere toerusting van kennis, betere kennisoverdracht naar collega’s en zelfbewuster gedrag. Als kritische succesfactor wordt de betrokkenheid van huisartsen bij de verbeterprojecten genoemd. Ook een sterk en bevlogen hospice als trekker van een project levert meerwaarde op, vinden sommige projectleiders.
In de open space werden verschillende aanbevelingen verzameld voor het vervolg van het verbeterprogramma:
Tips van betrokken organisaties
Website Goede Voorbeelden
Agora die de website met Goede Voorbeelden beheert, geeft aan dat de regierol voor de patiënt nog te weinig is uitgewerkt in de Goede Voorbeelden. Voorstel is de regierol te differentiëren naar doelgroepen zoals de kwetsbare oudere, chronisch zieke et cetera. Ook is er het voornemen op de website informatie te geven over welke organisaties ondersteuning kunnen geven bij het invoeren van het Goede Voorbeeld in de praktijk inclusief de kosten die daaraan verbonden zijn.
Hoe kunnen de Goede Voorbeelden ven de kennisvindplaats aansluiten bij de behoeften uit het veld, gebruiksvriendelijker gemaakt worden en beter aansluiten bij de behoeften van de beroepsgroepen: - Minder tekst. - Doelgroep moet helder zijn. - Portal functie. - Groeperen/vindbaar op probleem waarvoor het de oplossing is. - Opnemen van ervaringen van gebruikers. - Geen sterrensysteem. -N etwerken/projectleiders die ook met goede voorbeelden bezig zijn zichtbaar op website (naam/mail direct contact). -C ommuniceren dat het een onderdeel kan zijn van een groter geheel (‘gluren bij de buren’).
NIVEL Na wat onbegrip bij projectleiders over de noodzaak tot evaluatie, worden de metingen nu als ondersteunend ervaren. NIVEL geeft aan dat een nameting op langere termijn kennis zou kunnen toevoegen aan het NIVELonderzoek. Ook metingen vanuit professioneel perspectief zoals het effect op verzorgenden kunnen interessant zijn.
ZonMW ZonMW geeft aan dat het overzicht van de gehonoreerde projecten op de ZonMW-website handig is en inzicht geeft wie waarmee bezig is. Ook een voorbeeldaanvraag op de website kan drempels wegnemen om subsidie aan te vragen. Duidelijk is geworden dat er meer informatie nodig is over de implementatiekosten van de experts van de Goede Voorbeelden. Dat geldt ook voor de manier waarop die kosten opnomen moeten worden in de begroting bij de subsidieaanvraag. Verder lijkt het nuttig om scholing door de experts van de Goede Voorbeelden meer verplicht te stellen als goede basis bij de start van het project.
Aanbevelingen
Projectleiders Tips en aanbevelingen van projectleiders (uit 1e subsidie ronde) voor andere projectleiders (uit 2e subsidieronde): -M aak inzichtelijk hoeveel tijd het NIVEL onderzoek kost en wat dit vraagt van de zorgvragers. - Neem ook het middenkader van de organisatie mee.
VPZ-call 3e subsidieronde
Fotografie: Emma van Dongen
Interactief werken aan optimale palliatieve zorg
Welke input kunnen projectleiders geven aan het VPZ voor de call van de 3e subsidieronde? - Neem contact op met de projectleider Goede Voor beeld bij het schrijven van de aanvraag en bij de implementatie -G eef kaders voor de invulling, maar geef ook een
11 bepaalde vrijheid om je te laten inspireren door het Goede Voorbeeld. - Meer aandacht voor de informele zorg (= naasten & vrijwilligers)!
Goede voorbeelden en experts Hoe gebruik je expertise uit het Goede Voorbeeld en de experts? Wat levert deze expertise op voor de projecten? - Experts heten niet voor niks experts: ze kunnen inhoudelijk helpen en bij implementatie. - Voor het grotere geheel kunnen ze zorgen voor ontwikkeling van voorbeeld en uniformiteit. - Moet verplicht zijn, scheelt geld en tijd. - Nee flexibel!
Evaluatieonderzoek Welke input kunt u geven aan het NIVEL over de aanpak van het evaluatieonderzoek? Ook onderzoek op het niveau van verzorgenden is gewenst.
Interactieve afsluiting Belangrijkste punten die Jenneke van Veen door het stellen van goede vragen ophaalt aan het eind van de projectleidersbijeenkomst:
Successen en belemmeringen • Uit de grote opkomst van projectleiders aan deze bijeenkomst blijkt een grote betrokkenheid. • Uit de uitwisseling tussen de deelnemers blijkt dat er veel meer spiritualiteit leeft in de palliatieve zorg dan gedacht. • Het is nodig de palliatieve zorg meer vanuit de basis en landelijk aan te pakken. Met meer verbinding tussen de goede voorbeelden. • Scholingsbehoefte is een belangrijke constante en heeft blijvend aandacht nodig.
Goede Voorbeelden • De website van de Goede Voorbeelden moet interactiever worden; gedacht wordt aan het opnemen van filmpjes/ animaties om de Goede Voorbeelden toe te lichten en mensen enthousiast te maken. Geopperd wordt dat er al veel films beschikbaar die mogelijk gebruikt kunnen worden. • Meer aandacht is nodig voor verbindingen tussen alle Goede Voorbeelden.
Borging en implementatie
• Extra aandacht besteden aan de werkvloer zelf, waar dit soort projecten geïmplementeerd gaan worden. Dit gaat vaak toch moeizaam. Er is vaak veel weerstand. Dit maakt borging moeilijk. Meer ondersteuning is gewenst. • Heb aandacht voor een breder veld dan alleen de palliatieve zorg in een organisatie; er zijn vaak raakvlakken met de hele werkvloer; alle afdellingen. • Er zijn goede handvatten nodig voor het implementeren van instrumenten en goede voorbeelden. Goede tips en trucs voor implementatie staan op www.zonmw.nl/ implementatie. Daarnaast wordt er in het project Kennisverspreiding van IKNL aandacht gegeven aan implementatie. VPZ kan mogelijk een masterclass implementatie organiseren. • Opschalen van kennis over paliatieve zorg moet onderbouwd worden met kennis uit het NIVEL Onderzoek.
Aandachtspunten • Er is behoefte aan meer duidelijkheid over wat er precies van een gehonoreerd project verwacht wordt. • Er is vaak een langere termijn nodig dan één jaar voor het implementeren van een interventie en het meten van de resultaten daarvan. • Het is lastig om te gaan met de kleinschaligheid van kleine organisaties en werkgroepen. Het is ook moeilijk om landelijk dezelfde kwaliteit te bereiken bij implementatie van een Goed Voorbeeld. • Samenwerking met meerdere partijen is lastig, je bent van elkaar afhankelijk. Het is zinvol één partij/persoon verantwoordelijk te maken om het project te trekken. • Vanuit het VPZ meer aandacht en investeren in bestuurders; deze aanspreken op hun verantwoordelijkheid.
Het ideaal van het VPZ Jenneke van Veen verwoordt de ideale toekomst van het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg: “Een zorgmodule waarvan de goede voorbeelden onderdeel zijn en die niet meer weg te denken is bij de zorginkoop door verzekeraars: dat zou de mooiste uitkomst zijn van dit programma over een paar jaar. Want na beëindiging van het programma moet het continueren van de goede voorbeelden door kunnen gaan.”
• Er is niet altijd een serieus committment van de bestuurders, die soms het belang van een project niet beseffen. Zij moeten op een slimme manier geprikkeld worden hun verantwoordelijkheid te nemen. Tip uit de zaal: stel een contract op voor de bestuurder om ervoor te zorgen dat een project ruimte krijgt. • Op de werkvloer ontbreekt nog veel praktijkkennis en kunde en ook in het initieel onderwijs (ROC’s, HBO’s, artsenopleiding). Dit zou onderwerp van overleg moeten zijn met de ministeries van VWS en OCW.. Projectleidersbijeenkomst Verbeterprogramma Palliatieve Zorg - 10 oktober 2013
Colofon Dit is een uitgave van ZonMw in het kader van het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg. Grafisch ontwerp: DDcm Concept en redactie: Gerdie Thijs, Leene Communicatie Projectbegeleiding: Maureen Wijnschenk Communicatie-advies Drukwerk: Okay Color Fotografie: Emma van Dongen
mst o k n e rs足bije mma e d i e ctl gra Proje beterpro org Ver eve Z i t a i l Pal 013
ber 2 o t k 10 o
www.goedevoorbeeldenpalliatievezorg.nl