Wandelspecial Rivierenland

Special Rivierenland

Wandelspecial

Rivierenland Rivierenland, een waar paradijs voor wandelaars!

Nieuw: Wandelkeuzenetwerk Rivierenland Struinen langs de Waal: genieten langs de Grote Rivieren Ommetjes over landgoed Heerlijkheid MariÍnwaerdt Met 3 extra wandelroutes in de Betuwe, Bommelerwaard en Land van Maas en Waal!

Inhoud 6

Special: Rivierenland

5

3

3

9 Maak je eigen wandeling op maat!

Wandelkeuzenetwerk Rivierenland

Het nieuwe Wandelkeuzenetwerk Rivierenland brengt 1000 kilometer aan bestaande wandelroutes samen, met elkaar ­verbonden door handige en makkelijk herkenbare beweg­ wijzering. Of je nu een stadswandeling wilt maken of lekker wilt gaan struinen, alleen of met elkaar, voor een paar uur of een paar dagen: alles kan!

5 6

Uitgave Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) Rivierenland in samenwerking met Wandelmagazine Op Lemen Voeten.

3 extra wandelroutes in de Betuwe, Bommelerwaard en Land van Maas en Waal!

Heerlijkheid Mariënwaerdt (On-)Nederlands landgoed

De Heerlijkheid Mariënwaerdt is een 900 hectare groot domein in het hart van de Betuwe en vormt een prachtige wandel­ bestemming. Verschillende routes nodigen uit tot een dagje genieten van historisch en natuurlijk schoon.

9

Colofon

Struinen langs de Waal Genieten langs de grote rivieren

Nergens liggen onze grote rivieren en de bezienswaardig­ heden zo dicht bij elkaar als tussen Heerewaarden en Tiel.

Begin je struintocht langs de Waal daarom op tijd, want voor je het weet is je wandeldag voorbij ...

2 Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door:

Wandelmagazine Op lemen voeten bladmanager Klaartje Grol, tel. 030-6933727 kgrol@virtumedia.nl www.wandelmagazine.nu www.facebook.com/ WandelMagazine @Wandelmagazine Eindredactie Jonathan Vandevoorde Vormgeving Twinmedia bv Druk Veldhuismedia bv, Raalte Foto voorpagina Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) Rivierenland

Wandelmagazine Op lemen voeten

Special Rivierenland

Tekst en foto’s Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) Rivierenland

Nieuw: maak je eigen wandeling op maat!

Wandelkeuzenetwerk Rivierenland Het nieuwe Wandelkeuzenetwerk Rivierenland brengt 1000 kilometer aan bestaande wandelroutes samen, met elkaar verbonden door handige en makkelijk herkenbare bewegwijzering. Of je nu een stadswandeling wilt maken of lekker wilt gaan struinen, alleen of met elkaar, voor een paar uur of een paar dagen: alles kan!

Eenvoudig zoeken Op de website Wandeleninrivierenland.nl vind je alle wandelingen door Rivierenland overzichtelijk bij elkaar. Aan de hand van diverse opties kies je eenvoudig en snel de route die het best bij jouw wensen past. Hoe lang wil je bijvoor-

beeld wandelen, moet de route geschikt zijn voor kinderen, wil je onderweg graag water zien of wil je in de buurt van een bepaalde plaats wandelen? Handig: bij de routes staan ook foto’s en video’s, een waardering van eerdere wandelaars en tips voor onderweg.

Wandeling op maat Door verschillende wandelingen met elkaar te combineren, maakt iedereen zijn eigen wandeling op maat door Rivierenland. Het Wandelkeuzenetwerk bestaat uit 500 kilometer reeds bestaande ‘merkenpaden’ zoals Lange-

Mariënwaerdt.

Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland 3

Afstand-Wandelpaden (LAW’s), Streek­ paden, Struinroutes en Klompenpaden.

Daarnaast zijn er nieuwe wandelroutes van 5 tot 8 kilometer. In het totale netwerk zijn ook voetveren en camperplaatsen opgenomen, zodat deze samen met de routes één geheel vormen. Je verkent nu dus nog makkelijker te voet de Betuwe, Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal!

het om de bruine route, die je onder meer meeneemt langs lange rechte lanen met imposante bomen, kenmerkend voor de Franse landschapsstijl. Die stijl zie je eveneens terug in de doorkijkjes en de verschillende zichtassen. Ook de lossere Engelse landschapsstijl vind je op dit landgoed. De combinatie van beide stijlen wordt wel de ‘Soelense stijl’ genoemd.

Meer weten? Ga naar Wandeleninrivierenland.nl

Kasteel Natuurlijk kom je tijdens deze wandeling ook langs het kasteel. Het terrein binnen de gracht is niet opengesteld voor het publiek, maar wie eromheen wandelt, krijgt toch een goede indruk van het gebouw. Al in de dertiende eeuw was sprake van een ‘huis te Soelen’; het huidige kasteel en het bijbehorende koetshuis stammen uit de zeventiende eeuw.

Genoeg te zien dus op Landgoed ­Soelen!

Wandelen in ‘Soelense stijl’ Landgoed Soelen is een goed voorbeeld van een prachtig wandelgebied dat onderdeel is geworden van het Wandelkeuzenetwerk Rivierenland. Het kenmerkende van dit landgoed is de afwisseling van bos met akkers, waardoor je op sommige plekken een prachtig vrij zicht hebt. De wandeling die hier is uitgezet, is zo’n drie kilometer lang. Wie de tijd heeft en onderweg geniet van al het moois dat Landgoed Soelen te bieden heeft, is zo’n anderhalf uur onderweg.

Ook een zeer geschikte route dus om met kinderen te wandelen.

Van start Je start deze route bij de parkeerplaats achter Huize Aldenhage, aan de Achterstraat in Zoelen. Om precies te zijn gaat

Op pad met Staatsbosbeheer In het Wandelkeuzenetwerk Rivierenland zijn ook een aantal wandelroutes opgenomen door natuurgebieden van Staatsbosbeheer. Boswachter Dianne Renders van SBB: “Uiteraard hebben wij zelf ook de nodige wandelroutes, maar de komst van dit netwerk maakt het voor bezoekers van Rivierenland nog makkelijker om mooie, nieuwe wandelingen te ont-

Spelen in het Lingebos

dekken en met elkaar te verbinden. Op deze manier komen nog veel meer mensen in aanraking met de prachtige natuur in de gebieden die wij beheren.”

“De wandelingen in onze gebieden kenmerken zich met name door variatie”, aldus Dianne. “Met kinderen een frisse neus kan bijvoorbeeld goed op Landgoed Soelen, maar je kan ook sportief met zijn tweeën gaan struinen door de uiterwaarden langs de Waal. Het is maar net waar je zin in hebt!” Haar eigen favoriete natuurgebied verschilt per seizoen.

Dianne: “In mei en juni wandel ik graag langs de Linge; de gebieden daar staan dan volop in bloei met orchideeën. Op warme zomerdagen is het met een verkoelend briesje heerlijk struinen langs de Waal en in de herfst geniet ik van de kleuren en paddenstoelen op Landgoed Loenen of in het Lingebos. Aan het eind van de winter vind je mij vaak rond het kasteel in Nederhemert-Zuid; daar bloeien dan massaal sneeuwklokjes en winterakonieten.”

Kijk voor meer informatie op Wandeleninrivierenland.nl

Wandelevenementen Heb je de smaak van het wandelen te pakken? Noteer dan deze data in je agenda: 16 april: Rode Kruis Bloesemtocht, Geldermalsen – Rodekruisbloesemtocht.nl 18 t/m 21 augustus: Ri4daagse – Ri4daagse.nl

Landgoed Soelen. Foto: Staatsbosbeheer 4 Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland

April t/m oktober: Gratis stadswandeling, iedere eerste zondag van de maand, Culemborg

Special Rivierenland

3 extra wandelroutes in de Betuwe, Bommelerwaard en Land van Maas en Waal!

Klompenpad Baanbrekerpad (10 km) Het Baanbrekerpad, een ‘klompenpad’ van 10 kilometer lengte loopt door het buitengebied van Ammerzoden en Well en laat je kennismaken met het rivierenlandschap in al haar dynamiek. Het landschap wordt gekenmerkt door stroomruggen, vroegere rivierbeddingen, relicten van vroegere dijkdoor­ braken en verdedigingswerken.

1

Type bewegwijzering: Klompjesmarkering Startpunt: Wellse Veerhuis, Wellsedijk 29, Well

Om de wateroverlast te verminderen werd in 1904 De Maas verlegd. De vroegere rivierbedding is nog te zien. Sta ook even stil bij Gemaal De Baanbreker, dat samen met andere gemalen in het gebied zorgde voor betere ontwatering van de landbouwgrond.

Een andere parel is Kasteel Ammersoyen, de best bewaarde waterburcht van Nederland dat gehele jaar kan worden bezocht onder leiding van een gids.

2

Struinen door de Moringerwaarden (9 km) Type bewegwijzering: Groene Paaltjes Startpunt: Hotel Moeke Mooren, Blauwe Sluis 1b, Appeltern

Deze bewegwijzerde struinroute loopt door het oostelijk deel van recreatieplas De Gouden Ham; de Moringerwaarden.

Via een bruggetje kom je op een smalle strook land dat vele doorkijkjes biedt op het binnenmeer en het recreatiegebied. Het unieke natuur- en wandelgebied herbergt een grote variatie aan water- en zangvogels.

De begroeiing is zeer divers met k ­ ruidenrijk gras en vele soorten bomen en struiken.

De route loopt gedeeltelijk over de dijk; omdat je wat hoger loopt kun je tot ver in het landschap kijken. Bewonder ook de oude knotessen.

Tip: als het Pontje Ham tussen Langeland en Maasbommel niet vaart kun je de alternatieve bruine route van 13 km lopen.

Rondje Liniepontje (10 km) Deze route loopt tussen Schalkwijk en Culemborg en volgt een deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dit was tot 1940 een oude verdedigingslinie tussen Muiden en de Biesbosch. Als de vijand eraan kwam konden stroken weiland onder water worden gezet (inundatie). De linie deed dienst tot ongeveer 1940.

3

Type bewegwijzering: Rood-witte markering van het Waterliniepad Startpunten: Werk aan het Spoel, Goilberdingerdijk 40, 4106 LC Culemborg en station Culemborg.

Tegenwoordig heeft de Nieuwe Hollandse waterlinie een nieuwe functie en is het een gebied waarin je de geschiedenis volop kunt beleven. Deze route maakt gebruik van de Liniepont die alleen van mei tot september vaart tussen Werk aan de Groeneweg, Werk aan het Spoel en Fort Everdingen. Actuele vaartijden vind je op www.uiterwaarde.nl of via de gratis overzetveren app.

Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland 5

Tekst en beeld Jan Erik Burger

Heerlijkheid Mariënwaerdt

Noten rapen op de Notenlaan

(On-)Nederlands landgoed Op de zonovergoten zaterdagochtend is het al druk langs de oprijlaan. Hier kom je het landgoed binnen door een poort met gietijzeren hekken. De beide leeuwenstandbeelden en de wapenschilden, geel blazoen met een zwart kruis, maken duidelijk dat hier een heer van stand woont.

I

n de brede bermen staan een paar auto’s geparkeerd. Een moeder met twee dochters en een paar eenzame mannen lopen zwijgend door het gras met hun ogen strak op de grond gericht. In de hand een plastic zak.

“We komen hier elk jaar om walnoten te rapen”. Ze zijn duidelijk aan de late kant want in hun zak zit slechts een handje vol noten. Zwart en nat zijn ze. “Die moeten thuis nog even drogen,” legt de vrouw ons uit.

6 Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland

De Heerlijkheid Mariënwaerdt is een mooie wandelbestemming. Dit landgoed van ruim 900 hectare ligt op de rand van een oeverwal van de rivier de Linge, tussen de dorpen Beesd, Tricht, Deil en Enspijk.

‘Waerdt’ duidt op een hoger gelegen stuk land dat door rivieren wordt omsloten. Het landgoed is al sinds 1734 in handen van dezelfde familie. Daarvoor maakte het deel uit van een aan Maria gewijd Norbertijnenklooster. Tijdens de reformatie werd het goed onteigend, zoals alle eigendommen

van de Katholieke Kerk in de toenmalige (protestantse) Republiek. Om de verkoop van het landgoed aantrekkelijk te maken werden er heerlijke rechten aan toegekend zoals het jacht-, pacht- en visrecht. Ook het beheer van wegen en watergangen hoorde daartoe. Inmiddels beheert de negende generatie van de familie Van Verschuer het landgoed. Waar nu het huis staat, stond vroeger het klooster.

Het landhuis ligt verscholen tussen hoge essen, iepen en beuken. Hier is al heel wat bedrijvigheid. Het dichte struikgewas ontneemt de wandelaar grotendeels het zicht op het woonverblijf van de baron. Via een weide vol knalgele duiventillen lukt het ons om een blik te werpen op de neoclassistische gevel van het landhuis.

Mariënwaerdt, met zijn al eeuwen vrijwel ongewijzigde grenzen, telt veertig Rijks­ monumenten, waaronder veertien monumentale boerderijen en drie landhuizen en vele hooibergen en vloedschuren.

Special Rivierenland

Onlangs zijn de twee monumentale kapbergen in de buurt van het landhuis gerestaureerd. Als je het domein bezoekt, lijkt de tijd er te hebben stilgestaan, maar niets is minder waar. De familie Van Verschuer heeft inmiddels een bedrijf van 150 medewerkers om het landgoed in stand te houden. Sterker nog: het landgoed breidt uit.

Toen de visvijvers van het Proefbedrijf voor de Binnenvisserij beschikbaar kwamen, kocht de familie die ijlings aan.

Pracht delen Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt valt onder de Natuurschoonwet. Dat betekent onder meer dat het landgoed voor het publiek opengesteld moet zijn. Maar misschien een nog belangrijker argument voor de openstelling is dat de familie de pracht van het landgoed graag deelt met haar gasten. Het motto van de familie is, het zal niet verbazen: duurzaamheid, ecologie en maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Dat betekent ook maatschappelijk draagvlak creëren.

Op het landgoed bevindt zich een groot gemengd agrarisch bedrijf met biologische akkerbouw, fruitteelt en melk- en slachtvee.

Er is een eendenkooi, meerdere bos­ partijen, statige lanen, waaronder de beroemde Notenlaan, en kronkelende dijken.

Vanaf het landhuis voert de route ons over de Hooidijk, een waterkerend dijkje langs de uiterwaard van de Linge. Hier valt het

‘ Mariënwaerdt, met zijn al eeuwen vrijwel ongewijzigde grenzen, telt veertig Rijksmonumenten’ Op Mariënwaerdt worden delicatessen bereid volgens traditionele receptuur. Het assortiment omvat maar liefst vijftig ‘heerlijkheden’ zoals kaas, jam, chutney, vruchtencurd, sappen en sauzen. Het malse vlees van de Lakenvelder runderen is een aan­ rader, blijkt. Na onze wandeling wilden we een stuk entrecote kopen, maar de waar was al uitverkocht. Alleen ander vlees was nog te koop. Hier komt een kwaliteits­ bewust publiek.

Komgronden Echt rustig wordt het als we de Lingedijk bij gemaal de Neust verlaten en langs B&B

Foto: Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) Rivierenland

Langs de Appeldijk

licht rijkelijk door het bladerdek. Dan komen we op de Appeldijk, waar we tussen de appelbomen vrij zicht hebben op de bochtige Linge. In het voorjaar kleurt en geurt hier de bloesem aan de appelbomen, nu moeten we de verlokking weerstaan om rode appels van de boom te plukken. De Lingedijk is deels afgesloten voor gemotoriseerd verkeer.

De Neust het lager gelegen deel van de heerlijkheid in lopen. Deze zogenaamde komgronden bestaan uit vette rivierklei en zijn uitermate geschikt voor veeteelt. Sloten en percelen zijn hier kaarsrecht. Hier bevindt zich het biologisch melkveebedrijf van het landgoed met zo’n 200 zwartbonte koeien.

Uithoven Blijkens een oorkonde uit 1129 stelde de Utrechtse bisschop Andreas grond beschikbaar voor het stichten van een abdij op de noordoever van de Linge. Zoals dat ging groeiden de kloosterlijke bezittingen in de loop van de eeuwen fors. Er is bij kloostergemeenschappen namelijk geen sprake van deling door vererving. Onder de dichtbij­ gelegen bezittingen vielen de 45 hoeven in het ontginningsgebied Schonauwen en het patronaatsrecht op de kerk in Beesd. Aan dit patronaatsrecht waren tiendrechten

Over het landgoed lopen vier wandelroutes: de Stapelroute van 2,5 km, de Kloosterroute van 4,8 km, de Molenroute van 7,5 km en de Kooiroute van 12,5 km. Wij voegden twee routes samen, de Kooiroute en de Kloosterroute, om zo het landgoed in al zijn heerlijkheid te kunnen beleven.

Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland 7

v­ erbonden, het afstaan van een tiende gedeelte van de oogst. De landbouwgronden werden beheerd door zogenaamde uithoven, die elk onder leiding stonden van één van de kanunniken van Mariënwaerdt.

De landbouwgronden die direct rond de abdij lagen, werden bebouwd door de monniken zelf. Daarnaast werd een deel van de gronden in het Mariënweerdse Veld verpacht. Lange tijd ontbrak afdoende bedijking. Het gebied stond regelmatig onder water door overstromingen van de rivieren Lek, Waal en Linge, zelf een oude arm van de Waal. De boerderijen werden dan ook op terpen gebouwd, die hier woerden heten. Mooie voorbeelden zijn het restaurant Brasserie Marie bij pannenkoekenhuis de Stapel(b)akker, het beginpunt van alle wandelroutes op het landgoed. Ook de Hooge Schuur in het bos en de kooiker­ woning vlakbij de eendenkooi zijn w ­ oerden.

Door de geïsoleerde ligging van Mariën­ waerdt in een uithoek van Gelre (Gelderland) op de grens met Holland was het rijke klooster meermalen doelwit van plunderingen en verwoestingen. Steeds volgde wederopbouw. Reformatie en beeldenstorm eisten hun finale tol. Godsdienstijver was in die jaren vaak een rookscherm voor plundering en brandstichting. In 1566 en 1567 roofde Hendrik van Brederode de kostbaarheden uit het klooster, dat daarna in brand gestoken werd.

Tipje van de sluier Over ligging en omvang van de vele abdijgebouwen is weinig bekend, omdat er helaas nog geen archeologisch onderzoek is uitgevoerd. Wel licht archiefonderzoek een tipje van de sluier op in de vorm van zestiende-eeuwse rekeningen van metselaars en andere vaklieden. Daarin worden naast de abdijkerk en de kapittelzaal een groot aantal opslagkelders voor bier, wijn, zuivel en fruit genoemd. De abdij beschikte natuurlijk over een brouwerij – ideetje voor uitbreiding van het ‘heerlijke’ productiepakket?

Na de Reformatie werden de abdijgoederen beheerd door Gedeputeerde Staten van het Kwartier van Nijmegen, die echter in het begin van de achttiende eeuw tot verkoop besloten. Om het goed aantrekkelijker te maken voor de koper, kreeg het de status van Hoge Heerlijkheid, met daaraan verbonden heerlijke rechten, zoals het recht van jacht en visserij. In 1734 kwam Mariën­waerdt in handen van de familie Van Bylandt, voorouders van de huidige eigenaar. Tuinen en parken dateren al uit 8 Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland

1624, het huis op de grondvesten van de oude abdij is gebouwd door de Bylandts en in 1790 in classicistische stijl uitgebreid.

Mariëngaard In 1134 stichtten de Norbertijnen vanuit Mariënwaerdt de Abdij van Berne. Deze

dochterabdij met ook een bewogen geschiedenis is tegenwoordig gevestigd in Heeswijk en is de langst bestaande kloostergemeenschap van Nederland. Onder de abdij valt ook de communiteit Mariëngaard in Hierden. Zo wordt de Norbertijnse traditie voortgezet.

De knechterij

PRAKTISCHE INFORMATIE

Wandelen Op het landgoed zijn vier wandelroutes uitgezet, variërend in lengte. De langste route is de Kooiroute van 12,5 kilometer.

Een heldere folder met de wandelroutes is te koop in de Landgoedwinkel. Wij combineerden de Kooiroute met de Kloosterroute, want de statige Notenlaan, het landhuis en het parkbos wilden we niet overslaan. De lange route is voor een groot deel onverhard, en voert door een plezierige afwisseling van bos(stroken), weilanden en lanen. In het zuiden is er de Appeldijk langs de Linge die naar het landhuis voert. De wandelroutes maken onderdeel uit van het nieuwe wandelkeuzenetwerk Rivierenland waarin 1000 kilometer aan wandelroutes met elkaar verbonden zijn.

Zie www.wandeleninrivierenland.nl.

Hoe er te komen?

NS-station Beesd ligt op minder dan 500 meter van het landgoed aan de spoorlijn Geldermalsen-Dordrecht. Met de auto kom je er via de A2 afslag Beesd. Je rijdt langs het NS-station.

Vandaar is het landgoed en de bijbehorende uitspanningen met bruine bordjes aangegeven.

Accommodatie Achter het parkeerterrein van het landgoed ligt de boerderij De Stapel­ akker met de Landgoedwinkel, het pannenkoekenhuis de Stapel(b)akker en het restaurant Brasserie Marie. Je kunt ook op diverse plekken op het landgoed logeren: zie www.marienwaerdt.nl.

Kaarten en gidsen Topografische kaart 1:50.000 Blad 39 West (Tiel). Een folder met de beschreven wandelingen is te koop in de Landgoedwinkel voor € 1,50

Special Rivierenland

Tekst Paul van Bodengraven Foto’s Marco Barten

Struinen langs de Waal

Uitwaaien langs de drukste vaarroute van Nederland. Foto: Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) Rivierenland

Genieten langs de grote rivieren “Struinen”, dat woord draagt iets in zich van onbezorgd rond scharrelen, een beetje rondneuzen en rommelen, zonder op de tijd of route te letten. Met het risico dat je geplande tocht toch iets langer duurt, omdat je onderweg allerlei interessants tegenkomt. We namen de proef op de som langs de Waal, tussen Heerewaarden en Tiel.

H

et Land van Maas en Waal is maar een paar honderd meter breed bij Heerewaarden, waar aan twee kanten een grote rivier voor de deur ligt. De aandrang om dan ook maar even aan de oever van de Maas te gaan kijken, voordat we aan de struinroute langs de Waal beginnen, is dan ook onweerstaanbaar. Want nergens in Nederland loop je zo gemakkelijk van de

ene naar de andere grote rivier. De attente uitbater aan de Maas, dat over een prachtig terras beschikt (nee, geen tijd!), biedt onmiddellijk aan om ons over te zetten, maar dat zou ons nog verder van Varik brengen, ons einddoel van vandaag.

Heerewaarden op stap. De wandelroute langs de Waal voert ons al snel richting de Waalbandijk en de uiterwaarden van de rivier. Twee zwaarbeladen binnenvaart­ schepen tuffen voorbij, om nog maar eens te benadrukken dat deze waterloop nog altijd een belangrijke transportfunctie heeft. Dit is het drukst bevaren deel van de Waal; heel wat goederen worden via deze vaarroute naar Duitsland gebracht. Het stampende geluid van de dieselmotoren vormt een mooi contrast met de rust die er in de uiterwaarden heerst op deze mooie na­zomerdag. Groene velden, rondcirkelende en foeragerende vogels, een paar lome, herkauwende koeien en vooral heel veel water bepalen het beeld.

Waterweg Met gevulde veldflessen en rugzakken gaan we na ons bezoek aan de Maas en het bezoekerscentrum De Grote Rivieren in

Ruimte voor de rivier Nederland heeft altijd een haat-liefde­ verhouding gehad met het water, tot in recente tijden. Enerzijds zijn we vergroeid Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland 9

met het voor het landschap zo kenmerkende water en hebben we leren wonen en werken in de rivierdelta. Anderzijds kan datzelfde water soms een groot gevaar worden. Begin jaren negentig stond het water hier twee winters zo hoog, dat er grootscheepse evacuaties nodig waren, omdat het maar de vraag was of de dijken het wassende water wel tegen konden houden. In die tijd is ook het inzicht gekomen dat de grote rivieren meer ruimte nodig hebben om in voorkomende gevallen hun overtollige water kwijt te kunnen. Onder het motto “ruimte voor de rivier” zijn de uiter-

waarden op meerdere plekken uitgegraven tot overloopplaatsen die bij hoogwater ­tijdelijk grote volumes water aankunnen.

De natuur profiteert daar volop van mee, waardoor het nu een heerlijk gebied is om in rond te struinen.

Onze 20 kilometer lange route gaat langs de zuidoever naar Wamel, waar we gaan oversteken naar Tiel. De struintocht loopt dan langs de overzijde weer terug naar Varik. We passeren een paar oude huisjes die nog in de uiterwaarden zijn gebouwd.

Iemand is aan het werk in de tuin, die vrijwel naadloos overgaat in de omliggende

weiden. Als je het risico op natte voeten voor lief neemt, woon je hier op een fantastische plek, met een uitzicht op het rivierlandschap dat zich vandaag in de oktoberzon van zijn beste kant laat zien.

Zomerse sferen Zelfs in oktober is er nog volop bloeiends te vinden in de uiterwaarden, van een paar late klaprozen tot watermunt, van verschoten margrieten tot (toepasselijk) ooievaarsbek. Eenmaal in de groene velden, met namen als ‘De Kop van Heerewaarden’ en ‘Bato’s Erf’, ontdekken we hoe rijk het vogelleven hier is. Een paar meeuwen krijsen in de lucht, een scholekster dribbelt langs de waterrand en even verder, boven ons hoofd, draait een ooievaar zijn (of

‘ Het stromende water van de rivieren blijft nagenoeg altijd ijsvrij en vormt zo een aantrekkelijke overwinterplek voor grauwe ganzen.’

Klein uitstapje in Heerewaarden, naar de Maas

haar) cirkels, alsof hij wacht tot we vertrokken zijn om weer aan de grond te komen.

De herfst mag dan op komst zijn, de bomen zijn nog overwegend groen. En wij lopen dan toch maar mooi in onze T-shirts door het Gelderse Rivierenland. Een picknick aan de waterkant maakt het nazomergevoel compleet.

Overwinterplaats Ongemerkt tikt de tijd weg. We wandelen langs het water, proberen koeien te verlokken om te poseren voor onze foto’s en kijken bij een wiel dat is ontstaan door een dijkdoorbraak. Zo struinen we van de ene bezienswaardigheid naar de andere. Eén van de plassen in de uiterwaarde blijkt een enorme kolonie grauwe ganzen te huisvesten. Als je zo’n grote groep ziet is het nauwelijks voor te stellen dat van deze vogels in de jaren tachtig van de vorige eeuw nog extra broedparen werden uitgezet. Anno 2015 is Nederland dé favoriete broed- en overwinterplaats van vele duizenden de grauwe ganzen, die ‘s zomers uitwaaieren

10 Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland

Special Rivierenland

De Hendrikus zet ons over naar Tiel.

Deze veerpont is onlangs vervangen door de Pomona.

over Noord-Europa. In koudere tijden komen ze uit het noorden massaal naar ons waterrijke landje om de ergste kou te ontvluchten. Het stromende water van de rivieren blijft nagenoeg altijd ijsvrij en vormt zo een aantrekkelijke overwinterplek.

Deze exemplaren zijn er vroeg bij om hun eigen plaatsje alvast te bemachtigen. Erg gesteld op wandelaars zijn ze niet, want ze vliegen schreeuwend op als we op zo’n 70 meter afstand passeren.

Té lang Op ons gemakje wandelen we zo naar Wamel, waar de veerpont Pomona fietsers en wandelaars overzet naar Tiel. Daar aangekomen is het wel erg verleidelijk om de oude binnenstad nog even aan te doen voor een kop koffie of een dorstlessend drankje.

Pas dan krijgen we in de gaten hoe lang we hebben gedaan over de eerste 12 kilome-

Ooievaar op zoek naar geschikte landingsplaats

ters van deze tocht. Té lang dus, want het is inmiddels al vijf uur geweest. En de temperatuur mag dan weliswaar zomers aanvoelen, het is al oktober en als we in dit tempo doorgaan, zijn we niet voor het donker terug! Na ‘rijp beraad’ kiezen we voor de luie-mensen-optie: een terrasje in Tiel en dan met de buurtbelbus naar Varik, ons eindpunt. Ongetwijfeld missen we daarmee veel moois, zoals de aangelegde wetlands en de uitgegraven plassen, maar die bewaren we dan maar voor een tweede struintocht. Hebben we tenminste een goede reden om hier nog een keer te komen.

Ook het ritje over de smalle dijken naar Varik met een taxi die als belbus dienst doet, is geen straf. We worden afgezet bij de statige kerktoren die pal aan de dijk staat, als een welkomstbaken dat schepen en wandelaars binnen laat. Vandaar vaart een voetveer van mei tot en met september

Eén van de uitgegraven uiterwaarden, nu rustplaats voor ganzen

voetgangers voor één euro terug naar ­Heerewaarden. Goed voorbereide wandelaars, zoals wij, hebben in oktober gezorgd dat daar dus een tweede auto klaar staat.

Via binnenwegen, een stukje A2 en wat dijkjes ‘autostruinen’ we terug naar Heerewaarden. Op naar een terrasje om met een lekker biertje deze nazomerdag af te sluiten!

PRAKTISCHE INFORMATIE

Hoe er te komen?

Het beginpunt van de beschreven struinroute is het bezoekerscentrum De Grote Rivieren aan de Langestraat in Heerewaarden. Je kunt de route ook beginnen in Varik, Wamel of Tiel.

Houd er rekening mee dat het fietsen voetveer tussen Varik en Heerewaarden een zomerdienst heeft en alleen tussen mei en september vaart.

De actuele vaartijden zijn te vinden op www.uiterwaarde.nl. Buiten het seizoen moet je wat anders regelen.

In het weekend rijdt alleen een belbus van Tiel naar Varik.

De route De beschreven route heet de Struinroute Heerewaarden-Tiel en maakt onderdeel uit van het nieuwe wandelkeuzenetwerk waarin 1000 kilometer aan wandelroutes met elkaar verbonden zijn. Horeca vind je onderweg in Heerewaarden, Tiel en in Varik.

Kijk op Wandeleninrivierenland.nl

Wandelmagazine.nu wandelspecial Rivierenland 11

Hoeveel stappen zet jij binnenkort in Rivierenland?

Heerlijk wandelen in Rivierenland

NIEUW!

Wandelkeuzenetwerk Rivierenland

✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

1000 km aan bewegwijzerde wandelroutes Struinroutes Historische stadswandelingen Lange Afstand Wandelingen (LAW’s) Streekpaden Klompenpaden Thematische rondwandelingen Tips voor onderweg