rojiwelat 15

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬ ‫[ساڵی ‪[ ]2‬ژمارەی ‪[ ]2012/2/20[ ]15‬رێبەندان ‪ 27011‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫ئۆجەالن‪:‬‬

‫بەدیلكردنی ئۆجەالن گەلی كورد دیلكرا‬ ‫زەینەب كەالری‪:‬‬ ‫ئەوەی لە هەرێمی كوردستاندا بوونی نییە‬ ‫كەلتووری دیموكراتی و یەكتر قەبوڵكردنە‬

‫سەمیرە ئەحمەد‪ :‬پیاوان تەنیا بیر‬ ‫لەخۆیان دەكەنەوە و هیچی تر‬

‫جەمیل بایك‪:‬‬

‫حاجی ئاسكە‪:‬‬

‫دەسەاڵتی كوردی‬ ‫گەرمیانی لە‬ ‫بیرچووەتەوە!!!‬

‫ئەگەر ئیمراڵی بكرێتە ناوەندی شەر‪،‬‬ ‫شەڕ و تێكۆشانمان‬ ‫راستەوخۆ لە دژی ئاكەپە دەبێت‬

‫چاالکییەکانی (‪)6‬مین ساڵیادی شەهید ڤیان كارؤخ بە وێنە‬

‫سلێمانی‬

‫سلێمانی‬

‫كەركوك‬

‫كەركوك‬ ‫كەركوك‬

‫هەولێر‬

‫هەولێر‬

‫دهۆك‬

‫هەولێر‬

‫بەغداد‬

‫~‬ ‫‌بۆ‌سه‌رۆک‌ئاپۆ‬

‫‪Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan‬‬ ‫]‪[Jimarey: 15] [Salî: 2012‬‬

‫گه‌ریالی‌شه‌هید‌ڤیان‌کارۆخ‌‬

‫خۆزگه له گیانم به بههاتر‬ ‫شتێکیتر ههبوایه‬ ‫له پێناو ئازادی سهرۆک‬ ‫و‬ ‫گهلهکهم و ژنه چهوساوهکان‬ ‫فیدا بکردایه‬

‫‪Rojî Wilat‬‬

‫ساڵی ‪ | 2‬ژماره ‪15‬‬ ‫‪2012/2/20‬‬

‫شه‌هید‌سیروان‌ره‌ئووف‬

‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬

‫‪2‬‬

‫سەرنووسەر‬

‫‪3‬‬

‫ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫دیزاین‬

‫هێژا رۆژهەاڵتی‬

‫ژمارەی متامنه‬ ‫‪446‬‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫(‪)17‬ی شوبات و ساڵێك ئەزموون‬ ‫بەیاننامە‬ ‫ساڵی "‪ "2011‬ساڵی لێكترازانی پایەكانی سیستەمی جیهانی بوو‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫‪5‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪22‬‬

‫حكومەتێك لە سەر بنەمای دابەشكردنی پلە و پایە و پارە بێت‬ ‫نە حكومەتێكی بنكە فراوانە‬ ‫جەمیل بایك‪ :‬بەیاسایكردنی سیاسەتی گۆشەگیری لەدژی رێبەر ئاپۆ‬ ‫بەواتای راگەیاندنی شەڕە لە دژی كوردان‬ ‫بیرتانە‪ :‬كۆنگرەی نەتەوەیی پێویستە لەسەرەتای ساڵی كوردیدا پێكبێت‬

‫ئیمرالی‬ ‫ئۆجەالن‪ :‬بەدیلكردنی ئۆجەالن‪ ،‬گەلی كورد دیلكران‬

‫‪9‬‬

‫هاووآلتي‬ ‫‪18‬‬

‫وتار‬ ‫‪12‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪34‬‬

‫سیستەمی هاوواڵتی ئازاد‪،‬‬ ‫ستوونە سەرەكییەكانی ئەم سیستەمە گەنجان و ژنان بۆ خۆیانن‬ ‫پیالنگێڕی (‪)15‬ی شوبات گەورەترین نەهامەتیە لەمێژووی مرۆڤایەتیدا‬ ‫بۆ شەهیدان" دكتۆر سیروان‪ ،‬سیروان رەئووف‪ ،‬سیروان عەلی"‬ ‫نامەیەك بۆ رێبوارانی رێگەی هەقیقەت‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی" لە نێوان پرۆسەكانی نەتەوەبوون و دەوڵەتبووندا"‬ ‫رۆژئاوا چی پێیە بۆ ڕۆژئاوای كوردستان؟!!‬ ‫كێشە رەواكەی گەلی كورد لە نێوان دەستووری كەمالیست و ریفۆرمی ئاكەپە‬ ‫كورد و گوڕانكارییەكانی سوریا‬

‫ژنان‬ ‫‪36‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪42‬‬

‫سەمیرە ئەحمەد‪ :‬پیاوان تەنیا بیر لە خۆیان دەكەنەوە و هیچی تر‬ ‫پێویستە پیاو خۆی لە هزری "تۆ موڵكی من"ی رزگار بكات‬ ‫تێكۆشانمان ژیانە لە گەڵ ژنێكی ئازاددا‬

‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫(‪)17‬ی شوبات و ساڵێك ئەزموون‬ ‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬

‫س��اڵ��ی (‪ )2011‬ه��ەر‬ ‫لەسەرەتاوە ئەو پەپامەیدا‬ ‫كە ساڵێكی ئاسایی نییە‬ ‫و نابێت‪ .‬ئ��ەوە ب��وو بە‬ ‫كۆتایهاتنی دەس��ەاڵت��ی‬ ‫(زەی������ن ع���اب���دی���ن بن‬ ‫عەلی) دەستی پێكرد و‬ ‫بەراپەڕینی گەلی میسر‬ ‫لە (‪)1/25‬دا گوڕوتینی‬ ‫شۆڕش و راپەڕینی دایە‬ ‫گەالنی جیهان بەگشتی و‬ ‫گەالنی ناوچەكە بەتایبەتی‪.‬‬ ‫ئێمەش وەك���و ك��وردب��ە‬ ‫تایبەتی ل��ە ب��اش��ووری‬ ‫كوردستاندا بەم بارودۆخە‬ ‫كاریگەر بوین‪ .‬ئەمەش‬ ‫وایكرد لەالیەك گەلەكەمان‬ ‫بوێرانە تر و ئاشكراتر‬ ‫باسی پێداویستیەكانی‬ ‫و كەمی خزمەتگوزاری‬ ‫و بوونی گەندەڵی لە دەسەاڵت و سیستەمدا‬ ‫دەكرد و الیەنەكانی دەرەوەی دەسەاڵتیش لە‬ ‫هەوڵی ئەوەدا بوون كە رۆڵی مێژوویی بگێڕن‬ ‫و گۆڕانكاری ئەنجام بدەن‪ .‬لەالیەكی ترەوە‬ ‫هەر دوو پارتی دەس��ەاڵت��دار و دەزگاكانیان‬ ‫ترسێكی گەورەیان لێ نیشتبوو‪ ،‬لەوە دەترسان‬ ‫كە ئەو باهۆزە كۆتایی بە ئەوانیش بێنێ‪ .‬لەم‬ ‫سەروبەندەدا لە (‪ )2011/1/29‬بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان بەیاننامەیەكی حەوت خاڵیان باڵو كردەوە‬ ‫و تێیدا داوای هەڵوەشاندنەوەی حكومەت و‬ ‫پەرلەمانی هەرێمی كوردستانیان كرد‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بارودۆخەكەی ئەوەندەی تر ئاڵۆزتر كرد و‬ ‫لە ئەنجامدا لە (‪)2011/2/17‬دا لە سلێمانی‬ ‫دوای رێپێوانێكی هێمنانە ئاڵوزییەك دروست‬ ‫بوو‪ ،‬لێرەوە بۆ ماوەی دوو مانگ خۆپیشاندانی‬ ‫ج��ۆراوج��ۆر لە سنووری پارێزگای سلێمانی‬ ‫بەشێوەی جیاجیا بەرێوە چوو كە لە ئەنجامی‬ ‫ئەم خۆپیشاندانانە چەندین جار توندوتیژی‬ ‫روویدا و تێیدا (‪ )10‬هاواڵتی بوونە قوربانی و‬ ‫شەهیدبوون و سەدانیش بریندار بوون‪ .‬دوای‬ ‫ساڵێك لەم روداوە‪ ،‬نرخاندنێكی بابەتیانە‬ ‫پێویستە و لە رێگەی نرخاندنێكی بابەتیانەوە‬ ‫دەتوانین ئەزموونی باش لەم رووداوانە وەربگرین‪.‬‬ ‫دەسەاڵت ساڵی پاری لە ناو بارێكی دەرونی‬ ‫ناجێگیر و ترسدا تێپەڕاند‪ ،‬مەترسی ئەوەی‬

‫ه��ەب��وو ك��ە كۆتایی پ��ێ ب��ێ��ت‪ ،‬ل��ە الیەكی‬ ‫ترەوە پێش رووداوەك��ان و هەتا لە سەرەتای‬ ‫رووداوەكانیشدا ئامادەیی خۆی نیشاندەدا بۆ‬ ‫گۆڕانكاری و لە بەرامبەریشدا جۆشێكی مەزن لە‬ ‫ناو جەماوەردا هەبوو بۆ چاالكی و گۆڕانكاری و‬ ‫الیەنەكانی دەرەوەی دەسەاڵتیش لە پێگەیەكی‬ ‫بەهێزدا بوون‪ ،‬بەاڵم ئەمڕۆ دەبینین لە الیەك‬ ‫دەسەاڵت هەست بە ئارامی دەكات و لە ناو‬ ‫جەماوەریشدا بە بەراورد بەساڵی رابردوو جۆش‬ ‫و خرۆش كەمتر بۆتەوە و پێگەی الیەنەكانی‬ ‫دەرەوەی دەسەاڵت الوازترە‪ .‬هەر بۆیە دەكرێت‬ ‫بپرسین ئایا ئەمەی ئەمڕۆ چارەنوسە و پێویست‬ ‫بوو وەها بێت یا خود دەكرا ساڵی (‪)2011‬‬ ‫و خۆپیشاندانەكانی جەماوەری كوردستان‬ ‫ئەنجامی تری لێ بكەوتایەتەوە‪ .‬گومانی‬ ‫تێدا نییە كە ئەم بارودۆخەی ئێستا وەاڵمی‬ ‫داخوازییەكانی گەل ناداتەوە و دەسكەوتەكان‬ ‫بە بەراورد بە داخوازیو قوربانیەكان زۆر كەمن‪،‬‬ ‫هەروەها ناكرێت ئەم ئەنجامەش وەكو قەدەر‬ ‫سەیر بكەین‪ ،‬چونكە ئەم ئەنجامە بەرهەمی‬ ‫كۆی كاراكتەرە ناوخۆیی و دەرەكیەكانە كە‬ ‫دەتوانین بەم رەنگە باسیان لێوە بكەین‪.‬‬ ‫كارەكتەری یەكەم‪ ،‬لەم روداوان��ەدا جەماوەر‬ ‫ب��وو‪ ،‬دی��ارە كاتێك باسی جەماوەر دەكەین‬ ‫ئەو ئەنجومەن و كەسایەتیانەشی كە وەكو‬ ‫نوێنەرایەتی جەماوەر خۆیان ناساند دەكەونە‬ ‫ناو ئەم چوارچێوەیەدا‪ .‬لە هەرێمی كوردستاندا‬ ‫ئەوەی بینیمان جەماوەر زیاترلەوەی كە فاكتەرە‬ ‫ناوخۆییەكان بكاتە سەرچاوە و پێ هەڵگرتنی‬ ‫كارەكانی فاكتەرە دەرەكییەكانی كردبووە‬ ‫سەرچاوە و فاكتەرە ناوخۆییەكان رۆڵی الوەكی‬ ‫هەبوو لە خۆپیشاندان و جواڵنەوەی جەماوەردا‪.‬‬ ‫ئەمەش وایكرد كە خۆپیشاندانی ئێمە لە‬ ‫جێگەی ئەوەی خاوەنی خەسڵەتی خۆی بێت‪،‬‬ ‫الیەنی دەرەك��ی و الساییكردنەوە و كۆپی‬ ‫تێیدا بااڵدەست بوو‪ .‬ئەمە خاڵێكی الواز بوو‬ ‫لە خۆپیشاندانەكانی ئێمەدا و بوونە هۆكار بۆ‬ ‫ئەوەی بەفاكتەرە دەرەكیەكان زیاتر كاریگەر بن‪.‬‬ ‫لە الیەكی ت��رەوە لە ب��ەر ئ��ەوەی فاكتەری‬ ‫ن��اوخ��ۆی��ی ن��ەب��وو ب��ە ه��ۆك��اری س��ەرەك��ی و‬ ‫سەرچاوەی چاالكیەكان‪ ،‬ئەوانەی پێشەنگایەتی‬ ‫چاالكیەكانیان دەكرد‪ ،‬بە تایبەتی ئەنجومەنی‬ ‫سەرای سلێمانی خاوەنی هەڵوێستی سەربەخۆو‬ ‫بڕیاری خۆی نەبوو‪ ،‬زیاتر چ��اوی لەالیەنە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنەكان بوو كە رێنمایی بدەنێ و‬

‫لە بەر ئەوەی‬ ‫فاكتەریناوخۆیی‬ ‫نەبوو بە هۆكاری‬ ‫سەرەكی و سەرچاوەی‬ ‫چاالكیەكان‪،‬‬ ‫ئەوانەی‬ ‫پێشەنگایەتی‬ ‫چاالكیەكانیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬بە تایبەتی‬ ‫ئەنجومەنیسەرای‬ ‫سلێمانیخاوەنی‬ ‫هەڵوێستیسەربەخۆ‬ ‫و بڕیاری خۆی نەبوو‪،‬‬ ‫زیاتر چاوی لە الیەنە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنەكانبوو‬ ‫كە رێنمایی بدەنێ‬ ‫و لەوە زیاتر نەیتوانی‬ ‫خۆی لە چەمكی الیەنە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنەكانی‬ ‫ناو پەرلەمان رزگار‬ ‫بكات و هەر ئەمەش‬ ‫وایكرد كە نەتوانێت‬ ‫خاوەنداری لە جەماوەر‬ ‫وداخوازییەكانیان‬ ‫بكات‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لەوە زیاتر نەیتوانی خۆی لە چەمكی الیەنە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنەكانی ناو پەرلەمان رزگار بكات و‬ ‫هەر ئەمەش وایكرد كە نەتوانێت خاوەنداری‬ ‫ل��ە ج��ەم��اوەر و داخ��وازی��ی��ەك��ان��ی��ان بكات‪.‬‬ ‫كاراكتەری دووەم‪ ،‬الیەنە ئۆپۆزسیۆنەكان‬ ‫بوون‪ ،‬ئەوانیش دوو بەش بوون‪ ،‬بەشی یەكەم‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی ن��او پەرلەمان ب��وون‪ ،‬بەشی‬ ‫دووەمیشیان الیەنەكانی دەرەوەی پەرلەمان‬ ‫بوون‪ .‬لە بەشی یەكەمدا چەمكی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان بااڵدەست بوو كە لە الیەك بانگەشەی بۆ‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی حكومەت و پەرلەمان دەكرد‪،‬‬ ‫لە الیەكی ترەوە هەوڵی دەدا چەمكی خۆی‬ ‫بكاتە چەمكی سەرجەم ئۆپۆزسیۆن و جەماوەر‬ ‫و بۆ ئەم مەبەستە دەستی لە ئەنجومەنی‬ ‫جەماوەر و خۆپیشاندان وەردەدا‪ ،‬لەمانەش‬ ‫جیاوازتر چەمكی ناوچەگەریی قوڵدەكردەوە‬ ‫و بەمەش ل��ەالی��ەك دەیخواست ج��ەم��اوەری‬ ‫سلێمانی و دەوروب���ەری وەك��و جەماوەرێكی‬ ‫وشیارتر و ئازادیخوازتر نیشان بدات و ئەوەش‬ ‫نیشان بدات كە دەس��ەاڵت بەگشتی و پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان بە تایبەتی نوێنەرایەتی‬ ‫ئەم جەماوەرە ناكەن و ئەوەی خاوەندارییان‬ ‫لێ دەكات بزوتنەوەی "گۆڕان"ە‪ .‬ئەمەش وایكرد‬ ‫كە بە كاردانەوە لە گەڵ پرسەكەدا مامەڵە‬ ‫بكرێت‪ .‬لە گەڵ ئەمەدا بزوتنەوەی گۆڕان و‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی و كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫بەچەمكی پارتی پێشەنگ مامەڵەیان لە گەڵ‬ ‫دۆخەكەدا كرد و ئامادە نەبوون تایبەتێتی‬ ‫ئەو خۆپیشاندانە جەماوەرییە پەسند بكەن‪،‬‬ ‫ئەمەش دەرفەتی زیاتری دایە دەس��ەاڵت كە‬ ‫ملمالنێیەكە لە ملمالنێی نێوان جەماوەر و‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫دەسەاڵتەوە بگۆڕێت بۆ ملمالنێ نێوان خۆی و‬ ‫چەند الیەنێك‪ .‬لەمەش جیاوازتر ئەوە بوو كە‬ ‫ئەم سێ الیەنەی ئۆپۆزسیۆنی ناو پەرلەمان بە‬ ‫چەمكی كۆپی كردنی راپەڕینی گەالنی تونس‬ ‫و میسر كاریان دەك��رد و خوێندنەوەیەكی‬ ‫بابەتیانەیان بۆ بارودۆخی هەرێمی كوردستان‬ ‫و دۆزی ك��ورد ن��ەب��وو‪ ،‬ئەمانەش دەرفەتی‬ ‫ل��ەب��ار ب��ردن��ی خۆپیشاندانی دروس��ت��ك��رد‪.‬‬ ‫بەشی دووەم���ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن‪ ،‬الیەنەكانی‬ ‫دەرەوەی پەرلەمان بوون‪ ،‬كە پارتی چارەسەری‬ ‫دیموكراتی كوردستان دیارترینیان بوو‪ ،‬ئەم‬ ‫الیەنانە تا ڕادەیەك خاوەنی خوێندنەوەیەكی‬ ‫بابەتی بوون بۆ بارودۆخەكە‪ ،‬بەاڵم لەرووی‬ ‫ك��رداری��ی��ەوە نەیانتوانی كاریگەری لەسەر‬ ‫رەوتی روداوەك��ان بە پێی پێویست دابنێت‪.‬‬ ‫ه��ەرچ��ی ك��اراك��ت��ەری سێیەمە ك��ە الیەنە‬ ‫دەس��ەاڵت��دارەك��ان ب��وون‪ ،‬ئەمانیش لەالیەك‬ ‫خۆیان لەكاراكتەری رژێمە دەسەاڵتدارەكانی‬ ‫ناوچەكە دان��ەب��ڕی و ب��ەك��اردان��ەوە لەگەڵ‬ ‫جەماوەردا كاریان كرد‪ ،‬لە الیەكی تریشەوە‬ ‫هەوڵیاندا كە پرسەكە لە ناوەڕۆكی خۆی دوور‬ ‫بخەنەوە و مۆركی ملمالنێ حزبی بدەنە ئەم‬ ‫رووداوانە و لە ئەنجامدا گەیشتنە ئەم ئامانجە‪.‬‬ ‫ئەم فاكتەرە ناوخۆییانە و هۆكاری دەرەكی‪،‬‬ ‫ب��وون��ە ه��ۆی ئ���ەوەی ك��ە ئەنجامی (‪)17‬ی‬ ‫شوبات بەمڕەنگەی ئێستا بێت‪ .‬دیارە هێشتا‬ ‫ئ��ەو ه��ۆك��اران��ەی ك��ە ب��وون��ە ه��ۆی رووداوی‬ ‫(‪)17‬ی ش��وب��ات ل��ە ن��اوخ��ۆدا كۆتایی پێ‬ ‫نەهاتووە‪ ،‬هێشتا سیستەمی سیاسی‪ ،‬ئیداری‬ ‫و ئ��اب��ووری لە هەرێمی كوردستاندا جێگیر‬ ‫نەبووە‪ ،‬پێوەرەكانی دیموكراتی نەچەسپاوە‪،‬‬

‫‪3‬‬

‫سەروتار‬

‫لە هەرێمی‬ ‫كوردستاندائەوەی‬ ‫بینیمان جەماوەر زیاتر‬ ‫لەوەی كە فاكتەرە‬ ‫ناوخۆییەكان‬ ‫بكاتەسەرچاوە‬ ‫و پێ هەڵگرتنی‬ ‫كارەكانی‪،‬فاكتەرە‬ ‫دەرەكییەكانی‬ ‫كردبووە سەرچاوە‬ ‫و فاكتەرە‬ ‫ناوخۆییەكانرۆڵی‬ ‫الوەكی هەبوو‬ ‫لە خۆپیشاندان و‬ ‫جواڵنەوەی جەماوەردا‪.‬‬ ‫ئەمەش وایكرد كە‬ ‫خۆپیشاندانیئێمە‬ ‫لە جێگەی ئەوەی‬ ‫خاوەنی خەسڵەتی خۆی‬ ‫بێت‪ ،‬الیەنی دەرەكی‬ ‫و الساییكردنەوە و‬ ‫كۆپی تێیدا بااڵدەست‬ ‫بوو‬ ‫گەندەڵی زۆرب��ەی جومگەكانی سیستەم و‬ ‫كۆمەڵگەی پەریشان ك���ردووە‪ .‬ناعەداڵەتی‬ ‫هەیە‪ ،‬خزمەتگوزاری كەمە و دۆزی نەتەوەیی‬ ‫كوردیش چارەسەر نەبوون‪ .‬ئەمەش دەمانخاتە‬ ‫بەردەم بەرپرسیارێتییەكی مێژووییەوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫هەنگاونانە بەرەو وەرچەرخانی دیموكراتی و‬ ‫رێككەوتنی دیموكراتیانەی سەرجەم الیەنە‬ ‫كوردستانیەكان و داڕشتنی دەستووری هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان بەشێوەیەك ك��ەڕەن��گ��دان��ەوەی‬ ‫ئ���ەو رێ��ك��ك��ەوت��ن��ە دی��م��وك��رات��ی��ە بێت‪.‬‬

‫به‌یاننامه‬

‫‪4‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫با هەموومان خاوەندارێتی لەڕێبەر عەبدوڵاڵ ئۆجەالن بكەین‬ ‫(‪)15‬ی شوبات‪ ،‬سیازدە ساڵ بەسەر دەستگیر‬ ‫كردنی ڕێبەر عەبدوڵاڵ ئۆجەالندا تێپەڕ دەبێت‪،‬‬ ‫لەم ماوەیەدا لەدورگەی ئیمرالی لە زیندانێكی‬ ‫تاكە كەسیدا زیندانی كراوەو دوور لە هەموو‬ ‫پێوانەیەكی م��رۆی��ی‪ ،‬ئەخالقی و حقوقی‬ ‫دیموكراتی مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت و ئەوە‬ ‫شەش مانگ زیاتریشە گۆشەگیر كراوە و ڕێگە‬ ‫نادرێت كەوا پارێزەرەكانی سەردانی بكەن و‬ ‫تەنیا بیانووی دەوڵەتی تورك ئەوەیە كە پەیامی‬ ‫سیاسی دەداتە (‪)KCK‬ەو گەلی كورد‪.‬‬

‫جەماوەری تێكۆشەری كوردستان‬

‫بەڕیز عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن لەسەر دۆزێكی یاسایی‬ ‫و تاكەكەسی دەستگیر نەكراوە‪ ،‬بەڵكو لەسەر‬ ‫دۆزی گەلی كوردو داكۆكی كردن لەناسنامەو‬ ‫ڕوومەتی گەلی ك��ورد ڕووب���ەڕووی پیالنگێڕی‬ ‫بویەوەو دەستگیر كراو ڕادەستی توركیا كرایەوە‬ ‫و لەكونجی زیندان توند كرا‪ .‬بەڕیز عەبدوڵاڵ ئۆج‬ ‫ئاالن وەكو گەنجێكی كوردو منداڵی خانەوادەیەكی‬ ‫هەژار ئەو مرۆڤەیە كە دوای زیاتر لە(‪ )50‬ساڵ‬ ‫بەڕیوەچونی سیاسەتی نكۆڵیكردن لەگەلی كورد‬ ‫و هەوڵدان بۆ تواندنەوەی‪ ،‬خواستی سنور بۆ‬ ‫سیاسەتی شۆڤێنی دەوڵەتی تورك دابنێ و‬ ‫لەالیەك بەدەوڵەتی تورك و هاوپەیمانەكانی‬ ‫گوت بەسە بۆ قڕكردن و تواندنەوەی گەلی‬ ‫كورد ولەالیەكی تریشەوە بانگی لەگەلی كورد‬ ‫كرد كەهەستێتە سەر پێ و كۆتایی بە ژیانی‬ ‫ژێردەستی بهێنێ‪ .‬ئۆج ئاالن توانی لەم بوارەدا‬ ‫سەركەوتو بێت‪ ،‬چونكە لەالیەك توانی سنورێك‬ ‫بۆ دەوڵەتی توركدابنێ لەالیەكی تریشەوە‬ ‫گەلی كوردی هۆشیار كردەوەو كردیە خاوەن‬ ‫ئیرادە‪ ،‬ئەمەش بۆ گەلی كوردو ئازادیخوازانی‬ ‫جیهان بووە جێگای دڵخۆشی و سەربەرزی‪،‬‬ ‫بۆ دەوڵەتی توركیاو هاوپەیمانەكانیشی بووە‬ ‫جێگەی نیگەرانی و بێزاری‪ ،‬هەرئەمە وایكرد‬ ‫كە بەشێكی زۆری گەلی كورد ڕێبەر عەبدوڵاڵ‬ ‫ئۆج ئاالن وەكو فریادڕەسی خۆیان ببینن و‬ ‫چارەنوسی خۆیان و بەڕێزیان بەیەكەوە ببەستن‬ ‫و دروشمی(بێ سەرۆك ژیان نابێ) بەرز بكەنەوەو‬ ‫لەژێر دروشمی (كەس ناتوانێت ڕۆژی ئێمە‬ ‫تاریك بكات) بەدەیان كچ و كوڕی كورد گیانی‬ ‫خۆیان كردە پەرژینی ئاگرین بۆ پاراستنی ڕێبەر‬ ‫ئۆج ئاالن و لەباشوری كوردستانیشدا شەهید‬ ‫"سیروان ڕەئوف" و شەهید "ڤیان جاف" دوو‬ ‫نمونەی دیارن‪.‬هەرە دوایش "مستەفا ماڵچۆك"و‬ ‫"ئەڤرم دەمیر" بوو كەدوو گەنجی دڵسۆز بوون‬ ‫وگیانی خۆیان بەختكرد وئەو پەیامەیان دووپات‬ ‫كردەوە كەوا گەنجانی كورد واتا نادەنە ژیانیان‬ ‫كەوا ڕێبەرەكەیان ڕۆژانە ئەشكەنجەی دەرونی‬ ‫ببینێت و لەكونجی زینداندا توند كرابێت‪.‬‬ ‫لەبەرامبەریشدا حكومەت و دەوڵەتی توركیا‬

‫دەخوازن لەكەسێتی ڕێبەر ئۆج ئاالندا ئیرادەی‬ ‫گەلی كورد تێكبشكێنن و گەلی كورد فێری ئەوە‬ ‫بكەن كە خاوەنداری لەبەهای خۆی نەكات و بۆ‬ ‫ئەوەش زیاتر لەشەش مانگە بەڕێزیان گۆشەگیر‬ ‫كردووە‪.‬‬

‫ئازادیخوازان‬

‫دەوڵەتی توركیاو حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی‬ ‫بەحكومەتی پارتی دادو گەشە پێدانیشەوە‬ ‫زۆر هەوڵیاندا كەوا رێبەر ئۆج ئاالن و گەلی‬ ‫كوردو گەریالی ئازادی لەیەكتری داببڕن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیانتوانی سەربكەون‪ ،‬هەر ئەمەیە وایكردووە‬ ‫كەئیتر سنور ناناسن دەخوازن یاسای تایبەت‬ ‫بۆ گۆشەگیری بەڕێزی دابڕێژن و مۆركی یاسایی‬ ‫بدەنە ئەو مامەڵە نامرۆڤانەیەی كە لەگەڵ بەڕێز‬ ‫ئۆج ئاالندا دەیكەن‪ .‬ئەمەش لەكاتێكدا كە‬ ‫ئەردۆغان و پارتەكەی بانگەشەی ئازادیخوازی‬ ‫دەكەن و ڕۆژانە لە بن ناوی داكۆكیكردن لەمافی‬ ‫گەالندا ڕەخنە لەدەوڵەتانی ت��ری ناوچەكە‬ ‫دەگرن و ئامۆژگاری حكومەتەكانیان دەكەن‬ ‫كەمافی گ��ەالن بن پێ ن��ەك��ەن‪ .‬ئەمە جگە‬ ‫لەسیاسەتی بانێكەو دوو هەوا زیاتر شتێكی‬ ‫تر نییە و پێویستی بەشەرمەزار كردن هەیە‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیران‪ ،‬ڕاگەیاندنەكان‪ ،‬ڕێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی و الیەنە سیاسیەكانئەگەر‬ ‫دەستگیركردن و توندكردنی ڕێبەرێكی سیاسی‬ ‫گەلێكی ژێردەستە بۆ دەوڵەتێكی وەكو توركیا‬ ‫كەبانگەشەی ئازادیخوازی و دیموكراتیەت دەكات‬ ‫شەرمەزار بێت ئەوا بۆ ئازادیخوازانی جیهان‬ ‫بەگشتی و گەلی كورد و ئازادیخوازانی كورد‬ ‫بەتایبەتی دەبێتە شەرمێكی مەزن و پێویستە‬ ‫پەسەندی نەكەین‪ .‬پێویستە ئیدی ئەوە پەسەند‬ ‫نەكەین كە لەسەدەی بیست و یەكەمدا ڕێبەر‬ ‫ئۆج ئاالن لەزینداندا بێت و لەدەرەوەیئازادكردنی‬ ‫شتێكی تر پەسەند نەكەین‪ .‬ئێمە پێمان وایە‬ ‫مامەڵەكردن لەگەڵ بەڕێز ئۆج ئاالندا پێوەرە‬ ‫بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ گەلی ك��ورد و دۆزی‬ ‫كورددا‪،‬چونكە ناكرێت لەالیەك باس لەمافی‬ ‫گەلێك بكرێت و لەالیەكی ترەوە ڕێبەری ئەو‬ ‫گەلە لەزیندان توندكرابێت و بچوكترین مافی‬ ‫پێ ڕەوا نەبیندرێت‪ .‬ئەوەی جێگای سەرنجە‬ ‫ئەم مامەڵەیە بەهاوكاری و ئاگاداری ناوەندە‬ ‫جیهانیەكان ئەنجام دەدرێت و زۆربەی ئەو هێزو‬ ‫الیەنانەی كە خۆیان بەپاسەوانی مافی گەالن‬ ‫دەزان��ن و باسیان لەمافی گ��ەالن لەتونس و‬ ‫میسرو لیبیا دەكرد ئامادە نەبون و ئێستاش‬ ‫ئامادە نین ڕەخنەیەك لەتوركیا بگرن لەبەرامبەر‬ ‫ئەو سیسەتەی كەوا بەرامبەر بە ڕێبەر ئۆج ئاالن‬ ‫و گەلی كورد بەڕێوەی دەبات و لەوەش زیاتر‬ ‫پشتیوانی دەكەن بۆ سەركوتكردنی گەلی كورد‬ ‫و بێدەنگكردنی و ئەو هێرشانەی لەم دواییەدا‬

‫توركیا كردیە سەر گەریالو گەل لەڕۆبۆسكی‬ ‫و كورتەك بەهاوكاری فڕۆكە سیخوڕیەكانی‬ ‫ئەمریكابوو و لە هەمانكاتیشدا ڕاگرتنی پەخشی‬ ‫(‪ )roj.tv‬بەفشاری ڕاستەوخۆی فەرەنساو‬ ‫ئەمریكا پێكهاتن‪.‬ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی ئەو‬ ‫دەوڵەتانەش ئامادەی ئەوە نین ماف و ناسنامەی‬ ‫گەلی كورد بناسن و دەخوازن لە گۆڕانكاریەكانی‬ ‫سەدەی بیست و یەكەمیشدا كورد بێ ستاتۆو بێ‬ ‫ناسنامە بهێڵنەوە‪ .‬ئەم بارودۆخەش دەمانخاتە‬ ‫بەردەم ئەرك و بەرپرسیارێتیەكی مێژوویەوە و‬ ‫پێویستە هەموومان لەم سەردەمەدا بەئەرك و‬ ‫بەرپرسیاری خۆمان هەستین‪.‬‬ ‫ئێمە وەك��و پارتی چ��ارەس��ەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان هەموو ئەو هەوڵنەی لەكوردستان‬ ‫و دەرەوەی كوردستان بۆ ئ��ازادی ڕێبەر ئۆج‬ ‫ئ��االن بەبایەخەوە دەنرخێنین بەتایبەتیش‬ ‫ئەو كۆنفرانس و چاالكیانەی لە ڕاب��ردوودا بۆ‬ ‫ئەم مەبەستە لەباشوری كوردستان وئێراق‬ ‫ئەنجامدراون‪ ،‬سەرەڕای هەموو ئەوانەش پێمان‬ ‫وایە لەم قۆناغەدا ئەركەكانمان چڕتر بونەتەوە و‬ ‫پێویستە چاالكی بەرفراوانتر و هەڵوێستی باشتر‬ ‫نیشان بدەین و پێویستە بە هەزاران لەهاواڵتیانی‬ ‫گەلەكەمان لەم ڕۆژانەدا بڕژێنەسەر شەقامەكان‬ ‫و پارت و ڕێكخراوەكانیش چاالكی جۆراوجۆر‬ ‫ئەنجام بدەن بۆ داكۆكیكردن ل��ەدۆزی بەڕێز‬ ‫"عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن" كە دۆزی گەلی كوردە‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی بتوانین فشارێكی زیاتر بخەینە سەر‬ ‫دەوڵەتی توركیاو هاوپەیمانەكانی هەتا دەست‬ ‫لەو سیاسەتە بەربدەن‪ .‬بەدڵنیاییەوە ئازادكردنی‬ ‫"نیڵسن ماندێال" چی كاریگەریەكی لەسەر ڕەوشی‬ ‫ڕەش پێستەكان هەبوو‪ ،‬چی كاریگەریەكی‬ ‫هەبوو لەكۆتایهێنان بەسیاسەتی ئاپارتایدی‬ ‫دەوڵ��ەت��ی سپی پێستی ب��اش��وری ئەفریقاو‬ ‫جیهان‪ ،‬ئەوا ئازادكردنی ڕیبەر ئۆج ئاالنیش‬ ‫هەمان كاریگەری لەسەر چارەنووسی گەلی‬ ‫كوردو ئەو سیاسەتە دەبێت كەلە بەرامبەری‬ ‫پەیڕەو ك��راوە‪ .‬هەر بۆیە لەم ساڵیادەدا داوا‬ ‫لەسەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬پەرلەمانی كوردستان و‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان و سەرجەم الیەنە‬ ‫سیاسیەكان و ڕێكخراوی كۆمەڵگای مەدەنی‪،‬‬ ‫ڕاگەیاندنەكان و ڕۆشنبیران و زانایانی ئاینی و‬ ‫كەسایەتی كۆمەاڵیەتی دەكەین كە هەڵوێستی‬ ‫خۆیان نیشان بدەن و ئەركی خۆیان لەم بوارەدا‬ ‫جێبەجێ بكەن‪.‬‬ ‫ئازادی ڕێبەر ئاپۆ ئازادی گەلی كوردە‬ ‫بژی ڕێبەر ئاپۆ‬ ‫دەستەی كارگێڕی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان‬ ‫‪2012/2/1‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪5‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫حكومەتێك لە سەر بنەمای دابەشكردنی پلە و پایە و پارە بێت‪،‬‬ ‫نە حكومەتی بنكە فراوان‪،‬‬ ‫بەڵكۆ ئیتالفێكی پاوانی دەسەاڵت و پارە و پلەیە‬ ‫ئ��ەن��دام ئ��ەن��ج��ووم��ەن��ی ژن���ان و ئەندامی‬ ‫ئەنجوومەنی پارتی چارەسەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان بەرێز" زەینەب كەالری" سەبارەت‬ ‫ب��ە پ��رس��ی ئ��اڵ��وگ��ۆرك��ردن��ی ح��ك��وم��ەت و‬ ‫حكومەتی بنكە ف���راوان و ب��ەش��دارب��وون‬ ‫ی��ان نەبوونی ئۆپۆزسیۆنی ن��او پەرلەمان‬ ‫ل��ە ح��ك��وم��ەت��دا و ه��اوك��ات كۆنفرانسی‬ ‫نیشتمانی ئێراق دەڵێت‪ ":‬حكومەت لە الی‬ ‫كێ بێت زۆر گرنگ نییە‪ ،‬گرنگ‪ ،‬پێشخستنی‬ ‫كەلتووری دیموكراسی و چارەسەركردنی پرسە‬ ‫خزمەتگۆزارییەكانە و ئەوەشی كە هەتاكو‬ ‫ئێستا نەكراوە‪ ،‬ئەم یەكەیە‪ .‬حكومەتێك‬ ‫كە لەسەر بنەمای دابەشكردنی پلەو پایە و‬ ‫پارە بێت‪ ،‬نە حكومەتی بنكە فراوان‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئیتالفێكی پاوانی دەسەاڵت و پارە و پلەیە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەگەر حكومەتێك لەسەر بنەمای‬ ‫بۆنیادنانەوە سیستەم و دام و دەزگ��ا و‬ ‫حكومەت پێكبێت‪ ،‬ئەوكات پێویستە نە تەنیا‬ ‫هێزەكانی ناوپەرلەمان‪ ،‬بەڵكو دەبێت هەموو‬ ‫هێز و الیەنە سیاسیەكانی نێو گوڕەپانی‬ ‫هەرێمی باشووری كوردستان و رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی م��ەدەن��ی و ن��وێ��ن��ەری چین و‬ ‫توێژەكانی كۆمەڵگە و سەندیكا و یاسانان‬ ‫و پسپۆرانی بواری كۆمەڵناسی و یاساناسی‬ ‫بەشداری تێدا بكەن‪ ،‬ئەگەر ئەمە بكرێت‪،‬‬ ‫ئەوا حكومەت ناوەكەی خۆی دەگرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر وا نەبێت‪ ،‬تەنیا هاوپەیمانییەكی دوو‬ ‫قوڵی دەگوڕێت‪ ،‬بۆ هاوپەیمانیەكی چەند‬ ‫قوڵی‪ ،‬ئەمەش كێشەكانی كۆمەڵگا چارەسەر‬ ‫ناكات‪ ،‬بەڵكو قوڵتریان دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬پەری كەركوكی‬

‫پرسیار‪ /‬حكومەت لە ئاڵوگۆڕدایە‪ ،‬ئەم‬ ‫ئاڵوگۆڕەی حكومەت چۆن دەبینن؟‬

‫وەاڵم‪ /‬ئاڵوگۆڕكردنی حكومەتێك كە لەسەر‬ ‫بنەمای پرەنسیپ و مبدا و لەسەر كەلتووری‬ ‫دەستاودەستكردنی دەسەاڵت بێت‪ ،‬ئەوا شتێكی‬ ‫باشە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەگەر تەنیا مەبەست گوڕینی‬ ‫كەسایەتیەكان بێت‪ ،‬ئەوا بێگومان بێ مەبەست‬ ‫ناكرێت و ئەمەش الیەنە خراپەكەیەتی‪ .‬وەكو‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان بۆمان‬ ‫زۆر گرنگ نييه حكومەت لە الی كێ بێت‪.‬‬ ‫ئەوەی گرنگە پێشخستنی كەلتوری دیموكراتیە‬ ‫لەهەرێمی ك��وردس��ت��ان و جێگیركردنیەتی‪.‬‬ ‫ئەوەی كەلەهەرێمی كوردستاندا كەمە كەلتوری‬ ‫دیموكراتی و یەكتر قبوڵ كردنە‪ .‬پێش هەر‬ ‫شت ‌ێ پێویستە عەقڵیەت بگۆڕێت‪ ،‬بۆیە ئەگەر‬ ‫ئەو گۆڕانكاریەی كەدروست دەبێت ڕێگا لەپێش‬ ‫گۆڕانكاری عەقڵیەت نەكاتەوە و نەبێتە هەنگاوێك‬ ‫بۆبەخۆدا چونەوەو نەبێتە سەرەتایەك بۆ كۆتایی‬ ‫هێنان بەو دوو ئیدارەیەی كە هەتاكو ئەمڕۆش‬ ‫روخساری كۆمەڵگاكەمان ناشیرین كردووە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫نەبێتە یەكگرتنەوەی وەزارەتەكانی ئابوری و‬ ‫پەروەردە و پێشمەرگە‪ ،‬ئەوا هیچ لە مەسەلەكان‬ ‫ناگوڕێت‪ .‬ئەگەر حكومەتی داهاتوو كە ئێستا‬ ‫كاری لەسەر دەكرێت‪ ،‬سزای سیاسی و ئازادی‬ ‫راگەیاندنی و دامەزراندنی پارت و رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنی نەكاتە بنەمای بەرێوەبردنی‬ ‫حكومەتەكەی ئ��ەوا شتێك ناگوڕێت‪ .‬هەتاكو‬ ‫ئێستا ئێمە لەسەر ئاستی هەرێمی باشووری‬ ‫كوردستان چ لە حكومەتی راب��ردوودا و چ لە‬ ‫حكومەتەیەی ئێستا خاوەن هێزێكی نیشتمانی‬ ‫نەتەوەیی نیین‪ .‬هەر كەسە و خاوەن گروپێكە و‬ ‫هێزێكی بۆ پاراستنی خۆی و كورسی و پارەكەی‬ ‫دابین ك��ردووە‪ ،‬تەنیا هەوڵێك كە ن��ەدراوە بۆ‬ ‫مەسەلە و بابەتە گشتی و نەتەوەییەكانە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫خاڵی الوازی حكومەتەكەی هەرێمی كوردستانە‪،‬‬ ‫ئەوەندە هەوڵ دراوە كە دڵی دەوروبەرمان رازی‬

‫پرۆفایل"زەینەب كەالری‪ ،‬چاالكوان‬ ‫لەبواری مافەكانی ژنان و ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی ژنی ئازادە ولەكۆنگرەی‬ ‫پێنجەمینی پارتی چارەسەری‬ ‫دیموكراتی كوردستاندا وەكو ئەندامی‬ ‫ئەنجومەن هەڵبژێردراوە و ئێستاش‬ ‫ئەندامی دەستەی كارگێڕییە"‬

‫بكەین‪ ،‬ئەوەندە هەوڵمان نەداوە كە گەلەكەمان لە‬ ‫خۆمان نزیك بكەینەوە‪ ،‬بۆیە ئێستاكە لە نێوان‬ ‫حكومەت و جەماوەردا مەسافەیەكی زۆر دروست‬ ‫ب��ووە‪ ،‬پێویستە حكومەتی داه��ات��وو‪ ،‬هەوڵی‬ ‫كەمكردنەوەی ئەو مەسافەیە بدات‪.‬‬ ‫تاكوئێستا داخوازیەكانی جەماوەر پێكنەهاتووە‪،‬‬ ‫خەڵكی ناتوانن بەئازادانە بڕژێنە سەر شەقام‪،‬‬ ‫بەزمانی فیشەك واڵمی داخوازیەكانیان دراوەتەوە‪.‬‬ ‫وەكو ناڕەزاییە جەماوەریەكانی سااڵنی (‪ )2005‬و‬ ‫(‪ )2006‬و (‪)17‬ی شوباتی پارساڵ و هەرەدوایش‬ ‫رووداوەك��ان��ی بادینان ئەنجامی نەبوونی ئەو‬ ‫عەقڵیەتە دیموكراتیەیە كە رووی��ان دا‪ .‬ئەگەر‬ ‫كۆتایی بەم عەقڵیەتە نەیەت تەنها گۆڕانكاریەكی‬ ‫ڕوكەشیانە دەبێت‪ .‬بۆیە بەنیسبەتی پارتەكەمانەوە‬ ‫ئاڵوگۆڕ كردن زۆر گرنگ نییە‪ .‬گرنگ ئەوەیە‬ ‫كەهەر حكومەتێك بێت یان هەر پارت و الیەنێك‬

‫چاوپێکه‌وتن ‪6‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫“‬

‫كاتێك ژنان بوون بە‬ ‫خاوەن رێكخستنی تایبەت‬ ‫بەخۆیان ئەو كاتە‬ ‫دەتوانن سەربەخۆیی ئیرادە‬ ‫وەربگرن‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫ئەمە پێكهات‪ ،‬ئەوا‬ ‫هەركەس دەتوانێت‬ ‫حیساب بۆ ژنانیش بكات‬ ‫و بێ حیساب نزیكی‬ ‫ژنان نەبێتەوە‪ .‬بەگشتی‬ ‫دەمانەوێت ژنان ببنە‬ ‫خاوەن‪ ،‬هێز‪ ،‬هێزی بڕیار و‬ ‫رێكخستن بوون‬

‫“‬

‫بێت پێش هەر شتێك گوێ بۆ داخوازیەكانی‬ ‫خەڵك بدات‪ ،‬ستراتیژیەتێكی نەوەی دیاری بكات‬ ‫بۆ پاراستنی بەها نەتەوەییەكان‪ .‬لە چوارچێوە‬ ‫و بازنەی حیزبی دەرچێت و نوێنەرایەتی خەڵك‬ ‫بەگشتی بكات‪ ،‬نەك ببێتە نوێنەری حیزب و‬ ‫گروپ و كەسایەتیەكان‪ ،‬ئەگەر حكومەتێكی بەم‬ ‫شێوەیە پێك بێت‪ ،‬ئەو كاتە ئەركی هەموو الیەكە‬ ‫یارمەتی و هاوكاری بكات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬هەوڵی پێكهێنانی حكومەتێكی‬ ‫بنكە ف���راوان دەدرێ���ت‪ ،‬ئ��ەم هەوڵە تا‬ ‫چەندە سەركەوتوو دەبێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بنكە فراوان لە چ واتایەكدا‪ ،‬ئایا مەبەستان‬ ‫تەنیا بەشداركردنی ئەو پارت و الیەنانەیە كە‬ ‫ئێستا لە پەرلەماندان‪ ،‬خۆ پێش ئێستاش هەر‬ ‫ئەوانە هەبوون‪ ،‬بەاڵم دیار بوو كە بەوانیش كێشە‬ ‫چارەسەر نەبوو‪ ،‬ئەمە نیشانی دەدات‪ ،‬ئەگەر تەنیا‬ ‫بەو كەسانەی لە پەرلەمانن‪ ،‬یان خۆد بەشدارن‬ ‫لەو حكومەتەدا‪ ،‬بیانەوێت‪ ،‬حكومەت پێك بێنن‬ ‫و ناوی لێ بكەنە‪ ،‬حكومەتێكی بنكە فراوان ئەمە‬ ‫خوالنەوەیە لە دەوری بازنە دۆڕاوەكەی پێشدا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر دەیانەوێت‪ ،‬هەموو كەس و الیەنێك‬ ‫چ ئەوانەی لە پەرلەماندان و چ ئەوانەشی لە‬ ‫درەەوەی پەرلەمانن بەشدار بن‪ ،‬ئەوە شتێكی‬ ‫ترە‪.‬‬ ‫حكومەتێك كە نوێنەرایەتی هەموو چین و‬ ‫توێژەكانی كۆمەڵگەی تێدا بێت‪ ،‬دەتوانێت‬

‫سەركەوتوو بێت‪ ،‬بەاڵم ئەگەر ئەو حكومەتەی‬ ‫پێكدێت لە سەر بنەمای تەوافوق و سازش لە‬ ‫سەر داخوازیەكانی جەماوەر بێت‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لەسەر دابەشكردنی پارە‪ ،‬پلەو پایە بێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئیتالفێكی پ��ارە و پلەو پایەیە و نە شتێكی‬ ‫تر‪ ،‬بۆیە ئێمە لەكاتی كۆنگرەكەشماندا باسمان‬ ‫لەم مەسەلەیە كرد‪ ،‬پرسی هەرێمی باشووری‬ ‫كوردستان بەگشتی‪ ،‬پرسی بۆنیادنانەوەی‬ ‫سیستەمە‪ .‬ئەوا چ سیستەمی بەرێوەبەری بێت‪،‬‬ ‫چ سیستەمی ئیداری و دادوەری‪ .‬بۆ ئەوەش‬ ‫پێویستی بە بەشداری هەموو چین و توێژەكانی‬ ‫كۆمەڵگادا هەیە‪ .‬ئەوەی كە ئێستا لە ئارادایە‪،‬‬ ‫ناتوانێت‪ ،‬نوێنەرایەتی گشتی جەماوەر بكات‪.‬‬ ‫راستە هەر كەس و لە الیەن خۆیەوە‪ ،‬جەماوەر‬ ‫و پێگەیەكی جەماوەریی هەیە‪ ،‬بەاڵم نوێنەرایەتی‬ ‫گشتی جەماوەر نیین‪ .‬لە كاتی ناڕەزایەتیە‬ ‫جەماوەرییەكاندا ئێمە ئەم یەكەمان بە ڕاشكاوانە‬ ‫بینی‪ .‬هەر كەسە هەوڵیدا جەماوەرێك بۆ الی‬ ‫خۆی راكێش بكات‪ ،‬بەاڵم جەماوەرێكی تریش‬ ‫هەبوون كە راكێشی هیچ الیەك نەكران و ناش‬ ‫كرێن‪ .‬بۆیە ئەگەر بمانەوێت‪ ،‬حكومەتێكی بنكە‬ ‫فراوان و سەركەوتوو پێك بێنین‪ ،‬پێویستە خاوەن‬ ‫ئەو عەقڵیەتە بین كە لە ماوەیەكی كورتدا‪ ،‬هەوڵ‬ ‫بدەین‪ ،‬پرۆژەیەكی گشتی بۆ چارەسەركردنی‬ ‫پرسەكان ئامادە بكەین‪ ،‬پاشان كۆنفرانسێك بۆ‬ ‫ئاشتبوونەوەی نیشتمانی‪ ،‬هێز و الیەنەكان لە‬ ‫هەرێمی كوردستان پێك بێنین‪ ،‬هەتاكو جارێكی‬ ‫تر‪ ،‬دڵی جەماوەر بەدەست بێنینەوە‪ .‬حكومەت‬ ‫و الیەنەكان‪ ،‬دڵی جەماوەریان لەدەست داوە‪،‬‬ ‫جەماوەر بە هیچ شێوەیەك متمانەی بە كەس و‬ ‫بەتایبەتی بە هیچ هەڵس و كەوتێكی حكومەت و‬ ‫الیەنەكان نەماوە‪ .‬لە حاڵەتێكی بەم شێوەیەدا‪،‬‬ ‫دروستكردنی حكومەتێكی بنكە فراوان ئەگەر لە‬ ‫سەر بنەمای دابەشكردنی دەسەاڵت و پارە و پلە‬ ‫بێت‪ ،‬هەر نەبێت‪ ،‬باشترە‪ ،‬چونكە پێش ئێستاش‬ ‫هەر ئەوەمان هەبوو و ئەزموونێكی دۆڕاوی��ش‬ ‫دووبارەكردنەوە پێویست ناكات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لەم ئاڵوگۆڕەدا باسی بەشداربوون‬ ‫و نەبوونی ئۆپۆزسیۆنی ن��او پەرلەمان‬ ‫دەكەن لە حكومەتی ئایندەدا‪ ،‬راتان چییە‪،‬‬ ‫لەم بارەیەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە هەر حاڵەتێكدا بەشداربوون و نەبوونی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی نێو پەرلەمان‪ ،‬كاریگەرییەكی‬ ‫ئەوتۆی لە چارەسەركردنی پرسەكان ناكات‪،‬‬ ‫رەنگە بەشداربونیشیان لە حكومەت زیانیشی‬ ‫هەبێت بۆ پ��رۆس��ەی گۆڕانكاری لە هەرێمی‬ ‫باشووری كوردستاندا‪ .‬ئێمە قەناعەتمان بە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ملمالنێ دیموكراتی هەیە‪ ،‬ئەگەر زەمینەیەكی لە‬ ‫بار بۆ هەموو الیەك ئامادە بكرێت و هەموو‬ ‫الیەك بتوانن بە شێوەیەكی ئازادانە بەشداری‬ ‫كێبڕكی و مۆمارسەی هەڵبژاردنێكی دیموكراتیك‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەوا دەتوانین باسی سەركەوتنیش بكەین‪.‬‬ ‫جەماوەر وا راهاتووە كە ئۆپۆزیسیۆن بوون تەنیا‬ ‫پێویستە لە دەرەوەی حكومەت بێت‪ ،‬ئەوەی‬ ‫كە بەشداری حكومەت بێت‪ ،‬ئێدی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫بوونی خۆی لە دەست دەدات‪ ،‬بەاڵم لە راستیدا‬ ‫وا نییە‪ ،‬تۆ دەتوانی هەم لە ناو حكومەتدا بیت و‬ ‫هەمیش لە دەرەوەی حكومەت‪ ،‬گرنگ پرەنسیپی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن بوونە‪ ،‬چۆن بتوانی ملمالنێیەكی‬ ‫دیموكراتیك پێش بخەی و زەمینەی چارەسەری‬ ‫بخوڵقێنی‪ ،‬ئەگەر ئۆپۆزیسیۆن بوون‪ ،‬تەنیا بۆ‬ ‫گرتنە دەستی دەسەاڵت بێت‪ ،‬ئەوا لە میسریش‬ ‫دەسەاڵتی بەرێ لەناو چوو‪ ،‬بەاڵم ئایا ئەوە دێتە‬ ‫واتای ئەوە كە دیموكراسی پێشكەوتووە‪ ،‬یان‬ ‫چارەسەری كێشەكانی كۆمەڵگە كراوە‪.‬‬ ‫لە بەر ئەوەی كە هەتاكو ئێستا ئەو حكومەتانەی‬ ‫چ لە راب���ردوو و چ ئێستاشی لەگەڵدا بێت‪،‬‬ ‫بەبەشداری هەر ئەو چەند الیەنە پێكهاتووە‪،‬‬ ‫ن��ەی��ان��ت��وان��ی��ووە‪ ،‬كڵێنەكانی كۆمەڵگە پڕ‬ ‫بكەنەوەو ئێش و ئازارەكانیان كەم بكەنەوە‪،‬‬ ‫ئەوا ئێستاكەش ناتوانن شتێكی زیاتر لە پێش‬ ‫ئێستایان بگوڕن‪ ،‬بۆیە وەكو لە وەاڵمی پرسیاری‬ ‫پێشدا ووتم‪ ،‬ئێمە پێویستیمان بە بونیادنانەوەی‬ ‫سیستەمی سیاسی و ئیداری و دادوەری هەیە‪.‬‬ ‫ئەوەش بەم عەقڵیەتەی ئێستاوە ناكرێت‪ .‬لە‬ ‫حاڵەتێكی بەم شێوەیەدا تەنیا جەماوەر دەبنەوە‬ ‫قوربانی ئەزموونە هەڵەی الیەنەكان‪ ،‬خەڵكیش‬ ‫موستەحەقی ئەمە نییە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬رەوشی ئێراق پاش كێشانەوەی‬ ‫ه��ێ��زەك��ان��ی ئەمریكا زەق��ت��ر ب���ووەوە‪،‬‬ ‫گ��ۆم��ان��ی تەقینەوەشی ل��ێ دەك��رێ��ت‪،‬‬ ‫بەتایبەتی بەهاتنی هاشمی بۆ هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ��ەو هاتنەی هاشمی بۆ‬ ‫هەرێم ئاخۆ كاریگەری لە پێشهاتەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستان ناكات‪ ،‬یان خۆد هیچ‬ ‫كاریگەرییەكی لەسەر دەسكەوتەكانمان‬ ‫دەبێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بێگومان هاتنی هاشمی بۆ هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬تێوەگالنی كێشەكانی ناوخۆی هەر‬ ‫دوو ب��ەرەی شیعە و سووننەكەن‪ .‬ئێمە وەكو‬ ‫كورد نابێت‪ ،‬خۆمان بكەینە الیەنێك و هەوڵی‬ ‫پەراوێزخستنی الیەنێكی دیكە بدەین‪ .‬ئەو‬ ‫بەرانە‪ ،‬ئەگەر خۆ لەخۆدا پێكەوە نایانكرێت‪،‬‬ ‫بۆیە هەوڵدەدەن‪ ،‬هەرێمیشی پێوە بگاڵون‪ .‬پێش‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫“‬

‫با كەس خۆی فریۆ‬ ‫نەدات‪ ،‬ئەگەر پرۆژە‬ ‫پێشكەش كردن‬ ‫تەنیا بۆ مۆزایەكی‬ ‫سیاسی بێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫تەنیا هەڵخەڵەتاندنی‬ ‫رای گشتیە و‬ ‫هیچی تر‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەكاتی هەڵبژاردنە‬ ‫پەرلەمانیەكەی ساڵی‬ ‫پاریشدا‪ ،‬لەهەر دوو‬ ‫الكەمان پاڕایەوە كە‬ ‫بە یەك لیست بەشداری‬ ‫هەڵبژاردنەكان بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم كەسیان تەنازۆل‬ ‫و متوازع نەبوون و‬ ‫دڵ نزمیان نەنواند و‬ ‫ئەنجامەكەشیمان دی‬

‫“‬

‫دەرچوونی هێزەكانی ئەمریكاش‪ ،‬ناكۆكی هەر‬ ‫هەبوون‪ ،‬تەنیا ئێستا خۆیان زەقتر كردۆتەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش زەنگێكی مەترسیدارە بۆ گەلی ئێراق‬ ‫بەگشتی و بە تایبەتی بۆ گەلی كورد‪ .‬ئەگەر ئەو‬ ‫دوو بەرەیە"سووننە و شیعە" ناكۆكیەكانیان بەالوە‬ ‫بنێن‪ ،‬ئەوا ناهێڵن‪ ،‬كوردیش بە ئاسۆدەیی بژی‪،‬‬ ‫بۆیە هەوڵدان بۆ یەكخستنەوە ماڵی ئێراقیەكان‬ ‫گرنگە‪ ،‬لەبەرامبەر بەوەش چەندە هەوڵ دەدەی‪،‬‬ ‫پێویستە دووقات ئەوە هەوڵی رێكخستنەوە ناو‬ ‫ماڵی خۆشت بدەی‪ ،‬ناوماڵی كوردیش خۆ لەخۆدا‬ ‫ئاڵۆزە‪ ،‬پێویستە هەوڵی بەستنی كۆنفرانسی هێز‬ ‫و الیەنە كوردستانیەكان لە هەرێمی كوردستاندا‬ ‫بدرێت‪ .‬ئەگەر ئەمە نەكەین‪ ،‬ناتوانین باسی‬ ‫پێكەوەژیانی گەالنیش بكەین‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬كورد لە ئێستاكەدا بۆ تێپەڕاندنی ئەو‬ ‫قەیرانەی ئێراق هەوڵی بەستنی كۆنفرانسێكی‬ ‫نیشتمانی دەدات‪ ،‬ئاخۆ ئەم كۆنفرانسە دەتوانێت‬ ‫چەندە سەركەوتوو بێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەگەر لەسەر دەستی كورد‪ ،‬یەكپارچەیی‬ ‫ئێراق بپارێزێت و دیموكراسی پێشبخرێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫شتێكی ئیجابییە‪ ،‬بەاڵم پێویستە بە ئەندازەی‬ ‫نیمی ئەوەش كوردكە ئەو هەوڵەی بۆ چارەسەری‬ ‫قەیرانەكانی ناو ماڵی عەرەب و ئێراق دەدات‪،‬‬ ‫ئ��ەوەن��دەش هەوڵی بۆ بەستنی كۆنفرانس و‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی كوردیش ب��دات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەمە نەكات‪ ،‬پێش ه��ەر كەسێك لەناوخۆدا‬ ‫هەڵدەوەشین‪ .‬ئەگەر الیەنەكان تەنیا وەكو‬ ‫دانیشتنێكی سیاسی تەماشای ئەم كۆنفرانسە‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەوا بێگۆمان سەركەوتوو نابێت‪ .‬لە پلەی‬ ‫یەكەمدا‪ ،‬ئەوەی كە بەشداری ئەم كۆنفرانسە‬ ‫بكات‪ ،‬پێویستە خاوەن بڕیار و ئیرادەی سیاسی‬ ‫سەربەخۆ بێت‪ ،‬پشت بە هیچ هێز و الیەنێكی‬ ‫دەرەكی و ناوچەیی نەبەستێت‪ ،‬تەنیا بە گەلی‬ ‫ئێراق و پێكهاتەكانی نەبێت‪ .‬عەقڵیەتی یەكتر‬ ‫قەبوڵكردن هەبێت و خاوەن پرۆژەو پیالن بێت‪.‬‬ ‫نەك تەنیا وەكو حجەتێك بەشداری كۆنفرانس‬ ‫بێت‪ .‬ئەگەر ئەم كۆنفرانسەش سەرنەكەوێت‪،‬‬ ‫ئەوا رەوش��ی ئێراق ب��ەرەو پارچەبوون بڕوات‪.‬‬ ‫ئەمەش لە خزمەتی هیچ الیەكدا نییە‪ .‬پێویستە‬ ‫شەڕی دەسەاڵت نەبێت و خۆمان لەم زیهنیەت و‬ ‫عەقڵیەتی بااڵدەست و یەكتر سڕینەوە بەردەین‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ل��ەم رۆژان����ەدا ه��ەر سێ هێزە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنەكەی ناو پەرلەمان پرۆژەیەكی‬ ‫هاوبەشیان سەبارەت بەكەركوك راگەیاند‬ ‫كە چەند خاڵێكی لەخۆ گرتبوو‪ ،‬ئێوە چوون‬ ‫دەڕوانن ئەم پرۆژەیە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئ��ەوە شتێكی ن��وێ نییە‪ .‬ئێمەش‬

‫پرۆژەمان هەیە و كۆنفرانسیشمان لە ساڵی‬ ‫"‪ "2008‬بۆ پێكهێنانی ئەو پرۆژەیە بەست‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە هۆی پشتگیری نەكردنی الیەنەكان‪ ،‬نەگەیشتە‬ ‫ئەنجام‪ ،‬گرنگ یەكخستنی ئ��ەو پرۆژانەیە‪،‬‬ ‫چونكە هەر كەسە لەالیەن خۆیەوە پرۆژەیەكی‬ ‫هەیە‪ .‬ئەگەر ئەو پرۆژانەی پێشكەش دەكرێن‪،‬‬ ‫گشتگیر نەكرێن و نەكرێنە پرۆژەیەكی گشتی‬ ‫هێزو الیەنە سیاسی‪ ،‬رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی و چین و توێژەكانی كۆمەڵگەی كەركوك‬ ‫ئەوا ناتوانێت ئەنجامێكی ئەوتۆی بێت‪ ،‬بێگۆمان‬ ‫هیچ پرۆژەیەكیش ناتوانێت بەتەنیا پرسی‬ ‫كەركوك و جێ ناكۆكەكان چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫مەگەر ئ��ەوەی كە پرۆژەیەكی گشتی بێت‪ .‬با‬ ‫كەس خۆی فریۆ نەدات‪ ،‬ئەگەر پرۆژە پێشكەش‬

‫كردن تەنیا بۆ مۆزایەكی سیاسی بێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫تەنیا هەڵخەڵەتاندنی رای گشتیەو هیچی تر‪،‬‬ ‫ئێمە لەكاتی هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی ساڵی‬ ‫پاریشدا‪ ،‬لەهەر دوو الكەمان پاڕایەوە كە بە‬ ‫یەك لیست بەشداری هەڵبژاردنەكان بكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كەسیان تەنازۆل و متوازع نەبوون و دڵ نزمی‬ ‫نەنواند و ئەنجامەكەشیمان دی‪ .‬ئێستاش ئەگەر‬ ‫هەر كەس و الیەنێك دەیەوێت چارەسەری پرسی‬

‫‪7‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫كەركوك و ناوچە جێ ناكۆكەكان بكات‪ ،‬با بێتە‬ ‫پێشەوە‪ ،‬ئێمە خۆمان بە ئەندازەی هێزوتوانامان‬ ‫ئامادەین پشتگیری بكەین‪ ،‬بەمەرجێك كە پرۆژەو‬ ‫ئیش و كارەكەمان لەخزمەتی هەموو پێكهاتەكانی‬ ‫ناو كەركوكدا بێت‪ ،‬نەك الیەنێك و بەس‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ب��ەرەو ساڵیادی دام��ەزران��دن��ی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان‬ ‫دەچین‪ ،‬ئایا لە ماوەی دە ساڵی تەمەنی‬ ‫پارتەكەتاندا رۆڵ��ی ژن لە پارتەكەتاندا‬ ‫چۆن پێناسە بكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پ��ێ��ش ه���ەرش���ت���ێ دەه��ەم��ی��ن‬ ‫ساڵیادیدامەزراندنی پارتی چارەسەری دیموكراتی‬ ‫كوردستانلە گەلی كوردبەگشتی و جەماوەری‬ ‫گەلەكەمان لە ب��اش��ووری كوردستان و ژنان‬ ‫بەتایبەتی پیرۆز دەك��ەم‪ .‬بە هۆی ئ��ەوەی كە‬ ‫پارتەكەمان لە سەر بنەمای ئایدیۆلۆژیەكی‬ ‫جیاواز و نەریتێكی جیاواز دروست بووە‪ ،‬بۆیە‬ ‫خوێندنەوەشی بۆ پرسی رەگەزی و بەتایبەتی‬ ‫پرسی ژن��ان جیاوازە‪ .‬وات��ا خاڵی بنەڕەتی و‬ ‫دامەزراندنی پارتەكەمان پشت ئەستوورە بە‬ ‫ئازادی ژنەوە‪ .‬هەتاكو ژن ئازاد نەبێت‪ ،‬نەتەوە‬ ‫ئازاد نابێت‪ ،‬هەتاكو ژن ئازاد نەبێت‪ ،‬كۆمەڵگە‬ ‫ئازاد نابێت‪ .‬ئەمەش خوێندنەوەی پارتەكەمان بۆ‬ ‫ژن و پرسەكانی لەكۆمەڵگە‪ .‬لەبەر ئەوەی پرسی‬ ‫ژن وەكو پرسی بنچینەیی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی‬ ‫و بەتایبەتیش لە باشووری كوردستان گرتووەتە‬ ‫دەس��ت‪ ،‬بۆیە دەتوانین بڵێین لەدامەزراندنی‬ ‫پارتەكەماندا‪ ،‬رۆڵی ژنان‪ ،‬رۆڵی هەرە سەركی‬ ‫و ئەساسی بووە‪ ،‬نموونەی ئەمەشمان شەهید‬ ‫ڤیانە‪ .‬شەهید ڤیان نەتەنیا دەرك بە ئاستی‬ ‫كێشەكانی ژنانی ك��وردی كردبوو‪ ،‬بەڵكو بە‬ ‫چاالكیە گیانبازیەكەشی ل��ە ب��ەرام��ب��ەر بەو‬ ‫پیالنگێڕییە نێونەتەوەییە‪ ،‬بۆ بە مانیفستۆی‬ ‫ئازادی ژنان و ئێستاش ئێمە لەسەر ئەم رێبازە‬ ‫بەرێوە دەچین‪ .‬بۆیە ئەوەی كە باوەڕی تەواوی بە‬ ‫ئازادی نەبێت‪ ،‬ناتوانێت نوێنەرایەتی ژنان و هێزی‬ ‫چارەسەركردنی پرسی ژنانیشی هەبێت‪.‬‬ ‫پارتەكەمان لەبەر ئەوەی كە پرسی ژنانی تەنیا‬ ‫وەكو پرسی رەگەزێك یان چینێكی بەدەست‬ ‫نەگرتووە‪ ،‬بۆیە بۆوەتە جێگای ئۆمید و هیوا بۆ‬ ‫هەموو ژنان‪ .‬ئەوەتا ژنان لە باشووری كوردستان‬ ‫لە گەڵ ئ��ەوەی كە گەورەترین قوربانیان لە‬ ‫تێكۆشانی رزگاریخوازی نەتەوەكەماندا‪ ،‬داوە و‬ ‫زۆرترین نەهامەتیان تۆش بووە‪ ،‬بەاڵم لەكەمترین‬ ‫ئازادی و ماف بێ بەرین‪ ،‬ئەمەش ئەوەمان بۆ‬ ‫دەردەخات كە ژنان تەنیا لە تێكۆشانەكاندا وەكو‬ ‫هێزی سوتەمەنی بەكار هاتوون و پاشان كەس‬

‫ئاوەریان لێ ناداتەوە‪ ،‬ئێمە هەر لە سەرەتای‬ ‫دامەزراندنمانەوە هەتاكو ئەمڕۆش لەدژی ئەو داب‬ ‫و نەریتەین كە گوایا ژن بۆ سیاسەت نابێت‪،‬‬ ‫بۆیە ئێستا ئەو هێزەی ژنان لە پارتەكەماندا‬ ‫گەیشتووەتە ئاستێك كە لەكۆنگرەی پێنجەمینی‬ ‫پارتەكەماندا‪ ،‬زۆرینەی ئەندامانی هەڵبژێردراوی‬ ‫ئەنجوومەن و ب��ەرێ��وەب��ەرای��ەت��ی و تەنانەت‬ ‫ه��اوس��ەرۆك��ای��ەت��ی پارتەكەشمان ل��ە ژن��ان‬ ‫پێكهاتووە‪ ،‬ئەمەش نیشانی دەدات كە ژنان‬ ‫هەم خ��اوەن رۆڵی پێشەنگایەتین و هەمیش‬ ‫خاوەن تێڕوانینێكی تایبەتن بە پرسی ژنانەوە‪.‬‬ ‫ژنان لە گەڵ ئەوەی كە لە هەموو جۆمگەكانی‬ ‫رێكخستندا جێ دەگەرن لەهەمانكاتیشدا خاوەن‬ ‫رێكخستن و بڕیاری سەربەخۆشن‪ .‬واتا ژنان بە‬ ‫تەواوەتی خاوەنی ئیرادەیەكی سەربەخۆن‪ .‬گەر‬ ‫بەراوردێك لەگەڵ سەرەتای دامەزراندنی پارتی‬ ‫چارەسەریدا و ئاستی بەشداری ژنان بكەین لەناو‬ ‫پارتیماندا ئەوا گۆڕانكاری گەورە هاتوەتە ئاراوە‪.‬‬ ‫ئەمەش دەرئەنجامی كارو خەباتی خۆدی ژنانە‪.‬‬ ‫لەهیچ پارتێكی باشووری كوردستاندا نابینرێت‬ ‫كە سەرۆكەكەی ژن بێت‪ .‬ئەمە خۆ لەخۆدا‬ ‫تێكۆشانی زیهنیە كە بە تێكۆشان و رەنج و‬ ‫زەحمەتی پێكهاتووە‪ ،‬هەرچەندە ئەمە نایتە ئەو‬ ‫واتایە كە ئیدی كێشەی ژنان چارەسەر بووە‪،‬‬ ‫نا‪ ،‬بەڵكو دەتوانین بڵێین ئەمە هەنگاوێكە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم هەنگاوێكی نەوعی‪ .‬بۆیە دەبێت ژنان‬ ‫بەگشتی تێكۆشانی خۆیان پتەوتر بكەن و ئەم‬ ‫تێكۆشانەشیان بكەنە ماڵی هەموو كۆمەڵگە‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬پێویستە ژنان چی بكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پێش هەرشتیك پێویستە ژنان ئەو‬ ‫ژیانەی هەیە‪ ،‬قەبوڵ نەكەن‪ ،‬ئەوە قەدەری ژنان‬ ‫نییە كە لە نێو چوار دیوارێكیدا زیندانی بكرێن‪.‬‬ ‫پێویستە خەباتێكی هەمەالیەنەی ئایدیولۆژی‪،‬‬ ‫سیاسی‪ ،‬رێكخراوەیی لەهەموو گۆڕەپانەكانی‬ ‫ژیاندا بەرێوە ببەن‪.‬‬ ‫پێویستە ژنان ئەو ڕۆڵە مێژوویەی خۆیان كەوا‬ ‫ناوەندی ژیان بوون بۆ خۆیان بگەڕێننەوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫تێكۆشانێكی وەه��ا بەرێوە نەبەن ئازادبوون‬ ‫لە كوێالیەتی ه��ەروا ئاسان نییە‪ .‬ئەمەش لە‬ ‫تێكۆشانێكی ه��زری‪ ،‬سیاسی قوڵدا دەرب��از‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬ل��ەگ��ەڕان ب���ەدوای راستینەی ژن��ەوە‬ ‫بەدەست دێت‪ .‬ژن لەكۆمەڵگای كوردەواریدا‬ ‫زیاتر لەهەموو كۆمەڵگاكانی تر كەوتووەتە بەر‬ ‫هێرشی هەمەالیەنەی سیستەمی سەردەست‬ ‫و جنسیەتپارێزی پیاو ئەمەش ژنی هیناوەتە‬ ‫ئاستێك لەناو كۆمەڵگادا كەوەكو خزمەتكارێكی‬

‫پیاو چاوی لێبكرێت وەكو تەنها بۆخزمەتی پیاو‬ ‫خوڵقابێت دەبینرێت‪ ،‬بۆیە ژن پێویستە پێش‬ ‫ئ��ەوەی هی كەسێكی تربێت هی خۆی بیت‪،‬‬ ‫پێویستە ژن چیتر بۆخۆی ب��ەرەوای نەبینێت‬ ‫كەپێی بوترێت تۆ خوشەویستی منی‪ ،‬تو ژنی‬ ‫منی یان تۆ خوشكی منی‪ ،‬دایكی منی‪ ،‬پێویستە‬ ‫ژن بەهەڵوێستیكی رادیكااڵنەوە بەرامبەر هەموو‬ ‫ئەو دەستەواژانە دەركەوێت كەژن لەكەسایەتی‬ ‫ژن و ناسنامەكەی دەسێننەوە‪.‬‬

‫“‬

‫بەشداربوون و‬ ‫نەبوونی ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫نێو پەرلەمان‪،‬‬ ‫كاریگەرییەكی‬ ‫ئەوتۆی لە‬ ‫چارەسەركردنی‬ ‫پرسەكان ناكات‬

‫“‬

‫چاوپێکه‌وتن ‪8‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ژنان پێویستە ئاستی تێكۆشانی خۆیانلەهەموو‬ ‫ب��وارەك��ان��ی ژی��ان��دا پێشبخەن‪ ،‬دەرككردنی‬ ‫سیستەمی سەردەستی پیاو‪ ،‬دەرك كردنە بە‬ ‫قواڵیی ئەو كوێالیەتیەی كە ژنی تێكەوتووە‪.‬‬ ‫بۆیە هەتاكو دەرك بەو دەسەاڵتداریەتیەی پیاو‬ ‫نەكرێت‪ ،‬ئەوا ئاستی قوڵبوونی كێشەكانیش بە‬ ‫تایبەتی كێشەی ژنان نابینین‪ .‬ژنان پێویستە‬ ‫یەكگرتوو و هاودەنگ بن و رێكخراوەیی بوونی‬ ‫تایبەت بەخۆیان ئاوا بكەن و خۆیان لە كۆت‬ ‫و بەندی سیستەم داببڕن‪ .‬چەندە ژنان بتوانن‬ ‫خۆیان لە سیستەمی سەردەستی پیاو داببڕن‪،‬‬ ‫ئەوەندەش نزیكی ئازادی دەبنەوە‪ .‬چەندەش لە‬ ‫ئازادی دوور بكەنەوە‪ ،‬ئەوەندە نزیكی كوێالیەتی‬ ‫دەبنەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئێوە پرۆژە یان خۆد پیالنێكتان‬ ‫بۆ چارەسەری پرسی ژنان هەیە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەمڕۆ لەسەر ئاستی باشوری كوردستان‬ ‫و كوردستان بەگشتی‪ ،‬هەوڵدان هەیە كەلەكەمترین‬ ‫ماوەدا كۆنفرانسی نەتەوەی كورد ببەسترێت بۆ‬ ‫ئ��ەوەی ستراتیژیەكی نەتەوەی بۆ كوردستان‬ ‫دیاری بكرێت و وتاری سیاسی كورد یەك بگرێت‪،‬‬ ‫دی��ارە ژنانیش بەشێكی سەرەكی كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەی پێكدێنن‪ ،‬لەو چوارچێوەدا ژنان بۆ‬ ‫ئامادەكاری كۆنفرانسی نەتەوەی ماوەیەكی‬ ‫درێژە لەناو هەوڵداندانە ساڵی (‪ )2010‬یەكەم‬

‫كۆنفرانسی نەتەوەی ژنان لەباكوری كوردستان‬ ‫بەبەشداری ژنانی هەر چوار پارچەی كوردستان‬ ‫بەڕێوە چوو‪ ،‬ئێمەش بەشداری كۆنفرانس بووین‪.‬‬ ‫ئەم كۆنفرانسە تائاستێكی باش توانی ژنانی هەر‬ ‫چوارپارچەی كوردستان لەیەك نزیك بكاتەوە و‬ ‫پرۆژە و كاری هاوبەش و خەباتی ژنانی لەتەواوی‬ ‫كوردستان دیاری كرد‪ .‬ئێستاكە ژنان لەكاتی خۆ‬ ‫ئامادەكردنن بۆ بەستنی دووەهەمین كۆنفرانسی‬ ‫ژنان لە شاری هەولێر و پاشانیش ئامادەكاری‬ ‫بۆ بەشداری كۆنفرانسی نەتەوەیی كورد‪ .‬هاوكات‬ ‫ب��ەش��داری سەرخستنی هەڵمەتی" با رێبەر‬ ‫ئۆجەالن ئازاد بكەین‪ ،‬كۆتایی بە كۆمەڵكوژی‬ ‫بهێنین" دەكەین‪ .‬ئەمانەی پرۆژەی گشتین‪.‬‬ ‫سەبارەت بە پرسی ژن��ان‪ ،‬لە پلەی یەكەمدا‪،‬‬ ‫ئێمە لەبەر ئ��ەوەی خوێندنەوەی تایبەت بە‬ ‫خۆمان هەیە و پارادایمی تایبەتمان هەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەوڵدەدەین لەئاستی هزری دا‪ ،‬ژنان پەروەردە‬ ‫بكەین و پێشیان بخەین‪ ،‬لەگەڵ ئ��ەوەی كە‬ ‫هەوڵی پەروەدەكردن دەدەین‪ ،‬هەوڵدەدەین كە‬ ‫ژنان لەسەر بنەمای هێزی زاتی خۆیان خاوەن‬ ‫رێكخستنی تایبەت بەخۆیان هەبێت‪ .‬كاتێك ژنان‬ ‫بوون بە خاوەن رێكخستنی تایبەت بەخۆیان‬ ‫ئەو كاتە دەتوانن سەربەخۆیی ئیرادە وەربگرن‪،‬‬ ‫كاتێكیش ئەمە پێكهات‪ ،‬ئەوا هەركەس دەتوانێت‬ ‫حیساب بۆ ژنانیش بكات و بێ حیساب نزیكی‬ ‫ژنان نەبێتەوە‪ .‬بەگشتی دەمانەوێت ژنان ببنە‬ ‫خ��اوەن‪ ،‬هێز‪ ،‬هێزی بڕیار و رێكخستن بوون‪.‬‬ ‫لەسەر ئاستی حكومەتیش‪ ،‬هەوڵدەدەین ئەو‬ ‫یاسایانەی لەبەرژەوەندی ژناندا نییە‪ ،‬هەموار‬ ‫بكرێنەوە و لەچوارچێوەی پاراستنی ماف و‬ ‫ئازادییەكانی ژناندا رێكبخرێنەوە‪.‬‬ ‫دوەمین كونفرانسی ژنان كەوا بڕیارە ئەم ساڵ‬ ‫لەباشوری كوردستان بەڕێوەبچێت لەهەمان‬ ‫كاتیشا دیاری كردنی ڕۆڵی ژنە لەكۆنفرانسی‬ ‫ن��ەت��ەوەی بۆیە ئ��ەم��ڕۆ وەك���و پ���رۆژە یەكێ‬ ‫لە كارەكانمان ئامادەكاری بۆ بەشداریەكی‬ ‫چاالكانەیە لەكۆنفرانسی نەتەوەی ژنان و لەهەمان‬ ‫كاتیشا كار كردنە بۆ سەرخستنی ئەو هەڵمەتەی‬ ‫كە بەناوی "با ڕێبەر ئاپۆ ئازاد بكەین كۆتای‬ ‫بەكۆمەڵ ك��ووژی بهێنین" دەستمان پێكردوە‬ ‫وەلەبەرنامەماندا هەیە كەوا چەند كۆنفرانسێك‬ ‫سەبارەت بەپرسەكانی ژنان و میكانیزمەكانی‬ ‫چارەسەری پرسی ژن پێك بێنین وەدەمانەوێت‬ ‫لەگەڵ هەموو ڕێكخراوەكانی ژنان پەیوەندی‬ ‫خۆمان زیاتر پێش بخەین و لەو ڕێگەیەوە بەكاری‬ ‫هاوبەش لەگەڵ هەمو الیەنەكان كار بكەین‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪9‬‬

‫ئیمرالی‬

‫ئۆجەالن‪ :‬بە دیلكردنی ئۆجەالن‪ ،‬گەلی كورد دیلكران‬ ‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬

‫رێبەری گەلی كورد بەرێز"عەبدوڵاڵ ئۆجەالن"‬ ‫لە دوا بەرگرینامەكەیدا كە پێشكەشی دادگای‬ ‫مافی مرۆڤی ئەوروپای كردووە‪ ،‬بۆ یەكەمین‬ ‫ج��ار ب��اس ل��ەو گۆشەگیرییە دەك��ات كە لە‬ ‫دژی پەیڕەو دەكرێت‪ .‬هەر چەندە لە (‪)14‬‬ ‫هەمین ساڵڕۆژی پیالنگێڕی نێودەوڵەتی دژ بە‬ ‫رێبەری گەلی كورد عەبدوڵاڵ ئۆجەالن هێشتا‬ ‫گۆشەگیری دژوار لە ئیمڕاڵی بەردەوامە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وێرای ئەو فشار و ئاستەنگیانە‪ ،‬ئۆجەالن بە‬ ‫تێكۆشان و پرۆژەكانی خۆی بۆ چارەسەری‬ ‫دیموكراتیانە‪ ،‬ب��ەردەوام رۆژەڤ��ی پێواژۆكان‬ ‫دەستنیشان دەكات‪.‬‬ ‫لەم ماوەیەدا كە پێ دەنێینە (‪ )14‬ساڵەی‬ ‫گەلەكۆمەی نێودەوڵەتییەوە گۆشەگیری‬ ‫بەشێوەیەكی دژوارتر پەیڕەو دەكرێ و بەهۆی‬ ‫ئەو سیاسەتانەوە رێگە بە مافی رەوا و یاسایی‬ ‫چاوپێكەوتن و بینینی كەسوكار و پارێزەرانی‬ ‫نادەن سەردانی بەرێزیان بكات‪ .‬ئەم دۆخەش‬ ‫زیاتر لە شەش مانگە بەردەوامە‪.‬‬ ‫ئۆجەالن كە تا ئێستاكە لە بەرگرینامەكانی و لە‬ ‫دیالۆگەكانیدا زۆر باسی لە ژیانی كەسێتی خۆی‬ ‫نەكردووە لەدوا بەرگرینامەیدا بەناوی ( بەرگری‬ ‫كردن لە گەلی كورد كە لە نێو لەپی قڕكردنی‬ ‫كەلتوری دایە و لە پاشكۆی ئەو پەرتووكەیدا‬ ‫بە سەردێڕی سەبارەت بە ژیانم لە زیندانی‬ ‫دورگەی ئیمراڵیدا ژیانی (‪ )12‬ساڵی رابردووی‬ ‫لەو زیندانەدا هەڵدەسەنگێنێت‪.‬‬ ‫كاتێ باسی چۆنێتی بەرخۆدانی لە بەرامبەر‬ ‫بە گۆشەكیری و دانبەخۆدا گرتنی لە بەرامبەر‬ ‫بە تەنیاكردنیدا دەكات ئەو ئەزموونە ژیانیانەی‬ ‫بۆتە جێگای زیاترین مەراق هەڵدەسەنگێنێ كە‬ ‫لە بەرامبەر بە تەنیاكردنی ڕەهایی پەرەی‬ ‫پێداوە‪" .‬گەر خوداوەندە میتۆلۆژییەكانیش‬ ‫بیریان لێبكردایەتەوە‪ ،‬ئەقڵیان بۆ سزایەكی‬ ‫قورستر بە هێندەی گرێدان بە تاشە بەردەكانی‬ ‫ئیمراڵیەوە نەدەچوو‪ ،‬سەرەڕای ئەمەش (‪)12‬‬ ‫ساڵم لە ژوورێكی تاكەكەسیدا پڕكردەوە"‪.‬‬ ‫من بە هەڵوێستی خۆم لە ئیمڕاڵی هەموو‬ ‫سیاسەتی گوشاری دژ بە خۆمم مایەپووچ‬ ‫كردووە و بەم شێوەیە ئیمڕاڵیم وەرچەرخاندۆتە‬ ‫گۆڕەپانی ش��ەڕی حەقیقەتەكان لە ‌پێناو‬ ‫چارەسەر كردنی پرسی كورد‪ " .‬بۆ ئەوەی من‬ ‫پرس و راستینەی كورد تێبگەم و دەرفەتەكانی‬ ‫چ��ارەس��ەری بڕەخسێنم من ئێرەم كردۆتە‬ ‫گۆڕەپانی شەڕی حەقیقەتەكان"‪.‬‬ ‫ئۆجەالن سەرنج بۆ ئیمراڵی رادەكێشێت كە‬ ‫شوێنی جێبەجێكردنی سزای كاربەدەستانی‬ ‫بااڵی دەوڵ��ەت بووە لەمێژوودا‪ ،‬وەها‬ ‫باس لە بارودۆخی ژیان لە ئیمراڵی‬ ‫دەكات‪ ":‬كەش و هەوای ئیمراڵی‬

‫هەم زۆر شێدارە و هەم زۆر وشك و سەختە‪،‬‬ ‫توانای روخاندنی بونیادی جەستەیی مرۆڤی‬ ‫هەیە‪ ،‬كاتێك گۆشەگیری ژووری داخراویشی‬ ‫لە س��ەر زی��اد دەب��ێ‪ ،‬كاریگەری روخاندنی‬ ‫جەستەییەكەی زیاتر دەك��ات‪ .‬لە سەرەتای‬ ‫قۆناخی پیربوونمەوە هێنرامە ئیمراڵییەوە‪،‬‬ ‫ماوەیەكی زۆر لە ژێر چاودێری فەرمانداری هێزە‬ ‫تایبەتەكاندا راگیرام‪ ،‬ئەم دوو ساڵەی دووایی‬ ‫وا بزانم چاودێری وەزارەتی داد كەوتە گەڕەوە‪،‬‬ ‫جگە لە پەرتوكێك‪ ،‬رۆژنامەیەك‪ ،‬گۆڤارێك و‬ ‫رادیۆیەكی یەك كەناڵی هیچ هەلودەرفەتێكی‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��ك��ردن نییە‪ ،‬هەڵبەت ل��ە چەند‬ ‫مانگێكدا جارێك سەردانی برا و ئەگەر چی‬ ‫بە بیانووی (نالەباری رەوشی هەوا) زوو زوو‬ ‫دەیبڕن‪ .‬چاوپێكەوتنی پارێزەرانم گوزارەی لە‬ ‫گەردوونی پەیوەندییەكانم دەكرد‪ .‬بێگومان ئەم‬ ‫رەهەندانەی پەیوەندی بەستنە بچووك نابینم‪،‬‬ ‫بەاڵم پەیوەندییەكی تەواو نییە بۆ لە سەرپێ‬ ‫مانەوە‪ .‬لەسەرپێ مانەوەی زهن و ئیرادەم‪،‬‬ ‫لەسەرپێ مانەوە و نەڕزانیان دەستنیشان‬ ‫دەكرد"‪.‬‬ ‫ئۆجەالن ئاماژە بەوە دەكات كە هێزی بەرخۆدان‬ ‫لە ئیمراڵی بەهیچ شێوەیەك روون ناكرێتەوە‬ ‫وەه��اش ب��اس لە دژ وەستانەوەی خۆی‬ ‫دەكات لە بەرامبەر ئەو سیاسەتە‪.‬‬ ‫هێشتا كە لە دەرەوە ب��ووم خ��ۆم بۆ‬ ‫هەم تەنیاكران و هەم تەنیایی ئامادە‬ ‫كردبوو‪ ،‬ئەزموونی نابەرجەستەكردنی‬ ‫پەیوەندی لە گ��ەڵ‌ خ��ێ��زان‪ ،‬خزمی‬ ‫نزیك و تەنانەت ه��اوڕێ نزیكەكانم‬ ‫كرد بوو كە هەموو ئەمانە پەیوەندی‬ ‫وابەستەیی دروست دەكەن‪ .‬پەیوەندی‬ ‫ژن ك��ە پ��ەی��وەن��دی��ی��ەك��ی گرنگە‪،‬‬ ‫ئەویش بوارێكی پەیوەندی بوو كە‬ ‫نابەرجەستەم كردبوو‪ .‬واتا بە تەواوی‬ ‫پێچەوانەی نازم حیكمەت بووم‪ .‬بەڵێنی‬ ‫منداڵ نەخستنەوەی دابوو‪ .‬هێشتا لە‬ ‫دواناوەندی بووم كە مامۆستای وانەی‬ ‫وێژە (‪ )10‬پلەیدا بە داڕشتنەكەم بەناوی‬ ‫(تۆ بۆ من مناڵێكی كە هیچ لە دایك‬ ‫نابی)‪ ،‬وابزانم بەو‬

‫نووسینەم ویستبووم ژیانی ناهەمووار و پڕ لە‬ ‫زەحمەتی مندااڵن بكەمە بابەتی باس‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سەرجەم ئەو ئەزموونانە بەشی دەربڕین و‬ ‫روونكردنەوەی هێزی بەرخۆدانیم لە ئیمراڵی‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫ئۆجەالن كە وەكو رێبەری نەتەوەیی كوردان و‬ ‫نوێنەری میلیۆنان كورد و لە الیەن میلیۆنان‬ ‫ك��ەس��ەوە وەك��و ئ��ی��رادەی خۆیان پەسەندی‬ ‫دەكەن‪ ،‬لە الیەك چاوەڕوانی جێبەجێكردنی‬ ‫سزای سێدارە و لە الیەكی دیكەش بەرخۆدانی لە‬ ‫بەرامبەر شەڕی دەروونی بەم شێوەیە دەنووسێ‪:‬‬ ‫ئەو گەلەكۆمەیەی لە قۆناخی ئیمراڵیدا بەسەر‬ ‫منیاندا سەپاند‪ ،‬جۆرێك بوو كە مسقاڵێك هیوا‬ ‫و ئومێدی نەدەهێشتەوە‪ ،‬بۆ ئەم ئامانجەش بوو‬ ‫كە ماوەیەكی زۆر جێبەجێكردنی سزای سێدارە‬ ‫و شەڕی دەروونییان خستە رۆژەوە‪ .‬لە رۆژانی‬ ‫یەكەمدا تەنانەت خۆشم نەمدەتوانی پێشبینی‬ ‫ئەوە بكەم كە چۆن دەتوانم لە بەرخۆم بدەم و‬ ‫خوڕاگر بم‪ ،‬نەك سااڵنێك تەنانەت نەمدەتوانی‬ ‫ل��ەوە بكەمەوە كە تەنیا‬ ‫ب���ی���ر‬ ‫ساڵێك بەسەر‬ ‫ب���ب���ەم‪.‬‬

‫ئیمرالی‬

‫‪10‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫بیركردنەوەیەكی بەم رەنگەی كە چۆن دەتوانن‬ ‫بە میلیۆنان ك��ەس لە شوێنێكی تەسك و‬ ‫تروسكدا ڕابگرن)!هەبوو كە بەزەیم بە خۆمدا‬ ‫دەهاتەوە‪ .‬بەڕاستیش وەكو رێبەری نەتەوەیی‬ ‫كورد لە دۆخی كەوتنە زینداندا خۆم هێنابووە‬ ‫یاخود هێنرابوومە دۆخی سەنتێزی بە میلیۆنان‬ ‫كەسەوە و گەلیش بەو شێوەیە لێی دەڕوانرێ"‪.‬‬ ‫ئۆجەالن سەرنج بۆ سەر گۆشەگیری سەخت‬ ‫رادەكێشێت و دەڵێت‪ ":‬مرۆڤ لە كاتێكدا بە‬ ‫هیچ شێوەیەك ناتوانێ تەحەموڵی دابڕانی لە‬ ‫خێزان و كەس و كار و منداڵەكانی بكات‪ ،‬من‬ ‫چۆن دەمتوانی بێ بەیەك گەیشتنەوەیەكی تر‬ ‫جیا ببمەوە لە ئیرادەی یەكگرتووی میلیۆنان و‬ ‫ماوەیەكی درێژ دانبەخۆمدا بگرم و وەها ئاماژە‬ ‫بەم رەوشە دەكات‪:‬‬

‫“‬

‫من بە هەڵوێستی خۆم لە‬ ‫ئیمڕاڵی هەموو سیاسەتی‬ ‫گوشاری دژ بە خۆمم‬ ‫مایەپووچ كردووە و‬ ‫بەم شێوەیە ئیمڕاڵیم‬ ‫وەرچەرخاندۆتە‬ ‫گۆڕەپانی شەڕی‬ ‫حەقیقەتەكان لە‌پێناو‬ ‫چارەسەر كردنی پرسی‬ ‫كورد‬

‫“‬

‫"تەنانەت چەند رستە نامەیەكی گەلەكەمیان‬ ‫پێنەدەدام تا ئێستاكە جگە لە ژمارەیەكی‬ ‫كەمی نامەی هاوڕێیانم لە زیندانەكان كە‬ ‫بەشێكی زۆریان نەدراون و ئەوەشی كە دەدران‬ ‫بە كۆنترۆڵێكی تونددا دەرباز دەكران و جگە‬ ‫لە چەند رێكەوتێك‪ ،‬نەمتوانی هیچ نامەیەك‬ ‫لە دەرەوە وەربگرم و نامەش بنێرم‪ .‬تێكڕای‬ ‫ئەو خااڵنە رێژەییانە ئەو دۆخە روون دەكاتەوە‬ ‫كە گۆشەگیری رێگە خۆشكەربووە بۆی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێگەی من الیەنی تایبەت بەخۆی هەبوو‪.‬‬ ‫ئ��ۆج��ەالن كاتێك لە ڕووی كۆمەاڵیەتییەوە‬ ‫ب��اس لە قۆناخی سەرەتایی زیندان دەك��ات‬ ‫نموونەیەكی سەرنجڕاكێش دەهێنێتەوە و وەها‬ ‫ئاماژەی پێدەدا‪:‬‬ ‫"لە پێگەی كەسێكدام كە لە بارەی كوردەوە‬ ‫مۆركی لە گەلێك هەنگاوی یەكەمین داوە‬ ‫هەموو ئەو هەنگاوانە كە بە نیوەچڵ ماونەتەوە‬ ‫مەرجی دەستلێبەرنەدراوی ژیانی ئازاد بوون‪،‬‬ ‫لە گەلەكەمانەوە بۆ هەموو كەسێك بۆ هەموو‬

‫بوارێكی كۆمەاڵیەتی یەكەمین هەنگاوی پێ‬ ‫ناوە‪ ،‬بەاڵم هیچ یەكێكیانم بۆ دەستی بێ متمانە‬ ‫نەهێشتەوە‪ ،‬بیر لە ئاشقێك بكەنەوە‪ ،‬هەنگاوی‬ ‫بۆ ئەشقی یەكەمی دەن��ێ‪ ،‬ب��ەاڵم لە كاتی‬ ‫بەیەك گەیشتندا هەمیشە دەستی لە بۆشاییدا‬ ‫دەمێنێتەوە‌‪ .‬منیش هەنگاوەكانم بۆ ئازادی‬ ‫بوارەكانی كۆمەاڵیەتی هەمیشە بەو شێوەیە‬ ‫بوون و لە بۆشاییدا ماونەتەوە‪ ،‬بەجۆرێك خۆمم‬ ‫لە بوارەكانی ئازادی كۆمەاڵیەتیدا تواندبۆوە‪،‬‬ ‫شتێكی وام بەناوی (م��ن)ەوە ل��ەدوای خۆم‬ ‫بەجێنەهێشتبوو‪ .‬لە رووی كۆمەاڵیەتییەوە‬ ‫قۆناخی زیندان لە كاتێكی وەه��ادا دەستی‬ ‫پێكردبوو"‪.‬‬ ‫كاتێك باس لە بارودۆخی زیندان دەكات‪ ،‬ئۆجەالن‬ ‫بەم شێوەیە باس لە خۆڕاگری خۆی دەكات‬ ‫لە بەرمبەر گۆشەگیری و دەڵێت‪" :‬لە راستیدا‬ ‫ئەگەر چی لە بارودۆخی دەرەوەدا كەرەستە‬ ‫و ئامرازی تایبەت بە كۆشكەكانی دەوڵەت و‬ ‫بەڕێوەبەر و خ��ودی زیندانەكەش هەشبێت‪،‬‬ ‫بەشی روونكردنەوەی ئەو بەرخۆدانییە ناكات كە‬ ‫تایبەتە بە من‪ .‬نابێ لە بارودۆخ و هەڵوێستەكانی‬ ‫دەوڵەتدا گ��ەڕان بۆ رەهەندە بنەڕەتییەكانی‬ ‫بكرێت‪ .‬خاڵی دەستنیشانكەر خۆ رازی كردنم‬ ‫لە مەڕ بارودۆخی گۆشەگیری‪ ،‬پێویست بوو‬ ‫هۆكاری هێندە گ��ەورەم لە دەستدا هەبووایە‬ ‫كە لە بەرامبەر ئەو گۆشەگیریەدا دانبەخۆمدا‬ ‫بگرم و ئەگەر لە گۆشەگیریشدا بێت ئەوە‬ ‫بسەلمێنم كە دەتوانرێ ژیانێكی گەورە ئەنجام‬ ‫بدرێت"‪ .‬ئۆجەالن دووەمین بیرۆكەی فكری كە‬ ‫لە هەڵوەستەی ژیانی گەورە و بەرخۆدانی لە‬ ‫ئیمراڵیدا بەهەندی وەرگرتووە وەكو پابەندبوون‬ ‫بە پرەنسیپی ئەخالقی بەناو دەكات و دەڵێت‪":‬‬ ‫ناچاریت خۆت هزرمەند بكەیت لەو خاڵەدا كە‬ ‫ژیان بە پابەندبوون بە كۆمەڵگاوە دەبێت"‪.‬‬ ‫ئۆجەالن دەستنیشانی دەك��ات كە ژی��ان بۆ‬ ‫كوردێكی بە ئەخالق و بە شەرەف بە (‪)24‬‬ ‫كاتژمێر گەریالیەتی كردن لەپێناو هەبوون و‬ ‫ئازادیدا دەستەبەر دەبێت‪ ،‬بەو شێوەیە باس لە‬ ‫بەهەڵداچوونەكان دەكات‪:‬‬ ‫"دۆخی كۆیالیەتی كورد ‪ -‬كە ئێستاش وایە ‪-‬‬ ‫بەشێوەیەكی بەرجەستە ڕێگری لە خەیاڵكردنم‬ ‫بە ژیانی ئازادی مومكین بووە كرد‪ ،‬ئێستاكە لە‬ ‫سەر ئەمە قانع بووم جیهانێك نییە كە تۆش‬ ‫بە ئازادی بژیت‪ ،‬لێرەدا واتا لە ئیمراڵیدا گەلێك‬ ‫ب��ەرواردم لە نێوان زیندانی دەرەوە و ناوەوە‬ ‫كرد‪ ،‬لە ئەنجامدا تێگەیشتم كە زیندانیبوونەكەی‬ ‫دەرەوە ل��ەوەی ن��اوەوە زۆر مەترسیدارترە‪،‬‬ ‫بەهەڵەداچوونێكی گەورەیە بۆ كوردێك كە‬ ‫خۆی لە دەرەوە بە ئازاد بزانێت‪ .‬ژیانێك كە‬ ‫لە ژێر سایەی بە هەڵەداچوون و درۆدا بەسەر‬ ‫بچێ‪ ،‬ژیانێكی لەدەستچوو و خیانەت لێكراوە‪.‬‬ ‫ئەو ئەنجامەی لەمەوە بۆم دەركەوتووە‪ ،‬مەگەر‬ ‫تەنیا بە یەك مەرج بتوانرێ بژێنرێ‪ ،‬ئەویش‬ ‫دەشێ ئەو ژیانە بێت كە كورد تێیدا (‪)24‬‬ ‫كاتژمێر شەڕوانی هەبوون و ئ��ازادی بێت"‪.‬‬ ‫ژیان بۆ كوردێكی بە ئەخالق و بە شەرەف‪ ،‬بە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫(‪ )24‬كاتژمێر شەڕوانیكردن لە پێناو هەبوون و‬ ‫ئازادیدا دەستەبەر دەبێت‪".‬‬ ‫ئۆجەالن ژیانێكی بێ شەڕ بە ژیانێكی ساختەكاری‬ ‫و بێ شەرەف هەڵدەسەنگێنێ و دەڵێت‪" :‬كاتێك‬ ‫ژیانی دەرەوەم لە گەڵ‌ ئەم پرەنسیپە بەراورد‬ ‫دەكەم‪ ،‬پەسەندی دەكەم كە ئەخالقییانە ژیاوم‪،‬‬ ‫پێویستییەكی سروشتی شەڕەكەیە كە بەرامبەر‬ ‫بەو ژیانە مردن هەبێت‪ .‬بەو پێیەی ژیانێكی بێ‬ ‫شەڕ بریتییە لە ساختەكاریی و بێ شەرەفییەكی‬ ‫گەورە‪ ،‬كە واتە بەرخۆدانیكردن لە بەرامبەر بە‬ ‫مردن یا خود زیندان‪ ،‬لە سروشتی چاالكییەكەدا‬ ‫هەیە‪ .‬بەرخۆنەدان لە بەرامبەر بارودۆخی زیندان‬ ‫پێچەوانەی رەهەندی ژیانمە‪ .‬چۆن دەستبەرداری‬ ‫لە هەموو جۆرە شەڕی تێكۆشان‪ ،‬هەبوون و‬ ‫ئ��ازادی ناكرێ‪ ،‬دەستبەرداری لە زیندانیش‬ ‫ناكرێ‪ ،‬چونكە ئەویش پێویستییەكی ژیانی‬ ‫ئازادە كە لە پێناویدا شەڕ دەكرێت"‪.‬‬ ‫ئۆجەالن لە بەرگرینامەی خۆی بۆ دادگای مافی‬ ‫مرۆڤی ئەوروپا وەك��و مۆدێلی چارەسەری و‬ ‫ئاشتی باس لە نەتەوەی دیموكراتی لە ‌هەرێم‬ ‫و جیهان دەكات‪.‬‬ ‫ئۆجەالن باس لەوەش دەكات كە چۆن چەمكە‬ ‫كالسیكەكانی زهنییەتی دەوڵ��ەت ‪ -‬نەتەوەی‬ ‫رێ��ب��ەرە سۆسیالیستەكانی تێپەڕاندووە‪" :‬‬ ‫بۆ من دەربازبوون لە نەتەوە ‪ -‬دەوڵ��ەت زۆر‬ ‫سەخت بوو"‪ .‬ئەو چەمكە بۆ من تا ماوەیەكی‬ ‫درێژیش پرەنسیپێكی ماركسیست – لینینیست‬ ‫ ستالینیست بوو؛ خاوەن سیمایەكی نەگۆڕی‬‫وەها بوو كە دەبووا هەر وەكو خۆی بمابووایەوە‪.‬‬ ‫كاتێك من لە سەر خۆبەڕێوەبردنی جڤاكی‪،‬‬ ‫شارستانی و مۆدێرنیتە قووڵبوومەوە‪ ،‬من لەوە‬ ‫تێگەیشتم كە هیچ پەیوەندییەكی ئەو پرەنسیپە‬ ‫بە سۆسیالیزمەوە نییە و تەنیا خڵتە(تڵتە)‬ ‫یەكی شارستانێتی چینایەتی و دەسەاڵتدارێتییە‬ ‫و لە الی��ەن كاپیتالیزمەوە پێشخراوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫زۆر گرنگ بوو‪ .‬هەر بۆیە؛ بێ دوودڵی من ئەو‬ ‫چەمكە‌م رەتكردەوە‪ .‬ئەگەر وەك دەگووترێ؛‬ ‫ك��ەوا سۆسیالیزمی زانستی دێ��ت��ەدی‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئەوەی كە لەم ڕووەوە پێویستە گۆڕانكاری تێدا‬ ‫بكرێت بۆچوونەكانی شارەزایانی سۆسیالیزمی‬ ‫بونیادنراوی وەك ماركس‪ ،‬ئەنگلیس‪ ،‬لینین‪،‬‬ ‫ستالین‪ ،‬ماو و كاسترۆ خۆیانن‪.‬‬ ‫من‪ "،‬چەندە پەیوەندی نەتەوە ‪ -‬دەوڵ��ەت و‬ ‫ئەوەندەش‬ ‫‌‌‬ ‫كاپیتالیزمم یەكالیی ك��ردۆت��ەوە‪،‬‬ ‫دەرك��م بەوە كرد‌ كە شەڕكردن بۆ نەتەوە ‪-‬‬ ‫دەوڵ��ەت شەڕكردنە بۆ كاپیتالیزم‪ ،‬بەمەش‬ ‫من لە فەلسەفەی سیاسی خۆمدا گۆڕانكاری‬ ‫م��ەزن��م ئ��ەن��ج��ام��دا‪ .‬چ��ەن��دە م��ن پرەنسیپە‬ ‫تابۆكرا و دەستلێبەرنەدراوەكانی كاپیتالیزمم‬ ‫هەڵوەشاندەوە‪ ،‬ئەوەندە لە تێگەیشتنی من بۆ‬ ‫حەقیقەت گۆڕانكاری شۆڕشگێڕانە بەدیهات‪ .‬لەو‬ ‫كاتە‌دا ناوی نێچیرڤانی حەقیقەتەكانیان لە من‬ ‫ناوە‪".‬‬ ‫ئ��ۆج��ەالن دەڵ��ێ��ت ك��ە ئ���ەوەی مۆدێرنیتەی‬ ‫كاپیتالیست ل��ە پێش ك��وردان��ی دان���اوە‪،‬‬ ‫چیرۆكی تاژی و كەروێشكەكە بوو‪ ،‬بەاڵم ئەو‪،‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫“‬

‫ژیانێكی بێ شەڕ‬ ‫بریتییە لە ساختەكاریی و‬ ‫بێ شەرەفییەكی گەورە‪،‬‬ ‫كە واتە بەرخۆدانیكردن‬ ‫لە بەرامبەر بە مردن یا‬ ‫خود زیندان‪ ،‬لە سروشتی‬ ‫چاالكییەكەدا هەیە‪.‬‬ ‫خۆڕاگرنەبوون لە‬ ‫بەرامبەر بارودۆخی زیندان‬ ‫پێچەوانەی رەهەندی‬ ‫ژیانمە‬

‫“‬

‫ئەو چیرۆكەی بۆ نێچیركردنی مۆدێرنیتەی‬ ‫كاپیتالیستی گۆڕیوەو نووسیویەتی‪ ":‬تا من‬ ‫دەمخواست دەمتوانی لە هەلومەرجی زینداندا‬ ‫رۆژانە شۆڕشی حەقیقەتم پێكبەهێنابووایە‪ .‬بەو‬ ‫رادەیەی من هێزی بەرخۆدانم لەمەوە‌ وەرگرتووە‌‪،‬‬ ‫ل��ە هیچ شتێكی دی��ك��ەدا وەرم��ن��ەگ��رت��ووە‪.‬‬ ‫بەهێزبوونی چەمكەكانی حەقیقەت كاریگەری‬ ‫خۆی لە سەر پێشكەوتنی پراتیكیش دەكات"‪.‬‬ ‫پێویستی ك��وردان بە دیپلۆماسی نەتەوەیی‬ ‫دیموكراتیك هەیە بەشێكی بەرفراوانی دوا‬ ‫پارێزنامەكەی ئۆجەالنە كە وەكو پێویستێكی‬ ‫دەس��ت��ل��ێ��ب��ەرن��ەدراوی ك��ۆن��گ��رەی نەتەوەیی‬ ‫دیموكراتیكە ل��ەك��وردس��ت��ان‪ .‬ئ��ۆج��ەالن لە‬ ‫هەمانكاتدا رۆڵ��ی بەرێوەبەرایەتی باشووری‬ ‫كوردستان گرینگ دەبینێ‪ ،‬بەاڵم رادەگەیەنێ كە‬ ‫ئەوان ناتوانن واڵمدەرەوەی هەموو پێویستیەكانی‬ ‫گەلی كوردستان بن‪.‬‬ ‫ئۆجەالن لە ڕوانگەی كوردانەوە‪ ،‬دیپلۆماسی و‬ ‫هەوڵەكانی ئاشتی كە لە ئاستی نێونەتەوەییدا‬ ‫دەدرێ‪ ،‬لە ڕوانگەی كوردانەوە شیرۆڤە دەكات‪.‬‬ ‫"بە درێژایی مێژوو هەموو كاتێك گەلی كورد‬ ‫رووب����ەرووی پیالنگێری و فێڵ و تەڵەكە ‌ی‬ ‫دیپلۆماسی هێزە نێودەوڵەتیەكان بووتەوە‪ .‬ل ‌ە‬ ‫جیهاندا گەلی كورد لە هەموو كەسێك زیاتر‬ ‫بوون بە قوربانی پیالنگێرییە دیپلۆماسیەكان‪.‬‬ ‫" پەرەدان بە دیپلۆماسییەكی راستین‪ ،‬ڕۆڵێكی‬ ‫م��ەزن لە پاراستنی هەبوون و ئ��ازادی گەلی‬ ‫كورددا دەگێرێ‪ .‬لە درێژایی سەدەكانی (‪)19‬‬ ‫و (‪)20‬دا و دوای دابەشكردنی رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫و پەرەسەندنی دەسەاڵتداری كاپیتاڵیزم‪ ،‬گەلی‬ ‫كورد لە هەموو كەسێك زیاتر بووە بە قوربانی‪.‬‬ ‫بە تایبەتیش لە شەڕەكانی یەكەم و دووهەمی‬ ‫جیهانیدا‪ .‬بە شێوەیەكی تراژیدیك قوربانی‬ ‫كران‪ .‬لە دیپلۆماسی ڕۆژهەاڵتی ناویندا هەموو‬ ‫كاتێك رۆڵی بەكار هێنەر بۆ گەلی كورد تەرخان‬ ‫كراوە و ئەوەش رێگای لە دەرئەنجامی زۆر دژوار‬ ‫كردووتەوە‪ .‬ك��وردان رووب��ەرووی كۆمەڵكوژی‬ ‫بوونەتەوە‪ .‬بێگومان هێندەی بەكرێگیراوان‬ ‫و خۆفرۆشەكانی ك���وردان‪ ،‬ب��ێ بەشبوونی‬ ‫بەرخۆدانی كورد لە رێبازی نوێی تێكۆشان‬ ‫زەربەی لە گەلی كورد داوە"‪.‬‬ ‫كاتێ م��رۆڤ لە روانگەی رەوش��ی سیاسی و‬ ‫چینایەتییەوە لە دەرفەتەكانی دیپلۆماسی‬ ‫ك��وردان بە پێی زیهنیەتی دەوڵ��ەت ‪ -‬نەتەوە‬ ‫دەڕوانێ‪ ،‬دەبینێ كە شانسێكی مەزنیان نییە‪.‬‬ ‫ڕێ��ب��ەری گەلی ك��ورد س��ەرن��ج ب��ۆ س��ەر ئەو‬ ‫مژارە ڕادەكێشی و رادەگەیەنێ كە دەرفەتی‬ ‫دیپلۆماسی بۆ كوردان بەوشێویە زۆر كەمە و‬ ‫لە پارێزنامەكەیدا باسی تێكچوونی دیپلۆماسی‬ ‫(‪ )200‬ساڵی ڕابردووە كوردان دەكات و گرینگی‬ ‫ئەو خااڵنە دەسنیشان دەكات‪ " :‬دیپلۆماسییەك‬ ‫كە لە سەر ن��اوی دەوڵ��ەت ‪ -‬نەتەوە بەرێوە‬ ‫بچێ‪ ،‬بۆ گەلی ك��ورد نەك چارەسەر بەڵكو‬ ‫بنبەستبوون لە‌گەڵ خۆیدا دێنێ و ناكۆكییەكان‬ ‫لە نێوان پارچەكانی كوردستاندا قووڵتر‬ ‫دەكاتەوە و ڕێگا بۆ‌ دەوڵەت نەتەوە دوژمنەكان‬

‫دەكاتەوە كە هێرش بكەنە سەر ك��وردان‪ .‬لە‬ ‫بەر ئەوەش پێویستی بە دیپلۆماسیەكی نوێ‪،‬‬ ‫واتا دیپلۆماسی نەتەوەیی دیموكراتیك هەیە‪.‬‬ ‫دیپلۆماسی نەتەوەیی دیموكراتیك‪ ،‬دەبێ بەر‬ ‫لە هەموو شتێك بتوانێ لە نێوان كورداندا كە‬ ‫دابەش بوون و لە دەوروبەری بەرژەوەندی جودا‬ ‫كۆبوونەوتەوە‪ ،‬پالتفۆرمێكی هاوبەش درووست‬ ‫بكات"‪ .‬پێویستە ئەو پالتفۆرمە‪ ،‬چاالكییە‬ ‫دیپلۆماتیكەكان وەكو ناوەندی كارەكانی خۆی‬ ‫دەسنیشان بكات و ببێتە ناوەندیكی دیپلۆماتیك‬ ‫بۆ هەموو پارتە كوردیەكان‪ .‬ئەو دیپلۆماسییەی‬ ‫كە پارتە كوردیەكان بە شێوەیەكی جیاواز‬ ‫بەرێوەی دەبەن‪ ،‬لە قازانج زیاتر‪ ،‬زەرەری بۆ‬ ‫تێكۆشانی گەلی كورد ب��ووە‪ .‬بە شێوەیەكی‬ ‫بەرچاو بووە بە هۆی پارچەبوون‪ ،‬ناكۆكی و‬ ‫پێكدادان لە نێوان كوردان‪ .‬لە بەر ئەوە پەرەدان‬ ‫بە دیپلۆماسیەكەی گشتی لە نێوان كوردان دا‪،‬‬

‫ئەركێكی سەرەكی نەتەوەییە‪".‬‬ ‫ڕۆڵی دیپلۆماسی هاوبەش لە نێوان كورداندا لە‬ ‫پێكهاتنی كۆنگرەی نەتەوەیی دیموكراتیكیشدا‬ ‫هەیە‪ .‬دەبێ پێكهێنانی كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫دیموكراتیك ئامانجی ه��ەم��وو رێ��ك��خ��راو و‬ ‫كەسایەتیەكانی گەلی ك��ورد بێ‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫ك��وردان بتوانن داخوازیەكانی خۆیان گەاڵڵە‬ ‫بكەن و ببن بە خاوەن سیاسەتێكی هاوبەش‪،‬‬ ‫كۆنگرە رۆڵێكی گرنگ دەبینێ و ئەوەش تەنیا‬ ‫دەتوانرێ بە دیپلۆماسی و بە رێكخراوەبوون‬ ‫پێكبێت‪ .‬دەبێ هێچ رێكخراوێكی سیاسی ئەو‬ ‫ئەركە گرنگە بە هۆكاری جیاواز دوا نەخات‬ ‫و ئەوانەی كە بە بەردەوامی ئەو ئەركە دوا‬ ‫دەخەن‪ ،‬بە پێی بەرژەوەندی كەس و الیەنی‬ ‫جیاواز هەڵسوكەوت دەك��ەن‪ .‬ئەو زەرەرەی‬ ‫كە ئەو الیەنانە لە درێژایی مێژوودا لە گەلی‬ ‫كوردیان داوە‪ ،‬بە باشی دەزانرێ‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ئیمرالی‬

‫سەرەڕای ئەوەی هەرێمی باشووری كوردستان لە‬ ‫الیەن دیپلۆماسیەوە رۆڵێكی مەزنی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیتوانیوە واڵمدەرەوەی پێداویستەكانی هەموو‬ ‫گەلی كورد بێ‪ .‬خۆی لە خۆیدا نە پێگەی ئەوان‬ ‫بۆ ئەوە گونجاوە و نە ئەو توانستەیان هەیە‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە ئەركی سەركی هەموو كەسێكە كە خۆی‬ ‫پێەوە خەریك بكات‪ .‬راگەیاندنی كۆبوونەوەی‬ ‫گۆنگرەی نەتەوەیی دیموكراتیك و دامەزراندی‬ ‫ڕێكخستنێكی دیموكراتیكی نەتەوەیی كە وەكو‬ ‫رێكخراوێكی گشتی دایمی رۆڵ بگێرێ‪.‬‬ ‫بەرێكخستن ك��ردن��ی ك��ۆن��گ��رەی نەتوەیی‬ ‫دیموكراتیك قازانجێكی زۆری بۆ كوردان دەبێ‪.‬‬ ‫" دەبێ دانوستاندنەكان لە نێوان كەجەكە و‬ ‫بەرێوەبەرایەتی هەرێمی باشووری كوردستان‬ ‫لە چوارچێوەی ستاتۆی یاسایەكدا رێكبخرێ‪.‬‬ ‫هەر دوو ڕێكخراو بە شێوەیەك لە شێوەكان‬ ‫پەیوەست بە كۆنسەی بەرێوەبەری كۆنگرەوە‬ ‫چاالكیەكانی خۆیان ڕێكبخەن‪ .‬كاركردن لە‬ ‫گەڵ ئەو دوو رێكخراوە‌دا‪ ،‬مژارێكە كە دەبێ بە‬ ‫شێوەیەكی بەرفراوان لە سەری گفتوگۆ بكرێ"‪.‬‬ ‫ئاشكرایە پ��ەی��وەن��دی‪ ،‬ناكۆكی سیاسی و‬ ‫ئایدیۆلۆژیك لە نێوان كەجەكە كە داوای‬ ‫نەتەوەیی دیموكراتیك و هەرێمی باشووری‬ ‫كوردستان كە داوای دەوڵەت ‪ -‬نەتەوە دەكات‪،‬‬ ‫ماوەیەكی درێژ ب��ەردەوام دەك��ات‪ .‬كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی دیموكراتیك لەو مژارە دەتوانێ ڕۆڵی‬ ‫چارەسەری بگێرێ‪ .‬ئەركی سەرەكی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی دیموكراتیك دەبێت ئەمانە بێـت‪:‬‬ ‫ دەبێ كۆنگرە ببێتە رێكخراوێكی هەمیشەیی‪.‬‬‫دەبێ لە هەموو بەشەكانی نەتەوە‪ ،‬چین و الیەنە‬ ‫دیموكراتیكەكان‪ ،‬كەس و نوێنەرانی یەكیەتی‬ ‫كوردان لە كۆنگرەدا بەشدار ببن‪ .‬لەم مژارە‌دا‬ ‫ڕۆڵی بەشەكانی كوردستان‪ ،‬حەشیمەتی ئەو‬ ‫بەشانە و هێزی تێكۆشان و بە بریار بوون لە‬ ‫بەرچاو بگیردرێ‪.‬‬ ‫ كۆنگرە دەبێ هەموو كاتێك بەرێوەبەرایەتی‬‫ن���وێ ه��ەڵ��ب��ژێ��رێ‪ .‬ك��ۆن��س��ەی ب��ەرێ��وەب��ەری‬ ‫بەرپرسیاری بەرێوەبردنی هەموو پەیوەندییە‬ ‫سیاسی و پراكتیكییەكانە‪ .‬ك��ار و خەباتی‬ ‫دیپلۆماسی نێوخۆیی و دەرەوە‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫ئابووری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی و چاندی بە شێویەی‬ ‫ڕێكخستن ك��راو لە الی��ەن كۆنگرەوە بەرێوە‬ ‫‌ببرێت‪.‬‬ ‫ دەبێ هەموو ڕێكخراوەكان‪ ،‬هێزی پاراستنی‬‫خ��ۆی��ان ل��ە ن��ێ��و رێ��ك��خ��راوێ��ك��ی ه��اوب��ەش��ی‬ ‫پێشمەرگەدا كۆبكەنەوە‪ .‬دەب��ێ فەرماندەیی‬ ‫هێزەكانی پاراستن گەڵ بە شێوەیەكی هاوبەش‬ ‫دابمەزرێ‪ .‬هەر رێكخراو بە پێی هێزی خۆی‪،‬‬ ‫رۆڵی لە رێكخراوەكەدا هەبێ‪.‬‬ ‫ كۆمیتە‪ ،‬یان ژووری پەیوەندییەكانی دەرەوەی‬‫پەیوەست بە كۆنگرە‪ ،‬بە تەنیا بەرپرسیاری‬ ‫هەموو پەیوەندییەكان لە گ��ەڵ دەوڵ���ەت ‪-‬‬ ‫نەتەوەكانی سەردەست لە كوردستان‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ هەموو دەوڵەتەكان و رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی بێ‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪12‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پیالنگێڕی (‪)15‬ی شوبات گەورەترین نەهامەتیە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا‬ ‫ن‪ /‬زانا رەسول‬

‫وەك دەزان���ن یەكەمین پیالنگێری ل��ە الی��ەن‬ ‫ئینگلیزەوە لە ساڵی (‪)1636‬دا بە سەر كورد داهات‬ ‫و كوردستانیان لە نیوان عوسمانی و سەفەویدا‬ ‫پارچە كرد و بنەمای نەهامەتیەكان دارێژرا‪ .‬هەرچی‬ ‫دەچ��وو هەژمۆنگەرای سیستەمی سەرمایەداری‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناوین خۆی دەسەپاند و لە ساڵی‬ ‫(‪)1923‬دا كە بۆنی نەوت لوتیانی كپ كرد بوو‬ ‫ئینگلیز و فەرەنسا بە هاوكاری هاوپەیمانەكانیان و‬ ‫داگیركەرانی كوردستان لە پەیمانی لۆزاندا كوردیان‬ ‫كردە قوربانی یەرژەوەندیەكانی خۆیان و بۆ جاری‬ ‫دووەم كوردستانیان كرد بە چوار پارچە‪ .‬ئیدی‬ ‫هێزی هەژمۆنگەرای سیستەمی سەرمایەداری بە‬ ‫هەموو شێوەێك دەست دەخەنە نێو كاروباری‬ ‫رۆژهەالتی ناوین و لە ژێر سیاسەتی "پەرتەوازە‬ ‫بكە و زاڵ بە" ناوچەكە دەخەنە ژێر كۆنترۆلی‬ ‫خۆیانەوە و بە دروستكردنی ناكۆكی جۆربەجۆر‬ ‫و بەكاربردنی خ��ۆدی ك��ورد بۆ كۆنترۆلكردنی‬ ‫دەوڵەتانی داگیركەر و هەروەها كۆنترۆلكردنی‬ ‫كوردان بە دەستی داگیركەران بۆ بە دەستهێنانی‬ ‫بەرژەوەندیەكانی خۆیان بەكار دەبرد و لە ساڵی‬ ‫(‪)1925‬دا بە بەهانەی كوشتنی دوو سەربازی‬ ‫تورك زەمینەی بۆ قركردن و كۆمەلكوژی كوردان‬ ‫ئامادە دەكەن‪ .‬لە(‪ )15‬شوباتی (‪ )1925‬شێخ‬ ‫سەعید و (‪ )47‬كەس لە هەڤااڵنی دەگرن و بۆ چاو‬ ‫ترساندن و كۆیلە كردنی كوردان لە (‪)1925/6/29‬‬ ‫لە سێدارە دەدەن‪ .‬دوای ئەو شۆرشی ئاگری لە‬ ‫ساڵی (‪ )1927‬و شۆرشی سەید رەزا لە ساڵی‬ ‫(‪ )1937‬لە پێناوی ئازادیدا سەرهەڵدان دەكەن‪.‬‬ ‫توركە فاشیستەكان لە چیای ئاگری گۆرێكی‬ ‫خەیالی هەڵدەكەنن و چیمەنتۆرێژی دەكەن كە‬ ‫گوایە شۆرشی كوردان لە گۆر دەنێن و ئیدی سەر‬ ‫ناهێنە دەرەوە‪ ،‬بەاڵم لە هەموو سەرنجڕاكێش تر‬ ‫ئەویە كە پیالنگێری نێودەوڵەتی و هەرێمی كە‬ ‫دژی رێبەری گەلی كورد بەرێزعەبوڵاڵ ئۆجەالن‬ ‫لە ساڵی (‪)1999‬ك��ە زیاتر لە (‪ )40‬دەوڵەتی‬ ‫زلهێزی جیهان بە سەركردایەتی ئینگلتەرا و‬ ‫ئەمریكا و ئیسرائیل پێكهات‪ .‬بە پێچەوانەی گۆرە‬ ‫خەیاڵیەكەی دەوڵەتی تورك و شۆڤینیزمەكانی‬ ‫جەهەپە بەرێوەیان دەب��رد‪ .‬ئەوەی سەلماند كە‬ ‫نە تەنیا شۆڕشی كورد كۆتای پێنەهات‪ ،‬بەلكو‬ ‫شۆرشێكی نوێ نەتەوەیی بە رێبەرایەتی پەكەكە‬ ‫و رێبەر ئۆجەالن دەستی پێكرد‪ .‬وەكو شۆرشێكی‬ ‫زێهنی و ئەخالقی و ویژدانی بە پەروەردە كردنێكی‬ ‫زانستی و تێگەیشتنی‪ ،‬خۆیان بە رێكخستن كرد‪.‬‬ ‫بە پشتبەستن بە گەل و ئیرادەی خۆیان خاوەنداری‬ ‫لە نرخ و بەهاكانی نەتەوەیان كرد و شۆرشیان‬ ‫پێشخست‪ .‬نە تەنیا دەوڵەتانی داگیركەر‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ریشەی سیستمی دەسەاڵتداری (‪ )5‬هەزار ساڵەی‬

‫بە زێهنیەتی پیاوساالری دەخستە لەرزەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەر زوو ئینگلیز و ئەمریكا و رۆژئاوا هەستیان‬ ‫بەوە كرد كە رێبەر ئۆجەالن و پەكەكە رێگرە لە‬ ‫بەردەم سیاسەتەكانی ئەوان لە رۆژهەالتی ناوین‬ ‫بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەندیەكانیان‪ .‬دیارە لە‬ ‫مێژووی كورددا هەتا پیالنگێڕی (‪ )1999‬بە دەیان‬ ‫جار پیالنگێڕی و نەهامەتی و كارەساتی گەورە‬ ‫هەر لە پەیمانی قەسری شیرین و شۆرشی شێخ‬ ‫مەحمودەوە تا دەگاتە كۆماری مەهاباد و ئەنفال‬ ‫و كیمیاباران بە سەر كورددا هاتووە و ئینگلیز‬ ‫راستەوخۆ سەركێشی و رۆڵی هەبووە‪ .‬گرتن و‬ ‫لە سێدارەدانی سەركردە و رێبەرانی كورد بۆ‬ ‫داگیركەران وەك قەدەرێك وابوو كە رێبەرێك لە‬ ‫سێدارە دەدەن و تەڤگەرەكەشی تووشی شكست‬ ‫دەب��وو‪ .‬ئەو سیاسەتەشیان لە بەرامبەر ئاپۆ و‬ ‫تەڤگەرەكەی بە كار برد لە (‪)1999/6/29‬دا لە‬ ‫دادگایەكی نادادپەروەردا بڕیاری لە سێدارەدانیاندا‬ ‫كە رێككەوت بوو لە گەل لە سێدارەدانی شێخ‬ ‫سەعید‪ .‬ئەوەش‪ ،‬ئەوە دیار دەكات كە هەر كات‬ ‫بیانەوێ مێژوو دووبارە دەكەنەوە و قركردن بە‬ ‫سەر گەلی كورددا دەسەپێنن‪ ،‬بەاڵم بە پێچەوانەوە‬ ‫قسەكەی (م��ادری��د ئاڵبرایت) كە گوتی ئێمە‬ ‫چاوەروانی وەها ناڕەزایەتی بە هێزی جەماوەری‬ ‫ك��وردان لە هەموو دونیا ن��ەدەك��رد‪ .‬ئەو شێوە‬ ‫پەروەردە و پەیوەندیەی كە رێبەر ئاپۆ لە گەل‬ ‫هەڤااڵنی و گەلەكەی لە كەسایەتی مرۆڤی ئازاددا‬ ‫ئەوەی سەلماند كە كورد كوردی بەرینییە‪ .‬بۆ‬ ‫جاری یەكەم بوو كە بۆ پاراستنی رێبەرێك بە‬ ‫دەی��ان ئینسان گیان و جەستەی خۆیان دابەر‬ ‫ئاگر بۆ ئەوەی كە رێبەرەكەیان بپارێزن و پەیامی‬ ‫ئەوەیاندا كە كەس ناتوانێ رۆژ لە ئێمە تاریك بكات‬ ‫و بێ رێبەر ژیان نابێت و بە ئیرادە خۆیان رێگریان‬ ‫كرد لە سێدارەدانی رێبەرەكەیان و پیالنەكانی‬ ‫ئەۆان پووچەل بكەنەوە و بزوتنەوەش بە هێزتر‬ ‫بوو‪ .‬ئەوە (‪ )14‬ساڵە كە رێبەری گەلی كورد لە‬ ‫زیندانی ئیمرالی دایە‪ ،‬بەرخۆدان و فیداكارێكی بێ‬ ‫وێنەدا سەرەرای ئەو هەموو فشار و گوشارەی كە‬ ‫پەیرەوی دەكەن توانی زیندان بكاتە ئەكادمیایەكی‬ ‫مرۆڤایەتی و بە دەرفەتی كەمەوە هەتا ئێستا‬ ‫توانیویەتی لە زیندان بە دەی��ان كتێب بنوسێ‬ ‫بۆ چارەسەری كێشەكانی كۆمەڵگا و كورد‪ .‬لە‬ ‫پارادیگمای نوێ شارستانی دیمۆكراتیكدا كە ژن و‬ ‫ژینگە و نەتەوەی دیمۆكراتیك بە ئەساس دەگرێت‪،‬‬ ‫سیستەمی پێكەوە ژیان و ئازاد پێكدێنێت و ئیدی‬ ‫رێبەر ئاپۆ و پەكەكە بوون بە هێزی چارەسەری‪.‬‬ ‫لە باكووری كوردستان لەم دوو ساڵەی دوایدا كە‬ ‫لە هەلبژاردنەكانی شارەوان و پەرلەمانیدا كە (‪)99‬‬ ‫شارەوانی و (‪ )36‬پەرلەمانتاری بە دەستهێنا‬ ‫خۆ لە الیەنی سیاسیەوە ئاكەپە شكستی هێنا‬

‫لە كوردستان و هاوكات لە الیەنی سەربازیەوە لە‬ ‫هێرشەكانی ئۆرامار و زاپ و چەلێ تووشی شكستی‬ ‫گەورە بوون‪ .‬نە تەنیا دەولەتانی داگیركەر‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەموو زلهێزەكانیش تووشی شۆك ب��وون‪ .‬ئەم‬ ‫جارە بە هاوكاری هاوپەیمانەكانیان دەستیان‬ ‫دایە پیالنگێریكی نێودەوڵەتی نوێ دەستی بە‬ ‫گۆشەگیری تووندی سەر رێبەر ئاپۆ و گرتن و‬ ‫بن چاوكردنی سیاسەتمەداران و نوێنەرانی گەل‬ ‫و رۆژنامەوانان و پارێزەرانی رێبەر ئاپۆ كرد‪.‬‬ ‫دەیانەوێت كە رێبەری گەلی كورد‪ ،‬بەرێز ئۆجەالن‬ ‫لە گەل و بزوتنەوەكەی جودا بكەن و بیكاریگەری‬ ‫بكەن و لە دیزاینكردنەوەی رۆژهەاڵتی ناوین بە‬ ‫دەستی هەژمۆنگەرایی سیستەمی سەرمایەداری‬ ‫جارێكی تر كورد لە دەرەوەی بازنە بهێلنەوە و‬ ‫لۆزانێكی تر بە سەر كورددا بسەپێنن و ئەوەش‬ ‫دیارە كە هەر لە ساڵی (‪)2000‬ەوە ئینگلیز بە‬ ‫پ���ەروەردە و دروستكردنی ئاكەپە لە رێگەی‬ ‫ئیسالمی نەرم بە سەركردایەتی فەتحواڵ گولەن و‬ ‫ئاكەپە كە نوێنەرایەتی سیاسەتی ئەمریكا دەكەن‬ ‫لە رۆژهەالتی ناوین‪ ،‬بەاڵم كورد بە هوشیاری‬ ‫و زاناییەوە‪ ،‬بە نوێژكردنی بێ دەوڵەت لە سەر‬ ‫شەقامەكان پەردەی لە سەر ئاكەپە راماڵی و دوو‬ ‫رووی و مەنافقی و ئیسالمی ساختەی ئاكەپەی‬ ‫بۆ هەركەس ئاشكرا كرد و روون ك��ردەوە كە‬ ‫ئاكەپە هیچ پرۆژەیەكی بۆ چارەسەری نییە و‬ ‫نایەوێت كێشەكان چارەسەر بێت و لە نكۆلی‬ ‫كردن و پاكتاوكردنی بزوتنەوەی ئازادیخوازی كورد‬ ‫و بێكاریگەركردن ل��ەدژی گەلی كورد پێداگری‬ ‫دەكات‪ .‬تەنیا رێگا بۆ پوچەڵكردنەوی ئەو پیالنانە‬ ‫ئەوەیە كورد چۆن پیالنگیری نێودەوڵەتی (‪)1999‬‬ ‫پوچەڵ كردەوە هێز و ئیرادەی ئەوەی هەیە كە ئەم‬ ‫پیالنگێڕیەش بێ واتا و پوچەڵ بكاتەوە‪ .‬واتە كاتی‬ ‫ئەوە هاتووە كە كورد ئیدی بێ لەبەر چا‌وگرتنی‬ ‫ب��ەرژە‌وەن��دی شەخسی و حزبی‪ ،‬ب��ەرژەوەن��دی‬ ‫نەتەوەیی ئەساس بگرن و بەگشتی گورد و الیەنە‬ ‫سیاسیەكان و چین و توێژی هەر چوار پارچەی‬ ‫كوردستان لە دە‌وری یەك كۆببنەوە و بە بەرنامە‬ ‫و پرۆژەیەكی هاوبەش ستراتیژی كە هەموو‬ ‫دەسكەوتەكانی گەلی كورد و ئازادی رێبەری گەلی‬ ‫كورد بەرێز عەبدوڵاڵ ئۆجەالن و هەموو زیندانیانی‬ ‫سیاسی گەرەنتی بكات یەك بگرن‪ .‬لەم قۆناخە‬ ‫گرنگە كە رۆژهەاڵتی ناوین دەرباز دەبی َكورد‬ ‫بتوانی خاوەن رۆڵ و لە دەرەوی بازنە نەمێنێت‪.‬‬ ‫بەو رەوشە دەتوانن پیالنگێڕی بێ واتا بكەین و‬ ‫كۆتایی بەو هەموو نەهامەتیە بێنین كە بە درێژایی‬ ‫مێژوو قڕ كردن‪ ،‬دەربەدەری‪ ،‬ئەنفال‪ ،‬كیمیاباران‬ ‫و هەموو كێشەكانی كۆمەلگا بە تایبەت كێشەی ژن‬ ‫كە سەرچاوەی هەموو كێشەكانە و ژیان و ژینگە‬ ‫تووشی بووە بهێنین‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪13‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫جەمیل بایك‪ :‬بە یاسایكردنی سیاسەتی گۆشەگیری لە دژی‬ ‫رێبەر ئاپۆ بەواتای راگەیاندنی شەڕە لە دژی گەلی كورد‬

‫ئا‪ /‬نەرگیز مستەفا‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬ئ��ام��ان��ج ل��ە پیالنگێڕی‬ ‫پانزدەی شوبات چی بوو و ئەم رۆژە لە‬ ‫مێژووی كورداندا چ واتایەكی بەخۆیەوە‬ ‫گرتووە؟‬ ‫جەمیل ب��ای��ك‪ /‬ئامانجی گەلەكۆمەی‬ ‫نێو دەوڵەتی (‪)15‬ی شوبات لە ناوبردنی‬ ‫بزووتنەوەكەمان بوو‪ ،‬ئامانجیان ئەوە بوو لە‬ ‫كەسایەتی رێبەر ئاپۆدا كۆمەڵكوژی دژی كورد‬ ‫ئەنجام بدەن‪ .‬بزووتنەوەكەمان بە تووڕەیی و‬ ‫قینێكی گ��ەورەوە تەماشای (‪)15‬ی شوبات‬ ‫دەكات‪)15( .‬ی شوبات رۆژی قین و تووڕەییە‪،‬‬ ‫رۆژی پووچەڵكردنەوەی ئامانجەكانی هێزە‬ ‫گەلەكۆمەكارە نێودەوڵەتییەكانە‪ .‬ئێستاشی‬ ‫لەگەڵدا بێت؛ هێزە نێودەوڵەتیەكان و توركیا‬ ‫هێشتا دەی��ان��ەوێ درێ��ژە ب��ەو گەلەكۆمەیە‬ ‫بدەن كە ئەویش هێرشكردنە سەر ئۆجەالن‬ ‫ن��اوەن��دەك��ەی��ەت��ی‪ .‬چیتر گەلەكۆمەی نێو‬ ‫دەوڵەتی روون بۆتەوە و راستی رێبەر ئاپۆش‬ ‫بۆ هەموو الیەك ئاشكرا و روونە‪ .‬ئەم مانگە‪،‬‬ ‫مانگی خاوەندەركەوتنە لە رێبەری گەلی‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬لە ئەوروپا چاالكڤانانی كورد‪،‬‬ ‫رێپێوانێكی درێ��ژ مەودایان ئەنجامدا‬ ‫ئاخۆ ئەمە هەتا چەندە بەكاریگەرە؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬ئەو رێپێوانە درێژمەودای‬ ‫ك��ورد لە ئەوروپا كە (‪ )18‬رۆژ دەخایەنێ‬ ‫ب��ەرووم��ەت��ە‪ .‬ئ��ەم رێپێوانە ل��ە كەسایەتی‬ ‫رێبەرایەتیماندا بەواتای خاوەندەركەوتن لە‬ ‫شەهیدان و هەموو بەها و نرخەكانی تێكۆشان‬ ‫دێ��ت‪ .‬خاوەندەركەوتن لە رێبەرایەتیمان و‬ ‫بە وات��ای خاوەندەركەوتنە لە بەشداری و‬ ‫پشتیوانی گەلی ك��وردی دەرەوەی واڵت لە‬ ‫تێكۆشانەكەی‪ .‬بەهەزاران شەهیدی كوردانی‬ ‫دانیشتوانی ئەوروپامان هەیە‪ ،‬ژمارەیەكی زۆری‬ ‫الوان لە ئەوروپاوە بەشداری ریزەكانی گەریال‬ ‫بوون و شەهید بوون‪ ،‬ژمارەیەكی بەرچاو لە‬ ‫كارە دیبلۆماسی و سیاسی و راگەیاندنییەكانی‬ ‫ئ��ەوروپ��اوە هاتنە ن��او ریزەكانی گەریال و‬ ‫قارەمانانە شەهید بوون‪ ،‬ئەوەی گەلەكەمان‬ ‫لە ئەوروپا دەیكات‪ ،‬هەمیشە دڵسۆزی بووە‬ ‫بۆ واڵت‪ ،‬بەشداریكردن بووە لە تێكۆشان لە‬ ‫پێناو واڵت و هەربەم هۆكارانەشەوە ئاوارەی‬ ‫دەرەوەی واڵت ب��وون‪ .‬بۆ ئ��ەوەش رێپێوانی‬ ‫درێ��ژ م��ەودا گرنگییەكی بەرچاوی هەیە لە‬ ‫ئەتمۆسفەری تێكۆشاندا و لە وەگەڕخستنی‬ ‫گەلی كورد لە هەر چوار پارچەی كوردستان‬ ‫و هۆشیاركردنەوەیدا‪ .‬لەسەر ئەم بناخەیەش‬ ‫بەگەرمی ساڵومم ئاراستەی چاالكڤانان و‬ ‫چاالكییەكەیان دەكەم‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬رۆڵی كوردانی ئەوروپا لە‬ ‫تێكۆشانی ئازادیخوازی گەلەكەماندا‬ ‫چی دەبێت بەتایبەتی ئەم قۆناخەدا؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬ئاكەپە دەیەوێت بەهاوكاری‬ ‫هێزەكانی دەرەوە بزوتنەوەی ئازادیخوازی‬ ‫ك��وردان لەناو ببات و لەم كاتەشدا ئەركی‬ ‫ك��وردان لە واڵتانی ئەوروپا زیاتر دەب��ن‪ .‬لە‬ ‫ئەوروپا بەگشتی نزیكەی دوو میلیۆن كورد‬ ‫دەژی‪ ،‬لەبەر ئەمەش پێویست دەك��ات كە‬ ‫گەلەكەمان لە ئەوروپا تێكۆشانێكی جۆداتر‬ ‫و بەهێزتر بەرێوە ببات‪ ،‬چونكە بەرخۆدانی‬ ‫ئەمڕۆ‪ ،‬بەرخۆدانی مان و نەمانە‪.‬‬

‫“‬

‫ئەگەر سیاسەتی‬ ‫بە یاسایكردنی‬ ‫گۆشەگیری بە ئاكام‬ ‫بگات‪ ،‬ئێمە بە هیچ‬ ‫شێوەیەك لێی بێدەنگ‬ ‫نابین‬

‫“‬

‫ئ��ەن��دام��ی كۆنسەی ب��ەڕێ��وەب��ەری كۆما‬ ‫جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) جەمیل بایك‬ ‫دەڵێـت‪ ":‬ئەگەر سیستەمی گۆشەگیری دژ‬ ‫بە رێبەری گەلی كورد لە پەرلەمانی توركیا‬ ‫بە یاسا و پەسەند بكرێت‪ ،‬ئەوا ئەو شەڕە‬ ‫فەرمی دەك��ەن و چیتر تێكۆشان تەنیا‬ ‫ئ��ەو تێكۆشانە نییە كە با گۆشەگیری‬ ‫هەڵبگیرێت و دی��دار ئەنجام بدرێن‪ ،‬یان‬ ‫ئەنجام نەدرێت‪ ،‬بەڵكو‪ ،‬ئەگەر ئیمراڵی‬ ‫بكرێتە ناوەندی شەڕی دژ بە گەلی كورد‬ ‫ئەوا شەڕ و تێكۆشانمان راستەوخۆ لە دژی‬ ‫ئاكەپە دەبێت و دەڵێـت" گەل ئێستاكە‬ ‫لە تووڕِەییەكی گەورە دایە"‪ ،‬بایك پێ‬ ‫وایە دەوڵەتی تورك لەم كاتەدا دەیەوێت‬ ‫بە سیاسەتی هەڕەشە و گۆڕەشە گۆشار‬ ‫بخاتە سەر پارتی دیموكراتی كوردستان و‬ ‫رووبەرووی پەكەكەیان بكاتەوە و گەریالش‬ ‫لە پۆزیسیۆنی پاراستندا بهێڵنەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەشێكە لەو سیاسەتەی ئێستای پیادەی‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫كورد‪ .‬مانگی شوبات مانگی خاوەنداریكردنە‬ ‫لە رێبەرایەتی‪ ،‬رۆژ رۆژی تێكۆشانە لە دژی‬ ‫گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی و پرۆتێستۆكردنێتی‬ ‫بەهەموو شێوەیەك‪.‬‬

‫دەوڵەتی تورك دەیەوێت كە راگەیاندنی كوردی‬ ‫لە ئەوروپا بێدەنگ بكات‪ .‬دەیەوێت دام و‬ ‫دەزگا و رێكخستنی ئێمە لە ئەوروپا تەنگەتاو‬ ‫و باڵوە پێ بكات و لەهەمانكاتیشدا دەیەوێت‬ ‫ئەو دەزگایانەی كە پەخش دەكەن لەناو ببات‪،‬‬ ‫ئەو گۆشارانەشی لە سەر رۆژتیڤیش بەهەمان‬ ‫ئامانج پێكدێن‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬لەراستیدا ئاكەپە چی‬ ‫لەكوردانی دەوێت؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬شانبەشانی گۆشەگیری‪،‬‬ ‫ه��ەڕەش��ە و گێرەشێوێنی ل��ەس��ەر رێبەری‬ ‫گەلی كورد جێبەجێ دەكرێت‪ ،‬بە هاوكاری و‬ ‫هاودەستی ئاكەپە و فەتحوڵاڵ گولەن هەوڵی‬ ‫پاكتاوكردنی بزوتنەوەی ئازادیخوازی كورد‬ ‫دەدەن و دەی��ان��ەوێ ئ��ی��رادەی گەلی كورد‬ ‫بشكێنن و سیستەمی خۆیان لە كوردستاندا‬ ‫بچەسپێنن‪ ،‬بەم شێوەیەش دەیانەوێت لە‬

‫قڕكردنی سیاسی و كلتووری كوردداندا بگەنە‬ ‫ئەنجام‪ .‬چیتر تێكۆشان تەنیا ئەو تێكۆشانە‬ ‫نییە كە با گۆشەگیری هەڵبگیرێت و دیدار‬ ‫ئەنجام بدرێن‪ ،‬یان ئەنجام نەدرێت‪ .‬دەیانەوێ‬ ‫لەم رێگەیەوە بەتەواوی تەڤگەری ئازادیخوازی‬ ‫كوردستان پاكتاو و بنەبڕ بكەن‪ ،‬ئاشكرا و‬ ‫روونبۆتەوە كە ئیمراڵی بۆتە ناوەندی شەر‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەش تێگەیشتن لە چوارچێوەی هەستیاری‬ ‫مژارەكە گرنگییەكی گەورەی هەیە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئەگەر ئاكەپە بەردەوامی‬ ‫بەم سیاسەتەی بدات‪ ،‬رەوشی توركیا‬ ‫بەروكوێ دەچێت؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬ئەگەر ئاكەپە بەم شێوەیە‬ ‫بەردەوامی بە سیاسەتە شەڕانگیزیەكانی خۆی‬ ‫بدات‪ ،‬ئیدی بەرخۆدانی سەرتاسەری دەكەوێتە‬ ‫رۆژەڤەوە‪ ،‬شەڕ لەهەر جێگایەكدا باڵو ببێتەوە‪.‬‬

‫چاوپێکه‌وتن ‪14‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫لە شاخ‪ ،‬شار و شارەگەورەكانی توركیا شەڕ‬ ‫بەرباڵو بێتەوە‪ .‬بزوتنەوەی ئازادیخوازی‬ ‫كوردستان‪ ،‬هێزە چەكدارەكان‪ ،‬پۆلیس‪،‬‬ ‫بازگەكان‪ ،‬ئیدارەی سیاسی و سەربازی كە‬ ‫لە ناویاندا سەرباز و لەشكر بەجێ بوونە‬

‫“‬

‫دەوڵەتی تورك‬ ‫دەیەوێت بە شانتاژ‬ ‫و هەڕەشە و چاو‬ ‫سووركردنەوە"‬ ‫پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان"پ د ك"‬ ‫ناچار بكات كە‬ ‫هێرشی پەكەكە‬ ‫بكات‪ ،‬بۆ ئەمەش زیاتر‬ ‫لە هێرشی دەرەوەی سنوور‬ ‫دەیەوێت بە شێوەیەك‬ ‫بكەوێتە هەرێمەكانی‬ ‫پاراستنی مەدەیا و پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‬ ‫بخاتە ناو تەڵەوە كە‬ ‫هێرشی سەر پەكەكە‬ ‫بكات‬

‫“‬

‫دەك��ەن��ە ئامانجی هێرشەكانیان‪ .‬ئاكەپە‬ ‫بەگرتن و هێرش واڵمی راگەیاندنی پرۆژەی‬ ‫خۆسەری دیموكراتیك كە لە الیەن كوردانەوە‬ ‫راگەیندربوو دایەوە‪ ،‬كۆمەڵكۆژی رۆبوسكێیش‬ ‫بەهەمان ئامانج پێكهات‪ ،‬ئاكەپە خواستی‬ ‫ك��وردان چاوترسێن بكات‪ .‬دەوڵەتی تورك‬ ‫ناتوانێت تاوانبارانی رۆبوسكێ ئاشكرا بكات‪،‬‬ ‫چونكە خۆی هاوكار و بەشدارە لەو تاوانە‪.‬‬ ‫خۆ لەخۆدا گەریالكانمان ل��ەوەرزی هاویندا‬ ‫پۆلیس و سەربازەكانی توركیایان بێ چارە‬ ‫هێشتبووەوە‪ .‬ئەوان بۆ خۆشیان قەبوڵیان‬ ‫ك��رد كە لەشكەر و پۆلیسی ئ��ەوان لەچ‬ ‫رەوشێكدا دەژین و چەندە بێ چارە ماون‪.‬‬ ‫مەگەر نە ئ��ەوان بۆ خۆیان باسیان كرد‪.‬‬ ‫سەربازەكان ناتوانن پانزدە مانگ بەردەوام‬ ‫شەڕ بكەن‪ ،‬مەگەر ئەوەی كە ئەرتەشێكی‬ ‫تایبەت ئاوا بكەی‪.‬‬ ‫ئێمە ئ��ی��دی ل��ە پۆزیسیۆنێكدا نین كە‬ ‫بەهیوای ئاكەپە بین‪ ،‬ئیدی لەهەر جێگایەك‬ ‫بەرخۆدانێكی بێ راوەس��ت��ان پێشبخەین‪.‬‬

‫وەك��و هەر ساڵە‪ ،‬ئەمساڵیش گەلەكەمان‬ ‫لەرێبەرەكەی خاوەنداری بكات‪ .‬خۆ لەخۆدا‬ ‫شەڕەكە رووی خۆی ك��ردووەت��ە ئیمرالی‪.‬‬ ‫تێكۆشانێك كە ناوەندەكەی ئیمرالییە بەرێوە‬ ‫دەچێت‪ .‬لەگەڵ ساڵرۆژی پیالنگێڕی پانزدەی‬ ‫شوبات لەمساڵدا‪ ،‬پێویستە لەچوارچێوەی‬ ‫ئیمرالیدا هەڵمەتی بەرخۆدانڤانی دەست‬ ‫پ��ێ ب��ك��ات‪ .‬خ��ۆ ل��ەخ��ۆدا رێ��ب��ەر ئاپۆ بە‬ ‫پێكنەهێنانی دیدار لەگەڵ بنەماڵەكەیدا ئەم‬ ‫هەڵوێستەی نیشاندا‪ .‬گەلەكەمان ئێستا‬ ‫ئ��ام��ادەی ش��ەڕی شۆڕشگێڕی گەلە و بۆ‬ ‫ئەم یەكەش بەرێكخستن ب��ووە و ستارتی‬ ‫ئەمەشی لە ساڵی ‪1990‬دا لێدا‪ .‬دەبێت بۆ‬ ‫دەستپێكردنی شەڕی شۆڕشگێڕی گەل كەم‬ ‫و كوڕیش هەبێت‪ ،‬لەقۆناخێكی بەم شێوە‬ ‫زۆری و زەحمەتیدا دیار بووە كە كەم و كوڕی‬ ‫هەر هەیە‪ .‬ئیدی شەڕ لەهەر جێگایەكدا باڵو‬ ‫بێتەوە‪ ،‬چیا‪ ،‬شار و مترۆپۆل"شاری مەزن"‬ ‫نامێنێت كە شەڕ رووی تێ نەكات‪ .‬بزوتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازی كوردستان‪ ،‬هێزە سەربازییەكان‪،‬‬ ‫پۆلیس‪ ،‬بازگەكانی ئەوان‪ ،‬ئیدارەی سیاسی‬ ‫و سەربازی كە لەناوەندیدا ئەوان جێ دەگرن‬ ‫دەكاتە ئامانجی هێرشەكانی خۆی‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ك��ەس��ان��ێ��ك پ��ێ��ی��ان‬ ‫وای��ە لە گ��ەڵ هاتنی وەرزی بەهاردا‬ ‫نەرمبوونەوەیەك دێتە ئ���اراوە‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەمە چەندە راستە؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬سیاسەتەكانی(‪ )AKP‬لە‬ ‫چوارچێوەیەكی وەهادا نییە كە لە گەڵ‌ هاتنی‬ ‫بەهاردا هەنگاوی چارەنوسسازانە لە كێشەی‬ ‫ك��ورددا دروس��ت بكات‪ ،‬هەڵوێست نیشان‬ ‫بدات و نەرمبوونێكی وەها بهێنێتە كایەوە‪،‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��چ��ەوان��ەوە سیاسەتەكانی(‪)AKP‬‬ ‫نیشانی دەدات ك��ە ب��ەدرێ��ژای��ی (‪)2012‬‬ ‫هەڵوێستی توندتر و سەختتر دەبێت و‬ ‫تێكۆشانیش دژوارت���ر دەب��ێ��ت‪ .‬زۆرب��وون��ی‬ ‫رەشبگیری‪ ،‬بەڕادەیەكی بەرز و زیاتركردنی‬ ‫ش��ەڕی دەروون���ی و وەگەڕخستنی هەندێ‬ ‫بەكرێگیراوی كورد‪ ،‬هەموو ئەمانە لە سەر‬ ‫بناخەی تێكشكاندنی ئیرادەی بزووتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی كوردە‪".‬‬ ‫تەنیا بە بەرخۆدان و تێكۆشان گۆڕانكاری‬ ‫بەسەر سیاسەتی(‪)AKP‬دا دێ��ت‪ .‬جگە‬ ‫لە تێكۆشان و بەرخۆدانی هیچ شتێكی تر‬ ‫ناتوانێ ئەم سیستەمی بنەبڕكردنی كەلتووری‬ ‫و سیاسەتی نكۆڵی و قڕكردنەی كورد بە‬ ‫دەوڵەتی تورك و(‪ )AKP‬بگۆڕێت و راكێشی‬ ‫چارەسەری دیموكراتییانەی بكات"‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬بۆچی هەتاكو ئێستا‬ ‫كۆمیتەی ب��ەگ��ری لەئەشكەنجەی‬ ‫س��ەر بەكۆنسەی ئ��ەوروپ��ا و دادگ��ای‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫مافی مرۆڤ و رێكخراوە جیهانیەكان‬ ‫لەبەرامبەر بەم پێشلكارییەی لەدژی‬ ‫بەرێز ئۆجەالن دەكرێت بێ دەنگن؟‬ ‫جەمیل ب��ای��ك‪ /‬ئ��ەوروپ��ا خ��ۆی وەك��و‬ ‫دەوڵەتی حقوق دەبینێت و دەڵێن ئێمە زۆر‬ ‫گرنگی دەدەین بە مافەكانی مرۆڤ و حقوقی‬ ‫نێونەتەوەیی كە چی لە بەرامبەر توركیا لەو‬ ‫بابەتانەشدا كە راستەوخۆ ئەوان پەیوەندیدار‬ ‫دەكات بێدەنگن‪ .‬لەبەرامبەر دەستبەسەركردن‬ ‫و گرتنی ئەو هەموو پارێزەرانە دەنگیان‬ ‫دەرنەكەوت‪ ،‬ئەوانیش باش دەزانن كە گرتنی‬ ‫هێندە پ��ارێ��زەر مەسەلەیەكی سیاسییە‪،‬‬ ‫ئەمەش نیشانی دەدات كە ناوەندی ئەم‬ ‫شەڕەی دژ بە گەلی كورد ئیمراڵییە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەو جموجۆڵە و بێنەوبەرەییەی سەر ئیمراڵی‬ ‫جموجۆڵی لەناوبردن و پاكتاوكردنە‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەشە كە بێدەنگن لەبەرامبەر پەیڕەوكارییە‬ ‫نامرۆییەكانی دەوڵەتی تورك لە ئیمراڵی‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئایا توركیا و حكومەتی‬ ‫پارتی دادو گەشەپێدان بەئیرادەی‬ ‫خۆی ئەم كۆنسیپتە بەرێوە دەبات؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬بێگومان نەخێر‪ ،‬ئاكەپە‬ ‫و دەوڵەتی توركیاش خۆی لەخۆیدا خاوەن‬ ‫ئیرادەیەكی بەم شێوەیە نین و ئیرادە و‬ ‫بڕیار شەڕ و ئاشتیان لەدەستی خۆیاندا‬ ‫نییە‪ .‬ئێستاكەش ئ��ەگ��ەر پشتگیری و‬ ‫پشتوانی ئەمریكا و ئەوروپا نەبوایە‪ ،‬توركیا‬ ‫نەیدەتوانی كارێكی ئاوەها بكات‪ ،‬نەیدەتوانی‬ ‫هێندە سیاسەتمەداری دیموكرات و پارێزەر و‬ ‫رۆژنامەوان بگرێت‪ ،‬نەیدتوانی بە شێوەیەكی‬ ‫وەها ناحقوقی و نا ڕەوایانە شەش مانگ‬ ‫زیاتر رێگری لە چاوپێكەوتن و دیدارەكانی‬ ‫ئیمراڵی بكات‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ب��ۆچ��ی ب��ەرێ��ز ئ��ۆج��ەالن‬ ‫لەكاتی سەردانی براكەی بۆ ئیمرالی‬ ‫ئامادە نەبوو چاوپێكەوتنی لەگەڵدا‬ ‫ئەنجام بدات؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬لەكاتێكدا ژمارەیەكی زۆر‬ ‫لە پارێزەرانی دەستگیر كراوون‪ ،‬ئۆپەراسیۆنی‬ ‫قڕكردنی سیاسی لە ئارادایە و سات بە سات‬ ‫ب��ەردەوام��ە‪ ،‬چاپەمەنی و راگەیاندنەكان‬ ‫بێدەنگ دەكرێن‪ ،‬دەنگی كوردان دەبڕن و هیچ‬ ‫كەلێنێكیان بۆ نەهێشتۆتەوە كە هەناسەی‬ ‫لێوەربگرێت‪ ،‬ئایا م��رۆڤ چ��اوەڕێ��ی چۆن‬ ‫هەڵوێستێك لە رێبەر ئاپۆ بكات‪ .‬لەكاتێكی‬ ‫وەه��ادا رێبەر ئاپۆ دی��داری رەتكردۆتەوە‪،‬‬ ‫هێندەش ئاشكرایە‪ ،‬بۆ شیكردنەوەی ئەم‬ ‫بابەتە پێویست بەوە ناكات كە سیاسەتمەدار‬ ‫و شیرۆڤەكار بیت‪.‬‬ ‫رێبەر ئاپۆ وش��ە نهێنییەكانی(‪)AKP‬‬ ‫ی دەرخستۆتەڕوو و ئاشكراشی ك��ردووە‪،‬‬ ‫تەڤگەڕی ئازادیخوازیش وشە نهێنییەكانی(‬

‫‪ )AKP‬ئاشكرا ك��ردووە‪ ،‬گەلی كوردیش‬ ‫بەهەمانشێوە وشەی نهێنی(‪)AKP‬ی زانیوە‬ ‫و ئاشكرای ك��ردووە‪ ،‬بۆ ئەوە هەوڵەكانی(‬ ‫‪ )AKP‬كە هەوڵی شەڕی دەروونین هیچ‬ ‫كاریگەرییەكی لەسەر گەلەكەمان نییە"‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬دەوڵەتی تورك ئێستاكە‬ ‫دەی��ەوێ��ت ئ��ەو گۆشەگیرییەی سەر‬ ‫رێ��ب��ەر ئ��ۆج��ەالن ب��ەی��اس��ای��ی ب��ك��ات‪،‬‬ ‫ئامانجیان لەم كارە چییە‪ ،‬ئایا ئەمە‬ ‫واتای راگەیاندنی شەڕ نییە؟‬ ‫جەمیل ب��ای��ك‪ /‬ئ��ەگ��ەر سیاسەتی بە‬ ‫یاسایكردنی گۆشەگیری بە ئاكام بگات‪،‬‬ ‫ئێمە بە هیچ شێوەیەك لێی بێدەنگ نابین‪،‬‬ ‫هەڵبەت بۆ چەندین مانگ دەچێت لەبەرامبەر‬ ‫ب��ەو گۆشەگیرییە تێكۆشانێكی بێ وێنە‬ ‫دەكرێت"‪ .‬دەوڵەتی تورك لەبەرامبەر بەم‬ ‫تێكۆشانە بێ چارە ماوەتەوە و دەیەوێت بە‬ ‫پركردنەوە زیندانەكان گەلەكەمان بێ تاقەت‬ ‫بكات و بیخاتە دۆخێكەوە كە هیچ نەتوانێ‬ ‫تێبكۆشێت‪.‬‬ ‫ئامانجیان لەم هێرشانەیان ئەوەیە پێمان‬ ‫بڵێن بە هیچ شێوەیەك دەرمەكەونە سەر‬ ‫شەقامەكان و ناتوانن رێپێوان و خۆپیشاندان‬ ‫ئەنجام بدەن‪ .‬ئایا ئەم كارەیان واتای چییە؟‬ ‫واتای خنكاندن و چەوساندنەوەی تێكۆشانی‬ ‫دیموكراتی گەلەكەمانە‪ ،‬هەر بۆ ئەوەشە‬ ‫بەهەزاران سیاسەتمەداری كوردیان گرتووە و‬ ‫راپێچی زیندانەكانیان كردوون‪.‬‬ ‫گ��ۆش��ەگ��ی��ری ت��ەن��ی��ا ب��ڕی��ن��ی دی�����دار و‬ ‫چاوپێكەوتنەكان نییە‪ ،‬بە ئاشكرا گێرەشێوێنی‬ ‫و هەڕەشە دەكەن و دەڵێن(دەبێ تەسلیم‬ ‫ببیت‪ ،‬مل بۆ سیاسەتەكانمان كەچ بكەت)‪،‬‬ ‫رێبەر ئاپۆش لەبەرامبەر ئەمەدا بەرخۆدانی‬ ‫دەكات‪ ،‬رێبەر ئاپۆ بە ئاشكرا هزر و بیری‬ ‫خۆی راگەیاندووە‪ ".‬گەلەكەمانیش لە بەرامبەر‬ ‫هەموو ئەو زوڵم و زۆردارییانە خاوەنداری‬ ‫لە ئۆجەالن دەردەكەوێت‪ ،‬لە بەرامبەر بە‬ ‫گەلەكۆمە‪ ،‬گۆشەگیری و هەڕەشەكانیان‬ ‫ناڕەزایی نیشان دەدات و هەموو پێكەوە ئەو‬ ‫پیالنانەی دەوڵەت پووچەڵ دەكەنەوە"‪.‬‬ ‫چیتر تێكۆشان تەنیا ئەو تێكۆشانە نییە كە‬ ‫(با گۆشەگیری هەڵبگیرێت و دیدار ئەنجام‬ ‫بدرێن‪ ،‬یان ئەنجام نەدرێت‪ .‬ئەگەر ئیمراڵی‬ ‫بكرێتە ناوەندی شەڕی دژ بە گەلی كورد‬ ‫ئەوا شەڕ و تێكۆشانمان راستەوخۆ لە دژی(‬ ‫‪ )AKP‬دەبێت‪ .‬تووڕەیی تێكۆشەران و گەل‬ ‫زیاتر دەبێت‪ .‬گەلەكەمان و تێكۆشەرانی زۆر‬ ‫دڵسۆزی رێبەر ئاپۆن‪ ،‬هەموو میلیتانانی(‬ ‫‪) PKK‬دەتوانن هەموو جۆرە چاالكییەكی‬ ‫فیداییانەش بۆ رێبەر ئاپۆ ئەنجام بدەن‬ ‫و هەمیشە لە هەموو هەل و دەرفەتێكدا‬ ‫فیدایەتی خۆیان پیشان دەدەن‪ .‬ئەمە چ لە‬

‫شەڕی دژی بە سوپای تورك بێت یاخود‬ ‫شەڕی لەناوبردنی سەربازگەكان بێت‪ .‬ئەو‬ ‫س��ەرب��ازان��ەی كە لە ن��او سەربازگەكاندان‬ ‫بەپێچەوانەی گوتنەكانی سەرفەرمانداری‬ ‫توركەوە هەر كە نزیك دەبنەوە لە ترسان‬ ‫رادەك��ەن‪ .‬ئەی ئەگەر هێزێكی فیدایی لە‬ ‫بەرامبەر خۆیان ببینن‪ ،‬چۆن خۆیان رادەگرن؟‬ ‫دەتوانن تانك‪ ،‬زرێپۆش‪ ،‬تۆپ و بە هەزاران‬ ‫هێزی سەربازی دەوڵەتی تورك راوەستێنن‪،‬‬ ‫ئەگەر هێزی فیدایی و هێزە سەربازییەكانی‬ ‫دەوڵ��ەت رووب��ەڕووی یەك ببنەوە‪ ،‬سوپای‬ ‫تورك ناتوانن خۆیان لە بەر هێزی گەریالی‬ ‫فیداییدا رابگرێت‪ .‬هێزی فیدایی خاوەنداری‬ ‫لە رێبەر ئاپۆ دەك���ەن‪ ،‬دەت��وان��ن هەموو‬ ‫چاالكییەكانیشیان بۆ رێبەر ئاپۆ بكەن و‬ ‫چاالكی پرۆتێستۆییش ئەنجام بدەن‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئێستا لە توركیادا رۆژەڤی‬ ‫گۆڕینی دەستووری بنەڕەتی لە ئارادایە‪،‬‬ ‫ئایا ئ��ەم دەس��ت��وورە دەت��وان��ێ مافە‬ ‫رەواكانی گەلی كورد قەبوڵ بكات؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬لە دۆخێكی نادیموكراتییانەی‬ ‫وەهادا گۆڕانكاری لە دەستووری گشتی توركیا‬ ‫دەكرێت‪ .‬بە شكاندنی ئیرادەی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫زەوتكردنی مافە رەواك��ان��ی‪ ،‬بە پ��ەرش و‬ ‫باڵو كردنەوەی رێكخستنەكانیان‪ ،‬بە گوتەی‬ ‫چەند ئەندام پەرلەمانێك كە كاریگەری‬ ‫و دەسەاڵتێكی سنووربەندكراویان هەیە‬ ‫دەستوورێكی دیموكراتی دروس��ت دەكەن‪.‬‬ ‫دەستوورێك كە لە دۆخ��ی پێشێلكردن و‬ ‫دەستگیركردنی كورداندا دابڕێژرێت كێ بڕوا‬ ‫دەكات كە كێشەی كورد چارەسەر دەكات؟‪".‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئایا بەراستی دەوڵ��ەت‬ ‫تورك و ئەرتەشەكەی لەم قۆناخەدا‬ ‫دەتوانن ئۆپەراسیۆنی دەرەوەی سنور‬ ‫پێكبێنن؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬دەوڵەتی تورك دەیەوێت‬ ‫بە شانتاژ و هەڕەشە و چاو سووركردنەوە"‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان""پ د ك" ناچار‬ ‫بكات كە هێرشی پەكەكە بكات‪ ،‬بۆ ئەمەش‬ ‫زیاتر لە هێرشی دەرەوەی سنوور دەیەوێت‬ ‫بە شێوەیەك بكەوێتە هەرێمەكانی پاراستنی‬ ‫مەدەیا و پارتی دیموكراتی كوردستان بخاتە‬ ‫ناو تەڵەوە كە هێرشی سەر پەكەكە بكات‪.‬‬ ‫دەوڵەتی تورك بە نزیكایەتیەك وەكو ئەوە‬ ‫كە گوایا" ئێمە ئۆپەراسیۆن ئەنجام دەدەین‪،‬‬ ‫بكەونە هەرێمی پاراستنی مەدەیا و بەم‬ ‫شێوەیەش شانتاژ لە هێزەكانی باشووری‬ ‫كوردستان بكات و بەم شێوەیە بیانەوێت‬ ‫هێزەكانی گەریال لە پۆزیسیۆنی پاراستندا‬ ‫بهێڵنەوە‪ ،‬چونكە دەزانن كاتێك كە گەریال‬ ‫دەستیان بە جموجۆڵێكی بەكاریگەر بكەن‪،‬‬

‫ئیدی ئەوان بێ چارە دەمێننەوە‪ .‬با چەندە‬ ‫لە دەستیان دێت تەكنیك بەكار بێنن و‬ ‫پشتگیری خۆیان ل���ەدەرەوەش وەربگرن‪.‬‬ ‫گەریال لە بەرامبەر بەم یەكە‪ ،‬تەكنیك و‬ ‫تەكتیكی خۆی بگۆڕی و بەشێوەیەكی بەهێز‬ ‫تێبكوشێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬لەم دواییانەدا حزبوڵاڵ لە‬ ‫توركیا مانیفستۆیەكی راگەیاند‪ ،‬ئایا‬ ‫ئێوە چۆن دەڕوانن حزبوڵاڵ؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬هەر لە ئێستاوە ناتوانین‬ ‫شتێكی مسۆگەر لەو بارەیەوە باس بكەین‪.‬‬

‫“‬

‫ئاكەپە و دەوڵەتی‬ ‫تورك خۆی لەخۆیدا‬ ‫خاوەن ئیرادەیەكی‬ ‫سەربەخۆ نیین و‬ ‫بڕیاری شەڕ و ئاشتیان‬ ‫لەدەستی خۆیاندا نییە‪.‬‬ ‫ئێستاكەش ئەگەر‬ ‫پشتگیری و پشتوانی‬ ‫ئەمریكا و ئەوروپا‬ ‫نەبوایە‪ ،‬توركیا‬ ‫نەیدەتوانی هێندە‬ ‫سیاسەتمەداری‬ ‫دیموكرات و‬ ‫پارێزەر و رۆژنامەوان‬ ‫بگرێت‪ ،‬نەیدتوانی‬ ‫بە شێوەیەكی‬ ‫وەها ناحقوقی و نا‬ ‫ڕەوایانە شەش مانگ‬ ‫زیاتر رێگری لە‬ ‫چاوپێكەوتن و‬ ‫دیدارەكانی ئیمراڵی‬ ‫بكات‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪15‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫لە رووێكەوە ئەمە بە ئیفالسی ئاكەپە و‬ ‫فەتحولاڵ گولەن لە كوردستاندا دەزانین و‬ ‫لێكیدەدەینەوە‪ .‬دیارە حزبولاڵچییەكانیش‬ ‫هەستیان بەمە كرد و دەیانەوێ هەڵمەتێكی‬ ‫نوێ بۆ پڕكردنەوەی ئەو بوارە ئەنجام بدەن‪،‬‬ ‫دەش��ێ وەه��ا هەڵبسەنگێندرێت‪ .‬هەڵبەت‬ ‫ئەم هەڵسەنگاندنەمان‬ ‫هەڵسەنگاندنێكی‪Û‬‬ ‫نیازپاكییە‪ ،‬بەاڵم نازانین شتی تر هەیە‬

‫چاوپێکه‌وتن ‪16‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫یان نا‪.‬‬ ‫ئەگەر دەست بە قۆناخێكی نوێ دەكەن‪،‬‬ ‫دەبێ پابەند بن بە بەڵێنی "لەگە ‌ڵ كەسدا‬ ‫ناكەوینە پێكدادانەوە"یانەوە‪ .‬نزیكبوونێكی‬ ‫وەهامان نەبووە كە لە بەرامبەر حزبولاڵ‬ ‫هەڵوێستێكی ئەوتۆ وەربگرین‪ ،‬رووب��ەڕووی‬ ‫یەك ببینەوە‪ ،‬بكەوینە ناو گرژی‪ ،‬شەڕ و‬ ‫پێكادانەوە‪ ،‬س��ەرەڕای هەبوونی قوربانی و‬ ‫ئێش و ئازارێكی زۆر لە راب��ردوودا‪ ،‬لە ناو‬ ‫هەڵوێستێكی وەهادا نین كە سەرلەنوێ ئەو‬ ‫رووداوانە بكەینە مەسەلەی خوێن‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئاكەپە و حكومەتەكەی‬ ‫ماوەیەكە چەند كارساز و بازرگانێكی‬ ‫باكووری كوردستانی كردۆتە ئامانجی‬ ‫هێرشەكانی خۆی‪ ،‬ئامانجی لەم كارە‬ ‫چییە؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬حكومەتی ئاكەپە لە ژێر‬ ‫ناوی وشككردنی سەرچاوە ئابوورییەكانی‬ ‫پەكەكە چەندین بازرگان و كارسازی كورد‬ ‫و چەندین كوردی نیشتمانپەروەری كردۆتە‬ ‫ئامانج و سەرقاڵی دانانی یاسایەكە كە‬ ‫بتوانێ بە ئاسانی دەست بەسەر هەموو‬ ‫س���ەروەت و سامانێكیدا بگرێت‪.‬‬ ‫ئەو یاسایە هیچ پەیوەندییەكی‬ ‫ب���ە پ���ەك���ەك���ەوە ن��ی��ی��ە‪ ،‬ئ��ەو‬ ‫یاسایە راستەوخۆ پەیوەندی‬ ‫ب��ە سیاسەتی دی��م��وك��رات��ی و‬ ‫دام و دەزگ����ا و رێ��ك��خ��راوە‬ ‫دیموكراتییەكانی كوردستانەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬چۆن هەوڵ دەدرێ بواری‬ ‫سیاسی بە دەستبەسەركردن و‬ ‫رەشبگیری بێ كاریگەری بكرێت‪،‬‬ ‫ئێستاكەش لە بواری ئابوورییەوە‬ ‫ئامانجیان قورگبەستكردنە‪.‬‬ ‫دی����ارە دەی���ان���ەوێ‬ ‫ئ���ەوان���ە لە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بناخەوە لە نێو ببەن‪ .‬لەژێر ناوی وشككردنی‬ ‫سەرچاوە ئابوورییەكانی پەكەكە یاسایەك لە‬ ‫سەر بەدەپە و بزووتنەوەی دیموكراتی كورد‬ ‫دەردەخ��ەن‪ .‬رێگری لەو كار و خەباتانەی‬ ‫كوردان دەكەن كە لە ناو خۆیاندا پشتیوانی‬ ‫و هاوكاری كردنی یەكتریان پتەوتر دەكات‪،‬‬ ‫دەیانەوێ رێگری لە كاروخەباتی ژیاندنی‬ ‫رێكخستنی دیموكراتی كورد بكەن‪ ،‬ئەگەر نا‬ ‫هیچ ئەنجامێكی وەكو وشككردنی سەرچاوە‬ ‫ئابوورییەكانی پەكەكە بەدەست ناهێنێت‪،‬‬ ‫گومان ل��ەوەدا نییە كە بزووتنەوەكەمان‬ ‫بەهاوكاری و یارمەتی گەل دەژی‪ ،‬گەلەكەمان‬ ‫ئەم بزووتنەوەیە لە سەر پێ رادەگرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەكو ئەوە نییە كە دەوڵەتی تورك دەیڵێت و‬ ‫ئەم بزووتنەوەیە بودجەیەكی سەدان میلیۆنی‬ ‫نییە‪ ،‬ئەم بزووتنەوەیە‪ ،‬بزووتنەوەیەكی زۆر‬ ‫موتەوازیعە‪ ،‬هەلودەرفەتەكانی ژیانیش هەر‬ ‫بەهەمان شێوەیە‪ ،‬بزووتنەوەیەكی وەها نیین‬ ‫كە لە پ��ارەدا خنكاو بین و هەموو شتێك‬ ‫خ���ەرج ب��ك��ات‪ ،‬شێوازێكی‬ ‫ژی��ان��م��ان ه��ەی��ە كە‬ ‫ب��ە ف��ەل��س��ەف��ەی‬ ‫(پ����اروێ����ك و‬ ‫ق���وم���ێ���ك)‬ ‫تێد ە كۆ شین‬ ‫و‬ ‫سەرەكیترین‬ ‫پێدوایستییە‬

‫ناچارییەكانمان‬ ‫دابین دەكەین‪،‬‬ ‫ئ�����ەم�����ە‬

‫هەمیشە وەه��ا ب��ووە و ئێستاش وەهایە‪.‬‬ ‫هەموو ئەو بانگەشانەی پەكەكە بە پارەی‬ ‫زۆری هەڵدەسەنگێنن‪ ،‬دیماگۆژین‪ ،‬درۆن‪.‬‬ ‫باس لە ژم��ارەی وەها دەك��ەن كە خەرجی‬ ‫(‪ )40‬ساڵ تێكۆشانی پەكەكە كۆبكەیتەوە‬ ‫هێشتا ئەو بڕە پارەیە ناگات‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬باس لەوە دەكرێت كە‬ ‫پەكەكە پەیوەندی بە قاچاخی ماددەی‬ ‫هۆشبەرەوە هەیە‪ ،‬ئامانج لەم شێوەیە‬ ‫پرۆپاگەندانە چییە؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬تاوانباركردنی پەكەكە‬ ‫بە هەبوونی پەیوەندی لە گەڵ‌ قاچاخچێتی‬ ‫ماددە هۆشبەرەكانەوە دیماگۆژین و درۆن‪.‬‬ ‫لە درێ��ژەی هێرشە راگەیاندنییەكانیاندا‬ ‫هەوڵدەدەن پەیوەندیەك لە نێوان پەكەكە و‬ ‫قاچاخچێتی ماددە هۆشبەرەكانەوە دروست‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەوانە هەموو درۆن و هیچ بەڵگەیەكیان‬ ‫نییە كە راستی ئەو درۆیە بسەلمێنن‪ .‬ئەو‬ ‫جۆرە بانگەشانە بە هۆی سیاسەت و پێویستی‬ ‫شەڕی دەروونییەوە باڵو دەكرێنەوە‪ .‬پەكەكە‬ ‫بزاوتێكە دەزانێت چۆن لە زۆری و زەحمەتیدا‬ ‫بژی‪ .‬قڕكردنی ئابووری بەسەر كوردستاندا‬ ‫پەیڕەو دەكرێت‪ ،‬هیچ بوارێكی ژیانی ئابووری‬ ‫بۆ كوردان ناهێڵرێتەوە‪ ،‬ئێستاش دەیانەوێ‬ ‫بەو بیانووە یاسای رێگریكردن لە دابینكردنی‬ ‫ئ��اب��ووری ت��ی��رۆری��زم پەسەند و جێبەجێ‬ ‫بكات‪ ،‬كە ئەمەش بە ئامانجی دەستگۆڕكێی‬ ‫سەرمایەیە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬دەوڵ���ەت���ی ت���ورك زۆر‬ ‫هەوڵیدا كە كەناڵی"رۆژ تیڤی" دابخات‪،‬‬ ‫بۆ چی؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬دەوڵەتی ت��ورك هەموو‬ ‫پەیوەندییەكانی لە گە ‌ڵ ئەوروپا لە سەر‬ ‫داخستنی رۆژتیڤی بەست‪ ،‬هەموو جۆرە‬ ‫بەرتیلێكی پێدان لە هەموو بازرگانییەكانیدا‬ ‫لە گە ‌ڵ ئەمریكا و ئەوروپادا ئەمەی وەكو‬ ‫كارتێكی س��وور بەكار هێنا‪ ،‬لێرەشەوە‬ ‫گوشارێكی توندی خستە سەر دادگای دەوڵەتی‬ ‫دانیمارك و لە ئەنجامدا دادگا تەسلیم بوو‪.‬‬ ‫بەالی ئێمەوە گرنگ نییە ئەمریكا ئەم بڕیارەی‬ ‫وەرگرتووە یان فاڵن شوێن وەریگرتووە یا‬ ‫خود فاڵنە كەس‪ ،‬ئەمانە گرنگ نین‪ ،‬بۆ ئێمە‬ ‫گرنگ قەناعەتی گەلی ئەورپایە‪ .‬گەالنی‬ ‫ئەوروپا و دیموكراتەكانی ئەوروپا چۆن‬ ‫تەماشای رۆژتیڤی دەك��ەن‪ ،‬ئەمە بەالی‬ ‫ئێمەوە گرنگە‪ .‬ئێستاكە ئەگەر لە ئەوروپا‬ ‫ئەم بڕیارە بخرێتە ریفراندۆمەوە لە (‪)%90‬‬ ‫ی هاواڵتیانی ئەوروپا لە دژی بڕیارەكانی‬ ‫دادگا و كۆمپانیاكە دەردەكەون‪ .‬با رێگە‬ ‫بە ریفراندۆم و پرۆپاگەندەی ئازادانە‬ ‫بدەن‪ ،‬لە دانیمارك و لە فەرەنسا لە خەڵك‬ ‫بپرسن رۆژتیڤی دابخرێت یان دانەخرێت با‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫“‬

‫توركەكانیش پرۆپاگەندەی خۆیان بكەن و‬ ‫كوردەكانیش پرۆپاگەندە بكەن‪ ،‬هێز و الیەنە‬ ‫دیموكراسییەكانیش هەروەها‪ ،‬جا دەبینین‬ ‫چۆن ئەنجامێك بەدەست دەخرێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئێستاكە دەوڵ��ەت��ی‬ ‫تورك و حكومەتی دادو گەشەپێدان‬ ‫ه������ەوڵ������دەدات ب���زوت���ن���ەوەی���ەك���ی‬ ‫ئەلتەرناتیڤێكی كوردی دروست بكەن‪،‬‬ ‫ئەمە چەندە سەركەوتوو دەبێت؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬دەوڵەتی تورك تا ئێستا‬ ‫چەندین جۆرە رێبازی قڕكردن و پاكتاوكردنی‬ ‫ك���وردی ت��اق��ی��ك��ردۆت��ەوە‪ .‬سیاسەتەكانی‬ ‫ئێستاكەی ئاكەپە لە ب��ەر چ��اوان��ە‪ .‬ئەو‬ ‫سیاسەتانەی ئاكەپە ل��ە راب����ردوودا زۆر‬ ‫تاقیكرانەوە و شكستیان خواردووە‪ ،‬ئێستاكەش‬ ‫ب��ە ه��ەن��دێ ك���وردی بەكرێگیراو ناتوانن‬ ‫بەهیچ شێوەیەك بزاوتێكی ئەڵتەرناتیفی‬ ‫كوردی دروست بكەن‪ .‬ئامانجی بناخەییان‬ ‫(پەكەكە)یە‪ .‬دەیانەوێ هەندێك الیەن كە‬ ‫جوێن بە پەكەكە دەدەن و لە چوارچێوەی‬ ‫سیاسەتی شەڕی تایبەتی دەوڵەتی توركدا‬ ‫پروپاگەندە لە دژی پەكەكە دەكەن بكرێن بە‬ ‫بزووتنەوەیەكی ئەڵتەرناتیڤ‪ ،‬كە ئاكامەكەی‬ ‫شكست دەبێت‪ .‬هەندێ كەس هەڵدەستن و‬ ‫جوێن و قسەی ناشرین بە پەكەكە دەڵێن‪،‬‬ ‫كە پەكەكەش رەخنەیان دەكات‪ ،‬دونیایان‬ ‫بەسەردا دەڕووخێت‪ .‬ئەوە رەخنەیە تۆ بڵێی‬ ‫پەكەكە دەوڵ��ەت دروستی ك��ردووە؟ ئەوە‬ ‫رەخنەیە بڵێی ئاپۆ پیاوی میت و دەوڵەتی‬ ‫نهێنییە؟"‬ ‫نمونەی ئەمانەش كەماڵ بورقایە‪ .‬كەماڵ‬ ‫هەڵدەستێت و دادەنیشێت‪ ،‬پەكەكە و رێبەر‬ ‫ئۆجەالن تاوانبار دەكات‪ .‬كەمال بورقای لە‬ ‫رابردووشدا هەڵوێستی نەرێنی هەبووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا بە وتەیەكی گشتگیرانە وەكو ئەوە‬ ‫وایە لە سنوور تێپەڕی بێت‪ ،‬لە راب��ردوودا‬ ‫هەندێك سنووری دیاری هەبوو‪ ،‬بەگوێرەی‬ ‫خۆی رەخنەی دەكرد‪ ،‬خاوەنی سیاسەتێكی‬ ‫دیكە ب��وو‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستاكە نەك سیاسەت‬ ‫و رەخنەگرێكی جیاواز‪ ،‬بە یەكجار بوو بە‬ ‫پارچەیەكی لە شەڕی دەروونی دەوڵەتی تورك‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬ماوەیەكە لە هەرێمی‬ ‫ب����اش����ووری ك���وردس���ت���ان���دا‪ ،‬ب��اس��ی‬ ‫دام���ەزران���دن���ی دەوڵ���ەت���ی س��ەرب��ەخ��ۆ‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئاخۆ ئێوە چۆن دەڕوانن ئەم‬ ‫پرسە؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬ئێمە الیەنگری چارەسەری‬ ‫دیموكراتییانەی كێشەكانین لە ناو یەكێتی‬ ‫ئێراقدا‪ ،‬بەاڵم ئەگەر هێزە سیاسییەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستان روو لە بژارێكی جیاواز‬ ‫بكەن‪ ،‬ئێمە رێزی لێدەگرین؛ ناتوانین بڵێین‬ ‫ناچارە و هەر دەبێ بەم شێوەیە بكرێت‪،‬‬

‫لەگەڵ ساڵرۆژی‬ ‫پیالنگێڕی پانزدەی‬ ‫شوبات لەمساڵدا‪،‬‬ ‫پێویستە لەچوارچێوەی‬ ‫ئیمرالیدا هەڵمەتی‬ ‫بەرخۆدانڤانی دەست‬ ‫پێ بكات‪ .‬خۆ‬ ‫لەخۆدا رێبەر ئاپۆ‬ ‫بە پێكنەهێنانی‬ ‫دیدار لەگەڵ‬ ‫بنەماڵەكەیدا ئەم‬ ‫هەڵوێستەی نیشاندا‬

‫“‬

‫“‬

‫ئەگەر ئیمراڵی‬ ‫بكرێتە ناوەندی شەڕی‬ ‫دژ بە گەلی كورد‬ ‫ئەوا شەڕ و تێكۆشانمان‬ ‫راستەوخۆ لە دژی( ‪)AKP‬‬ ‫دەبێت‬

‫و حكومەتی ئاكەپە‪ .‬ئەو جۆرە سیاسەتانە‬ ‫بەهیچ شێوەیەك ئەنجامگیر نابێت‪ .‬ئاكەپە‪،‬‬ ‫نە لە فەتحوڵاڵ گولەن و نە لە (كوردە باش)‬ ‫ەكانی دەتوانێت چارە بۆ ئەو تەنگەتاوییەی‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬ئەوە نییە دەڵێت ‪ -‬ناتوانێ سێ‬ ‫قازیش بەڕێوە ببات ‪ -‬ئەگەر كەسێك هەبێت‬ ‫و نەتوانی سێ قاز بەڕێوە ببات‪ ،‬ئەو كەسە‬ ‫كەمال بورقایە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬س���ەرۆك���ی ه��ەرێ��م��ی‬ ‫كوردستان باسی سازدانی كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی دەك��ات‪ ،‬ئ��ەم هەڵوێستە‬ ‫چۆن هەڵدەسەنگێنن؟‬ ‫جەمیل بایك‪ /‬لە قۆناخی هەنووكەییدا‬ ‫بە بناخە وەرنەگرتنی هەڵوێستی نەتەوەیی‬ ‫بەواتایا نابەرپرسیارێتی مێژوویی دێت‪ .‬گەلی‬ ‫كورد و رێكخستنەكانی گەلی كورد دەیان‬ ‫ساڵە بە ئاواتی بینینی یەكێتی كوردن بە‬ ‫دەوری كۆنگرەیەكی نەتەوەییدا و هەمیشە‬ ‫لە چاوڕوانیشدا ب��ووە‪ .‬ناتوانرێ بەچاوی‬ ‫كۆبوونەوەیەكی ئاسایی ل��ەو كۆنگرەیە‬ ‫ب��ڕوان��رێ��ت‪ ،‬ك��ۆن��گ��رەی ن��ەت��ەوەی��ی ك��ورد‬ ‫پێگەی كورد لە سەدەی بیست و یەكەمدا‬ ‫دەستنیشان دەكات‪ ،‬لەم مژارەدا پێویستە‬ ‫ببێتە كۆنگرەیەك كە تێیدا هەموو پارچەكان‬ ‫هاوكار و پشتیوانی یەكتر بن‪ ،‬سیاسەتی‬ ‫هاوبەش بە بناخە وەربگرن و هێزەكانی خۆی‬ ‫تێدا بكات بە یەك‪ ،‬ئێمە بەو شێوەیە لە‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی دەرواڕین‪.‬‬ ‫گوتنی ئەنجامدانی كۆنگرە لەم ساڵدا‪ ،‬لە‬ ‫الیەن مەسعود بارزانییەوە پێشكەوتنێكی‬ ‫گرنگە‪ ،‬بێگومان ئەمە داوا و ویستی ئێمەش‬ ‫ب��وو‪ ،‬هەڵوێستی گرنگ و دووالیەنەشمان‬ ‫لەسەر ئەم مژارە هەبوو‪ ،‬چونكە لە پێناو‬ ‫ئەنجامدانی كۆنگرەیەكی وەه��ادا پێویستە‬ ‫رێكخستنە دیار و بەرچاوەكانی كوردستان‬ ‫ب��ەش��داری تێدا بكەن‪ .‬چ��ۆن كۆنگرەیەك‬ ‫بێ پەكەكە نابێتە كۆنگرەیەكی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫بەهەمان شێوە كۆنگرەیەك بێ پ‪.‬د‪.‬ك و‬ ‫كۆنگرەیەكی بێ ی‪.‬ن‪.‬ك و كۆنگرەیەكی بێ‬ ‫پەژاك نابێتە كۆنگرەیەكی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ج��ار و ن��اج��ار هەندێك‬ ‫لەتریبۆنەكانەوە باس لەوە دەكەن كە‬ ‫ئیدی زەمەنی شەڕی چەكداری تەواو‬ ‫بووە‪ ،‬ئەمە چەندە راستە؟‬ ‫جەمیل ب��ای��ك‪ /‬نازانین گ��وت��راوە یان‬ ‫نەگوتراوە‪ ،‬ئەگەر گوترا بێت‪ ،‬بە شتێكی‬ ‫راستی نازانین لە كاتێكدا ب��اس‪ ،‬باسی‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەییە ئەم گوتەیە بەكار هێنرا‬ ‫بێت‪ ،‬بەو هۆیەوە ئەمە نەبووە بە كارێكی‬ ‫بە جێ و شایستە‪ .‬ئەوانە زیاتر خواست و‬ ‫ویستی دەوڵەتی تورك و هێزە نێودەوڵەتییە‬ ‫جیاجیاكانە‪.‬‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪17‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫پێویستە ئیرادەی گەلی باشووری كوردستان‬ ‫بە بناخە وەربگیردرێت‪ .‬ئێمە بەم شێوەیە‬ ‫لەو رووداوە دەڕوانین‪.‬‬ ‫هیوادارین بەڕێگەی سیاسی و دیموكراتیانە‬ ‫یەكپارچەیی ئێراق بپارێزرێت‪ ،‬لە گەڵ‬ ‫كێشەی كەركوكیشدا دان بە مافەكانی‬ ‫كورداندا بنرێت‪ ،‬بەو شێوەیە كێشەی نێوان‬ ‫كورد و حكومەتی ناوەندی دەرباز دەكرێت‪.‬‬ ‫كوردان لە باشووری كوردستاندا داوای مافە‬ ‫دەستوورییەكانی خۆیان دەكەن‪ ،‬داوای مافە‬ ‫رەواكانی خۆیان دەكەن‪ ،‬دەستوورێكی دیار و‬ ‫بەرچاو دروست بووە‪ ،‬دەیانەوێ هەموو الیەك‬ ‫ئەو دەستوورە پەیڕەو بكات و لەو دەستوورە‬ ‫دەرنەچێت‪ ،‬لەم رووەوە ئاگامان لە داواكانی‬ ‫گەلە‪ ،‬ئێمەش چاومان لە سەرێتی‪.‬‬ ‫تاوەكو دان بە مافەكانی ك��ورددا نەنرێت‬ ‫كێشەكانی رۆژهەاڵتی ناوین چارەسەر ناكرێت‪،‬‬ ‫بڕواشمان وایە گەر كێشەی كورد چارەسەر‬ ‫بێت رێگەی ژیانی ئاشتی و ئارامی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین و دیموكراسییەكەی ئاوەاڵ دەبێت‪.‬‬

‫هاوواڵتی ئازاد ‪18‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫سیستەمی هاوواڵتی ئازادو یەكسان گەرەنتی چارەسەری پرسەكانی كۆمەڵگایە‬

‫ستوونە سەرەكییەكانی ئەم سیستەمە گەنجان و ژنان بۆ خۆیانن‬

‫ئا‪ /‬دێرسیم گەرمیانی و سەالحەدین ساڵەیی‬

‫ب��ەرێ��ز (دی���ار كاكەیی) ئەندامی ئەنجوومەنی‬ ‫بزوتنەوەكەی س��ەب��ارەت بە ئ��ەم سیستەمە و‬ ‫گرنگیەكەی دەڵێت‪ ":‬سیستەمی هاوواڵتی ئازاد و‬ ‫یەكسان جیاوازە لە هەموو سیستەمەكانی دونیا‪.‬‬ ‫جیاوازیەكەشی ئەوەیە كە ئەم سیستەمە راستەوخۆ‬ ‫تاكەكانی دەك��ات��ە خ���اوەن ئ��ی��رادە و ه��ەر ئەم‬ ‫تاكانەش خزمەتی كۆمەڵگاكەیان دەكەن و ئەوەی‬ ‫كە دەكەوێتە بەرژەوەندی كۆمەڵگەوە پێكیدێنن‪،‬‬ ‫ئەوە لەحاڵێكدا كە سیستەمەكانی تر‪ ،‬ئەوەی كە‬ ‫دەكەوێتە بەرژەوەندی چین‪ ،‬گروپ یان كەمایەتیەك‪.‬‬ ‫ئەو سیستمانە لەبەر ئ��ەوەی بەدەستی كۆمەڵگا‬ ‫دان��ەم��ەزراون‪ ،‬خۆ لەخۆدا خزمەتی كۆمەڵگاش‬ ‫ناكەنە بنەمای كارەكانیان‪ ،‬ئەوە لەحاڵێكدایە كە‬ ‫ئەم سیستەمە راستەوخۆ لەالیەن خۆدی خەڵكەوە‪،‬‬

‫“‬

‫سیستەمی هاوواڵتی‬ ‫ئازاد و یەكسان‪،‬‬ ‫یەكێك لە ستونە‬ ‫سەرەكییەكانی‬ ‫چارەسەركردنی پرسی‬ ‫رەگەزییە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەو سیستەمانەی كە‬ ‫هەنە‪ ،‬بەگشتی لەسەر‬ ‫بنەمای رەگەزپەرەستی‬ ‫ئاوا كراون‬

‫“‬

‫رۆژی"‪ "2012/1/20‬ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك لە‬ ‫رێ��ك��خ��راوەك��ان��ی ك��ۆم��ەڵ��گ��ەی م��ەدەن��ی و‬ ‫پ���ارت و الی��ەن��ە س��ی��اس��ی و كەسایەتی‬ ‫سەربەخۆ لە دەڤ���ەری گەرمیان لەشاری‬ ‫كەالر لەكۆنفرانسێكی تایبەتدا كە لە ژێر‬ ‫دروش��م��ی" سیستەمی ه��اواڵت��ی ئ���ازاد و‬ ‫یەكسان گەرەنتی چ��ارەس��ەری پرسەكانی‬ ‫كۆمەڵگایە" بەرێوە چوو‪ ،‬ئەنجوومەنێكی‬ ‫(‪ )17‬كەسیان هەڵبژارد و رەشنوسێكی تیۆری‬ ‫پراكتیكیان بۆ بەرێوە بردنی كارەكانیان‬ ‫ئامادە كرد‪ .‬ئەم رەشنوسە‪ ،‬پیماننامەیەكی‬ ‫كۆمەاڵیەتیە كە لەپێناو چارەسەركردنی‬ ‫پرسەكانی كۆمەڵگەدایە و ل����ەدەرەوەی‬ ‫سیستەمی دەوڵ��ەت و دام و دەزگاكانی‬ ‫خەڵك خۆی بەرپرس دەبینێت لەبەرامبەر بە‬ ‫كەم و كوڕییەكانی ناو كۆمەڵگە و هاوكات‬ ‫بەهێزی جەوهەری خۆی پرس و كێشەكانی‬ ‫چ���ارەس���ەر دەك������ات‪ .‬ب��ەه��ەم��ان ش��ێ��وە‬ ‫كۆنفرانسی هاوواڵتی ئ��ازاد و یەكسانیش‬ ‫لە شاری كەركوك ل���ە"‪ "2012/2/10‬بەرێوە‬ ‫چوو و ئەنجوومەنێكی(‪ )25‬كەسییان بۆ‬ ‫خۆبەرێوەبەری خۆیان هەڵبژارد‪ .‬بۆیە وەكو‬ ‫رۆژی واڵت بەباشمانزانی تێڕوانینی چەند‬ ‫كەسایەتیەكی ه��ەر دوو كۆنفرانسەكە‬ ‫بدوێنین سەبارەت بە سیستەم و گرنگی‬ ‫ئەم سیستەمە بۆ كۆمەڵگە‪.‬‬

‫بە دیموكراسیەتی راستەوخۆ‪ ،‬نە بە نوێنەرایەتی‪.‬‬ ‫هەر بۆیە ئەو كەسانەی ئەو سیستەمانەی رابردوودا‪،‬‬ ‫كەسانێكی مەشخورن و لەسەر رەنجی كۆمەڵگە‬ ‫دەژین و بەكار بەرن و خۆشیان بەسەر زۆرینەی‬ ‫كەلدا فەرز كردووە و مافەكانیان پێشل دەكەن‪.‬‬ ‫سیستەمی هاوواڵتی ئازاد و یەكسان‪ ،‬سیستەمێكە‬ ‫كە هەوڵی گەڕانەوەی نرخ و بەهاكانی كۆمەڵگەیە لە‬ ‫الیەك و لەالیەكی ترەوە هەوڵدەدات ئەو جیاوازیانەی‬ ‫لەنێوان چین‪ ،‬گروپ‪ ،‬دین‪ ،‬ئایین و ئایینزا‪ ،‬ئەتنیك‬ ‫و رەگەزەكاندا هەیە نەهێڵێتەوە و لە دەوری نرخ و‬ ‫بەها كۆمەاڵیەتیە گشتیەكان كۆیان بكاتەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫خاڵی بەهێز سیستەمەكەیە‪ .‬سیستەمی هاواڵتی ئازاد‬ ‫ویەكسان لەالیەكی ترەوە‪ ،‬هەوڵدەدات‪ ،‬بیروبۆچوونە‬ ‫جیاوازەكانی كۆمەڵگە وەكو دەوڵەمەندی راستینەی‬ ‫كۆمەڵگە هەڵسەنگێنێت و بە پێ ئ��ەوەش ئەو‬ ‫دەوڵەمەندیەی كۆمەڵگە پێش بخات‪ .‬لەهەمان‬ ‫ڕوانگەوە سیستەمی هاواڵتی ئازاد و یەكسان هەوڵی‬ ‫گەڕانەوەی رۆڵی ژن لە نێو كۆمەڵگەدا دەدات‪ ،‬بە‬ ‫شێوەیەك كە رزگاری كۆمەڵگە لە رزگاری ژنەوە‬ ‫دەب��از دەبێت و ئەمەشی كردۆتە پرەنسیپێكی‬ ‫نەگوڕی سیستەم‪.‬‬ ‫كاكەیی سەبارەت بە رۆڵ��ی گەنجان لە نێو ئەم‬ ‫سیستەمدا دەڵێت‪ ":‬گەنج بەگشتی هێزی بزوێنەری‬ ‫كۆمەڵگەیە و ماتەوزەیەكی ئامادەیە‪ .‬بۆیە ئەم ماتە‬ ‫وزەیە دەتوانێت كۆمەڵگە بە هەر ئاراستەیەكدا ببات‪.‬‬ ‫نموونەی ئەمەش دی��ارە‪ ،‬ئەوانەی پێشەنگایەتی‬ ‫شۆڕشەكانی دنیایان كردووە هەموویان گەنج بوون و‬ ‫هەر گەنجان بوون كە شۆڕشەكانیان سەرخستووە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەوەشی كە لە كۆتاییدا خ��ۆی بێ ماف‬ ‫هێشتراوەتەوە و هەمیشە هەوڵی بەالرێدا بردنی‬ ‫دراوە ئەم گەنجە و ئەم ماتە وزەیە بووە‪ .‬سیستەمی‬ ‫هاواڵتی ئازاد و یەكسان هەوڵدەدات‪ ،‬رۆڵی گەنج‬ ‫بگەڕێنێتەوە بۆ خۆی‪ ،‬واتا پێشەنگایەتی كۆمەڵگە‬ ‫و رزگاری كۆمەڵگە لە پرس و كێشەكانیدا دەخاتە‬ ‫ئەستۆی گەنجانەوە‪ .‬پێویستە گەنجان ئەمەش باش‬ ‫بزانن كە ئەم سیستەمە هەوڵدەدات خۆیان بكاتەوە‬ ‫خاوەن پێشەنگایەتی تێكۆشانەكەیان‪.‬‬ ‫سەبارەت ب��ەوەی كە ئاخۆ ئەم سیستەمە چۆن‬ ‫دەڕوان��ێ��ت��ە پرسی ن��ەت��ەوەی��ی‪ ،‬دااڵه��ۆ دەڵێت‪":‬‬ ‫سیستەمی هاواڵتی ئازاد و یەكسان‪ ،‬نەتەوەبوون هەم‬ ‫وەكو پرۆسەیەك دەگرێتە دەست‪ ،‬واتا تێڕوانینێكی‬ ‫دیموكراتیانە دەڕوانێتە ئەم پرسە و نەتەوەبوونێكی‬

‫دیموكراتیك دەكاتە بنەمای تێكۆشان و دامەزراندنی‬ ‫سیستەم‪ ،‬چونكە ئ��ەوەی كە هەتاكو ئێستا لە‬ ‫خۆرهەاڵتی ناویندا وەك��و كێشەیەكی سەرەكی‬ ‫بۆوەتە هۆی شەڕو ناكۆكی لەنێوان نەتەوەكاندا‪ ،‬ئەم‬ ‫بابەتەیە‪ .‬بۆیە ئەگەر لە پرسی نەتەوەییدا‪ ،‬نەتەوە‬ ‫بوونێكی دیموكراتیك نەگرینە دەست و كەلتووری‬ ‫قەبووڵكردنی بەرامبەرەكەت نەبێت‪ ،‬ناتوانیت‬ ‫باس لە دیموكراتی بوون و دیموكراسی و برایەتی‬ ‫و پێكەوەژیانی گەالنیش بكەیەت‪ .‬نەتەوەبوونی‬ ‫دیموكراتیش بەواتای ئ��ەوەی كە بۆ خۆتی داوا‬ ‫دەكەی بۆ بەرامبەرەكەشێت بەڕەوای بزانیت‪ ،‬واتا‬ ‫نە دەستبەرداری مافی خۆت بە و نەش ناحەقی‬ ‫لەبەرامبەرەكەت بكە‪ .‬پرسی نەتەوەیی‪ ،‬پرسی‬

‫كۆمەڵگە بەگشتییە و پێویستە هەموو الیەكیش‬ ‫پێوە خۆی سەرقاڵ بكات و هەوڵی چارەسەركردنی‬ ‫بدات‪ ،‬لەشێوەی چارەسەریدا سیستەم نەتەوەبوونی‬ ‫دیموكراتیك دەكاتە بنەمای خەبات وتێكۆشانی خۆی‬ ‫بۆ چارەسەری ئەم پرسە‪.‬‬ ‫دەڤ���ەری گەرمیان یەكێكە ل��ەو دەڤ��ەران��ەی كە‬ ‫گەورەترین تاوانی مرۆڤایەتی‪ ،‬نەتەوەیی و كەلتووری‬ ‫و بەگشتی جینوسایدی تێدا پێكهاتووە‪ .‬دااڵهۆ‬ ‫دەڵێت‪ ":‬بۆ ئەوەی ئەم دەڤەرە سیستەمی هاوواڵتی‬ ‫ئازاد و یەكسان بە سیستەمی چارەسەری خۆی بزانێت‬ ‫و بتوانێت خۆی تێدا بەیان"ئیفادە"بكات‪ ،‬سیستەمی‬ ‫هاوواڵتی ئازاد و یەكسان؛ كۆمیسیۆنێكی تایبەتی‬ ‫بە كاروباری ئەنفال و شەهیدان دامەزراندووە"‪".‬‬ ‫چۆنكە لەم سیستەمەدا كە گەل خۆی خاوەن بڕیارە‬ ‫و پێكهێنەرە‪ ،‬ئیدی ئەو ئەنفاڵچی و تاوانبارانەی كە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪ 19‬هاوواڵتی ئازاد‬

‫دەستیان لەخوێنی رەوڵەكانی گەلەكەماندا هەبووە‬ ‫بە راحەتی ناتوانن لە دەڤەرەكە هاتووچوو بكەن‪،‬‬ ‫گەلیش ئەمە باش دەزانێت‪ ،‬ئەگەر بڕیار لەدەستی‬ ‫ئەواندا بێت‪ ،‬ئیدی خۆیان دەتوانن خاوەن لەخۆیان‬ ‫و نرخەكانیان دەركەون‪.‬‬ ‫ب��ەرێ��ز"د‪ .‬رابیعە عەباس" ئەندام ئەنجوومەنی‬ ‫هاوواڵتی ئ��ازاد و یەكسان؛ سەبارەت بەگرنگی‬ ‫دامەزراندنی ئەم سیستەمە دەڵێت‪ ":‬ئاشكرایە لە‬ ‫كۆمەڵگای كوردیدا قەیرانەكان زۆرتربوونە و تاكەكان‬ ‫بێ ئیرادە كراون‪ .‬لە ماوەی (‪ )21‬ساڵی ڕابردوودا‬ ‫حزبە سیاسیەكانی باشوری كوردستان تا توانیبێتیان‬ ‫جیاوازی و دووبەرەكێیان لە ناو كۆمەڵگای كوردیدا‬ ‫دروستكردوە‪ .‬كۆمەڵگا و هزری تاكەكانیان بەش‬ ‫بەشكردوە و ئەمەش وایكردوە بتوانین بڵیین تاكی‬ ‫ك��وردی لە هەستە كوردایەتی و نەتەوایەتییەكە‬ ‫دابڕاندوو‪ ،‬واتا لە گەورەترین نرخ و بەهای نەتەوەیی‬ ‫بێ بەشیان كردووە‪ ،‬لە هەمانكاتدا بێبەش كراون لە‬ ‫ئازادی و دیموكراسی و سیاسەت كە پێشتر سیاسەت‬ ‫ئیشی هەموو تاكێكی كورد بوو‪ ،‬بەاڵم ئیستا وای‬ ‫لێهاتوە خەڵك بە قێزەوە تەماشای سیاسەت بكات‪.‬‬ ‫ئەم سیستەمە كە ئێمە لە كەالری ناوەندی دەڤەری‬ ‫گەرمیان كۆنفرانسمان بۆ بەست‪ ،‬بە سیستەمێكی‬ ‫باشی دەزانین بۆ چارەسەركردنی قەیرانەكانی‬ ‫كۆمەڵگای كوردی‪ .‬ئێمە؛ نابێژین (‪)%100‬گرفتەكان‬ ‫چارەسەر دەكات‪ .‬ئەگەر بەڕێژەیەكی كەمیش بێت‬ ‫زۆر باشە‪ .‬گرنگە ئەوەیە ئێمە بتوانین تاك و كۆمەڵگا‬ ‫نزیكی یەكتریان بكەینەوە كە ئێستا لێكدا بڕاون‪ .‬بۆ‬ ‫نمونە لە ماوەی رابردوودا كۆمەڵكوژی گەلەكەمان لە‬ ‫قەلەبانی باكوری كوردستان روویدا‪ ،‬بەاڵم لە هەولێر‬ ‫و سلێمانی ئاهەنگ ساز كرا‪ ،‬بە ڕاستی ئەمە دابڕانە‪.‬‬ ‫بۆیە ئەركی ئێمە ئاشتبونەوەی تاكەكان و كۆمەڵگایە‬ ‫و لە هەمانكاتدا دابینكردنی دیموكراتی و یەكسانیش‬ ‫لە گەڵیدا‪ .‬بەم سیستەمە ئەمانەوێت تاكی كورد بە‬ ‫سیاسەت ئاشنا بكەینەوە‪ ،‬جیاواز لەوەی ئێستاكە‬ ‫كۆمەڵگا‪ ،‬سیاسەتكردن بە نائەخالقی و گەندەلی‬ ‫و درۆكردن و خیانەت دەبینێت‪ ،‬بەاڵم لە ڕاستیدا‬ ‫سیاسەت ڕیك پێچەوانەی ئەم بۆچونەیە‪ .‬بۆیە‬ ‫وەك ئاماژەمپێدا ئەركی ئێمە لەم سیستەمە ئەوەیە‬ ‫تاكێكی هۆشیار و خاوەن هزر پەروەردە بكەین كە‬ ‫بتوانن كەلتووری یەكتر قەبوڵكردن و وتوێژی بۆ‬ ‫چارەسەری پرسەكان بئافرێنین‪ ،‬جیاواز لەو بیرە‬ ‫تەسكەی كە ئێستا هەیە كە هیچ حزب و الیەنێك‬ ‫بەرامبەرەكەی خۆی قەبوڵ نییە‪.‬‬ ‫د‪ .‬رابیعە عەباس سەبارەت بە میكانیزمە و چۆنیەتی‬ ‫بەرێوە چوونی ئەم سیستەمە‪ ،‬پێ وایە ئێمە ئێستاكە‬ ‫لە هەنگاوی یەكەمینداین‪ ،‬واتا پەروەردەكردن و‬ ‫دەرككردنی بنەما ه��زری و فەلسەفیەكانی ئەم‬

‫سیستەمەیە بۆیە ناكرێت بڵێین بە یەكی دوو رۆژ‬ ‫سیستەم ئاوا دەكرێت‪.‬‬ ‫رابیعە دەڵێت‪ ":‬ئەوەی ڕاستی بێت سیستەمێكی‬ ‫لەم جۆرە كاتی زۆری دەوێت‪ ،‬ئێمە ناڵین بە ڕۆژ‬ ‫و دوو ڕۆژ پەیڕەوی دەكەین‪ .‬ئەڵین ئەمڕۆ لە‬ ‫ئێستاوە هەنگاوێك دەنێین‪ ،‬میلیۆنێك هەنگاوی‬ ‫ترمان لە پێشە بۆ ئەوەی بتوانین تاكی كوردی‬ ‫هۆشیار بكەینەوە بە جۆرێك كوردێك لە باكور‬ ‫ئازار بدرێت گەلی ئێمەش لە گەرمیان لە سەر پێ‬ ‫بێت و داكۆكی لێبكات‪ .‬ئەم سیستەمە بۆ ئێمەی‬ ‫گەرمیانی بەتایبەت زۆر پێویستە‪ ،‬چونكە ئێش‬ ‫وئازاری زۆری چەشتووە و ئێستاكەش خاوەن دەیان‬ ‫كێشەیە‪ .‬لە هەموو حكومەتە داگیركەرەكاندا كە‬ ‫دوابەدوای یەكتردا هاتوون‪ ،‬گەلی كورد ئازاردراوە‪،‬‬ ‫زۆرینەی مەینەتییەكان ناوچەكەی ئێمە بووە‪ ،‬هەر‬ ‫لە ئەنفال و پاكتاوی ڕەگەزی و ڕاگواستنەوە بگرە‬ ‫هەتا دوایی‪ .‬من خۆم قوربانییەكی ئەو كارەساتەم‪.‬‬ ‫سااڵنێكی زۆر لە واڵتی خۆمان دەریانكردین و دور‬ ‫لە واڵتی خۆمان دەژییان‪ .‬ئێستاش وەك پێویست‬ ‫خزمەتی دەڤ��ەرەك��ەم��ان ن��ەك��راوە و دەسەاڵتی‬ ‫كوردی بەپێ پێویست بایەخی بەگەرمیان نەداوە‪.‬‬ ‫بەتایبەت ناوچە دابڕاوەكان نەك پشتگوێ‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەتەواوی پەراوێزخراون و كورسی پارە و پایە ناوچە‬ ‫دابڕاوەكانی بیر بردونەتەوە‪ .‬ئێمە بەم سیستەمە‬ ‫ئەمانەوێت ناوچە دابڕاوەكانیش كە بەتەوای لە‬ ‫كوردستان داب���ڕاون و لە رووی مەزهەبییە كە‬ ‫زۆرینەیان مەزهەبی شیعەن و زیاتر بەالی نەتەوەی‬ ‫عەرەبدا ڕۆشتون بە خەباتێكی زۆر بیانگیرڕینەوە‬ ‫الی خۆمان و ئاشتبونەوەیەكی گشتی دروستكەین‪.‬‬ ‫بۆیە لەم سیستەمەدا پێویستە هەموان هاوكار بین‬ ‫بۆ ئەوەی خزمەتێكی گشتی بكەین‪ .‬میكانیزمەی‬ ‫خۆبەرێوەبردنی ئەم سیستەمەش هەر خۆدی خەڵكە‬ ‫و خەڵك هەم بڕیاردەر و هەم پێكهێنەر‪ .‬بۆیە ئەگەر‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگە هۆشیار نەكرێنەوە لەبەرامبەر بە‬

‫ئەركەكانیان هەمیشە دەست بەداوێنی سیستەمی‬ ‫دەس���ەاڵت" سیستەمی ه��ەی" دەب��ن و ئەمەش‬ ‫خۆلەخۆدا تاكێكی بێ بەرهەم و بێ ئیرادە فەرز‬ ‫دەكات‪ ،‬نەك بەئیرادەبوون و خاوەن ئەرك‪.‬‬ ‫سەبارەت ب��ەوەی كە ئاخۆ سیستەمی هاوواڵتی‬ ‫ئازاد و یەكسان چۆن دەتوانێت كێشەكانی ژنان‬ ‫بەتایبەتی ئەو ژنانەی لەدەڤەری گەرمیان بەگشتی‬ ‫دەژین چارەسەر بكات؛ رابعە دەڵێت‪ ":‬بەڕاستی لە‬ ‫كۆمەڵگای كوردیدا ڕەوشی ژنان باش نییە و لە‬ ‫بارودخۆێكی نالەباردا دەژین‪ .‬بۆیە هیچ ئازادیەك و‬ ‫مافی ژنان هەبوونی نییە و تەنیا پێشلكاری لەحەقیان‬ ‫دەكرێت‪ .‬لەم سیستەمەدا‪ ،‬ژنان هەم پێشەنگن و‬ ‫هەمیش بنەمای دامەزراندنی ئەم سیستەمەن‪ ،‬واتا‬ ‫ئەگەر پرسی ژنان چارەسەر نەكرێت‪ ،‬نە سیستەم‬ ‫و نەش كۆمەڵگا لە كێشەكانی دەرب��از دەبێت‪،‬‬ ‫هەر بۆیە سیستەمی هاوواڵتی ئ��ازاد و یەكسان‪،‬‬ ‫یەكێك لە ستونە سەرەكییەكانی چارەسەركردنی‬ ‫پرسی رەگەزییە‪ ،‬چونكە ئەو سیستەمانەی كە‬ ‫هەنە‪ ،‬بەگشتی لەسەر بنەمای رەگەزپەرەستی ئاوا‬ ‫ك��راون‪ .‬لە هەمانكاتدا ئەركێكی زۆر قورسیشە‪،‬‬ ‫چونكە ژنان لە كۆمەڵگای ئێمەدا قوربانی داب‬ ‫ونەریتەكانی كۆمەڵگان و پێویستە لەو نەریتانە‬ ‫دور بخرێنەوە و خۆیان بێنە پێشەوە لە سیستەمدا‬ ‫و جێگا بگرن لەدامەزراندنی‪ ،‬چونكە دامەزراندنی‬ ‫سیستەمی هاوواڵتی ئازاد و یەكسان لەسەر بنەمای‬ ‫هاوسەنگی رەگەزی و ئازادی ژن خۆی ئاوا دەكات‪.‬‬ ‫ئەگەر گەشتینە ئەو ئەنجامە ئەوا بێگومان خاڵێكی‬ ‫گرنگی سیستەم بەدیهاتوە و كۆمەڵگاش بەرەو‬ ‫پێشەوە ڕۆشتووە‪ .‬بۆیە ژنانیش دەبێت خۆیان‬ ‫زیاتر پێشبخەن و هیچ كاتێك خۆیان وەك كۆیلە‬ ‫نەبینن كە بەداخەوە ئێستا زۆرینەی ژنان وان و بەم‬ ‫شێوەیە دەهزرن و هۆكارەكەشی دەگێڕنەوە بۆ داب‬ ‫و نەریتە ئاینییەكان‪ ،‬بۆیە ئەركی ئەم سیستەمەیە‬ ‫كرانەوەیەكی زیاتر بكات بەرامبەر پرسەكانی ژنان‪،‬‬

‫چونكە تا ئیستا لە باشوردا ئەگەرچی پارت و‬ ‫ڕێكخراوی زۆر هەن و تەمەنی هەندێكیشیان زۆرن‪،‬‬ ‫بەاڵم نەیانتوانیوە گرفتەكانی ژنان چارەسەر بكەن و‬ ‫ئازادییان بۆ دەستەبەر بكەن‪.‬‬ ‫بەرێز "حاجی ئاسكە" ئەندامی هەڵبژێردراوی‬ ‫ئەنجومەنی هاوواڵتی ئازاد و یەكسانی گەرمیان پێ‬ ‫وایە ئەگەر پیاوان لە مەڕ ئەو نەهامەتیانەی بەسەر‬ ‫كۆمەڵگەدا هاتووە هۆكارەكەی خۆدی پیاوانن‪،‬‬ ‫ئەوا رزگاربوون لە پرسە كۆمەاڵیەتیەكان كارێكی‬

‫“‬

‫دەسەاڵتی كوردی‬ ‫بەپێ پێویست بایەخی‬ ‫بەگەرمیان نەداوە‪.‬‬ ‫بەتایبەت ناوچە‬ ‫دابڕاوەكان نەك‬ ‫پشتگوێ‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەتەواوی پەراوێزخراون‬ ‫و كورسی پارە و پایە‬ ‫ناوچە دابڕاوەكانی بیر‬ ‫بردونەتەوە‬

‫“‬

‫هەروەها ئاسان نییە‪ .‬من پێم وایە پێش وشیار‬ ‫كردنەوەی ژنان پیاوان پێویستە وشیار بكرێنەوە‪،‬‬ ‫چونكە زۆری��ن��ەی ڕێگری و گرفتەكان لە الیەن‬ ‫پیاوانەوەیە بەرامبەر ژنان‪ .‬لە هەمانكاتدا ژنانیش‬ ‫پێویستە چیتر خۆیان بچوك نەبینن و خۆیان هەوڵی‬ ‫چارەسەركردنی گرفتەكانیان بدەن!‬ ‫حاجی ئاسكە سەبارەت بەوەی كە ئاخۆ هەموو‬ ‫ئایین و ئایینزایەك دەتوانن لەم سیستەمەدا جێ‬ ‫بگرن‪ ،‬وەتا ئایین و ئایینزاكان بەشێك لە نرخ و‬ ‫بەهاكانی كۆمەڵگەن‪ ،‬سیستەمی هاوواڵتی ئازاد و‬ ‫یەكسانیش لەسەر ئەو نرخانە خۆی ئاوا دەكات بۆیە‬ ‫بەقەناعەتی من هەموو ئایین و ئایینزایەك دەتوانن‬ ‫بێ دوودڵی جێگایان خۆیان لەم سیستەمەدا بگرن‪.‬‬ ‫من لەالیەن خۆمەوە كە كەسایەتیەكی موسلمان و‬ ‫لەسەر ئایینی ئیسالم و مەزهەبی سووننەم هەتا د‬ ‫وای��ی واڵتپارێزم و لە پێناو دۆزی نەتەوەكەشم‬ ‫تێدەكۆشم‪.‬‬ ‫ئاسكە كە خ��ۆی قوربانی دەستی كارەساتی‬ ‫ئەنفاڵە دەڵێت‪ ":‬بەداخەوە كەسوكاری ئەنفال‬ ‫بەپێی پێویست خزمەت نەكراون‪ ،‬لە جێگایەك‪،‬‬ ‫خانویەك یان موچەیەك ب��دەن وای دەبینن كە‬ ‫خێرمان پێدەكەن‪ ،‬ئەوەش لە كاتێكدایە كە لە سەر‬ ‫ئەم خاكە دەوڵەمەندە دەژین و ڕۆژانە میلیونان‬

‫بەرمیل نەوتی لێ دەفرۆشێت و ئەنفالیش لە‬ ‫پێناو ئەم خاكەدا و دەوڵەمەند یەكەی رووی دا‪.‬‬ ‫بۆیە ئەبێت ئەم سیستەمە كار بكات بۆ یەكسانی‬ ‫كۆمەڵگا و باشتركردنی ڕەوشی پاشماوەی ئەنفال و‬ ‫شەهیدەكان‪.‬‬ ‫بەرێز"سۆران حسێن" ئەندامی ئەنجوومەنی هاوواڵتی‬ ‫ئازاد و یەكسان سەبارەت بەوەی كە ئەم سیستەمە‬ ‫چەندە دەتوانێت ببێتە واڵمدەرەوەی خواستەكانی‬ ‫كۆمەڵگە دەڵێت‪ ":‬سەرەنج بدەین دەبینین لە ڕابردودا‬ ‫كۆمەڵێك سیستەم لە جیهاندا پەیڕەو كراوە‪ .‬نمونە‬ ‫سیستەمە سۆسیالیستی و كاپیتالیزمییەكان و ‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬ئەگەرچی سۆسیالیستی چەند واڵتێكی گەورەی‬ ‫وەك ڕوسیا و چین و ئەلبانیا گرتەوە و هەریەكە و‬ ‫بە جۆرێك خاوەندارییان لێكرد‪ ،‬بەاڵم لە كۆتاییدا‬ ‫هەر هەموویان‪ ،‬شكستیان خوارد و توانەوە نێو‬ ‫سیستەمی كاپیتالیزمی(سەرمایەداری) كە ئەمریكا‬ ‫و زۆرینەی ئەوروپا پێشەنگایەتی دەكەن‪ .‬ئەوەی‬ ‫ئێستاش كە سەرمایەداری بەرێوەی دەبات و باڵی‬ ‫بەسەر زۆرینەی جیهاندا كێشاوە‪ ،‬لە گەورەترین‬ ‫قەیراندایە‪ .‬هەر لە داڕمانی ئابوری و توانەوەی‬ ‫چینەكانی كۆمەڵگا و بەكااڵكردنی ژنان و بازرگانی‬ ‫كردن بەمرۆڤەكانەوە و بەرزكردنەوەی چینێكی‬ ‫دەوڵەمەندی مشەخۆرەوە بگرە‪ ،‬هەتا پرسی ژینگە و‬ ‫دیموكراسی و هتد‪ .‬بۆیە وەها سیستەمێك زۆر گرنگە‬ ‫نەك تەنها بۆ گەلی كورد‪ ،‬بەڵكو كۆی كۆمەڵگاكان‬ ‫دەتوانن سودی لێوەرگرن و بەكاری بێنن‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەم سیستەمە پشت بە ئیرادەی تاكەكان دەستێت‬ ‫و هەر گەلیش خۆی بڕیار لە سەر كۆی پرسەكانی‬ ‫خۆی دەدات‪ ،‬بۆیە بەدیدی من گومان لەوەدا نییە‬ ‫هاوواڵتی ئازاد دەبێتە وەاڵم��دەرەوەی كۆی پرس‬ ‫و گرفتەكان و كۆمەڵگا دەتوانێت خۆی پرس و‬ ‫كێشەكانی چارەسەر بكات بەدەر لە حكومەت و دام‬ ‫و دەزگای زەبەالحەكانی كە ئێستا هەندێكیان بوون‬ ‫بەبار بەسەر كۆمەڵگاوە‪ .‬جیاوازی هەرە گرنگی ئەم‬ ‫سیستەمە لە وانیتر ئەوەیە هیچ بڕیارێك لە سەرەوە‬ ‫ناسەپێت بەسەر گەلدا‪ ،‬بەڵكو ئەوە گەلە بڕیار‬ ‫دەدات و سەرەوەش پابەند دەكات بە بڕیارەكانی‬ ‫گەلەوە‪ .‬بۆیە بەڕاستی پێویستە هەموان بێ جیاوازی‬ ‫بیروڕا كار بكەین بۆ پێشخستنی وەها سیستەمێك‬ ‫و ببینە پێشەنگ بۆ گەالنی دیكەش بەتایبەت‬ ‫گەالنی چەوساوە‪ .‬پێویستە ئەوەشمان لە پێش‬ ‫چاو بێت هەرچی سیستەم هەبووە لە ڕابردودا لە‬ ‫الیەن كەسێك یان كۆمەڵێك كەسەوە بووە و دواتر‬ ‫تەشەنەی سەندووە‪ .‬بۆیە پێویستە گەلی ئێمەش‬ ‫كار بۆ پێشخستنی بكات و ببێتە پێشەنگی ئازادی‬ ‫و یەكسانی و دیموكراتی لە جیهاندا‪.‬‬ ‫سۆران حسێن سەبارەت بە رۆڵی راگەیاندن دەكات‬

‫لە ناو ئەم سیستەمەدا و پێوایە هەتاكو ئێستا ئێمە‬ ‫لە باشووری كوردستان راگەیاندنێكی نەتەوەییمان‬ ‫نییە‪ .‬هەر كەسە و تەنیا بۆ خۆی و الیەنەكەی خۆی‬ ‫ساز لێدەكات‪ ،‬ئەوەشی كە هەیە تەنیا راگەیاندنی‬ ‫حیزبییە و ئ��ەوەی تریش لە بەناو سەربەخۆن‪،‬‬ ‫ناتوانن ئێش وئازارەكانی خەڵك بەباشی بگۆازنەوە‬ ‫و بەرژەوەندییە نەتەوەیی و نرخە هاوبەشەكانی‬ ‫كۆمەڵگە بپارێزن‪ .‬بۆیە زیاتر لە چەواشەكاری و‬ ‫دووب��ەرەك��ی رۆڵ��ی ئەوتۆی راگەیاندنی نابینن و‬ ‫دەڵێت‪ ":‬لە ئێستادا تا ڕادەیەكی بەرچاو بواری‬ ‫تەكنەلۆژیا پێشكەوتوە و كاری ڕاگەیاندنیشی زۆر‬ ‫ئاسانتر كردووە‪ .‬بۆیە ئەركی ئێمەی ڕاگەیاندنكاریشە‬ ‫هەرچی هەوڵ و توانای خۆمان هەیە‪ ،‬خۆبەخشانە‬ ‫بیخەینە خزمەتی ئ��ەم سیستەمەوە‪ .‬لەالیەن‬ ‫خۆمەوە‪ ،‬داواك���ارم لە سەرجەم ڕاگەیاندنكاران‬ ‫پەیوەندییەكی پتەو لە گەڵ ئەم سیستەمەدا دروست‬ ‫بكەن و چیتر بەرژەوەندی كەسی و حیزبی نەبێتە‬ ‫ڕێگر لە بەردەم ئەركە نەتەوەییەكانماندا‪ .‬بەڕاستی‬ ‫مایەی ئەسەفە تا ئێستا گەلی ئێمە لەم بەشەی‬ ‫كوردستان" باشووری كوردستان" راگەیاندنێكی‬ ‫پتەوی نەتەوەیمان نییە‪ .‬بۆیە پێویستە چیتر لەو‬ ‫ئەركە كەس خۆی نەدزێتەوە بۆ ئەوەی لە هەموو‬ ‫پرسە نەتەوییەكاندا یەك دەنگبین بەتایبەت بەرامبەر‬ ‫ئەو زوڵمانەی دەكرێتە سەر نەتەوەكەمان و بتوانین‬ ‫بەیەكەوە بیگەینینە هەموو ناوەندە جیهانێكان‪.‬‬ ‫ئەگەر ڕاگەیاندن بەو ئەركە هەستا گومانم لەوەدا‬

‫“‬

‫لە باشوردا‬ ‫ئەگەرچی پارت و‬ ‫ڕێكخراوی زۆر هەن و‬ ‫تەمەنی هەندێكیشیان‬ ‫زۆرن‪ ،‬بەاڵم نەیانتوانیوە‬ ‫گرفتەكانی ژنان‬ ‫چارەسەر بكەن و‬ ‫ئازادییان بۆ دەستەبەر‬ ‫بكەن‬

‫“‬

‫هاوواڵتی ئازاد ‪20‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫نییە سیستەمەكە زۆر خێراتر باڵو دەبێتەوە و‬ ‫زۆرترین كەس دەتوانێت سودمەندبێت‪.‬‬ ‫كۆنفرانسی هاوواڵتی ئازاد و یەكسان‬ ‫كەركوك‪:‬‬ ‫(راب����ەر رەش��ی��د) رۆژن��ام��ەن��ووس و دەس��ت��ەی‬ ‫ئامادەكاری جواڵنەوەی هاواڵتی ئازاد و یەكسان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫وتی‪ :‬جواڵنەوەی هاواڵتی ئازاد و یەكسان‪ ،‬هەنگاوێكە‬ ‫بۆ نزیكخستنەوەی هاوواڵتیان لە چوارچێوەیەكدا‬ ‫كە ح��زب وەك��و ناوەندێك نەیتوانیوە تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگا بخاتە راستە ڕییەكی بونیادنەرەوە لە‬ ‫پێناوی پێكەوە ژیانی هاواڵتییان بەدەر لە رەگەز و‬ ‫نەتەوە و ئایین و ئاینزاكان‪ ،‬ئەم جواڵنەوەیە ئەگەر‬ ‫خەڵكانێك(كەسانێك) هەبن دڵسۆزانە شان بدەنە‬ ‫بەر ناوەڕۆكی پ��رۆژەی كارنامەكە‪ ،‬هەرچەندە لە‬ ‫بارودۆخی ئەمڕۆكەی باشوری كوردستان كە زۆربەی‬ ‫كایەكانی ژیان لە گێژنە دەرهێنراون‪ ،‬پیادەكردن و‬ ‫كاركردن لە سەر بنەما و رێساكانی پرۆژەكە مەحال‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم ئاسانیش نییە‪.‬‬ ‫رێكخراوی چاودێری كوردستان(چاك) بەشداری‬ ‫جواڵنەوەی هاواڵتی ئازاد‪:‬‬ ‫ئەم كۆنفرانسە لە خۆیدا شتێكی نوێیە بۆ ئەم‬ ‫شارە‪ ،‬ئەگەر لە رووی كارنامە و ئامانجەوە بەوردی‬ ‫تەماشای بەرنامەكەی بكەین‪ ،‬دەتوانین بڵێین یەكێكە‬ ‫لەو شێوازە بەرزە مەدەنیانەی رۆژانە لە كۆمەڵگا‬

‫بۆ زیاتر فراوان و نزیكردنەوەی هەموو ناوچەكانی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاستیش‪.‬‬ ‫(ئۆمید مەحمود) سەرنووسەری رۆژنامەی كەر كوكی‬ ‫نوێ سەبارەت بە سیستەمی هاوواڵتی ئازاد و یەكسان‬ ‫دەڵێت‪ :‬بێگومان بەستنی ئەم كۆنفرانسە هەنگاوێكی‬ ‫بوێرانە و دڵخۆشكەرە لە شارێكی وەك كەركوك كە‬ ‫زیاتر ماوەیەكە جموجۆلی جەماوەری تێدا الواز و‬ ‫كزە‪ ،‬لە گەڵ ئەوەشدا ئەم كۆنفرانسە و رەشنووسی‬ ‫بەرنامەی كە خستویەتیە ڕوو پێموایە پێویستی زۆر‬ ‫بەپێداچوونەوە و تاوتوێكردن و گفتوگۆ لەسەر كردنە‪،‬‬ ‫بەڕاستی لە میانی ئەو رەشنووسە جەستەیەك یان‬ ‫پێكهاتویەكی روون نابینرێت‪ ،‬زیاتر لە هەڵومەرجێك‬ ‫دەچێت‪ ،‬هیوای سەركەوتنی بۆ دەخوازم‪.‬‬ ‫(رێكەوت زامدار جەباری) شاعیر‪ ،‬ئەویش پێ وایە‬ ‫كە؛ دامەزراندنی جوالنەوەی هاواڵتی ئازاد و یەكسان‬ ‫بەڕاستی بیرۆكەیەكی بەپیزو پرمانایە‪ ،‬بۆیە پێویستە‬ ‫لەسەر هەمومان كە پشتگیری تەواوی لێبكەین‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەروپێشبردنی ئەو بیرۆكەیە دەبێتە فاكتەرێكی‬

‫دیموكراتیەكانی رۆژئاوا ساز دەكرێت‪ ،‬بەاڵم ناكرێت‬ ‫بارودۆخی كۆمەالیەتی و سیاسی و ئابووری ئەم شارە‬ ‫رەچاو نەكرێت‪ ،‬نەك لە رووی جێبەجێ نەكردنی‬ ‫پرۆژەكە‪ ،‬بەڵكو لە ڕووی كاركردنی عەقاڵنی لە كاتی‬ ‫جێبەجێ كردنیدا‪ ،‬ئەم هەوڵە بناغەی دەستپێكردنی‬ ‫ئەندامیكی مەدەنی بۆ دەستەبەركردنی یەكسان و‬ ‫هاوالتی ئازاد دەبینین‪ ،‬هیوادارین درێژە بەم جۆرە‬ ‫كارانە بدرێت‪.‬‬ ‫(رەوان تالیب حەمید)یش پێ وایە؛ سیستەمی هاواڵتی‬ ‫یەكسان و ئازاد جواڵنەوەیەك و دەستپێشخەریەكی‬ ‫گرنگی نێو كۆمەڵگای ئێمەیە‪ ،‬بۆ زیادكردنی هوشیاری‬ ‫هاواڵتیان و هەروەها بۆ ئاسانكردنی كاری حكومەت و‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬هاوكات دەبێتە هۆكارێك بۆ ئازاد كردنی‬ ‫گەنجان و هاواڵتیان و هونەرمەندان و رۆژنامەنووسان‬ ‫و ئافرەتان بەتایبەتی بۆ بەدەستهێنانی مافەكانیان‪،‬‬

‫گەورە بۆ پێشبردنی هوشیاری كۆمەڵگا بەمەرجێك‬ ‫كەسانی بەتوانا و بوێر كار لەو بوارە بكات‪ ،‬فشار‬ ‫بخەنە سەردەسەاڵت بۆ گوی گرتن ‌و بەدەنگهاتنی‬ ‫داواكارییەكانیان‪ ،‬پێویستە باڵوكراویەكیان هەبیت‬ ‫و رۆلێكی بااڵیان هەبێت بۆ پیش بردنی ئاستی‬ ‫هۆشیاری و رۆشنبیری هەموو تاكێك‪.‬‬ ‫(فەهمی صبحی رشید) لەنەتەوەی عەرەب‪ ،‬بەر پرسی‬ ‫رەوتی دیموكراتی لە كەركوكیش دەڵێت‪ ":‬بە ڕای ئێمە‬ ‫دروستبوونی جوالنەوەی هاوالتی ئازاد و یەكسان و‬ ‫كۆمەاڵیەتی دەبێتە هۆكاری دروست بوون و دانانی‬ ‫تۆی برایەتی نێوان پێكهاتە جیاوازەكانی كەركوك‪،‬‬ ‫هاوكات دەبێتە خۆبوردەیی و نەهێشتنی جیاوازی و‬ ‫سرینەوەی یەكتری‌و رێز گرتن لە ئازادی رادەربڕین‬ ‫و بۆچوونی كەسانی پیكهاتەی هەموو نەتەوەكان‪ ،‬لە‬ ‫هەمانكاتدا دەبێتە دروستبونی دەوڵەتێكی مەدەنی‬

‫‪ 21‬هاوواڵتی ئازاد‬

‫دیموكراتی و شارستانی لە شاری برایەتی و پێكەوە‬ ‫ژیانی كەركوكدا‪ ،‬نەهیشتنی بۆچونی نەتەوەیی و‬ ‫تایفی و ئاینزاكان‪ ،‬لەم كۆنفرانسە داوای دەكەین‬ ‫دروشمی پێكەوە ژیان و ئاشتی بەردەوام بەرز و‬ ‫گەشاوە بێت‪.‬‬ ‫(سەالح بەهلول) لە نەتەوەی توركمان‪ ،‬رۆژنامەنوس‬ ‫و دەستەی ئامادەكاری جوالنەوەی هاواڵتی ئازاد‪،‬‬ ‫جوالنەوەی هاواڵتی ئازاد و یەكسان پەیامێكی نوێیە‬ ‫بۆ پێكەوە ژیان و عەداڵەت و یەكسانی كە چیتر لە‬ ‫نێو كۆمەڵگادا چەوسانەوە رەنگدانەوەی نەبێت‪ ،‬ئەو‬ ‫كۆنفرانسە بێگومان كاریگەری ئایندەیی دەردەكەوێت‪،‬‬ ‫بۆچوونی توندڕەوی لە سەر نەتەوەكان و یەكتر‬ ‫قبووڵ نەكردن كاڵ دەكاتەوە‪ ،‬ئەو تیرَِوانینە‬ ‫دەبێتە فاكتەری لێكنزیك بوونەوە و هاوكات پیكەوە‬ ‫بەئارامی و ئاسوودەیی دەژین‪ ،‬لە مافدا چ شتێك‬ ‫بۆ خۆی بەرەوا بزانێت بۆ نەتەوەكەی بەرامبەریش‬ ‫بەرەوا دەزانێت‪.‬‬ ‫(سروود خان) لە كۆمەڵەی هیوای ئێراقی‪ ،‬دەستەی‬ ‫ئامادەكاری بیرۆكەی هاواڵتی ئازاد و یەكسان پێ‬ ‫وایە؛ ئەو سیستەمە بۆ خۆی پەیمانگایەكە‪ ،‬هیوادارین‬ ‫حكومەتی كەركوك دەستی یارمەتی درێژ كات بۆ ئەو‬ ‫سیستەمە‪ ،‬چونكە ئەمە هاودەنگی ئەوانە لە ئیش‬ ‫و كارەكانی یارمەتی ئەوان دەدات‪ ،‬هەستی هاواڵتی‬ ‫زیاد دەكات بەرامبەر بە شاری كەركوك‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫لەالیەنی هوشیاركردنەوەی هاواڵتی بەرامبەر كارە‬ ‫تیرۆرستیەكان هوشیار دەكاتەوە‪ ،‬چۆن ئاگاداری‬ ‫پۆلیس بكەن‪ ،‬یا لە هەڵمەتی پاككردنەوەی چۆنیەتی‬ ‫بەكارهێنانی ئاو و كارەبا‪ ،‬ئەم سیستەمە هەستی‬ ‫خۆبەخشی هاواڵتی زیاد دەكات‪ ،‬لەهەمانكاتدا گەنجان‬ ‫چاالك دەبن‪ ،‬لە كۆمەڵگا توندوتیژی دەبینین لەالیەن‬ ‫نەتەوە یا لەالیەن ئاینەوە بیت هەوڵی نەهیشتنی‬ ‫دەدات‪ ،‬ئێمە دەبینن ل��ەو سیستەمە گەنجان‬ ‫دەیانەوێت خۆیانی تیابدۆزنەوە‪ ،‬وەك هاواڵتی و تاك‬ ‫رۆڵی خۆیان هەبێت‪ ،‬دەرگا لەو سیستەمە ئاوەاڵیە‬ ‫بۆ هەموو كەس و نەتەوە و ئاینەكان‪ ،‬بۆ هەر دوو‬ ‫ڕەگەز تیا ئامادە و تیا بەشدار بن‪ ،‬بۆ هەموو تاكێكی‬ ‫كەركوك بە چ زمانێك و چ ئاینێك بێت‪.‬‬ ‫مامۆستا (ئەسكەندەر سەلیم كەریم) پێ وایە كە‬ ‫ئەم سەردەمە؛ سەردەمی ئەنتەرنێت و فەیسبوك و‬ ‫هەموو پێشكەوتنێكە‪ .‬لەم زەمەنەدا سەردەمی زۆرینە‬ ‫و دەسەاڵت بەسەرچووە‪ ،‬دەبێن جەمسەری هێز لە‬ ‫تاكەوە دەست پێبكات و بگاتە كۆمەڵگایەكی پتەو و‬ ‫بەتوانا كە هەموو مافی مرۆڤ تیا دەستەبەر كرابێت‪،‬‬ ‫چااڵكردنی مرۆڤ كە بەئازادانە بڕیار بدات كەس‬ ‫نەبێتە دەم سپی كەسانیتر‪ ،‬تاك و كۆمەڵ خۆی‬ ‫چارەنووسی خۆی دیاری بكات‪ ،‬ئەم جوالنەوەیە بۆ‬ ‫دروستكردن و پتەوكردنی سیستەمی تاك و كۆمەڵ بۆ‬ ‫بەدی كردنی ژیانێكی ئازاد و مەدەنی هەوڵدات‪.‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫‪22‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫مولكیە بیرتانە‪ :‬كۆنگرەی نەتەوەیی پێویستە‬ ‫لە سەرەتای ساڵی كوردیدا پێكبێت‬ ‫لەسەردانیاندا بۆ هەرێمی باشووری كوردستان‬ ‫پەرلەمانتاری كورد لەباكووری كوردستان و لە‬ ‫پەرلەمانی توركیا " مولكیە بیرتانە" پێوایە‬ ‫سازدانی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردان و بەستنی‬ ‫لە سەرەتای ساڵی كوردیدا‪ ،‬هەم واتایەكی‪،‬‬ ‫مێژوویی‪ ،‬فەلسەفی و سیاسی هەیە و هەمیش‬ ‫لە هەر كاتێك زیاتر‪ ،‬كاتێكی گونجاوترە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئامانجی ئەم جارەتان بۆ‬ ‫باشووری كوردستان چییە؟‬ ‫مولكیە‪ /‬ئامانجمان بۆ باشوری كوردستان‬ ‫لەسەر بنەمای بەهێزكردنی یەكێتی كوردانە و‬ ‫بۆ گفتوگۆ لەسەر كۆنگرەی نەتەوەییەو بەو‬ ‫ئامانجەش سەردانی باشووری كوردستانمان‬ ‫ك��ردووە‪ .‬لەم سەردانەماندا سەردانی پارتە‬ ‫سیاسییەكان‪ ،‬رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی و ئەوانەی كە دەیانەوێـت لەپێناو‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی ك��وردان��دا كاروخەباتێك‬ ‫بەرێوە ببەنمان كردووە‪.‬بیروڕامان ئاڵۆگۆر‬ ‫كرد‪ .‬بەرێز بارزانیش پێشتر ووتبووی پێویستە‬ ‫لەساڵی (‪)2012‬دا كۆنگرەی نەتەوەیی پێكبێت‪،‬‬ ‫ئێمەش دەمانەوێت ئەم كۆنگرەیە لەئەمساڵدا و‬ ‫هەرچی زۆتر بێت‪ ،‬باشترە‪ .‬بەباشی دەزانین‬ ‫كە كۆنگرەی نەتەوەیی لەسەرەتای ساڵدا‬ ‫بێت‪ ،‬نە لەكۆتایی ساڵدا و هەموو هێزوالیەنە‬ ‫سیاسیی و رێكخراوەییەكانی هەرچواربەشەكەی‬ ‫كوردستانی تێدا بەشدار بن‪.‬سازدانی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی كوردان و بەستنی لە سەرەتای ساڵی‬ ‫كوردیدا‪ ،‬هەم واتایەكی‪ ،‬مێژوویی‪ ،‬فەلسەفی‬ ‫و سیاسی هەیە و هەمیش لە هەر كاتێك‬

‫زیاتر‪ ،‬كاتێكی گونجاوترە‪ .‬ساڵ خۆی لە‬ ‫خۆدا دووازدە مانگە‪ ،‬بۆیە كات زۆر گرنگە‪.‬‬ ‫ئێمەش حەساسیەتی قۆناخ لەبەرچاو دەگرین‬ ‫بۆیە ئەوەندە بە پەڕوشین‪ .‬ئەگەر بەهەر شێوە‬ ‫یان لەژێر هەر ناوێكیشدا الیەنێك بەشداری‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی نەكات ئەوە بێگۆمان واتای‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی ك��وردان نادات‪،‬چونكە‬ ‫لەوەها حاڵەتێكدا كۆنگرە دەبێتە كۆنگرەی‬ ‫چەند حیزب و الیەنێكی دیاری كراوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئێمە لەالیەن خۆمانەوە هیچ فەرق و جیاوازیەك‬ ‫ناخەینە نێوان هێزوالیەنەكاندا و بچووك و‬ ‫مەزنیش لەالمان مالك و پێوان نییە و هەتا‬ ‫ئێستاش سەردانی كۆمەڵێك پارت و الیەنمان‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئایا ل��ەم سەردانەتاندا‬ ‫سەردانی هەموو الیەكتان كرد؟‬ ‫مولكیە‪ /‬بەگشتی ن��ا‪ ،‬دەفەتمان بەشی‬ ‫ئەوەی نەكرد‪ .‬بە تایبەتی زیاتر لە الیەنەكان‬ ‫پێویستە ئێمە گوێ لە جەماوەر و گەلەكەمان‬ ‫لەم بەشەی كوردستانیشدا بگرین‪ ،‬ئەوەش كەم‬ ‫ماوە‪ .‬لەسەرەتای مانگی نیسانیشدا دووبارە‬ ‫دینەوە باشووری كوردستان و لەگەڵ ئەو‬ ‫پارت و الیەنانەش كە دیدارمان ساز نەداوە‪،‬‬ ‫چاوپێكەوتن ساز بكەین‪ ،‬هەتاكو لەكەمترین‬ ‫ماوەدا كۆنگرەی نەتەوەیی پێكبهێنین‪ .‬تەنیا‬ ‫بەسەردانكردن و بەسەركردنەوە تێگەیشتن‬ ‫پێكنایەت‪ ،‬س��ەردان ك��ردن بۆ خۆشكردنی‬ ‫زەمینەیەك لەبەربار و باوەڕبوون و متمانەی‬ ‫بەیەكتر ل��ەالی��ەك و لە الیەكی تریشەوە‪،‬‬

‫ئامادەكردنی رەشنووس و ئەو بابەتانەیە كە‬ ‫پێویستە لەسەریان كۆنگرە بگاتە بڕیار‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬چەندین جارە ئێوە سەردانی‬ ‫باشووری كوردستان دەكەن و لە گەڵ‬

‫“‬

‫كۆنگرەكەی هەولێر‬ ‫هەتا ئاستێك الوازی پێوە‬ ‫دیار بوو‪ ،‬تۆ كە باسی‬ ‫كۆنگرە و كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی دەكەی‪ ،‬نابێت‬ ‫هێز و الیەنێك لە بیر‬ ‫بكەی‪ ،‬چونكە ئەمە‬ ‫دەبێتە بێ واتا كردنی‬ ‫گۆتاری یەكیەتی‬ ‫نەتەوەیی‬

‫“‬

‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬

‫الیەنەكاندا و بەتایبەتی حكومەت‬ ‫و س���ەرۆك���ی ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان��دا‬ ‫ك��ۆدەب��ن��ەوە‪ ،‬ئاخۆ ئ��ەم س��ەردان��ەت��ان‬ ‫جیاوازییەكی لە گ��ەڵ سەردانەكانی‬ ‫رابردووتاندا هەبوو؟‬ ‫مولكیە‪ /‬بەگشتی سەردانەكەمان ئیجابی‬ ‫بوو‪ .‬ئێرە ماڵی ئێمەیە و وەكو ماڵی خۆشمانی‬ ‫دەبینین‪ .‬پێشوازییەكانیش ب��اش ب��وون‪،‬‬ ‫بەاڵم هەندێك كەم وك��وڕی لەالیەن ئێمەوە‬ ‫دەرك��ەوت بەتایبەتی بۆ كاتی دیاری كردنی‬ ‫چاوپێكەوتن لەگەڵ الیەنەكاندا‪ ،‬بەاڵم لەكوێ‬ ‫گشتیدا پێشوازییەكان باش و دڵخۆشكەر بوون‬ ‫بەنیسبەتی پێشەوەچوونی خەباتی یەكێتی‬ ‫نەتەوەییەوە‪ .‬بەڵێ راستە‪ ،‬ئێمە هەتاكو ئێستا‬ ‫چەندین جارە سەردانی باشووری كوردستان‬ ‫دەكەین‪ ،‬لە هەر سەردانێكیشماندا‪ ،‬ئامانجمان‬ ‫لێكتێگەیشتن و قەناعەت و متمانەیە لەنێوان‬ ‫هێزو الیەنەكاندا و لەهەمانكاتیشدا گفتوگۆیە‬ ‫بۆ خۆ رێكخستنەوەی شەقامی كوردی بەگشتی‬ ‫لەئاستی هەر چوار بەشەكەی كوردستاندا‪ ،‬بۆیە‬ ‫لە هەر سەردانێكماندا ئامانجێكمان پێكاوە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬وەك��و سیاسەتمەدارانی‬ ‫باكووری كوردستان‪ ،‬ئەگەر كۆنگرەی‬

‫نەتەوەیی پێكنەیت یان بە شێوەیەك‬ ‫ل��ە ش��ێ��وەك��ان دواب��خ��رێ��ت‪ ،‬ئایا ئێوە‬ ‫بژارێكی دیكەتان لەبەردەستدایە؟‬ ‫مولكیە‪ /‬ئەمە بژارێك نییە كە ئێمە پێشمان‬ ‫خستبێت‪ ،‬بەڵكۆ پێویستیەكی ك��وردان و‬ ‫نەتەوەكەمانە بەگشتی و لەم هەڵومەرجەشدا‬ ‫كە وا ت��ەواوی هەرێمەكە لەبەر شەپۆلێك‬ ‫گۆرانكاریدایە‪ ،‬بەستنی ئەم كۆنگرەیە بۆ كوران‬ ‫حەیاتییە‪ ،‬بەاڵم ئینشالڵە شتی وا روونادات؛‬ ‫چونكە ئەمجارەیان هەموو الیەنەكان سوورن‬ ‫لەسەر بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی لەكاتی‬ ‫خۆیدا‪ .‬ئێمەش لەالیەن خۆمانەوە ئەوەی‬ ‫بكەوێتە ئەستۆمان جێ بەجێ دەكەین و‬ ‫هیوادارین ئ��ەو خواستەو دەنگویانەی كە‬ ‫گوایە كۆنفرانس دەبەستین لەئاستی كردەیدا‬ ‫رەنگداوەی هەبێت‪.‬‬ ‫ئەگەر بەهەر شێوەیەك الیەنێك یان هەر‬ ‫هێزو قەوارەیەك ببێتە ئاستەنگ لەبەرامبەر‬ ‫ئەم هەنگاوە مێژووییە‪ ،‬لەمێژوودا بەرووڕەشی‬ ‫دەمێنێتەوە و هەرگیزواوهەرگیز گەل لێ خۆش‬ ‫نابێت‪ .‬ئەو كەس و الیەنانەشی كە هەوڵی‬ ‫دواخستنی ئەم ئەركە گرنگە بدەن‪ ،‬ئەوا دیارە‬ ‫لە خزمەت و بەرژەوەندی تەسكدا دەگەڕن و‬ ‫ب��ەدوای بەژەوەندی تەسكەوەن‪ ،‬یان ئەوەتا‬ ‫لە خزمەت و بەرژەوەندی هێزو الیەنێكی تردا‬ ‫هەڵسوكەوت دەكەن‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬لە هەرێمی كوردستاندا‬ ‫كۆنگرەیەك ب��ۆ ك��وردان��ی رۆژئ���اوا لە‬ ‫ژێ���ر ن���اوی رەوەن�����دی ك����وردی س��وری��ا‬ ‫ل��ە دی��اس��پ��ۆرا ب���ەرێ���وە چ��وو‪ ،‬ئ���ەم‬ ‫ك����ۆن����گ����رە چ���ەن���دە‬ ‫دەت��وان��ێ بكەوێتە‬ ‫خ������زم������ەت و‬ ‫ب���ەرژەوەن���دی‬ ‫گەلەكەمان‬ ‫لە رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان؟‬ ‫م��ول��ك��ی��ە‪/‬‬ ‫ه����ەرێ����م����ی‬ ‫ب�����اش�����ووری‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫ب���ەش���ێ���ك���ی‬ ‫كوردستانە كە ئەو‬ ‫هەلودەرفەتەی‬ ‫ت������ێ������دا‬

‫خوڵقاوە‪ ،‬دەتوانێت ببێتە هاندەرێك بۆ‬ ‫بەدەستخستنی مافە رەواكانی گەلەكەمان‬ ‫و لەهەمانكاتیشدا دەتوانێت ببێتە پاڵپشتی‬ ‫چارەسەری پرسی گەلەكەمان لەبەشەكانی تری‬ ‫كوردستاندا‪ .‬كۆكردنەوەی هێزوالیەنەكانی تری‬ ‫بەشەكانی كوردستان لە هەرێمی كوردستان‬ ‫بەمەرجێك كە هەموو ئەو هێزو الیەنانەی ئەو‬ ‫بەشەی كوردستان لەخۆ بگرێت ویەكیان بخات‬ ‫و بیانكاتە خاوەن گۆتارێكی یەكگرتوو شتێكی‬ ‫باشە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر هێز والیەنێك پەرواوێز‬ ‫بخرێن‪ ،‬ئەوا بێگۆمان لەخزمەتی گەلەكەماندا‬ ‫نابێت و پارچەبوون و دووبەرەكی لە نێوانیاندا‬ ‫دروس���ت دەك���ات ل��ەو بەشی كوردستاندا‪.‬‬ ‫باوەریش دەكەم كە ئەو كۆنگرەیە لەم بابەتەدا‬ ‫كەم و كوڕی تێدا بوو‪ ،‬بۆیە هیوادارم كە ئەمە‬ ‫دووب��ارە نەكرێتەوە‪ ،‬چونكە لە الیەك ئێمە‬ ‫باسی كۆنگرە و كۆنفرانسی نەتەوەیی دەكەین‪،‬‬ ‫لە الیەكی تر تۆ كەس‪ ،‬یان هێز و قەوارەیەك‬ ‫لەبەشێكی كوردستاندا بە نەبوو حیسابی بۆ‬ ‫بكەی‪ ،‬ئەمەش بێ واتا كردنی گۆتاری یەكیەتی‬ ‫نەتەوەییە‪ .‬هیوادارم ئەمەش روو نەدات‪ ،‬چونكە‬ ‫لەو قەناعەتەم كە بەهیچ شێوەیە ناكەوێتە‬ ‫بەرژەوەندی گەلەكەماندا‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئ��ەگ��ەر كۆنگرەیەكی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی پێك ب��ێ��ت‪ ،‬دەت��ان��ەوێ��ت‬ ‫ژنانی ك��ورد چۆن بەشداریەكیان لەم‬ ‫ك��ۆن��گ��رەی��ەدا ه��ەب��ێ��ت؟ ئ��اخ��ۆ ئێوە‬ ‫لەسەردانەكانتاندا گفتوگۆیەكتان لەم‬ ‫بارەیەوە كردووە؟‬ ‫مولكیە‪ /‬لەساڵی (‪)2010‬دا كۆنفرانسی ژنی‬ ‫كورد لەئامەد بەرێوە چوو‪ .‬پاشان گروپێكی‬ ‫هەوڵدانی ژنان كە لە (‪)21‬هەتا (‪ )22‬كەس‬ ‫پێكهاتبوو ئاوا كرا‪ .‬ئەو گروپە لەمانگی‬ ‫گەاڵرێزاندا لەدهۆك كۆبوونەوەی خۆیان‬ ‫پێكهێنا‪ ،‬ئامانجیان ئەوەیە كە لەساڵی‬ ‫(‪)2012‬دا كۆنفرانسی دووەمی ژنان‬ ‫لەشاری هەولێر بەرێوە ببەن‪ .‬بڕیار‬ ‫بوو كۆنفرانسی دووەمی ژنانی كورد‬ ‫لەساڵی (‪)2011‬دا بەرێوە بچێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بەهۆی هەلومەرجی هەرێمیەوە‪،‬‬ ‫نەمانتوانی بەئەنجام بگەێنین و‬ ‫دەمانەوێت و ئامانجیشمان ئەوەیە كە‬ ‫كۆنفرانسی دووەمی ژنانی كورد لەپێش‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەیی ك��ورد لەهەولێر‬ ‫ببەسترێت‪ .‬لەسەر ئەو بنەمایەش پرۆژە‬ ‫بڕیارێك"دكلراسیۆن"ێك ئامادە بكرێت‬ ‫كە وا ئامادەكاری بۆ كۆنگرەی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی��ە‪ .‬ئێمە چەندە‬ ‫دەمانەوێت و هەوڵدەدەین‬ ‫پارت والیەنی سیاسی‬ ‫و رێ��ك��خ��راوەك��ان��ی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫ل���ەك���ۆن���گ���رەی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی��دا جێ‬ ‫ب��گ��رن هێندەش‬

‫دەمانەوێت لە الیەنی رەگ��ەزی"ژن" و چینی‬ ‫گەنجان جێ خۆیان لەكۆنفرانسی نەتەوەییدا‬ ‫بگرن‪ ،‬ژم���ارەی بەشداربوونی ژنانیش بۆ‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی دەبێت‪ ،‬كۆنفرانسی ژنان‬ ‫دیاری بكات‪.‬‬

‫“‬

‫ئەو كەس و الیەنانەشی‬ ‫كە هەوڵی دواخستنی‬ ‫ئەم ئەركە گرنگە‬ ‫بدەن‪ ،‬ئەوا دیارە لە خزمەت‬ ‫و بەرژەوەندی تەسكدا‬ ‫دەگەڕن و بەدوای‬ ‫بەژەوەندی تەسكەوەن‪،‬‬ ‫یان ئەوەتا لە خزمەت و‬ ‫بەرژەوەندی هێزو الیەنێكی‬ ‫تردا هەڵسوكەوت دەكەن‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪23‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬بانگەوازیتان بۆ جەماوەری‬ ‫گەلەكەمان چییە؟‬ ‫مولكیە‪ /‬بانگەوازی ئێمەش هەر ئەوەیە كە‬ ‫گەلی كورد بۆ خۆی داوای دەك��ات‪ ،‬ئەویش‬ ‫یەكێتی نەتەوەییە و ئەمەشمان لێ داوا‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬بۆیە ئێمەش داوا لەهەموو هێزو‬ ‫الیەنە سیاسیەكان و پارتەكان دەكەین كە‬ ‫گوێ لەداخوازی و خواستەكانی گەل بگرن و‬ ‫بۆچوونی گەلەكەشمان سەبارەت بەسازدانی‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی وەربگرن‪ .‬لەم قۆناخەدا كە‬ ‫ستاتۆی رۆژهەاڵتی ناوین گۆڕانكاری بەسەردا‬ ‫دێت و هێدی هێدی خۆی ئاشكرا دەك��ات‪،‬‬ ‫پێویستە ستاتۆی كوردانیش دیار بكرێ و‬ ‫ئەوەش مسۆگەر و گەرەنتی بكرێت‪ .‬بانگ لە‬ ‫گەلەكەمان دەكەم‪ ،‬چ ئەوانەی كە هۆشیارن‬ ‫و چ ئەو كەسانەی كە بێ ئاگان یان خۆد‬ ‫تێنەگەیشتوون‪ ،‬خاوەن لەناسنامەی كوردایەتی‬ ‫خۆیان دەرك����ەون‪ ،‬چونكە ئێمە دەبینین‬ ‫هەندێ واڵت هەیە ل��ەرووی ژم���ارەوە چەند‬ ‫سەد هەزار نین‪ ،‬بەاڵم ناویان دیارە‪ ،‬خاوەن‬ ‫ستاتۆ و مافیان هەیە و رۆڵیان هەیە‪ .‬ئەوەش‬ ‫لەحاڵێكدایە كە گەلی كورد ژمارەیان لە چل‬ ‫میلیۆن زیاترە‪ ،‬بەاڵم ستاتۆیەكی فەرمی و‬ ‫ناسنامەیەكی فەرمیان لەئاستی نێونەتەوەییدا‬ ‫نییە‪ ،‬ئێمەش دەمانەوێـت ل��ەم نێوەندەدا‬ ‫خ��اوەن��داری لەناسنامەی نەتەوەیی خۆمان‬ ‫بكەین و ئەمجارەش پێویستە ئەم یەكە بە‬ ‫چاالكی و هەڵوێستی خۆمان دیاری بكەین‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪24‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫بۆ شەهیدان‬

‫ێ بەرنامەیی ژیانین‪.‬‬ ‫زۆر لە مێژە ئێمە فێری ب ‌‬ ‫ڕۆژ دەڕوات و شەوگاریش چوو‪ ،‬لە خواردن و‬ ‫خەو هیچی ترمان لە خەیاڵدا هەرگیز نەبوو‪،‬‬ ‫هەوڵماندا كۆبوینەوە لەسەر ناوی تێكۆشان‪،‬‬ ‫گەلێك هەوڵ و كۆششمان كرد بۆ ڕزگاربوون‪،‬‬ ‫خوێنمان ڕژان��د‪ ،‬دەربەدەربوین‪ ،‬گوندمان‬ ‫سوتا‪ ،‬ئەنفال كراین‪ ،‬بە كیمیایی گەلێكمان‬ ‫چوو‪.‬‬ ‫ێ رێكخستن‪ ،‬نوشیستیمان‬ ‫ێ بەرنامە و ب ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ێ باوەڕی و بێ‌‬ ‫لە سەركەوتن زیاتر بوو‪ .‬ب ‌‬ ‫ئیرادەیی لەناو تەم و مژی داگیركاری‪ ،‬عەقڵ‬

‫برد‪.‬‬ ‫ئەی سییروانەكان‪ ،‬هەر یەكەتان پەیامێكن‪،‬‬ ‫شۆرشێكن بۆ ئایندە‪ .‬د‪.‬سیروان؛ لە ناو شەوە‬ ‫ێ ئیرادەیی وەكو مۆمێك فەلسەفە‬ ‫زەنگی ب ‌‬ ‫ێ لە باشوردا‬ ‫و بیری نوی بۆ نەوەی نو ‌‬ ‫ێ ڕوناك كردەوە بە‬ ‫ڕیگای ئایندەی پ ‌‬ ‫كۆر و بە سیمینار بە نوسین و بە‬ ‫پەیامە جوانەكانی سەرۆك ئاپۆ بەگوی‬ ‫هەموو مرۆڤە بە لۆكە ئاخێنراوەكاندا چپاند‪.‬‬ ‫ێ هێزەكان‪ ،‬بوی بە‬ ‫بوی بە گۆچان بۆ الوە ب ‌‬ ‫توێشوو بۆ هەموو برسیەكان‪ ،‬بوی بە دەرمان‬ ‫بۆ نەخۆشەكان‪ .‬ئەلقەی زنجیری كۆیالیەتی‬ ‫لە بیری كۆنت پساند و ئااڵی بەرخودانی و‬ ‫ێ بۆ‬ ‫ئیرادەیت بەرز ڕاگرت‪ ،‬فەلسەفەی نو ‌‬ ‫ڕزگار بوون كرد بە دیاری و سوێندی دان‬ ‫بۆ ئ��ازادی بۆ تیكۆشان(یان سەركەوتن‬ ‫یان سەركەوتن)‪ .‬پەیامی تۆ د‪ .‬سیروان لە‬ ‫چوارپارچەی كوردستان‪ ":‬باكور‪ ،‬باشوور‪،‬‬ ‫ڕۆژهەاڵت‪ ،‬یەك سەنگەر و یەك خەبات"‪.‬‬ ‫(سیروان ڕەئووف) پی ووتین‪ ،‬ئەی ئەوانەی‬ ‫سوێندتان خوارد‪ ،‬بۆ ئازادی بۆ تێكۆشان‪.‬‬ ‫پەیامی ئۆجەالن لە تەواوی كوردستان گەشتە‬

‫و هۆشمان كرایە دیاری لە ژێر ناوی‪( ،‬نابێت‪،‬‬ ‫كورد خائینە‪ ،‬هەموو هەر ئاوان‪ ،‬ئەوانیش بێنە‬ ‫سەر دەسەاڵت لەمان باشتر نابن‪ ،‬كوردستانی‬ ‫ئێمە و كوردستانی ئەوان) بوو بە فەلسەفەیەك‬ ‫لەناو مێشك و خەیالماندا لە جیاتی سیبەری‬ ‫خۆمان هەمیشە لە گەلمان بوو‪ ،‬لەسەر ویردی‬ ‫زمانمان بوو‪ ،‬وەك خوێندكارێك لە پۆلی یەك‬ ‫(دارا دوو داری دی) تەمەنێك چوو كە چی‬ ‫دارا هەر دوو داری دی و نەیكرد بە سێ‌‪،‬‬ ‫لەوە زیاتر ڕیان نەدا چاو بڕوانێ‌‪ ،‬لە بازنەی‬ ‫بی هۆشیدا گەنج و پیریان دڵنیا كرد لەمە‬ ‫باشتر نابێت‪.‬‬ ‫ژن نیوەی كۆمەڵگا بوو (ژنیان )كۆیلە و‬ ‫(كۆمەلگایان )بەرەو هەڵدێر و پاشڤەرۆیی‬

‫دەستی پیر و گەنج و بۆ یەكیەتی نەتەوەیی‬ ‫هەنگاوەكان بە خێرایی ڕێگایان دەبڕی‪ ،‬دوژمن‬ ‫كوێرایی داهات و ئەو كۆشك و تەالرەی لە‬ ‫سەر خوێنی گەالن بنیات ناوە بەرەو هەڵدێر‬ ‫و ڕمان دەچوو‪ .‬بە پیالنگێری نێو دەوڵەتی‬ ‫بەدەستی تەواوی زلهێزی جیهان سەرۆك ئاپۆ‬ ‫بەرەو زیندان ڕادەست كرا‪ .‬پەیامەكەی شەهید‬ ‫سیروان زۆر دیارە بە ئاگری گڕی جەستەی‬ ‫هاواری كرد‪( :‬بێ سەرۆك ژیان نابێت‪ ،‬كەس‬ ‫ێ رۆژی ئێمە تاریك بكات)‪ .‬زۆر بە جوانی‬ ‫ناتوان ‌‬ ‫ێ كرد كە پیالنی دوژمنان نە تەنها‬ ‫هەستی پ ‌‬ ‫بۆ سەرۆكە‪ ،‬بەڵكو بۆ هەموو كوردستانە‪.‬‬ ‫لە باشوردا لە ناو دەریایەك غەفڵەتدا لە‬ ‫تاریكی نەزانیدا نامەی خۆیدا بە دەستی گەنج‬

‫سۆران قەرەداخی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫و الوی كوردستان‪ ،‬دای بە ژنان بە مندااڵن‬ ‫بە تەواوی هەموو جیهان‪ .‬هاواری كرد‪ ":‬ئیتر‬ ‫بەسە‪ ،‬ئیتر بەسە‪ ،‬گرتن و كوشتن و لێدان‬ ‫و كۆمەڵكوژی دەربەدەری و بۆردومان‪ .‬ژیان‬ ‫مافی هەموو كەسە‪ ،‬ئیتر بەسە‪ ،‬ئیتر بەسە‪.‬‬ ‫(سیروان عەگید) لە دوای سیروان پەیامی‬ ‫خۆی دا بە باشور هاواری كرد‪ ":‬ئەی گەنجینە‬ ‫ێ ئیرادەیی‬ ‫ێ ئومێدی و ب ‌‬ ‫خۆتان ڕیكخەن‪ ،‬ب ‌‬ ‫لە ناو جەستەی خۆتان الدەن‪ .‬تێبكۆشن‬ ‫بەپەروەدە‪ ،‬دوژمنی خۆتان باش بناسن چی‬ ‫پیویستە پەی پی بەرن‪ ،‬خۆتان بە هیز كەن‪،‬‬ ‫باەڕتان بێت گەر ئیرادە و یەكبوون هەبێت‪،‬‬ ‫هەرچی هێزی دوونیا هەیە بە تەكنیك و‬ ‫ێ لە ناوت بەرێ‌‪.‬‬ ‫تەكنەلۆژیای هەرگیز ناتوان ‌‬ ‫ئەمڕۆ ڕۆژی ئاشتییە دەستی ئاشتی درێژ‬ ‫دەكەین ئێمە هەرگیز شەڕمان ناوێ‌‪ ،‬گەر شەڕ‬ ‫بكەن‪ ،‬لە سەنگەری خۆماندا هاوار دەكەین‪،‬‬ ‫ئەوە ئێمەین‪ ،‬بە پێ یاسای هەموو جیهان‬ ‫خۆپاراستن ڕەوایە بە هەر شێوە و لە هەر‬ ‫جیێەك‪ ،‬وەاڵم دەدەین دەست بە چەكین‪،‬‬ ‫هەموو یەكین‪ ،‬گشت گەریالین جیاواز نییە‪،‬‬ ‫مەهابادی و قامیشلی یە ئامەدی و سلێمانی‬ ‫یە‪.‬‬ ‫باش بزانن سۆزمان داوە بە شەهیدان‪ ،‬بە هەموو‬ ‫ێ ئۆجەالن؛ یان‬ ‫گەلی كوردستان‪ ،‬بە بیری نو ‌‬ ‫سەركەوتن یان سەركەوتن‪ ،‬بۆتە فەلسەفەی‬ ‫ژیانمان بۆ ئازادی و دیموكراتی تێدەكۆشین‪،‬‬ ‫دەزگ���ای ش��ەڕت��ان ه��ەر بە ئاشتی لە ناو‬ ‫دەبەین‪ .‬خەیاڵ مەكەن چەكتان زۆرە‪ ،‬هێزتان‬ ‫زۆرە لە بەر چاومان دیكتاتۆرەكان بەنۆرە‬ ‫زۆر لە ئێوە بەهێزتر بوون لە مێژوودا زوو‬ ‫بە پەند چوون‪ .‬دەسا ئێستاش پەند وەرگرن‬ ‫بەشكستی یەك بە یەكی پیالنتان‪ .‬بیست‬ ‫و پینج جار وەك گورگی هار بە سوپایەكی‬ ‫ێ شۆمار جار لە دوای جار لە سەر شاخ‬ ‫ب‌‬ ‫و گاشە بەردی كوردستانم هەڵدیراون بەرەو‬ ‫دۆل و بۆ باوەشی جەنەڕاڵە بەزیوەكان الشەی‬ ‫كوژراو یان كۆبتەری زۆر پیشكەوتوو كە بە‬ ‫دەستی كور و كچی هەڤااڵنمان ئاگری تێ‌‬ ‫بەربو‪ .‬ئەی ئەوانەی ب��ەرەو ئاسۆ هەنگاو‬ ‫دەنێن بۆ پیشەنگی گەل و واڵت‪ ،‬ڕووبارێكن‬ ‫لە هەناوی خاكەوە هەڵقواڵون و تینوێتی‬ ‫گەل دەشكینن‪ ،‬ڕیگای نەسرەوتن و تێكۆشان‬ ‫بەردەوام دەكەن‪ .‬بۆیە سیروان وەك روبارێك‬ ‫وەجاخی خۆی گەلێك ڕوونە‪ ،‬خاوەن ڕۆڵەی‬ ‫وەك ئێوەی بێت‪ ،‬سەركەوتنی گەرەنتیە و‬ ‫زۆریش ڕوونە‪ .‬ئێمەش دەڵێن؛ ئێوەی سەر‬ ‫بەرز چرایەكن ڕوناكیتان لە ناخماندا ورەیەكە‬ ‫بەردەوام هێزمان دەداتێ‌‪ .‬ئێوە هەرگیز قەت‬ ‫نامرن زۆر بەڕێزن‪ .‬لە ویژدانی هەمووماندا هەر‬ ‫زیندون و قەت نامرن‪ ...‬قەت نامرن‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪25‬‬

‫وتار‬

‫نامەیەك‬ ‫بۆ ڕێبــوارانی ڕێگەی هەقیقــەت‬

‫به‌ختیار مام حه‌مید‬

‫ساڵو ئەی تێكۆشەرانی سەر چیاكانی قەندیل‬ ‫و داالهۆ‪ ،‬ساڵوێك وەك نەمامە نێژراوەكانتان‬ ‫س��ەوز و هەنابەخش‪ ،‬ساڵوێك وەك گەرمی‬ ‫هەمیشەیی لولەی تفەنگە بەرگریكارەكانتان‪،‬‬ ‫ساڵوێك تێژ وەك نوكی پێنووسە كورتەكانتان‪،‬‬ ‫من دەخوازم لە ناخی دڵمەوە نامەیەكتان لۆ‬ ‫بنێرم و بۆنی میسكی كوردایەتی و عەتری‬ ‫نەتەوەیی و گواڵوی خاكی داگیركراوی لێبێت‪،‬‬ ‫ئێستا گەرەكمە ه��ەر ی��ەك لە پەیڤەكانی‬ ‫(ڕێگە) و (هەقیقەت) شرۆڤە بكەم بە پێی‬ ‫پەیبردنەكانی هزری خۆم لێكدانەوەیان ئەڕا‬ ‫بكەم‪.‬‬ ‫شرۆڤەی ڕێگە‬ ‫سەرەتا با لە (ڕێ��گ��ە)وە دەس��ت پێبكەین‪،‬‬ ‫ڕێگە واتە بوار بۆ كارێك بە جۆرێتر‪ ،‬واتە‬ ‫ئاسانگەیەك بۆ ئامانجێك كە م��رۆڤ یان‬ ‫هەر شتێتر دەخ��وازن پێبگەن‪ ،‬ك��اری ڕێگە‬ ‫ڕێنوێنی كردن و خۆ فەرشكردن و ئاسانكارییە‬ ‫بۆ ئامانجەكان‪ ،‬ئیتر باشن یان خراپ‪ .‬ڕێگە‬ ‫دەخوازێت كەسانێك كە ملیان گرتوە داوەتی‬ ‫ڕاستی و پاكی و باشی یان ڕوونتر بێژین ئەسڵی‬ ‫خواستە یان ویستراوەكە بكات‪ ،‬بەمجۆرە ڕێگە‬ ‫گەیەنەرێكی بێگیانی سادە نییە و بەس‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پارچەیەكی هەرە گرنگی خودی كار و ئامانجە‬ ‫و دەبێت ئەوەش بزانین كە ڕێگە زۆر جار خۆی‬ ‫لە هەوڵدان بۆ ئامانج دوور دەخاتەوە و هەر‬ ‫خۆی دەبێتە ئەنجام‪ ،‬چۆن؟ مرۆڤگەلێك لە‬ ‫چۆڵەوانییەكی تاریكی زۆر چڕوپڕدان هەموو‬ ‫ه��ەوڵ و تەقەالیان بۆ دۆزی��ن��ەوەی ڕێگەیە‬ ‫و دۆزی��ن��ەوەی ڕێگە دەكەنە ئامانج و دوای‬ ‫دۆزینەوەكە خۆ بەخۆ ڕێگە بووەتە ئەنجام و‬ ‫ئاكام‪ ،‬چونكە ڕێگە ئارمانجێكی نادیار بوو و‬ ‫كەسانێك زۆر پێویستیان پێی بوو بە دوایدا‬ ‫دەگ���ەڕان كە دۆزرای���ەوە یەكسەر ئەنجامە‪،‬‬ ‫ێ لە مەش گرنگتر ئەنجامی دوایینە كە‬ ‫وەل ‌‬ ‫دەتوانین وەك ئەنجامی كامڵ دەسنیشانی‬ ‫بكەین ئەویش ئەو ئامانجەیە كە لە دۆزینەوەی‬ ‫ڕێگادا هەوڵی بۆ دەدرێ��ت‪ .‬لەمانەوە بۆمان‬

‫ڕوون دەوێت كە ڕێگا بەشێكی دانەبڕاوە‬ ‫لە ئامانجی كامڵ‪ ،‬هەمیشە ڕێگاكان خۆیان‬ ‫دەكەنە قوربانی بۆ گەشتنی خوازیار بە ئەنجام‬ ‫و سەركەوتنی خواستكار لە كارەكەیدا‪ ،‬بۆیە‬ ‫كاتێك ڕوو دەكەینە قەندیل یان دااڵهۆ و یەژین‬ ‫(تێكۆشەرانی ڕێگەی ئ��ازادی‪ ،‬تێكۆشەرانی‬ ‫ڕێ��گ��ەی ك��وردس��ت��ان) ل��ێ��رەدا تێكۆشەران‬ ‫كەسەكانن و ڕێگا گەیەنەرە و پشكی هەرە‬ ‫گرنگە و ئامانج ئازادی و كوردستانن‪ .‬كەوا بوو‬ ‫لە تەواوی ئامانجەكانی كۆمەڵگای مرۆڤایەتیدا‬ ‫ڕێگە بوونێكی هەستپێكراوی فرەچاالكی هەیە و‬ ‫كۆڵەكەی سەرەكی پشتی كار و ئامانجە و هەر‬ ‫كاتێك خرایە پێش هەر ناوێكەوە پێناسەی خۆی‬ ‫دەكات و خرایە دوای هەر ناوێكیشەوە دیسان‬ ‫پێناسەمان بۆ دەكات‪ ،‬بۆ وێنە(خەباتكارانی‬ ‫ڕێگەی سەربەخۆیی) لێرەدا دەبینین‪ .‬ڕێگە‬ ‫پێمان دەڵێت كەسەكان چین و ئامانج چییە؟‬ ‫چ��ۆن پێمان دەڵێت؟ ئەوەتا سەربەخۆیی‬ ‫ئامانجە‪ ،‬چونكە ڕێگەی لە پێشەوەیە‪ ،‬پاشان‬ ‫كەسەكان خەباتكارن‪ ،‬چونكە ڕێگەیان گرتوەتە‬ ‫ب��ەر بۆ چ��ی؟ بۆ سەربەخۆیی و ئ��ازادی و‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەمەیە كورتەی ڕاستینەی (ڕێگە)‪.‬‬ ‫شرۆڤەی هەقیقەت‬ ‫جا بێینە سەر (هەقیقەت (‪ ،))1‬لە ڕاستیدا‬ ‫كاتێك م��رۆڤ ڕام��ان لە پەیڤی هەقیقەت‬ ‫(ئەقیقەت‪ ،‬ڕاستترین) دەكات‪ ،‬دنیایەك لە ڕازو‬ ‫نیاز و ڕەمزی تایبەتی گەیشتن بە دڵنیایی و‬ ‫ئاسودەگی دەكات‪ ،‬بەاڵم دەمێك لە چەمكێكی‬ ‫هەرە بە واتای وەك (هەقیقەت) ورد دەبیتەوە‬ ‫دەبینیت ئەگەر كار بۆ جێوەجێكردنی ماناكانی‬ ‫ئەم چەمكە بكرێت مرۆڤ دەگاتە پلەی بااڵی‬ ‫مەزن بوون و دڵنیابوون و دڵخۆشی و بیری چاكی‬ ‫پاك و تەواوی ڕاستییە بێگومانەكانی ژیان‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە لەتەك هاتنە سەر زاری (هەقیقەت) ئیتر‬ ‫كەسەكان دەكەونە هەوڵ و هۆڵی ئەوەی چۆن‬ ‫كار بۆ بەرجەستەكردنی بەرنامە و بەرهەمەكانی‬ ‫چەمكی (هەقیقەت) بكەن؟! ڕەنگە هەندێ‬ ‫جار گ��ەورە پەیڤێكی وەك (هەقیقەت) الی‬ ‫مرۆڤەكان پێناسە و واتا و شرۆڤەی جیاوازی‬ ‫ێ باسی هەرە گرنگ ئەوەیە كە‬ ‫هەبێت‪ ،‬وەل ‌‬ ‫ت��ەواوی پێناسەكان و بۆچوونەكان لە مەڕ‬ ‫(هەقیقەت) بابەتی دڵخۆشكەر و ئەنجامدار و‬ ‫دواجاریش دەتوانین بە وتەیەكی وەك (گشت‬ ‫ڕێگاكان دەچنەوە الدێكەمان)‪ ،‬ڕاڤەی پێناسە‬ ‫جیاوازەكانی مرۆڤایەتی لە سەر (هەقیقەت)‬

‫بكەین‪ ،‬ئەمانەیە وا دەكەن هەر مرۆڤێك لە‬ ‫تەك تەواوی باسەكاندا چەمكی (هەقیقەت)‬ ‫بكاتە پێشگر وەكو هەقیقەتی ژیان‪ ،‬هەقیقەتی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬هەقیقەتی شۆڕش‪ ،‬هەقیقەتی دین‪،‬‬ ‫هەقیقەتی زانست و تاد‪ ...‬لە هەقیقەتدا هەموو‬ ‫بنەماكانی ئەخالق دەبینرێت‪ ،‬ئەخالق نەك‬ ‫تەنیا وەك ڕواڵەتی ڕەوشت و بەس‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەخالق وەك یاسا سروشتییە ڕێكخەرەكانی‬ ‫ژیانی مرۆڤ‪ ،‬ئەخالق وەك گەشتن بە ڕاستینەی‬ ‫مرۆڤی ڕەس��ەن و سروشتی‪ ،‬كاتێك مرۆڤ‬ ‫دەگاتە ئەو بڕوایەی كە ئەخالق بەشێكە لە‬ ‫(هەقیقەت) و هەروەها ماریەفەتیش بە هەمان‬ ‫جۆر بەشێكە لە (هەقیقەت)‪ ،‬كاتێك ماریفەت‬ ‫كە چەمكی هەرە بە واتای تێگەیشتن و زانیاری‬ ‫و زانستە بۆ مرۆڤ‪ ،‬بووەتە بەشێكی دانەبڕاوی‬ ‫(هەقیقەت) ئیتر گومانێك لە سەر بەرهەم و‬ ‫سود و باشێیەكانی ئەم چەمكە نامێنێتەوە!‬ ‫هەقیقەت لە چاوگی (هەق)ەوە هاتووە‪ ،‬هەق‬ ‫نەك بە واتای ماف یان ڕاستیی ڕووت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بە واتای ڕاستیی حاشاهەڵنەگر و دروستی‬ ‫كامڵ لە هەر شتێكدا‪ ،‬بۆیە دەتوانین واتای‬ ‫(ڕاستی بااڵ‪ ،‬یان دروستی كامڵ) بۆ چەمك و‬ ‫پەیڤی (هەق ‪ +‬هەقیقەت) دەبنێین‪.‬‬ ‫لێرەدا دەبێت ئەوە بێژین ڕێگە یەكسانە بە‬ ‫خەبات و ئامانجیش یەكسانە بە هەقیقەت‪ ،‬ئیتر‬ ‫هەقیقەت الی ئەو تێكۆشەرانەی كە خەبات‬ ‫دەكەن بۆ ڕزگاریی نەتەوەیەك (كوردستان)ە‪.‬‬ ‫پێویستە ئ���ەوەش زی���ادە بكەین ك��ە ئەو‬ ‫تێكۆشەرانە ڕێبوار نین و لە ڕاستیدا خاوەندارن‬ ‫و لە هەر كەس پتر مافی خاوەندارێتی ئەو‬ ‫ڕێگەیان هەیە كە لەوێوە ملیان گرتوە بۆ ڕزگاری‬ ‫و پێشەنگایەتی دەكەن‪ ،‬بۆیە دوای ئەوەی كە‬ ‫شرۆڤەی تایبەتمان بۆ هەر یەك لە چەمكەكانی‬ ‫(ڕێگا) و (هەقیقەت) كرد بۆمان ڕوون بووەوە‬ ‫كە ئەو خەباتكارانەی كە گەریالن لە قەندیل‬ ‫و دااڵهۆ و هەر الیەكی كوردستان‪ ،‬ئامانجیان‬ ‫بااڵبوون و سەركەوتنی مرۆڤە لە كوردستان‪.‬‬ ‫پەراوێز‬ ‫‪1‬ـ ڕەنگە زۆر كەس لەو بڕوایەدا بن كە وشەی‬ ‫هەقیقەت عەرەبی بێت و كورد وەریانگرتوە‪،‬‬ ‫من یەژم مەرج نییە ئەو وشە عەرەبی بێت و‬ ‫كورد وەریانگرتبێت‪ ،‬بەڵكو ڕەنگە پێچەوانەكەی‬ ‫ڕاست بێت‪ ،‬واتە ڕەنگە پەیڤێكی كوردی بێت‬ ‫و عەرەب وەریانگرتبێت‪ ،‬زۆر وشەی كوردییمان‬ ‫هەیە كە ع��ەرەب و ف��ارس و ت��ورك بەكاری‬ ‫دەهێنن‪ ،‬باسی ئێمە ئ��ەوە نییە ئەگەر نا‬ ‫تاڕادەیەك ڕوونمان دەكردەوە‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪26‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫یەكێتی نەتەوەیی‬

‫لەنێوان پرۆسەكانی نەتەوەبوون و دەوڵەتبووندا‬

‫عەبدوڵاڵ پەشێو‬

‫حه‌سه‌ن جودی‬

‫بەشی سێیەم و كۆتایی‬ ‫لە هەر دوو بەشەكانی راب���ردوودا هەوڵمدا ئەوە‬ ‫بخەمە ڕوو كە؛ یەكێتی نەتەوەیی وەك پرۆسەیەكی‬ ‫درێژخایەن و بەردەوامی نەتەوەبوون و كۆمەڵگابوون‬ ‫فرە مەودا و فرە ئاست و فرە بنەمایە و هەموو‬ ‫ئەوانەش كاتێك كە بە مژاری شوناس و ئینتیمادا‬ ‫تێدەپەڕن‪ ،‬یەكانگیر دەبنەوە و وەكو پرۆسەیەكی‬ ‫هەمەالیەن و هەماهەنگ و یەكگرتوو ئاراستەگیر‬ ‫دەبێت‪ .‬لەم بەشەدا‪ ،‬كە پێمباشە بیكەمە دوا بەش‪،‬‬ ‫بە كورتی؛ قسە لەسەر چەند رەوتێكی كۆسپكاری‬ ‫بەردەم یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی دەكەم‪ .‬لەو‬ ‫باوەڕەشدام كە بابەتی "یەكێتی نەتەوەیی لە نێوان‬ ‫پرۆسەكانی نەتەوەبوون و دەوڵەتبووندا" قووڵتر و‬ ‫فراوانترە لەوەی كە لە چەند بەشێكدا و وەها بە‬ ‫كورتی باسی لێوە بكرێت‪ .‬بەاڵم مسۆگەر ئەمە دوا‬ ‫لێوردبوونەوە و دواقسەم نابێت‪ ،‬دەكرێ لە نووسینی‬ ‫دیكەمدا باسی لێوە بكەم‪.‬‬ ‫لە راستیدا ئەگەر بەو پێوەرانەی ك��ەوا پێشتر‬ ‫ئ��ام��اژەم پێیاندابوو‪ ،‬دۆخ��ی ئێستای پرۆسەی‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی ك��ورد بپێوین‪ ،‬ئ��ەوا یەكسەر‬ ‫ئەو دەرئەنجامەمان پێدەگات كە پرۆسەكە لە‬

‫“‬

‫ئیسالمی سیاسی لە‬ ‫سادەترین پێناسەیدا واتا؛‬ ‫فڕێدانی هەموو مەدواكانی‬ ‫ئایین و چڕكردنەوەی‬ ‫ئایین لە سیاسەتدا و‬ ‫بەدوایشیدا چڕكردنەوەی‬ ‫سیاسەت لە دەسەاڵتدا‪ .‬واتا‬ ‫بە سیاسیكردنی هەموو‬ ‫كێشە و ناكۆكییەكانی‬ ‫كۆمەڵگا لە گەڵ ئایین‬ ‫دێت‬

‫“‬

‫"شەو لە خەوما‪،‬‬ ‫ئارامگەی حاجیم دیتەوە‪.‬‬ ‫چۆكم دادا‪ ،‬سوژدەم برد بۆی‪.‬‬ ‫گوتم‪" :‬حاجی‪ ،‬پەرێشانین!"‬ ‫سەری كز كرد‪،‬‬ ‫دەستی دانا سەر دڵی خۆی‪.‬‬ ‫گوتی‪ ":‬مەرد بە‪ ،‬زیندووم كەوە!"‬ ‫گوتم‪ ":‬گەورەم‪ ،‬من عیسا نیم‪ ،‬چۆن‬ ‫زیندووت كەمەوە‪ ،‬بێژە؟"‬ ‫گوتی‪ ":‬لێرە دەرم بێنە‪،‬‬ ‫دوو بەرەكی‬ ‫لە شوێنەكەی من بنێژە!"‬

‫دۆخێكی سەرەتایی هەستەوەری و پڕ لە گرێ و‬ ‫گرفت دایە و لە ڕووی هوشیاری و رێكخستەبوون‬ ‫و چاالكی نواندنەوە نەگەیشتۆتە ئاستێكی تۆكمە و‬ ‫بەردەوام و گشتگیر‪ .‬مسۆگەر سێینەی "هوشیاری‪،‬‬ ‫رێكخستەبوون و چاالكی نواندن" وەك سێكوچكەی‬ ‫هەموو پرۆسەیەكی ئەنجامگیر و كلیلی دەرگای‬ ‫هەموو سەركەوتنەكان‪ ،‬لە ناواخنی ئێستای پرۆسەی‬ ‫نەتەوەبوون و بەكۆمەڵگابوون تارادەیەكی بەرچاو‬ ‫الواز و كەمبایەخ دەبینرێت‪ .‬بێگومان دروشمهەڵدان‬ ‫و هەڕاجكردنەكانی هەندێك هێز و الیەن بۆ یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی كورد و یەكڕیزی گەلی كوردستان‪ ،‬هیچ‬ ‫كاتێك ناچێتە ناو ئەو پرۆسە ستراتیژی و جددییەی‬ ‫قسە و باسی لێوە دەكەین‪ .‬ناكرێ هێزێك نەك هەر‬ ‫دەستی‪ ،‬بەڵكو هەزاران جار خۆی خەڵتانی خوێنی‬ ‫براكانی كردبێت و هەزاران جار بووبێتە كەوا سووری‬ ‫بەرلەشكری نەیارانی گەلەكەی و دەیان تەن (تۆن)‬ ‫ی فایلی تاوانكاری بەرامبەر بە گەلەكەی لە الی‬ ‫نەیارانی گەلەكەی شاردراوە بووبێت و ئینجا بێت‬ ‫هەر خۆی تاكڕەوانە و ملهوڕانە بە زەبری پارە و‬ ‫دەس��ەاڵت و پاوانخوازی خۆی‪ ،‬چەند فیگۆرێكی‬ ‫بنەماڵەیەك یان عەشیرەت و حزبێك بكاتە سیمبۆلی‬ ‫نەتەوەیی و بەسەر گەلەكەیدا بیسەپێنێت و پاشان‬ ‫بڵێت‪ ":‬هەر كەسێك ئەو سیمبۆالنەی پەسند نەبێت‪،‬‬ ‫ئیدی لە دەرەوەی بازنەی نەتەوەیی دای��ە‪ "!!..‬لە‬ ‫دۆخێكی وەهادا ئەو جۆرە هێز و الیەنانە بە هێز‬ ‫و الیەنی نەتەوەیی ببینرێن‪ .‬لەمەش مەترسیدارتر‬ ‫چاوەڕێی پێشخستنی پرۆسەی یەكێتی نەتەوەییان‬ ‫لێبكرێت و گووتە و كار و رەفتاریان بە بنەمایەك‬ ‫بۆ یەكێتی نەتەوەیی لە قەڵەم بدرێت‪ .‬لەبەر ئەم‬ ‫هۆیە؛ هەر لە سەرەتای بەشی یەكەمی ئەو بابەتەمدا‬ ‫ئەوەم خستەڕوو كە یەكێتی نێوان هێز و الیەنە‬ ‫سیاسییەكان بەواتای یەكێتی نەتەوەیی نایەت‪،‬‬ ‫بەڵكو دەكرێ ببێتە هەنگاوێك و زەمینەسازییەك‬ ‫بۆ پێشخستنی پرۆسەی یەكێتی نەتەوەیی‪ ،‬وەك‬ ‫پرۆسەیەك بۆ نەتەوەبوون و كۆمەڵگابوون‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی زێدە لە ناواخنی بابەتەكە دوور نەكەومەوە‪،‬‬ ‫سەبارەت بەو جۆرە هێز و الیەنانە دەتوانم بڵێم؛‬ ‫ئەوانە بەو ئەقڵییەت و میرات و چاندەی وەك مەیل و‬ ‫رەوتێكی پەرشوباڵوكار و دینامیكشكێن لە ناو گەلی‬ ‫كورددا پێشیانخستووە‪ ،‬ئیدی خۆیان لە دەرەوەی‬ ‫ماهییەتی نەتەوەبوون‪ ،‬گەلبوون و كۆمەڵگابوونی‬ ‫خۆیاندا هێشتۆتەوە و ناكرێ ببنە هەوێن و هەویری‬ ‫بەدیهاتنی یەكێتی نەتەوەیی گەل و نەتەوەكەیان‪.‬‬

‫تەنیا ئەوەی دەكرێ ئەوەیە كە؛ هەموو هەوڵێك‬ ‫بۆ ئەوە بێت تاكو ئەو جۆرە هێز و الیەنانە زیاتر‬ ‫لە زەبر وەشاندن لە رۆح و جەستەی گەلەكەیان‬ ‫بەدوور بگیردرێن و كاریگەرییە كرێتەكانیان كەمتر‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬هەموو هەوڵێك ئەوە بێت كە درزێك‪،‬‬ ‫بۆشاییەك و مەسافەیەك بخرێتە نێوانیان لە گەڵ‬ ‫نەیارانی گەلەكەیان‪ .‬خۆ ئەگەر نەیەنە بەرەی‬

‫گەلەكەشیانەوە‪ ،‬ئەوا چیتر بۆ داگیركاران و نەیارانی‬ ‫دیكەی گەلەكەیان نەبنە مایەی هیوا و ورە و هێز‪!!.‬‬ ‫بەالیەنی كەمەوە؛ هەوڵبدرێت وەك ڤایرۆسێكی‬ ‫كوشندە لە جەستەی گەل و نەتەوەیەكدا‪ ،‬سڕ و‬ ‫بێكاریگەر بكرێن‪ .‬ئەگەر ئەمە بێتەدی ئەوا مسۆگەر‬ ‫بۆخۆی دەبێتە گەورەترین هەنگاونان بۆ گەڕاندنەوەی‬ ‫پرۆسەی یەكێتی نەتەوەیی بەراستەڕێی خۆیدا‪،‬‬ ‫هەنگاوێكی ج��ددی دەبێت بۆ بەگەڕخستنەوەی‬ ‫دینامیكی نەتەوەیی و جڤاكی و دیتنەوەی كلیلی‬ ‫دەرگای سەركەوتنەكان‪.‬‬ ‫بێگومان با ئەوەشی بخەمەسەر كە ئەوەی ئەو‬ ‫هێز و الیەنانە خاوەندارێتی لێدەكەن‪ ،‬هەر تەنیا‬ ‫بەرژەوەندییەكانیان نییە‪ ،‬بەڵكو لە راستیدا‬ ‫خاوەندارێتی لە ئەقڵییەتێكیش دەك��ەن كە لە‬ ‫هەوڵی داڕزاندنی هەرچی جومگەی گەل و كۆمەڵگا‬ ‫دای��ە‪ .‬بۆیە ئەو ئەقڵییەتە تەنیا لە بۆتەی ئەو‬ ‫هێز و الیەنانەی باسمان لێیانەوە كرد‪ ،‬قەتیس‬ ‫نەماوە‪ ،‬بەڵكو بۆتە چاندێك‪ ،‬مەیلێك‪ ،‬رەوت و‬ ‫كەسایەتییەكی ناو كۆمەڵگا‪ .‬خۆ ئەگەر بێتو خێرایی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بە هەنگاوەكانی یەكێتی نەتەوەیی نەدرێت و پرۆسەی‬ ‫نەتەوەبوون پێشنەخرێت ئەوا هەر ئەوەندەمان‬ ‫زانی كە خاوەنانی ئەو ئەقڵییەتە خاك و گەل و‬ ‫نەتەوە و كۆمەڵگایان ملكەچی خۆیان و داگیركاران‬ ‫و زلهێزەكانی سەرمایەی جیهانی كردووە و راپێچی‬ ‫ئەو جیهانگیرییەی كردوون كە خەریكە هەموو گەل‬ ‫و نەتەوە و كۆمەڵگا جیاوازییەكانی جیهان لە یەك‬ ‫بۆتەی بێڕەنگ و بێدەنگدا دەتوێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئیدی ئەوەی لێرەدا جێی قسە و باسمانە ئەوەیە‬ ‫كە؛ كورد وەك گەل و نەتەوەیەكی هەرە دێرینی‬ ‫میزۆپۆتامیا و خۆرهەاڵتی ناوین و جیهان‪ ،‬لە بەردەم‬ ‫هەڕەشەیەكی مەترسیداری پرۆسەی جیهانگیرییەكی‬ ‫وەه��ا دای��ە‪ ،‬چونكە هێشتا نەیتوانیوە پرۆسەی‬ ‫بەگەلبوون و بەنەتەوەبوون و بەكۆمەڵگابوونی خۆی‬ ‫وەكو پێویست دەكات پێشبخات و لە هەموو رووێكەوە‬ ‫بەردەوامی پێبدات‪ .‬هێشتا لەمڕووەوە گرفتی جددی‬ ‫هەیە‪ ،‬هێشتا ئاستەنگی زۆری لە بەردەمدایە‪ ،‬هێشتا‬ ‫هەنگاوەكانی نەتەوەبوون‪ ،‬گەلبوون و كۆمەڵگابوونی‬ ‫خۆی بە سستی و خاویی دەنێت‪ ،‬هێشتا لە هەموو‬ ‫ئاستەكانیدا ئاراستەیەكی هەماهەنگ و هەمەالیەنە‬ ‫و دیاریكراوی بەو پرۆسەیەی خۆی نەداوە‪ .‬ئیدی‬ ‫هێشتا نەیتوانیوە ڤایرۆسەكانی دژە نەتەوەبوون بە‬ ‫پانزەهیری یەكێتی نەتەوەیی بێكاریگەر بكات‪.‬‬ ‫بۆیە گرنگە ئ��ەوە بپرسین كە ئ��ەوە چ رەوت و‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫مەیلێكن كە تا ئێستا نەیانهێشتووە ئەو پرۆسەیە‬ ‫وەكو پیویست بچێتە پێشەوە؟ بەگەڕانەوەمان بۆ‬ ‫‌سەرەتای ‌سەدەی رابردوو؛ ئەوە دەرك پێدەكەین‬ ‫كە پ��رۆس��ەی یەكێتی نەتەوەیی بەشێوەیەكی‬ ‫سەرسوڕهێنەر خراوەتە نێو دۆخی بەالرێدا چوون‪،‬‬ ‫پەراوێزخستن و ناشیرینكردنەوە‪ .‬تا ئەو رادەیەی‬ ‫ئەم گەل و نەتەوەیە‪ ،‬لە سەدەی رابردوودا‪ ،‬گەیەنرایە‬ ‫لێواری نكۆڵی و توانەوە و لەناو چوون‪ .‬ئیدی وەك‬ ‫چۆن پێستە خۆشە دەكرێت‪ ،‬ئاوا بۆ هەڵڵوشینی‬ ‫لە الی��ەن داگ��ی��رك��اران و سەرمایەی جیهانیەوە‬ ‫ئامادەكراوە‪ ،‬بەاڵم كێ لە سەدەی رابردوودا زەمینەی‬ ‫ئەو بەهەڵدێر بردنەی گەلی كوردی رەخساندووە؟‬ ‫دەكرێ ئەوە بە مسۆگەری بڵێین كە؛ لە سەدەی‬ ‫راب�����ردووەوە ت��ا ئێستا س��ێ رەوت ل��ە میانەی‬ ‫هەوڵدانێكی چڕوپڕی بەالڕێدا بردن‪ ،‬پەراوێزخستن و‬ ‫ناشیرینكردنی پرۆسەی یەكێتی نەتەوەییەوە‪ ،‬زەبری‬ ‫كوشندەیان لە پرۆسەی یەكێتی نەتەوەیی گەلی‬ ‫كورد داوە‌‪ .‬رەوتەكانی نەتەوەپەرستی سەرەتایی‪،‬‬ ‫كۆمۆنیستی و چەپڕەوێتی (یان راستتر بڵێین؛‬ ‫كۆسمۆپۆلیتی)‪ ،‬ئیسالمی سیاسی‪ .‬ئەو رەوتانەی لە‬ ‫میانەی بەبنەماوەرگرتنی زیهنییەتی دەوڵەتگەرایی و‬ ‫دەسەاڵتگەرێتییەوە هەوڵی شێواندن و كەمكردنەوە و‬ ‫بێبایەخكردنی هەست و هوشیاری و رێكخستەبوون و‬ ‫كار و چاالكی نواندنی نەتەوەییان داوە‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫وتار‬

‫رەوتی نەتەوەپەرستی سەرەتایی وەك ئەقڵییەتێكی‬ ‫پاشڤەڕۆ‪ ،‬وابەستە‪ ،‬بەكرێگیراو و مشەخۆر هەموو‬ ‫هەوڵێكی ئەوەبووە كە چۆن بتوانێت بەرژەوەندی‬ ‫و ئامانج و ئاسایشی نەتەوەیەك لە بەرژەوەندی‬ ‫بنەماڵەیەك‪ ،‬عەشیرەتێك و توێژێكی بااڵدەستی‬ ‫مشەخۆر لەقاڵب بدات و لە بۆتەیدا بیتوێنێتەوە‪.‬‬ ‫فراوانترین خەیاڵ و گەورەترین ئاواتی ئەو ئەقڵییەتە‬ ‫ئەوەیە كە چۆن وەك میر و شاكانی كەنداوی‬ ‫عەرەبی بە دەوڵەتۆچكەیەك لەسەر سامان و‬ ‫داهاتی بێسنووری كوردستان بژیت و لە گەڵ زلهێزە‬ ‫پاوانخوازەكانی جیهان بەشی بكات‪ .‬ئیدی یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬نەتەوەبوون و كۆمەڵگابوون و هەموو‬ ‫پێشكەوتنەكان ل��ەوەدا دەبینێتەوە كە چۆن ئەو‬ ‫ئەقڵییەتە بااڵدەستی خۆی بەسەر هەموو گەل و‬ ‫كۆمەڵگادا بكات‪ ،‬چۆن خۆی بخزێنێتە نێو هەموو‬ ‫جومگە و پێكهاتەكانی گەل و نەتەوەكەی‪ .‬بۆیە "‬ ‫سیاسەتی نەتەوەگەرای سەرەتایی هەمیشە لەسەر‬ ‫ناكۆكی و شەڕ و پێكدادان دەژی و هیچ كاتێك‬ ‫نابێتە هێزی چارەسەری‪ ،‬لە كاتی دەسەاڵتداریدا‬ ‫ب��ەش��ێ��وازی داپڵۆسین و تۆقاندن و ت��ی��رۆر و‬ ‫دەمكوتكردن خۆی بەسەر گەلدا دەسەپێنێت و‬ ‫گشت پێوانە دیموكراسی و ئازادییەكان و پێودانگە‬ ‫مرۆڤایەتی و ئەخالقییەكان دەخاتە ژێر پێی خۆیەوە‪.‬‬ ‫نەتەوەگەرا سەرەتاییەكان ــ بە كەس و الیەنەكانەوە‬

‫ــ وابەستەیی و بەكرێگیراوی و خیانەت بە ستراتیژی‬ ‫بنەڕەتی خۆیان دەزانن و بێ پەروا جێبەجێی دەكەن‬ ‫و بەڕاست و رەوای دەبینن‪ .‬لە سەر ئەو بنەمایە‪،‬‬ ‫فەرمان و چاوسووركردنەوە و گوێڕاكێشانی هێزە‬ ‫دەرەكییەكان زۆر لە ئیرادە و داخوازی گەل پیرۆزتر‬ ‫و بەهادارتر دەبینن و بە دیپلۆماسییەتی دەزانن‪.‬‬ ‫ئیدی‪ :‬دەستپانكردنەوە بە"هاوكاری" و پەیمانبەستن‬ ‫و رێككەوتنەكان لە سەر دەستی هێزە دەرەكییەكان‬ ‫و دوژمنانی گەل بە"كوردایەتی" لە قەڵەم دەدەن‪".‬‬ ‫بۆیە لە بری پرۆسەی یەكێتی نەتەوەیی پرۆسەیەكی‬ ‫تەواو پێچەوانەوە بەڕێوە دەبات كە چۆن ئەو فرە‬ ‫رەنگی و هەمەچەشنەییەی لە جەستە و رۆحی‬ ‫نەتەوە و گەلدا هەیە بسڕدرێتەوە و یەك رەنگ و‬ ‫یەك چەشن بااڵدەست بكات؟! چۆن ئەو هاوبەشێتی‬ ‫و هەماهەنگییەی ل��ە ن��ێ��وان رەن��گ و چەشنە‬ ‫جیاوازەكاندا هەیە وەك شوناس و ئینتیمای هاوبەش‬ ‫نقومی ژێر ئاوی بكات و ئاسەوارەكەی نەهێڵێت؟!‬ ‫ئیدی هەموو كار و خەیاڵەكەی ئەوەیە كە چۆن‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی بەدینەیەت‪ ،‬چونكە مەرگی خۆی‬ ‫لە بەدیهاتنی یەكێتی نەتەوەییدا دەبینێت‪.‬‬ ‫رەوتی چەپڕەوێتی و كۆمۆنیستیش كە یەكێكە لەو‬ ‫رەوتانەی تەواو بەدوور لە جەهەوری ئازادیخوازی و‬ ‫یەكسانی و دادپەروەرییانەی خۆیەوە‪ ،‬لە هەوڵێكی‬ ‫چڕوپڕی ئاستەنگكردنی پرۆسەی یەكێتی نەتەوەییدا‬ ‫بووە و تەنانەت بە پاشڤەڕۆ و شەرمەزاری لە قەڵەم‬ ‫داوە‪ .‬نكۆڵی لە هەمەڕەنگی و هەمەچەشنەیی‬ ‫پێكهاتەكانی كۆمەڵگای كوردستان كردووە و ركابەری‬ ‫لە گەڵ كردوون‪ .‬دەكرێ لە ئایدیۆلۆژیا و سیاسەت و‬

‫كرداری پارتە كۆمۆنیستەكانی توركیا‪ ،‬ئێران‪ ،‬ئێراق‬ ‫و سوریا لە سەدەی رابردوودا بەڕوونی ئەو راستییە‬

‫“‬

‫رەوتی نەتەوەپەرستی‬ ‫سەرەتایی وەك‬ ‫ئەقڵییەتێكی پاشڤەڕۆ‪،‬‬ ‫وابەستە‪ ،‬بەكرێگیراو و‬ ‫مشەخۆر هەموو هەوڵێكی‬ ‫ئەوەبووە كە چۆن بتوانێت‬ ‫بەرژەوەندی و ئامانج و‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیەك لە‬ ‫بەرژەوەندی بنەماڵەیەك‪،‬‬ ‫عەشیرەتێك و توێژێكی‬ ‫بااڵدەستی مشەخۆر‬ ‫لەقاڵب بدات و لە بۆتەیدا‬ ‫بیتوێنێتەوە‬

‫“‬

‫وتار‬

‫‪28‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ببینین كە چەندە كۆسپ بوونە لە بەردەم هوشیاری‬ ‫و رێكخستەبوون و چاالكی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫ئەو رەوتە لەو واڵتانەی كوردستانیان پێوە لكێندراوە‬ ‫لەگەڵ شۆڤێنیزمی گەلی س��ەردەس��ت��دا تێكەڵ‬ ‫و یەكانگیر ببوو‪ ،‬بۆیە بەشێوەیەكی نەرێنی و‬ ‫كارەساتبار رۆڵگیر ببوو‪ .‬تەنانەت دەكرێ بڵێین؛ ئەو‬

‫رەوتە لە گەوهەری ئازادی‪ ،‬یەكسانی‪ ،‬دادپەروەری و‬ ‫دیموكراتیانەی خۆی داماڵرابوو و زیاتر گەوهەرێكی‬ ‫تێكەڵ بە هزری كۆسمۆپۆلیتی و شۆڤێنیزمی گەلە‬ ‫سەردەستەكانی پێدرابوو‪ .‬بۆیە ئەو رەوتە پێچەوانەی‬ ‫ئامانج و ئەركەكەی خۆی رووب��ەڕووب��ەری مەیلی‬ ‫نەتەوەیی و پرۆسەی یەكێتی نەتەوەیی بووەوە‪.‬‬ ‫ئێستا رەوتی كۆسمۆپۆلیتی بەناوی چەپڕەوێتی‬ ‫و كۆمۆنیستی لەبرەودان و پێشكەوتن كەوتووە و‬ ‫لەجێگەیدا رەوتی سەرمایەی جیهانی یان راستتر‬ ‫بڵێین جیهانیگیری لە رەوتە قەڵەمڕەوییەكیدا جێی‬ ‫گرتۆتەوە و زیاتر بە رەوتی لیبرالیزم و لیبرالیزمی‬ ‫نوێ دەناسرێت‪ .‬ئەم رەوتە لەرابردوودا كاری لە سەر‬ ‫لە قاڵبدانی پرۆسەی نەتەوەبوون و كۆمەڵگابوونی‬ ‫لە قاڵبی دەوڵەت ‪ -‬نەتەوەدا كردووە‪ .‬ئێستاش كە‬ ‫خودی دەوڵەت ‪ -‬نەتەوەیشی وەك كراس و قاڵبێكی‬ ‫بەرتەسكە‪ ،‬بۆیە زیاتر ك��ار لەسەر سڕینەوەی‬ ‫هەموو سیمایەكی نەتەوەیی دەكات‪ ،‬جا چ نەتەوە‬ ‫ دەوڵەت بێت یان نەتەوەی دیموكراتی‪ .‬تەنانەت‬‫لەمەش مەترسیداتر كار لە سەر سڕینەوەی سیما‬ ‫و تایبەتمەندێتی هەمەچەشنەیی و هەمەڕەنگی‬ ‫كۆمەڵگا دەكات‪ .‬دەكرێ بڵێین لە نەوەدەكانەوە‬ ‫ئەم رەوت��ە ب��رەوی پێدەدرێت و زەمینەسازی بۆ‬ ‫بااڵدەستكردنی دەدرێت‪ .‬ئیدی ئەم رەوتە تەواو كار‬ ‫لە سەر ئاستەنگكردن و لەیەك هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫هەموو پرۆسەیەكی نەتەوەبوون و كۆمەڵگابوون‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫“‬

‫رەوتی چەپڕەوێتی و‬ ‫كۆمۆنیستیش كە‬ ‫یەكێكە لەو رەوتانەی‬ ‫تەواو بەدوور لە جەهەوری‬ ‫ئازادیخوازی و یەكسانی و‬ ‫دادپەروەرییانەی خۆیەوە‪،‬‬ ‫لە هەوڵێكی چڕوپڕی‬ ‫ئاستەنگكردنی پرۆسەی‬ ‫یەكێتی نەتەوەییدا بووە‬ ‫و تەنانەت بە پاشڤەڕۆ و‬ ‫شەرمەزاری لە قەڵەم داوە‪.‬‬ ‫نكۆڵی لە هەمەڕەنگی‬ ‫و هەمەچەشنەیی‬ ‫پێكهاتەكانی‬ ‫كۆمەڵگای كوردستان‬ ‫كردووە و ركابەری لە‬ ‫گەڵ كردوون‬

‫“‬

‫ئەمەش مەترسیدارترین رەوتێكە لە سەر پرۆسەی‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی‪.‬‬ ‫رەوتی سێیەمینیش كە ئیسالمی سیاسییە‪ ،‬رەوتێكە‬ ‫لە ناواخنی خۆیدا سەرلەنوێ فەتحكردنەوە و‬ ‫داگیركردنەوەی كوردستان ح��ەش��ارداوە‪ .‬دەكرێ‬ ‫ب��ە مەترسیدارترین رەوت���ی دژە ن��ەت��ەوەی��ی و‬ ‫نەتەوەبوون لەقەڵەمی بدەین‪ .‬چونكە رەوتێكە‬ ‫هەموو هەمەڕەنگی و هەمەچەشنەیی پێكهاتەكانی‬ ‫كوردستان رەتدەكاتەوە و بەئەركی بنچینەیی خۆی‬ ‫دەزانێت كە هەموویان بسڕێتەوە‪ ،‬جا چ بە نەرمی و‬ ‫میانڕەوی بێت یان بە توندڕەوی و توندوتیژی بێت‪.‬‬ ‫لە هەردوو دۆخەكەشدا گەیشتنە هەموو جومگەكانی‬ ‫دەس��ەاڵت بە ك��اری یەكەمی خ��ۆی دەبینێت بۆ‬ ‫بااڵدەستبوون بەسەر كۆمەڵگا و سڕینەوەی هەموو‬ ‫جیاوازییەكانی كۆمەڵگا‪ .‬مسۆگەر ئیسالم لە گەڵ‬ ‫ئیسالمی سیاسی جودایە‪ .‬بەاڵم ئیسالمی سیاسی‬ ‫لە سادەترین پێناسەیدا وات��ا؛ فڕێدانی هەموو‬ ‫مەدواكانی ئایین و چڕكردنەوەی ئایین لە سیاسەتدا‬ ‫و بەدوایشیدا چڕكردنەوەی سیاسەت لە دەسەاڵتدا‪.‬‬ ‫واتا بە سیاسیكردنی هەموو كێشە و ناكۆكییەكانی‬ ‫كۆمەڵگا لە گەڵ ئایین دێ��ت‪ .‬یەكالییكردنەوەی‬ ‫هەموو كێشە و ناكۆكییەكان بە زەبری دەسەاڵتی‬ ‫ئایینی و ئایینزایی‪.‬‬ ‫رەوتی ئیسالمی سیاسی بە میانڕەو و توندڕەوییەوە‬ ‫لە بری چەمكی یەكێتی نەتەوەیی چەمكی یەكێتی‬ ‫ئوممەت بەبنچینە وەردەگ��رێ��ت‪ ،‬چونكە جگە‬ ‫لە پەسندكردنی یەك ئایین و یەك ئایینزا هیچ‬ ‫پێكهاتەیەكی دیكەی نێو كۆمەڵگا پەسند ناكات و‬ ‫تەنیا ئینتیما بۆ ئایینی ئیسالم و لە ئیسالمیشدا‬ ‫ئایینزای سوننی و لە سوننیشدا چەند رەوت و‬ ‫تاقمێك بە بنچینە وەردەگرێت و بە شوناسی ئەو‬ ‫كۆمەڵگا فرە رەنگ و فرە چەشنە دەكات‪ .‬واتا لە‬ ‫قاڵبدانی كۆمەڵگایەكی فرە پێكهاتە و فرە ئینتیما و‬ ‫فرە شوناس لە قاڵبی یەك پێكهاتە و یەك ئینتیما و‬ ‫یەك شوناس‌‪ .‬بۆیە ئەم رەوتە‌بەردەوام كار لە سەر‬ ‫ناشیرینكردنی هەموو پێكهاتە و ئینتیما و شوناسە‬ ‫جیاوازەكان دەكات و هەموویان دەخاتە پەراوێزەوە‪.‬‬ ‫بۆیە ئەو رەوتە نەتەوەبوون‪ ،‬گەلبوون و كۆمەڵگابوون‬ ‫لەفرەچەشنەیی و فرەڕەنگیدا و یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫و یەكێتی گەلی كوردستاندا نابێنێت‪ ،‬بەڵكو لە‬ ‫ئاوێتەبوون لە ئوممەتبووندا دەبینێت‪ .‬مسۆگەر‬ ‫ئوممەتبوون وەك چەمكێك بەهۆی لەرەگەوە‬ ‫تێكەڵبوونی بە چەمكی عروبەوە‪ ،‬زاراوەیەكی پڕ‬ ‫ئاڵۆز و فرە پێناسە‪ ،‬لە سادەترین پێناسەی خۆیدا‬ ‫واتا ئینتیما بۆ ئایینی ئیسالم و بەبنەماوەرگرتنی‬ ‫شوناسی ئیسالم‪ ،‬بەاڵم كامە ئیسالم؟ ئیسالمی دەق‬ ‫یان ئیسالمی مێژوو‪ ،‬ئیسالمی باوەڕی یان ئیسالمی‬ ‫چاندی؟ ئیسالمی دەسەاڵت یان ئیسالمی گەل و‬ ‫خەڵك؟ ئیسالمی كامە ئایینزا و كامە تەریقەت و‬

‫كامە گروپ و تاقم؟ ئیسالمی سیاسی بۆ خۆیشی‬ ‫كۆمەڵێك وردە رەوت و وردە ئاراستەی تێدا هەیە‪.‬‬ ‫بۆیە لە ن��او ئ��ەو پۆلینكردنەدا ه��ەر ئاراستە و‬ ‫رەوتێكی نێو ئیسالمی سیاسی بەجۆرێك وەاڵمی‬ ‫ئەو پرسانە دەدات��ەوە‪ .‬واتا بەجۆرێك پێناسە بۆ‬ ‫ئوممەتبوون دەكات‪ .‬ئەوەی گرنگە ئیسالمی سیاسی‬ ‫لە كوردستاندا‪ ،‬بە لەبەر چاگرتنی هەموو ئەو‬ ‫پۆلینكردنانە‪ ،‬كۆكن لە سەر ئەوەی نابێت یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی یان بڵێین یەكێتی كۆمەڵگای كوردستان لە‬ ‫سەر بنەمای ئەو فرەچەشنەیی و فرە پێكهاتەی ‌ی و‬ ‫فرە شوناسی و فرە ئینتیمایی كۆمەڵگای كوردستان‬ ‫بێت‪ ،‬بەڵكو دەبێت لە سەر بنەمای ئوممەتبوون‬

‫بێت‪ .‬ئوممەتبوونیش واتا سڕینەوەی نەتەوەیی و‬ ‫سڕینەوەی هەموو پێكهاتە و ئینتیما و شوناسە‬ ‫جیاوازەكان و سەپاندنی یەك پێكهاتە و یەك‬ ‫شوناس و یەك ئینتیما‪.‬‬ ‫بە پووختی؛ هەر سێ ئەو رەوتەی ئاماژەیان پێكرا‪،‬‬ ‫بەیەكەوە رۆڵێكی بەرچاویان لە تەگەرەخستنە‬ ‫ب��ەردەم پێشخستنی پرۆسەیەكی دیموكراتیانەی‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی و یەكڕیزی گەلی كوردستانە‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی جێی سەرنجیشە؛ هەر سێ رەوتیش بە‬ ‫ئەقڵییەتی دەسەاڵتگەراییانەی خۆیانەوە لە هەوڵی‬ ‫ئەوە دابوونە و دان كە لە رێگەی گەیشتنە دەسەاڵت‬ ‫و خۆ بەجێكردن و جێگیربوون لە ناو دەوڵەتدا‬

‫‪29‬‬

‫وتار‬

‫پاوانخوازێتی خۆیان بەسەر كۆمەڵگادا بسەپێنن و‬ ‫ئەو شوناس و ئینتیمایەی دەیانەوێت بە كۆمەڵگای‬ ‫بدەن‪ .‬مسۆگەر هەر سێ رەوت بەو ئەقڵییەتەی‬ ‫هەیانە و بەو دۆخ��ەی كە تێیدان‪ ،‬نەك بۆ سەر‬ ‫پرۆسەی یەكێتی نەتەوەیی‪ ،‬بەڵكو بۆ ت��ەواوی‬ ‫پرۆسەی نەتەوەبوون‪ ،‬گەلبوون و كۆمەڵگابوونیش‬ ‫مەترسیدارن‪ ،‬چونكە هەرسێ رەوت خۆ ئەندازیاری‬ ‫كۆمەڵگا دەبینن و كار لە سەر ئەندازەییكردنی‬ ‫كۆمەڵگا دەكەن‪.‬‬ ‫ئەندازەییكردنی كۆمەڵگا‪ ،‬واتا دابڕاندنی كۆمەڵگا‬ ‫لە رۆحی هەمەچەشنەیی و هەمەڕەنگی خۆی‪ ،‬واتا‬ ‫‌لە قاڵبدانی كۆمەڵگا‪ ،‬ك ‌ە لەبنچینەدا كردەیەكی‬ ‫فاشیستانەیە و تەنیا ئەقڵییەتە فاشیزمییەكان‬ ‫خ��اوەن��ی پ��رۆژە و پ��رۆس��ەی بەئەندازەییكردنی‬ ‫كۆمەڵگان‪ .‬خۆ ئەندازیاردیتن و ئەندازیارێتیكردن بۆ‬ ‫كۆمەڵگا پرۆسەیەكی تەواو بەدوورە لە پرەنسیپەكانی‬ ‫ئ��ازادی‪ ،‬یەكسانی‪ ،‬دادپ���ەروەری و دیموكراتی‪.‬‬ ‫زایۆنیزم‪ ،‬تۆرانیزم‪ ،‬فاشیزم‪ ،‬كەمالیزم‪ ،‬بەعسیزم‪،‬‬ ‫ناسریزم نموونەیەكی ئەو هزر و ئەقڵییەتانەیە كە‬ ‫خۆیان وەك ئەندازیاری كۆمەڵگا بینیوە ‌و لەهەوڵی‬ ‫بەئەندازەییكردنی كۆمەڵگا داب��وون��ە‪ .‬مسۆگەر‬ ‫خۆئەندازیاردیتنی ئەو رەوتانە جگە لە مەرگەسات‬ ‫و كارەساتی گ��ەورە هیچی دیكەی لێنابێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئێستا رەوتەكانی نەتەوەپەرستی سەرەتایی‪،‬‬ ‫جیهانگیڕی قەڵەمڕەو و ئیسالمی سیاسیش دەیكەن‪،‬‬ ‫لەناواخندا ه��ەر هەمان ه��ەوڵ��دان و ه��ەر هەمان‬ ‫خەونی ئەندازیارێتی كۆمەڵگایان هەیە‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫لە كوردستاندا هەر سێ رەوت‪ ،‬چ بەیەكەوە و چ‬ ‫لە پرۆژەی جودا جودادا‪ ،‬لەوەدا كۆكن كە پرۆسەی‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی سەرنگوم بكرێت و‬ ‫سەرنگەرێت‪.‬‬ ‫لە كۆتایی ئ��ەم نووسینەدا؛ دەت��وان��م بڵێم كە؛‬ ‫دژایەتی هاوبەشی هەر سێ رەوتەكە بۆ تەڤگەری‬ ‫ئازادی گەلی كوردستان‪ ،‬كە پرۆژەی نەتەوەبوونی‬ ‫دیموكراتی و گەلبوونی دیموكراتی خۆی هەیە‪،‬‬ ‫دژایەتیكردنێكی رێكەوت(سودفە) نییە و رێككەوتنە‬ ‫و ت��ەواو دژایەتیكردنێكی ق��ووڵ و هەمەالیەنە و‬ ‫ستراتیژییە‌‪ .‬مسۆگەر تەڤگەری ئازادیش لەمیانەی‬ ‫پرۆژەی كۆنفیدرالیزمی دیموكراتیانەیدا هەوڵدەدات‬ ‫كەوا پرۆسەی یەكێتی نەتەوەیی كورد و یەكگرتوویی‬ ‫گەلی كوردستان‪ ،‬تەنانەت بەیەكەوە ژیانی سەرجەم‬ ‫پێكهاتە و گەالنی خۆرهەاڵتی ناوین و جیهان بە‬ ‫شوناس و ئینتیمای خۆیان وەك ئەلتەرناتیفێكی‬ ‫دیموكراتیانەی خۆی پێشبخات و تەواوی پێكهاتە‬ ‫جیاوازەكان بە هەموو ئینتیما و شوناسی خۆیانەوە‬ ‫بە ئ���ازادی‪ ،‬یەكسانی‪ ،‬دادپ����ەروەری‪ ،‬ئاشتی و‬ ‫دیموكراتیانە بەیەكەوە لە سەر ئەم گەردوونە خێر‬ ‫لەخۆنەدیوەدا بە ئاسوودەیی و ئارامی و ئاسایشییدا‬ ‫بژین‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪30‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫رۆژئاوا چی پێیە بۆ رۆژئاوای كوردستان؟!!‬

‫رووداوەكانی سوریا رۆژ لە دوای رۆژ زیاتر ئاڵۆز‬ ‫دەبێت وك��اردان��ەوەی ناوخۆیی و ناوچەیی و‬ ‫نێودەوڵەتی زیاتریشی لێدەكەوێتەوە‪ ،‬بێگومان‬ ‫هەر رووداو و پێشهاتێك لەو واڵتەدا كە دێتە‬ ‫ئاراوە گەلی كوردیش لەو بەشەی كوردستاندا‬ ‫پێوەی پەیوەندیدارە‪ ،‬بۆیە ئ��ەوەی گرنگە‬ ‫سەبارەت بە هەر گۆڕانكاری و رووداوێ��ك لە‬ ‫سوریا رووبدات مافەكانی گەلەكەمانە لەوبەشە‬ ‫داگیركراوەی كوردستان‪ ،‬ئ��ەوەی كە ئێستا‬ ‫دەبینرێت لە رۆژئاوای كوردستان سیاسەت و‬ ‫كار و ك��ردەوەی پارتە كانی ئەوبەشەی واڵت‬ ‫بە داخەوە مایەی دڵخۆشی نییە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫لە الیەك كار و چاالكی باش ئەنجام ئەدرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لە الیەكی ترەوە هەندێ رووداو مرۆڤ‬ ‫بێ هیوا دەكات لەوەی ئایندەیەكی گەش لە‬ ‫پێش گەلی كورد بێت لە رۆژئاوای كوردستاندا‪.‬‬ ‫لەدوای سەرهەڵدانە جەماوەریەكانی ئەو واڵتە تا‬ ‫ئێستا بەپێ ئەو ئامارانەی لە میدیاكانەوە بەاڵو‬ ‫دەكرێتەوە زیاترلە شەش هەزار كەس ژیانیان لە‬ ‫دەست داوە بەگولەی هێزەكانی رژێمی بەعسی‬ ‫سوری‪ ،‬دەسكەوتی هەرە گرنگ كە تائێستا بۆ‬ ‫كورد دەستەبەر بووە لە سوریا لە دوای ئاڵۆزیەكان‬ ‫ئەوەیە كە ژیانی هاواڵتییانی كورد پارێزراوە‪،‬‬ ‫هەڵبەتە ئەوەش لە سایەی نەرمونیانی بەعس‬ ‫نەبووە لە بەرامبەركورد‪ ،‬بەڵكو سیاسەتی راست‬ ‫و دروست و ژیرانەی ئەو هێز و الیەنانە بووە كە‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستاندا خاوەنی رۆڵی كاریگەر و‬ ‫بنكەی جەماوەرین‪ ،‬خۆ ئەگەر بە هەمان میتۆدی‬ ‫هێز و الیەنە عارەبیەكان هەڵسوكەوتیان بكردایە‬ ‫بێگومان خۆێنی ه���ەزاران كوردیش دەڕژاو‬ ‫رەوشەكەش بۆ كورد هەر وەك ئێستا دەبوو‪،‬‬ ‫كە وات��ا ئ��ەوە دەسكەوتێكی زۆر گرنگە كە‬ ‫بەشێكی زۆری كورد توانیوێتی سیاسەتی خۆی‬ ‫بكات و نەكەوێتە ژێر كارێگەری پیالنی هیچ‬ ‫واڵتێكی هەرێمی و جیهانی و ژیانی هاواڵتییانیش‬

‫“‬

‫ئەگەر پارتە‬ ‫كوردیەكان‬ ‫بەهەستیارییەوە رووبەروی‬ ‫پیالنەكان نەبنەوە‪،‬‬ ‫ئەزمونە تاڵەكەی ساڵی‬ ‫نەوەدەكانی باشوری‬ ‫كوردستان لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستانیش دووبارە‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬هەر وەك لەو‬ ‫شەڕە شومەی پارتەكانی‬ ‫باشوری كوردستانیش‬ ‫توركیا دەستێكی‬ ‫بااڵی هەبوو لە جۆشدانی‬ ‫ئاگرەكە‬

‫“‬

‫كوردۆ شواني ‬

‫بپارێزێت‪ ،‬لە كاتێكدا بەئاشكرا پیالن و دەست‬ ‫تێوەردانی واڵتان بونی هەبووە و تائێستاش هەیە‬ ‫بۆ ئەوەی كورد بەپێی خواست و بەرژەوەندی‬ ‫ئ��ەوان جموجۆڵ بكات‪ ،‬واڵتانی رۆژئ��اوا یان‬ ‫روونتر بڵێن واڵتانی ئەندامی هاوپەیمانی ناتۆ‬ ‫بە رابەرایەتی ئەمریكا بۆ ئەوەی شەرعیەت بە‬ ‫دەستێوەردانەكانی خۆیان بدەن لە هەر واڵتێكدا‬ ‫سەرەتا چاوپۆشی دەكەن لە كۆمەڵكوژكردنی‬ ‫خەڵكی سڤیل تاكارەساتی خۆێناویتر رووبدات‬ ‫رێگای دەستێوەردانی ئەوانیش خۆشتر دەبێت‪،‬‬ ‫كاتێكیش رێگری لە دەسەاڵتی خوێرێژ و ستەمكار‬ ‫دەكەن دیسان بەرژەوەندیەكانی خۆیان لە پێش‬ ‫هەموو شتێكەوەیە‪ ،‬راستی ئەم وتەیەش لە واڵتە‬ ‫عارەبیەكاندا بە روونی و ئاشكرایی دەبینرێت‪،‬‬ ‫ئەوەی ناوی بەهاری عەرەبییان لێی ناوە هێشتا لە‬ ‫هیچ یەك لەو واڵتانەی سەرۆكە دیكتاتۆرەكانیان‬ ‫وەالنراوە و رژێمەكەیان رووخاوە ئاسودەیی بۆ‬ ‫گەل بەدی نەهاتووە‪ ،‬هەرچەندە بانگەشەی‬ ‫ئ��ەوە دەكرێت سەرهەڵدانەكان سەرهەڵدانی‬ ‫خۆرسكی جەماوەریە و ئەنجامی ستەم و‬ ‫نادادپەروەریەكانی دەسەاڵتدارە خۆسەپێنەكانە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم گومان ل���ەوەدا نییە لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫دەستی هیزەكانی ناتۆی لە پشتەوەیە‪ ،‬هەر‬ ‫سەرهەڵدانێك لە سەر بنەمای بەرژەوەندیەكانی‬ ‫گەل دروست بێت و بە پشتوپەنای هێز و توانای‬ ‫خودی گەل ئەنجام بدرێت بێگومان ئەنجامێكی‬ ‫باشی دەبێت و رەنگدانەوەی ڕەنج و ماندوبون‬ ‫و دواج���ار ب��ەرژەوەن��دی گشتی گەلیشی لێ‬ ‫بەدیدەكرێت‪ ،‬ئەگەر پێچەوانەكەشی بێت بە‬ ‫پشتبەستن بە هێزی دەرەكی راپەڕین بكرێت‪،‬‬ ‫ئەگەر بێ بەرهەمیش نەبێت ئەوا بەشی شێر‬ ‫لە دەسكەوتەكانی راپەڕین بۆ هێزی دەرەكی‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئێستا گەلی كورد لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لە دووڕێیانێكدایە‪ .‬یەكەم؛ بە پشتبەستن بە هیز‬ ‫و تواناكانی خۆی دەسكەوتەكانی بەدەستبێنێت‬ ‫و لە هەر گۆڕانكاریەكی سوریادا مافە ڕەواكانی‬ ‫خەڵكی رۆژئاوای كوردستان بپارێزێت‪ .‬دووەم؛‬ ‫دەبێت سیاسەت و ستراتیژی خۆی لە ناو‬ ‫چاوەڕوانی سۆز و بەزەیی هێزە دەرەكییەكاندا‬ ‫نەبێت كە لە پاشماوەی دەسكەوتەكانی خۆیان‬ ‫شتێكی پێببەخشێت‪ .‬بێگومان سەبارەت‬ ‫بەكورد هەڵبژاردنی خاڵی یەكەم زۆر گرنگ‬

‫و پێویستە‪ .‬ئەگەر بۆ هەر واڵتێكی تر خاڵی‬ ‫دووەم پەیڕەو بكرێت هاواڵتیان چاوەڕوانی‬ ‫هیمەتی هیزە رۆژئاوایەكان بن بۆ رزگار كردنیان‬ ‫لە ستەمكاران‪ ،‬بۆ گەلی كورد لە جێی خۆیدا‬ ‫نییە و هیچ ئەنجامێكی باشی لێناكەوێتەوە‪،‬‬ ‫هۆكارەكەشی ئەوەیە جگە لەوەی هێزی دەرەكی‬ ‫درك بەمەینەتی و ئازارەكانی خەڵكی ستەمدیدە‬ ‫ناكات‪ ،‬هاوكات حكومەتێكی وەك توركیا‬ ‫خاوەن رۆڵی بەرچاوە لە چوارچێوەی هێزەكانی‬ ‫ناتۆدا‪ ،‬ئیدی چۆن چاوەڕوانی كارێكی باش لە‬ ‫هاوپەیمانەكانی ناتۆ و رۆژئاوا دەكرێت بۆ گەلی‬ ‫كورد لە رۆژئ��اوای كوردستان‪ ،‬گومان لەوەدا‬

‫نییە هێزە رۆژئاوایەكان بەڕابەرایەتی ویالیەتە‬ ‫یەكگرتووەكانی ئەمریكا كە ئێستا لە هەوڵی‬ ‫البردنی دەسەاڵتە سەركوتكەرەكەی بەشار‬ ‫ئەسەددان لە هەموو حاڵتێكدا بەرژەوەندیەكانی‬ ‫حكومەتی توركیا لە بەرچاو دەگ��رن‪ ،‬نەك‬ ‫مافی خ��وراوی ك��وردی ستەمدیدە‪ ،‬هەر وەك‬ ‫چۆن هەمیشە چاویان لە تاوانە قێزەوەنەكانی‬ ‫حكومەتی توركیا پۆشیوە كە لە باكوری‬ ‫كوردستان ئەنجامی ئەدات‪ ،‬حكومەتی ئاكەپە زۆر‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بێشەرمانە و بە ئاشكرا تاوانی دژبە مرۆڤایەتی‬ ‫ئەنجام ئەدات و چەكی یاساخ بەكار دێنێت لە‬ ‫دژی كورد كە هاواڵتی واڵتەكەی خۆیەتی و‬ ‫نوێنەری هەڵبژێردراوی گەل دەستگیر دەكات و‬ ‫دەیان پارێزەر و دەیان رۆژنامەوان و هەزاران‬ ‫چاالكی سیاسی و چاالكی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫دەسگیر ك��ردووە‪ ،‬تەنها تاوانیان ئەوەیە كە‬ ‫كوردن و داكۆكی لە مافە رەواكانی گەلی خۆیان‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئەو تاونكاریانەی حكومەتەكەی ئاكەپە‬ ‫هاوكاتە لە گەڵ بانگەشە چەواشەكاریەكانی كە‬ ‫خۆی وەك خەمخۆر و داكۆكیكار و فریادڕەسی‬ ‫گەالنی سوریا پێناسە دەكات‪ ،‬سەرەڕای كارە‬ ‫نامرۆڤایەتیەكانی لە باكوری كوردستان بەردەوام‬ ‫لە هەوڵی ئاژاوەگێڕیدایە لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫و دەیەوێت ناكۆكی و دووبەرەكی لە نێوان پارتە‬ ‫كوردیەكاندا ساز بكات‪ ،‬بە تایبەتی دەخوازێت‬ ‫ئاستەنگی بۆ كار و خەباتی پارتی یەكێتی‬ ‫دیموكراتی كە گەورەترین پارتی ئەوبەشەی‬ ‫كوردستانە دروس��ت بكات و پارتەكانی تر‬ ‫لە دژی بەكار بێنێت ب��ەوەی كە بانگهێشتی‬ ‫ئەستەمبوڵیان دەكات و بەڵێنی هاوكاریان پێ‬ ‫ئەدا‪ ،‬دیارە ئەو پیالنگێڕیەش زیانێكی گەورە بە‬ ‫گەلی كورد دەگەیەنێت و ئەگەر بەهەستیاریەوە‬ ‫پارتە كوردیەكان رووبەروی پیالنەكان نەبنەوە‪،‬‬ ‫ئەزمونە تاڵەكەی ساڵی نەوەدەكانی باشوری‬ ‫كوردستان لە رۆژئ��اوای كوردستانیش دووبارە‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬هەر وەك لەو شەڕە شومەی پارتەكانی‬ ‫باشوری كوردستانیش توركیا دەستێكی بااڵی‬ ‫هەبوو لە جۆشدانی ئاگرەكە‪ ،‬هێشتا رژێمەكەی‬ ‫بەشار ئەسەد ن��ەرووخ��اوە توركیا هەراسان‬ ‫و شێتگیرە بووە ل��ەوەی كورد چاالكی خۆی‬ ‫سەربەخۆیانە ئەنجام ئەدات وەك عەرەبەكان‬ ‫كۆمەڵكوژ ناكرێت‪ ،‬كردنەوەی خوێندنگەی كوردی‬ ‫و ناوەندی رۆشنبیری و كەلتوری و دام و دەزگای‬ ‫جۆراوجۆر لە الیەن پارتی یەكێتی دیموكراتی و‬ ‫گەلەوە هەروەها هەڵبژاردنی ئەنجومەنی گەل لە‬ ‫زۆربەی شار و گوندەكانی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫ئەوەندەتر دوژمنانی ك��وردی بێزار ك��ردووە‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە گەلەكەمان زۆر وریا و ئاگادار‬ ‫بێت لە پیالنی پیالنگێڕان و هەوڵی پاراستنی‬ ‫ئەو دەسكەوتانە بدات كە بەدستی هێناوە و‬ ‫بەردەوامی بە خەبات و تێكۆشانەكانیان بدەن‬ ‫بۆ بەدی هێنانی سەرجەم هیوا و خواستەكانی‬ ‫گەلی ك��ورد‪ ،‬باشترین خەبات و بەرخۆدان‬ ‫ئەوەیە بە پاڵپشتی هێزی گەل بەئەنجام بگات‬ ‫نەك بە هاوكاری هێزی دەرەكی‪ ،‬بەدڵنیایەوە‬ ‫رۆژئاوایەكان هیچیان پێ نییە بۆ رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان؟!!‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪31‬‬

‫وتار‬

‫كێشە رەواكەی گەلی كورد لە نێوان‬ ‫دەستوری كەمالیست و ڕیفۆرمی ئاكەپە‬

‫موسلیح ئەحمەد ‬

‫من وەك��و مرۆڤێكی ك��ورد خۆم و خامەكەم‬ ‫بەگیان و دڵ و خوێن لە خزمەتی ئەم كەس‬ ‫و الیەنانەدام كە رۆژێك لە ڕۆژان بەوتەیەك‬ ‫یاخود بە پیتێكی نوسین یان بە نانێكی وشك‬ ‫و مەتارەیەك ئاو و گوللەیەك و فرمێسك و‬ ‫دلۆپی ئارەقەیەكی ماندووبون بەرگریان لە ماف‬ ‫و ژێردەستەیی و كێشەی ڕەوای گەلی كورد‬ ‫ك��ردووە لە هەر چ��وار پارچەی كوردستان‪،‬‬ ‫الی من پیرزی و خۆشەویستی نەتەوەیی لە‬ ‫س��ەروی كۆی خۆشەویستی و پیرۆزیەكانە‪،‬‬ ‫چونكە گەر نیشتیمانێكی ئازادت نەبێت ئەوە‬ ‫ژیانێكی شەڕەفمەندانە و دینێكی تەندورست و‬ ‫قەبووڵكراویشت نابێت‪.‬‬ ‫ئەم توركانەی ئەمڕۆ هیچ مافێكی مرۆڤبوون‬ ‫و كوردبوون بە گەلی كورد ڕەوا نابینن‪ ،‬ئەوە‬ ‫خۆیان میوانن لە واڵتەی ئیستای توركیا‪ ،‬چونكە‬ ‫توركەكان خۆیان لە ئاسیای ناوەڕاستی بچوك‬ ‫لە سەر پشتی والخ (‪ )912‬ساڵ لەمەوبەر وەكو‬ ‫كۆچەر و میوان هاتوونەتە ئەم ناوچەیە‪ ،‬دواتر بە‬ ‫هۆی داگیركردن و بە پشتیوانی ئیمپراتۆریەتی‬ ‫بەریتانیایی و ئەڵمانی جێگیربوون‪ ،‬تورك نە‬ ‫خاوەنی مێژوو بووە‪ ،‬نەخاوەنی كەلتوور‪ ،‬ئەوەی‬ ‫باسی لێوە دەكەن هی مەدیاكان و ئەرمەنەكان‬ ‫و گەالنی تری هەرێم و ناچەكە بووە‪ .‬سەرەتای‬ ‫پێكهاتەی تورك لە چەندین ن��ەژادی جیا لە‬ ‫ناوچەی مەنگۆلیای نێوان ڕوسیای قەیسەری‬ ‫و چینی میللی بووە‪ ،‬توركەكان تەنانەت پیتی‬ ‫نوسینیشیان نەبووە‪ ،‬لە گەل ئەوەی خۆیان‬ ‫بوونەتە داگیركەر‪ ،‬لەهەمانكاتیشدا بەقێزەونترین‬ ‫شێوە ڕووبەرووی گەلی كورد دەبنەوە تەنانەت‬ ‫مافە سەرەتاییەكانیش بەگەلی كورد ڕەوا نابینن‪،‬‬ ‫وەكو دەروازەی بابەتەكە بە پێویستم زانی ئەم‬ ‫كورتە مێژووە بخەمە بەر دیدی خوێنەر‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی كەوا كۆماری توركیا لەسەر وێرانە‬ ‫و هەڵپەرستی خەالفەتی عوسمانی هاتە ئارا‪،‬‬

‫خەالفەتێك كە بەدرێژایی قەلەمڕەوی خۆی سلی‬ ‫نەكردۆتەوە لە چەواشەكردن و دژایەتی كردنی‬ ‫كەلی كورد بەناوی پیرۆزیەتی ئاین‪ ،‬بە روخانی‬ ‫خەالفەت و گرتنە دەستی جلەوی فەرمانڕەوایی‬ ‫لەالیەن مستەفا ئەتاتورك و هاوبیرەكانی نە‬ ‫وەك كیشەی گ��ەل��ی ك���ورد ب��ە ئاراستەی‬ ‫چارەسەركردن هەنگاوی نەنا‪ ،‬بەڵكو ئەمجارە لە‬ ‫ژێر قەلەمڕەوی دەسەاڵتی بەناو عەلمانیەتەوە‬ ‫برین و كێشەكانی گەلی كورد قۆلتر و سەختتر‬ ‫بوونەوە‪ ،‬ئەم سیاسەتەی كەمالیستەكان لە دژی‬ ‫گەلی كورد پراكتیزەیان كرد لە دوورو نزیكەوە‬ ‫لە گەل عەلمانیەت ناگونجێت و هیچ كۆنتاكێكی‬ ‫لە گەڵ عەلمانیەتی ڕاستەقینەدا نەبوو‪ ،‬چونكە‬ ‫دەسەاڵتی نەژادپەرستی كەمالیست هەر لە‬ ‫س��ەرەت��اوە دەوڵەتێكی داڕشتبوو دوور لە‬ ‫سیاسەتی دیموكراسی و عەلمانیەت‪ ،‬چونكە لە‬ ‫ژێر چەتری ئەم دەوڵەتە جگە لە تورك و زمانی‬ ‫توركی هیچ زمان و ڕەگەز و كەلتوورێكی تر‬ ‫مافی بوون و ژیانی نەبێت‪ ،‬تورك بوون بە تەنها‬ ‫بنچینەی ئایدیۆلۆژی ناسیۆنالیزمی تورك نەبوو‪،‬‬ ‫بەڵكو كرایە پێوەری هاوالتیبوون‪ ،‬توركیزمیش‬ ‫بووە تاك كەلتوور و پێوەری سیاسی و ئاینی‬ ‫ن��وێ دەوڵ����ەت‪ ،‬ئ��ەم دی���دە ه��ەل��پ��ەرس��ت و‬ ‫تۆتالیتاریەش لەدەستوری ئەم واڵتە جێگیر كرا‪،‬‬ ‫لە م��اددەی دووەم��ی دەستوردا دەڵێت زمانی‬ ‫تورك زمانی دەوڵەتە‪ ،‬لە ماددەی(‪ )68‬هەموو‬ ‫ت��ورك��ێ��ك ب��ە ئ����ازادی ل��ە دای���ك دەب���ن‪ ،‬لە‬ ‫ماددەی(‪ )69‬هەموو توركێك لە بەرامبەر یاسا‬ ‫یەكسانن‪ ،‬م���اددەی(‪ )88‬ك��ۆی دانیشتوانی‬ ‫توركیا بە ب ‌ێ جیاوازی ئاینی و نەژادی گشتیان‬ ‫توركن‪ ،‬بەم تێڕوانینە هۆڤیانەی كەمالیستەكان‬ ‫بۆ كێشەی كورد كۆی دەروازەك��ان��ی بەڕووی‬ ‫كرانەوە و دیالۆگ داخست‪ ،‬لە بەرامبەریشدا‬ ‫كۆی سیاسەت و پیالنەكانی لە دژی گەلی كورد‬ ‫پراكتیزە كرد و كاری كرد بەمەبەستی سڕینەوەی‬ ‫كۆی هیما نەتەوەییەكانی گەلی كورد‪ .‬ئەوەی‬ ‫جێگای هەڵوێستە لەسەر كردنە ئەوەیە كە كۆی‬ ‫ئ��ەم سیاسەت و ب��ری��ارە ن��ەژادپ��ەرس��ت و‬ ‫ئەماتۆریانەی دەسەاڵتدارانی توركیا نەیانتوانی‬ ‫جیاوازییە نەتەوەییەكان لە قالبی نەژادپەرستی‬

‫توركچیەتیدا كاڵبكاتەوە‪ ،‬بەڵكو بە پێچەوەانەوە‬ ‫ك��وردەك��ان ل��ە ژێ��ر سیاسەتی ئیستبداد و‬ ‫تۆتالیتاری توركیا لە هەلومەرجێكی ئێجگار‬ ‫سەخت و ب ‌ێ ئومێدیدا كەلتوور و زم��ان و‬ ‫كوردبوونی خۆیان پ��اراس��ت‪ ،‬تا وای لێهات‬ ‫بەڕێبەرایەتی ڕێزدار عبدوڵاڵ ئۆجەالن و هاو‬

‫“‬

‫تورك بوون بە تەنها‬ ‫بنچینەی ئایدیۆلۆژی‬ ‫ناسیۆنالیزمی تورك‬ ‫نەبوو‪ ،‬بەڵكو كرایە‬ ‫پێوەری هاوالتیبوون‪،‬‬ ‫توركیزمیش بووە تاك‬ ‫كەلتوور و پێوەری سیاسی‬ ‫و ئاینی نوێ دەوڵەت‪،‬‬ ‫ئەم دیدە هەلپەرست و‬ ‫تۆتالیتاریەش لەدەستوری‬ ‫ئەم واڵتە جێگیر كرا‬

‫“‬

‫سەنگەرەكانی پارتی كرێكاران لە دایكبوو‪ ،‬لە‬ ‫دایكبوونی ئەم پارتە زەرورەتێكی مرۆیی و‬ ‫نەتەوەیی بوو‪ ،‬چونكە لە دایكبوونی ئەم پارتە‬ ‫ئومێد و هەناسەیەكی ئ��ازادی بەگەلی كورد‬ ‫بەخشی‪ ،‬لە گەڵ ئەوەی دەسەاڵتی توركیا كۆی‬ ‫ئامرازەكانی دژایەتی و سەركوتكردنی لە ئامێز‬ ‫گرت بۆ سەركوتكردنی ئەم پارتە‪ ،‬بەاڵم نە وەك‬ ‫هەر نەتوانرا ئەم ئامانجەیان بێننە دی‪ ،‬بەڵكو‬ ‫رۆژ بەرۆژ ئەم پارتە تا ئەم ساتەوەختەش لە‬ ‫گەشەكردندایە‪ ،‬دەشبینین كە مالیستە بە ناو‬ ‫عەلمانیەكان رۆژبەرۆژ لە پوكانەوەی زیاتردان‪،‬‬ ‫بە فاكتەری ئ��ەو بنەمایەی كە وا پەكەكە‬ ‫بەرلەوەی شۆڕشێكی چەكداری و نەتەوەیی بێت‬ ‫قوتابخانەیەكی فیكری موڕاڵییە‪ ،‬كە كۆی‬ ‫مرۆڤەكان بەجیاوازی رەنگەكانی ن��ەژادی و‬ ‫كەلتووری و ئاینی و مەزهەبی و ڕەگەزی دەتوانن‬ ‫لەم قوتابخانەیە ب ‌ێ وێنەیە ج ‌ێ بگرن‪ .‬هەر وەكو‬ ‫لەسەر ئەم بنامایانەش جێیان گرتووە و بە‬ ‫شێوەی پڕاكتیكیش ئەمە سەلمێندراوە‪ ،‬لە گەڵ‬ ‫ئەم سیاسەتە نەهیلیزمەی كە دەسەاڵتی بەناو‬ ‫عەلمانی كەمالیست بەرامبەر گەلی كورد‬ ‫پراكتیزەی كرد نەیتوانی گەلی كورد ب ‌ێ ئیرادە‬

‫بكات‪ ،‬دووای سەرنەكەوتنی حیزبە بەناو‬ ‫عەلمانیەكان و چ��ەواش��ەك��ردن��ی هاواڵتیان‬ ‫بەفاكتەری سۆزی ئاین لە الیەن سەرانی ئاكەپەی‬ ‫ئیسالمی سیاسی توانی بەپلیكانەی ئاین بگاتە‬ ‫دەس��ەاڵت‪ ،‬گەیشتنی ئەم پارتە ئیسالمیە لە‬ ‫سەرەتادا جێگای ئومێدێكی گەورە بوو‪ ،‬چ لە‬ ‫ناوخۆی توركیا چ لە ئاستی دەرەوە كەسانێكی‬ ‫زۆر ئومێدی گەورەیان بە پارتی ئاكەپە هەبوو‪،‬‬ ‫ئومێدەكان لە سەر ئەم بنەما و تێروانینانەوە‬ ‫بوون كە ئەم پارتە خاوەنی دیدێكی ئیسالمییە‪،‬‬ ‫لە ئاینی ئیسالمیش نەژادپەرستی و سەركوتكردن‬ ‫و مرۆڤكوژی یاساغ و ح��ەرام و تاوانە‪ ،‬بەم‬ ‫فاكتەرانە ئەم پارتە النی كەم دەتوانێت ئەگەر‬ ‫بەدیدێكی ئایینی ئەم سیاسەتەی خوێنڕێژی و‬ ‫سەركوتكردن و ماف زەوتكردن و نەژادپەرستی‬ ‫كەم بكاتەوە یا خۆد كۆتایی پێبێنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زۆرینەی كەسە روناكبیرەكان ڕەشبین بوون بە‬ ‫سیاسەت و هاتنە دەسەالتی ئەم پارتە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی بەدرێژایی مێژووی ئیسالم هیچ كاتێك‬ ‫گەلی كورد لە ژێر قەڵەمڕەوی بیاوانی ئایین‬ ‫نەیانتوانیوە هەناسەی ئازادی هەڵمژن و ئازادانە‬ ‫پێناسە نەتەوەییەكانیان نمایش بكەن‪ ،‬لە گەڵ‬ ‫دڵسۆزی و وەفاداری گەلی كورد بۆ ئاین دراوسێ‌‬ ‫موسڵمانەكانی گەلی ك��ورد هیچ كاتێك ئەم‬ ‫دڵسۆزیەیان بەبنەما نەگرتووە بۆ ئ��ەوەی‬ ‫مامەڵەیەكی مرۆڤدۆستانە لە گەڵ گەلی كورد‬ ‫بكەن و دان بە مافە ڕەواكانی دابنیێت‪ ،‬هەر‬ ‫وەكو بینیمان سەرانی ئاكەپەی ئیسالمی لە بڕی‬ ‫چارەسەری كێشەكان و دەربازكردنی توركیا لەم‬ ‫ش��ەڕ و كوشتارە ئ��ەوە ل��ە پ��اڵ سیاسەتی‬ ‫دووژم��ن��ك��اران��ەی نەژادپەرستی كەمالیستی‬ ‫سیاسەتی عیلمانی و ئیسالمیش لە بەرامبەر‬ ‫بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی گەلی كورد پەكەكە‬ ‫پڕاكتیزە دەكات‪ ،‬سەرانی ئاكەپە نە وەك هەر‬ ‫ن��ای��ەوێ��ت ڕی��ف��ۆرم ل��ە دەس��ت��وری كالسیكی‬ ‫كەمالیستدا بكەن‪ ،‬بەڵكو بەناوی خودا و دین‬ ‫پیرۆزیەت ئەدەن بەم ماددانەی دەستوور كە‬ ‫جگە لە نەتەوە و كەلتور و زمانی تورك دان بە‬ ‫هیچ كەلتوور و زمان و مافی نەتەوەكانی تردا‬ ‫نانێت‪ ،‬ئاكەپە بەمەش نەوەستاوە كەوا كۆی ئەم‬ ‫سیاسەت و بڕیارە كالسیكیانەی كەوا دەسەاڵتی‬ ‫كەمالیست لەسەری دامەزراوە لە بەرامبەر گەلی‬ ‫كورد پڕاكتیزەی دەك��ات‪ ،‬بەڵكو لە نموونەی‬ ‫عوسمانیەكان سیاسەتی بەناو ئاینیش لە دژی‬ ‫گەلی كورد ئیدامە(درێژە) پێدەدات‪ ،‬لە الیەكەوە‬ ‫ئەردۆغان دەڵێت گەلی كورد موسلمان نین و‬ ‫زەردەشتین‪ ،‬لە الیەكی تریشەوە مووفتیەكانیان‬ ‫لە نمونەی گولەن لە پەنای پ��ەردەی ئایین‬ ‫بانگەشەی ئەوە دەكەن كە پێویستە ماڵ بە‬

‫ماڵی ك��وردان بگەڕێین و بچینە ناوخوێنی‬ ‫دەمارەكانیان‪ ،‬چونكە ك��وردەك��ان تەنانەت‬ ‫مەزهەبەكانی ئیسالمیش ناناسن‪ ،‬ئەم جۆرە‬ ‫چەواشەكاری و بانگەشانەش بۆ ئەم مەبەستەیە‬ ‫كە وا پیالن و دوژمنكاریە نەژادپەرستەكانیان لە‬ ‫ژێر پەردەی ئیسالم پەردەپۆش بكەن‪ ،‬مەگەر نا‬ ‫ئاخۆ كێشەی گەلی ك��ورد لە گ��ەڵ سەرانی‬ ‫ئاكەپەی ئیسالمی كێشەی میرات و تەالق و مارە‬ ‫بڕینە تاكو پێویست بەناسینی مەزهەبەكان‬ ‫بكات‪ ،‬یاخۆت ئایا ئەم شەمشەمە كوێرانەی‬ ‫ێ بە بنەما ئایینیەكان ئەدەن و ڕیزیان‬ ‫ئاكەپە گو ‌‬ ‫بۆ دادەن��ێ��ن؟ ئایا ئەم سیاسەتە هۆڤیانەی‬ ‫سەرانی ئاكەپە لە بەرامبەری گەلی كورد‬ ‫ئیدامەی پێدەدات لە كام بنەمای ئایینی شوێن‬ ‫ێ بە‬ ‫دەگریت؟ دەبینی سەرانی ئاكەپە گو ‌‬ ‫فەرمایشتەكانی قورئان و حەزرەتی موحەمەد‬ ‫نادات‪ ،‬قورئان دەفەرموێت كوشتنی كەسێك‬ ‫وەكو ئەوە وایە كە كۆی مرۆڤایەتیت كوشتبێت‪،‬‬ ‫حەزرەتی موحەمەدیش دەفەرموێت موسڵمان‬ ‫ئەو كەسەیە كە موسڵمانان لە دەست و زمانی‬ ‫ئەمین و پارێزراو بن‪ ،‬ئەوەی جێگای خۆشحالییە‬ ‫ئەوەیە كەوا گەلی كورد لە بەرامبەری پیالنە‬ ‫گاڵوەكانی ئاكەپە وشیارە و لە سەر پێیە چیتر‬ ‫ناتوانرێت چەواشە بكرێت‪ ،‬پێویستە ئەوانەی‬ ‫چەواشەش كراون بەخۆدا چونەوەیەكی جددی‬ ‫بكەن لەسەر بنەمای كوردبوون و زمانی دایك‬ ‫هەڵوێست بنوێنن و بێنە مەیدانی تێكۆشان بۆ‬ ‫بەرەنگاربوونەوە و وەدەنگ هاتن لە ئاست كۆی‬ ‫ئەم پیالن و سیاسەتە گاڵوانەی بۆ لە ناوبردنی‬

‫“‬

‫قوتابخانەی ئاپۆچییەتی‬ ‫قوتابخانەیەكی‬ ‫گشتگیر و مرۆڤایەتییە‬ ‫لەهەمانكاتیشدا‬ ‫بەرگریكارێكی‬ ‫سەرسەخت و سەرەكی‬ ‫مافی ڕەوای گەلێكە‬

‫“‬

‫وتار‬

‫‪32‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی پەكەكە و دابڕین لە‬ ‫گەلی كورد پڕاكتیزە دەكەن‪ ،‬چونكە دووژمنان‬ ‫لەوە بێ ئاگا نین ئەگەر بتوانن گەل و پەكەكە‬ ‫لە یەك جیابكەنەوە ئەوە ئەوكات گەلی كورد‬ ‫وەكوو ڕانە مەڕی بێ شوان ئەبینرێت‪ ،‬ئەوكات‬

‫دووژمنانیش وەكو گورگی دەم بەخوێن چۆن‬ ‫بیانەوێت وا مامەڵە دەك���ەن‪ ،‬ب���ەاڵم ئەم‬ ‫هەوڵدانانەی دووژمنانی كورد لە ڕابردوودا نەزۆك‬ ‫بووینە لە داهاتوشدا نەزۆكتر دەبن‪ ،‬بەمەش جگە‬ ‫لە شەرمەزاری و بەكوشتدانی سەربازی تورك و‬ ‫بەهەدەردانی سامانی ئەو واڵتە شتێكی تریان‬ ‫دەستناكەوێت‪ ،‬چونكە پەكەكە گەلە و گەلیش‬ ‫پەكەكەیە وەك��و دەم���ار و خوێن ئاوێتەی‬ ‫یەكتربوون‪ ،‬بەاڵم لەناوچونی پەكەكە نەوەك‬ ‫ه��ەروا كارێكی ئاسان نییە‪ ،‬بەڵكو كارێكی‬ ‫محاڵیشە‪ ،‬چونكە ئەم پارتە پشتگیریكەرێكی‬ ‫گەورەی جەماوەری هەیە چ لە كوردستانی باكور‬ ‫چ لە پارچەكانی تر و واڵتانی دەرەوە‪ ،‬جگە‬ ‫لەوەی قوتابخانەی ئاپۆچییەتی قوتابخانەیەكی‬ ‫گشتگیر و مرۆڤایەتییە لەهەمانكاتیشدا‬ ‫بەرگریكارێكی سەرسەخت و سەرەكی مافی‬ ‫ڕەوای گەلێكە كە لە دورستبوونی كۆماری‬ ‫توركیای بەناو عەلمانی تا ئەم چركەساتە‬ ‫هەمیشە كار ك��راوە بۆ سڕینەوەی كۆی ئەو‬ ‫هیمایانەی كوردایەتی و لەناو بردنیان و پێنەدانی‬ ‫سادەترین مافی ژیان وەكو نەتەوەی دووەم‪،‬‬ ‫جگە لەمەش ئەمەریكاش نایەوێت پەكەكە چیای‬ ‫قەندیل چۆل بكات و ئەم چیایە سەختە ببێتە‬ ‫مۆڵگەی گروپە چەكدارە ئیسالمییەكان‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫تریشەوە ئەیەوێت توركیا هەمیشە كێشەی‬ ‫ناوخۆ هەبێت بۆ ئەوەی بەشێوەیەك لە شێوەكان‬ ‫توركیا چاوێكی هەر لە دەستی ئەمەریكا بێت‪،‬‬ ‫توركیا لە چەندین الیەنەوە توشی قەیرانی‬ ‫سیاسی بووە‪ .‬دەبینین جگە لەو ملمالنێیەی‬ ‫ئیسالمی و عەلمانیەكانی ناوخۆی توركیا لە گەڵ‬ ‫واڵتی ئیسرائیلیش پەیوەندی ئالۆزە ئەمەش وا‬ ‫دەكات كار بكاتە سەر پەیوەندی توركیا لە گەڵ‬ ‫ئەوروپا و ئەمریكا‪ ،‬چونكە گومان لەوەدا نییە‬ ‫كەوا واڵتی ئیسڕائیل لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫ئاوێنە و باوەڕ پێكراوی ئەوانە‪ ،‬لەالیەكی ترەوە‬ ‫لە گەڵ یەكێتی ئەوروپا كێشەی وەرگرتنی‬ ‫بەئەندام بوونی هەیە‪ ،‬تاوەكو توركیاش دان بە‬ ‫مافە ڕەواكانی گەلی كورددا نەنێت لەوە تێنەگات‬ ‫كە وا ڕێگای بەئەندام بوون لە زیندانی ئمڕالییەوە‬ ‫تێپەڕ دەبێت بە ب ‌ێ گەڕانەوە بۆ ئازادكردنی‬ ‫ڕێبەر ئاپۆ ناتوانرێت كیشەكان چارەسەر بكرێن‪،‬‬ ‫خەونی بەئەندام بوونی لەم یەكێتیە نایەتە دی‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەی ناكرێت واڵتێك لە گەڵ پەیرەوكردنی‬ ‫ئەم جۆرە سیاسەتە تۆتالیتاریە و زیندانی كردنی‬ ‫ڕیبەری میللەتێك و ژێر پ ‌ێ خستنی ماف و‬ ‫داخوازیەكانی و هەبوونی ئەم هەموو كێشەیە‬ ‫ببێتە ئەندامی ئەم یەكێتییە‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە‬ ‫كێشەی قوبرسیشی لە گ��ەڵ یۆنان هەیە و‬ ‫نەیتوانیوە چ��ارەس��ەری بكات‪ ،‬لە پال كۆی‬

‫ئەمانەی ئیشارەم پێدا ئاكەپە تمووحی ئەوەشی‬ ‫هەیە وەك میراتگرێكی عوسمانی ببێتە پێشەنگی‬ ‫واڵتە سونیەكان‪ ،‬ئەمەش وادەكات لە گەڵ واڵتی‬ ‫ئێرانی شیعە مەزهەب پەیوەندیەكانی ئالۆز بێت‪،‬‬ ‫پەكەكە و تیرۆر‬ ‫لە پاڵ كۆی ئەم سیاسەتە نەزۆك و تیرۆریست و‬ ‫دووژمنكاریانەی ئاكەپە دەبینین پەكەكە و ڕێبەر‬ ‫ئاپۆ بۆ چەندین جار دەستی ئاشتیان درێژكردووە‬ ‫و ئاگربەستی تاك الیەنەیان ڕاگەیاندووە‪ ،‬ئایا‬ ‫جگە لە یاسای سەرمایەداری و سەردەست بە‬ ‫كام یاسا ڕەوایە بە بزوتنەوەیەكی ڕزگاریخواز‬ ‫بگوترێت تیرۆریست و بخرێتە خانە و لیستی‬ ‫تیرۆر؟ ئەگەر واڵتانی سەردەست ڕاست دەكەن‬ ‫ئەم پارتە تیرۆرستە بۆ چی ئەندام و كادیرەكانیان‬ ‫لە واڵتانی ئەوڕوپا و ئەمریكا دەستگیر ناكەن؟‬ ‫ئەگەر بەویژدانن و مرۆڤبوون بكەنە پێوەر وەكو‬ ‫ئەوەی ئەمریكا و یەكیەتی ئەوڕوپا بانگەشەی بۆ‬ ‫دەكەن بەكام یاسای سەماوی و زەمینی پارتێك‬ ‫كە خاوەنی كێشەیەكی ڕەوای نەتەوەیەكە كە‬ ‫كۆی مافی مرۆڤبوونی ل ‌ێ زەوت كراوە ناهێڵن‬ ‫هەناسەی ئ���ازادی هەڵمژی‪ ،‬ئ��ەم پارتەش‬ ‫ئەیەوێت ئەم میللەتە ئ��ازاد بكات و بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە تێدەكۆشێت و لە سەر ئەم پڕەنسیپانە‬ ‫دامەزراوە و بۆتە بەربەست لە بەر دەم سیاسەتی‬ ‫(ئاسیمیالسیۆن) ی دەسەاڵتی نەژادپەرستی‬ ‫توركیا‪ ،‬بە كامە پەرتووكی سەماوی و كامە‬ ‫دەقی بەیاننامە نێونەتەوەییەكان‪ ،‬پارتێك كە بۆ‬ ‫ئازادی و مافی گەلەكەی بێوچان خەبات دەكات‬ ‫بە تۆمەتی كوردبوون ڕێبەرەكەی ڕووب��ەڕووی‬ ‫پیالنی گەلەكۆمەی نێونەتەوەیی ببێتەوە و‬ ‫بەقێزەونترین شێوە ڕادەستی سەرسەختترین‬ ‫دوژمنی بكرێتەوە و بخرێتە زیندانی تاكەكەسی و‬ ‫لە سەخترین هەلومەرجدا ژیان بكات‪ ،‬دەسەالتی‬ ‫توركیا خۆشیان ئەمە دەزان��ن كەوا مرۆڤێكی‬ ‫تیرۆرستیان زیندانی نەكردووە‪ ،‬بەڵكو خامە‬ ‫و كتاب و فەلسەفەیان زیندانی كردووە‪ .‬ئایا بە‬ ‫كامە لۆژیك رەوایە بە خامە و پەرتوك و فەلسەفە‬ ‫بگوترێت تیرۆریست و زیندانی بكرێت؟ كامانەن‬ ‫ئەم خاڵ و تاوانانەی سەرۆك ئاپۆ و پەكەكەیان‬ ‫پ ‌ێ خراوەتە لیستی ڕەشی تیرۆریستان‪ ،‬ئایا‬ ‫لەسەر ئاستی جیهان كامە پارت و كامە مرۆڤ‬ ‫بە ئاست سەرۆك ئاپۆ و پەكەكە مرۆڤدۆست و‬ ‫ئاشتیخوازن و لە مانای مرۆڤبوون و ژیانكردن‬ ‫تێدەگەن‪ ،‬لە سەرەتای هاتنە كایەوەی ئەم پارتە‬ ‫تا ئەم ساتەوەختە نە وەك بەتەنیا مرۆڤ‪ ،‬بەڵكو‬ ‫گیانلەبەرەكانی كێویش لە ژێر قەڵەمڕەو چەتری‬ ‫گەریالكان بە جوانترین شێوە مافیان پارێزراوە‪،‬‬ ‫كامانەن ئەم كاسبكار و ئەسیرو ژن و منداڵەی‬ ‫پەكەكە خەڵتانی خوێنی كردوون‪ ،‬كامانەن ئەم‬

‫تەقینەوە و چەتەیی و ڕێگریانەی كەوا پەكەكە‬ ‫ئەنجامی داون؟ بە شاهیدی ئەم هاواڵتیانەی لە‬ ‫ژێر قەلەمڕەوی گەریالكان ژیان دەكەن گەریال و‬ ‫قوتابیانی قوتابخانەی ئاپۆچییەتی بەڕەوشترین‬ ‫و دەستپاكترین و بەبەزەیترین مرۆڤن‪ ،‬هاواڵتیان‬ ‫لە كۆی بوارەكان متمانەی تەواویان بە گەریال‬ ‫ماندوو نەناسەكان هەیە‪ ،‬گەریالكان ئەمەندە‬ ‫خاوەن فەلسەفە و ئایدیۆلۆژیا و ڕەوشتێكی‬ ‫بەرزن كە ئەم هەموو كچ و كوڕە وەكو خوشك‬ ‫و برا دوور لە هیچ كارێكی قێزەون پێكەوە لە‬ ‫سەنگەری بەرگری كردندا ژیان دەكەن‪ ،‬تا ئەم‬ ‫چركە ساتەش جگە لە قوتابخانەی ئاپۆچێتی‬

‫“‬

‫گەریالكان ئەمەندە‬ ‫خاوەن فەلسەفە و‬ ‫ئایدیۆلۆژیا و ڕەوشتێكی‬ ‫بەرزن كە ئەم هەموو‬ ‫كچ و كوڕە وەكو‬ ‫خوشك و برا دوور لە‬ ‫هیچ كارێكی قێزەون‬ ‫پێكەوە لە سەنگەری‬ ‫بەرگری كردندا‬ ‫ژیان دەكەن‪ ،‬تا ئەم‬ ‫چركە ساتەش جگە‬ ‫لە قوتابخانەی ئاپۆچێتی‬ ‫هیچ قوتابخانەیەكی‬ ‫ئەقلی و نەقلی نەیتوانیوە‬ ‫پەروەردەیەكی لەم جۆرە‬ ‫بە مرۆڤ بدات‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪33‬‬

‫وتار‬

‫هیچ قوتابخانەیەكی ئەقلی و نەقلی نەیتوانیوە‬ ‫پەروەردەیەكی لەم جۆرە بە مرۆڤ بدات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫سەرانی ئاكەپە كە خاوەن دیدێكی ئیسالمین‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر لە شێوەی گەریالكان ئەم هەموو‬ ‫كچ و كوڕە تێكەڵ بەیەكتر بكات ئەوە ناتوانێت‬ ‫دەرسێكی ئەخالقی لەشێوەی پەكەكە پڕاكتیزە‬ ‫بكات‪ ،‬ئەوە سەرانی ئەم پارتە بۆ ماوەی تەنها‬ ‫ساڵێك پێویستی بە كردنەوەی چەندین خانەی‬ ‫مندااڵنی ب ‌ێ سەرپەرشت دەبێت‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪34‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كورد و گوڕانكارییەكانی سوریا‬ ‫پێش ئ��ەوەی بینە س��ەر ب��ارودۆخ��ی سوریا‪،‬‬ ‫هەموومان ئاگادار و شایەدی لەناوچوونی یەك‬ ‫بەیەكی ئەو رژێمە دیكتاتۆریانەنین كە پاشماوەی‬ ‫سەدەی بیست بوون‪ .‬بە تێكچوونی قەزافی لە‬ ‫لیبی و حوسنی موبارەك كە وەك��و ئاخرین‬ ‫فەرعەون پێناسە ئەكرا بەردەوام دەكەن‪.‬‬ ‫ئێدی ئەو قۆناخەی سیستەمی مودیرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری بەراحتی ئەیتوانی نفسی پێ‬ ‫هەڵێشكێت بۆ داشكاندنی قەیران و كیشەكانی‬ ‫سەدەی بیست لەرێ ئەو رژێمە سیخۆر و بەكرێ‬ ‫گیراوانەكە بە خۆی دایمەزرانویە بەسەرهاتووە‪.‬‬ ‫ئەم رژێمانە تەنیا باری سیستەمی سەرمایەداری‬ ‫مۆدیرنیتەیان كەم نەكردووە‪ ،‬بەڵكۆ ئەم رژێمانە‬ ‫كاتیان بەسەر هاتووە و ئەتوانین بڵێین تەفر و تونا‬ ‫و بووگن و بۆنەتە بەاڵی سەردامەزرینەرەكانیان‪.‬‬ ‫لە الیەكی ترەوە بەهووی دەوڵەمەنی سەرخان‬ ‫و بن خانی و پێگەی ژئۆپۆلیتیكی و مێژووی‬ ‫كۆنی‪ ،‬رۆژهەاڵتی ناوین بووەتە دڵی دنیا‪.‬‬ ‫ل��ە رۆژه��ەاڵت��ی ن��اوی��ن ك��ە ح��س��اس ت��ری��ن و‬ ‫مەترسیدارترین شوێنی دنیایە‪ ،‬ئەو ئێش و‬ ‫ئازارەی كە ئەم رژێمە بەكرێگیراو و دیكتاتۆر و‬ ‫مونارشیكانە كە دایانسەپاندووە بەسەر گەالندا‪،‬‬ ‫و ئەو زەبرو و گۆشارانەی كە بەرێوەی دەبەن‬ ‫لەهیچ كاتێكی مێژوودا نەگەیشتۆوەتە ئەو‬ ‫رادەیە‪ .‬بۆیە روحی راپەڕینی گەالن لە ناخەوە‬ ‫دەكۆلێت و ئەو هەڵوێستەی كە سەرمایەداری‬ ‫مۆدیرنیتە لەبەرامبەر بەم رژێمانەی وەری‬ ‫گرتووە كە وكو بەاڵیەك بۆ خۆی ئەبینێ لە‬ ‫یەكتر ناكەن‪ .‬لەالیەكی ترەوەوە رژێمە بۆگەندارە‬ ‫كۆنەكان لەناو ئەبن و لەالیەكی ترەوە كاتێ‬ ‫سەیری نوعیەتی ئ��ەو ئایدیۆلۆژیانەی كە‬ ‫دەسەاڵتن ئەكەین‪ ،‬دەزانین كە ئێدی گەالن‬ ‫بەهیچ شێوازێك نایانەوێت ئەم جلە پیسانەی كە‬ ‫دەیانەوێت لەبەریان بكەن قەبوڵ بكەن و تۆڕیان‬ ‫دەدات‪ .‬بۆیە ئێستاكە تێكۆشانێكی تازە دژ بە‬ ‫زۆلم و لێگەرینێكی نوێ دەستی پێكردووە‪.‬‬ ‫رووداوەك��ان��ی سوریا ئێستا بووەتە رۆژەڤ��ی‬ ‫سەرەكی هەموو دنیا و بەگۆمانێكی زۆریش پاش‬ ‫لە ناوچوونی سوریا‪ ،‬رژێمەكەی ئێران دەكەوێتە‬ ‫رۆژەڤ����ەوە‪ .‬ل��ە رۆژه��ەاڵت��ی ن��اوی��ن ل��ە حاڵی‬ ‫ح��ازردا دەتوانین باس لە چەند جەمسەرێك‬

‫“‬

‫مرۆڤ پێویستە نە ببێت‬ ‫بە یەدەكی سەرمایەداری‬ ‫و نەش ببێت بە یەدەكی‬ ‫رژێمی بەعسی سوریا‪.‬‬ ‫شتی راست و بەشەرەف و‬ ‫دیموكراتیك ئەوەیە كە‬ ‫گەالن لە تێكۆشانی ئازادی‬ ‫و دیموكراسیدا بە ئیرادەی‬ ‫ئازاد بێنە الی یەك و‬ ‫یەكێتی خۆیان ئاوا بكەن و‬ ‫برایەتی خۆیان بەهێز بكەن‬

‫“‬

‫ن‪ /‬زەكی شەنگاڵی ـ و‪ /‬هوشیار‪.‬ن‬

‫بكەین‪ .‬لەحاڵێكدا هێزە نەتەوەپەرەستەكان كە‬ ‫عەقڵیەتی توركیەیی و دەوڵەت ـ نەتەوەگراییان‬ ‫هەیە بەسەرۆكایەتی ئەمریكا و بریتانیا بۆنەتە‬ ‫جەمسەرێك و لەالیەكی دیكەوە روسیا‪ ،‬چین و‬ ‫دەوڵەتانێكی وەكو ئێران لەناوچەكەدا كە ئەوانیش‬ ‫لەچوارچێوەی مۆدیرنیتەی سەرمایەداریدا‬ ‫دەتوانین لە هەمان روانگەوە سەیر بكرێن لە‬ ‫هەوڵی دروستكردنی جەمسەرێكدان‪ .‬ئەمڕۆكە ئەم‬ ‫سیاسەتە جیاوازنە بە شێوازێكی ئاشكرا لەسەر‬ ‫سوریا پیادە دەكرێن‪ .‬بێجگە لەمە ئەتوانین باس‬ ‫لە سێ هێزی جیاوازتر بكەین؛ یەكەم‪ :‬سیاسەتی‬ ‫سیستەمی سەرمایەداری كە بۆ نوێبوونەوەی‬

‫بەرژەوەندییەكانی ئامادەیە پشت بەهەرچەشنە‬ ‫رێبازێكی توندوتیژی و ستەمكارانە ببەستێت‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬ئەو رژێمە دیكتاتۆر‪ ،‬بەكرێگیراوەكانیان‬ ‫كە كاتی خۆیانیان تێپەڕاندووە بۆ گەالن‬ ‫بوونەتە بەاڵ و لەسەر دەوڵەت ـ نەتەوە سورن‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬سیاسەتی پێكەوەژیانی دیموكراتیكە كە‬ ‫تێكۆشانی ئازادی و دیموكراسی بەرێوەی دەبات‬ ‫و پشت بە ئیرادەی ئازادی گەالن و پەكەكەشی‬ ‫لەناودا رێبەرایەتی ئەكەن‪.‬‬ ‫ئەتوانین بڵێین ئ��ەم سێ هێزە جیاوازەكە‬ ‫خاوەن ئیرادەی تایبەتی خۆیانن لەسەر سوریا‬ ‫تێكۆشانێكی گ����ەورەی"دژ ب��ەی��ەك" بەرێوە‬

‫دەبەن‪ .‬بێگۆمان راستی ئەوەی كە گەالن‬ ‫بەئیرادەی شۆڕشگێر‪ ،‬دیموكراتی خۆیان داهاتوو‬ ‫و ئازادی خۆیان پێك بێنن‪ .‬داسەپاندن وهەر‬ ‫مۆداخیلەیەكی دەرەك��ی بە چ بیانویەكێش‬ ‫بێت‪ ،‬لەسەر گەالن نە راست و نە مەشروعە‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی‬ ‫ئەمەشپرەنسیپێكی ن��ەگ��وڕی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی كورد"پەكەكە"یە و لەبن هەر‬ ‫هەلومەرجێكدا و هەموو كات ئەیپاریزین‪.‬‬ ‫لەسوریا ئەتوانین بەڕاشكاوانە ئەوە بڵێین كە‬ ‫ئێدی ئیمكانی ئەوەی كە رژێمی سوریا خوی‬ ‫سەرەڕاست بكات و یان بەواتایەكی دیموكراتیانە‬ ‫بگورێ نەماوە‪ .‬بۆیە بەئاسانی ئەتوانین بڵێین‬ ‫قوناخی لەناو بردنی رژێمی ئەسەد دەستی‬ ‫پێكردووە‪ .‬لەم خاڵەدا كێشە ئەوەیە كە رژێمی‬ ‫ئەسەدكەی لەناو ئەچێت‪ .‬ئەمە راستیەكە كە‬ ‫سوریا شوێنێكی تایبەت و دیاری كراوی هەیە‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناویندا‪ ،‬ئاشكرایە بۆ هەموو الیەك‪،‬‬ ‫هەر كەسە و ئەوانەی كە نایانەوێ رژێمی ئەسەد‬ ‫لەناو ببەن بەوردبینی و دقەتەوە سیاسەت بەرێوە‬ ‫دەبەن‪ .‬لەبەر ئەوەی كە هەتا هێزێكی بەدیل بۆ‬ ‫رژێمی ئەسەد نەبێت‪ ،‬لەناوچوونی رژێمی ئەسەد‬ ‫ئەبێتە هۆكاری روداوی نوێ و زۆر گرنگیشە‬ ‫بۆ هێزە دەستێوەرەكان‪ .‬ئەو خوڕاگرییەی‬ ‫كە رژێمی ئەسەد دژ بە هێرشەكان لەخۆیەوە‬ ‫نیشانی ئەداتیش بە هۆی ئەم تایبەتمەندییەی‬ ‫سوریایە‪ .‬ستاتۆی "سوریایەكی دیموكراتیك‬ ‫كوردستانێكی ئ��ازاد" باشترین و واقعانەترین‬ ‫مۆدیلە بۆ پێكەوەژیانی دیموكراتیانەی گەالن‪.‬‬ ‫ئێمەش وەكو پەكەكە هەڵسوكەوتمان لەراستیدا‬ ‫بەم شێوازە و لەسەر ئەم بنەمایەیە‪.‬‬ ‫ئاراستەی رووداوەك���ان ئەوەمان پێ دەڵێن‪،‬‬ ‫ئەوەندەی سوریا بۆ ناوچەكە گرنگە‪ ،‬رۆژئاواش‬ ‫بۆ كوردستانی" گەورە" خاوەن گرنگیەكی تایبەت‬ ‫بەخۆیەتی‪ .‬بۆیە كاتێ سەبارەت بە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان سیاسەتێك پەیڕەو دەكەین پێویستە‬ ‫لەسەر بنەمای رێزوحورمەت بێ‪ .‬بەدەستهێنانی‬ ‫ئازادی گەلەكەمان لەرۆژئاوای كوردستان واتە‬ ‫ئاسانتربوونی چارەسەری لەبەشەكانی تری‬ ‫كوردستان و یەكێەتی و نزیكبوونەوەی نێو ماڵی‬ ‫ك��وردان بەگشتی‪ .‬رۆژئاوایەكی بن كەوتووش‬ ‫بەهەمان شێوە دەبێت‪ ،‬قوڵتربوونی كێشەكان‬ ‫لەپارچەكانی تر و بێ هێز بوونی یەكێەتی نێوان‬ ‫ك��وردان‪ ،‬تێڕوانینێكی لەم گۆشەنیگایەوە بۆ‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بۆمان‪ ،‬ستراتیژیك بوونی‬ ‫بۆ هەموو گروپ والیەنە كوردییەكان دەستنیشان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەكات‪.‬بۆیە ئ��ەوەی كە لەم قۆناخەدا گرنگە‬ ‫راوەستەی لەسەر بكەین دروستبوونی یەكێەتی‬ ‫لەنێوان كوردانە‪ .‬بەرێوەبردنی سیاسەتی هاوبەش‬ ‫بۆ چارەسەری ویەكدەنگ بوونە‪ .‬هەر الیەن و‬ ‫هێزێك كە هاوكاری بۆ دروستبوونی سیاسەتی‬ ‫تایبەتی ك��ورد ل��ە چوارچێوەی "رۆژئ���اوای‬ ‫خۆسەری و دیموكراتیك"نەكات‪ ،‬دەكەوێتە بن‬ ‫بەرپرسیارێەكی زۆر گەورە‪ .‬ئێمە وەكو بزوتنەوە‬ ‫لەسەر ئەم بنەمایە بۆ دروستبوونی یەكێەتی‬ ‫و سیاسەتی هاوبەش لەنێوان كورداندا هەرچی‬ ‫كە بكەوێتە ئەستۆمان ئەنجامی دەدەی��ن‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوەی كە ئەمڕۆ گەلەكەمان لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان بووەتە خ��اوەن دەرفەتی ئەوەی‬ ‫كە ئ���ازادی خ��ۆی بخوڵقێنێت‪ .‬مێژوو وەكو‬ ‫چۆن خوای گەورە ئەفەرمووێت" بڕو بەرێگاوە‬ ‫عەبدەكەم" ئیمكانی دروستكردنی داهاتووی‬ ‫پێمان بەخشێووە‪ .‬نەبینین و پێكنەهێنانی‬ ‫ئەم راستیە بەهیچ شێوازێك قەبوڵ ناكرێت‪.‬‬ ‫لەم چوارچێوەیەدا بابەتێكی گرنگە و ئەوەی‬ ‫كە رۆژان��ە لەسەری گفتۆگوی لەسەر بكرێت‪،‬‬ ‫كۆنفرانسی كوردە لە هەولێر‪.‬‬ ‫لەحاڵێكدا باسی كۆنفرانسی نەتەوەیی كوردان‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بانگێشت نەكردنی پارتی یەكێتی‬ ‫دیموكراتی بۆ بۆ كۆنفرانسی كوردی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان‪ ،‬بێگۆمان لەرۆانگەی تێكەڵی لەنێوان‬ ‫پارتەكاندا كارێكی راست نییە‪ .‬دەعوەت نەكردنی‬ ‫پارتی یەكێتی دیموكراتی كە زۆرینەی خەڵك‬ ‫لە رۆژئ���اوای كوردستان لە خۆ گرتووە‪ ،‬بۆ‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫پالتفۆرمێك بەناوی" كۆنفرانسی كوردی رۆژئاوا"‬ ‫بێگۆمان هەڵەیەكی زۆر گەورەیە‪ .‬لەبەر ئەوەی‬ ‫كە ئەم هەڵوێستە هەڵەیەكە و لەجێ خۆیدا‬ ‫كە بكەوێتە بەر رەخنە و سەركونەكردنەوە‪.‬‬ ‫هەرچەند رەخنەكانی پارتی یەكێتی دیموكراتی‬ ‫وشك و توندیش بێت ولەچوارچێوەی رەخنەش‬ ‫دەركەوتبێتە پێش‪ ،‬بەاڵم ئەوەی كە لە دژی‬ ‫پارتی یەكێتی دیموكراتی ك��راوە ئارمانجی‬ ‫خۆی تێپەڕاندووە و نەكەوتەوەتە خزمەتی‬ ‫ئارمانجەكەی كە یەكێتی كوردانە‪ .‬راستی ئەمەیە‬ ‫كە هیچ الیەنێك ناتوانێ بڵێ ‪" :‬من بەتەنیا‬ ‫ئەتوانم یەكێەتی ئ��اوا بكەم" یەكێتی نێوان‬ ‫كوردان كێشەی هەموو الیەن‪ ،‬گروپ و تاكەكانە‪.‬‬ ‫شتێكە كە پێویستە لەسەری رێككەوتن دروست‬ ‫ببێت‪ ،‬جگە لەم وێنەیە وەكو بینیمان هەوڵدانی‬ ‫الیەنەكان خزمەتی یەكێەتی ناكات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەكەوێتە خزمەتی جیابوونەوەكان و تەنانەت‬ ‫ئەبێتە هۆكاری گەورەتر بوونی كێشەكان‪.‬ئەمەش‬ ‫شاراوە نییە كە زۆر هێز و لەسەروی هەموویانەوە‬ ‫توركیا بە ئاشكرا و نەهێنی هێرشی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان دەكات‪ .‬دەوڵەتی كلۆنیالیستی توركیا‬ ‫بەدوای دەرفەتێك ئەگەڕێ بۆ شازش كردن‪ .‬هەر‬ ‫لە ئێستاوە دیارە كە رۆژئاوای كوردستان و سوریا‬ ‫ئەكەونە بارودۆخێكەوە لەكاتی دەستێوەردانی‬ ‫توركیادا‪ .‬ئەیانەوێت رۆژئاوای كوردستان داگیر‬ ‫بكەن و گەلەكەمان وەكو ئامێرێك بۆ كۆنترۆڵ‬ ‫ك��ردن و لێدانی رژێمی سوریا بەكار بهێنن‪،‬‬ ‫هەتاكو ئەم داخوازیەی داگیركاران بەتەواوەتی‬

‫‪35‬‬

‫وتار‬

‫نەیتە دی پێكهێنانی ستراتیژی و سیاسەتێك‬ ‫سەبارەت بە رۆژئاوای كوردستان كارێكی هەڵەیە‬ ‫و ئیمكانی نییە‪ .‬بەزانابوون لەم راستیانەوە‪،‬‬ ‫دروستبوونی یەكێەتی و یەكڕێزی هەموو‬ ‫كوردەكان لە رۆژئاوا و بەشەكانی تری كوردستان‬ ‫بە رێنیشاندەری"پەرسپكتیڤی" كوردستانی‬ ‫خۆسەر و دیموكراتیك" مەجبوریەتێكە‪.‬‬ ‫وەكو پەكەكە لەو قەناعەتە داین كە بە لوژیكی‬ ‫"سوریای دیموكراتیك" دروستبوونی خۆسەری‬ ‫دیموكراتیك سیاسەتێكی راس��ت وبەجێیە و‬ ‫پێویستە‪ .‬لەسەر ئەم بنەمایە قەناعەتمان ئەوەیە‬ ‫كە پێویستە هەموو هێزەكان بێ ئەوەی كە بڵێین‬ ‫گەورەیە‪ ،‬بچوكە‪ ،‬بە كاریگەرە یان بێ كاریگەرە‬ ‫بێنە الی یەك و یەكێتی رێكخراوەبوونی خۆیان‬ ‫دروست بكەن و هێز بدەنەیەكتر‪ .‬بەهەمان شێواز‬ ‫باوەریمان هەیە كە ئەو ئسلۆب و هەنگاوانەی‬ ‫كە ناكەوێتە خزمەت ئەم راستیە هەم باڵوكەر‬ ‫و هەمیش هەنگاوێكی نەراستە‪.‬مرۆڤ پێویستە‬ ‫نە ببێت بە یەدەكی سەرمایەداری و نەش ببێت‬ ‫بە یەدەكی رژێمی بەعسی سوریا‪ .‬شتی راست‬ ‫و بەشەرەف و دیموكراتیك ئەوەیە كە گەالن‬ ‫لە تێكۆشانی ئازادی ودیموكراسیدا بە ئیرادەی‬ ‫ئازاد بێنە الی یەك و یەكێتی خۆیان ئاوا بكەن و‬ ‫برایەتی خۆیان بەهێز بكەن‪ .‬وەكو بزوتنەوە ئەمە‬ ‫سیاسەتێكە كەهەتا ئێستا پەیڕەومان كردووە‪.‬‬ ‫لەمەوبەدواش ئەمە ستراتیژی بنەڕەتیمان ئەبێت‪.‬‬ ‫گەلی رۆژئ��اوای كوردستانیش بەم سیاسەتە‬ ‫راستە ئەگەن بەئازادی‪.‬‬

‫ژنان‬

‫‪36‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەتا ئێستا حكومەت تایبەت بە ژنان پڕۆژەیەك یان بەرنامەیەكی نەبووە‬

‫پیاوان تەنیا بیر لەخۆیان دەكەنەوە و هیچی تر‬

‫ئا‪ /‬تەوار غەریب‬ ‫پرسیار‪ /‬لە كۆمەڵگادا ئەو كێشانەی كە‬ ‫رووبەرووی ژنان دەبنەوە لە ڕوانگەی ئێوە‬ ‫چین و هۆكاری چارەسەر نەكردنی ئەم‬ ‫كێشانە بۆ چی دەگەڕێننەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەو كێشانەی كە لە كۆمەڵگادا ژنان‬ ‫رووبەرووی دەبنەوە جیاوازی نێوان ژن و پیاوی‬ ‫نێو كۆمەڵگەی ئێمەیەو ئ��ەوەش كێشەیەكی‬ ‫گرنگە‪.‬بڕوانە لە ناو كۆمەڵگای ئێمەدا هەندێك‬ ‫ئیش هەیە كە ژن دەیكات‪ ،‬بەاڵم پیاو بۆیان‬ ‫ق��ەب��ووڵ ناكرێت‪ ،‬لە حاڵێكداپیاوەكەش بۆ‬

‫“‬

‫دەبێ‌ حكومەت رێزی تایبەت‬ ‫بگرێت لە چاالكانی ماڤی‬ ‫ژنان و ڕێكخراوەكانیان‪،‬‬ ‫دەبێ‌ گرنگایەتی هەبوونی‬ ‫ئەو رێكخراوانە و پێویستی‬ ‫و رۆڵی ئەو رێكخراوانە لە ناو‬

‫“‬

‫س��ەب��ارەت بە كێشە و گرفتەكانی‬ ‫ژن����ان ل��ە ئ��اس��ت��ی ش����اری ك���ەرك���وك و‬ ‫رێكخراوەكانی ژنان لە شارەكەدا و ئەو‬ ‫ئەركانەی دەكەوێتە ئەستۆیان و هاوكات‬ ‫بەرپرسیاریەتی ژنان لەمەڕ هەنگاونانی‬ ‫لەراستەرێ چارەسەری پرسەكانی تایبەت‬ ‫ب��ەخ��ۆی��ان و ك��ۆم��ەڵ��گ��ە‪( ،‬رۆژی واڵت)‬ ‫دیدارێكی لە گەڵ مامۆستا و بەكالۆریوس‬ ‫لە كەشت و كاڵ "سەمیرە ئەحمەد" ساز‬ ‫داوە‪ .‬سەمیرە پێ وایە لە كۆمەڵگاكەی‬ ‫ئێمەدا ئەو ئیشانەی كە ژنان دەتوانن‬ ‫بیكەن‪ ،‬لە الیەن پیاوەكانیانەوە قەبووڵ‬ ‫ناكرێت‪ .‬ئەم هەڵسوكەوتەی پیاوانیش‬ ‫زۆر جار كێشەی دەروونی بۆ ژنان دێنێتە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬زۆر جاریش هەوڵدەدەن كە ئیش‬ ‫و كارەكانی ژن بچووك و بێ نرخ نیشان‬ ‫ب��دەن‪ ،‬چونكە پیاوان تەنیا بۆ خۆیان‬ ‫دەفكرن و تەنیا خۆیانیان لە ال گرنگە‪.‬‬ ‫سەمیرە دەڵێت‪ ":‬لە ئیسالمیشداگەڕان‬ ‫بە دوای زانستدا گۆناە نییە‪ ،‬ئەوا چ ژن‬ ‫بێت یان پیاو‪.‬‬ ‫ئەو پشتیوانیەی لە یاساكاندا دەرحەق‬ ‫بە ژن��ان دەكرێت‪ ،‬زۆر الوازە و كەمن‪.‬‬ ‫بۆیە هیچ داكۆكیەكی ناتوانێت بێ‬ ‫یاسا گەرەنتی مافەكانی ژن��ان بكات‪.‬‬ ‫حكومەت زۆر كەمتەرخەمە و پشتگیری‬ ‫كەمە بۆ رێكخراوەكانی ژنان‪ .‬بۆیە ژنان‬ ‫پێویستە لە پلەی یەكەمدا باوەڕیان بە‬ ‫هێزی خۆیان بێت و پشت و متمانەیان‬ ‫بە هێزی ج��ەوگ��ەوری خۆیان ببەستن‪،‬‬ ‫چونكە رێكخراوەكانیش ناتوانن خۆیان‬ ‫بگەێننە هەموو جێگایەك و هەموو ماڵ‬ ‫و هەموو ژنێك‪.‬‬

‫خۆیهەمان ئیش دەك��ات‪ ،‬هەر ئیشێك بۆ ئەو‬ ‫ئاساییە‪ ،‬بەاڵم هەروەكو دەبینن بۆ ژن تەبیعی‬ ‫نابینن‪.‬دەتوانم نموونەتان بۆ بهێنمەوە لە ناو‬ ‫كۆمەڵگادا لەبەر چاوانە‪،‬هەندێك شوێن هەیە‬ ‫كە ئەگەر ژن لەوێ ئیش بكات قەبووڵ ناكرێت‪،‬‬ ‫نموونە دووك��ان��داری‪ ،‬ناتوانێ‌ بكات‪ ،‬چونكە‬ ‫پیاوەكان و هەروەها كۆمەڵگا بە گشتی بە‬ ‫رێزەوە مامەڵەیان لە گەڵ ناكەن و بە شێوەیەكی‬ ‫تر سەیری ئەكرێت‪ ،‬یانی بە گشتی هەر ئیشێك‬ ‫كە هەر چەند باشیش بێت و هەدەفێكی دروستی‬ ‫لە پشت بێت‪ ،‬بەاڵم ئەگەر ژن بیكات پیاوەكان‬ ‫بە نەوعێكی دیكە سەیری دەكەن‪.‬هیچ گرنگیەك‬

‫و پێویستی ئەو ئیشە نابینن و نادەن‪ ،‬دەتوانن‬ ‫تەنیا بە هۆی ئ��ەوەی كە ژنێك كردوویەتی‬ ‫سووكایەتی پێبكەن و هەڵسوكەوتی ناحەزیان‬ ‫هەبێت یانی بە گشتی پیاوەكان بێ‌ ب��اوەرن‬ ‫لە بەرامبەر بە ژناندا واتا لە جێی ئەوەی كە‬ ‫هاندەر و پشتیوان بن وەكو مرۆڤێكی ئاسایی‬ ‫و مافدار چاوی لێبكەن بە داخەوە بە شێوەیەك‬ ‫كۆنەپارێزانە هەڵسوكەوتی لە گەڵ دەكرێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا هۆكارەكە بۆ ئەوە ناگەڕێتەوە‬ ‫ك��ە كۆمەڵگای ئێمە‪ ،‬كۆمەڵگایەكی‬ ‫پیاوساالرە و بە زیهنیەتێكی كۆنەپارێزانە‬ ‫و دژە ژنەوە رەفتار دەكات‪ ،‬بۆیەش ئەو‬ ‫ب��وارە ن��ادرێ‌ بە ژن كە پێشكەوێت و‬ ‫ئاستەنگی لە سەرە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەڵێ‌ راس��ت��ە‪ ،‬هەرچەند زۆر شت‬ ‫ئێستاكە گۆڕدراوە‪ ،‬بەاڵم زۆر شتی ناحەزی تر‬ ‫هەیە كە هەتا ئێستاش هەر ماون‪ .‬بۆ نموونە‪،‬‬ ‫پیاو ئەو ئیزنە بە خۆی دەدات كە ژن بە سەر‬ ‫ژنەكەیدا بهێنێ‌ لە حاڵێكدا هیچ كێشەیەكیش‬

‫لە نێوانیاندانەبێت یان ژنەكەش هیچ كێشەیەكی‬ ‫نەبێت‪ .‬لە زۆر كاتیشدا ژنەكە ئاگای لێ نییە‪.‬‬ ‫پیاوەكانی كۆمەڵگای ئێمە هەتا ئێستاش‬ ‫فێر نەبوونە كە لە ك��ار و ئیشەكانی ماڵدا‬ ‫یارمەتی هاوسەرەكەیان بدەن یان بەشداری لە‬ ‫ئیشەكانیاندا بكەن یا خود بیر و ڕای ژنەكە‬ ‫وەرگرن لە بوارەكانی ژیانیاندا واتا پیاوەكە لە‬ ‫ژیاندا بڕیاردەرە و هەر چی كە بە مێشكیدا بێت‬ ‫و بەباشی ببینێ‌ دەیكات‪ .‬پیاو تەنیا بە خۆی‬ ‫دەفكرێت و خۆی بۆ گرنگە‪ ،‬زۆربەی پیاوەكان‬ ‫ئەو جۆرە هەڵسوكەوت دەكەن‪،‬ئەوەش هەموو‬ ‫كات بۆ ژن لە بواری دەرونیدا بە تایبەتی كێشە‬ ‫دروس��ت دەكات‪.‬نموونە‪ ،‬ئەگەر ژن شتێكی‬ ‫باشیش بكات‪ ،‬بەاڵم بۆ ئەوەی كە پیاوەكە خۆی‬ ‫كەم نەكاتەوە و خۆ پەرەستی خۆی نیشان‬ ‫بدات هەر ئیشەكەی خۆی یان قسەكەی خۆی‬ ‫بە باشتر دادەنێت و بەوەندەش راناوەستێت و‬ ‫هەوڵدەدات كە ئیشەكەی ژن خراپ نیشان بدات‬ ‫و بچووكی بكاتەوە‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬یەكێك ل��ەو ه��ۆك��اران��ەی كە‬ ‫دەبێتە كێشە ی��ان خ��ۆد كێشەی ژنان‬ ‫ق��ووڵ دەك��ات��ەوە‪ ،‬داب و نەریتە‪ ،‬یاخۆ‬ ‫هەتا كەی ژنان ئیشی ئەم داب و نەریتە‬ ‫بكێشن‪ ،‬لەحاڵێكدا كۆمەڵگەی ئێمە‬ ‫گرێدراوی داب و نەریتی كۆنە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەڵێ‌‪.‬با بەروارد لە نێوان ئەو ژنانەی‬ ‫نیشتەجێ گوند و ئەو ژنانەی كە نیشتەجێ‬ ‫شارەكانە بكەین‪.‬بۆ نمونە دەڵێن ڕێژەی تەالقدان‬ ‫لە شارەكان زۆرە‪ ،‬بەاڵم لە گوندەكان كەمە‪.‬‬ ‫سەبەبەكەی ئەوەیە كە ئەوانەی لە گونددا دەژین‬ ‫زۆرتر بە كەلتورو داب و نەریتەكانەوە گرێدراون‬ ‫هەتا لە شارەكان‪.‬لە وانەیە ئەو ژنەی كە لە گوند‬ ‫ژیان دەكات لە الیەن پیاوەكەیەوە زۆر توندوتیژی‬ ‫لە دژ بكرێت یان پیاوەكەی زۆر زۆر بۆی خراب‬ ‫بێت و بیچەوسێنێتەوە‪ ،‬قسەی ناشیرینی پێ‬ ‫بڵێ‌‪ ،‬لێی بدات و ئەنواعی سووكایەتی پێ بكات‬ ‫بەاڵم ژنەكە ناتوانێ‌ بچێ‌ شكایەتی لێبكات یان‬ ‫گلەیی لێبكات‪ ،‬لەوەش خراپتر ئەوەیە كە ئەگەر‬ ‫بچێتەوە ماڵی باوكیشی و گلەیی بكات لەوێش‬ ‫لە ماڵی باوكی ئەوەی كە پێی دەڵێن ئەوەیە‬ ‫كە مێردی خۆتە و دەبێ‌ بە قسەی بكەی و‬ ‫ئەو شتانەش هەمو قەبووڵ بكەی‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئ��ەوە كە عادات‬ ‫و تەقالید ئاوایە‪ ،‬بەاڵم ئەم مەسەلەیە لە ناو‬ ‫شارەكاندا كەمتر بۆتەوە واتا لە ناو شارەكاندا‬

‫ژنان پێویستە باوەڕیان‬ ‫بەخۆیان هەبێت و بۆ چارەسەری‬ ‫كێشەكانیان بێ چارە نەمێننەوە‬

‫بە رادەی گوندەكان و بە شێوەی گوندەكان‬ ‫رووی نادات‪ ،‬بۆیە ژنەكان زۆتر دەتوانن لە پیاوە‬ ‫تەالق وەربگرن‪ .‬كۆمەڵگای پیاوساالری ئێمە بە‬ ‫ناوی داب و نەریتەكان زۆرێك لە مافەكانی ژنانی‬ ‫زەوت كردووە و ژنیش بە سەدان و هەزاران ساڵە‬ ‫كە بە دەست ئەو داب و نەریتانەوە دەناڵێ‌‪.‬‬ ‫پیاوان هەموو كاتێك لە سەر رێی گەیشتنی ژنان‬ ‫بە ئازادییەكانیان بۆنەتە ئاستەنگ و ئەوەش بە‬ ‫هەوڵ و تێكۆشانی ژنان لە هەموو بوارەكاندا‬ ‫دەتوانێ‌ تێپەڕ بكرێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬هۆكارێكی تر كە دەبێتە ئاستەنگ‬ ‫لەبەرامبەر بە مافی ژنان پرسی ئایینە؟‬ ‫بە رای بەرێزتان ئایینەكان تا چ ڕادەیەك‬ ‫ئاستەنگن لەبەرامبەر بە مافەكانی ژنان‬ ‫یان خۆد چەندە هۆكاری كێشەكانی ژنانە‬ ‫بەتایبەتی لەم قۆناخەی ئێستادا؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬هەندێك كەس هەیە لە ئیسالم راستی‬ ‫بە هەڵە تێگەیشتوونە‪،‬واتا خۆی لە ئاییندا‬ ‫وانییە‪ .‬گوتنێكی گرنگ لە ئیسالمدا هەیە‪.‬‬ ‫دەڵێت‪ ":‬ئەگەر تۆ ئامانجت ئەوە بێ كە بە دوای‬ ‫زانستدا بگەڕێی چ ژن بی چ پیاو‪ ،‬هیچ گوناە‬ ‫نییە و لەو جێگەیەوە كە دەردەكەوی هەتا ئەو‬ ‫جێیەی كە دەچی بۆ شوێنی فێر بوون هەموو‬ ‫بە خێر بۆت ئەنووسرێ‌ جا چاو لێبكە هەندێك‬ ‫بەپێچەوانەوە لێكی دەدەنەوە یانی لە ئاییندا خۆ‬ ‫ناڵێت كە ژن نەخوێنێ‌ و نەچێت بۆ مەكتەب و‬ ‫دوای زانست نەكەوێت و نەبێت بە مامۆستا و‬ ‫دوكتۆر و ئەندازیار‪،‬هیچی واش نەگوتراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زیهنیەتی پیاوساالر ئاوای لە كۆمەڵگا كردووە كە‬ ‫هەر كەس بە هەڵە تێبگات‪ ،‬هەتا زۆر كێشە هەن‬ ‫لە ناو یاساكاندا كە ئەگەر بە پێی راستی ئایینی‬ ‫ئیسالم بچێت زۆر زووتر دەگەن بە ئەنجام‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بەاڵم لە ئاییندا هەندێك شت‬ ‫هەن كە لە ب��ەرژەوەن��دی پیاودا بە كار‬ ‫ه��ات��وون ب��ۆ ن��م��وون��ە‪ ،‬م��ەس��ەل��ەی فرە‬ ‫ژنی كە پیاوێك دەتوانێ‌ چەند ژن بە‬ ‫یەكەوە بێنێت‪ ،‬یان مەسەلەی تەالق‬ ‫كە ژن ناتوانێت پیاو تەالق بدات‪ ،‬یان‬ ‫لە مەسەلەی میراتدا و لە مەسەلەی‬ ‫ش��اه��ەدی ل��ە دادگ����ادا ك��ە دوو ژن بە‬ ‫پیاوێك حیسابی بۆ دەك��رێ��ت‪ ،‬ئەمانە‬ ‫چۆن دەخوێنێتەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە ئاییندا ئەوە شەرت و مەرجی بۆ‬ ‫دیاری كراوە‪،‬مەسەلەن ئەگەر پیاوێك بیهەوێت‬ ‫ژن بە سەر ژنەكەی تریدا بهێنێت یاسا ئەو‬ ‫شەرەتەی بۆ داناوە‪ .‬بۆ نموونە پێغەمبەر كاتێ‌‬ ‫ویستیان كە ژن بە سەر كچەكەی بهێنن خۆی‬ ‫قەبووڵی نەكردووە‪ ،‬یانی پێغەمبەر فەرموویەتی‬ ‫كە دەبێ‌ هۆكارێك هەبێت بۆ ئەوەی كە ژن بە‬ ‫سەر ژنێك بهێنیت یان ئەگەر بەو شەرت و هەل‬ ‫ومەرجانەی كە دیاری كراون ئەگەر پیاوێك‪ ،‬ژن‬ ‫بە سەر ژنێك بهێنێت دەبێت بە دادوەرییەوە‬ ‫نزیكی هەر دوو ژن ببێتەوە‪ ،‬بەاڵم بە راستی‬

‫دەكرێ‌ یان دەبێ‌ كە پیاوێك لە كۆمەڵگای پیاو‬ ‫ساالردا بە دادوەری و یەكسانی هەڵسووكەوت لە‬ ‫گەڵ دوو ژناندا بكات؟ شتێكی وا هەر نییە واتا لە‬ ‫گەڵ دوو ژنان نەفسی شت‪ ،‬نەفسی ماڵ‪ ،‬نەفسی‬ ‫وەخت وەك یەك دابنێت شتی گرنگتر ئەوەیە‬ ‫كە لە سەردەمی ئێستادا بە راستی هێنانی دوو‬ ‫ژن یان زیاتر بە سەر یەكتر دەشێ‌؟ تا چەندە‬ ‫بە پێی پێوانەكانی ئەخالقی ئەوە ڕاست دەبێت‬ ‫یانی پیاوێكئەگەر چەند ژنان بێنێت‪ ،‬ئەوە لە‬ ‫ئیسالمدا هەیە‪ ،‬بەاڵم لە چاخی ئێمەدا ناتوانرێ‌‬ ‫بە كار بێت یانی ئەوە كاتی سەردەمی ئیسالم‬ ‫كە شەڕ هەبوو و ژمارەیەكی زۆر لە پیاوەكان لە‬ ‫شەڕدا دەكوژران و ژنەكان بێكەس و بێ خاوەن‬ ‫دەمانەوە ئەو رێبازە لەو كاتەدا دروست بوو‪،‬‬ ‫یان بۆ وێنە لە شەڕی جیهانی یەكەم و دووهەمدا‬ ‫كە ژمارەی پیاوەكان زۆر كەم ببۆوە‪ ،‬ئایین لەو‬ ‫كاتانەدا ڕێی داوە ئەویش بە پێی كۆمەڵێك‬ ‫مەرجەوە كە لە پێشووتردا ئاماژەم پێكردن‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ ئێستا ئەوە مانای نییە و راست نییە‪،‬‬ ‫بەاڵم یاساكانیش ئێستارێنادەن كە شتێكی ئاوا‬ ‫ڕوو بدات‪ .‬ئێستا ئەگەر پیاوێك ژن بێنێ‌ بە سەر‬ ‫ژنەكەیدا ژنەكەش بۆی هەیە و یاساش ئیزنی‬ ‫پێدەدات كە لە پیاوەكە جیا بێتەوە و سەربەخۆ‬ ‫بێت‪ ،‬وەكو جاران نییە كە ژنەكە ناچار بێت بە‬ ‫زۆری لە الی پیاوەكە بمێنێتەوە ئێستا بە هۆی‬ ‫ئەوەی كە ژنان ئاستی فیكری و رۆشنبیرییان‬ ‫زۆرتر بووە و تێگەیشتوون بۆیان قەبووڵ ناكرێت‬ ‫و ناچنە ژێر باری ئەم ستەمەوە بۆ شتەكانی‬ ‫تریش كە لە كات و سەردەمی ئێستای ئیسالمدا‬ ‫و بەپێی چاخ لەو كاتدا دروست بوون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە دونیای ئەمڕۆدا و بە پێی گۆڕانكارییەكانی‬ ‫ژیان ناتوانرێ‌ بە كار بهێنرێ‌ یان ئەستەمە‪.‬‬ ‫ئەگەر دیسانیش لە باروودۆخی ئەو كاتەی كە‬ ‫ئایینەكان دەركەوتوون ژیان بكەین دەبێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬یاساكانیشلە واڵتی ئێمەدا و‬ ‫بە گشتی لە ڕۆژهەاڵتی ناوەراستدا بەو‬ ‫شێوەی كە پێویستە بۆ پاراستن یان‬ ‫بەدیهێنانی مافەكانی ژنان هەنگاویان‬ ‫ن��ەن��اوە‪ ،‬ب��ەرێ��زت��ان��ڕات��ان چییە ل��ە سەر‬ ‫یاساكانی دەوڵەت سەبارەت بە ژنان؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬هەندێك شت كراوە‪ ،‬بەاڵم ئەو شتانەی‬ ‫كە یاساكان بۆ ژنیان كردووە زۆر كەمەپشتیوانی‬ ‫كردن لە ژنان لە ناو یاساكاندا زۆر الوازەواتا‬ ‫لە باری یاساییەوە‪ ،‬هەتاكو ئێستا نەهێڵراوە‬ ‫كە ژن ببێت بە سەرچاوەیەك بۆ داهات یان‬ ‫بۆ واڵت یان لە ب��وارە گرنگەكانی سیاسی و‬ ‫كۆمەاڵیەتیەوە ڕۆڵێكی بەرچاوی هەبێت و پەرە‬ ‫بە خەباتەكانی ژن بدرێت‪ .‬بەڕاستی هەتا ئێستا‬ ‫حكومەت تایبەت بە پرسی ژنان پڕۆژەیەك یان‬ ‫بەرنامەیەكی نەبووە كە بڵێت ئەوە لە خزمەتی‬ ‫ژندابێت و ژن تێیدا ك��ار و چاالكی بكات‪.‬‬ ‫یاسایەك كە دەركەوتووە و دەتوانم بڵێم بۆ ژنان‬ ‫باش بووە دەرهێنانی عەقدی زەواجە واتا لە‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪37‬‬

‫ژنان‬

‫ژنان‬

‫پیاوەكانی كۆمەڵگای ئێمە هەتا ئێستاش فێر نەبوونە‬ ‫كە لە كار و ئیشەكانی ماڵدا‬ ‫یارمەتی هاوسەرەكەیان بدەن‬

‫پێشدا ژن زەماوەندی لە گەڵ پیاوێك دەكرد‬ ‫منداڵیشی دەبوو یان هەتا پیاوەكەش دەمرد‪،‬‬ ‫بەاڵم دیسان عقد زەواجیان نەبوو و ژنەكە وەكو‬ ‫كچی ماڵ و حیسابی بۆ دەكراو ئاواش لە زۆرێك‬ ‫لە مافەكانی بێبەش دەكرا و پیاوەكەش كەنگێ‌‬ ‫دەستی لێبەردابا ژنەكە نەیدەتوانی شتێك بكات‬ ‫و داوای مافی خۆی بكات‪ ،‬چونكە ئاهەنگی‬ ‫هاوسەرگیریەكەیان نایاسایی بوو‪،‬بەاڵم ئێستا بە‬ ‫پێی یاسا قەدەغە كراوە كە بێ عەقدی زەواج‬ ‫زەماوەند بكرێت و دەبێ‌ دوای رەسمی بوونی‬ ‫زەماوەندەكەیان ژنەكە بگوازرێتەوە كە لەو‬ ‫كاتەدا مافی ژنەكە نافەوتێ‌ و ئەوە شتێكی زۆر‬ ‫باش بوو لەو جۆرە یاسایانە‪ .‬هەروەها یاسای‬ ‫دژی فرەژنی كە لە پەرلەماندا قەبووڵ كرا زۆر‬ ‫شتێكی بە نرخ بوو و یەكێكی تر لە یاساكانی‬ ‫كە ئێستا لە پەرلەمان دەرچ���ووە من خۆم‬ ‫زۆر گرنگی دەبینم واتا جاران ئەگەر پیاوێك‬ ‫كچەكەی یان ژنەكەی خۆی بكوشتایە بە ناوی‬ ‫ناموس و شەرەف ئەوە سەربەست بەردەدرا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستا بە پێی ئەو یاسایە وەكو قاتڵ‬ ‫حیسابی بۆ دەكرێ‌‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بەاڵم ئایا هەتاكو ئێستا ئەم‬ ‫یاسایە بەرێوە چووە چونكە ئێمە ڕۆژانە‬ ‫دەب��ی��ن��ی��ن ك��ە پ��ی��اوەك��ان ب��ەب��ەه��ان��ەی‬ ‫ج���ۆراوج���ۆر و ب��ە ن���اوی پ��اك��ك��ردن��ەوەی‬ ‫ناموس ژن و كچ و خوشكیان دەكوژن‪،‬‬ ‫بەاڵم یان هیچ بەدواداچوونی یاساییان‬ ‫لە سەر ناكرێت یان دوای ماوەیەكی زۆر‬ ‫كورت ئازاد دەكرێن؟ چ شتێك رێگرە بۆ‬ ‫ئەوەی كە یاساكە بە رێوە نەچێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬دەركەوتنی یاساكە بەواتا كاركردنە‬ ‫پێ‪ ،‬بەاڵم بە داخەوە بە هۆكاری جیاجیا ئیهمال‬

‫“‬

‫دەبێ‌ حكومەت رێزی‬ ‫تایبەت بگرێت لە‬ ‫چاالكانی مافی ژنان و‬ ‫ڕێكخراوەكانیان‪ ،‬دەبێ‌‬ ‫گرنگایەتی هەبوونی ئەو‬ ‫رێكخراوانە و پێویستی‬ ‫و رۆڵی ئەو رێكخراوانە‬ ‫لە ناو كۆمەڵگادا‬

‫“‬

‫“‬

‫‪38‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەكرێت كە ئەوەش جێی رەخنەیە‪ ،‬یان لە كاتی‬ ‫ئیفادەدا فێڵ دەكرێت یان لە كاتی لێكۆڵیندا‬ ‫بە ت��ەواوی و بە دروستی لە سەر ڕاناوەستن‬ ‫و شتەكە بە حەقیقی نادرێت‪،‬واتا چەواشەكاری‬ ‫تێدا دەكرێت‪ ،‬بەاڵم خۆی وەكو یاسا شتێكی زۆر‬ ‫گرنگە‪ ،‬چونكە لە كۆمەڵگای ئێمەدا ژنان بە ناوی‬ ‫ناموس و شەرەف رۆژانە دەكوژرێن و كارەساتی‬ ‫زۆر ناخۆشی لێدەكەوێتەوە‪ ،‬ئێستاكە وكو یاسا‬ ‫بوونی هەیە‪ ،‬هەر چەند كە تەتبیقەكەی سەدا‬ ‫سەد نییە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ژنان چۆن دەتوانن خۆیان لە‬ ‫چەمكی كۆمەلگای پیاوساالر رزگار بكەن‬ ‫و كۆمەڵگاش بەرەو پێشكەوتن ببەن و‬ ‫چارەسەری كێشەكانیان بكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ژن هەر چەندە هەوڵبدات بخوێنێت‪،‬‬ ‫خۆی پ���ەروەردە بكات‪ ،‬خۆی پێش بخات و‬ ‫رۆشنبیر بێت هێشتا هەر كەمە‪ ،‬دەتوانم بڵێم‬ ‫ئەوە خۆی ئەساسە‪.‬هەر ژنێك لە ناو كۆمەڵگادا‬ ‫چەندە ش��ارەزا بێت و چەندە رۆشنبیر بێت‬ ‫ئەوە بە قازانجی خۆی و كۆمەڵگایە‪ ،‬چونكە‬ ‫پێشكەوتن و گ��ۆڕان��ك��اری لە كۆمەڵگادا لە‬ ‫ئ��ەوەوە دەس��ت پێدەكات‪ ،‬وات��ا ژن ئەگەر لە‬ ‫هەموو بوارەكاندا زانستی هەبوو ئیدی دەتوانێت‬ ‫كێشەكانی خۆی چارەسەر بكات و هاوكاتیش‬ ‫ش��ارەزا بێت بە مافەكانی خ��ۆی و بتوانێت‬ ‫خاوەنداری لە مافەكانی خۆی بكات‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫ئەگەر قەرار بێت كە كچ و كوڕ وەك یەك دەبێ‌‬ ‫بخوێنن و لێكۆلین و بە دواداچ���وون بكەن‪،‬‬ ‫پێویست دەكات بەدواداچوونێكی وردیش هەبێت‬ ‫سەبارەت بەو خوێندكارە كچانەی كە لە چوونە‬ ‫مەكتەب دەیانگێرنەوە هەتا بزانن كە هۆكارەكەی‬ ‫چییە؟پێویستە قانونێك هەبێت كە رێگری بكات‬ ‫لەو جۆرە ڕووداوانە و داكۆكی بكات لە خوێندنی‬ ‫كچان و بەردەوامبوونیان لە خوێندن‪.‬پێویستە‬ ‫ژن��ان بۆ خۆیان ه��ەوڵ و تێكۆشانبدەن‪ .‬ئەو‬ ‫ژنانەی كە خوێندەوارییان نییە دەبێ‌ بە هەر‬ ‫جۆرێك بێت خوێندەوار بن هەتا بتوانن خۆیان‬ ‫بەرەو پێشەوە ببەن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬رۆڵی رێكخراوەوكانی ژنان لە ناو‬ ‫كۆمەڵگادا و بۆ چارەسەری كێشەكانی‬ ‫ژن���ان چ���ۆن دەب��ی��ن��ن‪ ،‬ئ��اخ��ۆ رەخ��ن��ە و‬ ‫پێشنیارەكانتان چین بۆ ئەو رێكخراونە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬رێكخراوەكان هەتا ئێستا ئیشیان‬ ‫كردووە‪ ،‬ئیشی باشیان كردووە و رەنگدانەوەی‬ ‫باشی ه��ەب��ووە‪ .‬تایبەت بۆ گۆرانی یاسا لە‬ ‫پەرلەماندا‪.‬هەندێك لە كێشە تایبەتەكانی ژنان‬ ‫هەیە كە ئەو رێكخراوانە یارمەتیدەر بوونە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە هەتا ئێستا ئەو هەلومەرجە‬

‫پێشنەكەوتووە كە هەموو ژنان لە كۆمەڵگادا‬ ‫بتوانن دەستیان بە خزمەتەكانی ئەو رێكخراوانە‬ ‫رابگات و ئەوانیش سوودمەند بن‪ .‬بەراستی‬ ‫دەبێ‌ رێكخراوەكان بەشێوەیەك ئیش بكەن و‬ ‫بگەن بە ئاستێك كە هەر ژنێك بۆ چارەسەری‬ ‫كێشەكانی ڕوو لە وێ‌ بكات و وەكو ماڵی خۆی‬ ‫سەیری ئەو رێكخراوانە بكات یان هەر كەسێك‬ ‫بە هەر بیروباوەڕییەكەوە لە ناو خۆیاندا بگرن‪.‬‬ ‫ئێستا خاڵی الواز لەوەدایە كە لە نێوان تاكی‬ ‫ژنان ورێكخراوەكاندا پێوەندییەكی زۆر نییە‪،‬‬ ‫وات��ا نەگەیشتووە ئاستێك كە گەرمایێك لە‬ ‫هاتووچوونەكاندا ببینرێ‌‪ .‬هەرچەند لەوانەیە‬ ‫ل��ە هەندێك شوێناندا ئ��ەو رێ��ك��خ��راوان��ە لە‬ ‫پێوەندییەكانیاندا بە هێز بن‪ ،‬بەاڵم بە گشتی‬ ‫نەیانتوانیوە ئەم پێوەندیە بە هێزە لە نێوان ژن‬ ‫و كۆمەڵگا و رێكخراوەكانی ژناندا بەجێ بكەن‪.‬‬ ‫شتێ گرنگیش ئەوەیە كە دەبێ‌ رێكخراوەكان‬ ‫بزان كە ژنەكان چییان دەوێ‌ و كێشەكان و‬ ‫هۆكاری كێشەكانیان چییە‪،‬واتا دەبێ‌ هاتوچوو‬ ‫كردن بۆ ئەو رێكخراوانە وەكو شتێكی ئاسایی‬ ‫لێبێت‪ .‬ئەگەر من كێشەیەكم بۆ دەركەوت و چووم‬ ‫بۆ سەردانی رێكخراوەیەكی ژنان‪ ،‬ئەوە خەڵك بە‬ ‫جۆرێكی تر سەیرم دەكەن‪ ،‬بەاڵم ئەگەر هەبوونی‬ ‫ئەو رێكخراوانە و كار و ئیشەكانیان لە الیەن‬ ‫خەڵكەوە ئاسایی یان بە جێ نەبینرا ئەواكێشە‬ ‫دروست دەبێت بە تایبەتی كە كۆمەڵگای ئێمە‬ ‫بە زیهنیەتێكی پیاوساالرانەوە بەرێوە دەچێت‪.‬‬ ‫هەڵبەت هۆكارەكان تەنیا بۆ ئەو خااڵنەی كە‬ ‫باسم ك��ردن ناگەرێنەوە‪ ،‬بەڵكوحكومەتیش‬ ‫دەوری هەیە لە ناساندن و بە هێزكردنی خەبات‬ ‫و چاالكیەكانی رێكخراوەكانی ژن��ان‪ .‬دەبێ‌‬ ‫حكومەت رێ��زی تایبەت بگرێت لە چاالكانی‬ ‫ماڤی ژنان و ڕێكخراوەكانیان‪ ،‬دەبێ‌ گرنگایەتی‬ ‫هەبوونی ئەو رێكخراوانە و پێویستی و رۆڵی ئەو‬ ‫رێكخراوانە لە ناو كۆمەڵگادا بناسێندرێت‪ .‬دەبی‬ ‫بە هەموو هێزەوە پشتیوانی لە هەموو بوارەكاندا‬ ‫بەو رێكخراوانە بدات‪ ،‬هەتا لە ناو كۆمەڵگاشدا‬ ‫ببێتە جێی سەرنج و متمانە‪ .‬چۆن كاتێ من‬ ‫دەچ��م بۆ ئیدارەیەك و ئیشێكی بروكراتیم‬ ‫دەبێت و بۆ كیشەیەكی یاسایی یان ئابووری‬ ‫یان ‪...‬هتد‪ ،‬سەردانی ئیدارە و شوێنە حكومیە‬ ‫پێوەندیدارەكان دەكەم شتێكی ئاساییە‪ ،‬ئاواش‬ ‫دەبێ‌ چوونی من بۆ رێكخراوەكانی ژنان لە چاوی‬ ‫كۆمەڵگادا ئاسایی و بێ دوودڵی و بیری ناشیاو‬ ‫سەیر بكرێت‪ .‬دەبێ‌ هەموومان هەوڵ بدەین كە‬ ‫ئیش و خەبات و كارەكانی ئەم رێكخراوانە بە‬ ‫خەڵك بناسێنین‪ ،‬هەڵبەت رێكخراوەكانیش بە‬ ‫شێوازی كار و چاالكیەكانی خۆیان دەتوانن‬ ‫بناسرێن‪ .‬دەب�ێ‌ حكومەت هەموو كات رێزی‬ ‫هەبێت بۆ بریارێك كە بە ئیرادە و بڕیاری‬ ‫هاوبەش و یەكبوونی ژنان دەری دەخات‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوە بریاری رێكخراوەكانە و دەبێ‌ پێك بێت‪،‬‬ ‫لە الیەكی تریشەوە ئەم رێكخراوانە بێگومان‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كێشەكان دەناسن و بە پێی بارودۆخەكان‬ ‫چ��ارەس��ەری��ان ب��ۆ دۆزی���وەت���ەوە و بریاریان‬ ‫دەركردووە یان پرۆژەیەكیان پێشنیارێكیان بۆ‬ ‫پەرلەمان دەرخستووە‪ .‬دەبێ‌ حكومەت ئەوانە‬ ‫لەبەر چاو بگرێت نەتەنیا دژایەتیان نەكات‬ ‫و ئاستەنگیان بۆ دروس��ت نەكات‪ ،‬بەڵكو بە‬ ‫گەرمی پێشوازییان لێبكات‪ .‬دەبێ‌ حكومەت بە‬ ‫بەرپرسیارییەوە هەستێت‪ ،‬چونكە ئەو رێكخراوانە‬ ‫خزمەتی ژنانی كۆمەڵگا دەكەن و ژنان نیوەی‬ ‫كۆمەڵگا پێكدێنن و نیوەكەی تریشی دایكە‪.‬بۆ‬ ‫نموونە‪ ،‬ئەگەر لە بنەماڵەیەكدا‪ ،‬دایك رۆشنبیر‬ ‫بێت ئەوە منداڵەكانیش زانا و دانا دەردەچن‪،‬‬ ‫ئەگەریش منداڵەكانیش رۆشنبیر دەرچن‪ ،‬ئەوە‬ ‫لە داهاتوودا نەوەیەكی رۆشنبیرمان دەبێت و‬ ‫كۆمەڵگایەكی پێشكەوتوو دەخولقێنرێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬وەكو ژنێكی مامۆستا لە شاری‬ ‫كەركوك ئ��ەو كێشە و ئاستەنگیانەی‬ ‫كە بە هۆكاری رەگەزییەوە رووبەرووتان‬ ‫دەبێتەوە چین؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بە داخەوە لێرە تەربیە زۆر كۆنترۆڵی‬ ‫نییە بە سەر مامۆستاودایرە و قوتابیەوە‪.‬‬ ‫بەتایبەتی مەكتەبی كچان لە زۆر ب��وارەوە‬ ‫كەم و كووڕی تێدایە‪ .‬لە باری ئیدارییەوە و‬ ‫لە سەفەكانیشدا(پۆلەكاندا) ك��ەم و كوڕی‬ ‫زۆرە‪ ،‬وەك نموونە بڵێم ئێمە هەتا ئێستاش‬ ‫تەنیا ژوورێكمان هەیە بۆ ئیدارە و موعاون و‬ ‫مامۆستاكان و بە گشتی هی هەموو شتێكە‪.‬‬ ‫لە ناو موشریفەكاندا(چاودێر) من هەتا ئێستا‬ ‫موشرفی ژنم نەدیتووە‪ .‬ئەو مەنهەجەی كە ئێستا‬ ‫دەرچووە نەیانخوێندووە‪ ،‬موشریف هاتووە و لە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫تەلەبە پرسی كردووە‪ ،‬بەاڵم پرسیارەكەی هەڵە‬ ‫بووە‪ ،‬چونكە بۆ خۆی كتێبەكەی نەخوێندووە‬ ‫لەبەر ئەوەی كتێبەكە تازە هاتووە‪ ،‬ئەوەندەی‬ ‫من لێ دەزانم ئەویش هەر ئەوەندەی لێ دەزانێت‬ ‫واتا مەعلوماتیان(زانیاری)لە سەر كتێبەكان‬ ‫زۆر كەمە‪ ،‬لەوانەیە ئێستا پرسیارێكی لێبكەی‬ ‫نەزانێ‌ وەاڵمت بداتەوە‪ ،‬بێگومان ئەوە نابێت و‬ ‫جێی گلەییە‪ .‬ئەوەی كە وەكو مامۆستایانی ژن‬ ‫پێی نارەحەت دەبین‪ ،‬ئەوەیە كە زۆر جاران كە‬ ‫موشریف دێت بە هۆی ئەوەی كە ئێمە ئافرەتین‬ ‫زۆر خۆیان تووڕە دەكەن و زەخت دەكەن لە‬ ‫سەرمان و دەنگیان بڵند دەكەن‪ ،‬زۆرجاران كە‬ ‫ئەوە ئەگێڕمەوە دەڵێن ئەگەر ئێوەش پیاو بوونایە‬ ‫و خۆتان بە سەردا تووڕە بكردایە و دەنگتان لە‬ ‫سەر هەڵێنابا ئەوە نەیدەوێرا ئاوا هەڵسوكەوت‬ ‫بكات‪ ،‬ب��ەاڵم ئێمە هەم وەك��و ژن و هەمیش‬ ‫وەكو مامۆستا رێزی لێئەگرین و وەكو مرۆڤێك‬ ‫لە گەڵی ئەجوڵێینەوە‪ ،‬چونكە ئاستی خۆمان‬ ‫زۆرتر لەوە دەبینین كە بێ رێزی بە هیچ كەسێك‬ ‫بكەین‪ .‬نمونەیەكی تر كە جێی سەرنجە ئێستا لە‬ ‫هەموو مەكتەبەكان توێژەری كۆمەاڵیەتی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم توێژەرەكە عەرەبە و مەكتەبەكەشمان‬ ‫كوردییە‪ ،‬واتا ئەوەی گرنگە ئەوەیە كە كچەكان‬ ‫لە تەمەنێكدان كە ڕووبەڕووی كۆمەڵێك كێشە‬ ‫لە ناو بنەماڵە و كۆمەڵگا دەبنەوە و پێویستیان‬ ‫بە كەسێك هەیە كە رێنوینیان بكات و یارمەتیان‬ ‫بدات‪ ،‬بەاڵم ئەو توێژەرو ئەو خوێندكارانە لە‬ ‫زمانی یەكتری تێناگەن و ئەوەش دیارە واتای‬ ‫چییە و ئەنجامەكەشی چییە؟ مەعقول نییە كە‬ ‫كێشەی تێگەیشتن لە زمانی یەكتر هەبێت و‬

‫‪39‬‬

‫ژنان‬

‫چاوەڕوانی چارەسەری كێشەكانیش بكەین‪ .‬لە‬ ‫سەرەتای ئەمساڵەوە چەندین قوتابی وازیان‬ ‫لە خوێندن هێناوە‪ ،‬بێگومان ئ��ەوان تووشی‬ ‫كێشە بوونەوە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەگەر توێژەرێك یان‬ ‫بەرپرسیارێك هەبووایە ئ��ەوە بەدواداچوونی‬ ‫دەك��رد بۆ هۆكاری دەركەوتنی ئ��ەوان یان بۆ‬ ‫چارەسەری كێشەكانیان‪،‬بەاڵم بە داخەوە ئەوە‬ ‫لە واڵتی ئێمەدا نییە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬وەكو مامۆستایەكی ژن دوایین‬ ‫قسە و پێشنیارتان بۆ ژنان چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ژنان لە ناو كۆمەڵگای ئێمەدا یەكەم‬ ‫شتێك كە پێویستە لە بیری نەكەن ئەوەیە كە‬ ‫باوەڕییان بە خۆیان هەبێت و بۆ چارەسەری‬ ‫كێشەكانیان بێچارە نەمێننەوە و پەنا بۆ‬ ‫خەم و پەژارە و شتی تر نەبەن‪ ،‬ئەگەر ژنێك‬ ‫ڕووبەرووی كێشەیەك و لە ناو زەخت و فشاردا‬ ‫دەبێت بە سەبر و وشیارییەوە هەڵسوكەوت‬ ‫بكات‪ ،‬كاتێ‌ كێشەكەی توانی تێپەر بكات ئەوە‬ ‫هەم تەجرۆبەیەكی گرتووە و هەمیش گەورەتر‬ ‫بووە لە باری كەسایەتیدا‪ .‬ئەگەر تۆ خەمێكت‬ ‫تێپەڕ كرد و سەركەوتیت ئەوە گەورەتر بوویت و‬ ‫ئیتر دوای ئەوە تۆ بە هێزتر دەبی‪ .‬ئەگەرژنێك‬ ‫تەنیا خەم و خەفەت بخوات‪ ،‬بێگومان لە باری‬ ‫دەرونییەوە تێك دەچێت و ئەوەش باش نییە‬ ‫و قازانجێكیشی نییە‪ ،‬لە حاڵێكدا ئەگەر بە‬ ‫زاناییەوە نزیكی كێشەكان بینەوە ئەوە هەموو‬ ‫كات رێگایەكی چارەسەری تێدایە‪ .‬ژنان دەبێ‌‬ ‫بە هێزی ئیرادەی خۆیان زۆر باوەڕییان هەبێت‪،‬‬ ‫چونكە ئیرادە و سەبر دەتوانن كێشەكان بە‬ ‫ئەنجام بگەیەنن‪.‬‬

‫ژنان‬

‫‪40‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لە گەڵ ژندا چۆن بژین‬

‫پێویستە پیاو خۆی لە هزری (تۆ موڵكی من)ی ڕزگار بكات‬ ‫ن‪ /‬بەرژین تێكۆشەر‬ ‫بۆ ئەوەی ئێمە لەكێشەكانی كۆمەڵگاو خێزان‬ ‫تێبگەین و چ��ارەس��ەری بكەین پێویستە‬ ‫پەیوەندی نێوان ژن و پیاو بەباشی شیرۆڤە‬ ‫بكەین‪ ،‬تا ئەو كاتەی دەرك بەپەیوەندی‬ ‫نێوان ژن و پیاو نەكەین ناتوانین ڕاستینەی‬ ‫كیشەكانی كۆمەڵگاش تێبگەین و چارەسەری‬ ‫گونجاوی بۆ دەستنیشان بكەین‪ ،‬چونكە‬ ‫لەكرۆكی كێشەكانی كۆمەڵگادا هەڵەو ناراستی‬ ‫لەپەیوەندی نێوان ژن و پیاودا هەیە كەئەویش‬ ‫سەرچاوەی خۆی لەزهنیەتی رەگەزپەرەستی‬ ‫و سیستەمی سەردەستی پیاوەو دەگرێت‪.‬‬ ‫كۆمەڵگای پلەداری و سەردەستی پیاو كەهەر‬ ‫جورە كۆیلەبونێك بە ژنان ڕەوادەبینێت و‬ ‫بەهەمان شێوە هاوسەرگیری یەكالیەنە لەسەر‬ ‫ژن ف��ەرز دەك��ات و بەڕێگەی خێزانیشەوە‬ ‫سەردەستی و دەس��ەاڵت��داری پیاو دەدات��ە‬ ‫قبوڵكردن‪.‬بەمشێوازە سیستەمی سەردەستی‬ ‫پیاو كۆیالیەتی لە سەر ژن و تەواوی كۆمەڵگا‬ ‫وەكو ئەوەی كەچارەنوسی ژنەو پێویستە هەر‬ ‫وابێت نیشانی دەدات و فەرزی دەكات‪ .‬زهنیەتی‬ ‫سەردەستی پیاو لەگەڵ پێشكەوتنی سیستەمی‬ ‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداری بەشێوازیكی ترو‬

‫“‬

‫مرۆڤ ناتوانێت راستی‬ ‫ژن و كۆمەڵگا دابڕاو‬ ‫لە یەكتری بگرێتە‬ ‫دەست و پێناسەی بكات‪،‬‬ ‫چونكە لە واتای ڕاستیدا‬ ‫ژن بۆ خۆی ژیانە هەرچەند‬ ‫لە ڕاستی ژن تێبگەی‬ ‫هێندەش دەتوانی لە ڕاستی‬ ‫پیاو تێبگەی و پێناسەی‬ ‫بكەی‬

‫“‬

‫بەشاراوەتر لەسەرژن بەڕیوە دەبرێت‪ .‬لەهیچ‬ ‫سەردەمێكدا بەهێندەی سەردەمی سیستەمی‬

‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداری كەوا ژنانی هەم لە‬ ‫جەستەو هەم لە زیهندا كۆیلە كرابێت نەبینراوە‬ ‫وبەڕیوە نەبراوە‪ .‬لەم قۆناخەداژن فەلج كراوە‪،‬‬ ‫جەستەی پارچەپارچەكراوەو پێشكەش بە‬ ‫سیستەمی رەگەزپارێزی پیاو و كۆمەڵگەی‬ ‫پیاوساالر كراوە‪.‬‬ ‫ئەگەر ب��ەوردی سەرنج بدەین چ لەمیژوی‬ ‫شارستانیەت ی��ان ل��ەم��ی��ژوی سیستەمی‬ ‫س��ەرم��ای��ەداری ئەگەر تیكوشانی ئ��ازادی و‬ ‫یەكسانی ڕاس��ت بەڕیوە نەچوبێت وڕیگەی‬ ‫لەپێش سەركەوتنی گەورە نەكردبێتەوە‪،‬بێگومان‬ ‫هۆكاریكی بنەڕەتی ئەوە بووە كە كۆیلەبونی‬ ‫ژن فەرز كراوە و لەبەرامبەریشدا بێ دەنگیو‬ ‫قبووڵكردن هەبووە و لە الیەنێكی تریشەوەئەو‬ ‫زهنیەتەی كەهەبووە ب��اش شیكردنەوەی‬ ‫بۆنەكراوەو كەموكوڕتی ج��ددی هەبووە لە‬ ‫شیرۆڤە و هەڵسەنگاندنی سیستەم و دانانی‬ ‫ئەڵتەرناتیڤێكی ڕاس��ت ب��ۆی ولەئەنجامدا‬ ‫نەیانتوانیوە تیكوشانیكی ڕاس��ت بەرامبەر‬ ‫سیستەم بەرێوە بچێت‪.‬‬ ‫هەروەكو چۆن ڕێبەر ئۆجەالن دەڵێت‪":‬ژیانیكی‬ ‫ڕاست بەهەڵە ژیان ناكرێت"‪ ،‬مرۆڤ دەتوانێت‬ ‫ئەم ڕاستیە باشتر تێبگات بۆئەوەی ژیانێكی‬ ‫ه��ەڵ��ەو ناڕاستكەزهنیەتی س��ەردەس��ت و‬ ‫رەگەزپەرەستی پیاو پێشكەشی ژنی كردووە‬ ‫گەر ئەم زهنیەتە قبوڵ بكرێت و تیكوشان‬ ‫بەرامبەری نەكرێت لەگەڵ خۆیدا ژیانێكی چەوت‬ ‫و زهنیەتێكی مردوو ئاوادەكات‪.‬هەربۆیە ئەگەر‬ ‫بمانەوێت كێشەكانی كۆمەڵگا بگرینە دەست و‬ ‫چارەسەری بكەین ناتوانین جۆدا لە كێشەی ژن‬ ‫هەڵسەنگاندنیان بۆ بكەین یان خوێندنەوەیان‬ ‫بۆ بكرێت‪.‬تێكۆشان و هەوڵدان بۆ ژیانێكی ئازاد‬ ‫تەنیا و تەنیا بەبیركردنەوەو واتادان بەژیانی‬ ‫ژن بەدەست دەخرێت‪،‬چونكە هەتاكو ئەو‬ ‫كۆیالیەتیەی لەسەر ژن فەرز كراوەو بەكۆمەڵگا‬ ‫دراوەتە قبووڵكردن تێنەگەین ناتوانین واتای‬ ‫ڕاستی ژن یاخود ژی��ان بەباشی تێبگەین‪.‬‬ ‫تێكۆشان و لێبوردبونەوەیەك دابڕاو لەڕاستی ژن‬ ‫هیچ كاتێك ناتوانێت بگاتە حەقیقەت‪،‬ناتوانرێت‬ ‫ئازادی و یەكسانی كۆمەڵگا وەدەست بخات‪.‬‬ ‫بۆئەوەی لەگەڵ ژندا ژیانێكی ڕاست ئاوا بكرێت‬

‫پێویستە باش لەو كۆیالیەتیەی لەسەر ژن فەرز‬ ‫ك��راوە لەالیەن زهنیەتی سەردەستی‬

‫پیاوەوە باش تێبگەین‪ ،‬چونكە هەتاوەكو‬ ‫ڕاستی ئەو كۆیلەبونەی لەسەر ژن فەرز كراوە‬ ‫دەرنەكەوێتە زانابوون و بەڕاستی هەستی‬ ‫پێنەكرێت نەلە كۆمەڵگاو نەش لە ناو خێزاندا‬ ‫پەیوەندیەكی ڕاست پێشناكەوێت‪.‬‬ ‫خاڵیكی ت��ری گرنگ كەپێویستە ئاماژەی‬ ‫پێبكرێت ئەوەیە كەهەتاكو ئێستا تێكۆشانێكی‬ ‫ڕاست بەڕێوە نەچووە‪ ،‬بۆیە ژن لەچوارچێوەی‬ ‫هەرسیستەمێكدا هەر قوربانی و سوتەمەنی ئەو‬ ‫تێكۆشانانە بووە‪.‬باش پێناسەكردنی ژن و باش‬ ‫شرۆڤەكرنی ئەو ڕۆڵەی هەیەتی لەناو كۆمەڵگادا‬ ‫ژیانێكی ڕاست دەئافرێنێت‪ ،‬مرۆڤ ناتوانێت‬ ‫راستی ژن و كۆمەڵگا دابڕاو لەیەكتری بگرێتە‬ ‫دەس��ت وپێناسەی بكات‪ ،‬چونكە لە واتای‬ ‫ڕاستیدا ژن بۆخۆی ژیانە هەرچەند لەڕاستی‬ ‫ژن تێبگەی هێندەش دەتوانی لەڕاستی پیاو‬ ‫تێبگەی و پێناسەی بكەی وئەگەر ئەوڕەوشەی‬ ‫ئەمڕۆ ژنی تێدایە باش تێنەگەین و باش شرۆڤەی‬ ‫نەكەین ناتوانین كۆمەڵگای سەردەستی پیاوو‬ ‫ئەو ستاتۆی كە ژنی لەناو كۆمەڵگادا خستوەو‬ ‫نەیهێشتوە واتای ڕاستی ژن تێبگەین تێناگەین‪.‬‬ ‫هەتاوەكو ئەم ڕاستیەش بەتەواوی تێنەگەین‬ ‫ناتوانین دەرك بە ئاڵۆزیەكانی ناو كۆمەڵگاش‬ ‫ب��ك��ەی��ن‪ ،‬چونكە سیستەمی س��ەردەس��ت‬ ‫بەهەموو هێزیەوە هێرشی سەر ژن دەكات كە‬ ‫لەڕاستیدا هێرشە بۆسەر ژیان ئەم ڕاستیەش‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫لە بەرچاوانە‪ .‬لەكۆمەڵگای كوردەواریشدا گەلێك‬ ‫زیاتر واتای لەناوبردنی ژیان و بەكوێلەكردنی ژن‬ ‫پێكدێت‪ ،‬لەڕاستیدا هەڵوەشاندنەوەی كۆمەڵگاو‬ ‫نەمانی ژیان بەدەور گرتنی ژن لەناو كۆمەڵگادا لە‬ ‫رووی ئەخالقیو كەلتوری و سیاسیشەوە خێراتر‬ ‫بووە‪.‬بەگشتی لەگەڵدەركەوتنی سیستەمی‬ ‫سەرمایەداری تەواوی كۆمەڵگا لە گەڵ بێچارەیدا‬ ‫روو بەڕوو ماوە‪.‬لەڕۆژی ئەمڕۆشدا كەژن وەكو‬ ‫ناموسێك دەبینرێت ئەمەش هەمان زهنیەتی‬ ‫سەردەستە‪ ،‬هیچ جیاوازیەك نییە‪ .‬لەڕاستیدا‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ پیاوان بەناوی ناموسەوە لەسەر ژنان‬ ‫بەڕێوەی دەبەن لە رووی ئەخالقیو سیاسیشەوە‬ ‫لەناوچونی پیاوە‪ .‬پیاوی سەردەست بەتەنیا‬ ‫دەتوانێت لە سەر كوێلەتی ژن سەردەستی خۆی‬ ‫نیشان بدات وخۆی بسەلمێنێت و هێزی خۆی‬ ‫دەربخات كەئەمەش بێ هێزی و بێچارەیی پیاو‬ ‫دەردەخات بەرامبەر بەژن‪ .‬هەر لەئەنجامی هێرشی‬ ‫سیستەمی سەردەست و زهنیەتی پیاوساالریدایە‬

‫“‬

‫هەتا وەكو ڕاستی ئەو‬ ‫كۆیلەبونەی لە سەر ژن‬ ‫فەرز كراوە دەرنەكەوێتە‬ ‫زانا بوون و بەڕاستی‬ ‫هەستی پێنەكرێت نە لە‬ ‫كۆمەڵگا و نەش لە ناو‬ ‫خێزاندا پەیوەندیەكی‬ ‫ڕاست پێشناكەوێت‬

‫“‬

‫كەكۆمەڵگا لە جەوهەری خۆی دەردەخرێت و‬ ‫روو بەڕووی هەڵوەشانەوە دەبێتەوە و دەگاتە‬ ‫ئاستێك كەئیتر ناتوانرێت پێشی لێبگیردرێت‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانین لەگەڵ ژندا ژیانێكی ڕاست بژین‬ ‫پێویستە پێش هەر شتێك خۆمان لەزهنیەتی‬ ‫سەردەست و رەگەزگەرایی داببڕین‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫مرۆڤ ناتوانێت لەو حەقیقەتەی هەیە هەڵبێت‪.‬‬ ‫ژن وەكو موڵكی خۆ بینین یاخود خۆ خاوەن ژن‬ ‫بینین چەندە هەڵە بێت لەبەرامبەر ژنیشدا خۆ‬ ‫خاوەن ماف بینین هێندە هەڵەیە و ناراستە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە پێویستە پیاو خۆی لە هزری (تۆ موڵكی‬ ‫منی)ڕزگار بكات پێویستە ژنیش حەقیقەتی ژن‬ ‫یاخود ژن بووین(ژن خۆی خاوەنی خۆی بێت)‬ ‫باش تێبگات‪.‬‬ ‫ژن پێویستە هی خۆی بێت نەكەسێكی تر جگە‬ ‫لەمە ژیان لەگەڵ ژن نابێت قەبوڵبكرێت‪،‬چونكە‬

‫ژیانێكی ئاوا دوور لەژیانی راستیە‪.‬كۆمەڵگایەكی‬ ‫ئازادو نەتەوەیەكی دیموكرات بەتەنیا بەتاكەكەس‬ ‫و نیشان لەسەر بنەمای ئازادی دەتوانێ پێكبێت‪.‬‬ ‫كۆمەڵگایەكی وەه��ا دەتوانێت تاكە كەس و‬ ‫كەسایەتی والێبكات هەست ب��ەئ��ازادی بكات‬ ‫و تێبكۆش ‌ێ لەپێناو گەیشتن بەئازادی‪ ،‬جگە‬ ‫لەمەش خۆشەویستی ساختەو وتنی تۆ هی منی‬ ‫من هی تۆم تۆ نامووسی منی هیچ كێشەیەكی‬ ‫كۆمەڵگا چارەسەر ناكات و مەحاڵە بتوانرێت‬ ‫بەكەسایەتیەكی لەو جۆرە كۆمەڵكایەكی ئازادو‬ ‫نەتەوەیەكی دیموكرات و تێكۆشانی ئ��ازادی‬ ‫دروست ببێت و پێش بكەوێت‪ .‬پێویستە ئەوە‬ ‫بیر نەكەین ك��ەوا ئ��ازادی كۆمەڵگا بەئازادی‬ ‫ژنەوە گرێدراوە واتا هەتاوەكو ژن ئازاد نەبێت‬ ‫كۆمەڵگاش ئازاد نابێت‪،‬تاوەكو ئەو ژیانەی كەوا‬ ‫سیستەمی سەرمایەداری پێشكەشی ئێمەی‬ ‫ك��ردوە تابیناقاقای كۆمەڵگای خستوەتە ناو‬ ‫نەهامەتیو ئێشو ئازار دەربازنەكەین ناتوانین‬ ‫سەركەوتوببین‪ ،‬چونكە ئێمە ناتوانین چ وەكو‬ ‫پاشڤەڕۆی كۆمەڵگا(داب و نەریت) یان وەكو‬ ‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداری نزیكی مەسەلەی ژن‬ ‫ببینەوە‪ ،‬لەبەر ئەوە پێویستە خۆمان لەوتنی ژنی‬ ‫خۆم‪ ،‬خوشكی خۆم‪ ،‬دایكی خۆم‪ ،‬خۆشەویستی‬ ‫خۆم ڕزگار بكەین‪ ،‬لەجێگای ئەوە پێویستە لەسەر‬ ‫ئەوە بفكرێن ژیانێكی چۆن لەگەڵ ژندا بكرێت‪،‬‬ ‫چۆن ژن بناسین‪ ،‬چونكە ئاستی پەیوەندی‬ ‫نێوان ژن و پیاو چەندە فەلسەفی و زانستی‬ ‫بێت هێندەش دەتوانێت پێش لە ئاواكردنی‬ ‫كۆمەڵگایەكی سۆسیالیست بكاتەوە‪ ،‬جگە لەمە‬ ‫هەر ڕێ و رێبازێك ڕێگا لەپێش تێكچون و هەڵەی‬

‫“‬

‫ژن پێویستە هی خۆی‬ ‫بێت نە كەسێكی تر‬ ‫جگە لە مە ژیان لە گەڵ‬ ‫ژن نابێت قەبوڵ بكرێت‪،‬‬ ‫چونكە ژیانێكی ئاوا دوور‬ ‫لە ژیانی راستیە‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪41‬‬

‫ژنان‬

‫م��ەزن دەك��ات��ەوە‪ .‬دەبینرێت ك��ەوا لەڕۆژگاری‬ ‫ئەمڕۆماندا تێكۆشان و تێگەیشتنی هەڵە رێگەی‬ ‫لەپێش ژیانێكی چۆن كردوەتەوە‪.‬بۆ ئەوەی‬ ‫ئێمە تێگەیشتنێكی ڕاست بۆ ژیان بە دەست‬ ‫بخەین بەر لە هەر شتێ پێویستە لەگەڵ ژندا‬ ‫ڕاست ژیان بكەین وگرنگیشە لە سەر ئەساسی‬ ‫ئەخالقی و سیاسی نزیك بینەوە‪،‬هەروەها هەموو‬ ‫جۆرە كوێالیەتیەك كەلەسەر جەستەی ژن تاقی‬ ‫كراوەتەوە ناسنامەی كوێالیەتی لەسەر فەرز‬ ‫كراوە وەكو ژن دەرخستنە زانابون گەلێك گرنگە‪.‬‬ ‫لە هەمووە گرنگتریش واتادانە بەتێكۆشانی‬ ‫ئازادی ژن هەتا وەكو حوجرەكانی جەستە هەست‬ ‫پێبكات‪ .‬تاكە ڕێگای تێگەیشتن و گەیشتن‬ ‫بەحەقیقەت هەروەك ڕێبەر ئاپۆش دەڵێت‪":‬ئەو‬ ‫ژیانەی بە كرۆكی حەقیقەت گەورەدەبێت هەموو‬ ‫ئێشو ئازارێكی گرانیش دەگۆڕێت بۆ بەختەوەری"‪.‬‬ ‫ئەو ژیانەی كە لەخاكی میزۆپۆتامیا لەدەوروبەری‬ ‫ژندا ئاوابووە و بوەتە النكەی مرۆڤایەتی جارێكی‬ ‫ێ بۆ‬ ‫تر بەتێكۆشانی ئازادی ژن دەسكەوتی نو ‌‬ ‫كۆمەڵگای مرۆڤایەتی دەئافرێنێت‪.‬‬

‫ژنان‬

‫‪42‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫گەلبەردەوام‬ ‫باش بێت‪ .‬ئەوا‬ ‫شتێكی‬ ‫بەهێزبوون‬ ‫گرێدان بەسەرۆكایەتی تاڕادەیەك لەگرێدان‬ ‫ژنێكی ئازاددا‬ ‫لە‬ ‫ژیانە‬ ‫تێكوشانمان‬ ‫من‬ ‫بەپیرۆزییەوە دەچێت‪ .‬لەم الیەنەوە بەردەوام‬ ‫بەهێزبوون لەهەست و نەستدا بەدیهاتووە‪.‬‬

‫كەسایەتییانەیكە‬ ‫ئەو لەڕاستیدا من بۆ ئەوە ناژیم‬ ‫بەكار دەبرێم‪.‬‬ ‫ئارەزوویژنیرەهان لەنێو دەچن و نامێنن‬ ‫گرێدراوی‬ ‫ماددیەت ئ�و�ەم شۆڕشە‬ ‫شۆڕشە‪ ،‬لەڕێگای‬ ‫ئەمە‬

‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬

‫داخوازیەكانم بەسەرتاندا بسەپێنم‪ .‬لەڕاستیدا‬ ‫ناچارم‪ ،‬چونكە بونیادنانی نزیكبو‌ونەوە لەئێوە‬ ‫و هاوبەش بوون لەژیاندا وەكو فەرمودەی خودا‬ ‫بۆمن دێ��ت‪ .‬با ئەمە بەكار نەبرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫رێگا لەپێش هۆشیاربوونەوەیەكی مەزنی ژنان‬ ‫دەكاتەوە‪ .‬من مرۆڤێكم كە ب��ەردەوام لەژنان‬ ‫رادەكات‪ ،‬بەاڵم بەردەوام خودا پێم دەفەرموێ‪":‬‬ ‫الیەنگری ژنان بكە و بەشێوەیەكی جوان و‬ ‫ئازاد لەگەڵیاندا بژی‪ ،‬چونكە مرۆڤایەتی قازانج‬ ‫ێ كەس‬ ‫دەكات‪ ،‬ژنان قازانج دەكەن"‪ ،‬بەاڵم هەند ‌‬ ‫ێ السایی من‬ ‫ئەمە بەكار دەبەن‪ .‬ئەوەی دەخواز ‌‬ ‫بكاتەوە زۆر پیس و قڕێژە‪ .‬ژیانی من لەگەاڵ‬ ‫كەسایەتی ژنان زۆر جیاوازە؛ وەكو نیگاركێشێك‬ ‫و پ��ەی��ك��ەر س��ازێ��ك وێ��ن��ەی ت��اك��ە تاكەی‬ ‫كەسایەتییەكان دەكێشم تاوەكو شتێك بەرهەم‬ ‫بێنم و دەرخەمەوە روو‪ .‬ئەمەش بۆ لەنێوچوون‬ ‫نییە‪ .‬تەنیا ژنێك نییە كە لەژیاندا لەگەڵم‬ ‫هاوبەش بووبێت و دوایی گوتبی من تاڕادەیەك‬ ‫ونم كرد و دۆڕاندم‪ .‬تەواو بەپێچەوانەوە ئەگەر‬

‫“‬

‫مرۆڤ هەرچی بێت‬ ‫لەواری جەستەییدا لەنێو‬ ‫دەچێت‪ ،‬بەاڵم هزر و‬ ‫بۆچوون و هێز و توانستە‬ ‫هیچ كاتێك لەنێو ناچێ‌‪.‬‬ ‫هەر لەبەرئەوەی ئەم هزر‬ ‫و بۆچوونانەمان پێشخست‬ ‫باوەڕدەكەم كە‬ ‫لەنێو ناچین و بەنەمری‬ ‫دەمێننەوە‬

‫شۆڕشگێڕ پێشدەخەم و بەهایەكی مەزنی‬

‫ب��ەاڵم بەرامبەر ب��ەو كەسەی دیماگۆجیەت‬

‫پێدەدەم‪ .‬با پێشبكەوێت‪ ،‬بۆچی لەپێشكەوتنی‬ ‫ژنی شۆڕشگێڕ بترسین؟ پێویستە شانازی‬ ‫بەوە بكەین كە لەگەڵ ژنانی شۆڕشگێڕ دەژین‬ ‫و زۆر دڵنزم بین‪ .‬ئێوە تەنیا دەڵێن‪ ":‬چۆن‬ ‫دەست بەسەر ژندا بگرم و بە چ شێوەیەك‬ ‫بەخۆمیەوە گرێ بدەم و بیكەمە موڵكی خۆم؟‬ ‫ئەمە كەسایەتییەكی داتەپیوە‪ .‬ئەمە خیانەتێكە‬ ‫لە ئەشق و خۆشەویستی دەكرێت‪ .‬پێتان دەڵێم‬ ‫ئیتر نەبنە داردەس��ت و كۆتایی بەم رەوشە‬ ‫بێنن! ناخوازم دووبارەی بكەمەوە‪ ،‬تاوەكو دوایی‬ ‫ساڵومان لە كەسایەتی سەركەوتوو هەیە! ئەگەر‬ ‫بەمجۆرە بێت هیچ مەترسییەكی ئەوە نییە بڵێن‬ ‫بەدڵەوە لەگەڵتاین‪ ،‬ئەمە تایبەتمەندییەكی‬ ‫سەرەكی رەوشی ئێمەیە‪،‬‬

‫دەكات و دەسەاڵتی بەشێوەیەكی هەرزان و خراپ‬ ‫ێ دەرفەت لەالوازیەكانتان‬ ‫بەكاردێن ‌ێ و دەخواز ‌‬ ‫ێ بتانخات‪،‬‬ ‫ێ و بەكاریان بێن ‌ێ و دەخواز ‌‬ ‫وەربگر ‌‬ ‫ئ��ەوا پێویستە بەرامبەر بەو كەسانە وەكو‬ ‫گورگ بن‪ .‬ناب ‌ێ بەهیچ شێوەیەك دەستبەرداری‬ ‫لەبەهاكانی ژنان بكەن و تەنازولی لێبكەن‪ .‬بۆچی‬ ‫ژنان وەكو شتێكی ب ‌ێ بەها بگرێنە دەست؟‬ ‫بۆچی هەرزان بەكاریبێنێ‌؟ بۆچی شانبەشانی‬ ‫ئەو مەزن نەبێ‌؟ بۆچی لەگەل ئەودا تەواوی‬ ‫جوانیەكانی ژیان ئاوا نەكات؟ لەهەمانكاتدا ئەمە‬ ‫واڵت و ئازادی و ژیانی گەلە‪ .‬ئەگەر ساڵو بدەنە‬ ‫پیاوێك كە بەمجۆرە نەبێت‪ ،‬ئەوا خۆتان ون‬ ‫دەكەن و دەیدۆڕێنن‪.‬‬ ‫بەڕێوەچوونتان لەگەل من مانای ئەوەیە كە‬ ‫لەگەل ك��اروان��ی سەركەوتن بەڕێوە دەچ��ن‪.‬‬

‫“‬

‫بەڕێوەچوون لەگەل من بەمانای بەڕێوەچوونتانە‬ ‫لەگەڵ هێزی پارتیمان‪ .‬بەڕێوەچوونتان لەگەل‬ ‫من مانای هەنگاو هاوێشتنە بۆ بەرزترین ئاستی‬ ‫گرێدان و ئومێد و شكۆمەندی‪ ،‬ئەمە شتێكی زۆر‬ ‫ئاشكرایە كات ‌ێ لەگەل مندا بن بەم شێوەیە‪ .‬واتە‬ ‫پێویست ناكات هیچ كەسێك بەشێوەیەكی هەڵە‬ ‫ناوی لێ بێنێت‪ ،‬گرێدانێكە كە زۆر لەگرێدانی‬ ‫ژن ــ دۆستایەتی بەهادارترە‪ .‬بۆنموونە لەنێو‬ ‫كۆمەڵگادا لەگەل دۆست و ژنەكەیدا بەمجۆرە‬ ‫یاخود بەوجۆرە دەژیت‪ ،‬لەگەل خۆشەویستەكەی‬ ‫بەجۆرێك دەژیت‪ ،‬بەاڵم هی من تاڕادەیەكی بەرز‬ ‫ئەمانە تێپەڕدەكات‪ .‬هەر بەهۆی جێگا و شوێنی‬ ‫كەسایەتیەكەم ئەم زاراوان��ە لەمن ناوەشێتەوە‬ ‫و لەجێگای خۆیدا نییە‪ .‬من ناچاری ژیانێكتان‬ ‫دەك��ەم كە ل��ەس��ەرەوەی ت��ەواوی ئەمانەیە و‬ ‫ژیانێكی زۆر مەزنە‪ ،‬پێویستە بەهیچ شێوەیەك‬ ‫لەمە نەترسن‪ .‬لەگەل مێردێكی پیس‌و تەنانەت‬ ‫لەگەل منیشدا ئەگەر ژیانێكی بێناوەڕۆكتان بینی‬ ‫و مەردایەتی تیا نەبوو‌و لەسەركەوتن دوور بووم‬ ‫ئەوكاتە مشتم بۆ باوێژن و جوێنم پ ‌ێ بدەن‪،‬‬ ‫ئەی وانییە؟ شتێكی سەیرە‪ ،‬بەاڵم بەگوێرەی من‬ ‫پێویستە بەمجۆرە بێ‌‪.‬‬

‫ئەگەر توانیبم بەكەسایەتیەكی سەركەوتوو بگەم‬ ‫ــ بێگومان بەیادی هەڤااڵنی شەهید باس لەمە‬ ‫دەكەم ــ تاوەكو دوایی لەگەل مندا بن و منیش‬ ‫توانیم تاوەكو دوایی لەگەلیاندا ببمە یەك‪ ،‬ئەوا‬ ‫شكۆمەندترین یەكێتی و بەیەكەوە ژیان ئەمەیە‪.‬‬ ‫بەرگەگرتنی ئەم هەموو گەردەلول و ناخۆشی و‬ ‫برسێتیەی چیاكان ئەمە پیرۆزترین و شكۆمەندترین‬ ‫یەكێتییە‪ .‬ك ‌ێ دەتوان ‌ێ ئەمە بەناتەواوی ببینێ‌؟‬ ‫كام دوژمن دەتوان ‌ێ لەكەداری بكات؟ بێگومان‬ ‫پێویستە ئەمە بەكارنەبرێت و تەنانەت نەكرێتە‬ ‫بابەت و رۆژەڤی گفتوگۆش‪ .‬من تاوەكو ئێستاش‬ ‫لەوە باوەڕم كە كاروانی من كاروانی سەركەوتنە‬ ‫و ئەمەش دەسەلمێنم‪ ،‬هەروەها ئەمە جوانترین‬ ‫رەوشتیشە‪ .‬ئەگەر بێتو ژنێك بەشێوەیەكی جوان‬ ‫و زیرەكانە گرێدراوی كاروانی سەركەوتن بێت‬ ‫هیچ شتێك لەمە بەهادارتر نییە‪ .‬لێرەدا باسی‬ ‫گرێدان بەتاكەكەسێك ناكەین‪ .‬لێرە بەشكۆمەندی‬ ‫ه��زرێ��ك و رێچكەی ك��اروان��ی سەركەوتنەوە‬ ‫گرێدەدرێن و ئەم گرێدانەش بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫ئەگەر بەشێوەیەكی دروست خاوەن لەیادی ئێمە‬ ‫و شەهیدان دەربكەون‪ ،‬ئەمە بەمجۆرەیە‪.‬‬ ‫لەم چوراچێوەیەشدا یەكبوون لەگەل ژن تا‬

‫“‬

‫كاتێك كەسایەتی‬ ‫ژن ئازاد بێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫لەئاستێكی بەرزدا‬ ‫كەسایەتییەكی‬ ‫بێگەرد دەردەكەوێتەڕوو‬ ‫كە دوور بێت لەدرۆ و فشار‪،‬‬ ‫ئەمەش زۆر بەهادارە‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/2/20 [ ]15‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪43‬‬

‫ژنان‬

‫دواڕادە جێگای شانازییە و شوورەیی و عەیب‬ ‫نییە‪ .‬ژن لەجەستەیەوە بگرە تاوەكو دەگاتە‬ ‫هزر و بیروبۆچوونی و گیانی هەمووی بێگەردە‬ ‫و یەكالبۆتەوە‪ ،‬بەگوێرەی من كەسایەتی پیاو‬ ‫پڕیەتی لەدرۆ و تەڵەكەبازی و لەم الیەنەوە زۆر‬ ‫پێشكەوتووە‪ .‬بەگوێرەی من ژنان بەڕادەیەكی‬ ‫كەمتر نزیكی درۆن‪ .‬كاتێك كەسایەتی ژن ئازاد‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوا لەئاستێكی ب��ەرزدا كەسایەتییەكی‬ ‫بێگەرد دەردەكەوێتەڕوو كە دوور بێت لەدرۆ و‬ ‫فشار‪ ،‬ئەمەش زۆر بەهادارە‪ .‬بێگومان پیاوی‬ ‫كورد لەڕەوشێكی زۆر خراپدایە‪ ،‬بەهیچ جۆرێك‬ ‫ێ لەم مەسەالنە بگات‪ ،‬بەاڵم ئەركتان‬ ‫ناخواز ‌‬ ‫ئەمەیە لەمیانەی شەڕدا پێشیبخەن‪ .‬هەروەكو‬ ‫گوتم ئەمەش شەڕ و تێكۆشانە لەپێناو ئەشقدا‪.‬‬ ‫هەر هەمووی بەیەكەوە گرێدراون‪ ،‬هەم پێویستی‬ ‫و ناچارییەكە و لەمەش بەوالوە هیچ رێگایەكی‬ ‫دیكەمان نییە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەگرێدانی ئێوە هیچ ترس و دوودڵیەكم‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم دوودڵی و ترسم بەرامبەر بەپیاوان‬ ‫زیاترە‪ .‬بێگومان بورغوی مێشكمان دوژمنە‪،‬‬ ‫هەناسە بەهەناسە ب��ەچ��واردەوری مێشكماندا‬ ‫دەسووڕێنەوە‪ .‬ئەگەر ئەم رەوش��ە چارەسەر‬ ‫نەكەین بەهیچ شێوەیەك ناتوانین لەگەڵتاندا بژین‪.‬‬ ‫تا چ رادەیەك دوژمن شیبكەینەوە و ئاشكرای‬ ‫بكەین‪ ،‬ئەوا هێندە دەتوانین لەگەڵتاندا بین‪.‬‬ ‫هەربۆیە پێویستە ئەم تێكۆشانە مەزنتر بكەم‪،‬‬ ‫بەهۆشیاری و دروستی و سەمیمیەتەوە ئەمە‬ ‫دەڵێم‪ .‬هەرچەندە زەحمەتیش بێت تێكۆشانێكی‬ ‫مەزن لەپێناو ئەوە پەیڕەودەكەم كە لەگەڵتاندا‬ ‫بەیەكەوە بین‪ .‬ئەم شەڕ و تێكۆشانەشم لەپێناو‬ ‫ئەوەدا نییە كە لەپێناو شۆڕشێكی سیاسی ــ‬ ‫كۆمەاڵیەتی رەها و تێكدانێكی رەها ئەنجامبدەین‪،‬‬ ‫تەنیا بۆ ئاواكردنی سیستەمێكی سۆسیالیستیش‬

‫ژنان‬

‫‪44‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/2/20‬ژماره ‪]15‬‬

‫نییە‪ ،‬ئەم شەڕ و تێكۆشانە مەزنەم لەپێناو‬ ‫ئەوەدایە كە لەگەل ژنی ئازاددا بژین‪.‬‬ ‫ئەگەر بێتو دەرفەتی ئەوەم هەبێت بەهزرێكی‬ ‫مەزنتر و تەكتیكی كارامەتر و بارێكی مەزنتر‬ ‫كاربكەم‪ ،‬ئەوا ئاوا باوەڕ دەكەم ئەمە بەدیبێنم و‬ ‫بەئەنجامی بگەیەنم‪.‬‬ ‫ئەمە زیاتر ل��ەب��واری تیۆریدایە و دەخ��وازم‬ ‫لەمیانی شەڕ و تێكۆشاندا قۆناخی سەرەتایی‬ ‫پتەو و تەواو بكەم‪ ،‬بەاڵم ئەو هێزەی كە هەمە‬ ‫لەتوانایدایە بەشێوەیەكی زۆر لێهاتوو و كارامە‬ ‫لەهەلومەرجی ئاشتیدا بەكاریگەرتری بكات‪.‬‬ ‫هێزم تێری ئەوە دەك��ات‪ .‬مرۆڤ هەرچی بێت‬ ‫ل��ەواری جەستەییدا لەنێو دەچێت‪ ،‬بەاڵم هزر‬ ‫و بۆچوون و هێز و توانستە هیچ كاتێك لەنێو‬ ‫ناچێ‌‪ .‬هەر لەبەرئەوەی ئەم هزر و بۆچوونانەمان‬ ‫پێشخست باوەڕدەكەم كە لەنێو ناچین و بەنەمری‬ ‫دەمێننەوە‪ .‬وابیردەكەمەوە لەبەر ئەوەی ژیانمان‬ ‫گرێدراوی هزر و هەستێكی مەزنە بۆیە بەفیڕۆ‬ ‫ناچێت‪ .‬ئەو كەسایەتییانەی گرێدراوی ماددیەت و‬ ‫ئارەزووی رەهان لەنێو دەچن و نامێنن‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی بەهەمیشەیی و ب��ەردەوام��ی دەمێنێ‌؛‬ ‫ئاشكرابووە و دەركەوتۆتەڕوو كە ئەم یەكێتی و‬ ‫بەیەكەوە ژیانەیە‪ .‬بۆیە زیاتر بەهێزی دەكەین و‬

‫“‬

‫لەوە باوەڕم كە‬ ‫كاروانی من كاروانی‬ ‫سەركەوتنە و ئەمەش‬ ‫دەسەلمێنم‪ ،‬هەروەها ئەمە‬ ‫جوانترین رەوشتیشە‪.‬‬ ‫ئەگەر بێتو ژنێك‬ ‫بەشێوەیەكی جوان و‬ ‫زیرەكانە گرێدراوی‬ ‫كاروانی سەركەوتن‬ ‫بێت هیچ شتێك لەمە‬ ‫بەهادارتر نییە‬

‫“‬

‫درێژەی پێدەدەین و بەنەمری دەهێڵینەوە‪ ،‬لەم‬ ‫بوارەدا سەركەوتنیش بەدەست هاتووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەخوازین بیكەین بەسەركەوتنی تەواوی شۆڕش‬ ‫و هەموو كۆمەڵگە‪.‬‬ ‫ئامانجمان بەمجۆرەیە‪ ،‬هەم ئامانجێكی مەزنە‬ ‫و ئیتر ب��ەرەو بەدیهاتن و ئەنجام گەیشتن‬

‫ئاراستەی وەرگرتووە و هەموومان بەرەو ئەو‬ ‫ئامانجە ئاراستە دەكرێین‪ .‬واتە تەنیا باس لەوە‬ ‫ناكەین كە لەئاستی كادردا سەركەوتن بخوڵقێنن‬ ‫و رێكخستنێكی بەهێز ئاوا بكەین‪ .‬ئەمانەش ئاوا‬ ‫دەكرێن‪ ،‬بەاڵم ئێستاكە ئەوە گرنگە كە دوژمنانی‬ ‫ئەم ژیانەی پەیڕەوی لێدەكەین بەالوەبنێین و‬ ‫ئەم ژیانە بەسەركەوتن بگات‪ .‬سەبارەت بەم‬ ‫مەسەلەیە نەدەب ‌ێ زێدەڕۆیی بكەین و نەدەبێ‌‬ ‫بكەوینە نێو چەمكێكی بەپەلەی سەركەوتن‬ ‫و نەدەب ‌ێ وا هەڵوێستە بكەین كە سەركەوتن‬ ‫لەئارادا نییە و لەئومێدێكی وشك بەمالوە شتێكی‬ ‫دیكە نییە‪.‬‬ ‫ج����واڵن����ەوەك����ەم����ان‬ ‫ب���ەی���ەك���ب���وون���ی‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ژن��ان‬ ‫بە تا یبە تی‬ ‫لەالیەكەوە‬ ‫ج��������وان‬ ‫ب�������ووە‪،‬‬ ‫هەروەها‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لەهەمانكاتدا لەمیانەی ئەو ئومێد و سەركەوتنە‬ ‫كردارییەی لەئارادایە بەشێوەیەكی بەهێز و‬ ‫كاریگەر پێشدەكەوێت‪ .‬من بەردەوام شانبەشانی‬ ‫ئەم جۆش و خرۆشەوە ژیاوم‪ .‬لەو باوەڕەشدام‬ ‫لەم جۆش و خرۆشە بەمالوە هیچ شتێكی تر وا‬ ‫لەمرۆڤ ناكات كە بەم شێوەیە درێژە بەم خەبات‬ ‫و تێكۆشانە ب��دات‪ .‬هەربۆیە ئ��ەوەی لەهەموو‬ ‫شتێك زیاتر پێویستە‪ ،‬ئەم جۆش و خرۆشەیە‪،‬‬ ‫جۆش و خرۆشیش هەوڵ و تێكۆشان لەگەڵ‬ ‫خۆیدا دێن ‌ێ و هەوڵ و تێكۆشانیش سەركەوتن‬ ‫بەدیدێنێ‌‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬بەشێك لە راپۆرتی سیاسییە كە‬ ‫رێبەر ئاپۆ پێشكەش بە كۆنگرەی‬ ‫دووەمینی(‪)PJKK‬ی‬ ‫كردووە‪.‬‬

‫چاالکییەکانی شەرمەزارکردنی پیالنگێڕی ‪15‬ی شوبات بە وێنە‬ ‫سلێمانی‬

‫سلێمانی‬

‫هەولێر‬

‫هەولێر‬

‫هەولێر‬ ‫کەرکوک‬

‫کەرکوک‬ ‫كەالر‬

‫كەالر‬

‫كەالر‬

‫خۆزگه‌ له‌ گیانم به‌ به‌هاتر‬ ‫شتێکیتر هه‌بوایه‌‬ ‫له‌ پێناو ئازادی سه‌رۆک‬ ‫و‬ ‫گه‌له‌که‌م و ژنه‌ چه‌وساوه‌کان‬ ‫فیدا بکردایه‬

‫شه‌هید سیروان ره‌ئووف‬

‫‪Rojî Wilat‬‬

‫بۆ سه‌رۆک ئاپۆ‬

‫‪Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan‬‬ ‫]‪[Jimarey: 15] [Salî: 2012‬‬

‫گه‌ریالی شه‌هید ڤیان کارۆخ‌‬