‘Het dunnen van de vruchten is gewoon handwerk, appels telen is behoorlijk arbeidsintensief.’
Appelbloesem
in de Betuwe
80 LandIdee
landelijk leven
Voorjaar is bloesemtijd! Zo vanaf april komen de fruitbomen in bloei. Eerst de kersen, pruimen en de peren en daarna de appelbomen. Een goed moment om samen met appelteler Kees van Blijderveen een tochtje te maken door de Betuwe: dé fruitstreek van Nederland! Tekst: Jacqueline Leenders Foto’s: Kees Bennema
D
e familie van Kees van Blijderveen senior zit al meer dan honderd jaar in het fruit. Hij is met hart en ziel verbonden aan de boomgaarden en aan de streek. Als je met Kees door de Betuwe rijdt, kan hij precies aanwijzen wat er wordt geteeld, al hangt er nog geen appel, peer, pruim of kers aan de bomen. „Op dat perceel daar staat Doyenné du Comice en daar staat een paar hectare Jonagold. Maar die bomen zijn pas twee jaar oud’’, voegt hij er nog aan toe. Het landschap hier is heel afwisselend. Zo vroeg in het jaar staan de bermen vol met wilde bloemen waaronder heel veel knalgeel koolzaad. „Het is zo jammer dat sommige mensen de bermen al willen maaien. Je bent al die mooie kleuren kwijt en vaak zitten er nesten in het hoge gras.” Tijdens ons tochtje door de Betuwe zien we professionele boomgaarden met laagstamfruitbomen keurig in het gelid, maar er staan ook veel pittoreske boerderijtjes met bloeiende boomgaarden. „Vroeger hadden alle boeren hier een gemengd bedrijf’’, vertelt Kees. „In de boomgaard stonden verschillende hoogstamfruitsoorten en men had wat pluimvee, varkens en een stuk of twaalf koeien. Met twintig koeien was je al een grote boer! Nu is iedereen gespecialiseerd maar het is eigenlijk veiliger om niet al je eieren onder één kip te hebben.’’ Kees weet waarover hij praat. Een hagelbui op het verkeerde moment kan zijn complete oogst vernielen. Maar ook aantastingen door ziekten of vraatzuchtige insecten zijn een ramp voor de fruittelers. „Mensen willen geen vruchten met een lelijk plekje erop. Die appels worden nog wel verwerkt in bijvoorbeeld appelmoes maar dan is opbrengt voor de teler echt een stuk lager.’’
BLOESEMTIJD
Het is lastig om van te voren precies aan te geven wanneer de Betuwe in bloei staat. Elk jaar is anders. Op de website www.bloesem.info krijg je steeds actuele informatie over de bloesem in de Betuwe. En bezoek je deze streek, vergeet dan niet om over het beroemde en deels autovrije Appellaantje te wandelen of te fietsen.
LandIdee 81
Appelboom voor de siertuin Wil je zelf een appelboom in de tuin, dan adviseert Kees van Blijderveen het ras Topaz dat stevige, maar sappige handappels oplevert. Dit ras is gezond en niet schurftgevoelig. In principe is Topaz een zelfbestuiver maar de boom geeft betere vruchten als er een bestuiver zoals Elstar of Cox in de buurt staat. Ook professionele kwekers zorgen ervoor dat er bestuivende rassen in de omgeving staan zoals een sierappel.
‘Je ziet hier heel veel bloemetjes. Dat hoeven van mij niet allemaal appels te worden, want dan krijg je te veel vruchten dicht op elkaar.’ LEKKERE APPELS Elstar wordt bij ons het meest gegeten, maar Golden Delicous is wereldwijd de meest gekweekte appel. Kees van Blijderveen: ,,Dit ras komt eigenlijk uit de zuidelijke landen en als de appel daar gekweekt wordt, is hij ook veel zoeter dan bij ons.’’ Elstar laat zich heel goed bewaren en kun je van september tot juni kopen. Advies van de kweker: berg appels na aankoop op in de groentenla van de koelkast of in een koele kelder of schuur. Leg een paar appels op de fruitschaal en laat ze op kamertemperatuur komen en eet ze dan binnen een dag op. Zo blijven de appels lekker smakelijk en vers.
82 LandIdee
landelijk leven
Vruchtbare rivierklei Kees heeft diverse percelen grond waar appelbomen (vooral Elstar) van verschillende leeftijden op staan. Zo vroeg in het jaar is goed te zien of je met een jonge of een oudere boom te maken hebt, want de bloesem van een jonge boom is wat eerder uitgebloeid dan de bloesem van oudere exemplaren. De bomen zijn geplant in vruchtbare rivierklei; de Betuwe ligt immers ingeklemd tussen de Waal, de Rijn en de Lek. „Alle bomen zijn geënt op een onderstam of een tussenstam van een ander ras. Zo kunnen we bepalen hoe de uiteindelijke vrucht wordt: groot of juist klein, zoet of minder zoet’’, legt Kees uit. Tussen de bomen zijn draden gespannen waarlangs de takken worden geleid. Appels en ook peren groeien het best aan horizontale vruchttakken. Kees wijst op de bloesem: „Je ziet hier heel veel bloemetjes. Dat hoeven van mij niet allemaal appels te worden, want dan krijg je te veel vruchten dicht op elkaar. Het teveel aan vruchten moet je weghalen zodat de andere appels goed kunnen groeien. Dat dunnen is gewoon handwerk, appels telen is behoorlijk arbeidsintensief.’’ Als teler moet Kees voortdurend het weer in de gaten houden. Gaat het vroeg in het jaar vriezen, dan wordt er een dun laagje water over de bloesem gespoten zodat het water bevriest. Dat ijs zorgt ervoor dat de bloemen intact blijven. „Vroeg in de ochtend moet je nóg een keer beregenen anders bevriest de bloesem alsnog.’’ Om problemen te voorkomen gebruikt hij indien nodig gewasbeschermingsmiddelen: „Ik kweek niet biologisch maar wel duurzaam. Dat betekent dat we alleen middelen inzetten als het echt niet anders kan, dus dat is heel beperkt. Je kunt de appels hier zo rechtstreeks van de boom eten hoor. De appels worden uiteraard vaak getest en de residu-analyses zijn heel erg laag.’’
Kees geniet zelf nog steeds elke dag van het prachtige landschap. ’s Avonds wandelt hij graag langs de fruitbomen en kijkt dan even naar het ooievaarsnest dat ook dit jaar weer bewoond is. „Ooievaars zijn geweldige bestrijders. De kikkers mogen van mij blijven, maar de ooievaars pakken ook muizen en woelratjes.’’ Een mooi moment voor Kees was een tijdje geleden, toen hij een rondje maakte over het veld. „Lag daar zo’n grote haas, plat op zijn rug te drinken aan het tuitje van de beregeningsinstallatie!’’ Meer informatie over de boerenwinkel, het educatiecentrum en het Appelcafé vind je op www.natuurlijkgruun.nl
Schoolklassen Kees van Blijderveen is niet iemand die graag stilzit. Overal ziet hij mogelijkheden en hij heeft een passie voor handel. Dat heeft geleid tot het bedrijf FruitNL dat nu door zijn zoon en een compagnon wordt geleid. FruitNL exporteert appels en peren uit de Betuwe naar allerlei landen, maar geeft ook teeltadvies aan de telers en stimuleert een landschappelijk verantwoorde inrichting van boomgaarden. Educatie vindt Kees heel belangrijk. Vandaar dat hij onder de naam Natuurlijk Gruun is gestart met rondleidingen voor groepen en belevingslessen over fruitteelt en bijen voor schoolklassen. Hiervoor heeft hij naast de boomgaarden het Appelcafé ingericht met daarnaast een boerenwinkel met streekproducten. Het café is tevens Fietstop-punt, een servicelocatie voor fietsers. Want toerisme stimuleren, is ook een stokpaardje van Kees. Daarom zijn de vrachtwagens van FruitNL beplakt met reclame voor de Betuwe. „Kijk nou toch eens hoe mooi het hier in de omgeving is! Er zijn nog steeds te weinig mensen die dat weten.’’
ORANJESTAD BUREN
Een leuke pleisterplaats tijdens een bezoek aan de Betuwe is Oranjestad Buren. In 1551 trouwde Willem van Oranje hier met Anna van Egmond, Gravin van Buren. De Sint Lambertuskerk, waarin het huwelijk werd voltrokken, kun je nog steeds bezichtigen en in het voormalige raadhuis (nu Museum Buren & Oranje) vind je veel informatie over de relatie met ons koningshuis. Het vestingstadje telt diverse monumentale panden zoals het Koninklijk Weeshuis uit 1612 waar nu het Marechausseemuseum in gevestigd is. Verder is het heerlijk om door de historische straatjes te dwalen en aan het water of naast de kerk even op een terrasje te genieten van de mooie omgeving.
LandIdee 83