RINGFOTO MAGAZINE • JAARGANG 4 • NUMMER 2 • winter 2012/2013 • € 3,95
Wandel mee... ...door de zuiderzee
Beleef... ...Ilse de lange, Bløf & DI-rect
Leer...
...alles over studiofotografie
Maak kennis met... ...de nieuwste camera’s
RINGFLASH Europa’s grootste
1
RINGFLASH 2
le ls sa ea ng e d ONLINE Ri st to / be gfo o.nl de Rin fot n g va .rin w w w
jaargang 4 • nummer 2 • winter 2012/2013
RingFlash
Inhoud
Op de cover 9 14 24 26
mooi NL De rijke historie van de Zuiderzee Fotografietips Studiofotografie Uitgelicht Sony HDR-AS15 Action Cam op pad met... Concertfotograaf Hugo Kleijn
Europa’s grootste
Foto: Hugo Kleijn
Acties
4 Mijn Idool en ik op de foto met je idool 6 Foto van het Kwartaal maak kans op mooie prijzen! 30 Fotoverhaal stuur in en win een horloge
9
MOOI NL De rijke historie van de Zuiderzee
Maak p o kans ie o mo n! prijze
En ook: 4 8 12 18 20 29 31
Respons Ingezonden brieven Column Elja Trum In de winkel Ringfoto Vos Totaalshot Weetjes, feiten en opvallende cijfers En profil Muzikant en ‘hobbyfotograaf’ Tim Knol Eropuit! Uitgaanstips met of zonder camera Ringfoto Service + informatie
20
Tim Knol maakt niet alleen muziek
6
Foto van het Kwartaal
30 Fotoverhaal
14
10 Tips voor studiofotografie
AdvertEERDERS index ADVERTENTIES Canon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Cullmann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 De Greef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Fuji Film . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Nikon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Olympus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Ringfoto Service Totaal Plan . . . . . . . . . 25 Samsung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Sony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 ADVERTORIALS Samsung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Sony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Colofon Redactieadres: Luiken Karstens Custom Media, Postbus 147, 2300 AC Leiden, redactie@ringfoto.nl Concept en realisatie: Luiken Karstens Custom Media, www.luikenkarstens.nl Hoofd- en eindredactie: Hans Luiken, Lisette van der Lans Redactie: Hans Luiken, Lisette van der Lans Vormgeving: De Commandos, Leiden Oplage: 50.000 exemplaren Bladmanagement: Jan Karstens, Hans Luiken Fotografie: Jochem Eerden, Marco Heyda, Hugo Kleijn, Tim Knol Deze uitgave kwam tot stand met medewerking van: Jochem Eerden, Hugo Kleijn, Elja Trum, Ringfoto Vos. © 2012 Ringfoto. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever en andere auteursrechthebbenden. Lezersaanbiedingen en arrangementen gelden zolang de voorraad strekt. Wij zijn niet aansprakelijk voor typefouten en onvoorziene prijswijzigingen.
RINGFLASH
3
le ls sa ea ng e d ONLINE Ri st to / be gfo o.nl de Rin fot n g va .rin w w w
Respons
RESPONS Voorwoord
Richting het einde van het jaar kijken ook wij bij Ringfoto Nederland graag even terug op het jaar dat bijna achter ons ligt. Voor de Nederlandse consument was het geen gemakkelijk jaar. En het was juist dit gegeven dat vele Ringfoto winkels inspireerde tot vernieuwing. Achterom kijken heeft immers geen zin: we willen vooruit! Diverse Ringfoto winkels zijn gedeeltelijk of geheel verbouwd en stralen met hun moderne interieur veel vertrouwen in de toekomst uit. Ook het assortiment van de Ringfoto winkels gaat constant met de tijd mee. De meeste zaken bieden naast alle denkbare foto- en filmapparatuur nu ook Apple i-Pads en tablets van o.a. Samsung en Empire aan. U kunt er naar hartenlust op experimenteren want ze staan demonstratieklaar opgesteld. Het duurt niet lang meer voor tablets en fotografie onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. En zo heeft ons vak, de fotografie, in de afgelopen jaren meer grote ontwikkelingen gekend. Dat fotografie nooit meer hetzelfde zal zijn, staat voor ons al vast. De ontwikkelingen volgen elkaar in razend tempo op, en Ringfoto is erbij. Als Europa’s grootste fotografiewinkelketen met ruim 2300 vestigingen, waarvan 135 in ons eigen land, zijn wij helemaal op de toekomst voorbereid. Niet alleen in onze vestigingen, maar ook op onze website willen wij voor u dè informatiebron op fotogebied zijn. We heten u graag van harte welkom in de Ringfoto winkel bij u in de buurt en op www.ringfoto.nl.
MOOI NL
TulpenwindHandel
Fotografie: Sven van der Vlugt
Als Clusius in 1593 wordt benoemd tot hortus prefectus van de Universiteit in Leiden neemt hij een flinke collectie planten, zaden en bollen mee, waaronder tulpen. De tulp veroorzaakt een ware hebzucht, uitmondend in de befaamde tulpenwindhandel van 1636-1637. Als de storm is gaan liggen blijft de bloembol in Nederland. Met name rond Haarlem komen er steeds meer kleine kwekerijen. Ook in wat nu de Duin- en Bollenstreek is, zijn in de 18e eeuw al kwekerijen te vinden.
Zuid-Holland bloembollenland De bloembollenteelt is onlosmakelijk verbonden met de provincie Zuid-Holland. De teelt is hier niet ontstaan, en de provincie is in oppervlakte ook niet meer het grootste teeltgebied, maar in de geschiedenis van de bloembol speelt Zuid-Holland een vooraanstaande rol. Bloembollen komen in de tweede helft van de 16e eeuw in de Lage Landen in de belangstelling te staan bij welgestelden en wetenschappers. De plantkundige Carolus Clusius speelt in de verspreiding van met name de tulp een centrale rol. Hij is echter niet de enige die tulpen in onze contreien invoert. Tulpen vormden in de ruilhandel een wezenlijk onderdeel. »
Van binnenduinbos naar open land In de tweede helft van de 19e eeuw breidt de bloembollenteelt zich snel uit. Al gauw is de omgeving van Haarlem niet voldoende, en trekt de teelt richting de plaatsen Hillegom, Lisse en Sassenheim, vanwege de geschikte zandgronden. Later volgen ook Voorhout en Noordwijkerhout. Ondernemers starten met de teelt en handel, en nemen steeds meer duingebied in ontwikkeling. De aanblik van de streek verandert gaandeweg van binnenduinbos naar open land met bloembollen. Pas dan wordt de naam Duin- en Bollenstreek gevestigd. «
Bronvermelding In het laatste nummer van RingFlash werd in de Rubriek Mooi NL aandacht besteed aan de geschiedenis van de bloembollenteelt in Zuid-Holland. Helaas zijn wij vergeten de bron van het artikel te vermelden. De informatie over de geschiedenis van de Zuid-Hollandse
bloembollenteelt was afkomstig van de website GeschiedenisvanZuidHolland.nl en geschreven door auteur Arie Dwarswaard. Het Provinciaal Historisch Centrum van het Erfgoedhuis ZuidHolland zet zich in om de geschiedenis van Zuid-Holland onder de aandacht te brengen van een breed publiek. We danken hen hartelijk voor het gebruik van de informatie. De RingFlash redactie
gelukt om prachtige natuurbeelden te schieten. Bij het zien van de resultaten voelde ik mij inderdaad net een ‘echte’ fotograaf! Ik wil RingFlash daarom bedanken voor de leuke en nuttige tips. Ik heb er heel veel aan gehad! Dirk de Vree, Winschoten
Geslaagde vakantie
Net een echte fotograaf In het najaarsnummer van 2011 stonden 10 tips voor natuurfotografie. Omdat ik een groot fotografie- en natuurliefhebber ben, heb ik de tips bewaard. Deze zomer ben ik er veel op uit getrokken om alle tips in praktijk te brengen en het is mij
Mijn idool En ik
Musicalfan Cecile Olijerhoek staat op de foto met Marjolein Touw, die op dit moment de rol van Ursula vertolkt in The Little Mermaid. Sta jij ook op de foto met je idool? Stuur je foto naar onderstaand adres of mail naar redactie@ringfoto.nl o.v.v. Mijn idool en ik.
Heb jij een opmerking, anekdote, vraag of suggestie voor RingFlash? Mail naar redactie@ringfoto.nl. Postadres: RingFlash, Postbus 147, 2300 AC Leiden. Je krijgt bericht wanneer jouw brief wordt gepubliceerd. RINGFLASH 4
Dankzij jullie service kon ik toch nog foto’s maken op mijn vakantie! Hartelijk dank hiervoor. Claudia Wolf, op Facebook
I AM | SIMPEL Met ‘slimme fotoselectie’ en ‘motion-snapshot’ Altijd raak!
I AM | SNEL Fotografeer met max. 60 foto’s per sec. Hierdoor is elke foto raak.
I AM | SCHERP Dankzij het snelste autofocus-systeem ter wereld kan deze camera prachtige beelden vastleggen. Altijd raak dus!
nikon.nl RINGFLASH NIKON1j2_adv_ringfoto.indd 1
5
23-10-12 17:04
foto van het kwartaal
Foto van het
kwartaal
Ieder kwartaal kiezen we uit de op onze website ingezonden foto’s een 1e, 2e en 3e prijswinnaar uit. Kijk op www.ringfoto.nl en stuur je foto in!
Ringfoto heeft een combinatie van kwaliteit, creativiteit en fun gekozen: precies waar we zelf ook voor staan!
2Ellene prijs Sport Rosing-Vos uit Wilhelminaoord Foto Haasdijk te Wolvega
ION Air Pro Plus t.w.v. 1289,00
1e prijs Freestyle Ad Megens uit Berghem
ION Air Pro Wi-Fi
Fotolux te Zaltbommel t.w.v. 1349,00
KLEUR
De donkere winterperiode breekt aan. Daarom heeft Ringfoto voor de volgende fotowedstrijd het thema ‘KLEUR’ gekozen. Alle creatieve, mooie en meest kleurrijke foto’s zijn welkom. Ringfoto laat zich graag verrassen! Inzenden kan van 1 november 2012 tot 1 maart 2013. Maximaal 2 foto’s per inzending. Houd onze site ringfoto.nl/fotowedstrijd in de gaten, doe mee en maak kans op schitterende prijzen! RINGFLASH 6
3e prijs
Sterkste mannetje van Doetinchem R. van Dijk uit Doetinchem ION Air Pro t.w.v. 1229,00 Foto Hengeveld te Doetinchem
RINGFLASH
7
le ls sa ea ng e d ONLINE Ri st to / be gfo o.nl de Rin fot n g va .rin w w w
Column
Elja Trum
Tijdloos zwart-wit Bijna tweehonderd jaar geleden werd de eerste zwart-wit foto gemaakt. Pas tientallen jaren later kwamen er ook foto’s in kleur. Tot de jaren zeventig van de vorige eeuw bleef zwart-wit (door de lagere prijs) het populairst, daarna nam kleur de leiding en werd zwart-wit langzaam verbannen tot het domein van professionele fotografen. Met digitale fotografie is zwart-wit fotografie weer terug van weggeweest. Een kleurenfoto zet je immers eenvoudig om naar zwart-wit met een fotobewerkingsprogramma. Zwart-wit fotografie blijft dan ook een bepaalde aantrekkingskracht hebben. In zwart-wit kan kleur niet langer voor de afleiding zorgen en moet de foto het echt hebben van het onderwerp. Daar gaat dan ook gelijk alle aandacht naar uit.
Digitale fotografie: Zwart-wit, 2e editie € 20,95 ISBN 978-90-430-2681-9 Een goede zwart-witfoto maken is vaak moeilijker dan je denkt. Dit boek helpt je professionelere zwart-witfoto’s te maken aan de hand van praktische tips en inspirerende voorbeeldfoto’s. Niet alleen het fotograferen komt aan
Elk jaar heeft wel zijn eigen rage op het gebied van nabewerking; van HDR foto naar Instagram effecten. Het duurt vaak niet lang voordat het effect alleen nog maar wordt gezien als goedkoop trucje om van een matige foto een redelijke te maken. Zwart-wit fotografie ontspringt die dans echter constant; een foto in zwart-wit wordt eigenlijk nooit een trucje. Instagram gebruik ik nog steeds, maar dan voornamelijk met de Inkwell zwart-wit filter. Het is grappig dat sommige fabrikanten dat blijkbaar ook zien. Leica kwam dit jaar met de Leica M Monochrome; een rangefinder camera die alleen maar in zwart-wit kan fotograferen. In de beperking toont zich de meester, zal het idee erachter zijn. Het lijkt me een prachtige camera, maar met een prijs van bijna 7.000 euro voor alleen de body denk ik dat ik dit model aan mij voorbij moet laten gaan. Wanneer heb jij voor het laatst een zwart-wit foto gemaakt? Als het al even geleden is, raad ik je aan om het weer eens te proberen. Open Photoshop, Lightroom of welk fotobewerkingsprogramma dan ook en laad daarin de mooiste foto die je het afgelopen jaar geschoten hebt. Gebruik dan de mogelijkheden van het bewerkingspakket om de foto om te zetten naar zwart-wit. Nee, niet met de 1-klik standaard-omzetting, maar op een manier zodat je nog invloed kunt uitoefenen op het eindresultaat. Speel met die kleurkanalen, zwartwaarden en het contrast. Je zult zien: tijdloos zwart-wit. Het maakt een goede foto vaak nog beter…
bod, maar ook het omzetten van een kleurenfoto naar een zwartwitfoto wordt uitgebreid behandeld in stapsgewijze tutorials. De aanpak is praktisch en compleet, van basiskennis over fotografie, compositie, onderwerpen en fotobewerking tot het maken van afdrukken. Ga snel aan de slag en ontdek de wereld zonder kleur!
RINGFLASH 8
Over de auteur Elja Trum is auteur van het boek Digitale Fotografie: Zwart-wit, waarvan net de tweede editie is verschenen. Daarnaast beheert hij het populaire weblog over fotografie Photofacts.nl waarop dagelijks de laatste nieuwtjes en praktische tips op fotografiegebied te lezen zijn. Ook schrijft hij met regelmaat voor het tijdschrift Zoom.nl.
MOOI NL
De rijke historie van de Zuiderzee In 1932 sloot de Afsluitdijk de Zuiderzee af en kregen de twee binnenmeren de naam IJsselmeer en Markermeer. Het gedeelte buiten de
Fotografie: Jochem Eerden
Fotografie: Jochem Eerden
dijk hoorde voortaan bij de Waddenzee. De Zuiderzee was niet meer.
RINGFLASH
9
Om de oer-Hollandse visserscultuur rond de voormalige Zuiderzee uit de periode 1880-1932 te bewaren, is in 1948 het Zuiderzeemuseum opgericht.
RINGFLASH 10
MOOI NL
Oude tijden herleven in het wandelpark vol authentieke oude panden. Zo zijn er een molen, een paling-rokerij, een apotheek, een kerkje, een klompenmakerij, een kaaspakhuis, een school, een kapper en een haven. Wandelend tussen de winkels en woonhuizen uit de vissersdorpen van het Zuiderzeegebied proef je hier het dagelijks
Fotografie: Jochem Eerden
leven van begin vorige eeuw.
RINGFLASH 11
IN de WINKEL
Ringfoto VOS
Deurningerstraat 42, Oldenzaal, www.fotovos.com
FOTO VOS KLAAR VOOR DE TOEKOMST Foto Vos is al sinds 1976 een begrip in Oldenzaal. De zaak werd, nadat Gerard en Riet Vos er 35 jaar lang de scepter zwaaiden, in 2005 overgenomen door hun zoon Jeroen. En omdat het ondernemersbloed hen nu eenmaal door de aderen stroomt, helpen ouders Gerard en Riet nog steeds achter de schermen een handje mee.
Vernieuwde website De medewerkers van foto Vos staan altijd klaar om hun klanten te voorzien van advies, service en de nieuwste producten op foto- en filmgebied. En sinds kort kunnen alle producten ook bekeken en besteld worden op de vernieuwde website van Foto Vos. Deze kunnen vervolgens bij de zaak afgehaald worden, of aan huis worden bezorgd.
Facelift Begin oktober werd de laatste hand gelegd aan de grootscheepse verbouwing van Foto Vos, die een ware facelift heeft ondergaan. En niet alleen het interieur is vernieuwd, ook het assortiment is uitgebreid. U kunt dus nu bij Foto Vos ook terecht voor de nieuwste tablets en accessoires van de merken Apple en Samsung.
Specialist Maar uiteraard is en blijft Foto Vos specialist op het gebied van fotografie. Het bijna 40-jarige familiebedrijf is u graag van dienst met begeleiding en advies. Of om uw oude films op DVD te laten zetten, of uw leukste foto op canvas te laten printen. En het ‘ouderwets’ printen van uw foto’s binnen een uur behoort natuurlijk ook gewoon nog tot de mogelijkheden.
RINGFLASH 12
De mooiste lenzen verdienen de beste filters... Premium en Professional B+W filters behoren tot de absolute topklasse. Uitgevoerd met een normale F-pro- of een dunne XS-Pro-vatting van messing en in alle filtermaten verkrijgbaar als beschermingsfilter (007), UV-filter (010), Circulair Polarisatiefilter, ND grijsfilter en meer...
Verkrijgbaar bij winkels van:
www.ringfoto.nl
Importeur: tel.: 073-6154550 www.degreef-partner.nl www.facebook.com/degreefpartner
RINGFLASH 13
10 tips
voor studiofotografie Fotografie: Jochem Eerden
Het fotograferen in een fotostudio lijkt alleen voor professionals weggelegd, maar ook als amateurfotograaf kun je met een paar kleine improvisaties een heuse fotostudio bouwen. Met de juiste aanwijzingen bij de hand is studiofotografie niet moeilijk. In deze 10 tips gaan we vooral in op studiofotografie voor portretten, maar de tips zijn uiteraard ook van toepassing op producten. Voortaan kun jij op regenachtige dagen lekker blijven fotograferen. Want wat is er nou leuker dan een mooi portret aan de wand, een zelfgemaakte gezinsfoto die je cadeau kunt doen of een goed gelukte profielfoto voor je social media?
Tip 1 / Improviseer! Studiofotografie is niets anders dan gewone fotografie met nagebootst zonlicht. Aangezien je niet altijd zonlicht hebt, moet je dit op een andere manier zien te regelen. Wil je niet meteen flink investeren dan kun je met een aantal eenvoudige middelen zoals een extra flitser, een bouwlamp, een witte paraplu, een laken of fleecedeken al een studio in elkaar zetten. Op internet vind je tal van voorbeelden. Flitser met softbox links en refelectiescherm rechts
RINGFLASH 14
FOTOGRAFIETIPS
Tip 2 / Ruimte en licht Zorg dat je genoeg ruimte hebt om in te werken. Zeker als je een gezin met kinderen wilt fotograferen moet je beschikken over een ruimte van minimaal 4x4 meter. Aangezien je zelf voor het licht zorgt, wil je zo min mogelijk daglicht hebben. Sluit de gordijnen dus! Zorg ervoor dat bestaand licht is uitgeschakeld. Kan dit niet, kies dan voor de kortst mogelijke sluitertijd en het kleinste diafragma. Softbox links en rechtsvoor, derde invulflits met paraplu
Tip 3 / Zorg voor een mooie achtergrond Bij portretten is een pop-up-achtergrond-doek het handigst. Bij grotere onderwerpen gebruik je een papieren rol die door de ronde hoek een mooi oneindig einde krijgt. Een zeer betaalbaar alternatief is een fleecedeken die je met een stel marktklemmen makkelijk ophangt. Door de fleecestof heb je nooit plooien. Heeft je achtergrond een motief of plooien? Maak ze onscherp door te werken met een groter diaframa, bijvoorbeeld f/5,6. Wil je zo min mogelijk schaduw? Haal dan het te fotograferen voorwerp van de achtergrond. Softbox links en rechts, derde invulflits met paraplu
Tip 4 / Schaf een reflectiescherm aan Een kleine investering waarmee je zowel bij studiofotografie als bij reguliere fotografie veel extra licht mee genereert. Met een reflectiescherm kun je schaduwkanten verrassend ophelderen. Speel met de afstand van het scherm en je onderwerp om de gewenste graad van opheldering te vinden. Shoot softbox links en reflectiescherm rechts, flitser achter persoon voor wit effect
RINGFLASH 15
Tip 5 / Hoe meer licht, hoe beter Met de zojuist genoemde spullen kun je al hele mooie foto’s maken. Ga je grotere onderwerpen fotograferen of bewegende kinderen, dan heb je meer licht nodig. Met een tweede flitser heb je alles in de hand. Wil je echt helemaal compleet zijn? Koop dan nog een derde flitser waarmee je effectlicht kunt geven of de achtergrond extra uitlicht. Voor meer informatie over het opstellen van je flitsers kun je strobox.com checken. Shoot softbox links en rechts en paraplu voor uitlichten achtergrond
Tip 6 / Stel je model op zijn gemak Zo, nu hebben wij de studio op orde en gaan we aan de slag! Een fotoshoot in een studio maakt vaak nogal indruk op mensen. Zorg er dus voor dat je eerst een ongedwongen moment inbouwt. Eerst een kopje koffie, dan de foto’s. Dit koffiemoment is ook het moment om vragen te stellen: Wat wil je uitstralen op de foto? Zijn er specifieke wensen? Er is niets zo vervelend als mensen die ontevreden de studio uitwandelen. Smaken verschillen nu eenmaal. Je kunt ook tijdens de shoot alvast wat materiaal laten zien om te checken of je aan de verwachtingen voldoet. Softbox links en rechts
Tip 7 / Schiet veel foto’s We fotograferen tegenwoordig (bijna) allemaal digitaal en het grootste voordeel hiervan is dat je meer foto’s kunt schieten en daarna kunt selecteren met de computer. Zeker bij het fotograferen van mensen heb je vaak wel 5 tot 10 foto’s per pose nodig om net die ene juiste eruit te filteren. Softbox links en rechts en paraplu voor uitlichten achtergrond
RINGFLASH 16
FOTOGRAFIETIPS
Tip 8 / Stel scherp op de ogen
In een studio kun je goed werken met scherpte en diepte in de foto’s. Leer jezelf aan om op de ogen scherp te stellen. Zijn de ogen niet scherp, dan is het eindresultaat eigenlijk ook niet mooi. Deze regel geldt overigens altijd voor het fotograferen van mensen! Softbox links en rechts en paraplu voor uitlichten achtergrond
Tip 9 / Begin met de jongste Kinderen kunnen zich over het algemeen maar kort concentreren. Begin daarom bij een familieshoot met het fotograferen van de kinderen. Belangrijk is dat je kinderen altijd vanuit hetzelfde perspectief fotografeert zodat ze niet heel groot of juist klein lijken. Wissel veel af en laat ze hun eigen speelgoed meenemen waarmee zij zich kunnen vermaken. Of zorg zelf voor wat speelgoed dat het goed doet op de foto. Soms helpt het om de ouders even de gang op te sturen, waardoor je de volledige aandacht van het kind hebt. Softbox links en rechts + paraplu voor uitlichten achtergrond
Tip 10 / Doe eens wat anders! Vaak beland je met studiofotografie al snel in clichĂŠs. Je hebt namelijk alleen je model en een witte of zwarte achtergrond. Maar door juist extreem te overbelichten of onderbelichten kun je heel mooie effecten krijgen. Heb je even geen inspiratie? Google eens met de term studio kinderen en je kunt weer vooruit. Achtergrond fleecedeken met links en rechts een daglichtlamp, genomen met een lange sluitertijd
RINGFLASH 17
Totaalshot
le ls sa ea ng e d ONLINE Ri st to / be gfo o.nl de Rin fot n g va .rin w w w
TOTAALSHOT
Weetjes, feiten en opvallende data... Het
woord fotografie werd in 1839 voor het eerst gebruikt door de wetenschapper
John F.W. Herchel
In de Griekse
oudheid, de tijd waarin Aristoteles leefde, waren er al beschrijvingen van geprojecteerde afbeeldingen door een klein gaatje op de wand van een donkere kamer
Later werd dit
Het
fenomeen als camera obscura door Leonardo da Vinci in zijn manuscript beschreven
originele manuscript van Da Vinci bestaat niet meer, maar er is een vertaling uit 1797 bekend van de natuurkundige Venturi
gaatje groter gemaakt, dan wordt het beeld helderder, maar ook minder scherp. De oplossing daarvoor is het gaatje van een positieve lens te voorzien Wordt het
Vanaf de
Door een
geprojecteerd beeld op dun papier over te trekken was men in staat perspectivisch juiste tekeningen te maken
Na de
De
16e eeuw werd de camera obscura met matglas en lens gebruikt als hulpmiddel voor schilders en tekenaars
ontwikkeling van het fotografische chemische procedé werd de camera gebruikt om fotografie mee te bedrijven
oudste foto van Nederland is in het bezit van het Stedelijk Museum Zutphen
Het betreft een album
De Zutphense
amicorum
(‘Vriendenboek’), van
amateurschilder
Aarnout Jacobus van Eyndhoven (1805-1861) uit Zutphen
apotheker Willem Hallegraeff voegde twee “lichtteekeningen’’ aan het vriendenboek toe
fotogram van een stuk kant en een fotografische reproductie van een prent. De foto van de prent draagt de datum en de naam van de maker Eén
De
De
met de hand bijgeschreven datum is 25 november 1839
lichtgevoeligheid van de oudste foto maakt het onmogelijk om het origineel
De
RINGFLASH 18
langdurig tentoon te stellen
‘foto’ is daarom maar af en toe te bezichtigen
RINGFLASH 19
en profil
TIM KNOL Muzikant en “hobbyfotograaf”
Krap 23 jaar oud is hij en Tim Knol is al aardig op weg een begrip in de Nederlandse muziekwereld te worden. Hij vertolkte samen met zijn gitaar de mooiste covers bij ‘De Wereld Draait Door’, kreeg vorig jaar door collegamuzikanten als beste zanger van Nederland het Duiveltje uitgereikt en duikt in januari met zijn band de studio in voor alweer zijn derde album. Maar Tim Knol heeft ook nog een hobby: fotografie.
RINGFLASH 20
EN PROFIL En profil TIM KNOL
Fred Eaglesmith, Hoorn 2011. (Nikon D700)
Anne Soldaat, Oosterpark Amsterdam, 2011. (Hasselblad)
Liever analoog “Ik heb altijd al een passie voor foto’s gehad”, vertelt Tim. “Als kind bladerde ik graag in mijn vaders fotoboeken, vaak over muziek, en in de loop van de jaren ging ik zelf ook fotoboeken aanschaffen. Ik hield ervan om naar mooie plaatjes te kijken. Het zelf fotograferen begon pas een jaar of vier geleden, toen ik van mijn schoonvader een analoge Olympus camera kreeg. Daar heb ik het op geleerd. Nog steeds moet ik al mijn camera’s manueel instellen, anders kan ik het niet. Bij het analoog fotograferen leer je van je fouten. En omdat het veel duurder is dan digitaal, word je gedwongen heel precies te werken en zeker van je zaak te zijn voordat je afdrukt. Je schiet niet zomaar raak in de hoop dat er een mooie foto tussenzit. Echt, ik raad iedereen die wil gaan fotograferen aan met een analoge camera te beginnen.” Niet goed van een scheve horizon Tim houdt zich niet urenlang bezig met het maken van een foto. “Dat kan ik niet. Ik stap op mensen af, kijk of het licht goed is, stel mijn camera in en na een paar minuten heb ik een paar mooie foto’s. Langer dan
tien minuten ben ik nooit bezig. Dat komt ook omdat ik simpelweg de stijlregels niet ken. Ik heb, net als in de muziek, geen opleiding gevolgd. Veel technische kennis bezit ik dus niet. Maar ik zorg er wel voor dat mijn foto’s kloppen. Van een scheve horizon word ik echt niet goed.”
Geen technische hoogstandjes maar ook geen pretenties dus voor Tim Knol, die een foto geslaagd vindt als hij hem zelf mooi vindt. “En als het beeld een bepaalde emotie uitstraalt, zoals de foto die ik maakte van muzikant Alex Roeka. Die vind ik heel mooi gelukt.” Toch wil Tim zich in de toekomst graag meer verdiepen in de techniek achter de fotografie. “Ik ben nu een muzikant met als hobby fotografie. Ik vind dat je jezelf pas fotograaf mag noemen wanneer niet alleen je naaste omgeving maar ook buitenstaanders je werk bewonderen. Goed fotograferen kost tijd. Die tijd heb ik nu niet, omdat ik heel veel aandacht aan mijn muzikale carrière wil besteden. Dat kun je niet half doen. Maar misschien komt ooit de dag dat ik me helemaal toeleg op het fotograferen.”
RINGFLASH 21
EN PROFIL
Carron, Unit 3, Kingston Jamaica. (Olympus OM-D) Techniques
Over Tim Knol Tim Knol werd in 1989 geboren in Hoorn, waar hij vanaf zijn tiende jaar muziek begon te maken. Lokaal maakte hij indruk met de band ‘Be Right Back’ waarin hij zong en gitaar speelde. In mei 2009 besloot hij solo door te gaan. Op Lowlands 2009 tekende Tim een contract bij Excelsior Recordings. Zijn debuutplaat verscheen in januari 2010 en werd lovend ontvangen door de Nederlandse muziekpers. Knol verzorgde het voorprogramma van de band ‘Johan’ tijdens hun afscheidstournee in de tweede helft van 2009.
Techniques Records, Kingston Jamaica.(Olympus OM-D) Duijf. (Canon 550D)
Alex Roeka, Amsterdam 2012, www.alexroeka.nl (NIkon D700)
Een verhaal vertellen Jens van de Velde, die Knol’s tweede album van foto’s voorzag, en Clemens Rikkens, fotograaf voor o.a. de Nieuwe Revu die ook Tim Knol portretteerde, zijn voorbeelden voor Tim. “Ik hoor en zie graag hoe andere fotografen werken. Daar kan ik nog wat van leren. Zij hebben beide werk gemaakt waar ik tegenop kijk. Wat ik ooit nog eens wil doen is een mooie fotodocumentaire op locatie maken. In een korte tijd met beelden een verhaal vertellen, dat lijkt me mooi. Ik heb het al een beetje uitgeprobeerd op Jamaica, waar ik een opnamestudio, een platenwinkel, wat artiesten en
RINGFLASH 22
Guitar (Olympus EPL2)
Na een aantal kleine try-outs vond het eerste echte live-optreden van Tim Knol en zijn nieuwe band onder grote belangstelling plaats tijdens Noorderslag 2010. Na Noorderslag kwam Tim regelmatig in de media met optredens en interviews. Ondertussen bracht Excelsior het debuutalbum ook uit in Groot-Brittannië en in Duitsland, waar Tim in het voorprogramma speelde van John Fogerty. In augustus 2010 werd de single Sam verkozen als 3FM Megahit op 3FM. In januari 2011 stond Knol op het Noorderslag en aansluitend volgde een tour door Indonesië. In dit jaar vertolkte Tim ook voor het eerst een nummer in ‘De Wereld Draait Door’. Inmiddels heeft hij in dit programma al een keer of tien zijn stem laten horen. Sinds 2 maart 2011 presenteert Knol iedere woensdag het programma ‘Op Knolle toeren’ bij KX Radio, het internetradiostation van Rob Stenders. Op 20 mei 2011 verscheen zijn tweede album ‘Days’. Op 12 juni 2011 speelde Knol op het hoofdpodium van Pinkpop.
andere mensen op de foto heb gezet. Dat was al erg leuk om te doen.” De stijl van Tim “Ik heb niet echt een stijl”, zegt Tim over zijn werk. “Misschien is het tijd dat ik een richting insla. Ik heb heel veel analoog gewerkt en zit nu in een fase waarin ik weer heel vaak mijn kleine Olympus OM-D pak. Daar kun je prachtige lenzen opzetten en hele mooie dingen mee doen. Misschien moet ik gewoon één van mijn camera’s verkopen, dan moet ik me wel beperken. Maar nee, eigenlijk ook weer niet. Ik zou ze geen van allen willen missen!”
Apparatuur
Tim gebruikt zowel analoge camera’s -een Hasselblad en een Bronica middenformaatals digitale camera’s: de Leica M4, Olympus E-M5 en de Nikon D700.
RINGFLASH 23
uitgelicht
De videocamera die elk avontuur aankan
Wilde jij altijd al je stoerste ski afdaling of zwaarste mountainbiketrack filmen? Het kan nu met het grootste gemak met de Sony HDR-AS15 Action Cam. Een draagbare Full HD videocamcorder die gebruikmaakt van de geavanceerde Sony videocameratechnologie voor handenvrije opnames tijdens de heftigste activiteiten. Van snowboarden tot skiën en van mountainbiken tot bergbeklimmen. je smartphone overzetten. Van daaruit upload je de beelden zoals je gewend bent. Of je gebruikt je smartphone om je opnames meteen na het filmen te bekijken, waar je ook bent.
Het opvallend compacte lichtgewicht toestel (inclusief batterij maar 90 gram) zit boordevol Sony’s beeldtechnologie en -knowhow. De beeldsensor is tweemaal zo gevoelig als de eerdere generatie sensoren en biedt daardoor schitterende beelden in tal van belichtingsomstandigheden. SteadyShot zorgt voor vloeiende, stabiele beelden, ook wanneer je de camera beweegt. Tijdens een fietstocht bijvoorbeeld wordt het getril onderdrukt voor optimaal kijkplezier. De 170° ultragroothoeklens legt weidse landschappen superscherp vast. Snel op Facebook En als je dan onderaan je zojuist gefilmde afdaling staat wil je jouw filmpje natuurlijk zo snel mogelijk op Facebook zetten. Met de gratis applicatie PlayMemories Mobile kun je opnames vanaf de Action Cam via Wi-Fi naar RINGFLASH 24
Zelfs onder water Zelfs onder water filmen is geen probleem met de HDR-AS15. Dankzij de meegeleverde waterbestendige behuizing kan de filmcamera tot een diepte van 60 meter onder water worden gebruikt! De behuizing beschermt ook tegen sneeuw en regen en is daarom ideaal voor winter- en watersportopnames. Buitenactiviteiten brengen vaak stof en vuil met zich mee. Geen probleem: de waterbestendige behuizing biedt een doeltreffende bescherming. De grote, eenvoudig te bedienen START/STOPknop kan ook worden gebruikt wanneer de Action Cam in de waterbestendige behuizing zit. Een alleskunner dus, deze HDR-AS15. Gemaakt voor het avontuur!
Specificaties Sony HDR AS15 • Ga dieper dan diep - Gebruik de speciale waterdichte behuizing die bij de Action Cam wordt meegeleverd en maak kraakheldere opnamen tot 60 meter onder het wateroppervlak • Geen kabels, alleen Wi-Fi - Kijk de actie meteen terug door films te delen met je smartphone via de ingebouwde Wi-Fi en onze PlayMemories-app • Nooit meer schokkerige beelden - Maak vloeiende films, zelfs wanneer je bewegingen minder vloeiend zijn, met de unieke SteadyShot-functie • Beelden zeggen meer dan 10.000 woorden - Leg meer details vast wanneer je Full HD opnamen maakt met een Carl Zeiss- groothoeklens en Exmor R™-CMOS-sensor van de beste kwaliteit, zelfs bij weinig licht • Opnamen zoals jij dat wilt - Door vijf manieren om te filmen, inclusief Full HD en onze 120 frames per seconde superslowmotion HD, zijn er nu nog meer manieren om de opname te maken • In de actie, niet in de weg - De Action Cam is zo klein en licht dat je de opname kunt starten en er niet meer aan hoeft te denken tot de actie voorbij is • Hou je handen vrij - Je kunt ze beter gebruiken dan voor het vasthouden van een camera. Bind de camera vast met onze handsfree- accessoires en ga aan de slag • Haal je films heel eenvoudig van je camera met een micro-USB-poort, HDMI-aansluiting van het type D en M2/SD Micro-geheugenkaarten • Opnamen met één druk op de knop - Druk op de knop en begin met filmen, zelfs als je handschoenen aan hebt • Afstandsbediening - Gebruik je telefoon om de opname te starten en te stoppen, modi te wijzigen, de SteadyShot-instelling te controleren en meer • Kom in beeld - Laat de Action Cam met regelmatige tussenpozen foto’s maken tijdens de actie en ga zelf ook op de foto.
Uw kostbare apparatuur zorgeloos verzekerd met het Service Totaal Plan
De meest uitgebreide verzekering voor uw foto- en videoapparatuur Wereldwijd verzekerd tegen diefstal, verlies en beschadiging Een kwaliteitsverzekering van:
ENRA
verzekeringen bv
DĂŠ specialist in cameraverzekeringen www.enra.nl
RINGFLASH 25
Op pad met… Concertfotograaf
Van Velzen
Hugo Kleijn naar ‘RTL viert de zomer’
Bij het fotograferen van concerten en artiesten komt een gedegen aanpak kijken. Geen artiest vindt het prettig om het hele concert tegen een rits camera’s aan te kijken. De fotograaf krijgt dus meestal maar een paar nummers de tijd om zijn beelden te schieten. En daar moet dan net dat typerende, unieke plaatje tussen zitten. Concertfotograaf Hugo Kleijn nam ons mee naar het ‘RTL viert de zomer’ concert in Zwolle en maakte daar prachtige beelden van ’s lands beste artiesten. Hugo Kleijn heeft zich samen met compagnon Marco Heyda, beide werkzaam in fotografencollectief PP3.0, gespecialiseerd in het fotograferen van podia, concerten en artiesten. Voor RTL toog hij op 25 augustus naar Zwolle waar in het Park de Wezenlanden de beste artiesten van ons land zich hadden verzameld voor ‘RTL viert de zomer’.
Keelamandelen komen er niet doorheen “Omdat de meeste concerten ’s avonds worden gehouden, speelt mijn werk zich vaak af in het donker. ‘RTL viert de zomer’ was deels overdag, wat mij gelukkig wat meer speelruimte gaf qua licht. Ik neem altijd voldoende lichtsterke lenzen mee. Ik stel mijn diafragma standaard in op f/2.8 RINGFLASH 26
en laat dit meestal vaststaan. Als basisuitgang neem ik ISO 1600, en ik begin met een sluitertijd van rond de 1/200. Mijn sluitertijd stel ik vaak bij. Op een dag als deze maak ik al snel 1700 foto’s, terwijl ik bij iedere artiest maar drie nummers de tijd krijg. Je knippert een paar keer met je ogen en het is voorbij! Ik streef altijd naar een foto waarop de expressie van de artiest tot uiting komt. Ik selecteer kritisch: een technisch perfecte foto van een uitbundig zingende Ilse de Lange waarbij je haar keelamandelen bijna ziet zitten, komt er dus niet doorheen. Een opdracht als deze vraagt, zoals alle andere fotografieklussen, om een goede voorbereiding. Die begint de avond tevoren met het leegmaken
Hugo Kleijn, concertfotograaf
van de geheugenkaarten, klaarzetten van de apparatuur en opladen van de accu’s. Als de opdrachtgever nog geen duidelijke richtlijnen heeft doorgegeven, dan doe ik daar navraag naar. Willen ze iets specifieks? Voor welk doel worden de foto’s ingezet? In dit geval had RTL ook foto’s van de sponsoruitingen nodig, dus wist ik precies waar ik op moest letten.
op pad met...
Van Velzen
www.pp30.nl facebook.com/PP30fotografen Di-rect
Het belangrijkst blijven altijd de artiesten. Zij moeten zo mooi en typerend mogelijk op de foto. Daarom bekijk ik van tevoren, op Youtube bijvoorbeeld, een paar concerten. Rent de zanger veel heen en weer over het podium of blijft hij stil achter zijn microfoon staan? Als een artiest steevast bij een nummer van zijn piano afspringt, zorg ik dat ik daarop voorbereid ben. Omdat Marco en ik meestal met z’n tweeën werken, staat er gelukkig meestal wel één van ons op de juiste plek. Fotografen die alleen werken zie je vaak van links naar rechts hollen in de fotopit. Wij hopen stilletjes dat de ander op het moment suprême afdrukt. En gelukkig is dat ook meestal het geval.
de Lange, Bløf, Di-rect, Gers Pardoel en Van Velzen krijg je niet dagelijks één voor één voor je lens. Als ik moet kiezen vond ik Di-rect het leukst om te doen. Vanaf de eerste seconde, bam!, zetten die jongens gelijk een fantastische show neer. Zo’n dynamische band is lastig om mee te werken, maar dat maakt het juist heel erg leuk. Een zanger als Paskal Jacobsen van Bløf is iets makkelijker vast te leggen. Maar ook bij hem gaat het erom de juiste uitdrukking te pakken. Alles aan de foto moet kloppen. En Ilse, ach zij is altijd een plaatje. Bij haar was het niet zo moeilijk…”
Gers Pardoel
Zo mooi en typerend mogelijk
Ilse de Lange
Op pad met... Concertfotograaf Hugo Kleijn
Alain Clark
Alles moet kloppen ‘RTL viert de zomer’ was een prachtige opdracht. Ilse Podium, RTL viert de zomer
Hugo Kleijn aan het werk
Hugo Kleijn gebruikt voor het fotograferen op concerten zijn Nikon D300 camera met Nikon AF-S Nikkor 70-200mm f/2.8G ED VR II en Nikon 17-55mm f/2.8 DX lenzen, en flitst met de Nikon SB900. Bløf
RINGFLASH 27
RINGFLASH 28
le ls sa ea ng e d ONLINE Ri st to / be gfo o.nl ! de Rin fot n g UIT va .rin OP w w ER w
De Waddeneilanden
Ontdek de wadden te voet De Waddenzee is uitgeroepen tot Werelderfgoed door de UNESCO sinds 2010. Boek een wadlooptocht en maak kennis met de enorme getijdeverschillen en de prachtige fauna en flora. Professionele gidsen nemen je graag mee voor een begeleide wandeling door dit gebied. Er zijn verschillende wandelniveaus: beginners, gevorderden en experts. Tijdens deze 3 tot 5 uur durende tochten word je dwars door het waddengebied meegenomen en kom je zandbanken, zoute kreken, vogels, vissen en verschillende planten tegen. Misschien heb je geluk en zie je zeehonden zonnen op een zandbank! Kijk voor meer informatie op www.wadlopen.nl of www.wadlopen.com
Appelscha, Drenthe
Nationaal Park Drents-Friese Wold Stilte en rust, eindeloze wandel- en fietspaden, zandverstuivingen, bossen en uitgestrekte heidevelden: dat is het Nationaal Park Drents-Friese Wold. Dit bijzondere gebied ligt op de grens van Drenthe en Friesland, ingeklemd tussen de plaatsen Appelscha, Hoogersmilde, Diever en Vledder. Het gebied van het Drents-Friese Wold wordt al sinds de oudheid door mensen bewoond en bebouwd. Stille getuigen hiervan zijn de grafheuvels uit de IJzertijd bij Vledder en Oude Willem, en het hunebed van Diever aan de Oude Groningerweg. Met zijn oneindige fiets- en wandelpaden en veelheid aan ruiterpaden is het een ideaal gebied om te recreëren. Het bezoekerscentrum bij Appelscha is de toegangspoort voor het noordelijke deel van het park. Een ideaal startpunt voor wandel- en fietstochten door het Drents-Friese Wold. Bezoek voor meer informatie de website van Drents-Friese Wold, www.np-drentsfriesewold.nl
Utrecht, Utrecht
Aboriginal Art Museum In Utrecht staat het enige museum van Europa dat volledig is toegewijd aan hedendaagse Aboriginal beeldende kunst uit Australië. Het Aboriginal Art Museum Utrecht heeft een vaste collectie die geregeld wordt afgewisseld met tijdelijke collecties. De collectie bestaat uit allerlei kunstvoorwerpen, variërend van schilderijen tot multimediale kunstwerken. De kunstenaars, jong en oud, geven allemaal op hun eigen manier inzicht in de cultuur en geschiedenis van de Aboriginals. In het Aboriginal Art Museum Utrecht worden geregeld workshops voor volwassenen en kinderen georganiseerd. Ook is er een Art Shop en kun je hier je muzikale vaardigheden toetsen en de didgeridoo bespelen. Aboriginal Art Museum Utrecht Museum voor hedendaagse Aboriginal kunst Oudegracht 176, Utrecht www.aamu.nl
Veere, Zeeland
Proef de kerstsfeer in het historische Veere Veere is op zich al prachtig maar met vuurkorven en prachtig verlichte kerstbomen wordt het stadje op 15 en 16 december omgetoverd tot een pittoreske kerstmarkt. Slenter langs de vele kraampjes, proef de kerstsfeer en struin naar originele kerstcadeautjes. Tussendoor trakteert je jezelf op overheerlijke delicatessen, warme chocolademelk en glühwein. De gezellige winkeltjes van Veere zijn ook geopend dus je kunt naar hartenlust shoppen. Toegang en parkeren zijn gratis. Zaterdag 15 en zondag 16 december 2012 van 11.00 tot 17.00 uur Kerstmarkt Veere, Markt/centrum, Veere
RINGFLASH 29
FOTO VERHAAL Diep in het hoge noorden van Laos, bij het plaatsje Muang Sing fietsten we door de omgeving in de vlakte met geoogste rijstvelden. Voordat de nieuwe rijstplantjes erin gaan wordt de vijver ‘schoongemaakt’. Modder
le ls sa ea ng e d ONLINE Ri st to / be gfo o.nl de Rin fot n g va .rin w w w
fotoverhaal
is niet vies, het is heerlijk blubberig en als je behendig bent kun je hier kleine visjes uit de modder grijpen voor een lekker maaltje thuis. Het plezier spat eraf! Puck Sanders, Leiderdorp
Heb jij ook een foto met een goed verhaal? Stuur de foto met het verhaal naar redactie@ringfoto.nl en win een fraai horloge!
Samsung NX20 TELG VAN DE NIEUWE GENERATIE HIGH PERFORMANCE CAMERA’S Tot voor kort was iedereen die professionele foto’s wilde maken aangewezen op dure en ingewikkelde digitale spiegelreflexcamera’s. Met de komst van een nieuw, innovatief type camera verandert dit helemaal. Spiegelloze compact systeemcamera’s (CSC’s) bieden dezelfde kwaliteit als DSLR’s, maar zijn compact van formaat en eenvoudig te bedienen. Een inspirerend voorbeeld hiervan is de Samsung NX20, waarmee iedereen professionele foto’s kan maken. De Samsung NX20 is niet voor niets op het EISA door de redacteuren van Europa’s top 50 van fotografietijdschriften verkozen tot ‘Advanced Compact System Camera of the Year’. De Samsung camera combineert optische technologie met een eenvoudig te gebruiken interface, de camera heeft 20,3 miljoen pixels en een maximale gevoeligheid van ISO 12800. De NX20 biedt een high-end sensor in een compacte
RINGFLASH 30
camera en levert foto’s van topkwaliteit. Maar er is meer: de NX20 is één van de eerste camera’s waarmee je foto’s direct kunt delen. Met de NX20 komt Samsung tegemoet aan de wensen van alle gebruikers: DSLR-professionals en
amateurfotografen. Het geheim van het succes van de NX20? De combinatie van gebruiksgemak, compacte afmetingen met bijbehorend laag gewicht en een fotokwaliteit die vergelijkbaar is met die van een DSLR.
beste prijs! beste service!
Service + Informatie
Wie is ringfoto?
Ringfoto is met 2500 aangesloten winkels de grootste foto-retailorganisatie in Europa. Ringfoto Nederland is 1 januari 2007 gestart en is met ruim 135 aangesloten winkels de snelstgroeiende foto-retailorganisatie in Nederland.
Ringfoto bij jou in de buurt? Kijk op www.ringfoto.nl voor een compleet overzicht en de dichtstbijzijnde vestiging.
?
Foto de Boer Aalsmeer - ISO Foto/Video Almere - Beeld Totaal Amersfoort - Ringfoto Beeldspecialist Amersfoort - Foto Mignon Amsterdam - Foto Video Solleveld Amsterdam Foto de Boer Amsterdam - Foto Solleveld Amsterdam - Foto Studio Heno Amsterdam - Foto Hofma Apeldoorn - Foto Ritmeester Apeldoorn - Foto Boezerooy Assen - Foto Video Computers Britstra Beilen - Vakfotografie Beuningen Beuningen - Foto Haasdijk Bolsward - Van Galen Fotografie Brummen - Foto Rooijmans Budel - Fotografie van Kesteren Bunnik - Vorm & Licht Bussum - Foto de Boer Coevorden - Foto Cambier Dalfsen - Foto Brouwer De Bilt - Foto Theo DEDEMSVAART - Vakfotografie Q De Lier - Ringfoto Focus Den Haag - Foto Kamphuis-Morsink Denekamp - Foto Hekkert Deventer - Foto van Beek Dodewaard - Foto Hengeveld Doetinchem - Foto Modern Dokkum - Fotografie van Kesteren Doorn - Fotorette Nu Drachten - Foto Wim Hietbrink Eibergen Fotostudio Ger Hup Elburg - Foto Martin Tank Emmeloord - Foto Peter Ermelo - VDC Fotografie Geldermalsen - Foto Video Delahaye Geleen - Foto Video Bosten Gennep - Ringfoto XP GORINCHEM - Supstore Gouda - Foto Vaarhorst Haaksbergen - Ringfoto Haarlem Haarlem - Foto Peter Harderwijk - Foto Video Riezebos Harskamp - Ringfoto Blom Heemskerk - Fotografic Art Design Hellevoetsluis - Take-It Elektronics Helmond - Peter Kroon Fotografie Herkenbosch Foto Jos Droog Hilvarenbeek - Ringfoto Strik Hilversum - Foto Ten Velde Holten - Foto Film de Bock Hoofddorp - Foto Osinga Hoorn - Foto Hamstra Joure - Foto Voerman Kampen - Foto Henk Heideveld Klazienaveen - Foto van Wijk Krommenie - Foto van Dijk-Huizenga Leek - Foto van Keulen Leeuwarden - Foto Filippo Leiderdorp - Foto Doornbos Lelystad - Focus Lemmer Lemmer Fotografie Verhoeff Leusden - Foto Giesbertz Maasbracht - Foto Boezerooy Marum - Foto Harry Scholing Meppel - Marcel Kraan Fotografie Montfoort - Foto Ben Hofland Naaldwijk - Bommel’s Fotoshop Nieuwleusen - Rob Veen Photography Nijkerk - Ringfoto Verweij Nijmegen - Ringfoto Roos Nijmegen Nijmegen - Foto Vaklab Nijverdal Nijverdal - Foto van Kampen Noordwijk - Foto Vos Oldenzaal - Fotopunt Oosterbeek - Ringfoto Han van der Bijl Putten - Foto & Zo Raalte - Foto Toon Siemons Raamsdonksveer - Foto Jos Droog Reusel - Foto Ben Hofland Rijswijk - Foto Boezerooy Roden - Foto Kiekshop Wim Kok ROSMALEN - Photex Rotterdam - Foto Kinohandel van der Graaf Meent Rotterdam - Foto Berg Rotterdam - Foto Video Turk BV Sassenheim - Ringfoto Beemster Schagen - Foto Video van der Waal Schiedam - Studio Vellekoop ’s-Gravenzande - Foto De Vakman Sint Oedenrode - Fotografie Thomas Sytsma Stiens - Fotostudio Hart & Kamstra Terschelling Midsland - Ringfoto Semeins Tiel - Ringfoto Tuerlings Tilburg - Fotostudio Van Onna Ulft - Fotorette Nu Ureterp - Foto Luuk Schudde Urk - Foto Brouwer Utrecht - Fem Fotoshop Utrecht - Foto Video Valkenswaard Valkenswaard - Foto Ronata Veghel - FotoHuisVelp Velp - Foto Kino Linders Venlo - Foto Video Digitaal Engelse Vlaardingen - Ringfoto Focus Voorburg - Foto Van den Boogaardt Voorschoten - Foto Leenarts Wageningen - Foto van der Plas Wassenaar - Ringfoto Veerman Woerden - Foto Haasdijk Wolvega - Fotolux Zaltbommel - Foto Video Hans Drent Zutphen - Foto Hans Keuzekamp Zwolle - Foto Voerman Zwolle
RINGFLASH 31
RINGFLASH 32