Help ik ga op mezelf!

Voorwoord Binnenkort ga je op kamers wonen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

Grote kans dat je totnogtoe weinig ervaring hebt met verhuizen, koken, financiën (belasting betalen en terugkrijgen!), huishouden, en ga zo maar door. Je hebt natuurlijk ook geen zin om voor elke vraag weer terug te vallen op ouders of verzorgers, je wilt immers zelfstandig worden.

Voor een veelheid aan veelvoorkomende problemen is er nu deze uitgave Help! Ik ga op mezelf....

Help! Ik ga op mezelf... staat vol met tips, weetjes en belangrijke informatie op het gebied van: • • • • • • • •

Verhuizen Financiën Geld besparen Huisdieren EHBO Doe het zelf De keuken Schoonmaak

Kortom: zelfstandig wonen in een notendop.

Wij wensen jullie veel nuttig leesplezier en natuurlijk veel succes als je op jezelf gaan wonen.

De leden van Leafboox.

Anouk Leenaars Colin Duivis Dardo Kempees Dennis Schepers

2

Nils Timmer Paul Kapitein Pim van Oers Ronald Lokers

Inhoud 01

Verhuizen

02

Onderhoud

03

FinanciĂŤn

04

Besparen

05

Keuken

06

Huisdieren

07

EHBO

HELP IK GA OP MEZELF

Pagina 4 Pagina 16 Pagina 42 Pagina 54 Pagina 77 Pagina 98

Pagina 106

Tip! Zorg dat je je servies goed inpakt

4

V E R H U I Z E N

De volgende onderwerpen zullen worden besproken: • Verhuisplan • Verhuistips • Uitzetlijst

5

VERHUISPLAN

Zodra je weet wanneer je gaat verhuizen: • Huur oude woning opzeggen/oude woning te koop aanbieden • Verhuisverlof regelen met werkgever • Informeren naar belastingaftrekmogelijkheid van verhuiskosten • Maten van het nieuwe huis opnemen.

• Glazenwasser oude woning opzeggen • Offertes aanvragen bij verhuizers • Informeren naar mogelijke vergoeding verhuiskosten • Opruimen en weggooien van spullen die niet mee gaan naar het nieuwe huis.

• Vestigingsvergunning aanvragen bij gemeente waar je gaat wonen (als dit een andere gemeente is) Informeer in de gemeente waar je gaat wonen naar de volgende zaken: • Scholen • Winkels • Verenigingen • Maatschappelijk werk • Openbaar Vervoer • Systeem ophalen huisvuil • (Hondenbelasting)

6

4 tot 2 weken voor de verhuizing • Lijst maken met te verzenden verhuiskaarten • Huisarts inlichten • Tandarts inlichten • Ziekenfonds inlichten • Bank inlichten • Verzekering huis/inboedel • Autoverzekering inlichten • Overige verzekeringen inlichten • Aansluiten electra, gas, water in nieuwe woning regelen • Afsluiten electra, gas, water in de eventuele oude woning regelen Laatste 2 weken voor de verhuizing • Overdracht sleutels regelen • Belangrijke papieren goed opbergen • Beginnen met inpakken • Adreswijziging versturen • Kennis maken met de nieuwe buren Laatste paar dagen voor de verhuizing • Nieuwe huis schoonmaken • Alles inpakken, wat u niet op het laatste moment nodig hebt • Zorgen dat er voldoende betaalmiddelen aanwezig zijn • Informeer bij de gemeente of de straat moet worden afgezet voor de verhuiswagen De verhuisdag zelf • Alle sleutels in de handbagage • Alle belangrijke papieren in de handbagage • Geld en andere betaalmiddelen in handbagage • Alle ruimtes doorzoeken op vergeten spullen • Meterstanden van het oude huis opnemen • Elektra en gas afsluiten in het oude huis • Alle ramen en deuren van het oude huis goed afsluiten

HELP IK GA OP MEZELFVERHUIZEN

7

VERHUISPLAN

Aankomst in de nieuwe woning • Alles zoveel mogelijk meteen op de juiste plaats zetten • Eén kamer zo snel mogelijk bewoonbaar maken • Even wachten met het aansluiten van de koel/ vrieskast Na de verhuizing • Meubels op plaats zetten • Spullen uitpakken • Eventuele verhuisschade melden aan de verhuizer • Adres in paspoort / rijbewijs laten veranderen Inpakken – uitpakken • Overleg het inpakken met de eventuele verhuizer • Begin met inpakken, zodra de dozen in huis zijn • Geef elke kamer in het nieuwe huis een nummer.

• Noteer op iedere verhuisdoos wat erin zit + het nummer van de kamer.

• Doe kastjes op slot en bewaar de sleutels in de handbagage • Vul de open ruimten in de dozen op met kleine spulletjes of oude kranten.

• Zet flessen rechtop in dozen • Houdt gevaarlijke of brandbare spullen apart.

• Wasmachine alleen verhuizen met vastgezette trommel • Alles wat niet in dozen gaat, voorzien van label met nummer (van de kamer)

8

Wie moeten allemaal weten dat je verhuist?

• De werkgever • Familie, vrienden en kennissen • De oude en nieuwe buren • De gemeente van het oude huis • De gemeente van het nieuwe huis • Huisarts • Tandarts • Ziekenfonds • Dagbladen abonnementenadministratie • Centraal bureau motorrijtuigenbelasting • Ziektekostenverzekeraar • Autoverzekeraar • Verenigingen waarvan je lid van bent • Bank

Tip!

Wat moet je vooraf weten van je nieuwe huis?

• Hoogte, breedte en lengtematen van alle ruimtes • Breedte van alle deuren • Is er een lift beschikbaar voor de verhuizing?

• Afstand van de deuren tot de hoeken van de kamer • Waar zitten de aansluitingen van de wasmachine en droger.

• Hoogte en breedte van alle ramen • Is het houden van huisdieren toegestaan?

• Heb je een aansluiting op stadsverwarming?

• Beschikbare ruimten voor de koelkast • Is er aansluiting op een gasnet of niet?

• Beschikbare ruimten voor het gasfornuis • Tv aansluiting • Plaats en het aantal stopcontacten

Ga je samenwonen of trouwen? Bestel dan een gratis Box for Two. Je krijgt dan een gratis doos met verschillende producten thuis opgestuurd.

HELP IK GA OP MEZELFVERHUIZEN

9

VERHUISTIPS

Rekken Als je wat spullen in je kamer kwijt wilt kan je natuurlijk een kast kopen maar je kan ook rekken kopen die zijn een stuk goedkoper, minder zwaar en makkelijker in de kamer te zetten.

Organisatie Pak elke kamer afzonderlijk in.

Gebruik voor elke kamer aparte doezen. Dit komt van pas wanneer je weer gaat uitpakken. Zorg dat je veelgebruikte spullen snel kunt terugvinden.

Goedkope meubels Voor goedkope meubels kan je naar een kringloopwinkel gaan in de buurt; het is altijd de moeite waard om hier even te kijken. Ze kunnen leuke dingen hebben voor een lage prijs. Je kan natuurlijk ook op internet naar meubels en dergelijke zoeken.

Slaapbank Als je bijna geen ruimte voor je spullen hebt is het mischien slim om een slaapbank te nemen. Dit bespaard een hoop ruimte. (Ook handig als logeerbed) Belangrijke details Wasmachine alleen verhuizen met vastgezette tromel. Kleine planten bij elkaar in een verhuisdoos zetten.

Stop belangrijke papieren in de handbagage.

Begin tijdig Begin ruim op tijd. Begin met inpakken zodra je verhuisdozen of opslagruimte hebt. Pak elke dag enkele dozen in.

10 10

Vulmateriaal Vul onvolledige dozen met vulmateriaal, zodat de inhoud van de doos niet kan verschuiven.

Bureauladen Stop hier niet te veel in, want dat kan schade veroorzaken.

Verwijder breekbare voorwerpen en voorwerpen die kunnen lekken. Doe kastjes op slot en stop de sleutel in je handbagage.

Glas en servies Wikkel glaswerk, kopjes en borden apart in papier en stop ze in dozen.

Gebruik oude kleren of handdoeken om ze tegen schokken te beschermen. Geef op de dozen aan dat er breekbare spullen in zitten.

Spiegels en schilderijen Pak spiegels en schilderijen in en plaats ze op hun kant in zware, degelijke dozen. Spiegels, fotolijsten en schilderijen en andere breekbare spullen voorzichtig inpakken.

Medicijnen Plak de doosjes met plakband dicht. Stop ze in kleine dozen. Als je medicijnen nodig hebt, moet je het nodige apart houden voor de verhuisdag.

PC, video en HIFI Verpak waardevolle elektronische apparaten in hun originele verpakking als je deze nog hebt.

Gebruik anders dozen en doe hier een beschermende vulling in.

Wikkel een deken of laken om het voorwerp en plaats het in de doos.

Pak snoeren apart in en geef aan waarvoor ze dienen. Doe ze in een plastic zak.

Tip! Zorg voor een handige karretje of een steekwagen!

HELP IK GA OP MEZELFVERHUIZEN

11 11

UITZETLIJST UITZETLIJST

Dit is een voorbeeld van een uitzetlijst. Wellicht staan er dingen op die jij al hebt of die je helemaal niet nodig hebt. Ook kunnen er spullen zijn die jij wel nodig hebt maar die niet op de lijst staan. Je kunt hem daarom zelf aanvullen.

Hal • deurmat • kapstok • zaklantaarn • • Woonkamer • bank • stoelen • fauteuil • salontafel • eettafel • stoelen • bijzettafeltje • bureau • tv • tv-meubel • stereo • dvd-speler • telefoon • lampen • sfeerlichtjes • gordijnen • fotolijstjes/ schilderijen • asbak • planten • klok • • • •

12 12

Servies • kleine borden • grote borden • soepkommen • theeglazen • theepot • koffiekopjes • gebaksbordjes • melkkannetje • suikerpot • eierdopjes • mokken • drinkglazen • bierglazen • wijnglazen • borrelglaasjes • • Keuken • koffiezetapparaat • waterkoker • oven /magnetron • prullenbak • fruitschaal • gasfornuis • ovenhandschoenen • kookwekker • keukenrolhouder • theedoekenhaakje • zeep • lamp • kruimeldief • koel- /vrieskast

Keukenkastjes • afwasmiddel • afwasborstel • afdruiprek • schuursponsje • vaatdoekjes • handdoeken • theedoeken • stofzuigerzakken • vuilniszakken • boterhamzakjes • aluminiumfolie • verschillende schalen • maatbeker • mixer • beslagkom • onderzetters • beschuittrommel • magnetronschaaltjes • frituurpan • waxinelichtjes • servetten • lucifers • koekenpan • braadpan

• • • • • • • • • • • • • • • • •

steelpan kookpan wok broodtrommel tosti-apparaat broodrooster pannenlappen vergiet slakom bewaarbakjes voorraadbussen snijplank botervloot tafelkleed placemats koektrommel koffiebewaarbus

• • • • • Toilet • wc-rolhouder • wc-borstel • spiegeltje • handdoekje • handdoekhaakje • zeep • wc-mat • toiletverfrisser • lamp

Keukenla • bestekbak • vorken • messen • lepels • theelepeltjes • gebaksvorkjes • broodmes • flesopener • blikopener • opscheplepels • soeplepel • ijsschep • schaar • kurkentrekker • aardappelschilmesje • kaasschaaf • cocktailprikkers

•

Slaapkamer • bed • dekbed • dekbedovertrekken • hoeslakens • kussens • wekker • bedlampje • nachtkasje • kledingkast • gordijnen • tv

•

•

•

•

• •

•

• • • • •

HELP IK GA OP MEZELFVERHUIZEN

13

UITZETLIJST

Badkamer • opbergmeubel • wasmand • droger • wasmachine • lamp • washandjes • handdoeken

14 14

• • • • • • • •

spons föhn badmat spiegel zeepbakje tandenborstelhouder douchegordijn handdoekhaakje

• • • •

14

4

Overig • strijkbout • strijkplank • stofzuiger • opbergdozen • droogrek • swiffer • zeem • trekker • spons • dweil • schoonmaakspullen • emmer • knijpers • elastiekjes • vazen • kaarsen • kandelaars • gieter • bezem • verbanddoos

• • • • • • •

• • • • •

HELP IK GA OP MEZELFVERHUIZEN

15

16

O N D E R H O U D

De volgende onderwerpen zullen worden besproken: • Schoonmaken • Strijken, wassen & drogen • Tuinen • Planten • Klussen • Ongedierte

17

SCHOONMAKEN

De keuken schoonmaken Een ruimte in huis die veel gebruikt wordt en waar hygiëne belangrijk is, is de keuken. Daar valt veel schoon te maken.

De volgende zaken dien je dagelijks schoon te maken of te vervangen • De vaat • Hand- en theedoek • Vaatdoekje • Fornuis De volgende zaken dien je eens per week schoon te maken: • Vloer (vegen of dweilen) • Kasten van buiten • Koelkast (zowel binnen als buiten) • Magnetron (zowel binnen als buiten) • Afzuigkap reinigen De overige zaken zijn wat minder vaak nodig maar mogen zeker niet vergeten worden: • Binnenkant van de kasten (1x in de maand) • Koelkast ontdooien (1x in de 2 maanden) • Filter afzuigkap vervangen (1x in de 3 maanden)

18

Magnetron schoonmaken

Zet een bak met warm water met citroen erin in de magnetron. Zet de magnetron op vol vermogen en laat hem ongeveer 5 minuten aanstaan. Het vuil wordt losgeweekt en de citroen zorgt voor een frisse geur. Dan kun je de magentron gemakkelijk schoonmaken met een natte doek. Daarna even uitdrogen met een droge doek en je magnetron is weer schoon.

Rubbertjes van de koelkast

Houd de rubbers van de koelkast altijd goed schoon en zorg dat er geen etensresten tussen gaan zitten. Hierdoor blijven ze langer goed en ontstaan er minder bacterĂŤn in je koelkast.

Indien er scheurtjes in de rubbers komen vervang ze dan snel om besmet voedsel te voorkomen. Nieuwe rubbers kun je kopen bij een elektronicazaak of rechtstreeks bij de producent van het apparaat.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

19

SCHOONMAKEN

Het toilet Om te vermijden dat je toilet een broedplaats van bacteriën wordt, moet je dit kleine kamertje geregeld een grondige poetsbeurt geven. Vergeet daarbij geen enkel hoekje in, op en rond de pot, want net daar hopen bacteriën en vuil zich op. Denk daarbij aan barsten in de wc-pot, de randjes van de doortrekknop of de schroeven aan de voet van het toilet. Met onze tips verwijder je zonder moeite vuil, kalkaanslag, urinesteen en andere restanten.

Juiste volgorde Als je je wast, begin je met je gezicht, niet met je voeten. Ook voor het toilet moet je je aan een hygiënische volgorde houden: • • • •

Spoelbak Deksel: boven-, dan binnenkant Bril: boven-, dan onderkant Rand van het toilet

Daarna ga je de binnenkant van het toilet onder handen te nemen.

Tip! Doe wat allesreiniger in de houder van de toiletborstel

20

Toiletpot In de winkel vind je flacons met wc-reiniger die je in de toiletpot moet spuiten, laten inwerken en ten slotte borstelen. Zelfs tweein-een oplossingen bestaan. Bij normale omstandigheden helpen deze producten, wel zijn ze erg duur. Verlucht de ruimte bovendien voldoende tijdens het gebruik ervan. De inhoud is namelijk een erg chemisch goedje dat je beter niet kan inademen.

Het kan ook anders, met deze alternatieven bijvoorbeeld.

Azijn Spuit azijn in de toiletpot en laat die gerust een hele nacht inwerken.

Warme azijn is effectiever. Gebruik voor de wanden van de toiletpot keukenpapier dat je bevochtigt met azijn en ‘plak’ dit op de wanden.

Een hoekje in het water laten hangen voorkomt opdrogen. Voor hardnekkige aanslag heb je meer azijn nodig. Je kan deze ook heel voorzichtig afschuren met fijn schuurpapier.

Cola Geen schoonmaakproduct in huis?

Giet een fles cola leeg onder de randen, laat het een uur intrekken en borstel vervolgens de pot.

Schoonmaaktips voor in de badkamer

Een waarschuwing: gebruik liever geen chloor; na veelvuldig gebruik kan dat de wc-pot aantasten.

Bovendien is de combinatie zeep en chloor gevaarlijk: er kunnen chloorgassen ontstaan.

Vergeet ook de volgende zaken niet mee te nemen, bacteriĂŤn verspreiden zich immers razend snel.

Badkuip Om je badkuip weer te laten blinken kun je hem schoonmaken met karnemelk. Laat de karnemelk even intrekken. Vervolgens spoel je de karnemelk eraf met lauw water.

Gele vlekken Gele vlekken in witte badkuipen en wastafels, veroorzaakt door druppelende kranen, kun je verwijderen door ze te behandelen met citroensap. Ook kun je het met azijn en water proberen.

Deurklink Lichtschakelaar Toiletrolhouder Spoelknop Drukknop van het zeepacon Drukknop van de wc-verfrisser Muren Vloer Buizen en waterleidingen Voet van het toilet Lamp Wastafeltje Deurslot

Tip! Hang een zakje of bosje lavendel in het toilet, dat is veel natuurlijker dan wc-parfums.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

21 21

SCHOONMAKEN

Hoe maak ik mijn vloer schoon?

Natuursteen: Dweilen met groene zeep.

Sommige vloeren maak je schoon met groene zeep, andere juist weer niet. Wel zo handig als je dit weet voodat je aan de slag gaat.

Daarom hieronder een lijstje met de meest voorkomende vloeren.

Zeil/Vinyl Stofzuigen, vegen en dweilen met water en een reinigingsmiddel.

Geglazuurde tegels Gemakkelijk te onderhouden door stofzuigen of dweilen. Grondig schoonmaken met groene zeep of schoonmaakazijn.

Laminaat Enkel vegen of stofzuigen.

Gebruik voor vlekken een zachte reiniger met water.

Beton/Rubber Vegen en af en toe dweilen met een neutraal reinigingsmiddel Linoleum/Marmoleum Stofzuigen of dweilen. Indien de vloer erg vies is dan schoonmaken met een speciaal reinigingsmiddel.

Parket Enkel vegen of stofzuigen.

Gebruik voor vlekken een zachte reiniger met water.

Tapijt Alleen stofzuigen. Bij vlekken niet inwrijven, maar deppen met een schone doek.

Tip! Nieuwe bezemsteel Is je bezemsteel gebroken?

Zet een nieuwe steel aan de borstel en laat hem een nachtje in het water liggen.

Hierdoor zet het hout uit en wordt de steel goed vastgeklemd in het gat van de borstel.

22

Verwijder vlekken uit je tapijt Bloed Heb je bloedvlekken op je tapijt?

Giet dan melk over de vlek en wrijf erover met een droge doek. Het kan ook met water en zout.

Kauwgom Kauwgom kun je gemakkelijk verwijderen als het bevroren is.

Doe enkele ijsklontjes in een plastic zakje en leg dit op de kauwgom.

Maak het daarna schoon.

Brandgat Wanneer je een brandgat in je tapijt hebt, kun je het gat opvullen met vloeibare lijm. Druk vervolgens een paar pluizen die je uit het tapijt getrokken op de lijm. Zet er iets zwaars op en het zal stevig blijven zitten.

Verfvlekken Verfvlekken in de vloerbedekking zijn gemakkelijk te verwijderen met ovenreiniger.

Inkt Dit is makkelijk te verwijderen met wat Eau de Cologne. Doe wat Eau de Cologne op een doekje en dep op de vlek tot hij weg is.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

23 23

SCHOONMAKEN

Verwijder vlekken uit je behang Balpenvlekken Balpenvlekken op behang kunnen worden verwijderd door het behang vochtig te maken met een beetje water en er daarna wat haarspray op te spuiten. Na korte tijd kun je de vlekken met een droge doek wegvegen.

Vetvlekken Vetvlekken op behang kun je verwijderen door het nog aan het behang klevende vet eerst op te nemen met een theedoek.

Dieper ingedrongen vet kan worden verwijderd door een stuk keukenpapier met een warm strijkijzer tegen de muur te drukken. Let op dat het strijkijzer niet te heet wordt! Vervang het keukenpapier als het vettig wordt en herhaal dit zonodig enkele malen.

24

Bouwbehang Bouwbehang kun je voorzichtig schoonmaken met een vlakgom of een beetje water.

Afwasbaar behang Afwasbaar behang kun je voorzichtig schoonmaken met water. Ook heb je hier speciale schoonmaakmiddelen voor.

Behang verwijderen?

Wil je behang verwijderen, gebruik dan een afstoomapparaat om schade aan het stucwerk te voorkomen.

Nieuw behang Let bij het kopen van nieuw behang altijd goed op de kleurnummers. In de winkel valt het vaak niet op dat de kleur van een rol net iets afwijkt van de andere. Pas als het eenmaal op de muur zit zie je dat het twee verschillende tinten zijn.

Kauwgom in je kleding

Als er kauwgom in je kleding zit doe er dan wat pindakaas op. Na een poosje gaat de kauwgom korrelen door de olie uit de pindakaas.

Vervolgens kun je hem zo weghalen.

Ook hierbij werkt het bevriezen van kauwgom, dus je kan het kledingstuk ook een poosje in de vriezer leggen.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

25

STRIJKEN, WASSEN & DROGEN

Wastips Kleurechtheid Als je twijfelt, dien je eerst de kleurechtheid van het kledingstuk te controleren. Bevochtig een klein gedeelte en veeg er daarna met een stukje keukenrol overheen.

Als de kleur afgeeft moet je het kledingstuk apart in koud water wassen.

Controleer wasvoorschrift Controleer altijd eerst het etiket met de wasvoorschriften voordat je het vlek verwijderings advies opvolgt om er zeker van te zijn dat je kledingstuk niet nog meer beschadigt raakt.

Biologisch wasmiddel Was wol en zijde nooit in een biologisch wasmiddel.

26 26

Inweken Soms dienen zeer vieze kledingstukken eerst in de week te staan voor je ze gaat wassen. Dit betekent dat de kleding een tijdje ondergedompeld staat in water of een oplossing. Voordat je een kledingstuk in de week legt moet je op onderstaande dingen letten: • Het wasmiddel moet volledig zijn opgelost voor je het kledingstuk in het sopje doet.

• De kleur mag niet doorlopen.

Controleer dus eerst het wasvoorschrift.

• Het mogen geen wollen, zijden of leren artikelen zijn. Deze kunnen worden beschadigd.

• Het water mag niet te heet zijn.

Het beste is een temperatuur van 30º of 40º.

• Het kledingstuk niet te veel verfrommelen.

• Witte en gekleurde kledingstukken mogen niet samen worden geweekt.

Binnenste buiten Was je kleren altijd binnenste buiten, dat houdt de kleur en de stof langer mooi.

Harde handdoeken Is je handdoek altijd hard na het wassen? Haal deze na het wassen meteen uit de wasmachine en hang hem op. Dat scheelt een hoop. Ook nieuwe handdoeken worden minder snel hard dan oudere handdoeken.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

Wasmachine Het is beter voor een wasmachine om de deurtjes open te laten staan als je hem niet gebruikt. Dit voorkomt dat het rubber vergaat.

Papieren zakdoek Wanneer je per ongeluk een papieren zakdoek in de was hebt laten zitten, kun je het wasgoed dat onder de pluisjes zit nog een keer wassen maar dan met een oude panty. De pluisjes worden aangetrokken door het nylon en zullen er aan vast blijven zitten.

27

STRIJKEN, WASSEN & DROGEN

Strijktips Strijken is voor de meeste mensen niet de favoriete bezigheid. Leuk zal het nooit worden maar met deze tips misschien wel een stuk makkelijker.

• sla het kledingstuk goed uit, voordat je het op de waslijn hangt.

• Leg het kledingstuk plat, strak op de strijkplank.

• Let er op dat het strijkijzer op de juiste stand staat.

• Strijk kleding altijd binnenste buiten.

• Als je mouwen of schouders in een kledingstuk wilt strijken, schuif het dan over de punt van de plank.

• Als het strijken wat moeilijk gaat, spuit het kledingstuk dan een beetje nat met een plantenspuit.

• Voor het persen van broeken, leg je eerst een theekdoek op het kledingstuk en ga er dan met de strijkbout overheen.

• Er is ook speciaal “makkelijk strijkbaar wasmiddel” om het strijken te vergemakkelijken.

• Niet telefoneren tijdens het strijken.

28 28

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD MEZELFKEUKEN

29 29

TUINEN

Tuinier effectief en goedkoop Het onderhouden van een tuin hoeft niet veel geld te kosten.

Door je tuinartikelen via internet te kopen bespaar je al een hoop geld.

Begin zelf met stekken en zaaien.

Vervolgens kun je zelf de planten vermenigvuldigen. Een zak zaadjes is veel goedkoper.

Koop planten klein Wanneer je nieuwe planten koopt, kies dan voor kleine planten. Jonge planten zijn namelijk goedkoper en groeien doen ze thuis toch wel.

Plaats minder planten Tuincentra geven vaak adviezen hoeveel plantjes je nodig hebt per vierkante meter. Meestal zijn dit er 7 en soms wel 9 terwijl 3 planten meestal al genoeg is. Hou wel een oneven aantal aan om een mooiere verdeling te krijgen.

Knoflook als bestrijdingsmiddel Knoflook is een goedkoop en natuurvriendelijk bestrijdingsmiddel tegen bladluis en slakken.

Knoflookthee werkt erg goed bij de behandeling van schimmels. Door de geur worden schadelijke insecten en vogels op afstand gehouden.

30

Compostwater Voor het behandelen van kale plekken in het gras, is het niet nodig dure middelen aan te schaffen.

Probeer compostwater eens. Vul je gieter halfvol met compost, vul de rest met water. Even goed doorroeren en gieten. Ook bloemen en planten kun je zo voeden.

Besproei de planten lang Je kunt planten beter een keer lang besproeien dan 5 keer kort.

Door langer te sproeien dringt het sproeiwater dieper in de grond en komt waar het nodig is. Bij kort sproeien blijft het meer op de oppervlakte en verdampt het merendeel.

Aanbodsites Ben je op zoek naar struiken, bomen, bloemen of planten? Kijk dan eerst eens op aanbodsites.

Daar worden ze regelmatig gratis aangeboden. Hetzelfde geld voor bestrating.

Koop een regenton Vang regenwater op met regenton.

Met dit water kun je je tuin besproeien.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

31

PLANTEN

Makkelijke Planten Klimop Dit zijn sterke planten en ze hebben niet veel verzorging nodig. Ook kunnen ze op bijna elke plek staan.

Blauwe varen Deze plant is uiterst geschikt voor in de badkamer. Je hoeft hem maar 1 keer per week water te geven en de luchtvochtigheid doet de rest.

De cactus De cactus houdt van licht en kan daarom prima op je vensterbank staan. Sommige cactussen hebben bloemetjes die je vensterbank extra vrolijk maakt. Je hoeft hem maar af en toe water te geven.

De bladbegonia Ook deze plant kun je makkelijk op je vensterbank kwijt. Zelfs boven de verwarming blijft hij leven. Geef hem 1 keer per week water en je zult er lang plezier van hebben.

De sanseveria Deze plant is overal tegen bestand en kan zelfs in het donker staan.

Heeft bijna geen water nodig.

32

De parapluplant Dit is een kamerplant van ongeveer 1 meter hoog. Deze plant is makkelijk te vermenigvuldigen door stekken van de bladerhoofdjes omgekeerd in water te zetten tot er wortels verschijnen. Daarna kun je ze oppotten. Deze plant heeft relatief veel water nodig.

De viooltjesorchidee Deze mooie bloeiende plant heeft weinig zorg nodig. Je hoeft hem maar 1 keer per week water te geven. Heeft wel veel daglicht nodig.

Drakebloedboom De drakenbloedboom is een zeer makkelijke plant. Hij kan makkelijk in de (donkere) schaduw staan.

Kalanchoe Je kan de kalanchoe in de zomer gerust buiten zetten. Er zijn veel verschillende soorten. Hij kan veel zonlicht verdragen en hoeft maar 1 keer in de week water te hebben.

Ficus Benjamina De Ficus is een binnenplant in vele soorten en maten. Echter staat hij er om bekend dat hij veel blad verliest. Meestal wordt dit veroorzaakt door tocht; zet de plant dus niet te dicht bij een deur of raam.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

33

PLANTEN

Nepplanten

Heb je niet zoveel tijd of geen zin om planten bij te houden?! Koop dan gewoon nepplanten. Hierdoor is je kamer wel aangekleed maar hoef je niks bij te houden.

34

Tip! Heb je een bos rozen gekregen?! Krab de schors van de stengel af, vermijd direct zonlicht en ververs regelmatig het water. Zo zullen ze ongeveer 2 weken goedblijven.

HELP IK GA OP MEZELFoNDERHOUD

35

KLUSSEN

Verstopte afvoer Vet en etensresten veroorzaken verstopte afvoeren, met als gevolg dat het water niet goed doorloopt.

Hieronder staan enkele tips om je afvoer weer schoon te krijgen.

Vloeibare ontstopper In de supermarkt zijn vele soorten vloeibare ontstoppers te koop. Als de verstopping niet al te ernstig is kun je die gebruiken. Het nadeel is wel dat ze vrij prijzig zijn en slecht voor het milieu.

Ontstopper Ook is een gewone ontstopper te proberen. Die gebruik je als volgt: Stop het overloopgat dicht. Laat een tiental centimeters water in de wasbak stromen. Plaats de zuigkap van de ontstopper op de afvoer.

Duw de ontstopper stevig omlaag en omhoog. Herhaal dit ongeveer 10 keer.

Alternatief Vooral vet zorgt voor verstoppingen, dus zout dat ontvettend werkt kun je gebruiken als ontstopper. Doe 1 kop zout en 1 kop zuiveringszout in de afvoer. Giet er kokend water over. Gebruik daarna de afvoer enkele uren niet.

36

Soda Heeft het zout niet geholpen dan is soda een alternatief. Doe 2 theelepels soda in 1 liter kokend water. Giet het mengsel langzaam in de afvoer. Wacht tien minuten en laat er dan heet water doorheen lopen. Eventueel kun je het nog een keer herhalen.

Verstoppingen voorkomen Verstoppingen kun je beter voorkomen. Doe het volgende trucje daarom maandelijks. Gooi een handvol zuiveringszout in de afvoer. Daarna doe je er een half kopje azijn bij. Sluit de afvoer en wacht een half uur. Spoel tenslotte met koud water.

ONGEDIERTE

Ongedierte Spinnen Spinnen kunnen worden verjaagd door de geur van water en azijn.

Mieren Last van mieren? Leg dan op die plek koper geld neer. Het koper gaat oxideren en dat houdt mieren uit de buurt.

Vliegen Een basilicumplant op de vensterbank of tuintafel houdt vliegen op afstand.

Muggen Muggen kun je verjagen door een citroenkaars aan te steken. Ook een tomatenplant, afrikaantjes en lavendelstruiken houden muggen uit je tuin en uit huis.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

37

KLUSSEN

Hoofdkraan Als je net op je zelf woont, zoek dan altijd uit waar de hoofdwaterkraan zit. Als er een keer lekkage is weet je snel waar je moet zijn om het water af te sluiten.

Klus zelf in huis Hoe onderhoudt je je huis zo goedkoop en effectief mogelijk.

Probeer zoveel mogelijk zelf te doen en zo min mogelijk uit te besteden.

Ramen wassen Voor het wassen van ramen heb je geen dure producten nodig. Water, afwasmiddel of zeep is voldoende.

Vervolgens kun je met water en azijn of water en zout streeploos nazemen.

Leidingisolatie Hoe staat het me je leidingisolatie van de CV en van het warm water?

Isolatie ven leidingen in ruimten waar verwarming niet gewenst is, werkt zeer effectief. Leidingisolatie is verkrijgbaar in bouwmarkten.

38 38

Klus zelf Ga liever zelf klussen dan dat je mensen inhuurt. Uitbesteden is ruim 3 keer zo duur. Vraag ook eens rond in je vrienden en kennissenkring, wellicht is er iemand die het voor weinig geld voor je wil doen. Mocht je toch iemand willen inhuren, vraag dan meerdere offertes aan om te kijken welke het voordeligst is.

Meten is weten Als je gaat klussen, zorg dan dat je altijd een rolmaat bij de hand hebt, want meten is weten!

Splijtend hout Voordat je een spijker in het hout slaat draai je eerst de spijker om en sla je 1 keer de kop in het hout. Draai de spijker weer om en timmeren maar. Het hout zal niet gaan splijten.

HELP IK GA OP MEZELFONDERHOUD

39

KLUSSEN

Harige kwasten Als je een nieuwe kwast hebt gekocht, strijk dan eerst een paar keer zacht met de haren over een schuurpapiertje.

Op deze manier verwijder je losse haren en zal de kwast ook minder haren verliezen tijdens het schilderen.

Schilderen Kwast hergebruiken Heb je het gehad met verven voor vandaag, maar wil je morgen verder met dezelfde kwast? Geen probleem! Wikkel je kwast in aluminiumfolie en je kunt morgen weer met een zachte kwast verder.

Hetzelfde kun je doen met je verfbakje. Maar Leg hierbij v贸贸r je er verf in gooit aluminiumfolie in.

Als je klaar bent haal je de folie eruit en je bakje is weer opnieuw te gebruiken.

In een keer doorgaan Ga je een kozijn of iets dergelijks schilderen, zorg er dan voor dat je het in een keer afmaakt. Als je een kozijn half schildert en de volgende dag verder gaat krijg je kleurverschil. Bij het schilderen van binnenmuren is dit niet het geval en kun je er makkelijk enkele dagen tot een week tussenlaten. Let hierbij wel goed op de dekking van de wanden.

40 40

Schilderen van een muur Met een verfroller kun je snel grote oppervlakken schilderen. Dat is handig als je een plafond of een muur van een nieuw kleurtje wilt voorzien.

Gebruik van verfrollers Met een verfroller kun je snel grote oppervlakken schilderen. Dat is handig als je een plafond of een muur van een nieuw kleurtje wilt voorzien.

Hoeken schilderen Verf de hoeken van de muur of plafond met een kwast of een kleine roller. Met de grote roller kun je niet in de kleinste hoekjes komen.

Tip! Plak de hoeken van de muur af met tape.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

41 41

42

F I N A N C I Ë N

De volgende onderwerpen zullen worden besproken: • Verzekeringen • Toeslagen en subsidies • Werk • IB-groep • Belastingdienst

43

VERZEKERINGEN

Schrap allereerst alle onnodige verzekeringen. Daarna kun je op internet de verschillende verzekeraars vergelijken om te kijken welke voor jou het goedkoopst is. Wanneer je bijvoorbeeld samen gaat wonen is het voordeliger om je samen te verzekeren. En verzekeren via je werkgever kan je ook een hoop geld besparen. Om je enige wegwijs te bieden in de vele soorten verzekeringen wordt hieronder een korte uitleg gegeven.

Samen verzekeren Ga je samenwonen? Sluit dan waarmogelijk samen verzekeringen af. Dat kan vele euro’s schelen op jaarbasis. Indien jouw partner via de werkgever collectief verzekerd is, dan mag jij je vaak meeverzekeren op zijn of haar polis. Jullie profiteren dan samen van de korting.

Voldoende reserves Verzekeringspolissen worden aanzienlijk voordeliger indien het eigen risico hoog is. Zorg dan wel dat er voldoende op je spaarrekening staat om dat risico te dekken.

Gsm-verzekering Een gsm-verzekering afsluiten is vaak niet erg zinvol. Diefstal moet namelijk aantoonbaar zijn en zakkenrollen wordt al gauw gezien als verlies. Bij eventuele schade wordt ook maar beperkt deel vergoed.

44 44

Verzekeren via je werkgever Meestal zijn verzekeringen die je via je werkgever afsluit voordeliger dan wanneer je het zelf regelt.

Per jaar betalen Bij een verzekering kun je vaak kiezen voor betaling per jaar, halfjaar, kwartaal of maand. Per jaar betalen is altijd een aantal procenten goedkoper.

Pakketkorting Indien je al je verzekeringen bij de zelfde verzekeraar afsluit kun je vaak profiteren van pakketkorting.

Wisselen van verzekeraar Controleer eens per jaar of jouw verzekering nog wel de voordeligste is. Dit kun je gemakkelijk vergelijken op internet.

De volgende verzekeringen worden sterk aangeraden om af te sluiten.

Basisverzekering tegen ziektekosten Een basisverzekering is voor iedereen nodig. Deze verzekeringen dekken kosten in geval van ziekte, ziekenhuisopname, zwangerschap enzovoort. Of je daarnaast een aanvullende verzekering afsluit is heel persoonlijk. Je kunt bijvoorbeeld een TandPlus verzekering erbij nemen als je een beugel draagt of veel snoept.

Aansprakelijkheidsverzekering De aansprakelijkheids verzekering voor particulieren (AVP) is een verzekering die iedereen zou moeten afsluiten. Hij is bedoeld voor het geval je onbedoeld een grote schade veroorzaakt en deze niet kunt vergoeden.

Inboedelverzekering Dit geldt voor zowel huur- als koopwoningen. Je hebt de keuze uit een eenvoudige of uitgebreide verzekering. Bezittingen worden vergoed in geval van brand, blikseminslag, water, storm of diefstal.

Opstalverzekering De opstal verzekering dekt de schade aan het huis zelf, zoals bijvoorbeeld storm- of waterschade, brand en lekkage. Als je een eigen huisje hebt zul je je ook hiertegen moeten verzekeren. Indien je een hypotheek afsluit, dan zal de hypotheekverstrekker het je zelfs verplichten.

HELP IK GA OP MEZELFFINANCIËN

No-claimkorting Sommige verzekeraars maken gebruik van een no-claimkorting.

Die korting krijg je terug als je dat jaar geen schade gemeld hebt.

Ongevallenverzekering Voor blijvende invaliditeit en overlijden door een ongeval. (zowel werk als privé) Auto/motor/bromfiets verzekering Een WA verzekering is een verplichte verzekering. Tevens kun je er ook een aanvullende verzekering bijnemen. (bijvoorbeeld tegen diefstal en schade) Reisverzekering (tijdelijke of doorlopend) Het zal je maar overkomen: je bent op vakantie en krijgt een ongeluk of wordt bestolen. Op dat moment is een betrouwbare reisverzekering absoluut noodzakelijk.

Rechtsbijstandverzekering Deze verzekering zou je eventueel kunnen aflsuiten. Het dekt de kosten van juridisch advies indien je in een juridisch geschil verzeild raakt. Een advocaat kost al snel € 150,- per uur. Je kan de premie dus snel terugverdienen.

45

TOESLAGEN EN SUBSIDIES

Zorgtoeslag De voorwaarden voor een zorgtoeslag zijn als volgt: je bent boven de 18, je hebt een Nederlandse zorgverzekering en je mag niet meer verdienen dan € 26.071,- per jaar. Indien je samenwoont mag dat niet meer zijn dan € 41.880,- per jaar.

Huursubsidie Om in aanmerking te komen voor huursubsidie moet je huur lager zijn dan ongeveer € 630,- per maand.

Indien je jonger bent dan 23 dan mag je huur maximaal € 340,zijn. Je inkomen mag niet hoger zijn dan € 20.300,- per jaar als je alleen woont of € 27.575,- als je samenwoont. De huursubsidie kan oplopen tot wel € 300,- per maand.

Tip! Wil je weten waar jij recht op hebt? Ga dan naar www.toeslagen.n

46

Koopsubsidie Koopsubsidie is een tegemoetkoming in de hypotheeklasten. Het wordt toegekend bij de aankoop van een woning of een woonwagen met standplaats. De subsidie is bedoeld voor mensen met een bescheiden inkomen. De koopsubsidie bedraagt maximaal € 152,47 per maand, belastingvrij.

Om in aanmerking te komen voor een koopsubsidie moet je minstens 23 jaar zijn. Je mag de afgelopen 3 jaar geen eigenaar-bewoner zijn gewees. Je moet de woning zelf gaan bewonen en dient rechtmatig in Nederland te verblijven.

De toekenning hangt verder af van • Je belastbaar inkomen • Je vermogen • De hypotheek • De kosten van de woning • De staat van onderhoud van de woning Je kunt zelf uitrekenen of je in aanmerking komt voor koopsubsidie. De uiteindelijke beslissing over de subsidieaanvraag ligt echter bij het ministerie van VROM.

HELP IK GA OP MEZELFFINANCIﾃ起

47

WERK

Eerste baan Zodra je vast gaat werken is het erg verleidelijk om al je geld uit te geven. Wij hebben wat tips bij elkaar gezet om wat bewuster met je geld om te gaan.

• Zodra je salaris op je rekening staat, is het erg verleidelijk om het allemaal op te maken. Je kunt beter gelijk een deel op een spaarrekening zetten zodat je aan het eind van het jaar ook nog een leuke rente krijgt.

• Bewaar alle bonnetjes en rekeningen. Beweert bijvoorbeeld een bedrijf dat jij te laat betaald hebt, kun je altijd aantonen dat dat niet zo is.

• Kijk of je in aanmerking komt voor huur- of koopsubsidies.

• Met behulp van het woonpuntensysteem kun je kijken of de huur in overeenstemming is met de kenmerken van de woning. Indien dat niet zo is, kun je huurverlaging aanvragen.

• Spreek met jezelf af hoeveel geld je maximaal in de week uit mag geven.

Werktijden Als je 16 of 17 jaar bent mag je maximaal 9 uur per dienst werken.

Per vier weken mag je 40 uur werken. Ben je 18 jaar of ouder dan mag je maximaal 45 uur per week werken.

Pauze Over pauzes is in de wet het volgende vastgelegd: als je werk 4,5 tot 8 uur duurt, heb je recht op minimaal een half uur aaneengesloten pauze. Als je langer dan 8 uur werkt heb je recht op minimaal 3 kwartier pauze, waarvan een half uur aaneengesloten moet zijn. Het kan zijn dat in de CAO van jouw bedrijf andere afspraken zijn gemaakt over pauzes.

Overwerken Wanneer je door blijft werken buiten de officiële werktijd noemt men dat overwerken. Dit mag niet onbeperkt. Je moet elke dag een rustperiode hebben van 11 uur. Overwerken is overigens niet verplicht, maar het kan wel eens nodig zijn om je werkgever uit de brand te helpen.

Vakantiegeld

48

Je hebt recht op vakantiegeld. Het vakantiegeld is 8% van je brutoloon en komt boven op je loon. Je vakantiegeld krijg je meestal eind mei uitbetaald.

Minimumloon Netto minimumloonbedragen per 1 juli 2007 Leeftijd 15 jaar 16 jaar 17 jaar 18 jaar 19 jaar 20 jaar 21 jaar 22 jaar 23 jaar en ouder

HELP IK GA OP MEZELFFINANCIËN

Per maand € 400,50 € 460,60 € 527,35 € 607,45 € 700,90 € 821,05 € 967,90 € 1.134,75 € 1.335,00

Per week € 92,40 € 106,30 € 121,70 € 140,20 € 161,75 € 189,45 € 223,35 € 261,85 € 308,10

49

HOGER ONDERWIJ IB-GROEP

De Informatie Beheer Groep (IB-Groep) voert als zelfstandig bestuursorgaan in opdracht van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) een aantal onderwijswetten en - regelingen uit. In opdracht van de minister van Justitie ondersteunt de IB-Groep de gemeenten bij de uitvoering van de Wet inburgering. De kerntaken van de IB-Groep zijn financiering, informatiebeheer en het organiseren van examens: • verstrekken van studiefinanciering, OV-studentenkaart en tegemoetkoming schoolkosten • verzorgen van het proces van aanmelding, selectie en plaatsing hoger onderwijs • innen van lesgelden en studieschulden • beheren van diverse onderwijsgerelateerde basisregistraties, waaronder het Basisregister Onderwijsnummer • erkennen van diploma’s • organiseren van staats- en schoolexamens • het beheren van het register van potentieel inburgeringsplichtigen • het verstrekken van leningen en vergoedingen aan inburgeringsplichtigen in het kader van hun inburgeringstraject • het organiseren van de centrale inburgeringsexamens en het praktijkexamen met een portfolio.

50

Wat kun jij krijgen?

Wat je precies kunt krijgen is onder andere afhankelijk van het soort onderwijs dat je volgt en vaak ook van je leeftijd. Ook ouders kunnen geld voor hun kinderen ontvangen.

De exacte voorwaarden vind je bij de beschrijving van de verschillende regelingen.

Studiefinanciering Je studiefinanciering kan bestaan uit een basisbeurs, een aanvullende beurs, een rentedragende lening en een OV-studentenkaart.

OV-studentenkaart Als je studiefinanciering krijgt, heb je recht op een OV-studentenkaart.

Houd er wel rekening mee dat in het hoger onderwijs de kaart onder de prestatienorm valt als je na 31 augustus 1999 voor het eerst recht op studiefinanciering voor een opleiding in het hoger onderwijs had. Met ingang van 1 augustus 2005 is de prestatiebeurs ook in het beroepsonderwijs voor niveau 3 en 4 ingevoerd. Ontvang je op of na die datum voor het eerst studiefinanciering voor een beroepsopleiding én is dat een opleiding op niveau 3 of 4, dan valt jouw OV-studentenkaart onder de prestatienorm.

TOEGANG TOT JE STU

Studeren in het hoger onderwijs. Een nieuwe s je aan voor de studie van jouw keuze en vra dan een prestatiebeurs in de vorm van een len hoef je die niet terug te betalen.

Uitwonend Als je uitwonend wordt, moet je je nieuwe adres én je nieuwe woonsituatie doorgeven. Dit doe je het snelst via Mijn IB-Groep. Gebruik je liever een formulier, bestel dan het formulier Wijzigen studiefinanciering (Ws) via de infolijn (050) 599 77 55. Zorg er ook voor dat je bij de gemeente op het juiste adres ingeschreven staat.

HELP IK GA OP MEZELFFINANCIËN

51

BELASTINGDIENST

Geld terug?

Als je loon krijgt, dan heeft je werkgever daarover al belasting berekend. Hij houdt deze belasting in op je loon en draagt deze af aan de Belastingdienst. Dit heet de loonheffing. Dat doet hij met maand- of weektabellen. Daarin staat hoeveel loonheffing bij het loon hoort dat hij per maand of week aan jou uitbetaalt.

Heb je niet het hele jaar gewerkt?

Of was je maand- of weekloon erg wisselend? Dan heb je mogelijk te veel loonheffing (belasting) betaald.

Heb je je loon contant of via de bank ontvangen van je werkgever?

Vraag dan of hij hierover belasting heeft ingehouden en hoeveel.

Geen geld terug?

Als je geen belasting hebt betaald, kun je ook niets terug krijgen. Dat is het geval als je de Studenten- en scholierenregeling hebt gebruikt.

Daarnaast kan het zo zijn, dat er geen loonheffing is ingehouden omdat het loon niet hoog genoeg was.

Teruggaaf jongeren Studeer je of ga je naar school en heb je in de afgelopen jaren een vakantie- of bijbaantje gehad terwijl je toen nog geen 30 jaar was?

Dan krijg je vaak geld terug van de Belastingdienst. Dit heet een teruggaaf jongeren (Tj).

52

Aangifte doen Het enige wat je moet doen om geld terug te krijgen, is aangifte doen. Dit kan op 2 verschillende manieren: elektronisch of op papier.

Studenten- en scholierenregeling Je kunt ook gebruikmaken van de studenten- en scholierenregeling. Je werkgever houdt er dan al rekening mee dat je geen belasting hoeft te betalen over het totaalloon dat je bij hem verdient. Hij houdt dan geen loonheffing in op je loon. Als je gebruikt wilt maken van deze regeling, dan moet je de regeling samen met je werkgever aanvragen.

Dit doe je door het formulier ‘Model opgaaf gegevens voor de loonheffingen (studenten- en scholierenregeling)’ te downloaden.

Nadat je het formulier hebt ingevuld en ondertekend, lever je het in bij je werkgever. Als dit je enige inkomsten zijn, kun je over dat jaar geen belasting meer terugvragen.

Teruggave belasting op studieboeken Wannneer je studieboeken gekocht hebt, bewaar dan de bonnetjes zorgvuldig. Een groot gedeelte van de studies MBO/HBO/WO wordt door de overheid gefinancierd. Een gedeelte van het aanschafbedrag van de studieboeken kan dan worden teruggevorderd van de belastingdienst. Dit moet je opgeven tijdens de jaaropgave.

HELP IK GA OP MEZELFFINANCIﾃ起

53

54

B E S P A R E N

De volgende onderwerpen zullen worden besproken: • Besparen in huis • Besparen in de keuken • Besparen in de badkamer • Besparen op wassen,drogen & strijken

55

BESPAREN IN HUIS

Een televisie aanschaffen Voordat je een tv gaat aanschaffen kun je op internet gemakkelijk prijzen vergelijken.

Denk na bij het aanschaffen van elektrische apparatuur Iedereen maakt gebruik van elektrische apparatuur en gebruikt dus stroom. Stroomverbruik is onvermijdelijk maar je kunt er wel zo bewust mogelijk mee omgaan.

Door inzicht te krijgen in je verbruik wordt het makkelijker om te bepalen waar je op kunt besparen.

Er zijn een hoop elektrische apparaten die ons het leven gemakkelijk maken, maar de vraag is heb je het ook daadwerkelijk nodig?! In plaats van een wasdroger kun je de was ook ophangen. En sinaasappels kun je ook gemakkelijk met de hand persen. Er zijn een hoop dingen die je niet perse elektrisch hoeft te doen.

Tip! aan dkoop e o g s Om ehand tweed e t r u tu appara et kopen is h komen ernet een via int optie. goede

56 56

Koop geen plasma tv Plasmaschermen zijn erg mooi maar verbruiken wel ruim drie maal zoveel energie als een gewone televisie. Deze kun je daarom beter niet aanschaffen.

Kies voor goedkope digitale televisie.

Naar verwachting zal het analoge signaal tussen 2010 en 2015 worden uitgezet. Je zult dus vroeg of laat moeten overstappen naar digitale televisie. Hoe minder zenders je in je pakket neemt, hoe minder kosten je per maand hebt. Een basispakket is in prijs te vergelijken met analoge televisie. De kosten hangen af van de aanbieder die je kiest.

Radio en TV via de Kabel Negentig procent van Nederland ontvangt radio en televisie via de kabel. Met een kabelabonnement heb je de beschikking over ongeveer 30 tv-zenders en 39 radiozenders. Dit standaardpakket kost je ongeveer â‚Ź 15,- per maand. Je hebt verder geen extra apparatuur nodig om het standaardpakket te kunnen ontvangen.

Een computer aanschaffen Besparen op computers is vrij makkelijk. Het hangt er vanaf wat voor gebruiker je bent. Speel je vaak spelletjes dan heb je een goede videokaart nodig die erg veel stroom verbruikt. Gebruik je hem voornamelijk voor tekstverwerken en e-mailen dan kun je met minder af.

Een laptop of PC? Een laptop bespaart meer energie omdat het werkt met een accu.

Een computer werkt continu op netstroom en verbruikt dus veel meer stroom. Een nadeel van een laptop is dat de aanschafprijs vaak

een stuk hoger is dan een computer met dezelfde apparatuur.

Daarentegen gaat een computer vaak langer mee omdat een laptop moeilijk up te graden valt.

Je moet voor jezelf bepalen wat de beste optie is. Indien je je computer vaak mee moet nemen, dan wordt het in ieder geval een laptop.

Geen screensavers Een screensaver is natuurlijk hartstikke leuk, maar het verbruikt tegelijkertijd wel veel energie. Als je even achter je computer vandaan gaat, kun je het best gewoon je monitor uitzetten.

Platte schermen zijn zuiniger TFT- en LCD-monitoren zijn in aanschaf een stuk duurder maar zijn veel zuiniger met elektriciteit.

Door de massale productie dalen ze snel in prijs, daardoor is het op de lange termijn aan te raden om een platte monitor aan te schaffen.

Tip! Kijk ook eens in de reclame folders. Daar staan vaak goede aanbiedingen in.

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

57 57

BESPAREN IN HUIS

Internet delen Je kan heel makkelijk kosten besparen door je internetverbinding te delen. Dit is erg handig voor mensen die in een studentenhuis of in een at wonen. Voor mensen in een rijtjeshuis is dit minder geschikt.

Een netwerk delen Je kan door middel van een Hub of Switch je ADSL verbinding op meerdere computers aansluiten.

Je kan de kan de kabels makkelijk onder de deur door schuiven.

58 58

Een draadloos netwerk delen Ook kan je gebruik maken van een draadloos netwerk. Voor een draadloos netwerk hoef je geen netwerk kabels meer te gebruiken maar maak je gebruik van een WLAN-apparaat die je op je eigen computer aansluit. Dit apparaat verzend signalen die je met een wireless adapter op een andere computer kunt ontvangen. Anderen kunnen gebruik maken van jouw internetverbinding door via een wireless adapter verbinding te maken met jouw computer. Zorg wel dat je hier een wachtwoord op zet, zodat niet iedereen gebruik kan maken van jouw verbinding!

Verlichting Elke ruimte in een woning heeft wel een of meerdere lampen. Sommige branden maar af en toe, en andere branden de hele dag.

Gebruik spaarlampen Een spaarlamp is relatief duur in aanschaf, maar gaat wel tien keer zo lang mee als een gloeilamp. Plaats deze lampen op plaatsen waar vaak het licht aan is zoals bijvoorbeeld de keuken en huiskamer.

De zon is een gratis bron van licht Voordat je je huis gaat inrichten denk dan aan het zonlicht. Je kunt een bureau het beste bij een raam zetten zodat je overdag veel buitenlicht krijgt. Hierdoor hoef je geen extra lamp aan te doen.

Een lichte ruimte Door muren, vloeren en plafonds een lichte kleur te geven, zorgt de weerkaatsing van het inkomende licht ervoor dat je minder lampen aan hoeft te hebben.

Installeer een bewegingssensor of timer Door een bewegingssensor of timer te installeren op plekken in huis waar je niet vaak komt, zorg je ervoor dat er niet onnodig verlicht wordt. Hierbij kun je denken aan de kelder en de tuin.

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

59 59

BESPAREN IN HUIS

Kranen Ons drinkwater komt gewoon uit de kraan stromen. Toch verbruikt iedereen ongemerkt onnodig veel water. Er zijn veel manieren om verantwoord met kraanwater om te gaan.

Monteer doorstroombegrenzers of perlators op de kranen.

Een doorstroombegrenzer laat een bepaalde hoeveelheid water door, terwijl de waterdruk gelijk blijft. De perlator zorgt ervoor dat er lucht bij de waterstraal komt.

Het voelt hierdoor aan alsof er een volwaardige straal uit de kraan komt, terwijl er minder water gebruikt wordt.

60 60

Lekkende kranen Een lekkende kraan zorgt voor veel waterverspilling. Repareer een lekkende kraan dus zo snel mogelijk.

Telefoon Sim-only Als je abonnement afgelopen is maar je mobiele telefoon nog prima werkt, neem dan een simonly abonnement.

Daarbij zijn de abonnementskosten veel lager.

Kies voor een belbundel Steeds meer providers bieden belbundels aan. Hiermee betaal je maandelijks een vast bedrag waarmee je een beperkt of onberperkt aantal minuten naar vaste nummers kunt bellen.

Bellen naar het buitenland Als je naar het buitenland moet bellen kun je het beste een belkaart kopen.

Deze kaarten kunnen worden gebruikt totdat het bedrag is opgebeld.

Met de telefoonkaarten kan worden gebeld vanaf het vaste net, vanaf je mobiel of vanuit een telefooncel.

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

Bellen over het internet Heb jij ook altijd zo’n hoge telefoon rekening? Als je er voor zorgt dat je thuis over het internet belt kan dat een hoop geld schelen. Bellen over het internet wordt kwalitatief ook steeds beter. Dus waarom zou je het niet gewoon een keer proberen.

Aanbieders van bellen over het internet zijn Skype, Google Talk, Jajah en VoIP Buster.

Voordelen: • Kostenbesparing • Je weet wie bereikbaar is Nadelen: • Vatbaar voor virussen • De kwaliteit is nog niet perfect

61

BESPAREN IN HUIS

Gas en energie besparend handelen Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om te besparen op verwarmings- en gaskosten.

Geef een radiator de ruimte Een radiator moet genoeg ruimte hebben om straling af te geven.

Als er bijvoorbeeld een bank voor staat houdt dit de straling en dus de warmte tegen.

Thermostaat een graadje lager Door de thermostaat overdag een graadje lager te zetten, bespaar je al gauw 7% op je energievebruik voor verwarming.

Een uur voor het slapen de thermostaat omlaag Een uur voordat je gaat slapen kan de thermostaat al omlaag. De temperatuur zal wel zakken, maar dit is niet direct merkbaar. In huizen die gebouwd zijn na 1994, kan het efficiënter zijn om het huis ’s nachts op dezelfde temperatuur te houden.

Verwarm alleen de noodzakelijke ruimtes Zet in de ruimtes waar niemand komt de verwarming uit. Hierdoor kun je tot wel 8% energie per jaar besparen.

62 62

Goed ventileren is belangrijk Door je huis te ventileren ruil je vochtige lucht in voor droge buitenlucht. Droge lucht is makkelijker te verwarmen.

Warmte van de zon In de winter kan de zon je huis goed verwarmen. Het enige wat je daarvoor hoeft te doen is de gordijnen open te zetten op plaatsen waar veel zonlicht binnen komt.

Dicht alle kieren waar warmte door kan ontsnappen Vaak ben je je er niet van bewust dat kieren in huis onnodig warmte verliezen. Om ervoor te zorgen dat je hier wat bewuster mee omgaat hebben we enkele tips voor je.

Gebruik tochtstrips of borstels Door een borstel in de brievenbus te plaatsen voorkom je warmteverlies.

Merk je dat er kieren onder de deuren zitten, plaats daar dan tochtstrips onder.

Tochtklep in de schoorsteen Een openhaard is erg gezellig in huis en zorgt voor veel warmte.

Als deze uit staat, zit je alleen wel met een groot tochtgat, waar veel warmte door verloren gaat. Dit kun je tegengaan door een tochtklep aan te schaffen.

Isolatie om warmteverlies tegen te gaan Plaats grote meubels zoals banken en kasten tegen de muren. Dit heeft een isolerende werking.

Neem dubbelglas De kleine luchtlaag tussen dubbele beglazing zorgt voor een isolerend effect. Hierdoor verdwijnt er minder lucht via de ramen naar buiten.

Wattmeter Om je stroomverbruik bij te houden kun je een wattmeter kopen. Zo weet je bijvoorbeeld hoeveel je kwijt bent, wanneer je je PC uren laat aanstaan.

Zet apparatuur uit i.p.v. stand-by Zet zoveel mogelijk apparaten, zoals de TV en audioapparatuur uit als je deze niet gebruikt. Opladers zijn ook grote sluipstroomverbruikers, zolang ze in het stopcontact zitten wordt er stroom naar de transformator gevoerd. Het maakt niet uit of ze aangesloten zijn op een apparaat.

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

Verschillende groepen in de meterkast Maak een overzicht van de verschillende groepen in de meterkast. Zo kun je als je op reis gaat precies de groepen uitschakelen die je niet nodig hebt.

Onderhoud elektrische apparatuur Apparaten die slecht onderhouden worden verliezen aan rendement.

Dit houdt in dat het stroomverbruik toeneemt. Daarom moet je de vriezer regelmatig ontdooien of kijk bij aanschaf naar een automatische ontdooi-functie. Ook kofďŹ ezetapparaten en wasmachines verliezen aan rendement. Dit komt door kalkvorming. Gebruik dus regelmatig een ontkalkingsmiddel om dit te voorkomen.

Stekkerdozen met een schakelaar voorkomen sluipstroom Een stekkerdoos met schakelaar is een goede manier om stroomverspilling tegen te gaan.

Vaak hebben deze stekkerdozen een ingebouwd lampje, maar het stroomverbruik hiervan is te verwaarlozen in tegenstelling tot wat je er mee bespaart.

63 63

BESPAREN IN DE KEUKEN

Afwassen

De afwas is een dagelijks terugkerend klusje. Waar weinig mensen bij stil staan is dat er tijdens de afwas een hoop drinkwater verbruikt wordt. Met deze tips kun je een hoop kosten besparen.

Afwassen met de vaatwasser Water verhitten kost erg veel energie. Als de vaat niet al te vuil is, laat de vaatwasser dan zo koud mogelijk wassen. Handmatig voorspoelen heeft bij vaatwassers weinig nut, ze hebben vaak al een spoelstand in hun programma. Haal de etensresten van de borden en laat het spoelen aan de vaatwasser over. Verder moet je ervoor zorgen dat het ďŹ lter van de vaatwasser schoon blijft. Hierdoor zal het apparaat optimaal blijven werken.

64

Afwassen met de hand Als je geen vaatwasser hebt was dan af in een teiltje, zo voorkom je onnodige verspilling door de kraan te laten stromen. Voor het voorspoelen kun je het beste koud water gebruiken. Dit voorkomt onnodige stookkosten.

Koken op gas

Het is voordeliger om op gas te koken in plaats van op electriciteit.

Om gasverbruik te verminderen hebben we enkele tips voor je waardoor het gasverbruik op de lange termijn zal afnemen.

Grootte van de pan Een gasfornuis heeft vaak verschillende formaten gaspitten.

Tijdens het koken is het belangrijk dat je een pan gebruikt die qua grote de hele gaspit afdekt.

Hierdoor gaat er geen warmte via de zijkanten verloren. Ook is het belangrijk dat je een pan gebruikt die past bij de hoeveelheid die je wilt gaan koken. Hoe groter de pan, des te meer energie het kost om de pan te verwarmen.

De snelkookpan In een snelkookpan wordt het kookpunt van water verhoogd, waardoor het eten sneller gaar is.

Koken in een snelkookpan is uiterst geschikt voor groentes.

Vervang het deksel Zet in plaats van een deksel, een pan koud water op de pan waarin gekookt wordt. Hierdoor zal het koude water automatisch verhit worden en kun je het gebruiken om bijvoorbeeld mee af te wassen.

Hou de deksel op de pannen Een deksel op de pan voorkomt dat er energie verloren gaat.

Roerbakken Roerbakken is de meeste zuinige kookmethode. Je neemt een gietijzeren pan of wok en verwarmt deze tot hij ink heet is. Het eten wordt vervolgens al roerend gaar gebakken. Door de grote hitte van de pan gaat het bereiden vrij snel.

Vis Als je van vis houdt, kun je makkelijk een hoop besparen.

Veel vissoorten hoeven niet lang verwarmd te worden. Enkele minuten per zijde is vaak al genoeg.

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

65 65

BESPAREN IN DE KEUKEN

Elektrisch koken Elektrisch koken is veel duurder dan koken op gas. Mocht je geen andere mogelijkheid hebben, dan zijn er een aantal tips om elektriciteit te besparen.

Platte bodem Als je een elektrische kookplaat hebt, kun je het beste pannen kopen met een vlakke bodem.

Deze verdelen de warmte, waardoor ze het eten sneller en gelijkmatiger bereiden.

66

Magnetrons Een magnetron is erg handig voor het opwarmen van voedsel. Let er alleen wel op dat je niet te grote porties in de magnetron stopt.

Hierdoor zal de bereidigstijd toenemen wat ervoor zorgt dat er veel elektriciteit verbruikt wordt.

Sluipstroom Magnetrons, elektrische ovens en andere apparaten vebruiken in de stand-by stand vaak toch energie. Dit komt bijvoorbeeld door displays of klokjes. Haal daarom altijd de stekkers uit het stopcontact als je deze niet gebruikt.

Koelkasten Om ons eten vers te houden is het belangrijk dat we het op een koele plek bewaren. Koelkasten en vriezers zijn de ideale oplossing.

Helaas verbruiken deze apparaten erg veel stroom. Het is dus belangrijk zorgvuldig met deze apparatuur om te gaan.

Koelkast uitschakelen bij lange afwezigheid Het is verstandig om je koelkast uit te schakelen wanneer je voor een lange periode op reis gaat. Er zitten waarschijnlijk maar weinig spullen in die een lange tijd goedblijven. Door de koelkast uit te schakelen bespaar je een hoop energie.

Zet een koelkast niet naast een warmtebron.

Het klinkt erg logisch, maar er zijn maar weinig mensen die daar bij stil staan. Wanneer de koelkast bijvoorbeeld naast een verwarming staat is hij meer tijd kwijt aan afkoelen en vebruikt hij dus veel meer energie.

Sluitstrips Als de rubbere afsluitstrips slijten, betekent dit dat er koude lucht verloren gaat. Dit kun je controleren door een lichtbron in de koelkast te leggen en de deur dicht te doen. Als er lichtstralen uit de koelkast komen verliest hij dus koude lucht en is het tijd om de rubbertjes te vervangen.

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

Zet een koelkast niet tegen de muur Zorg ervoor dat de achterkant van je koelkast niet tegen de muur aanstaat. Laat tussen de koelkast en de muur minstens 10 cm ruimte. Hierdoor kan de warme lucht die de koelkast produceert makkelijk wegstromen. Ook dien je het rooster aan de achterkant van een koelkast schoon te houden. Daardoor zal de koelkast optimaal blijven werken.

De juiste temperatuur Je kunt de thermostaat van een koelkast het beste instellen op 7째C en de vriezer werkt het beste bij -18째C De grootte van de koelkast Grotere koelkasten verbruiken meer stroom dan kleine. Als je alleen woont heb je dus maar een kleintje nodig, maar deel je een koelkast in een studentenhuis dan zal hij een stuk groter moeten zijn.

Deur gesloten houden Door de deur zo veel mogelijk dicht te houden, verlies je weinig koude lucht. Hierdoor hoeft de koelkast minder te koelen.

67

BESPAREN IN DE KEUKEN

Besparen op je dagelijkse kost Gebruik een diepvries Een diepvries kan je aardig wat geld besparen. Verdeel alles in kleine hoeveelheden. Dit kun je doen met vlees, vleeswaren en groenten.

Maar je kunt bijvoorbeeld ook een grote pan spaghetti maken en die in kleine porties in de vriezer doen.

Aanbiedingen Bekijk thuis de aanbiedingen in de folders en vergelijk. Als bijvoorbeeld een bepaald soort vlees in de aanbieding is koop dan iets meer en vries het in. Aanbiedingen kunnen je een hoop geld besparen.

Lang houdbare producten Sla een voorraadje in met producten die goedkoop zijn en snel klaar te maken. Zo kun je toch lekker eten wanneer je haast hebt of als je een beetje krap bij kas zit. Hieronder enkele voorbeelden: • Pannekoekenmix • Blik knakworstjes • Vacuüm verpakt beleg • Hagelslag en pindakaas • Afbakproducten, bijvoorbeeld stokbroden en croissantjes.

En vergeet niet dat je van oud brood altijd nog heerlijke wentelteefjes of tosti’s kunt maken.

68

De toko Neem ook eens een kijkje in de toko. Ze hebben er veel basisingredienten die het eten erg lekker maken. De producten zijn er vaak goedkoper dan in de supermarkt.

Houdbare producten Koop houdbare producten, bijvoorbeeld wc papier, keukenrol, shampoo en schoonmaakmiddelen altijd als het in de aanbieding is.

Houdbaarheidsdatum Let bij het boodschappen doen op de houdbaarheidsdatum.

Meestal staan achterin het schap producten met een langere houdbaarheidsdatum.

Kortingen Bij veel supermarkten zijn op het einde van de dag veel verse producten met 35-50% korting.

Deze kun je ook weer thuis invriezen.

% 50%

35

Tip!

et iken h gebru n e e d s n m e o Veel m etapparaat ze en. De d u o koffiez h e t m tjes war koffie rmhoudplaa el ve wa g r e en e ik u r an je d b r ve rom k a a D . iteit een electric ffie beter in ierdoor H ko . n doe fie oskan de kof m n r a e v h t k a a m es ter. blijft d ook be

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

69

BESPAREN IN DE BADKAMER

Plaats een thermostaatkraan Thermostaatkranen zijn relatief duur in aanschaf. Toch kunnen ze je helpen kosten te besparen. Een thermostaatkraan zorgt ervoor dat je niet onnodig lang naar de juiste temperatuur van het water hoeft te zoeken.

Gebruik de wasbak Tijdens het scheren laten veel mensen de kraan lopen. Je kunt ook de wasbak vol laten lopen en zo het scheermes schoonspoelen.

70

Doe de kraan dicht tijdens het tandenpoetsen.

Veel mensen laten tijdens het tandenpoetsen de kraan lopen. De kraan dicht doen is een kleine moeite en zal je uiteindelijk ook kosten besparen.

HELP IK GA OP MEZELFGELD BESPAREN

71

Douche of bad?

Als je een douche neemt verbruik je veel minder water dan bij het nemen van een bad. Bij het douchen vebruik je ongeveer 85 liter water terwijl een bad ongeveer 120 liter nodig heeft..

72

BESPAREN OP WASSEN, DROGEN EN STRIJKEN

Was met een volle trommel Draai een was alleen als de trommel vol zit. Dit geldt ook voor de droger en de centrifuge.

Was op de laagst aanbevolen temperatuur Door jezelf aan te wennen om de temperatuur zo laag mogelijk (30°C - 40°C) te zetten kun je erg veel besparen. Wassen op 60°C kost bijna 2 keer zo veel elektriciteit als wassen op 40°C. Je kleding blijft tevens ook langer mooi als je het op een lagere temperatuur wast. Indien je wel eens een kookwas aanzet, probeer dat dan eens op 60°C te doen. Je zult zien dat het tot hetzelfde resultaat leidt.

Centrifugeren Het is slim om je was goed te centrifugeren voordat je het in de droger stopt. Je verkort hiermee de droogtijd van het wasgoed.

HELP IK GA OP MEZELFGELDBESPAREN

Zet de droger in een verwarmde ruimte Als je een droger in een verwarmde ruimte zet, hoeft deze zelf minder te verwarmen. Hierdoor bespaar je elektriciteit.

Strijk met stoom De meeste nieuwe strijkijzers hebben de mogelijkheid om met stoom te strijken. Dit werkt sneller en effectiever.

Reflecterende strijkhoes Je kunt voor je strijkplank een reflecterende hoes aanschaffen.

Deze zorgen ervoor dat je effectiever strijkt.

De was buiten drogen Bij warm weer droogt de was buiten erg snel. De was kan dan al binnen een paar uur droog zijn. Het is dus sneller en het kost je helemaal niets.

73

74

K E U K E N

De volgende onderwerpen zullen worden besproken: • Frituren • Standaard voorraad • Afwastips • Kooktips • Boodschappen doen • Recepten

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

75

FRITUREN

Bij frituren wordt een gerecht ondergedompeld in hete olie (150-220 oC).

Hierdoor schroeit het snel dicht en krijgt het een krokant korstje. Bijna alle soorten voedingsmiddelen kunnen worden gefrituurd: vlees, vis, gevogelte, aardappels en groente. Groenten worden meestal voor het bereiden door een beslagje gehaald. Als het beslag met de olie in aanraking komt vormt het direct een krokant beschermend laagje dat de groente als het ware beschermt. Bij frituren geldt altijd dat het eindresultaat afhankelijk is van de kwaliteit van de gebruikte olie of het vet. Ververs het vet of de olie daarom regelmatig. Gebruik olie of vet nooit meer dan ca. 8 frituurbeurten.

Zeef olie of vet na elke frituurbeurt om te voorkomen dat frituurresten bij een volgende verhitting verbranden.

Olie of vet Wanneer een gefrituurd gerecht koud wordt gegeten gebruik dan altijd vloeibaar vet of frituurolie.

Gerechten die warm worden gegeten, kunnen in hard frituurvet worden bereid. Bij afkoeling stolt het harde frituren namelijk waardoor zich een laagje rond het koude gefrituurde gerecht zou vormen, wat onaangenaam smaakt.

Bij welke temperatuur frituren?

Voorbakken van frites: ca. 150 oC Oliebollen, kroketten, snacks, tempura: ca. 170 oC Frites bakken: ca. 190 oC Vullen van de frietpan Vul de frituurpan voor nooit meer dan de helft met vet. Zodra je er namelijk koude of vochtige ingrediĂŤnten in doet, kan het vet gaan bruisen en kan het over de pan stromen.

Het vet kan daardoor vlam vatten.

76

Doe de snacks rustig in de frietpan Gebruik een frituurmandje of draadspaan om het gerecht in het vet te laten zakken. Als het vet over de rand van de pan dreigt te lopen, kun je hiermee het gerecht uit de pan halen en overstromen voorkomen.

Houd een deksel bij de hand Zorg ervoor dat je altijd een deksel bij de hand hebt waarmee je een eventuele inslaande vlam in de pan direct kunt doven.

Gebruik een thermometer Als je geen elektrische frituurpan gebruikt, is een frituurthermometer handig om de temperatuur van het vet of de olie te controleren.

Elektrische frituurpannen zijn het makkelijkst in gebruik Het gemakkelijkst en veiligst in gebruik zijn elektrische frituurpannen. Die zijn namelijk voorzien van een temperatuurregelaar waardoor het vet niet te heet kan worden. Er bestaan ook frituurpannen met een bijbehorend frituurmandje die je op het fornuis kunt verhitten.

Kleine hoeveelheden kun je ook frituren in een laagje olie in de wok.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

77

STANDAARD VOORRAAD

Een standaard voorraad in de keuken is zeer handig bij het varieren of afwijken van de bekende recepten.

• Vers: ijsbergsla, yoghurt, uien, slasaus, vleeswaren, eieren.

• Droog: azijn, peper & zout, knoflookpoeder, gedroogde kruiden, olijfolie, pasta’s en rijst, maïzena/ aardappelzetmeel, bouillonblokjes (rund en tuinkruiden), bliktonijn, blikgroenten, tomatenblokjes in blik, augurken.

• Vriezer: afbakbrood, gesneden brood, kipfilet (per 2 verpakt), koolvisfilet (gezond en goedkoop), vlees wat al klaar is (voor als je weinig tijd hebt).

78 78

Benodigdheden in de keuken. Het is belangrijk dat je goede materialen in de keuken hebt.

• Pan met anti-aanbaklaag: niet in de vaatwasser zetten! Schoonmaken met alleen gloeiend heet water en een borstel, uitdrogen met wat keukenpapier. Roer ook nooit met ijzeren voorwerpen in de pan, alleen met hout en kunststof.

• Een grote snijplank: kost misschien wat ruimte, maar je hebt er ontzettend veel plezier van! Het werkt namelijk veel makkelijker, vooral als je voor meerdere personen kookt.

• Scherpe messen: dat klinkt logisch, maar in de praktijk kom je ze niet vaak tegen. Het werkt makkelijker, sneller, prettiger en veiliger. Daarnaast blijven groenten langer goed met een scherp mes, omdat ze minder sappen verliezen.

Zet daarom je messen eens aan met een aanzetstaal, of laat ze eens slijpen.

• Tupperware bakjes: om je ingrediënten zuurstofarm en afgedekt te bewaren.

• Een bolzeef om gekookte groenten en pasta af te gieten/koudspoelen.

AFWASTIPS

Wat de doen met aangebrande pannen?

• De pan in licht geconcentreerd azijnwater inweken en de volgende dag de voedselresten verwijderen.

• Voor pannen met anti-aanbaklaag geldt: meteen onder stromend heet water houden. Indien nodig met een afwasborstel schoonwrijven, maar nooit met een pannensponsje of met een scherp voorwerp • In hardnekkige gevallen wat keukenzout op een spons strooien en de aangebrande plaatsen schoonwrijven.

• Doe een beetje keukenzout in de pan en laat deze even goed koken.

10 minuten laten staan en dan schoonmaken met een sponsje of vaatdoek.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

• Voor roestvrij staal geldt: onder stromend heet water houden en met een afwasborstel schoonwrijven.

Regelmatig behandelen met een hete, in azijn gedrenkte doek maakt pannen weer glanzend.

• Water met een schep waspoeder helpt zeer goed, ± 10 minuten koken en dan gewoon de pan afwassen.

79

KOOKTIPS

Groente saai Vind je groente ook altijd zo saai smaken? Snij de groente in niet al te grote stukken (hoe kleiner hoe sneller klaar, maar het moet natuurlijk wel lekker blijven), bak een verkruimeld maggiblokje (1 blokje voor 2 personen) en eventueel wat knoflook in een wok en gooi de groente erbij. Even wokken en klaar! (verse groente kosten meestal weinig).

Natte rijst Voeg wat water toe, breng de rijst (let op het aanbranden!) aan de kook, giet meteen af en laat de rijst met de deksel op de pan enkele minuten staan.

Taai vlees - Vlees kan taai worden als je koud vocht toevoegt na het dichtschroeien. Leg een paar plakjes kiwi op het vlees en sudder nog even. Kiwi bevat enzymen die eiwit afbreken.

- Vlees nooit langdurig in gezouten toestand open laten liggen, dan droogt het uit.

- Kleingesneden stukken vlees pas na de helft van de braadtijd zouten.

Meer mayonaise Verdun de mayonaise met koffieroom, yoghurt of zure room.

80 80

Eten te snel koud Verwarm de borden en de schalen voor.

Manieren hiervoor zijn: - Houd ze enkele minuten onder heetstromend water en zet ze in een afdruiprek.

- Zet ze een voor een enkele seconden onder de hete grill.

- Houd ze warm, bovenop een steelpannetje op het fornuis.

Gebonden saus wordt weer dun Als je een afgelikte lepel weer terug in de pan stopt, gebeurt het wel eens dat de saus erna dun wordt (door een enzym in het speeksel dat zetmeel afbreekt). Roer een mespuntje bloem of maïzena met een beetje water en voeg het bij de saus. Verwarm de saus en goed doorroeren.

Teveel zout of kruiden Kook een rauwe aardappel mee, leg een stuk brood in de pan, voeg melk toe of voeg een in plakjes gesneden tomaat toe (als de smaak het toelaat).

Groente te gaar Maak er dan een groentepuree van of meng de groente door aardappelpuree.

Rauwe groenten Kook de groenten in bouillon van een tablet.

Aardappelen koken over Doe voordat de aardappels aan de kook zijn een klein stukje boter in de pan. Hierdoor zullen de aardappels niet overkoken!

Flauwe soep Voeg een scheutje witte wijn bij de lichte soepen en een scheutje sherry bij de donkere soepen. Ook maggi is een handige oplossing.

Te weing slagroom Spatel stijfgeklopt eiwit door de slagroom.

Pasta kookt over!

Spaghetti of andere pasta’s die je moet koken in water kunnen nog wel eens overkoken. Door een klontje boter bij het kookwater in te doen, is de kans dat het overkookt wel heel klein Saus bijna geschift Als de saus er korrelig gaat uitzien betekent dat dat de saus schift (de eiwitten en vetdeeltjes scheiden zich van elkaar). Voeg enkele druppels zuur (zoals citroensap, sinaasappelsap of azijn) toe en klop het stevig.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

81

BOODSCHAPPEN DOEN

Maak gebruik van kortingen

Boodschappen, vergelijk prijzen

Vaak kun je veel voordeel halen uit kortingen. Niet alleen in de supermarkt maar ook op internet zijn veel kortingen te vinden. Ga hier naar op zoek voordat je je boodschappen doet.

Vergelijk prijzen tussen verschillende winkels. Dit kan door middel van folders maar ook via het internet. In de winkel is het raadzaam om ook op het verschil van de prijzen tussen verschillende merken te letten.

Vergelijk op de kilo-/literprijzen in plaats van de prijs per product. Ten slotte kun je vaak profiteren van seizoenskortingen.

Koop goedkoop online Supermarktaanbiedingen zijn te vinden op internet. Hier kun je precies zien waar je het goedkoopste je producten kunt halen. Een handige site is www. dewekelijkseboodschappen.nl Aanbiedingen Als je een bepaald product vaak gebruikt en het is lang houdbaar, koop er dan veel van als het in de aanbieding is.

Kies de beste winkel uit Waar ga jij je boodschappen kopen?

Let bij het kiezen van een winkel op de prijzen, aanbiedingen en service van de winkel. Ook de afstand die je moet afleggen en de bereikbaarheid is bepalend.

Ga naar de markt Op de markt zijn artikelen vaak een stuk goedkoper dan in de winkel. Vooral aan het eind van de dag willen standhouders hun spullen kwijt waardoor ze deze nog goedkoper aanbieden.

82 82

Vergelijk op kiloprijzen Vergelijk de kiloprijzen van producten. Dat zegt meer dan de prijzen per stuk. Kiloprijzen staan vaak op het schap aangegeven.

Aanbiedingen Laat je niet te snel verleiden door aanbiedingen. Bekijk allereerst of je het product wel nodig hebt en daarna of het wel een aanbieding is. Supermarkten geven namelijk ook op dezelfde manier aan dat een artikel “blijvend in prijs” verlaagt is.

Als laatste zijn er vaak ook andere merken die net zo goed zijn als het product dat in de aanbieding is, maar minder kosten.

Wees alert op huismerken Wees alert op de vaak goedkopere huismerken, vergelijk ze eens met het merk dat jij gebruikt.

Boodschappen, bereid je goed voor.

Om op aanschaf te besparen, is de voorbereiding belangrijk. Maak een boodschappenlijstje en hou je daar aan. Bedenk welke winkel het voordeligst is. Bij grote aankopen is het handig om een lijst met eisen op te stellen waaraan het product moet voldoen.

Plan voor meerdere dagen Probeer voor meerdere dagen in de week boodschappen te doen en doe verder alleen de ‘verse’ boodschappen.

Dan kom je minder vaak in de verleiding overbodige boodschappen mee te nemen. Pas wel op dat je geen dingen moet weggooien Neem een boodschappentas mee Neem een boodschappentas mee van thuis. Hierdoor hoef je geen plastic tas aan de kassa te kopen. Ben je een tas vergeten? Neem dan een kartonnen doos. Deze liggen vaak achter de kassa. Thuis kan de doos bewaard worden om oud papier in te verzamelen.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

83 83

RECEPTEN

Spaghetti voor 4 personen Ingrediënten: -

±500 gr gehakt + zou en peper 2 grote uien 1 grote pot worteltjes en erwtjes 1 knoflookteentje 1 pakje spaghettisaus bolognese (mix Honig) Spaghetti Scheutje olie

Serveren met: - Geraspte kaas - Salade Bereidingswijze: Kruid het gehakt met peper en zout.

Rul het gehakt in een grote pan tot het bruin is voeg daarna een teentje knoflook toe.

Snij de uien heel klein en laat het mee bakken met het gehakt. Voeg het water aan de honingmix toe (zie pakje) Vervolgens de mix toevoegen aan het gehakt.

Pot groenten even laten uitlekken in een vergiet. Zet inmiddels een grote pan water op, doe hier een snufje zout bij en laat de spaghetti aan de kook komen. Snij ondertussen de groente bij het gehakt. Kook de spaghetti en giet hem af (zie de kooktijd op het zakje) Voeg alles samen.

84 84

Tomaten Soep voor 4 personen IngrediĂŤnten: -

50 gram boter 60 gram bloem 1 witte ui 2 liter water 100 gram gehakt 140 gram geconcentreerde tomaten puree 2 blokjes bouillon

Bereidingswijze: Zet een pan met water op. Breng deze aan de kook. Snipper ondertussen de uitjes ďŹ jn. Breng de gehakt op smaak met gehaktkruiden of zout en peper. Draai kleine gehaktballetjes. Los de 2 bouillon blokjes in het kokende water op. Fruit het gesnipperde uitje aan met de 50 gram boter.

Ontzuur de tomaten puree door deze even mee te verhitten met het uitje. Zeef de bloem en roer deze erdoorheen totdat je een bal hebt. Goed roeren anders kookt het aan de randen van de pan vast. Zet de pan af en laat het afkoelen. Laat ondertussen de bouillon op een laag vuurtje verder pruttelen. Haal de soepballetjes eruit. Voeg in 3 delen de warme bouillon aan de koude bal toe. Goed roeren anders krijg je klontjes.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

85 85

RECEPTEN

Aardappel ovenschotel

Pasta met speklapjes brocolli en bloemkool

Ingredienten: Ingredienten (voor 2 personen): - 1 pakje aardappel puree (naturel) van Maggie - 3 grote uien of 4 kleine uien - 350 gram runder gehak - 1 courgette - 1 bakje champignons - 3 grote tomaten of 4 kleine tomaten Bereidingswijze: Bereid de rundergehakt met gehaktkruiden of met peper en zout, daarna ga je het bakken totdat het gaar is en dan doe je het in de ovenschotel.

Als je dat gedaan hebt dan doe je groente (behalve de tomaten) in de pan en bak je het tot dat het beetgaar is en als je de groente beetgaar hebt gebakken dan doe je de groente in de ovenschotel waar je ook de gehakt in heb gedaan, daarna snij je de tomaten in stukjes en dat leg je die in de ovenschotel.

Daarna bereid je de aardappel puree zoals op de gebruiksaanwijzing beschreven staat. Als je dat gedaan hebt dan doe je de aardappel puree er boven op zodat de groente niet meer zichtbaar is, daarna bestrooi je het met een beetje paneermeel en tot slot doe je een paar kleine klontjes boter er boven op. Doe het in de oven op 175 graden en laat het ongeveer 45 minuten in de oven staan.

86 86

-

Spaghetti (handje vol) 1 broccoli en halve bloemkool 3 speklappen 1 creme freche (kleintje)

Bereidingswijze: Zet 2 pannen op het vuur met voldoende water. Wacht tot het water kookt en doe je spaghetti erin. Kook dit ongeveer 10 minuten. De groente kook je 5 minuten (dus later toevoegen dan de spaghetti) Wanneer je de spaghetti op hebt staan, kan je de speklappen op het vuur zetten, zachtjes. Op het moment dat je ze in de pan doet, strooi je de gewenste kruiden op het vlees (kies zelf hoe zwaar gekruid je het wil hebben, maar de kruiden zorgen ook voor de gehele smaak uiteindelijk) Wacht tot de speklapjes een beetje gekleurd zijn, en haal ze een voor een uit de pan. Je snijdt de speklapjes in kleine stukjes en doet ze daarna terug in de pan.

Laat ze zachtjes braden. Probeer je groente 2 minuten voordat de spaghetti klaar is af te gieten. Nadat je ze hebt afgegoten, doe je bij de speklapjes in, en voeg je de creme fraiche toe. Goed omscheppen, zodat de creme overal komt. Laat dit nog even 3 minuten staan. Giet je spaghetti af en leg dit op de borden. Vervolgens bedek de spaghetti met je groente-saus.

Tortillawrap

Pilav

Ingredienten:

Ingredienten: Voor 3 personen

- 1 krop ijsbergsla - 1 grote ui - 1 rode 1groene paprika - 6 el olijfolie (of olie) - 2 el azijn - peper en zout - 1 tl honing - 400g kipfilet - 1 teentje knoflook - paprikapoeder - 1 flesje chilisaus - 8 tortilla’s - 1 blikje mais (300g) Bereidingswijze: Maak de ijsbergsla schoon en snij in reepjes,pel en snipper de ui. Maak de paprika’s schoon en snij deze in stukjes. Klop een dressing van 4el olie,azijn en olie. breng deze op op smaak met peper en zout. Snij de kipfilet in reepjes en bestrooi deze met peper en paprikapoeder. Verhit de olie met de rest van de olie in een braadpan en bak hierin de kipfilet bruin. voeg de ui en de paprika toe,pel het teentje knoflook en pers het erboven uit, bak alles 3min. al omscheppend. Voeg de chillisaus toe en warm het goed door,laat het blikje mais uitlekken,schep de dressing en de mais door de ijsbergsla. Verwarm intussen tortilla’s volgens de gebruiksaanwijzing.

Leg een tortilla op elk bord,schep in het midden wat salade. Schep hierop de kipfilet met saus,vouw de wrap dicht als een envelop,herhalen met de andere wraps.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

-

500 gram kipfilet 2 grote uien 2 tenen knoflook blik perziken blikje tomatenpuree eetlepel sambal zout en peper rijst

Bereidingswijze: Snij de kipfilet in blokjes en even met zout en peper in wat olie (olijf) licht bruin bakken, doe ook direct de gesneden ui en geperste knoflook erbij.

Rijst koken (ongeveer half kopje pp) bijvoorbeeld met een bouillonblokje voor extra smaak.

Perzik in blokjes snijden en samen met het sap aan de kip met ui en knoflook toevoegen.

Voeg de tomatenpuree toe zodat het geheel gaat binden en dikker wordt. Laat de pilav zo’n 20 minuten op een laag vuur zachtjes stoven tot er een mooie compacte saus ontstaat. Eventueel nog binden met wat maizena.

Rijst serveren met een schep pilav saus

87 87

RECEPTEN

Chilli Concarne voor 4 personen Ingrediënten: -

±500 gram gehakt (half om half) 1 teentje knoflook 2 grote paprika 1 pot bruine bonen 1 pakje (maggi) aardappelpuree Sweetchilli sous (toevoegen naar smaak) Chilli kruiden

Serveren met:

Puree of rijst

Bereidingswijze: Gehakt kruiden met zout, peper en chilli kruiden. Naar smaak bakken met boter en goed rullen. Maak ondertussen de knoflook en ui schoon. Knoflook uitpersen boven het gehakt. Ui snipperen en toevoegen aan het gehakt als deze goed gebakken is.

Daarna de pot bruine bonen uitlaten lekken in een vergiet. De paprika wassen en zaadlijst eruit halen. Snij de paprika fijn. Voeg de paprika toe aan het gehakt. Als laatste de bruine bonen hieraan toevoegen plus een scheutje sweetchilli saus naar smaak.

88 88

Broodje Shoarma met rijst en andijvie voor 4 personen Ingrediënten: -

500 gram Shoarma Knoflooksaus Shoarma broodje (pita) Zak andijvie Rijst

Bereidingswijze: Stop de rijst in de pan en vul deze met water. Breng dit aan de kook tot de rijst goed is. (zie verpakking voor bereidingstijd) Pak een steelpan met een scheutje olie.

Bak hierin de shoarma tot deze goed bruin is. Was ondertussen de andijvie goed af, en warm de broodjes in een magnetron of 2e steelpan (zie verpakking). Voeg de shoarma en andijvie samen in een broodje, voeg knoflooksaus naar smaak toe. En serveer de rijst ernaast.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

89 89

RECEPTEN

Appel zuurkool ovenschotel

Nasi goreng

Ingredienten:

Ingredienten: voor 2 personen

- 400 gram zuurkool - 250 gram gehakt - 1 ui - Aardappelpuree (pakje of zakje, letop soms melk nodig) - Paprikapoeder en kerriepoeder - 2 of 3 appels - scheut appelsap of appelcider Bereidingswijze: Verwarm de oven voor op zo’n 200C Maak de aardappelpuree aan volgens de verpakking.

Zuurkool verwarmen in een pan met scheutje appelsap.

Snipper de ui en fruit de ui in een pan met wat boter, rul hierbij het gehakt met de kruiden.

Zuurkool verdelen in een ingevette ovenschaal, verdeel hierover het gehakt en daar boven op de aangemaakte aardappelpuree.

Maak de appel schoon en snij hem in halve plakjes, de gesneden appel over de schaal verdelen.

Schotel zo’n 20 a 30 minuten afbakken in de oven.

-

200gr rijst 300gr varkenslappen ?f kipfilet 1 prei Zakje nasi goreng kruiden

Bereidingswijze: Kook de rijst volgende aanwijzingen rijstpak.

Laat het zakje kruiden/groenten mix wellen en in een bakje met water.

Snij de prei in dunne ringen.

Eventueel dan nog is halveren.

Snij de varkenslappen of kip in dobbelsteentjes.

Bak in een wok of grote pan met wat olie het vlees samen met de kruiden/groenten mix gaar. Doe hierbij de prei en laat op vuur even tijdens roeren goed bakken.

Rijst erbij en geheel goed door elkaar roeren. tip: Bij nasi goreng smaakt een gebakken eitje altijd erg lekker.

90 90

Ovenschotel met zalm en verse spinazie

Mexicaanse pasta salade Ingredienten:

Ingredienten -

500 gr verse spinazie 200 gr gerookte zalm 1 zakje geraspte kaas 1 el mosterd,zout,peper 1 pakje room culinair 1 pak (2 zakjes) aardappelpuree voor de oven

Bereidingswijze Laat de verse spinazie slinken in de pan met olijfolie (dit kan beter in 2 keer) en in een vergiet doen..evt zout en peper toevoegen. Druk het vocht uit de spinazie.

Meng de room met de mosterd en zout en peper in een schaaltje.

Bereid de aardappelpuree.

De ovenschotel achtereenvolgens vullen met de spinazie, daarna de zalm, de puree, daarover de roomsaus met mosterd en als bovenste laag de kaas.

Doe de schotel 25 min.in een voorverwarmde oven van 200 gr.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

-

Pasta Mais Cherry tomaatjes 1 blikje kidneybonen 1 blikje tonijn (het liefst al in stukjes) 3 flinke eetlepels mayonaise 4 eetlepels ketchup 2 tenen Knoflook 1 afgestreken eetlepel Chilipoeder 1 afgestreken eetlepel Kerrie snifje zout snifje peper

Bereiding: Als eerste kook je de pasta, en die laat je afkoelen. Je snippert de ui in kleine stukjes daarna snij je de cherry tomaatjes in vieren.

Dit doe je allemaal bij de pasta. Dan voeg je een uitgelekte blikje mais erbij en het uitgelekte blikje kidneybonen.En verwarm die kidneybonen even een min in de magnetron.

Dat allemaal hussel je eens flink door elkaar.

Je neemt een apart bakje daar doe je de tonijn in. Dan voeg je nu de mayonaise en de ketchup erbij. Daar maak je een lekker prutje van zodat alles goed gemengd is. Dan pers je de twee tenen knoflook uit en dat doe je er ook doorheen. Door dit prutje doe je ook de kruiden. En vervolgens roer de dit ook goed doorelkaar. En dan is het alweer bijna klaar. Als je dat allemaal hebt gedaan dan voeg je de tonijn bij de pasta.

91 91

RECEPTEN

Boontjes met seranoham Kip en Aardappelen voor 4 personen Ingrediënten: -

500 gr sperziebonen 750 gr aardappels 500 gr Kipfilet 100 gr Seranoham Zout Pesto 50gr boter

Bereidingswijze: Maak de boontjes schoon en snij de topjes eraf, snij deze vervolgens doormidden.

Schil de aardappels en snij ze in delen. Bereid de kipfilet voor, door de peesjes weg te snijden. Smeer de kipfilet in met pesto vouw hem dicht, rol de seranoham er omheen en gebruik een cocktailstokje om vat te zetten. Smelt de boter tot hij bruin ziet in een pan, bak hierin de kipfilet tijd ± 20 tot 25 minuten. Zet de aardappels en groenten op met een beetje zout ± 15 minuten op klein vuur.

92 92

Kip Kerrie Ingrediënten: -

400 gr Kipfilet 1 knoflook 1 zak Provençaalse wokgroente 125cl crème fraice Scheutje ketjap Rijst (snelkookrijst) Zout (snufje) 1 pakje kiptandoori (Honig)

Bereidingswijze: Snij de kipfilet in blokjes marineer met een scheutje ketjap en teentje knoflook (uit de knijper). Bak de kipblokjes bruin doe daarna de zak Provençaalse wokgroente er bij ± 5 minuten smoren. Zet ondertussen een pannetje met water op voor de rijst met een snufje zout (kook voorschriften zie pak). Mix het pakje kiptandoori met water en voeg deze bij de groente en het vlees. Roer de crème fraice bij de groente en het vlees.

Tip:

Serveren met komkommer en kroepoek

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

93 93

RECEPTEN

Ouderwetse hachee

Pannenkoeken

Ingredienten:

Ingredienten:

-

-

1 pond riblappen in stukken 2 pond uien gesneden kruidnagel(paar) scheut azijn laurierblad zout, peper half pakje braadboter

500 gram Tarwe bloem 2 eieren zout 0.9l melk boter of olie om de pannenkoeken in te bakken

Bereidingswijze: Bereidingswijze: vlees aanbraden in bruine braadboter, dan gesneden uien erbij in tweeen, even lekker braden en roeren. Kopje water toevoegen, inke scheut azijn, laurier,kruidnagel en dan heel laag sudderen, paar uur. Je kunt ook wat meer ui nemen Hachee is heerlijk met gekookte aardappelen.

94 94

Doe de tarwebloem en de helft van de melk in een grote kom en klop met een garde tot een gladde stevige massa..

Als de klontjes weg zijn kun je de eieren en de rest van de melk er langzaam bijgieten; snuf zout erbij en we kunnen bakken!

Zorg voor een goeie stevige en vooral hete koekenpan, klontje boter erin en schep met een pollepel wat beslag in de pan, waarna je met een losse pols het beslag over heel de pan kan verdelen.

Ei bakken

Chinese tomatensoep

Ingredienten

Ingredienten:

- Ei - (bak)Boter - Zout

- 1 liter sterke bouillon - 59g bloem - 1dl koude melk - 3el tomatenpuree - 1tl wijnazijn - 1 teentje knoflook - 2el suiker - 2el kleine stukjes ham - 2el kleine stukjes kip of varkensvlees(gaar) - paar druppels cherry - 1/2dl koffiemelk of room - 1/2tl vetsin - 1el zout

Bereiding: Smelt de boter tot goudbruin in een koekenpan op middelmatig vuur. Breek het ei in een schaaltje of glas, wil je een spiegelei dan laat je de dooier heel. Anders met een vork of garde het ei kapot klutsen.

Het ei in de pan gieten en bakken op middelmatig vuur (niet te hoog) eventueel het ei aan twee kanten bakken.

Laat het gebakken ei nu op een broodje glijden en met wat mayonaise en zout en peper is het al aardig smullen!

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

Bereidingswijze: Breng de bouillon aan de kook. Maak er mengsel van bloem,melk,tomatenpuree,azijn knoflook en suiker en voeg dit al roerend,aan de bouillon toe. Laat dit nog 5min.zachtjes doorkoken.

Doe het vlees erbij enlaat dit geheel dan nog eventjes doorkoken alvorens het van het vuur te nemen. Daarna voegt u koffiemelk,cherry,zout en vetsin toe. Serveer de soep in kommen.

95 95

RECEPTEN

Kipsandwich met tomaat en ei

Hamburgers

Ingredienten:

Igredienten:

-

-

2 eieren 150g kipďŹ let 1el olie zout en peper 1 rode paprika 6-8 slablaadjes(bijv.krulsla) 6 sneetjes brood (bijv. wit of mais) 1tl mosterd olijven en kruiden ter garnering evt. cocktailprikkers

500g rundergehakt 2el ketjap manis 1el bloem 1/2tl paprikapoeder 1 ui-peper 4 plakjes ontbijtspek 1el slaolie 4 hamburgersbroodjes 4 blaadjes sla

Bereidingswijze: Bereidingswijze: Kook de eieren hard, laat ze schrikken, pel ze en laat ze verder afkoelen. Maak de kipďŹ let schoon en dep hem droog. Braad de kip aan beide zijde 5-6 minutenin de hete olie, breng de kip op smaak met zout en peper en laat hem afkoelen. Maak de tomaten en de paprika schoon, snij paprika in reepjes en de tomaten in plakjes. Spoel de slablaadjes goed af en droog en snijd ze klein. Rooster het brood, snijd de kipďŹ let en eieren in plakjes. Roer de slasaus en de mosterd door elkaar en breng het mengsel op smaak met zout en peper.

Bestrijk vier sneetjes toast met de slasaus en beleg ze met de sla, de tomaat, het ei, de kip en de paprika. Leg 2 belegde toastsop elkaar en vervolgens een niet belegde-toast er bovenop. Snij de sandwiches diagonaal door, zet de sneetjes evt.vast met een cocktailprikker en garneer de sandwiches met olijven en wat verse kruiden.

96 96

Maak het gehakt aan met de ketjap manis, bloem, paprikapoeder en een snufje peper.

Vorm 4 grote hamburgers, snij de ui in ringen.

Gril of bak de hamburgers gaar, bak ondertussen de plakjes ontbijtspek in de hete olie uit.

Snijd de broodjes open en rooster ze even onder de hete grill.

Beleg de broodjes met de sla, de uienringen, de hamburgers, het ontbijtspek en eventueel een sausje naar keuze.

Griekse salade

Vruchtensalade

IngrediĂŤnten:

Ingredienten

- 1 zak gemengde sla (lollo rosso, lollo bianco, friee) - 1 rode ui - 1 pot feta/olijven - 1 komkommer - Olijfolie (extra vierge)

- 1 citroen(sap) tegen verkleuren - diverse vruchten; sinaasappel, appel, peer, banaan ,kiwi, rode grapefruit, druiven.

- sausje van bekertje creme fraiche - bekertje bulgaarse yoghurt 125 ml - 3 zakjes vanille suiker - 4 eetl. sinaasappellikeur(triple sec)

Bereidingswijze: Snijd de rode ui in Ringen. Snijd de komkommer in blokjes/reepjes.

Meng de sla met de ui, komkommer, feta & olijven breng op smaak met de olijfolie peper en zout.

Bereidingswijze Maak fruit schoon, snij in stukjes, mengen met citroensap tegen verkleuren.

Maak het sausje en meng het met de vruchten.

HELP IK GA OP MEZELFKEUKEN

97 97

98

H U I S D I E R E N

De volgende onderwerpen zullen worden besproken: • Huisdieren • Hond • Kat • Konijn • Hamster • Goudvis

99

HUISDIEREN

Huisdieren kunnen een grote bijdrage leveren aan het thuisvoelen in je nieuwe huis. Het is natuurlijk harstikke leuk als je thuis komt en er zit een hond of een ander dier op je te wachten. Voordat je besluit een dier te kopen moet je goed bij jezelf nagaan of je wel genoeg tijd hebt om ervoor te zorgen en of het financieel wel haalbaar is. Stel jezelf daarom vooraf deze vragen: Welk dier past bij mij? Ben je erg actief en hou je van veel wandelen, dan past een hond wellicht goed bij je. Ben je een rustig persoon die veel binnen zit, dan is de keuze voor een kat of cavia misschien beter.

Hoeveel bewegingsvrijheid heeft het dier bij jou in huis? Heb je een ruime woning of een grote tuin, of woon je op 10 hoog in een tweekamerflat?

En wat gebeurt er met het huisdier als jij met vakantie gaat? Neem je je huisdier mee of zorg je voor een goed dierenpension.

Heb je je al wel eens afgevraagd wat een huisdier per jaar kost? De voeren dierenartskosten kunnen hoog oplopen. Heeft u dit voor een dier over?

?

Om je een idee van prijzen te geven staan op de volgende pagina’s per diersoort de gemiddelde prijzen.

100

HOND

aanschaf hond mand etensbak drinkbak speelgoed riem hondenbelasting (1x per jaar) Totaal

€ € € € € € € €

150,15,7,50 7,50 10,20,20,230,-

maandlasten droogvoer blikvoer snacks koekjes vlooienbestrijding inenting Totaal

€ € € € € € €

10,20,2,50 2,5,10,49,50

HELP IK GA OP MEZELFHUISDIEREN

101

KAT

Dit zijn de maandlasten van een gemiddelde kat. Je kan er een kopen maar er zitten ook veel katten in een asiel die wachten op een nieuw baasje.

Misschien een idee om daar eerst eens te gaan kijken. aanschaf kat mand etensbak drinkbak speelgoed kattenbak kattenbakvulling Totaal

€ € € € € € € €

35,10,5,5,5,15,10,85,-

maandlasten droogvoer snacks vlooienbestrijding blikvoer kattenbakvulling inenting Totaal

€ € € € € € €

5,5,2,10,10,5,37,-

102

KONIJN

Een konijn is een ideaal huisdier, ze hebben niet zoveel aandacht nodig als bijvoorbeeld een hond en ze zijn makkelijk te onderhouden. aanschaf konijn konijnenhok etensbak drink reservoir 1 kilo voer inenting (2 keer per jaar) hooi stro Totaal

€ € € € € € € € €

15,35,3,50 3,50 2,25,2,2,88,-

maandlasten voer snacks hooi stro Totaal

€ € € € €

2,3,2,2,9,-

HELP IK GA OP MEZELFHUISDIEREN

103

HAMSTER

Een hamster is een stuk goedkoper, niet alleen in aanschaf maar ook in onderhoud. aanschaf hamster hok etensbak 1 kilo voer drink reservoir nestmateriaal zaagsel Totaal

€ € € € € € € €

8,30,2,50 2,2,50 2,50 2,49,50

maandlasten voer snacks nestmateriaal hooi zaagsel Totaal

€ € € € € €

2,2,1,1,0,50 4,50

104

GOUDVIS

Een makkelijk huisdier is een goudvis, deze hoef je namelijk maar 2 keer per dag voer te geven. Bijvoorbeeld als je ’s ochtends weggaat en als je ’s avonds weer thuiskomt. aanschaf goudvis vissenkom visvoer 1000 ml plantjes accessoires Totaal

€ € € € € €

maandlasten voer Totaal

€ 5,€ 5,-

HELP IK GA OP MEZELFHUISDIEREN

2,20,10,5,5,42,-

105

106

E H B O

HELP IK GA OP MEZELFEHBO

De volgende onderwerpen zullen worden besproken: • • • • • • • • • • • • • •

EHBO-doos 112 brandwonden flauwte Bewusteloosheid wonden vergiftiging botbreuken verslikking uitgeslagen tand verdrinking schaafwond splinters beten en steken

107

EHBO

EHBO-doos

Zorg dat je altijd een EHBO-doos in huis hebt. In de EHBO-doos hoort minstens te zitten: • • • • • • • • • •

Wondontsmettingsmiddel (jodium) Steriele gaasjes Snelverband Elastische Fixatiewindsels Hechtpleisters Wondpleisters Rolletjes verband van 6 en 8 cm Witte watten Verbandschaar Splinterpincet

De EHBO-doos is te koop bij de apotheek, drogist of ANWB.

112 bellen

Bij 112 meld je: N A L O P (zie hieronder) • Naam; meldt je naam • Aantal; geef het aantal slachtoffers door • Letsels; zeker ernstige letsels moet je aangeven • Oorzaak; vertel waardoor er gewonden zijn • Plaats; waar moeten ze naartoe komen.

112 108

Brandwonden

Ondanks veiligheidsmaatregelen zijn brandwonden helaas niet altijd te voorkomen. Als het dan toch gebeurt, kan directe hulp van levensbelang zijn.

Daarom hebben we de directe hulpregels bij brandwonden voor je op een rijtje gezet.

Directe hulp

Als uw kleding in brand staat, meteen op de grond gaan liggen en over de grond heen en weer rollen.

De ondergrond maakt niet uit. Nooit rennen of wilde bewegingen maken!

Begin direct met het koelen van de wond.

Koel met lauw, zacht stromend leidingwater (koelen met slootwater kan ook, zeker als er geen andere koelmogelijkheden zijn). Koel tenminste 5 minuten. Langer mag, maar pas dan op voor onderkoeling.

Verwijder tijdens het koelen de kleding, tenzij deze vastzit aan de huid. Smeer niets op de wond.

Bedek de wond met steriel glad verband, een schone doek of schoon laken. Neem altijd contact op met een arts als: • er blaren zijn; • de huid er aangetast uitziet; • de brandwond veroorzaakt is door een chemisch product of elektriciteit.

Geef het slachtoffer nooit iets te eten of te drinken. Vervoer het slachtoffer altijd zittend.

Flauwte

Flauwte is een korte tijd een tekort aan bloed en zuurstof in de hersenen. Dit kan veroorzaakt worden door: Psychische oorzaken; schrik, emotie, zien van bloed of pijn. Maar ook door uitputting, honger, zwakte na ziekte, benauwde omgeving of bloedarmoede.

Een dreigende flauwte geeft de volgende verschijnselen, Bleek gelaat, Transpireren, met name op het voorhoofd en op de bovenlip, af en toe diep zuchten.

Bij deze verschijnselen moet het slachtoffer gaan liggen. Door die horizontale houding stroomt er weer bloed naar het hoofd, daardoor zal de flauwte niet doorzetten. Zet een raam open zodat het slachtoffer frisse lucht krijgt.

Bewusteloosheid

Bewusteloosheid heeft altijd iets met de hersenen te maken. Iemand kan bewusteloos raken door: • schedelhersenletsel • ziekte • vergiftiging • zuurstofgebrek Wanneer je bij een bewusteloos slachtoffer komt ga dan als volgt te werk: • Spreek het slachtoffer aan • Reageert het slachtoffer niet geef dan een pijnprikkel in de halsspier of handpalm. Wanneer hij dan nog niet reageert leg hem dan in de stabiele zijligging neer.

HELP IK GA OP MEZELFEHBO

Wonden

Bij een uitwendige wond is altijd bloed te zien, de huid is beschadigd en het slachtoffer geeft pijn aan. Je moet wel in de gaten houden dat het slachtoffer niet flauw valt. Menig persoon kan niet tegen bloed en valt daardoor flauw.

Je moet met een wond naar een arts indien deze: hard bloedt, diep is, er voorwerpen in de wond zitten, grote wonden die gehecht moeten worden of als het om een bijtwond gaat.

In de eerste instantie gaan we ervan uit dat er niet naar een arts word gegaan en dus zelf de definitieve behandeling geeft.

Laat je slachtoffer liggen of zitten.

Laat het slachtoffer indien mogelijk alle sieraden van het gewonde lichaamsdeel afhalen en in één van zijn eigen zakken doen. Niet in die van jezelf, deze ga je namelijk vergeten! Dan kan je de wond gaan schoonmaken. Het schoonmaken gebeurd gewoon onder de kraan.

De wond wordt als het ware schoon gespoeld. Als de wond goed bloed is het vaak niet echt noodzakelijk.

Als de wond goed schoon is, wordt de huid ontsmet. Het ontsmettingsmiddel (jodium o.i.d.) wordt niet in de wond, maar op de huid er omheen gedaan. Zou dit wel in de wond aangebracht worden, dan vertraagt dat de genezing. Als de wond goed schoon en ontsmet is kan je het steriel

109

EHBO

afdekken met dekverband. Dit dekverband kan een snelverband of wondsnelverband zijn, maar kan ook worden samengesteld uit een steriel gaas met daarop witte watten en vervolgens een (elastisch) hydrofiel zwachtel. Het snelverband of wondsnelverband zijn alleen te gebruiken bij rechte lichaamsdelen.

In alle ander gevallen zal het dekverband moeten worden samengesteld. Als het dekverband goed is aangelegd, is deze niet hinderlijk voor het slachtoffer. Tot besluit geeft de hulpverlener het getroffen lichaamsdeel steun en rust met bijvoorbeeld een mitella. Om dit goed te kunnen doen is een Eerste hulp cursus noodzakelijk.

Uiteraard kunt u bij kleinere verwondingen ook een pleister gebruiken als een dekverband.

Vergiftiging Vergiftiging via de mond

Om een goede eerste hulp te verlenen moeten we eerst weten om wat voor een soort vergiftiging gaat het, is het een bijtende stof of niet? Is het een petroleumproduct of niet? Is het een niet-bijtend gif?

Je kunt dat het beste nagaan door dit aan het slachtoffer te vragen en in zijn omgeving te kijken. Zie je een product liggen, kijk dan op de verpakking wat te doen. Bij een bijtend gif zie je bijna altijd beschadigingen (blaren) op de lippen en in de mond.

110

Bijtend gif

Als iemand een bijtend gif heeft ingeslikt en hij heeft een goed bewustzijn dan laat je hem onmiddellijk één à twee glazen water drinken. Voor je slachtoffer drinkt eerst de mond laten spoelen.

Je laat iemand drinken om het gif te verdunnen. Het zal wel sneller worden opgenomen, maar de schadelijke werking zit in het bijtende. Je mag het slachtoffer niet laten braken. Het bijtend gif komt dan voor een tweede keer langs de slokdarm en de mond. En richt dan voor de tweede keer schade aan.

Na het drinken moet het slachtoffer naar een arts en neem dan de verpakking of de bijtende stof mee.

De arts kan dan goed bepalen wat de juiste actie is.

Niet-bijtend gif

Bij een niet-bijtend gif ligt de giftige werking pas als het is opgenomen in het bloed. Bijna altijd zal het inwerken op het zenuwstelsel. Hoe eerder het uit de maag is, hoe minder kan er worden opgenomen.

Het braken kun je opwekken door vingers achter in de keel van het slachtoffer te bewegen. Liefst door het slachtoffer zelf. Houd er rekening mee dat het slachtoffer door de vergiftiging een epileptisch reactie kan krijgen. Het slachtoffer mag nu niet drinken. Het gif wordt dan verdunt en kan dus sneller worden opgenomen. Dit slachtoffer moet zo snel mogelijk naar een arts of het ziekenhuis.

Uiteraard met meenemen van de

verpakking of het gif. Desnoods neemt u het braaksel mee. In een ziekenhuis kan men altijd uitzoeken wat er in zit. Is het slachtoffer bewusteloos, dan behandeld u hem in de eerste instantie als iedere andere bewusteloze. Je geeft bij de alarmering echter door dat het om vergiftiging gaat.

Petroleumproducten

Petroleumproducten vormen binnen de vergiftiging een aparte categorie.

Water drinken heeft geen zin.

Olieproducten drijven tenslotte op water. Braken geeft hoge risico’s.

Tijdens het braken kan er iets van de olie in de longen terecht komen. Dit kan weer een chemische longontsteking veroorzaken. Een chemische longontsteking is bijna niet te genezen en dat moeten we voorkomen. Het is belangrijk dat een dergelijk slachtoffer snel bij een arts terechtkomt. Uiteraard neemt u de verpakking of een restant van het product mee.

Vergiftiging via de huid Ook bij vergiftiging via de huid kunnen we het gif weer in twee categorieĂŤn verdelen: stoffen die een schadelijk effect op de huid hebben en stoffen die door de huid worden opgenomen. De behandeling is echter in beide gevallen gelijk.

Breng het slachtoffer zo snel mogelijk naar een kraan of nooddouche. Als hij onder de douche moet, laat hem dan eerst zijn schoenen uittrekken. Dan gaat hij er met kleren en al onder. Direct

HELP IK GA OP MEZELFEHBO

nadat hij onder de douche staat MOET hij alle besmette kleding uittrekken. Deze besmette kleding direct in een zak of doos (laten) doen. Ze zijn misschien nog nodig voor nader onderzoek. Let wel op uw eigen gevaar. Raak zelf niet besmet met het gif.

De huid moet tenminste 30 (dertig!) minuten worden gespoeld. Doe dat met stromend lauw leidingwater.

Koud leidingwater houdt niemand 30 minuten vol. Als er na 30 minuten nog geen deskundige hulp is, dekt u de chemische brandwonden af en zorgt dat het slachtoffer in het ziekenhuis terecht komt. Meestal is er al deskundige hulp als je nog aan het spoelen bent.

Vergiftiging via de ademhaling

Bij vergiftiging door gassen en dampen is het van groot belang om voor uw eigen veiligheid te zorgen.

Veel gassen en dampen ruik je niet of ze ruiken zelfs prettig. Vertrouw je het niet, doe dan niets!! Bel de brandweer. Zij hebben de materialen en de uitrusting voor dit soort gevallen. Kun je het slachtoffer op een veilige plaats krijgen of komt het slachtoffer naar je toe, zorg dan in de eerste instantie voor zo veel mogelijk frisse lucht. Laat het slachtoffer in de houding zitten die hij of zij het pretttigst vindt.

Een slachtoffer van dergelijke vergiftiging moet altijd door een arts worden gezien. Sommige giffen werken pas na enkele uren.

Wat wil de arts dan weten?

111

EHBO

De naam van de stof, houd de verpakking daarom bij de hand.

Beter nog neem een restant van de stof of het braaksel mee. De hoeveelheid die het slachtoffer heeft binnengekregen. Het tijdstip waarop de vergiftiging plaatsvond.

De verschijnselen die het slachtoffer vertoont. De leeftijd, het (geschatte) gewicht en het geslacht van het slachtoffer.

Verslikking

Geef met de vlakke hand een aantal flinke klappen tussen de schouderbladen! Werkt dit niet, pas dan de methode van Heimlich toe: • Ga achter het slachtoffer staan en sla je armen om het middel van het slachtoffer.

• Maak een vuist en plaats die in de maagstreek tussen de onderste ribbenbogen en de buik. Dit is iets boven de navel.

• Pak met je andere hand de vuist vast.

• Trek met een flinke ruk beide handen schuin omhoog naar je toe.

Let er op dat u niet op de ribben drukt. Het voorwerp dat klem zit vliegt dan met volle kracht de keel uit.

Uitgeslagen tand

Laat bij een uitgeslagen tand het slachtoffer zitten.

Pak de uitgeslagen tand vast aan de kroon (niet aan de wortel) en spoel hem vluchtig schoon met melk of eventueel met water. Ga zo spoedig mogelijk naar de tandarts.

Bewaar de uitgeslagen tand in melk, in de mond van het slachtoffer of in

112

een bekertje met wat speeksel. De tand mag in geen geval uitdrogen..

Verdrinking

• Na verdrinking zit er geen water in de longen.

• De bloedsomloop blijft meestal nog een lange tijd langzaam werken.

• Je kunt mond-op-mond of mondop-neus beademen.

• Soms kunnen drenkelingen na 45 minuten nog gered worden als snel met beademen wordt gestart.

Er is dan ook altijd hartmassage en andere medische hulp nodig.

• Beademen 1 keer per 5 seconden, dus 12 keer per minuut.

• Tel voor de zekerheid maar als volgt: eenentwintig, tweeëntwintig, drieëntwintig, inademen (jij ademt diep in), beademen (jij beademt het slachtoffer).

• Start snel met beademen! Je kunt een leven redden!

Schaafwond

Handel bij een schaafwond als volgt:

Reinigen

• Was vóór het verzorgen van een schaafwond, als dat mogelijk is, de handen en droog ze aan een schone doek of tissue.

• Spoel een schaafwond bij voorkeur uit met water. Maak met bijvoorbeeld een washandje en wat zeep eerst de plaats rond de wond schoon en veeg dan voorzichtig het vuil van binnen naar buiten uit de wond.

• Laat de schaafwond aan de lucht

drogen. Nooit in de wond blazen!

Is er geen water bij de hand, laat de wond dan even dóórbloeden voor het zelf reinigen.

• Gebruik voor het desinfecteren van de schaafwond een ontsmettingsmiddel zoals jodium of een speciaal reinigingsdoekje; dit kan een beetje prikken, maar voorkomt een veel pijnlijker wondinfectie.

Desinfecteren

• Gebruik geen watten of ander pluizig materiaal. Door het plakken ervan kan de wond ontsteken en dat vertraagt de genezing. Wel goed is een steriel gaasje.

Afdekken

• Dek de schaafwond bij voorkeur af met een zalfgaas en leg hier overheen een steriel gaasje.

• Door het zalfgaas neemt de pijn af, geneest de schaafwond sneller en is de kans op littekenvorming het kleinst. Het gaasje verkleeft niet aan de wond. (Daarom bijzonder geschikt voor gebruik bij kinderen.)

• Controleer het verband en de wond regelmatig. Ververs het verband dagelijks, zeker als sprake is van doorlekken. Raadpleeg de huisarts als de wond gaat ontsteken.

• Gebruik ook hier geen watten en dergelijke.

HELP IK GA OP MEZELFEHBO

Fixeren

• Zet het geheel vast met een stukje hechtpleister.

• Met een windsel is het wondverband extra te fixeren. Met behoud van beweeglijkheid wordt loslaten of verschuiven zo tot een minimum beperkt.

• Zit de schaafwond op de knie of elleboog, hou deze dan in halfgebogen stand tijdens het verbinden. Zo blijven buigen en strekken mogelijk.

• Schaafwondjes zijn ook af te plakken met een wondpleister.

Kies een pleister die de wond volledig bedekt.

Tips & Voorzorgsmaatregelen • Vervang een wondpleister dagelijks of zodra deze vuil is.

• Raadpleeg de huisarts als de wond ontstoken is of bij koorts.

Splinters

Verwijder een splinter in de lengterichting met een pincet. Pak de splinter zo dicht mogelijk bij de huid. Verzorg de wond.

Ga naar een arts, wanneer het voorwerp er niet (geheel) uitkomt.

113

EHBO

114

Beten en steken Slangenbeet

Niet uitzuigen, insnijden of afbinden.

Betreffende lichaamsdeel zo min mogelijk bewegen. Daarna met spoed naar het ziekenhuis.

In Nederland is alleen de adder giftig.

Tekenbeet

Teken kunnen de ziekte van Lyme veroorzaken. Lyme kan gepaard gaan met gewrichtsklachten en verlammingen. Niet iedereen die door een teek is gebeten, krijgt deze ziekte. Een teek moet op de juiste manier worden verwijderd, bij voorkeur voordat hij zich heeft vastgebeten.

Pak met behulp van een tekenpincet de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast. Trek de teek met een draaiende beweging uit de huid.

Ontsmet het wondje hierna. Ga naar de huisarts als het verwijderen van de teek niet lukt.

Noteer de datum van de tekenbeet en houd een maand lang in de gaten of er een rode kring ontstaat rondom de tekenbeet. Neem dan contact op met uw huisarts. Doe dat ook bij ongewone vermoeidheid, koorts, verminderde eetlust of pijn aan gewrichten.

HELP IK GA OP MEZELFEHBO

Insectenbeet of - steek.

Strijk met uw nagel of met een pincet een aanwezige angel uit, knijp daarbij niet het gifblaasje leeg.

Gebruik een tekenpincet volgens gebruiksaanwijzing. Leg een nat kompres (washandje, theedoek, gaasje) op de steekplaats. Dit vermindert de pijn.

Breng iemand, die door een wesp in de mond of keel is gestoken onmiddellijk naar een arts of ziekenhuis.

Botbreuken

De structuur van het bot is geheel of gedeeltelijk onderbroken.

Zorg dat het getroffen gedeelte zo onbeweeglijk mogelijk wordt gehouden. Geef steun en rust aan het getroffen lichaamsdeel in de positie waarin het wordt aangetroffen. Dek bij een open botbreuk de wond steriel of zo schoon mogelijk af. Vervoer naar het ziekenhuis is noodzakelijk.

Wanneer er geen sprake is van een abnormale stand of beweeglijkheid is een botbreuk niet altijd goed te onderscheiden van een kneuzing of verstuiking.

115