finance nieuwe china’s Colombo, Sri Lanka
22 safe
nieuwe china’s finance
Op zoek naar het nieuwe China
Het duurt nog een paar jaar voordat China de Verenigde Staten heeft ingehaald als de grootste economie ter wereld, maar beleggers kijken alweer een stap verder. De komende veertig jaar groeit, volgens ramingen van Citibank, het belang van Azië in de wereldeconomie van iets meer dan een kwart nu naar precies de helft. China speelt een belangrijke rol, maar in de slipstream van de economische grootmacht volgen kleinere landen. Een rondje langs vijf groei-economieën met gezamenlijk bijna zeshonderd miljoen ambitieuze wereldburgers. Tekst Peter van Kleef
Beeld Getty Images en Hollandse Hoogte
safe 23
finance nieuwe china’s Inwoners: 240 miljoen Verwachte economische groei: 6,2%* Verwachte inflatie: 7,1%* Corruption Perception Index: 110 (van de 178 landen) Bijzonderheden: Het eilandenrijk drijft op export van grondstoffen. Meer dan de helft van de bevolking (55 pro cent) is afhankelijk van de agra rische sector, 16 procent leeft onder de armoedegrens. * Bron : IMF
supermarkt in Jakarta
Indonesië Veel meer dan de frontier markets – economieën die het in zich hebben uit te groeien tot opkomende markten – Vietnam en Bangla desh is Indonesië een land dat zich al jaren met recht een grootmacht in opkomst mag noemen. Het eilandenrijk herbergt de grootste moslimpopulatie ter wereld, liefst 86 procent van de 240 miljoen (overwegend jonge) inwoners is moslim. Het land voldoet aan veel vereisten om het groeisprookje nog tijdenlang vol te houden: een grote en jonge ambitieuze bevolking en veel bodemschatten. Indonesië is rijk aan grondstoffen en basismaterialen als koper, nikkel, olie, palmolie en ijzererts. De
Hamburgertent in jakarta
24 safe
Stock picks Astra International (tweewielers); Bank Mandiri (bank) urbanisatie zorgt voor een grotere welvaart en groeiende steden, hoewel het wat dat betreft niet erg helpt dat het land uit een versnipperde hoeveelheid eilanden bestaat. Wat ook niet helpt is de diepgewortelde corruptie. ‘Die wordt door de huidige president Yudhoyono weliswaar aangepakt, maar is niet zomaar uitgeroeid’, stelt Koos Burema, emerging markets analist bij Robeco. ‘De opkomst van islamitische partijen doet de economische zaak ook geen goed. De islamisering is een trend en een risico voor beleggers. De ontwikkeling van vrouwen wordt door de islamitische regels tegengegaan, net als de vrije
media en de alcoholconsumptie.’ Dat het land na jaren van groei nog een flinke weg te gaan heeft, is snel duidelijk. Slechts veertien procent van de bevolking beschikt over een tweewieler – het belangrijkste vervoermiddel in het land, een slordige 45 procent over een mobiele telefoon en net dertig procent over een bankrekening. Met name de financiële dienstverlening kan nog een enorme groei doormaken de komende jaren. Niettemin kent de beurs van Jakarta (in 2009 nog goed voor een rendement van negentig procent) een aantal grote, liquide aandelen. Astra International, fabrikant van gemotoriseerde
tweewielers, en Bank Mandiri kunnen volgens Burema profiteren van de groei van de binnenlandse consumptie. Inflatie, het spook dat in heel Azië rondwaart, en politieke onrust liggen als spelbrekers op de loer. Omdat de financiële markt in Indonesië redelijk ontwikkeld is, stroomden buitenlandse investeringen de afgelopen jaren binnen. De regering doet er veel aan om Indonesië klaar te stomen voor een heuse inhaalslag ten opzichte van de ontwikkelde landen. Daarvoor zijn drie speerpunten aangewezen: infrastructuur, energie en landbouw, waar jaarlijks vele miljarden ingepompt worden.
moskee in zakencentrum van Jakarta
nieuwe china’s finance Inwoners 165 miljoen Verwachte economische groei 6,3%* Verwachte inflatie 7,6%* Corruption Perception Index 134 (van de 178 landen) Bijzonderheden De natuurelementen trekken een wissel op Bangladesh en dat zorgt ervoor dat 49,8 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Twee derde leeft van de landbouw. * Bron : IMF
Bangladesh Vorig jaar stond Bangladesh plotseling op de kaart van beleggers. Het land was een van de best presterende beurzen van 2010. Het optimisme op de beurs dateerde evenwel al van langer geleden. Tussen 2000 en 2010 – de decade die in de ontwikkelde markten bekendstaat als het Verloren Decennium – steeg de index van Dhaka meer dan duizend procent in waarde. Begin 2011 kwam het land opnieuw in de media, toen boze beleggers het beursgebouw wilden binnenvallen. In een paar dagen tijd was de beurs van Dhaka een kwart in waarde gedaald en daarop had een nieuwe generatie lokale beleggers duidelijk niet gerekend. Beleggen in Bangladesh? Ja, dat kan. Het land heeft met 165 miljoen inwoners veel te bieden, al haalt het bijna alleen bij overstromingen de krantenkoppen. Bangladesh is een van de grootste textiellanden ter wereld. En ook bedrijven als Nike en Adidas, maar ook de Chinese schoenen fabrikant Yue Yuen, hebben hun productie grotendeels naar de Aziatische delta overgebracht. De extreem lage loonkosten zijn hét sterke punt van Bangladesh, samen met een gunstige demografische opbouw van de bevolking. Maar liefst 73 procent van de bevolking woont op het platteland. Als Bangladesh het probleem van tyfoons en overstro-
Stock pick Grameen Phone (telecom) mingen kan overwinnen, is er een enorm groot potentieel zichtbaar. Zo is Bangladesh ondanks de grillen van de natuur nog altijd de vierde rijstexporteur ter wereld. Jute, suikerriet, tabak en graan zijn andere belangrijke export producten. Lage lonen en een omvangrijke bevolking: veel lijkt het niet voor een land dat verder niet kan bouwen op bijvoorbeeld veel bodemschatten. ‘Maar juist die twee factoren zorgen voor een analogie met China’, vindt analist Burema. En dat mag niet onderschat worden. Beleggers namen daar in 2010 een voorschot op, toen de beurs van Dhaka tot de top-3 in de wereld werd gerekend. Dit jaar behoort de beurs met een negatief rendement van 34 procent in euro’s (per eind mei) tot de slechtste in de regio. Als het proces van industrialisatie en urbanisatie eenmaal op gang komt, is de potentie groot. Het land kan dan een enorme inhaalslag maken. Zeker in de consumentenbestedingen. Bangladesh heeft op dit moment bijvoorbeeld een lage penetratiegraad van veertig procent in telefonie. Op afstand gevolgd door koelkasten, airco’s en auto’s. Het wachten is tot iets of iemand deze schone slaapster wakker kust. Van de politiek hoeft het land het niet te verwachten, denkt Burema. De twee grootste partijen, Awami League en de National Party, zitten elkaar voor-
al dwars, wat de economische ontwikkeling én de aanpak van de jaarlijks terugkerende overstromingen frustreert, om nog maar te zwijgen van de corruptie. Het beursfeestje van de laatste jaren op de beurs van Bangladesh biedt overigens geen garantie voor de toekomst. De enige garantie die beleggers er hebben, is die van een achtbaanervaring. Zo wonnen zij tussen juli 1996 en mei 1997 meer dan 250 procent om vervolgens in eenzelfde periode alles weer kwijt te raken.
^ beurs van Dhaka hoofdstad Dhaka is een van de dichtstbevolkste steden ter wereld
safe 25
finance nieuwe china’s Inwoners 20 miljoen Verwachte economische groei 7,0%* Verwachte inflatie 7,9%* Corruption Perception Index 91 (van de 178 landen) Bijzonderheden Het land veert op na 25 jaar burger oorlog, maar nog steeds leeft, vol gens de cijfers van de Verenigde Naties, ruim 22 procent van de bevolking onder de armoedegrens. * Bron : IMF
Colombo Plaza Hotel
Sri Lanka In 2009 was de beurs van Colom bo de allerbeste van de hele wereld, met een rendement van 125 procent. Vorig jaar herhaalde de beurs dat huzarenstukje. Met een rendement van 96 procent was Sri Lanka opnieuw ’s werelds beste. En met een enorme voorsprong op de nummers twee en drie, Iran en Peru (met rendementen van respectievelijk 68 en 65 procent). Waar een relatief klein land al niet groot in kan zijn. Want met twintig miljoen inwoners is Sri Lanka geen Aziatische reus. Het nieuwe China zal het alleen al daarom niet worden. De krankzinnige stijging van de beurs van Colombo in de afgelopen twee jaar heeft een voor de hand liggende oorzaak. In mei
Haven van Colombo
26 safe
Stock pick John Keels Holding (conglomeraat) 2009 kwam er een einde aan de burgeroorlog, toen de Tamil Tijgers, in het nauw gedreven, hun wapens neerlegden. Ook dit jaar houdt het feest op de beurs aan, zij het met iets meer ingetogenheid (18 procent in euro’s, per eind mei). Natuurlijk lift Sri Lanka ook mee in de slipstream van grote broer India, maar het is vooral het nieuwe tijdperk van vrede dat de beurs hoger zet. Emerging markets analist Burema: ‘Toerisme neemt een vlucht en in het noordoosten van het eiland – waar de Tamils lang de baas waren – kan de uiterst vruchtbare grond nu eindelijk voor landbouw worden aangewend. De Commercial Bank of Ceylon verwacht een economische groei van 8 procent in 2011,
investeringen in de industrie en infrastructuur nemen snel toe.’ Ook de kredietmarkt getuigt van groei. De leningengroei ligt rond de 25 tot 30 procent per jaar. De inflatie is nog geen onoverkomelijk probleem, denkt Burema. ‘Acht procent is relatief hoog, maar niet uitzonderlijk voor een groeiland. De rente ligt nu iets onder dat niveau, dus een renteverhoging zal er wel aankomen. Toen de inflatie daalde, heeft de centrale bank de rente iets te enthousiast verlaagd.’ Hoewel Sri Lanka geen grondstoffeneconomie heeft, is het wel een grote exporteur van textiel, rubber en natuurlijk ceylonthee. Na Kenia en China is het de grootste thee-exporteur ter wereld. Dat
het land relatief klein is, kan een probleem worden. ‘Je bereikt op een gegeven moment een omslag punt in je groei, maar de groei van structurele investeringen in het noordoosten van Sri Lanka, die houdt nog jaren aan.’ Sri Lanka is bovendien een gewilde hub voor schepen, wat de economie ook een impuls geeft. Wie de koersstijgingen van 2009 en 2010 ziet, weet dat de aandelen in Sri Lanka flink aan de prijs zijn. Wachten op een stevige correctie is aan te raden. Een relatief liquide aandeel is John Keels Holding, een heus conglomeraat dat zowel financiële dienstverlening doet als hotels exploiteert en dus profiteert van de binnenlandse investeringen én het toenemende toerisme.
textielfabriek in Thulhiriya
nieuwe china’s finance
< Beurs van Colombo
Kleiner is fijner
Uit cijfers van de database- van indexprovider MSCI Barra blijkt dat de afgelopen drie jaar de kleinste beurzen in de frontier markets het best presteerden. Over die meetperiode behaalde geen enkele ontwikkelde markt een positief rendement. In opkomende markten waren enkele positieve uitschieters te vinden, terwijl in frontier markets, met uitzondering van de Arabische wereld, over de afgelopen 36 maanden wel een fraai rendement werd behaald, ook al omvat die periode de grote schok op de financiële markten na het omvallen van Lehman Brothers in de zomer van 2008. 1 MSCI Sri Lanka 2 MSCI Colombia 3 MSCI Indonesië 4 MSCI Chili 5 MSCI Filippijnen
113,82% 78,38% 58,23% 58,03% 51,13%
Vietnam en Turkije behoren met respectievelijk 41,85 en 25,25 procent ook tot de beste jongetjes van de klas. Cijfers van de MSCI Bangladesh over de meetperiode van drie jaar ontbreken bij MSCI Barra. (Peildatum: 14 juni 2011) Beeld iStockphoto
safe 27
finance nieuwe china’s Inwoners 88 miljoen Verwachte economische groei 6,3%* Verwachte inflatie 13,5%* Corruption Perception Index 116 (van de 178 landen) Bijzonderheden Rijst is ondanks de economische groei nog altijd exportproduct nummer 1 van Vietnam. De rijst plantages kennen een 4350 kilo meter lang netwerk van dijken, dammen, kanalen en sloten voor irrigatie en overstromingsbeheer. * Bron : IMF
Zakenvrouw Ha laat zich vervoeren n haar Porsche
Vietnam Loempia’s en scooters. Zeker, maar Vietnam heeft veel meer te bieden dan dat. Het land is vooral bezig de plaats van China in te nemen als productieland met lage lonen. Vietnam heeft 88 miljoen inwoners en die laten, zoals in veel opkomende markten, een grote drive zien om zich op te werken naar een hoger welvaartsniveau. De economische groei ligt er de laatste jaren rond de 7,8 procent, vergelijkbaar met een land als India. Mobiele telefonie en internet hebben de ogen van veel Aziaten geopend voor de levensstandaard in het Westen en hebben daarmee ook hun ambitie om zelf hogerop te komen aangewakkerd. Het land kent een redelijk niveau van basiseducatie, het analfabetismecijfer is laag, maar
Hoofdstad Ho Chi Minhstad
28 safe
Stock picks Vinamilk (zuivelbedrijf); FPT (mobiele telefonie/it) er is nog een flinke slag te maken wat betreft scholing en onderwijs. Vooralsnog vertoont Vietnam veel gelijkenissen met het China van tien, twintig jaar geleden, stelt Robeco’s emerging markets analist Burema. ‘De skyline van een stad als Ho Chi Minh City, het voormalige Saigon, is de afgelopen vijf jaar drastisch veranderd.’ Daaraan dragen vooral projectontwikkelaars uit landen als ZuidKorea en Taiwan bij. ‘Het Taiwa nese raffinagebedrijf Formosa investeert in een staalfabriek in Vietnam, maar wil op termijn ook een eigen raffinaderij en een elektriciteitscentrale en meteen ook maar een eigen haven bouwen.’ En niet alleen de infrastructuur staat in bloei; ook de zuivelindustrie maakt een duizelingwekken-
rijstveld plus olieraffinaderij in Dung Quat
de groei door. De toegenomen welvaart zorgt voor een ander levenspatroon met andere eetgewoonten. ‘Twintig jaar geleden was de melkconsumptie per hoofd van de bevolking in Vietnam een halve liter per jaar. Vijf jaar geleden lag dat al op negen liter.’ En ook de agrarische sector profiteert mee. De welvaart is in Vietnam veel eerlijker verdeeld dan in bijvoorbeeld China, waar het verschil tussen platteland en steden immens is. In Vietnam neemt de urbanisatie ook toe, vooral rond de twee belangrijkste steden Hanoi en Ho Chi Minh City. Daardoor groeit de dienstensector, net als infrastructuur en onroerend goed, maar nog altijd is vijftig procent van de bevolking werkzaam in de land-
bouw. Net als in de rest van Azië is de inflatie er hoog, rond de twintig procent. De centrale bank en de overheid hebben de inflatie niet echt onder controle gekregen. Vietnam importeert veel olie, maar heeft eindelijk een begin gemaakt met het oppompen van olie uit de eigen offshorevelden. Zeker nu de voedsel- en grondstoffenprijzen weer oplopen, dreigt er een serieus probleem. Brandstofkosten stegen met dertig procent in de eerste vijf maanden van dit jaar. Uit vrees vluchtten veel Vietnamezen in goud en Amerikaanse dollars. De Vietna mese index daalde in mei hard. Maar volgens lokale analisten is het met beursdalingen in Vietnam net als met tyfoons: ze zijn verwoestend, maar duren kort.
nieuwe china’s finance Inwoners 80 miljoen Verwachte economische groei 4,6%* Verwachte inflatie 5,7%* Corruption Perception Index 56 (van de 178 landen) Bijzonderheden Al in 2007 drong Turkije door tot de vijftien grootste economieën ter wereld. De spectaculaire groei zorgt voor steeds terugkerende inflatiedruk. * Bron : IMF
Turkije Het scharnierpunt van Oost en West. Een veel betere locatie had groeimarkt Turkije niet kunnen uitzoeken. De plek waar twee werelden samenkomen. Ruim tachtig miljoen Turken gaan over een paar jaar deel uitmaken van de Europese Unie. Of niet, maar dat is feitelijk niet het belangrijkste. De ontwikkelingen die het land de afgelopen jaren al heeft doorgemaakt en de komende jaren nog gaat doormaken om aan de EU-richtlijnen te voldoen, zijn veel belangrijker dan een pluche stoel in Brussel. Ook Turkije heeft een jonge, snel groeiende bevolking en bovendien een behoorlijk
Stock picks Isbankasi (bank); Halk Bankasi (bank); Tupras (raffinage) educatieniveau. Het land heeft ook een privatiseringsgolf gekend, die bijvoorbeeld voor de telecomsector zeer gunstig heeft uitgepakt. De Turkse index bestaat voor ongeveer de helft uit banken. Grootste nadeel, zeker anno 2011, is dat het land bijna al zijn olie moet importeren. De hoge olieprijs trekt een stevige wissel op de economische groei, en stuwt de inflatie naar grotere hoogten – iets meer dan zeven procent, hoewel dat in de Turkse geschiedenis geen gefronste wenkbrauwen zal opleveren. De Turken zijn veel hogere cijfers gewend. ‘Dat neemt niet weg dat de hoge olieprijs de
handelsbalans van de Turken verzwakt. Maar de gunstige lange termijnvooruitzichten blijven ongewijzigd’, denkt Burema. De aandelenbeurs van Istanbul beweegt min of meer zijwaarts, sinds er eind oktober 2010 een all time high werd aangetikt. Als een donkere wolk hangt ook hier moslimfundamentalisme boven het land. Al verscheidene malen hebben aanhangers van de seculiere staat gedemonstreerd tegen de wederom herkozen premier Erdogan, die leider is van de religieus-conservatieve AK-partij. Ondertussen worden de Turkse man en vrouw op de straat steeds
welvarender. De groei in krediet (jaarlijks met 25 procent) én van de consumentenbestedingen (jaarlijks tien procent ) zijn een fundament onder de economische groei, die ook dit jaar weer rond de vijf procent moet gaan uitkomen. Uiteraard zijn vooral de banken daar blij mee. En beleggers, want de Turkse beurs bestaat voornamelijk uit banken, plus nog een aantal holdings die weer belangen in die banken hebben. In tegenstelling tot in de ontwikkelde landen was het in Turkije juist de bankensector die in de recente crisisjaren als steunpilaar van de economie fungeerde.
^ winkelstraat Istiklal Caddesi in Istanbul < verkiezingsposter met portret van de huiidge minister-president Erdogan
DISCLAIMER De genoemde stock picks in Turkije en Indonesië maken deel uit van het fonds Robeco Emerging Markets Equities.
safe 29