Mag ik geven?
Aids- en hepatitisinformatie voor bloed-, plasmaen bloedplaatjesdonoren
2
Mag ik geven? De selectie van donoren speelt een belangrijke rol in de veiligheid van zowel de donor als van de ontvanger. In onze donorselectie houden we rekening met: ++ je gezondheidstoestand. Na een infectieziekte bijvoorbeeld word je gedurende ten minste 2 weken uitgesloten voor donatie tot je volledig hersteld bent. Zwangere vrouwen of vrouwen die net bevallen zijn, mogen tot 6 maanden na hun bevalling geen bloed geven. ++ je buitenlandse reizen. Wie bijvoorbeeld tussen 1980 en 1996 - alles bij elkaar geteld - zes maanden of langer in Groot-Brittannië verbleef, wordt uitgesloten als donor om de kans op de overdracht van de menselijke variant van de gekkekoeienziekte te vermijden. Personen die in landen zijn geweest waar malaria voorkomt, mogen tijdelijk geen bloed geven. ++ risicosituaties. Wie bijvoorbeeld een tatoeage of een piercing laat plaatsen, zal tijdelijk geen bloed mogen geven. Soms is het verhoogde risico blijvend. Aan mensen die seks hebben (gehad) tegen betaling wordt bijvoorbeeld gevraagd om geen bloed te geven omdat ze volgens statistische gegevens meer kans lopen op een besmetting met soa’s. Ook mannen die ooit seks hebben gehad met een andere man vragen we om geen bloed te geven, ongeacht of ze veilig vrijen of niet (zie p. 6).
Informatie over aids en hepatitis Veiligheid is voor ons een absolute prioriteit. We willen absoluut vermijden dat er bloed van donoren, die besmet zijn met een door bloed overdraagbare ziekte (hepatitis, aids …), in de bloedvoorraad terechtkomt. Aids is een zeer ernstige, besmettelijke ziekte die het verdedigingssysteem van de patiënt aantast. Een besmetting met hiv, het virus dat aids veroorzaakt, gebeurt door seksueel contact met een besmet persoon of door contact met besmet bloed. Tegen aids bestaat nog geen vaccin of doeltreffend geneesmiddel. Elke donatie van bloed, plasma of bloedplaatjes wordt getest op de aanwezigheid van hiv. Hiv is echter niet opspoorbaar met laboratoriumtests tijdens de vensterperiode. Deze periode bedraagt gemiddeld 11 tot 22 dagen afhankelijk van de gebruikte test, maar kan oplopen tot 6 maanden. Een besmetting met hiv kan tijdens de vensterperiode niet aangetoond worden met tests. Voor de veiligheid van patiënten is het daarom van heel groot belang dat personen met een verhoogd risico voor hiv, hepatitis B of C geen bloed, plasma of bloedplaatjes geven. Zo vermijden we dat er besmet bloed in omloop komt.
3
Risicosituaties voor aids en hepatitis Je mag 4 maanden geen bloed, plasma of bloedplaatjes geven: ++ Je hebt een nieuwe seksuele partner. ++ Je hebt je verwond met een naald of een scherp voorwerp waarop bloed zat van een andere persoon. ++ Je hebt drugs gesnoven. Je mag 12 maanden na beĂŤindiging van onderstaande risicosituaties geen bloed, plasma of bloedplaatjes geven: ++ Je seksuele partner is hiv-positief of heeft aids. ++ Je seksuele partner is een man die ooit seks heeft gehad met een man. ++ Je seksuele partner heeft ooit drugs gespoten. ++ Je hebt een risicodragend seksueel contact gehad en wilt weten of je besmet bent. ++ Je hebt meerdere seksuele partners. ++ Je bent afkomstig uit een land waar aids of hepatitis veel voorkomt en woont minder dan 3 jaar in BelgiĂŤ (te bespreken met de arts). ++ Je seksuele partner is afkomstig uit een land waar aids en/of hepatitis veel voorkomt (te bespreken met de arts). ++ Je seksuele partner doet aan prostitutie. ++ Je hebt seks gehad tegen betaling of je neemt deel aan groepsseks. Je mag nooit bloed geven: ++ Je bent hiv-positief of hebt aids. ++ Je hebt als man ooit seks gehad met een andere man. ++ Je hebt ooit drugs gespoten. ++ Je hebt ooit aan prostitutie gedaan.
4
Help ons de bloedtransfusies veilig te houden Als donor ben je enorm belangrijk voor de veiligheid van bloed. Is er een risicosituatie op jou van toepassing die de kans op een via bloed overdraagbare infectie verhoogt? Dan vragen we je om (tijdelijk) geen bloed, plasma of bloedplaatjes te geven. Want als je de risicosituatie niet meldt, kan dat zorgen voor een dominoeffect.
Wat gebeurt er als je risicosituaties niet meldt? Stel dat je contact hebt met besmet bloed. Of seksueel contact hebt met een persoon die besmet is met hiv of het hepatitisvirus. Als je daarna bloed, plasma of plaatjes geeft en de risicosituatie niet meldt, dan kan dat erge gevolgen hebben. De ontvanger die jouw bloedproduct toegediend krijgt, kan besmet raken met hiv of het hepatitisvirus.
Meld daarom elke risicosituatie! Het is dus erg belangrijk dat je elke risicosituatie meldt, in het belang van de veiligheid van de patiĂŤnt die jouw bloedproduct toegediend krijgt. Een risicosituatie melden kan je via de medische vragenlijst, tijdens je gesprek met de arts, of na je donatie via het telefoonnummer dat je op je postdonatiekaart vindt.
5
Waarom mogen mannen die seks hebben gehad met een andere man geen bloed geven? Dit is een van de meest gestelde vragen over bloed geven. Het uitgangspunt voor deze voorzorgsmaatregel is de veiligheid garanderen van de patiënt die bloed toegediend krijgt. Omdat we begrip hebben voor de emoties die gepaard gaan met deze maatregel, vinden we het belangrijk om deze correct te kaderen.
We baseren ons op de laatste wetenschappelijke cijfers Cijfers tonen objectief aan dat mannen die seks hebben met mannen een verhoogd risico hebben op hiv en andere soa’s. ++ 1 op 20 homoseksuele mannen is besmet met hiv (t.o.v. 1 op 5.000 bij mannen die geen seks hebben met mannen).(1) ++ In 2015 steeg het aantal nieuwe diagnoses met hiv bij mannen die seks hebben met mannen met 5% in vergelijking met 2014.(2) ++ Bij 50% van de nieuw geregistreerde hiv-infecties waarvan de overdrachtswijze gekend is, is seksueel contact met een andere man de oorzaak van besmetting.(2) ++ Seksueel contact tussen mannen vormt niet alleen een risico voor hiv: voor syfilis en hepatitis C is dit in respectievelijk 88% en 100% van de gevallen de oorzaak van besmetting.(3) ++ Wanneer mannen die seks hebben met mannen in België toegelaten zouden worden als donor, zou het risico op hiv-besmettingen door bloedtransfusies met 41,4% toenemen. Het aantal donaties zou maar met 1,5% stijgen.(4) (1) Bron: Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid (WIV), Epidemiologie van aids en hivinfectie in België, 2014 (2) Bron: Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid (WIV), Epidemiologie van aids en hivinfectie in België, 2015 (3) Bron: Nationaal Tropisch Instituut, 2016 (4) Bron: Advies Hoge Gezondheidsraad, nr 8094
We volgen de maatregel van de federale overheid De federale overheid verplicht ons om deze maatregel te nemen op basis van de Europese richtlijn 2004/33/EG die omgezet is in de nationale bloedwetgeving. Die richtlijn deelt seksueel risicogedrag op in twee types: ++ Risicogedrag met tijdelijk uitstel (‘Personen die als gevolg van hun gedrag of activiteit een risico hebben een bloed overdraagbare infectieziekte op te lopen’). ++ Risicogedrag met permanente uitsluiting (‘Personen die als gevolg van hun seksueel gedrag een groot risico hebben om een ernstige bloed overdraagbare infectieziekte op te lopen’).
6
Op basis van de epidemiologische gegevens van het WIV en het advies van de Hoge Gezondheidsraad worden mannen die seks hebben gehad met mannen beschouwd als een hoge risicogroep, die definitief wordt uitgesloten voor bloeddonatie. De Raad van Europa heeft dit bekrachtigd in de Resolutie 2013 (Resolution CM/ Res(2013)3 on sexual behaviours of blood donors that have an impact on transfusion safety).
We stimuleren en doen zĂŠlf onderzoek We volgen de epidemiologische cijfers op de voet en screenen relevant onderzoek om beleidsmakers te adviseren. Maar we doen meer dan dat: we voeren zelf onderzoek uit naar de veiligheid van bloedtransfusie. Ons Centrum voor Evidence-Based Practice deed een onderzoek over bloeddonatie door mannen die seks hebben met mannen. Hoewel er weinig kwalitatief goede studies beschikbaar zijn, geeft de bestaande literatuur aan dat er een verhoogd risico bestaat op hiv bij donoren die minder dan 1 jaar geleden seksueel contact hebben gehad met een andere man. Geen enkele studie toont aan dat bloed van mannen die seks hebben met mannen even veilig is als van mannen die niet behoren tot die groep.
Veilig bloed: een gedeelde verantwoordelijkheid We streven naar een zo groot en veilig mogelijke bloedvoorraad. Maar garanderen dat bloed veilig is, kan alleen maar door een combinatie van maatregelen: zelfuitsluiting van personen met risicogedrag, een strenge donorselectie, gevoelige laboratoriumtests, pathogeeninactivatie van sommige bloedproducten, melding door de donor van elk voorval dat een eerdere donatie ongeschikt maakt voor transfusie (postdonatiekaart). De combinatie van ĂŠlk van die maatregelen maakt het risico dat een infectie via een bloedtransfusie wordt overgedragen van donor naar patiĂŤnt zo klein mogelijk. Als donor vragen we je om ons te helpen om de bloedtransfusies veilig te houden, door elke risicosituatie die op jou van toepassing is te melden voor, tijdens of na je donatie.
Meer vragen en antwoorden Surf naar www.rodekruis.be/msm
7
Doe de donorzelftest! Twijfel je of je bloed, plasma of bloedplaatjes mag geven? Op www.rodekruis.be/donorzelftest vind je de donorzelftest, die je een goede inschatting geeft of je wel of (tijdelijk) geen bloed mag geven. Zo vermijd je dat je voor niets op de bloedinzameling of in het donorcentrum staat. De donorzelftest bevat de meest voorkomende redenen van uitstel en uitsluiting. Op www.rodekruis.be (> Wat kan jij doen > Geef bloed) vind je nog uitgebreidere informatie. Zelfs als je de donorzelftest hebt ingevuld, doet de afnamearts op de bloedinzameling altijd een medisch onderzoek en beslist hij/zij definitief of je bloed mag geven of niet.
facebook.com/RodeKruisVL
twitter.com/RodeKruisVL
www.rodekruis.be
V.u.: Philippe Vandekerckhove, Motstraat 40, 2800 Mechelen | Foto’s Š Frank Toussaint, Bob Van Mol | 2017_006 DOC-10370 [E]
8