HAGEN onder de loep by Regionaal Landschap Pajottenland & Zennevallei

HAGEN onder de loep

HAGEN onder de loep Streekeigen hagen

Steun van het Regionaal Landschap

Hagen vormen het landschap

Natuurrijke hagen

Haag kiezen

Geschoren doornloze haag

Doornige haag

Bloesem- en bessenhaag

Haag kopen

Haag planten

Haag onderhouden

Wat met snoeisel?

Vlechten

Meer informatie

Streekeigen hagen

Sta je op een streng dieet van bessen, confituur en jenever? Zijn je groene vingers aan actie toe of wil je ongestoord bloot zonnebaden in je tuin? Voel je je pas gezond als je elke avond drie kopjes heilzame kruidendrank drinkt? Ben je zo’n rare kwibus die de hele dag stiekem door het gat in de haag gluurt? Of wil je gewoon de buren stikjaloers maken

met de

nieuwste trend in

“bio-eco-

dynamische” tuinafsluitingen van eigen makelij? Alle redenen zijn goed om een streekeigen haag aan te planten! Hagen zijn lekker en gezond voor mens, dier en landschap! Met een haag breng je afwisseling en structuur in je tuin en het landschap. Je bouwt ook dadelijk een ‘vijfsterrenhotel’ voor de natuur: vlinders, vogels, egels en andere kleine zoogdieren vinden er voedsel en een schuil- en broedplaats. Haagvruchten en bloesemsiroopjes zijn sinds eeuwen lekker, geneeskrachtig en puur natuur. Meidoorn, sleedoorn, hazelaar, hondsroos… je zag ze vroeger overal in het Pajottenland

Zennevallei.

Denk

maar

aan

meidoornhagen

rond

boomgaarden of de sleedoornbesjes waarmee men jenever maakte. Veel van deze hagen zijn verdwenen, maar worden nu opnieuw aangeplant door landbouwers, natuurverenigingen en inwoners. Met deze brochure nemen we hagen onder de loep en trekken we hopelijk ook de laatste twijfelaars over de… haag!

Door een streekeigen haag aan te planten in jouw tuin of rond jouw percelen help je heel concreet om natuur te behouden en verdwenen natuurwaarden te herstellen. De zorg voor het landschap is niet alleen een taak van landbouwers, gemeentebesturen of natuurverenigingen. Iedere eigenaar in het landelijk gebied kan zijn steentje – of beter gezegd haagje - bijdragen. In deze brochure gebruiken we altijd de term ‘haag’. Een vrij uitgroeiende haag wordt ook wel eens ‘heg’ genoemd en als je de haagplanten verder van elkaar in meerdere rijen plaatst dan krijg je een ‘houtkant’.

Steun van het Regionaal Landschap Het Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën promoot en ondersteunt sinds een aantal jaren het aanplanten of herstellen van hagen. Bij de start van het hagenproject werd met enkele gemeentebesturen de landschappelijk meest interessante gebieden geselecteerd voor de realisatie van voorbeeldprojecten. Intussen zijn er mooie demonstratiehagen te bewonderen in Galmaarden, Herne, Liedekerke, Pepingen en Roosdaal. Contacteer ons op info@rlzzz.be of 02 452 60 45 voor informatie of adressen.

Hagen vormen het landschap Het cultuurlandschap in het Pajottenland en de Zennevallei is voor het grootste deel

gevormd

door

Landschapselementen

de die

landbouw. we

waarderen om hun schoonheid, werden vroeger door landbouwers aangelegd uit pure

noodzaak:

grachten

als

water-

beheersing, houtkanten voor geriefhout, enz.

Meidoorn-

sleedoornhagen

vormden een aaneengesloten scherm om het vee in, en het wild uit de weiden te houden. In de winter werden gaten in de haag vaak dicht gemaakt door de hagen te vlechten. Graaf de Ferraris zette ca. 1776 op kaart dat in onze streek veel hagen voorkwamen, vooral in de huidige gemeenten Bever, Galmaarden (zie prent) en Herne. Sommige hagen zijn al honderden jaren oud. Aan oudere

hagen kan

worden afgelezen hoe onze voorouders het landschap hebben ingericht. Na het

invoeren van prikkeldraad vanaf 1880 werden heel wat hagen gerooid. Door ruilverkaveling, schaalvergroting en mechanisering zijn in de moderne landbouw veel perceelsgrenzen verdwenen, waardoor het aantal hagen nog sterker is afgenomen. Intussen

wordt

weer

landschapselementen.

meer

belang

gehecht

aan

hagen

andere

kleine

De gebieden in Vlaanderen waar de natuur nog vrij spel

heeft, zijn erg klein geworden en liggen meestal vrij ver van elkaar. Hagen, poelen, boomgaarden en knotbomen vormen een groene verbinding tussen deze groene plekjes. Ze zijn belangrijk om meer biodiversiteit te brengen en te vermijden dat natuur wordt opgesloten in “groene eilandjes”. Diverse verenigingen en overheden promoten en subsidiëren daarom aanplant en onderhoud van hagen. Ook in de landbouw worden hagen stilaan opnieuw gewaardeerd. Traditionele voordelen blijven bestaan: meeropbrengst van beschutte gewassen, schuilplaats van vee… Hagen helpen een boer ook bij energiebesparing in stallen, het verminderen van fijn stof, niet-storende afscherming en geluidswering... Rond verwarmde gebouwen beperken hagen de afkoeling doordat ze koude wind breken: meer beschutte ligging kan energiebesparing opleveren tot naar schatting 10%!

Natuurrijke hagen Hagen vormen natuurverbindingen en bieden dieren en planten de mogelijkheid om zich veilig te verplaatsen, te verschuilen of te nestelen. Het zijn stapstenen voor de natuur, samen met andere kleinschalige landschapselementen (KLE’s): poelen, boomgaarden, knotbomen enz. Ook de beplantingen in jouw eigen tuin zijn hierbij belangrijk. De keuze van streekeigen hagen, bomen en bloemen maakt een tuin aantrekkelijk voor o.a. vlinders en vogels.

In de bres voor onze akkervogels! Heel wat akkervogels, zoals deze geelgors, zijn gebonden aan kleinschalige landschapselementen zoals hagen. Ze hebben te lijden onder het verdwijnen van nestgelegenheid en voedselaanbod. Zaai een stukje van je tuin of moestuin in met stevig zomergraan en laat dit ’s winters staan (bij voorkeur tot 15 maart). De graanrand ligt best langs een haag en langs de zonzijde om kiemen en beschimmelen van het overblijvende graan te voorkomen.

Hoe ouder de haag, hoe gevarieerder de plantensamenstelling. Heel wat planten voelen zich goed in of nabij een haag: aronskelk, hazelaar, sleutelbloem, dagkoekoeksbloem, helmkruid e.a. vinden allemaal een plekje in de haag. Dit trekt natuurlijk veel insecten aan. Uit onderzoek is gebleken dat minstens 45% van de inheemse vlinders en hommels in hagen woont!

Door de beschutting en de

rijkdom aan insecten, zaden en bessen voelen ook veel vogels zich thuis in hagen: merel, heggenmus, geelgors, kneu, putter, groenling, enz. Vleermuizen gebruiken hagen dan weer om zich te kunnen oriënteren. Vrij uitgroeiende hagen (heggen of houtkanten) zijn voor de natuur het interessantste. Je haalt heel wat voordelen door een streekeigen haag te planten in plaats van uitheems siergroen. Streekeigen hagen zijn goedkoper, groeien sneller, hebben een langere levensduur en zijn beter bestand tegen de grillen van ons klimaat of allerlei ziekten en plagen. Ze hebben zich immers gedurende vele eeuwen aangepast aan de lokale groeiomstandigheden. Deze aanpassingen zijn opgeslagen in het genetisch materiaal van de planten en zijn daarom overerfbaar. Streekeigen hagen lokken het meeste dieren en planten.

De hagenkok: smakelijke haagrecepten Hagen leveren niet alleen voedsel op voor insecten, vogels en kleine zoogdieren. Ook de mens heeft gedurende eeuwen de bloemen en bessen van hagen voor allerlei doeleinden aangewend. Haagvruchten zijn lekker, geneeskrachtig en puur natuur. In elk groeiseizoen is wel iets te doen met producten van hagen. In het voorjaar zijn er bloemen in overvloed die aangewend kunnen worden in siroop en thee. In de nazomer en het najaar hebben we vervolgens volop bessen en vruchten die we kunnen verwerken in siroop en confituur. Voor meer informatie over bereidingen met bloemen en bessen

van

www.rlzzz.be,

hagen bij

kan

terecht

kruidenspecialist

onze

Danielle

website

Houbrechts,

www.kruidjes.be, of lees het boek “De Plantenklapper” van Jan Heyvaert,

uitgegeven door de Heemkundige Kring van

Gooik, www.heemkunde-gooik.be.

Haag kiezen

Geschoren doornloze haag

In deze brochure geven we uitleg over drie courante samenstellingen van een streekeigen haag, nl. geschoren doornloze haag, doornige haag, en bloesem- en bessenhaag. Je kan natuurlijk ook voor andere haagplanten kiezen, maar deze drie hagen zijn typisch en worden het vaakst aangeboden in handige plantpakketten.

Giftige haagplanten? In onze brochure beschrijven we enkel niet-giftige soorten. De giftigheid van planten is een moeilijke materie. Wat giftig is voor ĂŠĂŠn persoon is dat misschien niet voor iemand anders. Daarnaast zijn er grote verschillen in giftigheid. Bij sommige plantensoorten is het drinken van een glas water voldoende om de giftigheid tegen te gaan, bij anderen moet je zo snel mogelijk het antigifcentrum contacteren op 070 245 245. Planten kunnen ook giftig zijn voor dieren: meest bekend is het gevaar voor paarden van een taxushaag. Meer info over de giftigheid van planten is terug te vinden op de website van het antigifcentrum: www.poisoncentre.be.

Geschoren doornloze haag Dit is een typische privacyhaag met wilde liguster, veldesdoorn, rode kornoelje, haagbeuk en Gelderse roos. Ze wordt twee maal per jaar geschoren. Hierdoor kan je ze beperkt in de breedte houden. Deze haag trekt minder natuurleven aan dan een doornhaag of een bloesem- en bessenhaag. Wilde liguster Ligustrum vulgare Stelt weinig eisen aan zijn bodem. Vormt witte bloemtoortsen en later zwarte bessen. Honingplant, veel bijen en nachtvlinders bezoeken deze plant gedurende de bloei. Vormt een zeer gesloten haag.

Veldesdoorn of Spaanse Aak Acer campestre Gedijt best op voedselrijke (leem)grond. Zeer sierlijke bladvorm met een mooie herfstkleur. Bij het uitlopen van de scheuten in het voorjaar verkleuren deze helderrood. Goed bestand tegen snoei uitgezonderd in de periode tussen januari en mei (bloeden). Typische gevleugelde vruchtjes.

Rode kornoelje Cornus sanguinea Prefereert vruchtbare bodems. Bloeit met witte bloemen. De jonge takken vertonen een typische rode verkleuring in herfst en winter.

Haagbeuk Carpinus betulus Niet te verwarren met de beuk. Hiervan te onderscheiden door zijn dubbel gezaagde bladrand. De haagplant bij uitstek (zeer goed bestand tegen snoei). Goede groeikracht op alle niet te droge gronden. Diepe beworteling. Mooie herfstkleuren. Zeer waardevolle soort waarvan de bladeren geliefd zijn door de meikever. De haagbeuk houdt zijn bladeren in de winter zodat er minder inkijk is.

Gelderse roos Viburnum opulus Sterke groeikracht op alle niet te droge gronden. Witte bloemschermen met in het najaar scharlakenrode bessen die later zwart verkleuren. Bladeren met prachtige karmijnkleurige herfstkleur.

Doornige haag Dit is een ondoordringbare haag met meidoorn, sleedoorn, egelantier en hondsroos. Je kan de haag scheren of wild laten uitgroeien tot een grotere haag met meer bloesems en bessen. Het is een perfecte natuurlijke afsluiting: aan randen van tuinen, tussen weilanden, langs akkers of trage wegenâ&#x20AC;Ś Meidoorn Crataegus sp. Gedijt op alle bodems, liefst vruchtbaar en niet te droog. In de volksmond ook gekend als doornhaag. Zeer goed bestand tegen snoei. Na een rijkelijke bloei in mei, vormt hij donkerrode vruchten. Deze zijn rauw niet eetbaar, maar er kan confituur van gemaakt worden.

Sleedoorn Prunus spinosa Gedijt het best op rijke bodems. Belangrijkste doornstruik na de meidoorn. Overvloedige witte bloei, zeer vroeg in het voorjaar (nog voor het blad). Vormt uitlopers. Blauwe bessen, te verwerken in dranken.

Egelantier Rosa rubiginosa Bij ons op sommige plaatsen vrij algemene soort, met sterk gebogen stekels. Verspreidt een tere geur. De lichtroze bloemen (mei-juni) worden in de zomer oranjerode tot bloedrode bottels.

Hondsroos Rosa canina Meest voorkomende wilde roos. De plant heeft overhangende takken. Zoals alle rozenbottels vormen de bottels van de hondsroos een goede vitamine-C-bron.

Bloesem- en bessenhaag Deze haag vormt een waar bloemenlint. Naast sleedoorn en meidoorn, plant je hier ook Gelderse roos, rode kornoelje, vlier en wilde kardinaalsmuts. Door minimale snoei in het najaar krijgt de haag volop de kans bloemen en bessen te produceren. De haag biedt beschutting aan kleine zoogdieren en is een bron van voedsel voor vogels, insecten en - niet in de laatste plaats - voor jezelf. Bezoek van vogels en vlinders verzekerd!

Meidoorn Crataegus sp. Gedijt op alle bodems, liefst vruchtbaar en niet te droog. In de volksmond ook gekend als doornhaag. Zeer goed bestand tegen snoei. Na een rijkelijke bloei in mei, vormt hij donkerrode vruchten. Deze zijn rauw niet eetbaar, maar er kan confituur van gemaakt worden.

Rode kornoelje Cornus sanguinea Prefereert vruchtbare bodems. Bloeit met witte bloemen. De jonge takken vertonen een typische rode verkleuring in herfst en winter.

Wilde kardinaalsmuts Evonymus europaeus Groeit graag op humusrijke en niet te droge bodem. Vormt een rode doosvrucht met een typische vorm. Mooie herfstkleur, paarse bessen en groene vierkante twijgen.

Vlier Sambucus nigra De Gewone vlier groeit in hagen en bossen, op allerhande verstoorde plaatsen en ook in de duinen. Hij kan geen dichte overscherming verdragen. De Gewone vlier heeft een hoge bodemverbeterende waarde doordat de strooisellaag snel afbreekt. De zwarte bessen zijn eetbaar en worden o.a. gebruikt voor het maken van geneeskrachtige siroop.

Opletten met taxus Ook de gewone taxus (Taxus baccata) is een van onze mooie streekeigen haagplanten. Vroeger maakte men bogen van het buigzame taxushout. Taxus is zeer geschikt voor een geschoren doornloze haag, maar omdat de plant erg giftig is zit er geen taxus in de meeste haagpakketten. Als je toch taxus plant, doe dit dan niet nabij paarden of vee. Ook zeker nooit planten langs graan- of ma誰svelden omdat snoeisel of bessen tussen de oogst raakt. De giftige naalden van de taxus worden gebruikt om medicijnen tegen kanker te maken en daarom wordt het snoeisel ingezameld. In een aantal gemeentes kan je taxussnoeisel gratis brengen naar het containerpark. Lees meer op www.vergrootdehoop.be.

Vogelkers: geen importproduct kiezen! In sommige haagpakketten zit ook vogelkers. Als je vogelkers wilt planten kies dan zeker voor de inlandse of gewone vogelkers (Prunus padus). De Amerikaanse vogelkers of bospest (Prunus serotina) is bijzonder dominant en drukt de inheemse soorten weg. Ooit werd hij bij ons ingevoerd om met zijn snelverterend blad de arme zandgrond vruchtbaar te maken. In een aantal streken van Vlaanderen is de Amerikaanse vogelkers een echte plaag die maar moeizaam kan bestreden worden. Het natuurlijke karakter van een haag verdwijnt van zodra de Amerikaanse vogelkers de overhand krijgt

Haag kopen Een haagplant kost in 2008 ongeveer 0,5 euro per stuk in aankoop. Het laten aanplanten van een haag kost ongeveer 2 euro per plant. In een haag staan de planten meestal op 4 stuks per lopende meter. Wat neerkomt op 2 euro/lm zelf geplant en 8 euro/lm (+ BTW) uitgevoerd door een tuinman. Heel wat verenigingen, gemeentes en tuincentra bieden gemengde haagpakketten aan met streekeigen haagplanten. Je kan zeker ook terecht op de milieudienst van je gemeente om informatie te krijgen over subsidies en haagpakketten. Ieder pakket is weer net iets anders, maar meestal worden deze drie verschillende samenstellingen aangeboden: doornige haag, geschoren doornloze haag en bloesem- en bessenhaag. Verenigingen en gemeentes uit het werkingsgebied van het Regionaal Landschap Zenne, Zuun & ZoniĂŤn met pakketten of subsidie voor streekeigen hagen: Beersel

Milieuraad Beersel Geert Van Parijs

www.beersel.be

Bever

vzw De Mark

www.vzwdemark.be

Galmaarden

vzw De Mark

www.vzwdemark.be

Gooik

Gemeente Gooik Filip Mignon

www.gooik.be

Halle

Milieuraad Halle Stefan Bonhomme

www.halle.be

Herne

vzw De Mark

www.vzwdemark.be

Lennik

Milieu Organisatie Lennik Willy Van Everbroeck

members.lycos.nl/mollennik

Pepingen

Milieuraad Pepingen Ann Cochez

www.pepingen.be

Roosdaal

Gemeente Roosdaal Johnny Vanhee

www.roosdaal.be

Ternat

Milieuraad Ternat Jurgen Thiebaut

www.ternat.be

Een volledigere actuele lijst staat op onze website www.rlzzz.be.

Haag planten

Je plant je haag best tijdens de rustperiode van de natuur: van november tot maart. In geen geval bij vorst of wanneer de grond te nat is. De beste plantperiode loopt van half november tot half december. Plant nooit bij vriesweer, felle zon, koude en droge oosten- tot noordenwind! Ideaal is zacht en vochtig weer zoals mist of motregen. Je plant best 4 planten per strekkende meter met plantgoed van van 60 Ă 80 cm. Als je verder uit elkaar plant, dan duurt het langer vooraleer de haag volledig dicht is gegroeid. Dichter bij elkaar planten is niet nodig, omdat een aantal planten dan onvoldoende ruimte krijgen om een gezond wortelstel te ontwikkelen. Stokjes naast de planten of lijnen ertussen is niet nodig maar kan nuttig zijn in het begin. Laat plantgoed nooit zomaar liggen nadat je het gekocht hebt. De wortels mogen in geen geval uitdrogen, want dan sterven ze af. Als het plantgoed niet onmiddellijk wordt aangeplant, kan je het een tijdje inkuilen op een beschutte plaats. Dit betekent dat de planten samen in een ondiepe kuil worden gestopt, met een flinke laag aarde enkel boven op de wortels (niet boven de bladeren).

Voor het planten kan je de bundels plantgoed enkele uren met de wortels in water leggen en is het nuttig om de grond

bewerken:

aanwezige

vegetatie zoveel mogelijk verwijderen en U-vormige plantgaten maken waar de wortels helemaal en onbeschadigd in kunnen. Eventueel kan je in plaats van aparte plantgaten één sleuf maken. Na het planten kan je een laag hakselhout aanbrengen die als winterbescherming kan dienen en het opkomend onkruid in de lente kan beperken. In een gemengde haag zet je bij het planten de verschillende soorten best niet kriskras door mekaar: de sterkst groeiende soorten zouden de minder sterke groeiers kunnen overwoekeren. De soorten kunnen dus best groepsgewijs aangeplant worden op één rij: telkens drie tot vier planten van dezelfde soort bij elkaar, met een plantafstand van 25 cm. Voorbeeld van een

beplantingsschema

voor een bloesem- en bessenhaag met A meidoorn, B sleedoorn, C gelderse roos, D rode kornoelje, E kardinaalsmuts en F vlier: A A A A B B B B C C C C D D D D E E E E F F F F

Je kan ook twee rijen aanplanten als je een breed en hoog uitgroeiende houtkant wilt krijgen. Na verloop van tijd zal dit een dichte begroeiing worden, en na een paar jaar is uitdunnen wel noodzakelijk. Bij het aanplanten van een houtkant kan je de planten wat verder uit elkaar zetten, bijv. op 1 meter van elkaar. A A B C C D E E F A B B C D D E F F

De haag en de wet Volgens het veldwetboek moet een haag minimaal 0,5 meter van de perceelsrand verwijderd staan. Als de buren echter schriftelijk akkoord zijn, mag ze op de perceelsrand staan. Onderhoudskosten worden dan gedeeld. In sommige gemeenten bestaan plaatselijke verordeningen die de afstand anders regelen. Praktisch gezien is het aangeraden om een bloesemhaag op ongeveer 1 meter van de perceelsrand te plaatsen.

Indien een haag geplant wordt op plaatsen waar er dieren bij kunnen, moet ze tegen vraat beschermd worden. Dit kan door er draad rond te plaatsen. Wanneer we een haag planten, is het uiteraard de bedoeling dat het een ‘dichte’ haag wordt. Het is daarom belangrijk dat de zijknoppen snel uitgroeien tot zijwaartse takjes. Daarom knip je best de topjes bovenaan van de planten af met de snoeischaar. Streekeigen hagen zijn wilde variëteiten die aangepast zijn aan de bodem van de streek en goed groeien zonder meststoffen. Wel kan je bij het planten wat goed verteerde compost in het plantgat werpen om het aanslaan van de wortels te vergemakkelijken.

Doolhoven en labyrinten Als je helemaal bezeten geraakt bent door een streekeigen haag kan je natuurlijk ook een hagendoolhof aanleggen! Op die manier kan je een zo lang mogelijke haag in je tuin passen. Doolhoven prikkelen de verbeelding van veel mensen, niet alleen als ornament, maar ook als fenomeen om in te dwalen, tot inkeer te komen, of gewoon mee vermaakt te worden. De Nederlandse stichting Doolhof en Labyrint, www.doolhoven.nl, heeft een boeiend boek uitgegeven over de geschiedenis en aanleg van doolhoven en labyrinten.

Perenvuur of bacterievuur in meidoorn Er is vroeger heel wat te doen geweest over het gevreesde perenvuur, een ziekte die schade kan veroorzaken in de fruit- en sierteelt. Door de grote aanwezigheid van meidoornhagen in het landschap werden deze als schuldige aangewezen voor de verspreiding. Inmiddels is aangetoond dat de relatie tussen perenvuur en meidoorn beperkt is, maar toch zijn maatregelen nodig als er besmetting is. Indien een meidoornplant in je haag aangetast is krijgt hij bruinzwarte, als verschroeid uitziende takken. Je moet dan gewoon de zieke plantendelen wegknippen en bij voorkeur verbranden. De snoeischaar nadien ontsmetten want anders kunnen gezonde planten aangetast worden. De overblijvende gezonde meidoornplanten snoeien om bloei te voorkomen. Alle adviezen staan op www.favv-afsca.fgov.be.

Haag onderhouden

Geschoren doornige haag

“Bezint eer ge begint!” Door je haag regelmatig te scheren krijg je een mooie vaste vorm, maar geen bloemen en vruchten. Hoe minder je snoeit, hoe meer bloemen en bessen de haag zal dragen. Een doornloze haag wordt meestal één of twee keer per jaar geschoren en een bloesem- en bessenhaag slechts één keer om de paar jaar. Voor een doornige haag kan je kiezen of je al dan niet regelmatig scheert. Geschoren:

Ongeschoren:

strakke vorm maar

wilder maar met

geen vruchten en

vruchten en bloemen

bloemen Doornige haag

Geschoren doornloze haag

Bloesem- en bessenhaag

X X

Er is geen vast snoeiseizoen, maar snoei zeker niet als het echt droog en warm weer is om ‘verbranding’ te vermijden. Omwille van het broedseizoen is snoeien tussen eind april en begin juni niet aangewezen. Geschoren doornige haag en geschoren doornloze haag De eerste twee jaren moet je de dichte haag creëren door de toppen van de haag flink in te korten, bijv. tot in de helft van de twijgen. Vanaf het derde jaar krijgen de haagplanten één of twee keer per jaar een vormsnoeibeurt. De onderzijde moet steeds breder zijn dan de bovenzijde om de onderste takken voldoende licht te geven. Indien dit niet het geval is zal de haag na het scheren gemakkelijker kale plekken krijgen. Ongeschoren doornige haag en bloesem- en bessenhaag Je kan de haag vrij laten doorgroeien met snoeibeurten om de twee jaar. Eventueel kan je in de winter de sterkst groeiende takken wegzagen en jaarlijks onmiddellijk na de bloei de snelst groeiende toppen snoeien. Dankzij het uitblijven van een jaarlijkse snoeibeurt zullen de haagplanten uitbundig bloeien en vrucht dragen. Houtkant De eerste twee jaren beperkt het onderhoud zich tot het vrijhouden van de haagplanten. Na twee jaar wordt de beplanting in de winter kort afgeknipt of afgezaagd tot op ongeveer 15 cm boven de grond. Nieuwe scheuten kan je 5 à 10 jaar laten groeien en dan opnieuw aan de basis afzagen. Om kaalslag te vermijden kan je het werk best strooksgewijs spreiden over verschillende jaren.

Lekkere sleedoornjenever Een hartversterker voor de wintermaanden! Neem een halve kilogram sleedoornpruimen die reeds bevroren zijn geweest en doorprik ze met een naald. Kook vervolgens een kwart liter water met 300 gram kandijsuiker. Laat deze zoete siroop afkoelen en voeg er 1 liter jenever aan toe. Doe vervolgens de halve kilogram sleedoornpruimen in een twee liter bokaal en voeg hier de gesuikerde jenever aan toe. Laat alles 2 tot 3 maanden op een warme plaats staan en schud geregeld op. Tegen nieuwjaar is de drank klaar.

Wat met snoeisel? Werken in de tuin kan leuk en ontspannend zijn, maar het moet ook niet te veel werk zijn. Veel snoeiwerk vraagt naast een fysieke ook dikwijls een financiĂŤle prijs, omdat

veel

plaatsen

betaald

moet

worden

snoeiafval

het

gemeentelijke containerpark kwijt te kunnen. Daarom is het van belang om op voorhand goed na te denken over wat je met je tuin wil. Een kringlooptuin is een interessante optie. Een kringloop- of afvalarme tuin is een tuin die niet meer afval oplevert dan dat hij zelf kan verwerken. De Provincie Vlaams-Brabant heeft heel wat brochures over kringlooptuinieren en het verwerken van tuinafval. Meer info vind je op de website van de provincie Vlaams-Brabant www.vlaamsbrabant.be/wonen-milieu/milieu-en-natuur/milieutips en kan je bestellen via afvalbeleid@vlaamsbrabant.be of 016 26 72 64. Niet verbranden Het verbranden van snoeihout is in de meeste gevallen bij wet verboden. Daarnaast is het ook nog eens ongezond en nadelig voor het milieu. Je doet het dus beter niet, want er zijn genoeg goede alternatieven. Kan je het snoeihout echt niet in je eigen tuin verwerken, dan kan je het naar het containerpark brengen. Snipperwand Met behulp van palen en betonnetten kan je een frame maken, dat je kan vullen met de gehakselde houtsnippers. Op deze manier maak je een snipperwand, die je als afscheiding in je tuin kan integreren.

Takkenril Het aanleggen van een takkenril is een gemakkelijke manier om snoeiafval te verwerken. Het komt er op neer dat je het snoeihout stapelt tussen palen. Een takkenril

kan

elk

jaar

opnieuw

aanvullen,

omdat

onderste

takken

samengedrukt worden.

Herfstbladeren laten liggen In plaats van bladeren die van de haag vallen onmiddellijk te verwijderen en daardoor te moeten afvoeren, kan je ze ook ter plaatse laten liggen. Door ze onder de haag, op de bodem te laten liggen beschermen ze de bodem en stimuleren ze het bodemleven, wat interessant is voor de hagen. Snoeihout versnipperen Als je het snoeiafval versnippert met behulp van een hakselaar, kan je de houtsnippers laten verteren tussen de struiken. Het kan dan rustig verteren tot humus, waardoor de voedingsstoffen die hierbij vrijkomen langzaam in de bodem kunnen trekken. Ook dieren als de egel en het winterkoninkje profiteren van dode takjes op de bodem. Het snipperhout kan ook gebruikt worden om te mengen met gazonmaaisel in een compostbak of â&#x20AC;&#x201C;vat. Hierdoor zal de compostering van het gras sneller en met minder geurtjes gebeuren.

Vlechten In iedere haag vallen na verloop van tijd gaten. Bijvoorbeeld omdat vee er aan vreet, de onderste takken te weinig licht krijgen of er struiken doodgaan. Je kan de gaten herstellen door hagen te vlechten. Het vlechten van hagen is een ambacht dat in grote delen van Europa gebruikelijk was. Het was tot zo’n honderd jaar geleden een normale wijze van hagenonderhoud. Je maakt gebruik van de natuurlijke reactie van de struik om altijd naar het licht en naar boven te groeien. Bij het vlechten probeer je door het buigen en inkappen van takken en stammen, zoveel mogelijk horizontale takken in een haag te krijgen. Als de struiken daarnaast doornen hebben dan wordt het onmogelijk om er doorheen te komen. Vlechten kunnen we grofweg in twee grote groepen verdelen: het invlechten en het leggen van een haag. Invlechten ‘Invlechten’ gebeurt door takken om te buigen en dood hout te gebruiken om een gat te dichten. Met dode takken wordt er een structuur gevlochten, de jonge twijgen groeien langs deze structuur,

waardoor

haag

opnieuw

kan

dichtgroeien. Leggen ‘Leggen’ is het inkappen en ombuigen van de gehele struik. Dit gebeurt in de winter. Je hakt de jonge plantjes om, zonder ze helemaal door te hakken. Dan buig je ze en vervlecht je de in de breedte groeiende takken. Om te voorkomen dat de stammen afbreken kan je steunpalen plaatsen en dan een band

invlechten van

wilgentenen of van hazelaar. Heggenleggen is een techniek die in aanvulling op regulier snoeien wordt uitgevoerd om de 15 à 25 jaar. Vrijwel alle struiken kunnen gelegd worden als ze minimum 4 jaar oud zijn, maar liefst pas na 8 jaar.

Meer informatie

Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën, www.rlzzz.be IGO Leuven e.a., Haagcampagne 2008. www.haagcampagne.be Natuurpunt, “Behaag ... Natuurlijk”. www.natuurpunt.be/behaag Provincie Vlaams-Brabant, Milieutips. www.vlaamsbrabant.be/wonen-milieu/milieu-en-natuur/milieutips Regionaal Landschap Haspengouw, Landschapsloket. www.rlh.be Regionaal Landschap Noord-Hageland, www.rlnh.be Velt (2008), Stappen naar een ecologische tuin. www.velt.be InVerde, Cursus snoeien van hagen en heesters. www.inverde.be CLM (2007), Groene lijnen in het landschap. www.clm.nl/actueel/090307.html KU Leuven-Kortrijk, Plantengids. www.kuleuven-kortrijk.be/bioweb Stichting wAarde, Vlechtheggen. www.waarde.nl/proj-vlechtheggen.htm Vergroot de Hoop, www.vergrootdehoop.be Stichting Doolhof en Labyrint, www.doolhoven.nl Heggen - Bureau voor Landschapsbeheer, www.heggen.nu/vlechtstijlen.htm National Hedgelaying Society, www.hedgelaying.org.uk

Regionaal Landschap Zenne, Zuun & ZoniĂŤn zit in je natuur!

Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën vzw

Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën vzw zijn 15 gemeentes (*) en 20 verenigingen voor natuur, landbouw, jacht en toerisme uit het Pajottenland, de zuidelijke Zennevallei en een stuk Zoniënwoud. Samen met jou werken we aan natuur en landschap en laten we iedereen genieten van onze mooie streek. Onze projecten steunen onder andere planten en dieren van bij ons, poelen, hagen, boomgaarden, trage wegen, knotbomen en landschap. (*) Gemeentes Beersel, Bever, Dilbeek, Drogenbos, Galmaarden, Gooik, Herne, Hoeilaart, Lennik, Liedekerke, Pepingen, Roosdaal, Sint-PietersLeeuw, Ternat en de stad Halle.

Werkten mee aan deze brochure: Redactie:

Alwin Loeckx

Bronnen:

“Haagcampagne”, “Behaag … Natuurlijk” e.a.

Foto’s:

© Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën behalve: - p 4: Pajottenland+ - “Snipperwand en takkenril”: Provincie Vlaams-Brabant - Haagplanten uit “Haag kiezen”: KU Leuven-Kortrijk - “Invlechten en leggen”: Heggen.nu en National Hedgelaying Society

V.U.:

Martin Schoukens

Adres:

Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën Oude Pastorie, Donkerstraat 21, 1750 Gaasbeek tel: 02 452 60 45 – fax: 02 460 07 01 e-mail: info@rlzzz.be website : www.rlzzz.be Met financiële steun van de provincie Vlaams-Brabant