توهم خدا

‫ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا‬ ‫رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ا‪ .‬ﻓﺮزام‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬وﯾﺮاﯾﺶ و ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬روﺷﻨﺎ ﺑﻬﺮاﻣﯽ‬

‫‪٢‬‬

‫ﻫﺸﺪار!‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ زﯾﺎد داﻧﺴﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺪ زﯾﺎد‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ و ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﻧﺒﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ!‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻮﻣﻦاﯾﺪ و از اﯾﻤﺎن ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﺧﺮﺳﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﻓﺼﻞ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻤﺎن ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﺑﺎد داده ﯾﺎ ﺳﺴﺖ ﮐﻨﺪ!‬ ‫در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬و ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ دﯾﮕﺮاﻧﯽ ﭼﻮن ﺧﻮدﺗﺎن‪ ،‬ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮔﺮدد!‬ ‫ر‪ .‬ب‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮏ‪ ،‬اﯾﻦ ﻫﺸﺪار ﺧﻮفاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻻي‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ را ﺑﺎز ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً از ﺗﺮاوﺷﺎت ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﯾﻘﯿﻦ دارم ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن آزاداﻧﺪﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ دوران ﮐﻮدﮐﯽﺷﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻮذﯾﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت را ﻫﻀﻢ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﻮش ذاﺗﯽﺷﺎن آن ﻗﺪر ﻗﻮي ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺮ آن‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﭘﯿﺮوز ﺷﻮﻧﺪ – رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ‬

‫‪٣‬‬

‫ﺑﻪ ﯾﺎد »ﻣﯿﺮزا آﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ« )‪ 1231 -1275‬خ( از ﭘﺪران ﺟﻨﺒﺶ روﺷﻨﮕﺮي اﯾﺮان‬

‫‪٤‬‬

‫ﺧﯿﺎم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ دوزﺧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫ﮐﻪ رﻓﺖ ﺑﻪ دوزخ و ﮐﻪ آﻣﺪ ز ﺑﻬﺸﺖ؟‬

‫)رﺑﺎﻋﯿﺎت ﺧﯿﺎم‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﻓﺮوﻏﯽ و ﻗﺎﺳﻢ ﻏﻨﯽ(‬

‫‪٥‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﯾﻦ‬ ‫درﺑﺎره رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ و آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ‬

‫‪9‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬

‫‪25‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬

‫‪27‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﯾﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﻋﻤﯿﻘﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬ ‫اﺣﺘﺮام ﺳﺰاوار‬

‫‪32‬‬

‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دﯾﻨﺪار‬

‫‪36‬‬

‫دﯾﻦ آﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‬

‫‪41‬‬

‫اﺣﺘﺮام ﺑﻪ دﯾﻦ‬

‫‪47‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪ 2 :‬رﯾﺸﻪﻫﺎي دﯾﻦ‬ ‫ﺣ‪‬ﮑﻢ داروﯾﻨﯽ‬

‫‪56‬‬

‫ﻓﻮاﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دﯾﻦ‬

‫‪59‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ‬

‫‪62‬‬

‫دﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ‬

‫‪65‬‬

‫ﻣﻔﺘﻮن رواﻧﯽ دﯾﻦ‬

‫‪72‬‬

‫ﻧﺮم و آﻫﺴﺘﻪ ﺑﯿﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﻣ‪‬ﻢﻫﺎﯾﻢ را ﻟﮕﺪ ﮐﻨﯽ‬

‫‪83‬‬

‫ﺑﺎرﭘ‪‬ﺮَﺳﺘﯽ‬

‫‪93‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ 3:‬رﯾﺸﻪﻫﺎي اﺧﻼق; ﭼﺮا ﻣﺎ ﺧﻮب ﻫﺴﺘﯿﻢ؟‬ ‫آﯾﺎ وﺟﺪان ﻣﺎ ﻣﻨﺸﺎء داروﯾﻨﯽ دارد؟‬

‫‪99‬‬

‫ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮردي درﺑﺎرهي رﯾﺸﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﯿﺎت‬

‫‪111‬‬

‫اﮔﺮ ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﺧﻮب ﺑﺎﺷﯿﻢ؟‬

‫‪114‬‬

‫‪٦‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ 4:‬روح زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮ‬ ‫ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‬

‫‪121‬‬

‫آﯾﺎ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﻋﯿﺴﯽ واﻗﻌﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪129‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‬

‫‪136‬‬

‫روح زﻣﺎﻧﻪي اﺧﻼﻗﯿﺎت‬

‫‪142‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ؟ ﻣﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﯽﺧﺪا ﻧﺒﻮدﻧﺪ؟‬

‫‪152‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ : 5‬دﯾﻦ ﭼﻪ اﯾﺮادي دارد؟ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﭼﺮا؟‬ ‫دﯾﻦ ﭼﻪ اﯾﺮادي دارد؟‬

‫‪161‬‬

‫ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ و اﻧﻬﺪام ﻋﻠﻢ‬

‫‪162‬‬

‫ﻧﯿﻤﻪي ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ‬

‫‪166‬‬

‫دﯾﻦ و ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﯽ‬

‫‪169‬‬

‫دﯾﻦ و ﻗﺪاﺳﺖ ﺣﯿﺎت ﺑﺸﺮ‬

‫‪172‬‬

‫ﺳﻔﺴﻄﻪي ﺑﺰرگ ﺑﺘﻬﻮون‬

‫‪177‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪروي در اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻮﺗﻪﻓﮑﺮي ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽآورد‬

‫‪180‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ 6‬ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده و رﻫﺎﯾﯽ از دﯾﻦ‬ ‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﺴﻤﯽ و ذﻫﻨﯽ‬

‫‪193‬‬

‫در دﻓﺎع از ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫‪203‬‬

‫ﺑﺎز ﻫﻢ آﮔﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾﯽ‬

‫‪208‬‬

‫آﻣﻮزش دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﯿﺮاث ادﺑﯽ‬

‫‪211‬‬

‫‪٧‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬ ‫‪212‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر وﯾﺮاﺳﺘﺎر ﺑﺮ ﺑﺨﺶ دوم‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻓﺮﺿﯿﻪ وﺟﻮد ﺧﺪا‬ ‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪﭘﺮﺳﺘﯽ‬

‫‪224‬‬

‫ﺗﻮﺣﯿﺪ‬

‫‪232‬‬

‫دﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪234‬‬

‫ﻓﻘﺮ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴﻢ‬

‫‪242‬‬

‫ﻧﻮﻣﺎ‬

‫‪250‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺰرگ دﻋﺎ‬

‫‪256‬‬

‫ﻣﮑﺘﺐ ﺗﮑﺎﻣﻞﮔﺮاﯾﯽ ﻧﻮﯾﻞ ﭼﻤﺒﺮﻟﯿﻦ‬

‫‪261‬‬

‫ﻣﺮدان ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺒﺰرﻧﮓ‬

‫‪263‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺎي وﺟﻮد ﺧﺪا‬

‫اﺛﺒﺎتﻫﺎي ﺗﻮﻣﺎس آﮐﻮﯾﻨﺎس‬

‫‪268‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫‪272‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫‪277‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﺗﺠﺎرب ﺷﺨﺼﯽ‬

‫‪279‬‬

‫ﻗﻤﺎرﺑﺎزِ ﭘﺎﺳﮑﺎل‬

‫‪285‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎنﻫﺎي ﺑﺎﯾﺴﯽ‬

‫‪287‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :3‬ﭼﺮا ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ؟‬

‫ﺑﻮﯾﯿﻨﮓ ‪ 747‬ﻏﺎﯾﯽ‬

‫‪291‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ آﮔﺎﻫﯽاﻓﺰا‬

‫‪293‬‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳﺘﻨﯽ‬

‫‪297‬‬

‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﮑﺎفﻫﺎ‬

‫‪304‬‬

‫‪٨‬‬

‫رواﯾﺖ ﺳﯿﺎرهاي اﺻﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿﮏ‬

‫‪313‬‬

‫رواﯾﺖ ﮐﯿﻬﺎﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ اﺻﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿﮏ‬

‫‪321‬‬

‫ﻣﯿﺎنﭘﺮدهاي در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ‬

‫‪330‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﯾﮏ ﺷﮑﺎف ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ؟‬

‫ﺑﯿﻨﮑﺮ; دوﺳﺖ ﺧﯿﺎﻟﯽ‬

‫‪339‬‬

‫ﺧﺪاي ﺗﺴﻠﯽﺑﺨﺶ‬

‫‪345‬‬

‫ﻣﺎدر ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻗﻊﻫﺎ‬

‫‪356‬‬

‫ﮐﺘﺎبﻧﺎﻣﻪ و ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‬

‫‪368‬‬

‫‪٩‬‬

‫درﺑﺎرهي رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ و ﻣﮑﺘﺐ آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ‬ ‫ﮐﻠﯿﻨﺘﻮن رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ‪) 1،‬رﻓﺘﺎرﺷﻨﺎس‪ 2‬و زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‪ (3‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1941‬ﻧﺎﯾﺮوﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻨﯿﺎ‪ ،‬از‬ ‫ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﺑﻨﺎم ﻋﺼﺮ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ 1976‬ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ژن ﺧﻮدﺧﻮاه‪ 4‬ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪي ﭘﯿﺸﺮوﻫﺎي داﻧﺶ‬ ‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ وارد ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان او را ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺑﺮﺣﻖ ﭼﺎرﻟﺰ داروﯾﻦ‪) 5‬ﻣﻮﻟﻒ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽِ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ(‬ ‫در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻋﻠﻤﺪار ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺟﻨﺒﺶ داروﯾﻨﯿﺴﻢ‪ 6‬داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ ﺟﻨﺠﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﭼﻨﺪ ﺳﺪهي اﺧﯿﺮ )ﺗﮑﺎﻣﻞ داروﯾﻨﯽ( از ﯾﮑﺴﻮ و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺣﺎﺷﯿﻪاياش در رﺷﺘﻪي اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از آن را در ﻫﻤﺎن ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺟﺮﯾﺎنﺳﺎزش‪ ،‬ژن ﺧﻮدﺧﻮاه ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﻠﺴﻔﻪ و‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬او ﺑﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻇﺮه‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي‬ ‫اﻧﺠﻤﻨﯽ و ﮐﻤﭙﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺷﻨﺎسﺗﺮﯾﻦ ﭼﻬﺮه‬ ‫آﮐﺎدﻣﯿﮏ در دﻋﻮاي »ﺗﮑﺎﻣﻞ و آﻓﺮﯾﻨﺶ«‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان او را ﻧﺎﻣﯽﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺳﺘﯿﺰهﮔﺮ ﺑﺎ دﯾﻦ و ﺧﺪا در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬

‫‪Richard Dawkins‬‬ ‫‪Ethology‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪Evolutional Biology‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪The Selfish Gene‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪Charles Darwin‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪Darwinism‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪١٠‬‬

‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ داروﯾﻦ ﺣﺘﺎ ﭘﺲ از ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻧﻈﺮﯾﻪاش و درﯾﺎﻓﺖ ﺑﺎزﺧﻮردﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ ﮐﺎﻧﻮنﻫﺎي دﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺘﯿﺰي ﺑﺎ دﯾﻦ و ﺧﺪا ﻧﮑﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻣﯽرﻓﺖ و از ﻫﻤﯿﻦ رو ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ و ﺗﻤﺴﺨﺮ دﯾﮕﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻫﻢ دورهاش‪ ،‬ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﮐﻠﯿﺴﺎ رﻓﺘﻦ داروﯾﻦ‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮج ﮐﯿﻨﻪ و ﻧﻔﺮت دﯾﻦداران و ﻋﺸﻖ و ﻣﻬﺮ دﯾﻦﺳﺘﯿﺰان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او‪ ،‬ﺑﯽاﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﮑﺎﻣﻞ‬ ‫داروﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﯾﮏ ﺟﻨﮓاﻓﺰار ﺑﺮ ﺿﺪ دﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﭼﺮا ﺧﻮد داروﯾﻦ اﯾﻦ ﺳﻼح را در دﺳﺖ‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺟﺪاﯾﯽﺳﺖ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﺧﻮد را ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﻧﮕﻠﯿﮑﻦ‪ 7‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ‪ 9‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷﮏﮐﺮدن‬ ‫در وﺟﻮد ﺧﺪا ﮐﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻈﻢ او را ﻗﺎﻧﻊ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن ادﯾﺎن‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﻣﺴﯿﺤﯽﺑﻮدن او ﮐﺎﻣﻼ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﻮده و اﮔﺮ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﻣﺪ دﯾﻦ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﻣﯽداﺷﺖ روﯾﺶ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدش‪ ،‬ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﻫﺰاران دﯾﻦ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن وﺟﻮد‬ ‫دارﻧﺪ ﻫﻤﮕﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ‪ 16‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺎ داروﯾﻨﯿﺴﻢ آﺷﻨﺎ ﺷﺪ و درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎي‬ ‫ﺟﺎﻧﺪاران ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻖ و ﻃﺮاح ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽاش را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ او ﺑﻪ داروﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺧﻮد را در رﻓﺘﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﺎﻧﻮري ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﺳﺘﺎدي داﻧﺸﮕﺎه آﮐﺴﻔﻮرد ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﻋﻀﻮ اﻧﺠﻤﻦ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻋﻠﻮم ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﺳﺖ و ﺟﻮاﯾﺰ ﭘﺮﺷﻤﺎر ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را ﺑﺮاي آﺛﺎر ﻣﮑﺘﻮب و‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽاش درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫او ﮐﺘﺎب ژن ﺧﻮدﺧﻮاهاش را ﺑﺎ ﯾﮏ دادﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﻮد داروﯾﻦ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺮف ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ‬ ‫آﻏﺎزﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺮﺗﺮ ﻓﻀﺎﯾﯽ از زﻣﯿﻦ دﯾﺪار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﺮﺳﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﻄﺢ‬ ‫ﺗﻤﺪن ﻣﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬آﯾﺎ آﻧﻬﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﮑﺎﻣﻞ را ﮐﺸﻒ ﮐﺮدهاﻧﺪ؟ ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه ﺑﺪون‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﭼﺮا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﺳﻪ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺳﺎل روي زﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ‬ ‫از آﻧﻬﺎ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﺶ ﭼﺎرﻟﺰ داروﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺮوز ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﻤﺎﻧﻘﺪر ﻣﻮرد ﺗﺮدﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭼﺮﺧﺶ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺑﻪ دور ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﻧﻘﻼب داروﯾﻦ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ درك ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ...‬ﻓﻠﺴﻔﻪ و‬ ‫رﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ ﻫﻨﻮز ﭼﻨﺎن ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ داروﯾﻦ ﻫﺮﮔﺰ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ‬ ‫‪ ٧‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن‪ .‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﻠﯿﺴﺎي اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻫﻢ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١١‬‬

‫ﻧﺰﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ!‪ ...‬آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ و ﻧﯿﺰ ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﺴﺎزﯾﻢ ﮐﻪ در آن اﻓﺮاد‪،‬‬ ‫ﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ و ﻓﺪاﮐﺎراﻧﻪ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧﯿﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﮑﺎري ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻃﺒﯿﻌﺖ زﯾﺴﺘﯽﻣﺎن‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺳﻌﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﻤﺮدي و ﻓﺪاﮐﺎري را آﻣﻮزش دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاه ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﯿﻢ‪ .‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ ژنﻫﺎي ﺧﻮدﺧﻮاه ﻣﺎ ﭼﻪ ﻏﻠﻄﯽ دارﻧﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در آن‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﺳﺘﮑﻢ اﯾﻦ ﺷﺎﻧﺲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﻃﺮحﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮐﺎري ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮي ﺳﻮداي آﻧﺮا در ﺳﺮ ﻧﭙﺮوراﻧﺪه اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در ژن ﺧﻮدﺧﻮاه از ﯾﮑﺴﻮ ﭘﺪﯾﺪهي »اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ« داروﯾﻦ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ژﻧﺘﯿﮑﯽ )ﮐﻪ داروﯾﻦ‬ ‫از آن ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮد( ﺗﻌﻤﯿﻢ داد و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺗﻼش ﮐﺮد آﻧﺮا در ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ )در ﮐﻨﺎر ﺗﮑﺎﻣﻞ‬ ‫زﯾﺴﺘﯽ( ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ‪ .‬او ژنﻫﺎي اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ را »ﻣ‪‬ﻢ« ﻧﺎﻣﯿﺪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد اﯾﻦ ژﻧﺘﯿﮏ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬

‫»ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺘﯿﮏ« ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزﺧﻮرد ﺟﺎﻣﻌﻪ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺧﺎرج از ﺗﺼﻮر ﺑﻮد‪ .‬در ﻃﯽ ﯾﮏ دﻫﻪ ﭘﺲ از ﮐﺘﺎب ژن‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاه‪ ،‬ﻣﯿﺎنرﺷﺘﻪي »ﻣﻢﺷﻨﺎﺳﯽ« ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺴﻂ ﻧﻈﺮﯾﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ از اﯾﻦ زﻣﺎن اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻪ وﻇﯿﻔﻪاي ﻋﻠﻤﯽ در ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺘﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮ‬ ‫دوش دارد‪ .‬او ﺑﺎﯾﺪ داروﯾﻨﯿﺴﻢ را از ﺳﻄﺢ ﯾﮏ ﺑﺤﺚ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﯽ درﺑﺎره ﺑﺎور ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ – ﻓﻠﺴﻔﯽ ارﺗﻘﺎ ﻣﯽداد‪ .‬دﯾﮕﺮ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ژﻧﺘﯿﮏ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺒﺤﺚ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ و‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴﻢ‪ ،‬ﻫﺪف ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي راهاﻧﺪازي ﯾﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﻠﻤﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﺿﺪ دﯾﻦ و ﺧﺪا‪.‬‬ ‫ﻓﻨﻮﺗﯿﭗ ﮔﺴﺘﺮشﯾﺎﻓﺘﻪ‪ 8‬دﯾﮕﺮ اﺛﺮ او در ﺣﻮزهي ﺗﺨﺼﺼﯽاش اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺛﺮي‬ ‫ﻣﻄﺮح در زﻣﯿﻨﻪي زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬وي اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد ﮐﻪ اﺛﺮات ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯽ‬ ‫ﻣﺤﺪود ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﺪن ﺟﺎﻧﺪاران ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون از ﺑﺪن ﺟﺎﻧﺪار ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺣﺘﯽ در ﺑﺪن‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻧﺪاران ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻶﺧﺮه در ﺳﺎل ‪ 1988‬ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﺳﺎﻋﺖﺳﺎز ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ‪ ،9‬رﺳﻤﺎ ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪاش ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫وارد ﺷﺪ‪ .‬او ﻗﺼﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ داروﯾﻦ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﯾﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﮑﺮد اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬را ﭘﯽ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫‪٨‬‬

‫‪The Extended Phenotype‬‬ ‫‪The Blind Watchmaker‬‬

‫‪٩‬‬

‫‪١٢‬‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ داروﯾﻦ‪ ،‬دﯾﻦﺳﺘﯿﺰان و ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن را ﻣﺴﻠﺢ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻮد داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺎ ﺣﺮارﺗﯽ وﯾﮋه ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد‬ ‫ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از داروﯾﻦ ﻣﯽﺷﺪ ﻫﻢ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﻮد و ﻫﻢ دﯾﻨﺪار‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺲ از داروﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﻫﺮﮔﺰ ﻣﯿﺴﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در ﺳﺎﻋﺖﺳﺎز ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ اﺻﻞ آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ 10‬و ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ 11‬را رد ﮐﺮده و ﻫﻤﭽﻨﺎن داروﯾﻦ را‬ ‫ﻧﻘﻄﻪي ﻋﻄﻒ ﻣﺒﺎرزه داﻧﺶ ﺑﺎ دﯾﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪» :‬ﭘﯿﺶ از ﮐﺸﻒ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺶ‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي‬

‫ﻧﻈﺮات ﻫﯿﻮم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮاي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪه زﯾﺴﺘﯽ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﻧﺪارم‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺧﻮﺑﯽ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﻢ و ﭼﺸﻢ اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺗﺎ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﻈﺮي ﺑﻬﺘﺮ از راه ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ درﺳﺖ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻮان‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ از داروﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ داروﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﺮد‪ ،‬ﺑﯽﺧﺪا و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‬ ‫از ﻧﻈﺮ ذﻫﻨﯽ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ و راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫او در ‪ 1998‬ﮐﺘﺎب ﮔﺴﯿﺨﺘﻦ رﻧﮕﯿﻦ ﮐﻤﺎن‪ 12‬را ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪي داوﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬او اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رﺳﯿﺪه از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦاش ﭼﻮن ژن ﺧﻮدﺧﻮاه و ﺳﺎﻋﺖﺳﺎز ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﻃﺒﯿﻌﺖﮔﺮاﯾﺎﻧﻪي او ﺑﻪ ﺟﻬﺎن را ﻣﺎﺷﯿﻨﯽ و ﺑﯽاﺣﺴﺎس ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬داوﮐﯿﻨﺰ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ داﻧﺸﻤﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن را ﭘﺮ از ﺷﮕﻔﺘﯽ و ﻟﺬتﺑﺨﺶ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬وي دﻟﯿﻞ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻟﺬت را‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﯾﺪن ﺟﻬﺎن از زاوﯾﻪ ﺗﺼﻮر ﯾﮏ ﺧﺪاي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﯽ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻼش داوﮐﯿﻨﺰ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬آﺷﻨﺎﺳﺎزي ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺟﺬاﺑﯿﺖﻫﺎ و زﯾﺒﺎﯾﯽﻫﺎي داﻧﺶ اﺳﺖ‪ .‬او اﯾﻦ‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه را ﻋﻨﻮان ﮐﺮد ﮐﻪ‪» :‬داﻧﺶ ﻧﻪ ﻣﻼﻟﺖآور؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ و ﺟﺬاب اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪١٠‬‬

‫‪Doctrine of Creation‬‬ ‫‪Inteligent Desing‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪Unveiling the Rainbow‬‬ ‫‪١١‬‬

‫‪١٣‬‬

‫ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از اﺷﻌﺎر ﺟﺎن ﮐﯿﺘﺰ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ؛ ﮐﻪ اﯾﺰاك ﻧﯿﻮﺗﻦ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ از‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ رﻧﮕﯿﻦﮐﻤﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﺗﺸﺮﯾﺢ آن ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻋﻠﻤﯽ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ اﻓﺰوده ﺷﺪن زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﺷﮕﻔﺘﯽزاﯾﯽ آن ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﯿﺘﺰِ ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻧﯿﻮﺗﻮن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎﺑﻮدﮐﺮدن ارزش ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪي رﻧﮕﯿﻦﮐﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎلﻫﺎي ﻓﺮﺷﺘﻪ را ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ رازﻫﺎ را ﺑﺎ ﺧﻂﮐﺶ و ﺷﺎﻗﻮل ﻓﺘﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻮا را از اﺛﯿﺮ‪ ،‬و‬

‫ﭘﺮﯾﺎن را از ﻣﻦ درﯾﻎ ﻣﯽدارد‪ ،‬رﻧﮕﯿﻦ ﮐﻤﺎن را ﻣﯽﺷﮑﺎﻓﺪ‪...‬‬ ‫واﮐﻨﺶ داوﮐﯿﻨﺰ درﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫اي ﮐﺎش ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﮐﯿﺘﺰ را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ ﺗﺎ او را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺸﻒ رازﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮاﻧﮕﯽ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ را‬

‫زاﯾﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬اﻏﻠﺐ راهﺣﻞﻫﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮ از ﻣﻌﻤﺎﻫﺎ از آب درﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬و در ﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬راه ﺣﻞﻫﺎ‬ ‫رازﻫﺎي ژرفﺗﺮي را ﺑﺮﻣﻼ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺗﺠﺰﯾﻪ رﻧﮕﯿﻦﮐﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﻮرﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻻت‬

‫ﻣﺎﮐﺴﻮل‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻧﺴﺒﯿﺖ ﺧﺎص ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫او در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ ﻫﺮﻧﻮع ﺧﺮاﻓﺎت و ﺷﺒﻪﻋﻠﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺧﺘﺮﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد و آﻧﻬﺎ را‬ ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﯾﺒﺎﯾﯽ داﻧﺶ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ داوﮐﯿﻨﺰ‪» :‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺳﺮﮔﺮﻣﯽﻫﺎي ﺳﺒﮏ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻮل ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺧﺘﺮﺑﯿﻨﯽ ﺗﻮﻫﯿﻨﯽ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ و ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎﺳﯽ را‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺘﻬﻮون ﺑﺮاي دﻟﻨﮓ و دوﻟﻮﻧﮓ آﮔﻬﯽﻫﺎي ﺗﺠﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﺣﺎدﺛﻪي ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬و رﺷﺪ اﺳﻼمﻫﺮاﺳﯽ در ﻏﺮب از ﯾﮑﺴﻮ و ﻗﺪرتﯾﺎﺑﯽ ﮐﺎﻧﻮنﻫﺎي‬ ‫ﻧﻮﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎر ﻣﺴﯿﺤﯽ در آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺟﻨﺒﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺳﺘﻮنﻫﺎي آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ 2003‬در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻧﻮﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺣﻤﻼت ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺣﻤﻠﻪي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن وﻋﺮاق ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺘﺎب دﯾﻨﯿﺎر ﺷﯿﻄﺎن‪ 13‬را ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ درﺑﺎره زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬ژﻧﺘﯿﮏ و ﺗﺮورﯾﺴﻢ‬ ‫و دﯾﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮔﻔﺘﺎوردي از ﭼﺎرﻟﺰ داروﯾﻦ درﺑﺎره ﻋﺪم ﺑﺎورش ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫‪١٣‬‬

‫‪A Devil's Chaplain‬‬

‫‪١٤‬‬

‫»ﯾﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﯽﻋﯿﺐ« ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬داروﯾﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﮏ دﯾﻨﯿﺎر ﺷﯿﻄﺎنﭘﺮﺳﺖ در ﻣﻮرد ﮐﺎرﻫﺎي‬ ‫ﺑﺪﺗﺮﮐﯿﺐ‪ ،‬ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﺳﻨﮕﺪﻻﻧﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﭼﻪ ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ!«‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در ﺳﺎل ‪ 2006‬و در ﺳﯽاﻣﯿﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد اﻧﺘﺸﺎر ژن ﺧﻮدﺧﻮاه ﮐﻪ در واﻗﻊ ﺗﻮﻟﺪ ﻣﻌﻨﻮي اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫وﯾﺮاﯾﺶ و ﺑﺎزﻧﺸﺮ آن ﮐﺘﺎب ﻗﺪﯾﻤﯽ دﺳﺖ زد و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﮐﺘﺎب »ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا«‪ 14‬را ﺑﻪ ﺑﺎزار اراﺋﻪ داد‪.‬‬

‫اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﻟﻨﺪن در ﺳﺎل ‪ 2005‬در ﺑﻐﻞ ﮔﻮش داوﮐﯿﻨﺰ و ﺷﺎﯾﺪ ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ ﮐﺘﺎب ﺿﺪ دﯾﻦ ﺳﻢ‬

‫ﻫﺮﯾﺲ‪ ،15‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ او ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا را ﺑﻨﮕﺎرد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب داوﮐﯿﻨﺰ ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﺴﺨﻪ‬ ‫ﻓﺮوﺧﺖ و ﺑﻪ ‪ 32‬زﺑﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮدش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ از ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﯿﺶ در ﭘﯽ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ ﺿﺪ دﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺷﺮش ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻀﺎي دوران ﭘﺲ از ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﻤﺮاﻫﯽ آﻧﺎن ﺑﺎ داوﮐﯿﻨﺰ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از‬ ‫ﮐﺘﺎب اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻫﻢ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻓﻌﺎل ﻣﺪﻧﯽ ﺿﺪ دﯾﻨﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه او را‬ ‫ﯾﮏ ﭼﻬﺮه ﻣﺒﺎرز در ﺟﺒﻬﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞﮔﺮاﯾﺎن‪ 16‬ﺑﺮ ﺿﺪ آﻓﺮﯾﻨﺶﮔﺮاﯾﺎن‪ 17‬ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ در‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞﮔﺮاﯾﺎن‪ ،‬دﯾﻨﺪاران ﻫﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﻫﻤﭙﺎي ﺑﯽدﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮ ﺿﺪ آﻓﺮﯾﻨﺶﮔﺮاﯾﺎن ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﺎ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻣﺪﺗﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ را ﺗﻠﻮﯾﺤﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ در ﺗﻮﻫﻢ‬ ‫ﺧﺪا ﻧﯿﻤﯽ از ﺣﺠﻢ ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ – ﻓﻠﺴﻔﯽ ﭘﺪﯾﺪه دﯾﻦ اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ .‬و در ﻧﯿﻢ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬ﺑﯿﺶ از آﻧﮑﻪ از رﺷﺘﻪي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ رﻓﺘﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﺎﻧﻮري و زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪ ،‬از رﺷﺘﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﭼﻮن ﻓﯿﺰﯾﮏ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در ﻣﯿﺎﻧﻪي ﮐﺘﺎب ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ ﺧﻮد »ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا« )ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﺗﻨﺪ دارد و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن را »ﻣﺘﻮﻫﻢ«‬ ‫ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ!( زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ ﺧﺪا را از ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮ زده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﺎز ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ دﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﻋﺮﺿﻪ‬ ‫دارد؟ آﯾﺎ دﯾﻦ ﺗﺴﻠﯽﺑﺨﺶ ﻧﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ دﯾﻦ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﻓﺮا ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ؟ اﮔﺮ دﯾﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎري ﺧﻮب اﺳﺖ؟ در ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﻗﺪر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﻦ دﺷﻤﻦﺧﻮ ﺑﺎﺷﯿﻢ؟ اﮔﺮ دﯾﻦ‬

‫‪١٤‬‬

‫‪The God's Delusion‬‬ ‫‪Sam Harris‬‬ ‫‪١٦‬‬ ‫‪Evolutionism‬‬ ‫‪١٧‬‬ ‫‪Creationism‬‬ ‫‪١٥‬‬

‫‪١٥‬‬

‫ﮐﺎذب اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا در ﻫﻤﻪي ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻫﺴﺖ؟ دﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﮐﺎذب‪ ،‬ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﻦ از ﮐﺠﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؟«‬ ‫اﯾﻦ زاﯾﺶ دوﺑﺎرهي داوﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﺧﻼق‬ ‫آﮐﺎدﻣﯿﮑﯽ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﻏﺮب‪،‬‬ ‫ﯾﮏ اﻧﻘﻼب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﻏﺮب رﺳﻢ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻓﺮﺿﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺮوﻓﺴﻮر زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس آﮐﺴﻔﻮردي‬ ‫ﮐﻪ در ژﻧﺘﯿﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ دارد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺣﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو »ﻓﺮﻫﻨﮓ« وارد ﺷﺪه و ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫روانﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎن و اﺳﺘﺎدان ﻓﻠﺴﻔﻪي‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻢ ﺑﺎ اﺣﺘﯿﺎط ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬را روي‬ ‫ﭘﯿﺸﺨﻮان ﮐﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ رادﯾﮑﺎل در ورود ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ »اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺮدم«‪ ،‬از ﭼﻬﺮهي آﮐﺎدﻣﯿﮑﯽ‬ ‫ﭼﻮن داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻌﯿﺪ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺮاﺣﺖ ﻟﻬﺠﻪي‬

‫داوﮐﯿﻨﺰ را ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﯾﮏ‬

‫ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬

‫‪18‬‬

‫ﻫﻢ داﺷﺖ و ﮐﺮﯾﺴﺘﻮﻓﺮ ﻫﯿﭽِﻨﺰ‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ در ﺧﺪا ﺑﺰرگ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪19‬‬

‫از اﯾﻦ دو ﻧﯿﺰ‬

‫ﭘﯿﺸﺮوﺗﺮ رﻓﺘﺎر ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ داوﮐﯿﻨﺰ ﺗﻼش ﮐﺮد »ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﻓﻌﺎل« را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ »ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﺧﺎﻣﻮش« راﯾﺞ در‬ ‫ﻏﺮب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭽِﻨﺰ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ‪ 20‬را ﺑﻪ »ﺧﺪاﺳﺘﯿﺰي«‪ 21‬ارﺗﻘﺎ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از آن دو‬ ‫ﺑﺎزﺧﻮردﻫﺎي داوﮐﯿﻨﺰ را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ وﺟﺎﻫﺖ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺧﻮد آﺳﯿﺐ زد‬ ‫و از ﺣﻠﻘﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهاي ﺑﺮاي ﻋﻮام ﺑﺪل ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر داوﮐﯿﻨﺰ را ﻧﻤﯽرﻧﺠﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن او آﻧﻘﺪر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد ﺟﺪي و ﺣﺴﺎس اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ‪،‬‬ ‫ﻧﺠﺎتﺑﺨﺸﯽ ﺑﺸﺮﯾﺖ از آﻧﭽﻪ »رﯾﺸﻪي ﻫﻤﻪي ﺷﺮﻫﺎ«‪ 22‬ﯾﻌﻨﯽ دﯾﻦ ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ را ﺑﻪ ﺗﻤﺠﯿﺪﻫﺎي ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ در‬ ‫‪١٨‬‬

‫)‪A Letter to a Christian Nation (٢٠٠۶‬‬ ‫)‪God Is Not Great (٢٠٠٧‬‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫‪Atheism‬‬ ‫‪٢١‬‬ ‫‪Antitheism‬‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫‪The origin of all evil‬‬ ‫‪١٩‬‬

‫‪١٦‬‬

‫آﮐﺴﻔﻮرد ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬او دوﺳﺖ دارد در آﯾﻨﺪه از او در ﮐﻨﺎر دﯾﻦﺳﺘﯿﺰاﻧﯽ ﭼﻮن وﻟﺘﺮ و راﺳﻞ ﯾﺎد ﺷﻮد‬ ‫ﻧﻪ در ﮐﻨﺎر ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﺟﺎﯾﺰهﻫﺎي ﻧﻮﺑﻞ ﻋﻠﻤﯽ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ دﻟﯿﻠﺶ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬داﻧﺶ‪ ،‬ﺑﯽاو و ﺑﺎ او ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺘﺎﺑﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻫﻀﻢ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ژﻧﺘﯿﮏ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ از ﻏﻮلﻫﺎي آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي‬ ‫ﻟﺤﻈﻪاي ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آﻧﺮا ﺗﻨﺪروﺗﺮﯾﻦ رﺷﺘﻪي ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در زﻣﯿﻨﻪي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪،‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺎور دارد ﮐﻪ اﮔﺮ دﯾﻦ و ﺧﺪا از زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﺣﺬف ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺟﺎي زﯾﺒﺎﺗﺮي ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺮﭼﻪ‬ ‫زودﺗﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ﻧﻘﻄﻪ آرﻣﺎﻧﯽ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در اداﻣﻪي روﯾﻪي اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺧﻮد در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮدن دو ﺣﻮزهي زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﭘﺪﯾﺪهي »وﯾﺮوس راﯾﺎﻧﻪاي« ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ اﻓﺰون ﺑﺮ ژن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﻪ »وﯾﺮوس ذﻫﻨﯽ«‬ ‫ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن او رﻓﺘﺎر و ﺳﺎﺧﺘﺎر وﯾﺮوس ذﻫﻨﯽ ﻫﻤﺴﺎن ﺑﺎ وﯾﺮوس زﯾﺴﺘﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻮن‬ ‫وﯾﺮوس ﻧﺮماﻓﺰاري ﮐﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي راﯾﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺳﮑﻮﻧﺖ و ﻧﺸﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﯾﻦ وﯾﺮوس ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ذﻫﻦ‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬او ﯾﮑﯽ از ﻣﺼﺪاقﻫﺎي وﯾﺮوس ذﻫﻨﯽ در اﻧﺴﺎن را »دﯾﻦ« داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﯾﺮاد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﮕﺎﻫﯽ رادﯾﮑﺎل ﺑﺮ ﺿﺪ دﯾﻦ داﺷﺘﻪ و از داﻧﺶ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺳﻼح ﺑﻬﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮد؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺎ دﯾﻦ و ﻣﺬﻫﺐ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭼﺮﻧﺪﯾﺎﺗﯽ ﺑﯽﺿﺮر ﻧﮕﺎه‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻤﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﯿﭻ ﺷﺎﻫﺪي ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮب زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪﮔﺎه و ﺗﺴﻠﯽ ﺧﺎﻃﺮي ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﺑﺎﺷﺪ و از اﯾﻦ رو آن را ﺑﯽﺿﺮر‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻫﻤﻪي اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ را زﯾﺮ و رو ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﭼﺮﻧﺪﯾﺎﺗﯽ ﺑﯽﺿﺮر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﺮﻧﺪﯾﺎﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﻪ اﻓﺮاد اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﺎﻣﻞ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮ ﺣﻖ ﺑﻮدﻧﺸﺎن ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺷﺠﺎﻋﺖ ﮐﺎذﺑﯽ ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﻦ ﺧﻮد ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺠﺎﻋﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد ﺗﻤﺎﻣﯽ‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮي ﮐﺸﺘﻦ دﯾﮕﺮان را ﻣﯽﮔﯿﺮد از ﻣﯿﺎن ﺑﺮ ﻣﯽدارد‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ زﯾﺮا دﺷﻤﻨﯽ و‬ ‫ﮐﯿﻨﻪ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ رﺳﻮم ﺑﻪ ارث رﺳﯿﺪه ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽاﻧﮕﯿﺰد‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ زﯾﺮا ﻣﺎ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﭘﺬﯾﺮاي اﺣﺘﺮام ﻏﺮﯾﺒﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﺪ و اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﺼﻮن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﮕﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺘﺮام اﺣﻤﻘﺎﻧﻪاي را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪«.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﺪاي ﯾﻬﻮد‪ ،‬درﺑﺎرهاش ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻧﺎﻣﻄﺒﻮعﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ‬ ‫داﺳﺘﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﻮد اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺣﺴﺎدت ﺧﻮد اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﻮﻻي ﺑﯽاﻧﺼﺎف‪ ‬ﮐﻮردﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮي ﺧﻮﻧﺨﻮاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻗﻮﻣﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زنﺳﺘﯿﺰ اﺳﺖ و از ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﺎن ﻧﻔﺮت دارد‪.‬‬

‫‪١٧‬‬

‫ﮐﻮدكﮐﺸﯽ و ﻧﺴﻞﮐﺸﯽ و ﭘﺴﺮﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺪرتﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺎﻋﻮن ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺳﺎدوﻣﺎزوﺧﯿﺴﺘﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺪﻧﻬﺎد و ﺑﻠﻬﻮس و ﺳﺘﻤﮑﺎر‪«.‬‬ ‫او در آﻏﺎز ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﺻﻄﻼح ﭘﻨﺪار )‪ ،(Relusion‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻄﺎي‬ ‫ﺣﺴﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ )‪ (Delusion‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري رواﻧﯽ اﺳﺖ را ﺑﺮاي ﺑﺎور ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴﻢ راﯾﺞ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿﻊ ﺑﯽﻃﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در ﻣﻮرد اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫وﺟﻮد ﺧﺪا ﻫﯿﭻ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮي ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮐﺮد‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ در ﻣﯿﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻏﺮب ﺑﻪ ﻋﺮف ﺗﺒﺪﯾﻞ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ‪ 50 – 50‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او ﭼﻨﺎن در ﻧﮑﻮﻫﺶ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏﻫﺎ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود ﮐﻪ ﮔﺎه دﯾﻨﺪاران را از ﻧﻈﺮ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺟﺴﺎرت ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏﻫﺎ‪ ،‬دﺋﯿﺴﺖﻫﺎ )ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﯽدﯾﻦ( و ﭘﺎنﺗﺌﯿﺴﺖﻫﺎ )ﻫﻤﻪ ﺧﺪاﯾﯽﻫﺎ(ﯾﯽ ﭼﻮن‬ ‫اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ و اﺳﺘﯿﻮن ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ ﻧﯿﺰ از ﺗﯿﻎ ﺗﯿﺰ او در اﻣﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ او ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮑﺪانﻫﺎ ﻋﻤﻼ ﺑﯽﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬او ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﮑﺎل ﻣﯽﺗﺎزد و او را »ﻗﻤﺎرﺑﺎز«‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻮض ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ از ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ و ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫او ﺑﺎ ﭘﯿﺮوي از راﺳﻞ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺧﺪا را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺪم‬ ‫وﺟﻮد ﻗﻮري ﭘﺮﻧﺪه را ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬ﻋﺪم وﺟﻮد اﺳﺐ ﺗﮏ ﺷﺎخ ﺻﻮرﺗﯽ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ‪،‬‬ ‫ﻫﯿﻮﻻي اﺳﭙﺎﮔﺘﯽ ﭘﺮﻧﺪه‪ ،‬و ﮐﺮم دﻧﺪان را ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ در اﺛﺒﺎت ﻋﺪم وﺟﻮد‬ ‫ﺧﺪا ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎور ﺑﻪ وﺟﻮد آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎر اﺛﺒﺎت ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ دوش ﻣﺪﻋﯽ وﺟﻮد ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﻮاردي ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﺻﺮار ورزﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻫﺸﺪار درﺑﺎره‬ ‫ﭘﯿﺸﺮوي ﺧﺰﻧﺪهي دﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﮑﻮﻻر آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺎ ﺳﻮاﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻞ آزادي ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ و‬ ‫دﯾﮕﺮي اﺻﻄﻼﺣﺎت راﯾﺞ "ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن" و "ﺑﭽﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ" ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را از داﯾﺮه ﻟﻐﺎت‬ ‫ﺧﻂ زد‪ .‬او ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ »ﭼﺮا ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ ﺑﭽﻪ ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﺑﭽﻪ داروﯾﻨﯿﺴﺖ؟ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او ﺗﺬﮐﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮي ﻣﺴﺘﻘﻞ درﺑﺎره ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪«.‬‬ ‫در ﻣﯿﺎن آﺛﺎر داوﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا ﻣﺮﺗﺒﻂﺗﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ روﯾﺎروﯾﯽ داﻧﺶ و دﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ‬

‫ﮐﺘﺎب ﭼﮑﯿﺪهاي از ژن ﺧﻮدﺧﻮاه‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖﺳﺎز ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ و دﯾﮕﺮ آﺛﺎر ﻣﺤﺒﻮباش را آورده و ﻫﻤﺰﻣﺎن از ﻧﮑﺎت و‬

‫‪١٨‬‬

‫ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ ﺑﻪ وﯾﮋه داﻧﯿﻞ د‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ 23‬ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬داوﮐﯿﻨﺰ ﺣﺮف ﺧﻮد‬ ‫را ﻣﯽزﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟﺴﺎرﺗﯽ ﮐﻪ از ‪ 30‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از او ﺳﺮاغ داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮاﺳﯽ از ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ورود ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻢﻫﺎي‬ ‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﺣﺠﻢ اﻧﺒﻮه و ﺳﺘﺎﯾﺶﺑﺮاﻧﮕﯿﺰي از آﺛﺎر ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان دﯾﮕﺮ را ﺑﺮاي ﺗﺎﯾﯿﺪ ﯾﺎ رد‬ ‫ﮐﺮدن روي ﭘﯿﺸﺨﻮان ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﯾﮏ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »دﯾﻦ و‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪي دﯾﻦ« ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورد و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﭘﺲ از‬ ‫ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آﺛﺎر دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﻣﻼلآور و ﺗﮑﺮاري ﺟﻠﻮه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺷﺪه و از ﺣﻮﺻﻠﻪي‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪهي ﻋﺎم ﺑﯿﺮون ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﮑﺘﻪي ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎب ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا اﺛﺮ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪهي ﻓﺎرﺳﯽزﺑﺎن دارد‪ ،‬ﭘﯽ‬ ‫ﺑﺮدن ﺑﻪ ژرﻓﺎي ﻓﻘﺮ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ در اﯾﻦ ﺣﻮزه اﺳﺖ‪ .‬داوﮐﯿﻨﺰ ﮐﻪ از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي راﯾﺞ در ﻏﺮب ﻣﯽﻧﺎﻟﺪ‪،‬‬ ‫ﻫﯿﭻ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 95‬درﺻﺪ آﺛﺎري ﮐﻪ او در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ارﺟﺎع داده‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ‪ 75‬ﺳﺎل از زﻣﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ داﻧﺸﮕﺎه )داﻧﺸﮑﺪهﻫﺎي ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ( در اﯾﺮان ﻣﯽﮔﺬرد‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﻫﯿﭻ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺰ آﯾﺖاﷲ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﯾﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن آن ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬داﻧﺸﻨﺎﻣﻪاي از‬ ‫ﻧﺎمﻫﺎي ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﭻوﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﺮان‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﯾﺎر ﻏﺎر داوﮐﯿﻨﺰ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺮﯾﺴﺘﻮﻓﺮ ﻫﯿﭽِﻨﺰ ﺳﻔﺮي ﭘﺮﺑﺎر ﺑﻪ اﯾﺮان داﺷﺖ و ﮐﺘﺎب ﺑﻨﺎم‬ ‫ﺧﻮد »ﺧﺪا ﺑﺰرگ ﻧﯿﺴﺖ« را ﺑﺎ ﺷﻌﺮي از ﺧﯿﺎم آﻏﺎزﯾﺪ‪ .‬ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﭼﻮن زرﺗﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺰدك‪،‬‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر ﺣﻼج‪ ،‬زﮐﺮﯾﺎي رازي و ﭘﻮرﺳﯿﻨﺎ ﻫﻢ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد اﺷﺎره در ﮐﺘﺎب او داﺷﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺸﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮوش و ﺗﺮﺟﻤﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن را در ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻘﺪ دﯾﻦ داﺷﺘﻪ‪،‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ واﮐﻨﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻘﺪ اﯾﻦ اﺛﺮ‬

‫داوﮐﯿﻨﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﻮﻫﻢ ﺷﯿﻄﺎن‪ 24‬ﻧﻮﺷﺘﻪي دﯾﻮﯾﺪ ﺑﺮﻟﯿﻨﺴﮑﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ ﺑﯽاﯾﻤﺎﻧﯽ‪ 25‬اﺛﺮ دﯾﻮﯾﺪ‬

‫آﯾﮑﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ داوﮐﯿﻨﺰ‪ 26‬ﺗﺎﻟﯿﻒ آﻟﯿﺴﺘﺮ ﻣﮏﮔﺮاث‪ ،‬ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ داوﮐﯿﻨﺰ‪ 27‬ﻧﻮﺷﺘﻪي آﻟﻮﯾﻦ ﭘﻼﻧﺘﯿﻨﮕﺎ‪ ،‬داوﮐﯿﻨﺰ‬ ‫و ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ آﺗﺌﯿﺴﺘﯽ‪ 28‬از ﺳﯿﻤﻮن واﺗﺴﻮن‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪي داروﯾﻦ‪ 29‬اﺛﺮ ﺟﺎن ﮐﻮرنول‪ ،‬ﺧﺪا ﺗﻮﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪30‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫‪Daniel Dennett‬‬ ‫‪The Devil's Delusion‬‬ ‫‪٢٥‬‬ ‫‪The Delusion of Disbelief‬‬ ‫‪٢٦‬‬ ‫‪The Dawkins Delusion‬‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫‪The Dawkins Confusion‬‬ ‫‪٢٨‬‬ ‫‪Dawkins and Atheist Fundamentalism‬‬ ‫‪٢٩‬‬ ‫‪Darwin's Angel‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪God is not a Delusion‬‬ ‫‪٢٤‬‬

‫‪١٩‬‬

‫ﺗﺎﻟﯿﻒ ﺗﻮﻣﺎس ﮐﺮﯾﻦ و ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا; ‪ 160‬ﺧﻄﺎ‪ ،‬اﻏﺮاق ﺷﺮمآور و ادﻋﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻮك‪ 31‬از دﯾﻮﯾﺪ ﻣﺎرﺷﺎل‬ ‫و ﺟﻤﻌﯽ از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن آﮐﺴﻔﻮرد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮﻫﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ 32‬از ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻟﻮﯾﻦ ﭘﻼﻧﺘﯿﻨﮕﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺎﯾﯿﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﯾﮏ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪاد در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در اﺻﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬داوﮐﯿﻨﺰ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او ﯾﮏ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس‬ ‫اﺳﺖ‪ ...‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي او در ﮐﻼس درس ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻤﺮه ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣﮏﮔﺮاث ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ از اﻟﻬﯿﺎت ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﺎآﮔﺎه اﺳﺖ و ﻧﺘﯿﺠﺘﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮز‬ ‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪاي ﺑﺎ دﯾﻦ و اﯾﻤﺎن ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ داوﮐﯿﻨﺰ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‪» :‬آﯾﺎ ﺑﺮاي ﺑﺎور ﻧﮑﺮدن ﭘﺮﯾﺎن‪،‬‬ ‫ﻻزم اﺳﺖ ﭘﺮيﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﯿﺪ؟« داوﮐﯿﻨﺰ در ﻓﺴﺘﯿﻮال ادﺑﯽ ﺳﺎﻧﺪيﺗﺎﯾﻤﺰ در ‪ 2007‬ﻣﻨﺎﻇﺮه ﻣﻔﺼﻠﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﮏﮔﺮاث داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺮي اﯾﮕﻠﺘﻮن – در ﻓﺴﺘﯿﻮال ﻧﻘﺪ ﮐﺘﺎب ﻟﻨﺪن ﻧﻈﺮات داوﮐﯿﻨﺰ در ﻣﻮرد اﻟﻬﯿﺎت را ﺑﻪ ﻧﻈﺮات ﮐﺴﯽ ﺷﺒﯿﻪ‬ ‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ داد ﺳﺨﻦ ﻣﯽدﻫﺪ وﻟﯽ اﻃﻼﻋﺎت او در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺣﺪ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﺳﺮوش ﻓﯿﻠﺴﻮف اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا ارزش ﻓﻠﺴﻔﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد‬

‫ﻧﻘﺪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺮ ﺗﻮﻣﺎس آﮐﻮﯾﻨﺎس )اﻻﻫﯽدان ﻗﺮون وﺳﻄﺎ( را در ﺧﻮشﺑﯿﻨﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل وي ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻃﻨﺎزي داوﮐﯿﻨﺰ در ﺟﺬب ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﺎم اذﻋﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 2007‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ از اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺎب ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬دادﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺷﮑﺎﯾﺖ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﯾﮏ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﺗﺮك ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺗﻮﻗﯿﻒ ﮐﺘﺎب‪ ،‬دﺳﺘﮕﯿﺮي ﻧﺎﺷﺮ و ﻣﺘﺮﺟﻢ و ﻓﯿﻠﺘﺮﺷﺪن ﺗﺎرﻧﻤﺎي‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ در ﺗﺮﮐﯿﻪ داد‪ .‬ﺗﺎرﻧﻤﺎي داوﮐﯿﻨﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺎرﻧﻤﺎﻫﺎي ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ و ﮐﺮﯾﺴﺘﻮﻓﺮ ﻫﯿﭽِﻨﺰ‪ ،‬در اﯾﺮان ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻓﯿﻠﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫داوﮐﯿﻨﺰ در ﺳﺎل ‪ 2009‬و ‪ 2011‬دو ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ روي زﻣﯿﻦ; ﻣﺪرﮐﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ 33‬و ﺟﺎدوي واﻗﻌﯿﺖ; ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﭼﯿﺰي واﻗﻌﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‪ 34‬را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ دوﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣١‬‬

‫‪The God's Delusion; ١۶٠ Errors, Gross Exaggration and highly Dubious Claims‬‬ ‫‪The Delusion of Evolution‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪The greatest show on earth; the evidence fo evolution‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪The Magic of Reality; How We Know What's Really True‬‬ ‫‪٣٢‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫دﯾﮕﺮ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﮑﺘﺐ آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ‬

‫در دﻫﻪي اﺧﯿﺮ در ﻣﯿﺎن ﺑﺮﺧﯽ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ اﺻﻄﻼح »ﭼﻬﺎر ﯾﮑﻪﺗﺎز آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ«‪ 35‬ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﺳﺮﺷﻨﺎسﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﮔﺬراﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ اﻓﺰون ﺑﺮ ﻫﻢﺳﻮﯾﯽ اﯾﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺑﺎ داوﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬او در ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا‪ ،‬از آﺛﺎر و زﺑﺎﻧﺰدﻫﺎي‬

‫اﯾﻦ ﺳﻪ ﺑﻬﺮهاي ﺑﺴﻨﺪه ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از اﻧﺘﺸﺎر ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ‪ 36‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﯾﻬﻮديزاده آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم ﭘﺎﯾﺎن‬

‫اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﺗﺮور و آﯾﻨﺪه ﺧ‪‬ﺮد‪ 37‬ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﺎم و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ واﮐﻨﺶ‬ ‫و ﺑﺎزﺧﻮرد در ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎ »ﯾﮏ اﺗﻔﺎق« ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ 38.‬او در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺧﻼف ﻋﺮف ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﺮده و ﻧﻈﺮﯾﻪ »آزادي اﻋﺘﻘﺎدات« را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ دﻧﯿﺎي واﻗﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن او وﻗﺘﯽﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﺛﺒﺎت ﺧﻮد از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﻣﺪارك ﻣﻠﻤﻮس را ﻧﺪارد‪ ،‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﻪ آن ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري رواﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺷﻨﯿﺪه ﺷﺪن دﻋﺎي ﺷﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﻟﻖ ﺟﻬﺎن ﯾﮏ‬ ‫اﻣﺮ ﻋﺎدي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود وﻟﯽ اﯾﻦﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪا از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﻄﺮات ﺑﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮه اﺗﺎق ﺧﻮاب ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮرد ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ارﺗﺒﺎط ﻣﻮرﺳﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ "دﯾﻮاﻧﮕﯽ" ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪«.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻫﺮﯾﺲ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﯿﺮ ﮐﻮﺗﺎه در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻋﺪام ﺟﺎدوﮔﺮان و ﯾﻬﻮدﺳﺘﯿﺰي‬ ‫اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ و ازﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻮﻟﻮﮐﺎﺳﺖ را ﻫﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺑﺤﺚاﻧﮕﯿﺰ ﮐﺘﺎب ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻤﺎن‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد آن از اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﺲ از آن ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﮐﯿﺶ‬

‫ﻣﺮگ« ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﭘﯿﻮﻧﺪي ﻋﻤﯿﻖ ﺑﯿﻦ آﻣﻮزهﻫﺎي اﺳﻼم و ﺣﻤﻼت ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎﯾﺶ آﯾﺎﺗﯽ از ﻗﺮآن ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﯾﺲ ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻔﯽ ﺟﻨﺎح راﺳﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺣﺎﮐﻢ در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ داروﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺑﻨﯿﺎدي و ﭘﯿﺶﮔﯿﺮي از ﺷﯿﻮع اﯾﺪز در ﮐﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺷﺎره‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮﯾﺲ ﺑﻪ ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﭼﻮن ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﺧﻼق ﺑﺎﯾﺪ در ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﭼﻮن‬ ‫ﺷﺎدي و ﻧﯿﮏﺑﺨﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻫﺮﯾﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫‪٣٥‬‬

‫‪Four Horsemen of New Atheism‬‬ ‫‪Sam Harris‬‬ ‫‪٣٧‬‬ ‫‪The End of Faith, Religion, Terror and the future of Reason‬‬ ‫‪ ٣٨‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ واﮐﻨﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻤﺎن ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﭘﺎﯾﺎن ﺧ‪‬ﺮد )‪ (The End of Reason‬اﺛﺮ راوي زاﺧﺎرﯾﺎس اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٣٦‬‬

‫‪٢١‬‬

‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ »ﻣﺎ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي ﮐﻮﺗﻮﻟﻪﻫﺎ اﯾﺴﺘﺎدهاﯾﻢ«‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫از آﻧﺎن ﻣﺪد ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ در درون ﻣﺎﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮد‪ ،‬راﺳﺘﯽ و ﻋﺸﻖ‪ .‬و ﺗﻨﻬﺎ ﺷﯿﺎﻃﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺮاﺳﯿﻢ ﻫﻢ‬ ‫در درون ﻣﺎ ﮐﻤﯿﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ :‬ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﻃﻤﻊ و اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﺷﺎﻫﮑﺎري ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ »آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ« در ﺳﺎل ‪ 2006‬ﺑﻪ ﮐﻤﺎل رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر اﻧﺘﺸﺎر ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا اﺛﺮ داوﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬ﺳﻢ‬

‫ﻫﺮﯾﺲ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ«‬

‫‪39‬‬

‫ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫واﮐﻨﺶﻫﺎ و ﺑﺎزﺧﻮردﻫﺎي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻤﺎن و ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ را در‬

‫ﺧﻮد داﺷﺖ‪ .‬واﮐﻨﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب دوم ﻫﺮﯾﺲ از ﭘﯿﺶ ﻫﻢ ﻣﺤﮑﻢﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﯾﮑﻞ ﭘﺎﺗﺮﯾﮏ‬

‫ﻟﯿﻬﯽ ﮐﺘﺎب ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﯾﮏ آﺗﺌﯿﺴﺖ را ﻧﻮﺷﺖ و داﮔﻼس وﯾﻠﺴﻮن ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺎﻣﻪاي از ﯾﮏ‬ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻣﺴﯿﺤﯽ دﺳﺖ زد‪.‬‬

‫ﻫﺮﯾﺲ در ﮐﺘﺎﺑﺶ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ را در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻄﺮح ﮐﺮد و آن »ﻋﺪم ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﮔﻔﺘﻤﺎن« در‬ ‫ﺿﺪﯾﺖ ﺑﺎ »ﺗﺴﺎﻫﻞ و ﺗﺴﺎﻣﺢ دﯾﻨﯽ« اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس او ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻻرﻫﺎ و ﺑﯽدﯾﻦﻫﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي‬ ‫ﺳﮑﻮت و ﺗﺤﻤﻞ دﯾﻦ و دﯾﻨﺪاران‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﺻﺮﯾﺢ آﻣﻮزهﻫﺎ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي آﻧﺎن دﺳﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ او اﯾﻦ ﺳﺘﯿﺰ‬ ‫را ﺻﺮﻓﺎ در ﻏﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺠﺎز ﻣﯽداﻧﺪ و ﻧﻪ آزار‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻨﺘﻘﺪﯾﻨﺶ او را ﺑﻪ اﻓﺮاط و ﺗﺮوﯾﺞ دﯾﻦﺳﺘﯿﺰي‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻼف آرﻣﺎنﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺖ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﻠﻊ ﺳﻮم ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻨﺒﺶ »آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ« ﺑﻪ ﻓﯿﻠﺴﻮف آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ داﻧﯿﻞ د‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ 40‬اﺧﺘﺼﺎص دارد‪ .‬او دوﺳﺖ‬ ‫ﺻﻤﯿﻤﯽ رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ و ﻫﻤﮑﺎر او در آﮐﺴﻔﻮرد و اﺳﺘﺎد ﻓﻠﺴﻔﻪي ذﻫﻦ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪي ﻋﻠﻢ و ﻓﻠﺴﻔﻪي‬ ‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻮن داوﮐﯿﻨﺰ ﺷﯿﻔﺘﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ داروﯾﻨﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﻮاره در آﺛﺎرش ﺗﻼش دارد‪ ،‬ﺑﺮ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر داروﯾﻦ ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬او در ﮐﺘﺎب اﯾﺪه ﺧﻄﺮﻧﺎك داروﯾﻦ‬

‫‪41‬‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ در ﺑﯿﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎت را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰهاي ﺑﺪﻫﻢ؛ آن را ﭘﯿﺶ از ﻧﯿﻮﺗﻮن و اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ و‬ ‫ﻫﺮﮐﺲ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ داروﯾﻦ ﻣﯽدﻫﻢ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي‬ ‫ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻘﺼﻮد را ﺑﺎ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن‪ ،‬ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل‪ ،‬ﺳﺎزوﮐﺎر و ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ اﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺷﮕﺮف ﻧﯿﺴﺖ؛ ﯾﮏ اﯾﺪهي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪«.‬‬

‫‪٣٩‬‬

‫‪A letter to a christian nation‬‬ ‫‪Daneil Dennett‬‬ ‫‪٤١‬‬ ‫‪The Dangerous Idea of Darwin‬‬ ‫‪٤٠‬‬

‫‪٢٢‬‬

‫دن د‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪» ،‬آﻓﺮﯾﻨﺶ« را ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪي رو ﺑﻪ زوال ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﮑﯽ از ﺑﺪﯾﻬﯽﺗﺮﯾﻦ‬ ‫اﯾﺪهﻫﺎي ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ .‬دن دﻧﺖ اﻓﺰون ﺑﺮ ﯾﮏ دوﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪي ﻓﻠﺴﻔﯽ رﯾﭽﺎرد راوﮐﯿﻨﺰ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬ ‫دﻧﺖ در ﮐﻨﺎر داوﮐﯿﻨﺰ ﺣﻤﻼت ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﻠﻤﯽ را ﺑﺮ ﺿﺪ دﯾﺮﯾﻦﺷﻨﺎس آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﻦ‪ .‬ﺟِﯽ‪ .‬ﮔﻮﻟﺪ‬

‫‪42‬‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ دادﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻟﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2002‬زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي اﻧﻘﻼﺑﯽ داوﮐﯿﻨﺰ در ژن ﺧﻮدﺧﻮاه‬ ‫درﺑﺎره »ﺗﮑﺎﻣﻞ ژنﻣﺤﻮر« را ﺑﻪ رﯾﺸﺨﻨﺪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺖ واﺣﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻓﻨﻮﺗﯿﭗ اﺳﺖ ﻧﻪ‬ ‫ژﻧﻮﺗﯿﭗ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻫﻢ ﻣﺒﺎرزهي داﻧﺶ ﺑﺮ ﺿﺪ دﯾﻦ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و داﻧﺶ و دﯾﻦ را ﺣﻮزهﻫﺎي‬ ‫ﻧﺎﻫﻤﭙﻮﺷﺎن )‪ (NOMA‬ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬داﻧﺶ ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺧﻮد ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺖ در ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻪ آن را ﺗﺎﯾﯿﺪ و ﻧﻪ آن را رد ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان داﻧﺸﻤﻨﺪ از ﻧﻈﺮ دادن در ﻣﻮرد آن ﺧﻮدداري ﻣﯽورزﯾﻢ«‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﮔﻮﻟﺪ‪ ،‬دن دﻧﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻮزهﻫﺎ را‬ ‫ﻧﺎﻫﻤﭙﻮﺷﺎن ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬او ﺗﻤﺎﯾﻞ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﯾﺎ ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎري در ﻃﺒﯿﻌﺖ )ﭘﻨﺪار وﺟﻮد ﯾﮏ ﻃﺮاح‬ ‫ﭘﺸﺖ ﻫﺮ ﭘﺪﯾﺪه ﻃﺒﯿﻌﯽ( را ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬داوﮐﯿﻨﺰ ﻫﻢ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﻟﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮده و‬ ‫ﺗﺮﺟﯿﻊﺑﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﻻت و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻇﺮهﻫﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﻮده ﮐﻪ »ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻻﻫﯿﺎت را از اﻧﺘﻘﺎد ﻣﺼﻮن‬ ‫ﺑﺪارﯾﻢ«‪» .‬وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺧﺪا و دﯾﮕﺮ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻣﺎوراﯾﯽ ﻧﯿﺰ در ﺣﻮزه داﻧﺶ ﻗﺮار دارد و ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺷﮑﺎﮐﯿﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﻢ‪«.‬‬

‫دﻧﺖ در ﺳﺎل ‪ 2006‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﭘﺮﻓﺮوش و ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ داوﮐﯿﻨﺰ‪) ،‬ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا( و ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮ‬

‫ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ )ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ(‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻃﻠﺴﻢ‪ ،‬دﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺪﯾﺪهاي ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ 43‬را ﻧﮕﺎﺷﺖ‪ .‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﺑﺪاع دﻧﺖ اﺳﺖ و ﺷﻬﺮﺗﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم »ﺑﺎور ﺑﻪ ﺑﺎور«‪ 44‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم از‬

‫ﺳﻮي داوﮐﯿﻨﺰ و دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﺿﺪ ﺳﮑﻮﻻرﻫﺎ و ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎي دﯾﻦدوﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ‪ .‬زانﭘﺲ ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫‪٤٢‬‬

‫‪Stephen JayGould‬‬ ‫‪Breaking the spell; Religion as a natural phenomenon‬‬ ‫‪٤٤‬‬ ‫‪Belief in Belief‬‬ ‫‪٤٣‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫ﮐﻠﯿﺖ وﺟﻮد دﯾﻦ را ﻻزم و ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬از ﺳﻮي دﻧﺖ و داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ "ﺑﺎور"‪ ،‬ﺑﺎور‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫دﻧﺖ در ﺳﺎل ‪ 2010‬ﮐﺘﺎب داﻧﺶ و دﯾﻦ; آﯾﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎزﮔﺎرﻧﺪ؟‪ 45‬را ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﻧﻔﺮ از ﭼﻬﺎر ﯾﮑﻪﺗﺎز آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ‪ ،‬ﮐﺮﯾﺴﺘﻮﻓﺮ ﻫﯿﭽِ​ِﻨﺰ‪ 46‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﯿﭽِﻨﺰ ﯾﮏ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﭼﭗﮔﺮاي‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﻻت ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﻮرج اورل‪ ،‬ﺗﻮﻣﺎس ﭘﯿﻦ و ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن را ﺳﺘﻮده و ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ در‬ ‫ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻣﺎدر ﺗﺮزا‪ ،‬ﺑﯿﻞ ﮐﻠﯿﻨﺘﻮن و ﻫﻨﺮي ﮐﯿﺴﯿﻨﺠﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﺲ از‬ ‫ﻣﺎﺟﺮاي ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي و ﻓﺘﻮاي آﯾﺖاﷲ ﺧﻤﯿﻨﯽ درﺑﺎرهاش‪ ،‬اردوﮔﺎه ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭼﭗ را ﺗﺮك ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻮاداري از راﺳﺘﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺣﻤﻼت ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻪ ﻇﻠﻊ دﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻊ آﺗﺌﯿﺴﻢ ﻧﻮ‪ ،‬از‬ ‫ﺑﻮش و ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻮاداري ﮐﺮد و آﻧﺮا ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ »ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ اﺳﻼﻣﯽ«‬ ‫داﻧﺴﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻨﺎﻇﺮهاي ﻗﻠﻤﯽ ﺑﺎ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺑﻨﺎم ﻧﻮآم ﭼﺎﻣﺴﮑﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﺴﺎل ﺑﻪ درازا ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﯿﭽِﻨﺰ را ﻣﯽﺗﻮان ﭘﺮ ﺷﺮ و ﺷﻮرﺗﺮﯾﻦ ﺑﯽﺧﺪاي دﻫﻪﻫﺎي اﺧﯿﺮ داﻧﺴﺖ‪ .‬او ﺗﻼش ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮد ﺗﺎ ﺧﺪاﺳﺘﯿﺰي‬ ‫)آﻧﺘﯽﺗﺌﯿﺴﻢ( را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ )آﺗﺌﯿﺴﻢ( ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﮏ ﺑﯽﺧﺪا ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آرزو ﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﮑﺎش ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﯾﮏ ﺧﺪاﺳﺘﯿﺰ از ﻧﺒﻮد ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺎدﻣﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬

‫او در ﺳﺎل ‪ 2007‬ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮ ﺿﺪ دﯾﻦ و ﺧﺪا ﺑﻪ ﻧﺎم‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺰرگ ﻧﯿﺴﺖ; ﭼﮕﻮﻧﻪ دﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬

‫را زﻫﺮآﻟﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫‪47‬‬

‫ﻧﻮﺷﺖ و آﻧﺮا ﺑﺎ رﺑﺎﻋﯽ ﺧﯿﺎم آﻏﺎزﯾﺪ‪ .‬او در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ از ﻧﻈﺮ‬

‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬دﯾﻦ را در ﻫﻤﻪ اﺑﻌﺎد و ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﺶ‪ ،‬زﯾﺎنﺑﺎر ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬او دﯾﻦ را ﯾﮏ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ از ﺗﻤﺎﻣﯿﺖﺧﻮاﻫﯽ )ﺗﻮﺗﺎﻟﯿﺘﺎرﯾﺴﻢ( داﻧﺴﺘﻪ و وﺟﻮد آﻧﺮا در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻄﺮي ﺟﺪي ﺑﺮاي ﺗﻤﺪن ﻧﻮﯾﻦ‬ ‫ﺑﺸﺮي ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬او ﺑﺮ روي ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد از زﯾﺎن ﻫﺎي ﮐﻠﯿﺪي دﯾﻦ ﺗﺎﮐﯿﺪ داﺷﺖ‪:‬‬ ‫‪ ‬دﯾﻦ آﻏﺎز ﺟﻬﺎن و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬دﯾﻦ ﺑﺪون دﻟﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﻔﺎﺿﺎي ﺳﺮﮐﻮب ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻧﺴﺎن را دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬دﯾﻦ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﭘﯿﺮوي ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬دﯾﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻠﻨﯽ و ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﺤﻘﯿﻖ آزاد و ﺑﯽﻃﺮف اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٤٥‬‬

‫?‪Scense and Religion; Are they compatible‬‬ ‫‪Christopher Hitchens‬‬ ‫‪٤٧‬‬ ‫‪God is not Great; How Religion Poisons Everything‬‬ ‫‪٤٦‬‬

‫‪٢٤‬‬

‫ﮐﺮﯾﺲ ﻫﯿﭽِﻨﺰ در ﺳﺎل ‪ 2011‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎري ﺳﺮﻃﺎن‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻫﯿﭽﻨﺰ‪ ،‬در ﺗﻮﯾﯿﺘﺮ‬ ‫ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﺑﺪرود‪ ،‬دوﺳﺖ ﻋﺰﯾﺰ ﻣﻦ‪ .‬ﺻﺪاي ﺑﺰرﮔﯽ‬ ‫ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﻠﺐ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺗﭙﺶ اﯾﺴﺘﺎد‪«.‬‬ ‫ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﻫﯿﭽِﻨﺰ در ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺳﻔﺮي ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﮐﺮده و ﻣﺪﺗﯽ در اﺻﻔﻬﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﭘﺲ از‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ ﺟﻮاﻧﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان‬ ‫را ﺳﺘﻮده و از دوﻟﺖﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از‬ ‫ﺗﺠﺎرت و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم‪،‬‬ ‫رژﯾﻢ ﻣﻼﯾﺎن را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎزﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫روﺷﻨﺎ ﺑﻬﺮاﻣﯽ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫‪٢٥‬‬

‫در واﻗﻊ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ و ﻋﻘﻞ و ﺑﯿﻨﺶ ﻫﻤﺎره ﻣﺨﺎﻟﻒ دﯾﻦ و ﮐﯿﺶ اﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ در آن ﻣﻠﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﺮ وﻓﻖ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﯾﺸﺎن ﻧﻬﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ...‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن اﻧﺠﯿﻞ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﯽ ﺳﺮوﺗﻪ را ﺑﻮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﺗﺎق‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﯿﺎي ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ ﻗﺪم ﮔﺬاردﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ اﻣﺮوز ﮔﺪاﺗﺮ و ﻓﻘﯿﺮﺗﺮ و ﺟﺎﻫﻠﺘﺮ از آﻧﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻌﻠﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻬﺎن داﻧﺶ و ﻋﻘﻞ روي آورد‪.‬‬ ‫»ﻣﯿﺮزا آﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ«‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر وﯾﺮاﺳﺘﺎر‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا اﺛﺮ رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ )ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﭘﻨﺪار ﺧﺪا( از ﻣﺘﺮﺟﻤﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم‬ ‫ﻣﺴﺘﻌﺎر ا‪.‬ﻓﺮزام ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮا وﯾﺮاﺳﺘﺎري ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺪا از وﯾﺮاﺳﺘﺎري‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻞ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﺑﺮﮔﺮدانﻫﺎي ادﺑﯽ دﻗﯿﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻨﺪار‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي اﺻﻄﻼح اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از‬ ‫ﺳﻮي داوﮐﯿﻨﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﺘﺎب ﯾﺎد ﺷﺪه را از ﻧﻮ وﯾﺮاﺳﺘﺎري ﮐﺮده و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫را اﺻﻼح ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎر اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ دﺳﺘﮑﻢ ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻓﻬﻢ ﻧﺎﺑﺠﺎ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ رو‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮔﺮاﻣﯽ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر وﯾﮑﯽﭘﺪﯾﺎوار ﻣﻦ در اﺻﻼح ﺑﯽاﺟﺎزه را ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دو ﺑﺨﺶ از ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه‬ ‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد را ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﮐﺘﺎب اﻓﺰودهام‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از وﯾﺮاﺳﺘﺎري و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺨﺸﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻓﺎرﺳﯽزﺑﺎن ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﻧﺎﻣﻬﺎ و‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ از ﺳﻮي داوﮐﯿﻨﺰ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬داوﮐﯿﻨﺰ ﯾﮏ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽزاده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫او در آن ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﯾﮏ ﻓﺎرﺳﯽزﺑﺎن ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺴﯿﺎر در اﯾﺮان و در ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ اﺳﻼﻣﯽ رﺷﺪ‬ ‫ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺪﯾﻬﯽ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺶ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﯾﮏ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﺘﺎب را »ﭘﺎورﻗﯽﻧﻮﯾﺴﯽ« ﮐﻨﻢ و ﻫﺮﺟﺎ اﺻﻄﻼح و ﻧﺎﻣﯽ ﺧﺎص‬ ‫ﺑﺒﯿﻨﻢ درﺑﺎرهاش ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﻢ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮔﺮاﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪي ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺒﯽ ﺧﺎص‬ ‫ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٢٦‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ دﯾﮕﺮ روﺑﺮو ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﺣﺘﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﺎﻣﻬﺎ و اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدم ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺎآﺷﻨﺎﺳﺖ را در ﭘﺎورﻗﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدادم‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺣﺴﺎس ﻏﺮﯾﺒﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ ﻣﯽداد‪ .‬داوﮐﯿﻨﺰ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮاي ﮐﻞ ﺟﻬﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدش‪ ،‬ﻫﻤﻪ دﯾﻨﺪاران‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﻪ ادﯾﺎن ﺗﻮﺣﯿﺪي اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ و در درﺟﻪ ﺑﻌﺪ دﯾﻦﻫﺎي آرﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻃﺒﻌﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آﻧﮑﻪ ﺣﺠﻢ اﻃﻼﻋﺎت و ﻓﯿﺶﻫﺎي او درﺑﺎره ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫آﮔﺎﻫﯽﻫﺎﯾﺶ درﺑﺎره ادﯾﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﻮده ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖﻣﺤﻮر ﺷﺪه و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺧﺎرج از ﺣﻮزه ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‬ ‫)ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﻫﻨﺪي( ﺑﺮﮔﺮدان ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آن ﺗﺎﺛﯿﺮ را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺷﺎرات‬ ‫ﻣﺪاوم او ﺑﻪ ﻓﺎﮐﺖﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺗﻮي ذوق ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪهي اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد ﻣﺴﻠﻤﺎنزاده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪام در ﻣﻌﺮض اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ‬

‫"ﺧﺐ ﮐﻪ ﭼﻪ؟" از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺎم ﮐﺘﺎب ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن دارد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻏﯿﺮﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ دﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺣﻮﺻﻠﻪي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻏﯿﺮﻣﺴﯿﺤﯽ ﺳﺮ ﺑﺮود و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﻨﺪه آﻧﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‬ ‫"ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺐ! ﭘﺲ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺷﺪ!"‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻣﺴﯿﺤﯿﺖﺳﺘﯿﺰي داوﮐﯿﻨﺰ اﺑﺰار اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻫﺪف‪ .‬او از ﺻﺪر ﺗﺎ ﺧﺘﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﺪام از ﮐﻠﯿﺖ دﯾﻦ‬ ‫و ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﭼﻨﺪﺑﺎر ﻫﻢ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮش ﺑﺮ روي ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﭻﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ‪ 80‬درﺻﺪ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﭻ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ را ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎز ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﯽ آورده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮر او ﺧﻮرده اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﺬاﻫﺐ ﺟﻬﺎن ﺗﺤﻔﻪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﭘﺎورﻗﯽ را ﮔﺴﺘﺮش داده و ﺑﻪ ﺑﻮﻣﯽﺳﺎزي ﻣﭻﮔﯿﺮيﻫﺎي داوﮐﯿﻨﺰ در‬ ‫ﭘﺎورﻗﯽﻫﺎ ﺑﭙﺮدازم‪ .‬ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﺗﻼش ‪ 4‬ﻣﺎﻫﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻔﻬﻤﻢ آﯾﺎ ﺑﻶﺧﺮه دﯾﻦ و داﻧﺶ را ﺳﺎزﺷﯽ ﻫﺴﺖ‬ ‫و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ دو‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ در اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻧﮕﻨﺠﻨﺪ؟‬ ‫ر‪ .‬ب‬ ‫ﺑﻬﻤﻦ ‪91‬‬

‫‪٢٧‬‬

‫ﺑﻪ ﯾﺎد داﮔﻼس آداﻣﺰ )‪(1954 -2001‬‬ ‫آﯾﺎ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﺑﺎغ زﯾﺒﺎﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎور ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﺮﯾﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺗﻪ ﺑﺎغ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻫﻤﺴﺮم ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد از ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﻔﺮت داﺷﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺮك ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﺦ را ﺑﺎ واﻟﺪﯾﻦاش در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺎدرش ﻣﺘﺤﯿﺮاﻧﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺎ‬ ‫ﻋﺰﯾﺰم‪ ،‬ﭼﺮا ﻧﯿﺎﻣﺪي اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﯾﯽ؟«ﭘﺎﺳﺦ ﻻﻻ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﻦ اﺳﺖ‬ ‫»اﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ‪«.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ – در واﻗﻊ ﻣﻄﻤﺌﻦام – ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽﺑﺎر آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬دل ﺧﻮﺷﯽ از دﯾﻦ ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ آن ﺑﯽاﻋﺘﻘﺎداﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ از ﺧﺒﺎﺛﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻋﺼﺒﺎﻧﯽاﻧﺪ؛ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ اﺷﺘﯿﺎق ﮔﻨﮕﯽ‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺮك دﯾﻦ واﻟﺪﯾﻦﺷﺎن را دارﻧﺪ و آرزو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎش ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ دﯾﻦ را ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫درﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪ ي ﺗﺮك دﯾﻦ ﻫﻢ ﭘﯿﺶروﯾﺸﺎن ﻫﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ از اﯾﻦ دﺳﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮاي‬ ‫ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ژاﻧﻮﯾﮥ ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۶‬ﻣﻦ ﯾﮏ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ دو ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ‪-‬ﮐﺎﻧﺎل ﭼﻬﺎر‪ -‬ﺗﻬﯿﻪ‬ ‫ﮐﺮدم ﺑﻪ ﻧﺎم "رﯾﺸﻪي ﻫﻤﻪي ﺷﺮﻫﺎ؟" ﻣﻦ در اﺑﺘﺪا اﯾﻦ ﻋﻨﻮان را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬دﯾﻦ رﯾﺸﻪي ﻫﻤﻪي‬ ‫ﺷﺮارتﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ رﯾﺸﻪي ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ از آﮔﻬﯽ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻧﺸﺮﯾﺎت ﺧﻮﺷﻢ آﻣﺪ‬ ‫‪.‬اﯾﻦ آﮔﻬﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭼﺸﻢاﻧﺪازي ﺑﻮد از اﻓﻖ ﻣﻨﻬﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺪون دﯾﻦ را ﺗﺼﻮر ﮐﻦ"‪.‬‬ ‫ارﺗﺒﺎط آن ﺗﺼﻮﯾﺮ و اﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﭼﻪ ﺑﻮد؟ در آن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮجﻫﺎي دوﻗﻠﻮي ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز‬ ‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﯿﺎق ﺗﺮاﻧﻪي ﺟﺎن ﻟ‪‬ﻨﻮن‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺪون دﯾﻦ را ﺗﺼﻮر ﮐﻦ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻤﺐﮔﺰاران اﻧﺘﺤﺎري ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﺟﻮﻻي‬ ‫‪٤٨‬‬

‫‪48‬‬

‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺻﻠﯿﺒﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﺎدوﮔﺮﮐﺸﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻃﺮح ﺑﺎروت‬

‫‪49‬‬

‫ﻫﻔﺖ ﺟـﻮﻻي ‪ ٢٠٠۵‬ﺗـﺎرﯾﺦ ﺑﻤـﺐﮔـﺰاري اﻋﻀـﺎي ﺷـﺒﮑﻪي اﻟﻘﺎﻋـﺪه در ﻣﺘـﺮو و ﭼﻨـﺪ ﻧﻘﻄـﻪي ﻟﻨـﺪن ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪن ‪ ۵۵‬ﻧﻔـﺮ اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ‬

‫‪.‬ر‪.‬ب‬

‫‪49‬‬

‫‪ The Gunpowder Plan‬ﻃـﺮح ﻧﺎﮐـﺎم ﮔـﯽ ﻓـﺎوك‪ ،‬ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ در ﺳـﺎل ‪ ١۶٠۵‬ﺑـﺮاي ﮐﺸـﺘﻦ ﺷـﺎه ﺟﯿﻤـﺰ اول و ﻧـﺎﺑﻮدي‬

‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻓﺎوك‪ .‬او ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺑـﺎ ﮐﺎرﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻣـﻮاد ﻣﻨﻔﺠـﺮه در ﭘﺎرﻟﻤـﺎن اﯾـﻦ ﻃـﺮح را ﻋﻤﻠـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻧﻘﺸـﻪي او ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﻧﺎﮐـﺎم ﻣﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ ﺑـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﺑﺴـﺘﮕﺎﻧﺶ ﻫﺸـﺪار داد ﮐـﻪ در روز ﻣﻮﻋـﻮد ‪ ۵‬ﻧـﻮاﻣﺒﺮ در ﭘﺎرﻟﻤـﺎن ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﺸـﻮد ‪.‬ﺑـﺎ ﮐﺸـﻒ ﺷـﺪن اﯾـﻦ ﻃـﺮح‬ ‫ﻫﻤـﻪي دﺳـﺖاﻧـﺪرﮐﺎران آن دﺳـﺘﮕﯿﺮ و ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭘﺎدﺷـﺎه اﯾـﻦ روز را ﺟﺸـﻦ ﻣﻠـﯽ اﻋـﻼم ﮐـﺮد‪ .‬ﻣـﺮدم ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻫﺮﺳـﺎﻟﻪ‬ ‫در ﺷﺐ ‪ ۵‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺎزي ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٨‬‬

‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﺠﺰﯾﻪي ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎرﻫﺎي ﺻﺮب‪/‬ﮐﺮوات‪/‬ﻣﺴﻠﻤﺎن در‬ ‫ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻘﯿﺐ و آزار ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻗﺎﺗﻼن ﻣﺴﯿﺢ" ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺸﻪي اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺎد‬ ‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬واﻋﻈﺎن ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﺧﻮشﭘﻮشِ و ﻓُﮑُﻠﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺳﺎدهﻟﻮح را ﺑﻔﺮﯾﺒﻨﺪ و ﭘﻮلﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﻋﻈﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ " ﺧﺪا از ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ آنﻗﺪر ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻀﯿﻘﻪ ﺑﯿﺎﻓﺘﯿﺪ"‪ .‬ﺗﺼﻮر‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﻧﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻪ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﻄﻊ ﺳﺮ ﮐﺎﻓﺮان در ﻣﻼء ﻋﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﺷﻼق زدن ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﺮم ﺑﯿﺮون ﺑﻮدن ﯾﮏ اﯾﻨﭻ از ﭘﻮﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻫﻤﮑﺎرم دزﻣﻮﻧﺪ‬ ‫ﻣﻮرﯾﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﯾﺎدآور ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺟﺎن ﻟﻨﻮن ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮاي ﺗﺮاﻧﮥ ﺑﺎﺷﮑﻮهاش در آﻣﺮﯾﮑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را‬ ‫ﻫﻢ اﻓﺰود ﮐﻪ "ﺗﺼﻮر ﮐﻦ ﮐﻪ دﯾﻦ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد" ﺣﺘﯽ در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮي از ﺗﺮاﻧﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮ داد ﮐﻪ "و ﻫﯿﭻ دﯾﻨﯽ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪".‬‬

‫‪50‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻮن دﯾﻦ در آﻣﺮﯾﮑﺎي اﻣﺮوز واﻗﻌﺎ ﻧﻘﺶ‬

‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي دارد‪ .‬ﺳﺨﻦ وِﻧﺪي ﮐﺎﻣﯿﻨﺮ‪ 51‬وﮐﯿﻞ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ »رﯾﺴﮏ رﯾﺸﺨﻨﺪ ﮐﺮدن دﯾﻦ در آﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫دﺳﺖ ﮐﻤﯽ از رﯾﺴﮏ آﺗﺶ زدن ﭘﺮﭼﻢ آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻠﯽ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ 52‬ﻧﺪارد« ﻓﻘﻂ اﻧﺪﮐﯽ‬ ‫ﻏﻠﻮآﻣﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﺎن اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﭘﻨﺠﺎه‬ ‫ﺳﺎل ﭘﯿﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه‪ ،‬ﭘﺲ از ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺒﺎﻫﺎت ﺑﻪ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮا ﻫﻢ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﺻﺐ دوﻟﺘﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﭼﻨﺪان آﺳﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﯾﮏ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽ ﻣﺆﺳﺴﮥ ﮔﺎﻟﻮپ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٩۶‬از ﻣﺮدم ﺳﺌﻮال ﺷﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي از ﻫﺮ ﻟﺤﺎظ ﯾﮑﺴﺎن رأي‬ ‫دﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺎص را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﺎﺷﻨﺪ )‪ ٩۴‬درﺻﺪ(‪ ،‬زن ﺑﺎﺷﻨﺪ ) ‪ ٩٢‬درﺻﺪ(‪،‬‬

‫ﻣﻮرﻣﻮن‪ 53‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ) ‪٧٩‬درﺻﺪ(‪ ،‬ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ )‪٧٩‬درﺻﺪ( و اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯽﺧﺪا ﺑﺎﺷﻨﺪ ) ‪ ۴٩‬درﺻﺪ(‪ 54،‬ﻣﻮاﻓﻖ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪٥٠‬‬

‫‪ John Lennon‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه و ﻧﻮازﻧﺪه و ﺗﺮاﻧﻪ ﺳﺮاي اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﮔﺮوه ﻣﺤﺒﻮب ﺑﯿﺘﻠﺰ‪ .‬او زﻣﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺎ از ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮﯾﻢ‪ .‬و وﻗﺘﯽ ﺳﯿﻞ‬

‫واﮐﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﺎرﯾﺪن ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮد‪ :‬ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻢ از ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻬﺘﺮﯾﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮﯾﻢ! او ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺑﻪ ﻃﺮز ﺗﺮاژﯾﮑﯽ ﺗﺮور ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ر‪.‬ب‬

‫‪٥١‬‬

‫‪Wendy Kaminer, ‘The Last Taboo: Why America needs Atheism?’, New Republic, ١۴ Oct. ١٩٩۶.‬‬ ‫‪American Legion Hall‬‬ ‫‪٥٣‬‬ ‫ﻣﻮرﻣﻮﻧﯿﺴﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺮوي از ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻋﯿﺴﺎي ﻣﺴﯿﺢ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﮐﻤﺘﺮ از دوﯾﺴﺖ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ دارد و از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺢ را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ‬

‫‪٥٢‬‬

‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺬاﻫﺐ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ وﻟﯽ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﻣﻘﺪس ﺟﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﮐﻬﻦ اﻓﺰوده و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺟﻮزف اﺳﻤﯿﺖ ﮐﻪ در ‪ 1830‬ﻇﻬﻮر ﮐﺮده دارد‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮﻗﻪ و دﯾﻦ ﻧﻮ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﻗﯿﻘﺎ ﭼﯿﺰي ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻬﺎﯾﯿﺖ ﺑﺮاي اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮرﻣﻮنﻫﺎ ﻃﺒﻖ‬ ‫رﺳﻢ ﻣﻌﻤﻮل در ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎز ﺷﺎﺧﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﻮرﻣﻮن‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٥٤‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهي ﻣﺠﻠﺴﯽ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﻠﻨﺎً ﺧﻮد را ﺑﯽﺧﺪا ﻧﺨﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬م‬

‫‪٢٩‬‬

‫در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از آﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن و اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏﻫﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺎر ﯾﻬﻮدﯾﺎن و ﺣﺘﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮوان ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺬاﻫﺐ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﭼﺮﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﮐﻪ ﻧﻔﻮذﺷﺎن در ﻻﺑﯽ ﻫﺎي‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﻬﺮه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ا‪‬واﻧﺠﻠﯿﮏ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻔﻮذﺷﺎن در ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ﯾﻬﻮدﯾﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن و اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻔﻮذﺷﺎن در ﺣﺪ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪،‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺜﻞ ﮔﻠّﻪ ﮐﺮدن ﮔﺮﺑﻪﻫﺎﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞاﻧﺪﯾﺸﯽ و ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﯾﯽ ﺑﺎ اﺗﻮرﯾﺘﻪ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﯾﮏ ﮔﺎم ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﺟﺮم ﺑﺤﺮاﻧﯽ از ﺑﺮوزدﻫﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ اﺑﺮاز ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ‬ ‫را ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺴﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻧﺘﻮان ﮔﺮﺑﻪﻫﺎ را ﮔﻠّﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻓﯽ از آﻧﻬﺎ را‬ ‫ﯾﮏ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﻘﺪر ﺳﺮوﺻﺪا ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮان آﻧﻬﺎ را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪا ﯾﺎ ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات دﯾﻨﯽ در ﻫﻤﻪي ﺟﻮاﻣﻊ وﺟﻮد دارد ﻟﻄﻔﺎ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ دو‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان" رﯾﺸﻪﻫﺎي دﯾﻦ" رﺟﻮع ﮐﻨﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﭼﺮا ﺑﺎور دﯾﻨﯽ اﯾﻦ ﻗﺪر ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ‬ ‫ﺿﺮورياﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﯿﺎتﻣﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮب ﺑﻮدن ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺪارﯾﻢ؟ ﻟﻄﻔﺎ‬ ‫ﻓﺼﻞﻫﺎي ﺳﻪ و ﭼﻬﺎر را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﮔﻮﺷﻪ ﭼﺸﻤﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ دارﯾﺪ‬ ‫و آن را ﭼﯿﺰ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻣﯽداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﻤﺎن ﺧﻮدﺗﺎن زاﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺞ ﺷﻤﺎ را‬ ‫ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﯿﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ ﭼﻨﺪان ﻫﻢ ﭼﯿﺰ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﺎر دﯾﻦ آﺑﺎ و اﺟﺪاديﺗﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽارزد از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﭼﻄﻮر‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ را در ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دوران ﮐﻮدﮐﯽﺗﺎن ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﺻﻮﻻ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد دﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺎن دﯾﻦ ﭘﺪرانﺗﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در آرﮐﺎﻧﺰاس زاده ﺷﺪهاﯾﺪ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ درﺳﺖ اﺳﺖ و اﺳﻼم ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زاده ﺷﺪه‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دوران ﮐﻮدﮐﯽﺗﺎن ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ .‬و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر اﮔﺮ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زاده‬ ‫ﺷﺪهاﯾﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻞ ﻓﺼﻞ ﺷﺶ‪ ،‬دﯾﻦ و ﮐﻮدﮐﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﭘﯿﺎم‬ ‫آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺨﺶ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮ دارد‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻫﻤﻪ از ﺷﻨﯿﺪن اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ "ﺑﭽﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ" ﯾﺎ‬ ‫"ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن " دﭼﺎر ﭼﻨﺪش ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ از "ﺑﭽﻪﻫﺎي واﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ" ﺣﺮف‬ ‫ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﻨﯿﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ از "ﺑﭽﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ" ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺮفاش را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫او ﯾﺎدآور ﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از آﻧﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﻃﻮر ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از آﻧﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﻗﺘﺼﺎد ﯾﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺪف‬

‫‪٣٠‬‬

‫ﻣﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺨﺸﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺬور ﻧﯿﺴﺘﻢ از اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺼﻞ‪ ،6‬در ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻫﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ‬ ‫ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪان ﻣﺠﺎل اﯾﻦ ﯾﺎدآوري را ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﻼن ﮐﻮدك ﯾﮏ ﺑﭽﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﭽﻪي واﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳﺎلﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﭽﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻫﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ راه درازي در ﭘﯿﺶ دارﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﯿﺎن ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺗﺤﺼﯿﻞ‬ ‫ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺰونﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺎن اﺳﺘﻮارت ﻣﯿﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺟﻬﺎن ﻣﺒﻬﻮت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻨﺎكﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮﻫﺮﻫﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ و ﻓﻀﯿﻠﺖﺷﺎن ﺷﻬﺮهي ﺧﺎص و ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ در ﻗﺒﺎل‬ ‫دﯾﻦ ﺷﮑﺎكاﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﺗﻮﻫﻢ )‪ (delusion‬در ﻋﻨﻮان اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از رواﻧﭙﺰﺷﮑﺎن را ﺑﺮآﺷﻔﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ واژه را ﯾﮏ‬ ‫واژه ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺮﺳﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و واژه ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺑﺮاي ﭘﻨﺪار دﯾﻨﯽ ‪ relusion‬را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮم‪ .‬دﯾﮑﺸﻨﺮي‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﭘﻨﮕﻮﺋﻦ ’‪ ‘delusion‬را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎور ﯾﺎ ادراﮐﯽ ﮐﺎذب« و ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﻗﻮل ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ دﯾﮑﺸﻨﺮي ﭘﻨﮕﻮﺋﻦ ﺑﺮاي اﯾﻦ واژه‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪاي از ﻓﯿﻠﯿﭗ‪ .‬اي‪ .‬ﺟﺎﻧﺴﻮن اﺳﺖ‪» :‬داروﯾﻨﯿﺴﻢ‬ ‫رواﯾﺖ رﻫﺎﯾﺶ ﺑﺸﺮﯾﺖ از اﯾﻦ ﺗﻮﻫﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺸﺮ در ﯾﺪ ﻗﺪرت ﻗﺎدري ﻓﺮاﺳﻮي ﺑﺸﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﺣﻔﻆ ﯾﮏ ﺑﺎور ﮐﺎذب ﺑﻪ رﻏﻢ وﺟﻮد ﺷﻮاﻫﺪ ﻗﻮي ﺧﻼف آن ﺑﺎور‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﯾﮏ‬ ‫ﻧﺎﻫﻨﺠﺎري رواﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن‬

‫ﯾﮏ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎري رواﻧﯽ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﯾﺎن ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ روﺑﺮت‪ .‬م‪ .‬ﭘﯿﺮﺳﯿﻨﮓ ﻣﺆﻟﻒ ذ‪‬ن و ﻫﻨﺮ ﻧﮕﻬﺪاري‬

‫ﻣﻮﺗﻮرﺳﯿﮑﻠﺖ ﻣﻮاﻓﻖام ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﭼﺎر ﺗﻮﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫دﯾﻮاﻧﮕﯽ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺴﯿﺎري دﭼﺎر ﯾﮏ ﺗﻮﻫﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ دﯾﻦ«‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺎرﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ وﻗﺘﯽ آن‬ ‫را زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﺑﯽاﯾﻤﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺠﺐ ﺧﻮﺷﺒﯿﻨﯽ ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪاي! اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬دﯾﻦﺧﻮﯾﺎن ﮐﻠﻪﺷﻖ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ دوران ﮐﻮدﮐﯽﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت را ﺑﺎ روشﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﯾﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه در ﻃﯽ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺧﻮرد ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫دادهاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮏ‪ ،‬اﯾﻦ ﻫﺸﺪار ﺧﻮفاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪٣١‬‬

‫ﻫﺮﮔﺰ ﻻي ﻫﯿﭻ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ را ﺑﺎز ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً از ﺗﺮاوﺷﺎت ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﯾﻘﯿﻦ دارم ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن آزاداﻧﺪﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎراﻧﺪ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ دوران ﮐﻮدﮐﯽﺷﺎن‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻮذﯾﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ را "ﻫﻀﻢ" ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﻮش ذاﺗﯽﺷﺎن آن ﻗﺪر ﻗﻮي ﺑﻮده‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﭘﯿﺮوز ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎنﻫﺎي آزاده ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﻮﯾﻘﯽ اﻧﺪك ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻼ از‬ ‫ﭼﻨﮓ دﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎﻧﻨﺪ‪ .‬دﺳﺖﮐﻢ ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‬ ‫»ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ!«‬

‫‪٣٢‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪١‬‬

‫ﯾﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﻋﻤﯿﻘﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽﮐﻮﺷﻢ ﺧﺪاﯾﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖدار را ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻢ؛ ﺷﮕﻔﺘﯽ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻮان ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫ﺑﺮاي درك‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻟﺒﺮت اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‬

‫اﺣﺘﺮامِ ﺳﺰاوار‬ ‫ﭘﺴﺮك روي ﭼﻤﻦﻫﺎ دﻣﺮو ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮﻧﻪاش ﺑﺮ ﭘﺸﺖ دﺳﺘﺎﻧﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را ﻏﺮق در‬ ‫آﮔﺎﻫﯽ از ﺳﺎﻗﻪﻫﺎ و رﯾﺸﻪﻫﺎي درﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪه ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻠﯽ در رﯾﺰﺟﻬﺎن‪ .‬ﺟﻬﺎناش ﺑﺪل ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ‬ ‫و ﺳﻮﺳﮏﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺟﻬﺎن ﻣﯿﻠﯿﺎرﻫﺎ ﺑﺎﮐﺘﺮي ﺧﺎك‪ .‬ﺟﺎﻧﺪاران ﺳﺎﮐﺖ و ﻧﺎﭘﯿﺪاﯾﯽ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫رﯾﺰﺟﻬﺎن را ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ – ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻮدك در آن ﻫﻨﮕﺎم ﭼﻨﺪان ﺟﺰﺋﯿﺎت را ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن رﯾﺰﺟﻨﮕﻞ‬ ‫ﭼﻤﻨﺰار آﻣﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﮐﯿﻬﺎن‪ ،‬و ﺑﺎ ذﻫﻦ ﺳﺎدهي ﭘﺴﺮك ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺴﺮك اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ را در ﻗﺎﻟﺒﯽ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ او را ﺑﻪ ﮐﺸﯿﺶ ﺷﺪن ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﮐﺸﯿﺶ‬ ‫آﻧﮕﻠﯿﮑﻦ‬

‫‪55‬‬

‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻢ دﯾﻨﯽ ﻣﺪرﺳﻪي ﻣﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷﯿﻔﺘﻪاش ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ ﻟﻄﻒ‬

‫روﺣﺎﻧﯿﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي ﻟﯿﺒﺮالﻣﺂﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ را ﺑﻪ زور در ﮐﻠﻪي ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺮوﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬آن ﭘﺴﺮك ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ ،‬زﯾﺮ آﺳﻤﺎن ﭘﺮ ﺳﺘﺎره‪ ،‬ﺧﯿﺮه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﻣﮥ‬ ‫ﺟﺒ‪‬ﺎر و د‪‬ب‪ ‬اﮐﺒﺮ‪ .‬ﺣﯿﺮان از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻧﺎﺷﻨﯿﺪﻧﯽ اﻓﻼك‪ ،‬ﺳﺮﻣﺴﺖ از ﻋﻄﺮ ﺷﺒﺎﻧﻪي ﯾﺎﺳﻤﻦ و ﮔﻞﻫﺎي‬ ‫ﺷﯿﭙﻮري ﺑﺎﻏﯽ در آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻮاﻃﻒ‪ ،‬آن ﻣﻌﻠﻢ دﯾﻨﯽ را ﺑﻪ ﺳﻮﯾﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﻮﯾﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺌﻮال ﺳﺎدهاي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻣﯿﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺧ‪‬ﺮدﮔﺮاﯾﺎن ﻫﻢ روﯾﮑﺮد ﻧﯿﻤﻪﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ و‬ ‫ﮐﯿﻬﺎن راﯾﺞ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﯿﭻ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎي ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ دﯾﻨﯽ ﻣﺎ )و ﺧﻮد ﻣﻦ(‪ ،‬دﺳﺖﮐﻢ‬

‫در ﮐﻮدﮐﯽﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻄﻮر ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺸﺎء اﻧﻮاع داروﯾﻦ را ﻧﺨﻮاﻧﺪه ﺑﻮدﯾﻢ؛ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪي ﻣﺸﻬﻮرِ اﯾﻦ‬

‫ﺗﻮدهي درﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪه‪» ،‬ﺑﺎ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻧﻐﻤﻪﺧﻮان در ﺑﯿﺸﻪزار‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺸﺮات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﻫﻮا‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺮمﻫﺎي ﻟﻮﻟﻨﺪه‬

‫در زﻣﯿﻦ ﻧﻤﺪار« ﻣﺴﻠﻤﺎ داروﯾﻦ ﻫﻢ ﺗﺠﺎرﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﮐﺴﻮت ﮐﺸﯿﺸﯽ‪ ،‬روﯾﻪي‬

‫‪ ٥٥‬ﮐﻠﯿﺴﺎي رﺳﻤﯽ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺬ اﻫﺐ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن در ﺟﻬﺎن‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٣‬‬

‫داروﯾﻨﯽاش را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮد‪» :‬ﭘﺲ اﯾﺠﺎد ﮔﺮاﻣﯽﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺠﺎد ﺟﺎﻧﺪاران ﻋﺎﻟﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﻣﺤﺼﻮل ﺳﺘﯿﺰ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﻗﺤﻄﯽ و ﻣﺮگ اﺳﺖ«‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻮاي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪاش‪،‬‬ ‫ﻋﻈﻤﺘﯽ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺣﯿﺎت در ﺑﺪاﯾﺖ ﺧﻮد ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﺑﯿﺶ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺮدش زﻣﯿﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮاﻧﺶ‪ ،‬از ﺷﮑﻞﻫﺎﯾﯽ ﭼﻨﺎن ﺳﺎده‪ ،‬ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﮑﻞ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ و ﺷﮕﻔﺖﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎﻧﺪاران ﺗﮑﺎﻣﻞ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎرل ﺳﺎﮔﺎن در ﮐﺘﺎب ﻧﻘﻄﻪي آﺑﯽ ﻣﺎت ‪ ١٨‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﺎ در ﮐﻼس او اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ او را وا ﻣﯽداﺷﺘﯿﻢ ﺗﺎ از ﺑﺤﺚ ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﻤﺎن‬ ‫داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻈﺎم ﺧﻮد را در ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﺋﯽ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‬ ‫ﮔﺬراﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ ﻣﻦ ﻫﻨﻮز در ﮐﻠﯿﺴﺎي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺟﺬﺑﻪاي ﺑﯿﺎﺑﻢ )دﺳﺖﮐﻢ در ﻗﯿﺎس‬ ‫ﺑﺎ رﻗﺒﺎﯾﺶ( ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺟﺎن ﺑﻨﺠﺎﻣﻦ آﺷﻨﺎ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺳﺮوده‪:‬‬ ‫ﮐﺸﯿﺶ ﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﭘﯿﺮي اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﺑﺎلﻫﺎﯾﺶ را از ﺗﻪ ﺑﺮﯾﺪهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﭼﻮب ﭘﺮﭼﻢ ﺣﯿﺎط ﺧﺎﻧﻪاش‬ ‫اﻧﮕﺸﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﺳﻮ«‬ ‫ﭼﺮا ﺑﻪ ﻧﺪرت ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ادﯾﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ »اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ از ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ! ﮐﯿﻬﺎن ﺑﺴﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮﻻنﻣﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻈﯿﻢﺗﺮ ‪ ،‬ﻇﺮﯾﻒﺗﺮ‪ ،‬و‬ ‫ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ؟« در ﻋﻮض ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ! ﺧﺪاي ﻣﻦ ﯾﮏ ﺧﺪاي ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺟﻮر ﺑﻤﺎﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﻫﺮ دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﭼﻪ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﮐﯿﻬﺎن را ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ ﻋﻠﻮم ﻣﺪرن درﯾﺎﺑﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮐﺮﻧﺸﯽ ﻧﺜﺎر ﮐﯿﻬﺎن ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ادﯾﺎن ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﮔﺮد ﭘﺎﯾﺶ ﻫﻢ ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪي ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺳﺎﮔﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ‪‬ات‬ ‫ﺣﯿﺮت ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ راه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬دﯾﻦ در اﻋﺼﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﻦ ﺣﯿﺮت را دراﻧﺤﺼﺎر ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺼﻮدي دارﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﯽﺷﻨﻮم ﮐﻪ ﻣﺮا آدﻣﯽ ﻋﻤﯿﻘﺎً دﯾﻨﺪار ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫داﻧﺸﺠﻮي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎدش را درﺑﺎرهي ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬و اﺳﺘﺎد ﭘﺎﺳﺦ داده‬ ‫»اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻠﻢ ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮ او ﺑﺎ دﯾﻦ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻠﻢ او ﺑﺎ ﻧﺸﺌﻪي ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﮐﯿﻬﺎن اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬

‫‪٣٤‬‬

‫ﻣﻦ او دﯾﻨﺪار اﺳﺖ‪ «.‬اﯾﻦ دﯾﻨﺪار واژهي درﺳﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﻦ اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﻃﻮر ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﯿﻮ واﯾﻨﺒﺮگ‪ ،‬ﻓﯿﺰﯾﮑﺪان ﺑﺮﻧﺪهي ﺟﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑﻞ )ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺪاﺳﺖ(‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺮ ﮐﺲ‬ ‫دﯾﮕﺮي در ﮐﺘﺎباش رؤﯾﺎﻫﺎي ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم در ﻗﺒﺎل ﺧﺪا ﭼﻨﺎن وﺳﯿﻊ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺧﺪا را ﺑﺠﻮﯾﻨﺪ‪،‬‬ ‫او را ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺷﻨﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ »ﺧﺪا ﻏﺎﯾﺖ اﺳﺖ«‪ ،‬ﯾﺎ »ﺧﺪا ﺳﺮﺷﺖ ﭘﺎك ﻣﺎﺳﺖ«‪ ،‬ﯾﺎ »ﺧﺪا ﻫﻤﺎن‬ ‫ﮐﯿﻬﺎن اﺳﺖ« اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا را ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻣﺜﻞ ﺑﻘﯿﻪي واژﮔﺎن‪ ،‬ﻫﺮ ﻃﻮر ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫»ﺧﺪا اﻧﺮژي اﺳﺖ«‪ ،‬ﭘﺲ او را در ﯾﮏ ﺗﮑﻪ زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﻫﻢ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺣﻖ ﺑﺎ واﯾﻨﺒﺮگ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﻗﺮار اﺳﺖ واژهي ﺧﺪا ﮐﺎﻣﻼ ﭘﻮچ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از اﯾﻦ واژه‬ ‫ﻣﯽﻓﻬﻤﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎﻟﻘﯽ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ درﺧﻮر ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﺖ ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﺮدرﮔﻤﯽﻫﺎي اﺳﻔﺒﺎر ﻣﺮدم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫دﯾﻦ اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دﯾﻦ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﻓﺮق دارد‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢِ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏﮔﺮاﯾﺎنِ ﻣﺸﺘﺎقِ ﺳﻮﺗﻔﺎﻫﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ را از ﺳﻨﺦ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﺎن دراﻣﺎﺗﯿﮏ )ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻮذﯾﺎﻧﻪ( ﮐﺘﺎب اﺳﺘﯿﻮن ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪي زﻣﺎن‪ ،56‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ »و آﻧﮕﺎه‬ ‫ﺑﻪ ذﻫﻦ ﺧﺪا ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺮد‪ «.‬ﺑﺪﺳﺎﺧﺘﯽ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻬﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺒﺎرت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺪهاي‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ‬

‫ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ دﯾﻨﺪار اﺳﺖ‪ 57.‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس ﺳﻠﻮﻟﯽ‪ ،‬اورﺳﺎﻻ ﮔﻮدﯾﻨﺎف در ﮐﺘﺎﺑﺶ اﻋﻤﺎق‬

‫ﻗﺪﺳﯽ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﻟﺤﻨﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽﺗﺮ از اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ و ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ دارد‪ .‬و ﺷﯿﻔﺘﻪي ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬و‬

‫ﺻﻮﻣﻌﻪﻫﺎﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺨﺶﻫﺎي ﮐﺘﺎﺑﺶ را ﺧﺎرج از زﻣﯿﻨﻪي آن ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎت‬ ‫دﯾﻦ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬او ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺧﻮد را ﯾﮏ »ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﺖ ﻣﺬﻫﺒﯽ« ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫‪.‬اﻣﺎ ﺧﻮاﻧﺶ دﻗﯿﻖ ﮐﺘﺎب او ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در واﻗﻊ او ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﻦ ﯾﮏ ﺑﯽﺧﺪاي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﺖ واژهاي ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮنﻫﺎي ﻫﻔﺪﻫﻢ و ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﺖ ﻫﻨﻮز ﻫﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎي اﻣﺮوزياش‬ ‫را داﺷﺖ‪ :‬داﻧﺸﺠﻮي ﻋﺎﻟﻢ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬از ﮔﯿﻠﺒﺮت واﯾﺖ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ روﺣﺎﻧﯿﻮن‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬داروﯾﻦ ﻫﻢ در ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺸﯿﺶ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از زﻧﺪﮔﯽ آﺳﻮدهي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫‪٥٦‬‬

‫‪A Brief History of Time‬‬ ‫‪٥٧‬‬ ‫اﺳﺘﯿﻮن ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﺪاﻧﺎن زﻧﺪه و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺣﯿﺚ ﺷﻬﺮت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﺲ از اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ دوم اﺳﺖ )ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺮدم در ﻋﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﺖ ﺟﺴﻤﯽ(‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺸﺎرﻫﺎ و اﻧﮓﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﻣﻮﺿﻊ دﻗﯿﻖ و روﺷﻦ ﺧﻮد را در‬

‫واﭘﺴﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻃﺮح ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب داوﮐﯿﻨﺰ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺮح داد و اﮔﺮ داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ آن ﮐﺘﺎب را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ ﺗﻨﺪي‬

‫ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ ﺑﺨﺶ ﻣﻔﺼﻞ و ﺟﺎﻣﻌﯽ را ﺑﻪ اﻧﮑﺎر وﺟﻮد ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﺎ دﺳﺘﮑﻢ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎري ﺷﺨﺼﯿﺖدار اﺧﺘﺼﺎص داده و از ﻧﻈﺮ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر‪ ،‬ﻧﺎﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٥‬‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪاش ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻮﺳﮏﻫﺎ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬اﻣﺎ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﻢ را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎي ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬از ﺣﯿﺚ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻼف ﺳﻮﭘﺮﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﺖ‬

‫ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﺖﮔﺮا اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮﻟﯿﺎن ﺑﺎﮔﯿﻨﯽ در ﮐﺘﺎب آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺑﺎ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﻣﻌﻨﺎي اﯾﻦ واژه ﻧﺰد ﺑﯽﺧﺪا‬ ‫را ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪» :‬اﻏﻠﺐ ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎوراﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺟﻮر ﻣﺎده وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن‬

‫ﻣﺎدهي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ذﻫﻦﻫﺎ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻋﻮاﻃﻒ‪ ،‬ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ – وﺧﻼﺻﻪ ﻫﻤﻪي ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻏﻨﺎ ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ – از اﯾﻦ ﻣﺎده ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ و ﻋﻮاﻃﻒ اﻧﺴﺎن از ﻫﻢرﺑﻄﯽﻫﺎي ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪهي ﺑﺎﺷﻨﺪهﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ درون ﻣﻐﺰ ﻧﺎﺷﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻃﺒﯿﻌﺖﮔﺮا‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺑﯽﺧﺪا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﻓﺮاﺳﻮي ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽِ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ و ﻫﯿﭻ ﻫﻮش آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهي ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ وراي ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽِ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻣﺎن ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ وراي ﺟﻬﺎن ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻓﻬﻢ ﻣﺎ از ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻧﺮﺳﯿﺪه‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﯿﺪوارﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺟﻬﺎن ﻧﺎﺋﻞ‬ ‫ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻓﻬﻤﯽ ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ رﻧﮕﯿﻦﮐﻤﺎن ﻫﺴﺘﯽ‬ ‫ﻧﺎﺋﻞ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﯿﺰي از ﺷﮕﻔﺘﯽ آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎورﻫﺎي داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺰرگ زﻣﺎﻧﻪي ﻣﺎ را ﮐﻪ دﯾﻨﺪار‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﺑﮑﺎوﯾﻢ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ دﯾﻨﺪار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ و‬ ‫ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﺗﯿﻦ رﯾﯿﺰ‪ ،‬ﮐﯿﻬﺎنﺷﻨﺎس ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي ﻣﻌﺎﺻﺮ و رﺋﯿﺲ اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻋﻠﻮم‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻧﮕﻠﯿﮑﻦ ﮐﺎﻓﺮ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﺑﺮاز وﻓﺎداري ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ‬ ‫ﻣﯽرود‪ .‬او ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﺪاﺑﺎوراﻧﻪاي ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﻢ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫‪٣٦‬‬

‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي دﯾﻨﺪار‬ ‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺮزاﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﯽاﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﯽاﻋﺘﻘﺎدي را در ﻣﻼﻋﺎم ﺑﺮوز‬ ‫ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﮕﺮاناﻧﺪ ﮐﻪ درآﻣﺪﺷﺎن را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ‬ ‫»ﻧﯿﻮﺗﻮن دﯾﻨﺪار ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮ ﮐﯽ ﻫﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ از ﻧﯿﻮﺗﻮن‪ ،‬ﮔﺎﻟﯿﻠﻪ‪ ،‬ﮐ‪‬ﭙﻠﺮ و ﻏﯿﺮه و ﻏﯿﺮه‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ اﮔﺮ ﺧﺪا از ﻧﻈﺮ اﻣﺜﺎل اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﭼﻄﻮر ﺟﺮات ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ‬ ‫ﺧﺪا ﺑﺸﯽ؟« اﻧﮕﺎر ﺳﺴﺘﯽ ﺧﻮد اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﺬرﺗﺮاﺷﺎن ﺣﺘﯽ ﻧﺎم داروﯾﻦ را ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﻪﭘﺮدازان ﻣﺪام ﺷﺎﯾﻌﺎت ﻣﺘﻌﻔﻦ‪ ،‬و آﺷﮑﺎرا ﮐﺬﺑﯽ‪ ،‬درﺑﺎرهي ﮔﺮاﯾﺶ او ﺑﻪ‬ ‫دﯾﻦ در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﻣﯽﭘﺮاﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﻪﭘﺮدازي از زﻣﺎﻧﯽ ﺷﺮوع ﺷﺪه ﮐﻪ ﯾﮏ "ﺑﺎﻧﻮي اﻣﯿﺪ" اﻓﺴﺎﻧﻪي دﻟﭙﺬﯾﺮي ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ آن داروﯾﻦ در دم آﺧﺮ‪ ،‬در ﻧﻮر ﻋﺼﺮﮔﺎﻫﯽ اﻓﺘﺎده ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﮐﺘﺎب ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ را ورق ﻣﯽزد و ﻟﺐ‬ ‫ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﮔﺸﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﻄﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻣﺮا ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﺪاﯾﺖ در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﻣﻔﺘﺨﺮ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎﯾﯽ ﻣﺴﺠﻊ و ﻣﮑﺮر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺎر در ﻫﺎﻟﻪاي از اﺑﻬﺎم و ﻓﺮﯾﺐ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ اﺣﺘﯿﺎط ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﻢ و ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺷﻬﺮﺗﻢ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﯾﮏ ﺿﺒﻂ ﺻﻮت در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ‬ ‫ﺧﻮد ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻻﻻ واردز )ﻫﻤﺴﺮم( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭼﺮا وﻗﺖﺗﺎن را ﺗﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﻫﺪر ﻣﯽدﻫﯿﺪ؟ اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ‬ ‫ﺟﻠﻮهﮔﺮي ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را در زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﯾﺰهي ﺗﻤﭙﻠﺘﻮن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ‪،‬‬ ‫و ﺧﺮﻓﺘﯽ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ – ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺣﺪس زدنﺷﺎن ﭼﻨﺪان دﺷﻮار ﻧﺒﺎﺷﺪ – ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻦ ﻋﻤﺪﺗﺎ‬ ‫ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي دﯾﻨﺪاري ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﯿﻮﺗﻮن واﻗﻌﺎ‬ ‫اﻇﻬﺎر دﯾﻨﺪاري ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺣﻮاﻟﯽ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﮕﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﻦ ﻗﺮن‬ ‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻗﻀﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد اﻇﻬﺎر دﯾﻦ ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮاي ﮐﻨﺎرﻧﻬﺎدن دﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫ﻗﺮنﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از ﻫﺮ دو ﺳﻮ اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺟﯿﻤﺰ ﻫﺎوت در ﮐﺘﺎب ‪ ٢٠٠٠‬ﺳﺎل ﺑﯽ دﯾﻨﯽ‪ :‬ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺸﻬﻮري ﮐﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺷﮏ‬

‫داﺷﺘﻨﺪ‪ 58‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶ از داروﯾﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﻪي داﻧﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ 59.‬و ﭘﺲ از داروﯾﻦ ﻫﻢ‬ ‫‪٢٠٠٠ Years of Disblief: Famous People with the Courage to Dout, James Haught‬‬

‫‪٥٨‬‬

‫‪٣٧‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﺷﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﮑﻞ ﻓﺎرادي ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از آﺷﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺎ آﺛﺎر داروﯾﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬او ﻋﻀﻮ ﻓﺮﻗﻪي ﺳﺎﻧﺪﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﻗﻪاي ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯾﺶ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ‬

‫ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﯽ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻮدﻧﺪ؛ در ﻣﺮاﺳﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ اﻋﻀﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺎي آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺷﺴﺘﻨﺪ؛ و ﺑﺮاي اﻃﻼع‬

‫از ارادهي اﻻﻫﯽ ﻗﺮﻋﻪﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎرادي در ﺳﺎل ‪ ١٨۶٠‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﺷﯿﻮخ اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از آن اﺻﻞ اﻧﻮاع داروﯾﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻓﺎراده ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٨۶٧‬ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺳﺎﻧﺪﻣﺎﻧﯽ‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺟﯿﻤﺰ ﮐﻼرك ﻣﺎﮐﺴﻮِل‪ ،‬ﻫﻤﺘﺎي ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازِ ﻓﺎراردهي آزﻣﺎﯾﺶﮔﺮ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪي ﺑﻮد‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻗﻄﺐﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮏ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﮑﺬا‪ .‬ﻣﺜﻼ وﯾﻠﯿﺎم ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن )ﻟُﺮد ﮐ‪‬ﻠﻮﯾﻦ(‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻮﺷﯿﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن ﺑﺮاي رخ دادن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮده و ﻟﺬا ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻄﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮآورد‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ اﺷﺘﺒﺎه اﯾﻦ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏدان ﺑﺰرگ ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ ﻓﺮض ﺑﻮد ﮐﻪ او ﺧﻮرﺷﯿﺪ را از آﺗﺸﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺖ آن ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ده ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎل ﺗﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺳﺎل‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻮﯾﻦ‬ ‫ﺣﺮﺟﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي درﺑﺎرهي اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬در ﻧﺸﺴﺖ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎل ‪ ،١٩٠٣‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺟﻮرج داروﯾﻦ‪ ،‬دوﻣﯿﻦ ﭘﺴﺮ ﭼﺎرﻟﺰ داروﯾﻦ‪ ،‬رﺳﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ رادﯾﻮم‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎري ﮐﻮري‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪي ﭘﺪرش را ﺗﻮﺟﯿﻪ و ﻟﺮد ﮐﻠﻮﯾﻦ را ﮐﻪ ﻫﻨﻮز زﻧﺪه ﺑﻮد ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺷﻤﺎر داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ اﻇﻬﺎر دﯾﻨﺪاري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﭼﻨﺪان‬ ‫ﻧﺎدر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ اﻏﻠﺐ اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان دﯾﻨﺪار ﻣﺘﺎﺧﺮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ ﮐﻠﻤﻪ دﯾﻨﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ‪ ١‬ﻧﺸﺎن دادم‪ ،‬دﯾﻨﺪار ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﺎن‪ ،‬ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﻨﺎي "دﯾﻨﺪاري" اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﺘﯽ و ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل‪ ،‬ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻇﻬﺎر دﯾﻨﺪاري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ اﺳﻢﺷﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯽآﯾﺪ‬ ‫‪:‬ﭘﯿﮑﺎك‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺎرد و ﭘﻮﻟﮑﯿﻨﮓ ﻫﻮرن‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻪ ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺪهي ﺟﺎﯾﺰهي ﺗﻤﭙﻠﺘﻮن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎي‬ ‫اﯾﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﭘﯽ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﺳﺘﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻪﺷﺎن داﺷﺘﻪام‪ ،‬از ﺑﺎورﺷﺎن‬ ‫ﺑﻪ وﺟﻮد ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻧﺸﺪهام‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﯿﺮتام از اﻋﺘﻘﺎدﺷﺎن ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﮔﻨﺎﻫﺎن و ﺑﺎﻗﯽ ﻗﻀﺎﯾﺎ‪.‬‬ ‫‪٥٩‬‬

‫اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺰرﮔﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺧﺮد ﮐﻪ در "ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻠﻢ و ﻓﻠﺴﻔﻪ" ﻧﻘﺶآﻓﺮﯾﻨﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻦ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪات ﻣﻠﺖ و‬

‫ﺑﺎورﻫﺎي زﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از زرﺗﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻮدا‪ ،‬ﮐﻨﻔﺴﯿﻮس و ﺳﻘﺮاط در دوران ﺑﺴﯿﺎر دور ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺰدك و ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ ﺟﻠﻮ‪.‬‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ اﯾﺮان ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ زﮐﺮﯾﺎ رازي ﮐﻪ ‪ 24‬ﺟﻠﺪ ﮐﺘﺎب در داروﺳﺎزي و ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ او را "ﮐﺎﺷﻒ اﻟﮑﻞ" ﻣﯽداﻧﯿﻢ و ﺑﺲ‪،‬‬ ‫‪ 1100‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺟﻤﻼﺗﯽ درﺑﺎره دﯾﻦ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ روﻧﻮﺷﺖ اش را ‪ 800‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ وﻟﺘﺮ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬اﻧﺒﻮﻫﯽ از واژﮔﺎن ﮐﻔﺮآﻣﯿﺰ در ﺳﺮاﺳﺮ ادﺑﯿﺎت‬ ‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﯾﺮان وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﻤﺎن ﮐﻨﯿﻢ ﺷﮏ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﭘﺪﯾﺪهاي اﺳﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﻮ و ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫ﻏﺮﺑﯽ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٨‬‬

‫در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻫﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺮاﻧﺴﯿﺲ ﮐﺎﻟﯿﻨﺰ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‬ ‫ﭘﺮوژهي ژﻧﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ .‬اﻣﺎ در آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﺮوه از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺤﻔﻪﺑﻮدنﺷﺎن‬ ‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺤﻞ ﺣﯿﺮت ﻫﻤﮑﺎرانﺷﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪي داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩٩۶‬ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﯽﺑﯽﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪي درﺑﺎرهي ﺟﻮرج ﻣ‪‬ﻨﺪ‪‬ل‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬار ﻧﺎﺑﻐﻪي داﻧﺶ ژﻧﺘﯿﮏ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺑﺎﻏﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ در ﮐ‪‬ﻠ‪‬ﺮِ ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ ﺑﺎ دوﺳﺘﻢ ﺟﯿﻢ واﺗﺴﻮن‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬار ﻧﺎﺑﻐﻪي ﭘﺮوژهي ژﻧﻮم‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي اﻧﺠﺎم دادم‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد ﻣ‪‬ﻨﺪ‪‬ل ﻣﺮد‪ ‬دﯾﻦ‪ ،‬و راﻫﺐ آﮔﻮﺳﺘﯿﻨﯽ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‬ ‫ﻣﯽزﯾﺴﺖ و در آن زﻣﺎن راﻫﺐ ﺷﺪن آﺳﺎنﺗﺮﯾﻦ راﻫﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺪل ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬ ‫ﻋﻠﻤﯽاش ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣ‪‬ﻨﺪل‪ ،‬راﻫﺐ ﺷﺪن ﻣﻌﺎدل ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺑﻮرس ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﻮد‪ .‬در آن‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ از واﺗﺴﻮن ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ آﯾﺎ اﻣﺮوزه داﻧﺸﻤﻨﺪان دﯾﻨﺪار ﺑﺴﯿﺎري را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬او ﭘﺎﺳﺦ داد »ﻋﻤﻼ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ .‬ﮔﻬﮕﺪاري ﺑﺎ ﯾﮑﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮم‪ ،‬و ﮐﻤﯽ ﺷﺮﻣﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮم‪ ،‬ﭼﻮن‪ ،‬ﻣﯽداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ ﺻﺮف وﺣﯽ ﺷﻤﺮدن ﺑﭙﺬﯾﺮد‪«.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﯿﺲ ﮐﺮﯾﮏ‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎر واﺗﺴﻮن در ﺑﻨﺎي ﮐﻞ اﻧﻘﻼب ژﻧﺘﯿﮏ‪ ،‬ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺧﻮد در ﮐﺎﻟﺞ ﭼﺮﭼﯿﻞ در‬ ‫ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ را ﻟﻐﻮ ﮐﺮد ﭼﻮن آن ﮐﺎﻟﺞ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﯾﮏ ﻣﺘﻮﻟﯽ‬ ‫وﻗﻒ ﺑﺴﺎزد‪ .‬در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪام ﺑﺎ واﺗﺴﻮن‪ ،‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدم ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف او و ﮐﺮﯾﮏ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري‬ ‫از ﻣﺮدم ﺗﻌﺎرﺿﯽ ﻣﯿﺎن دﯾﻦ و داﻧﺶ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ داﻧﺶ درﺑﺎرهي ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻣﻮر اﺳﺖ‬ ‫و دﯾﻦ درﺑﺎرهي ﻣﻘﺼﻮد ﻏﺎﺋﯽ اﻣﻮر‪ .‬واﺗﺴﻮن ﻓﻮرا ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻮدن ﻣﺎ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺻﺮﻓﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬واي‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ وﺟﻮد ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮدي ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺘﻤﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻏﻤﺒﺎري دارﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻬﺎر دﻟﭙﺬﯾﺮي را دارم« و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﻬﺎر دﻟﭙﺬﯾﺮي ﻧﻮشﺟﺎن ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﻼشﻫﺎي ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان دﯾﻨﺪار ﻣﺪرن ﻧﺸﺎن از ﺑﯿﭽﺎرﮔﯽ آﻧﻬﺎ دارد‪ ،‬و آﺷﮑﺎرا‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺻﺪاي ﭘﻮك‪ ‬ﺧﻮردن ﮐﻔﮕﯿﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﻪ‪ ‬دﯾﮓ را ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ وبﺳﺎﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺪﻋﯽ اراﺋﻪي ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از "داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺮﻧﺪهي ﺟﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑﻞ" ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺎم ﺷﺶ ﻧﻔﺮ‬ ‫را از ﻣﯿﺎن ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺑﺮﻧﺪهي ﺟﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑﻞ ذﮐﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ اﺻﻼ‬ ‫ﺟﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑﻞ ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ؛ و ﺗﺎزه دﺳﺖﮐﻢ در ﻣﻮرد ﯾﮑﯽﺷﺎن ﻣﻄﻤﺌﻦام ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﯽدﯾﻦ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻣﯽرود‪ .‬ﯾﮏ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻨﻈﻢﺗﺮ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻨﺠﺎﻣﯿﻦ ﺑﯿﺖ ﻫﺎﻻﻫﻤﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪» ،‬ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﻣﯿﺰان ﺑﯿﺪﯾﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻋﻠﻢ ﯾﺎ ادﺑﯿﺎت ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﺟﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑﻞ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ در ﻗﯿﺎس ﺑﺎ‬ ‫ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪٣٩‬‬

‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﮐﻪ ﻻرﺳﻮن و وﯾﺜﺎم اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و ﻣﺠﻠﻪي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﯿﭽﺮ در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٨‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ازﻣﯿﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻫﻤﮑﺎرانﺷﺎن ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻀﻮﯾﺖ در آﮐﺎدﻣﯽ ﻣﻠﯽ ﻋﻠﻮم آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ )ﻣﻌﺎدل ﻋﻀﻮﯾﺖ در اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻋﻠﻮم‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ( ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻔﺖ درﺻﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖدار ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎر آﺷﮑﺎر داﻧﺸﻤﻨﺪان‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ درﺳﺖ ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻣﺎر دﯾﻨﺪاري در ﮐﻠﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪي آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺑﯿﺶ از ‪ ٩٠‬درﺻﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ .‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻏﯿﺮﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻀﻮ آﮐﺎدﻣﯽ ﻣﻠﯽ‬ ‫ﻋﻠﻮم ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﯿﺎﻧﻪي اﯾﻦ ﻃﯿﻒ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻫﻢ دﯾﻨﺪاران‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ در اﻗﻠﯿﺖاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻠّﺖﺷﺎن ﮐﻤﺘﺮ و ﻧﺴﺒﺖﺷﺎن ﺣﺪود ‪ ۴٠‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ درﺳﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﻋﻮام آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ دﯾﻨﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﺴﺒﺖ دﯾﻨﺪاري در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان از ﻫﻤﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺷﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺎرض ﺣﺎد ﻣﯿﺎن دﯾﻨﺪاري ﻋﻮام‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﻧﺨﺒﮕﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮي آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﺮحﺗﺮﯾﻦ وبﺳﺎﯾﺖ ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﺎن "ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺳ‪‬ﻔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺶ"‪ ،‬در‬ ‫ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "آﮐﺎدﻣﯽ ﻣﻠﯽ ﻋﻠﻮم ﺗﺎ ﺑﻦ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﯽﺧﺪاﺳﺖ"‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﺮت ﭘﺎراﮔﺮاف ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬ ‫ﻧﺎﻣﻪي ﻻرﺳﻦ و وﯾﺜﺎم ﺑﻪ ﺳﺮدﺑﯿﺮ ﻧﯿﭽﺮ را ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫»در ﺣﯿﻦ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎﯾﻤﺎن‪ ،‬آﮐﺎدﻣﯽ ﻣﻠﯽ ﻋﻠﻮم ﺟﺰوهاي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺸﻮق آﻣﻮزش‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ در ﻣﺪارس ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻨﺶ ﻣﯿﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻋﻠﻤﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‬ ‫ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺰوه ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ "داﻧﺶ در ﻗﺒﺎل وﺟﻮد ﯾﺎ‬ ‫ﻋﺪم وﺟﻮد ﺧﺪا ﺑﯽﻃﺮف اﺳﺖ"‪ .‬ﺑﺮوس آﻟﺒﺮﺗﺰ‪ ،‬رﺋﯿﺲ آﮐﺎدﻣﯽ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪" :‬ﺑﺴﯿﺎري از اﻋﻀﺎي ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي آﮐﺎدﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻢ دﯾﻦدارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﻢ ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﯿﻠﯽﻫﺎﯾﺸﺎن زﯾﺴﺖ‬ ‫ﺷﻨﺎس ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ"‪ .‬ﺑﺮآورد ﻣﺎ ﺧﻼف اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪«.‬‬ ‫در ﺣﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺳﭙﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﮑﺎراﻧﻢ‪ ،‬آر‪.‬اﻟﯿﺰاﺑﺖ ﮐﻮرﻧﻮل و ﻣﺎﯾﮑﻞ اﺳﺘﯿﺮات‬ ‫در ﺣﺎل ﻧﮕﺎرش ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ درﺑﺎرهي ﻋﻘﺎﯾﺪ دﯾﻨﯽ اﻋﻀﺎي اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻋﻠﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ‬ ‫ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﺎن ﻟﻄﻒ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه دادهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽﺷﺎن را در اﯾﻨﺠﺎ ذﮐﺮ ﮐﻨﻢ‪ .‬آﻧﺎن روش اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﻣﻘﯿﺎس ﻟﯿﮑﺮﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﻤﻪي ‪ ١٠٧۴‬ﻋﻀﻮ اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ آدرس اﯾﻤﯿﻞ داﺷﺘﻪاﻧﺪ )ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻏﺎﻟﺐ اﻋﻀﺎ( ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و ‪ ٢٣‬درﺻﺪ ﭘﺎﺳﺦ دادهاﻧﺪ )ﮐﻪ آﻣﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﻮع‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺖ(‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽ ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻃﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖدار‬

‫‪٤٠‬‬

‫اﻋﺘﻘﺎد دارم ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﻮر اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬دﻋﺎﻫﺎ را ﻣﯽﺷﻨﻮد‪ ،‬ﺣﺴﺎب ﮔﻨﺎﻫﺎن و ﺑﺰهﻫﺎ را دارد و‬ ‫درﻣﻮردﺷﺎن داوري ﻣﯽﮐﻨﺪ« ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ اﻣﺘﯿﺎزي ﺑﯿﻦ ‪ ١‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﺎﻃﻊ )ﺗﺎ( ‪ ٧‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ اﺧﺘﺼﺎص دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻻرﺳﻦ و وﯾﺜﺎم اﻧﺪﮐﯽ‬ ‫دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻻرﺳﻦ و وﯾﺜﺎم ﻣﻘﯿﺎﺳﯽ ﺳﻪ اﻣﺘﯿﺎزي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از ﮔﺰارهﻫﺎ وﺿﻊ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ روﻧﺪ ﮐﻠﯽ ﻫﺮ دو ﭘﮋوﻫﺶ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻋﻀﺎي اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻠﯽ ﻋﻠﻮم آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻗﺎﻃﻌﯽ از‬ ‫اﻋﻀﺎي اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﯽﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٣.٣‬درﺻﺪ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﻣﻮاﻓﻖ وﺟﻮد ﺧﺪاﯾﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖدار‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﺰاره اﻣﺘﯿﺎز ‪ ٧‬داده ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ‪ ٧٨.٨‬درﺻﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ ﮔﺰاره‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ( ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آن اﻣﺘﯿﺎز ‪ ١‬داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ "ﻣﺆﻣﻦ" را ﮐﺴﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻣﺘﯿﺎز ‪ ۶‬ﯾﺎ ‪ ٧‬ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺰارهي ﻓﻮق ﺑﺪﻫﻨﺪ و"ﺑﯽدﯾﻦ" را ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺘﯿﺎز ‪ ١‬ﯾﺎ ‪ ٢‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﺰاره ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ٢١٣ ،‬ﺑﯽدﯾﻦ و ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪ ١٢‬ﻧﻔﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻻرﺳﻦ و وﯾﺜﺎم‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺑﯿﺖ ﻫﺎﻻﻫﻤﯽ و آرﮔﯿﻞ‪ ،‬ﮐﻮرﻧﻮل و‬ ‫اﺳﺘﯿﺮات ﻧﯿﺰ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎن ﺣﺘﯽ ﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﯿﺰﯾﮏداﻧﺎن ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ از داﻧﺸﻤﻨﺪان آﮐﺎدﻣﯽ ﻣﻠﯽ و اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬آﯾﺎ ﺷﻮاﻫﺪي ﻫﻢ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ در ﮐﻠﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺰد ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮدهﺗﺮﻫﺎ و ﺑﺎﻫﻮﺷﺘﺮﻫﺎ ﻓﺮاوانﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ درﺑﺎرهي راﺑﻄﻪي ﻣﯿﺎن‬ ‫دﯾﻨﺪاري و ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‪ ،‬ﯾﺎ راﺑﻄﻪي دﯾﻨﺪاري و ﺿﺮﯾﺐﻫﻮﺷﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﯾﮑﻞ‬

‫ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﻢ‪ :‬ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺧﺪا در ﻋﺼﺮ داﻧﺶ‪ 60‬ﭘﮋوﻫﺶ ﮔﺴﺘﺮدهاي را ﺷﺮح‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد او و ﻫﻤﮑﺎرش ﻓﺮاﻧﮏ ﺳﺎﻟﻮوي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺘﺮهاي ﺑﺮ روي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﺎن اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫ﺟﺎﻟﺐﺗﺮﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﮐﺸﻒ راﺑﻄﻪي ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯿﺎن دﯾﻨﺪاري و ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ اﻓﺮاد ﻣﻮرد‬ ‫آزﻣﻮن ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮدهﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل دﯾﻨﺪاريﺷﺎن ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﯾﻨﺪاري ﺑﺎ ﻋﻼﯾﻖ ﻋﻠﻤﯽ و ﻗﻮﯾﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ راﺑﻄﻪي ﻣﻌﮑﻮس داﺷﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻﯾﮏ از اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ راﺑﻄﻪي‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دﯾﻨﺪاري ﻓﺮد ﺑﺎ دﯾﻨﺪاري واﻟﺪﯾﻦاش ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺑﺮﻧﻤﯽاﻧﮕﯿﺰد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ را‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ ،‬درﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ از ﻫﺮ دوازده ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ واﻟﺪﯾﻦاش‬ ‫را ﮐﻨﺎر ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﻣﻮر را ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬ ‫ﻣﯽﺳﻨﺠﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ دﺷﻮار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اَﺑ‪‬ﺮﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﯿﻮهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ آن ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎﻻت ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﭼﺎپ ﺷﺪ درﺑﺎرهي ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ را ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي واﺣﺪي ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫‪How We Believe: The Search for God in an Age of Science, Michael Shermer‬‬

‫‪٦٠‬‬

‫‪٤١‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اَﺑ‪‬ﺮﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ درﻣﻮﺿﻮع راﺑﻄﻪي راﺑﻄﻪي دﯾﻨﺪاري و ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻮﺷﯽ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ ﺗﻮﺳﻂ‬

‫ﭘﺎول ﺑِﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٢‬در ﻣﺠﻠﻪي ﻣ‪‬ﻨﺴﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣ‪‬ﻨﺴﺎ اﻧﺠﻤﻦ اﻓﺮاد داراي ﺿﺮﯾﺐ‬ ‫ﻫﻮﺷﯽ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ ،‬و ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ در ﻣﻮرد اﻣﻮري ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﺮد آﻣﺪن‬

‫اﻋﻀﺎي اﯾﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑِﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ‪» :‬از ‪ ۴٣‬ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﮐﻪ از ‪ ١٩٢٧‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ‬ ‫درﺑﺎرهي راﺑﻄﻪي ﻣﯿﺎن ﺑﺎور دﯾﻨﯽ و ﻫﻮش و ﯾﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد‬ ‫راﺑﻄﻪاي ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﻫﻮش ﯾﺎ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻓﺮد ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل دﯾﻨﺪاري‬ ‫ﯾﺎ وﺟﻮد ﻫﺮ ﻧﻮع "اﯾﻤﺎن" در او ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﯾﮏ اَﺑ‪‬ﺮﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﻤﻮاره از ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺸﻤﻮل در آن ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮي دارد‪ .‬ﺧﻮب‬ ‫اﺳﺖ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﯿﺸﺮي درﺑﺎرهي ﮔﺮوهﻫﺎي‬ ‫ﻧﺨﺒﮕﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻋﻀﺎي دﯾﮕﺮ آﮐﺎدﻣﯽﻫﺎي ﻣﻠﯽ‪ ،‬و ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن ﺟﻮاﯾﺰ ﯾﺎ ﻧﺸﺎنﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮﺑﻞ‪ ،‬ﮐﺮاﻓﻮرد‪،‬‬ ‫ﻓﯿﻠﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻮﺗﻮ‪ ،‬ﮐﺎﺳﻤﻮس و ﻏﯿﺮه اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﯿﺪوارم وﯾﺮاﯾﺶﻫﺎي آﺗﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﯿﻦ دادهﻫﺎﯾﯽ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻣﻌﻘﻮل ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﻮﺟﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﻨﺪ و در‬ ‫اراﺋﻪي اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي دﯾﻨﺪاري‪ ،‬دﺳﺖﮐﻢ وﻗﺘﯽ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﻋﺎدتﺷﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﺳﺮوﺻﺪا راه اﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫دﯾﻦ آﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‬ ‫در ﻃﯽ ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ دوﺳﺘﻢ راﺑﺮت وﯾﻨﺴﺘﻮن درﺑﺎرهي ﺣﺲ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪاي‬ ‫ﮐﻪ ﺷﮕﻔﺘﯽﻫﺎي ﮐﯿﻬﺎن ﻧﺰد اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدم او را ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﯾﻬﻮدي ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻣﺘﺨﺼﺺ زﻧﺎن و زاﯾﻤﺎن اﺳﺖ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺖ او دﻗﯿﻘﺎً از ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺴﻢ‬ ‫ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﻢ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ اﺳﺖ و او واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ اﻣﺮ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎور ﻧﺪارد‪ .‬او ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﺷﺪ اﻣﺎ روي آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ درﻧﮓ ﮐﺮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺻﺮار ﻣﻦ‪ ،‬او اﻇﻬﺎر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪاش ﺑﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺋﯿﻦ ﯾﻬﻮدي ﻧﻈﺎم ﺧﻮﺑﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده و ﺑﻪ او در ﺷﮑﻞدﻫﯽ ﻣﻄﻠﻮب زﻧﺪﮔﯽاش ﮐﻤﮏ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎ اﯾﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي درﺳﺘﯽ ﻣﺪﻋﺎﻫﺎي ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﻬﻮدﯾﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫‪.‬روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺑﯽﺧﺪاي ﻓﺮاواﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﺧﻮد را ﯾﻬﻮدي ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺑﺮاز‬ ‫‪٦١‬‬

‫آﯾﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ و ﺷﻤﺎي ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺻﺮف اﯾﻨﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﻧﺎم ﺑﺰرﮔﯽ در داﻧﺶ ژﻧﺘﯿﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻋﻮب او ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻦ از داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﺪاﻧﻢ؟ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻪ! ﭘﺲ اﮔﺮ او ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﻄﻮر ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻫﺴﺖ؟ ﺧﻮد داوﮐﯿﻨﺰ ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺼﺪش از اﯾﻦ ﭘﺎﺗﮏ‪،‬‬ ‫ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﺳﻔﺴﻄﻪ ﺣﺮﯾﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﺧﻮدش در ﻫﻤﯿﻦ دام ﺑﯿﻮﻓﺘﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٤٢‬‬

‫وﻓﺎداري ﺑﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻣﺮدهﺷﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﮏ ﯾﻬﻮدي را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪي اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه را ﻧﺰد آﻟﺒﺮت اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬

‫اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﻪ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﺖ‪ 62‬ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح د‪‬ن د‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ 63‬ﺑﻪ »ﺑﺎور« ﺑﺎور دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﺎ اﺷﺘﯿﺎق ﻧﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻋﻠﻢ ﺑﺪون دﯾﻦ‬ ‫ﻋﻠﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬دﯾﻦ ﺑﺪون ﻋﻠﻢ ﮐﻮر اﺳﺖ«‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺒﺘﻪ آﻧﭽﻪ درﺑﺎرهي اﻋﺘﻘﺎدات‬ ‫دﯾﻨﯽ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ دروغ اﺳﺖ‪ .‬دروﻏﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ‬

‫ﺷﺨﺼﯿﺖدار‪ 64‬اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارم و ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻨﮑﺮ اﯾﻦ ﺑﯽ اﻋﺘﻘﺎديام ﻧﻤﯽﺷﻮم ﺑﻠﮑﻪ آن را آﺷﮑﺎرا ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ‬ ‫‪.‬اﮔﺮ ﺑﺎوري دارم ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را دﯾﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬آن ﺑﺎور ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺣﺲ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﯽﮐﺮانام در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ «.‬آﯾﺎ ﺳﺨﻨﺎن اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﺿﺪ و ﻧﻘﯿﺾ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؟ آﯾﺎ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺳﺨﻨﺎن او را ﭼﻨﺎن دﺳﺘﭽﯿﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺎﻣﯽ ﻫﺮ دو ﻃﺮف دﻋﻮا ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻧﻪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ از‬ ‫دﯾﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺘﻌﺎرف دﯾﻦ ﻓﺮق دارد‪ .‬در اداﻣﻪي ﺑﺤﺚ درﺑﺎرهي ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن دﯾﻦ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ از ﯾﮏ‬ ‫ﺳﻮ و دﯾﻦ اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ را ﭘﻨﺪارآﻟﻮد‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل دﯾﮕﺮ از اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻣﯽآورم ﺗﺎ درك ﺑﻬﺘﺮي از دﯾﻦ اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﯾﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﻋﻤﯿﻘﺎً ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﺟﻮر دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮاي ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﻘﺼﻮد ﯾﺎ ﻫﺪﻓﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺘﻮان اﻧﺴﺎﻧﻮار ﺷﻤﺮد‪ ،‬ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﻮدهام‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﻬﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻗﺼﯽ از آن دارﯾﻢ و ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫آدﻣﯽ را ﺳﺮﺷﺎر از ﺣﺲ ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺳﺎزد‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ اﺣﺴﺎس اﺻﯿﻞ دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ دﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﺪهي وﺟﻮد ﺧﺪاﯾﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ دار ﮐﺎﻣﻼ ﻏﺮﯾﺐ و ﺣﺘﯽ ﺑﺪوي ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ 65‬ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ از‬

‫ﺳﻨﺦ ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ از دﯾﻨﺪاران ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺧﻮد اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ درﺑﺎرة او داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٦٢‬‬

‫‪Patheistic‬‬ ‫‪Daniel Dennett‬‬ ‫‪٦٤‬‬ ‫‪Personal God‬‬ ‫‪٦٥‬‬ ‫ﻣﺘﮑﻠﻢ را ﺑﺮﮔﺮدان ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي اﺻﻄﻼح آﭘﻮﻟﻮژﯾﺴﺖ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺴﯿﺎر در ﻣﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﻣﯽداﻧﻢ‪ .‬آﭘﻮﻟﻮژﯾﺴﺖ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮﺟﯿﻪﮔﺮ‬ ‫‪٦٣‬‬

‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن دﯾﻦ در ﺣﻮزه ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪاي ﮐﻪ ﻫﺪﻓﺶ ﺗﻮﺟﯿﻪ و ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﺒﺎﻧﯽ اﺳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻼم و ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﮐﻼم ﻣﯽورزﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺘﮑﻠﻢ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﺎن ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ و ﻓﺨﺮ رازي اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٤٣‬‬

‫‪66‬در ﺳﺎل ‪ ١٩۴٠‬اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺸﻬﻮري ﻧﻮﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد را از اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪاش ﮐﻪ »ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖدار ﺑﺎور ﻧﺪارم« ﺷﺮح دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ او ﻣﻮﺟﺐ ﺳﯿﻠﯽ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﯾﻨﺪاران‬ ‫ﺳﺨﺖ ﮐﯿﺶ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ ﯾﻬﻮدي اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻃﻌﻦ ﻣﯽزدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﻪﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣ‪‬ﮑﺲ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ و دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺟﻊ اﺻﻠﯽ ﻣﻦ ﺑﺮاي ﻧﻘﻞ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ درﺑﺎرهي‬ ‫دﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺘﺎب ﻫﺴﺖ‪» .‬اﺳﻘﻒ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﮐﺎﻧﺰاسﺳﯿﺘﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺎي ﺗﺄﺳﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻣﺮدي‬ ‫از ﻧﮋاد ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ و آﻣﻮزهﻫﺎي آن‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﺑﺰرگ آن ﻧﮋاد را ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ روﺣﺎﻧﯿﻮن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‬ ‫ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺧﺪاﯾﯽ ﺟﺰ ﯾﮏ ﺧﺪاي ﺷﺨﺼﯿﺖدار وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪ ...‬اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻧﻤﯽداﻧﺪ درﺑﺎرهي ﭼﻪ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬او ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﺧﻄﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ رﻓﯿﻊ در ﯾﮏ ﺣﯿﻄﻪي‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ در ﻣﻮرد ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را دارﻧﺪ‪«.‬‬ ‫اﻧﮕﺎر دﯾﻦ ﯾﮏ ﺣﯿﻄﻪي ﺧﺎص اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان در آن ﻣﺪﻋﯽ ﺗﺨﺼﺺ ﺑﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺎي‬ ‫ﭼﻮن و ﭼﺮا ﻧﺪارد‪ .‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ روﺣﺎﻧﯿﻮن ﻓﺮﺷﺘﻪﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﮑﻞ و رﻧﮓ ﺑﺎل ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺗﺴﻠﻂ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دوي اﯾﻦ ﻋﺎﻟﯿﺠﻨﺎﺑﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ داﻧﺶ دﯾﻨﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬درﺑﺎرهي ﺳﺮﺷﺖ ﺧﺪا دﭼﺎر‬ ‫ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫وﮐﯿﻞ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﺗﺤﺎد ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﺎ ﻋﻤﯿﻘﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎراﺗﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ‪ ...‬و اﯾﺪهي ﺧﺪاي ﺷﺨﺼﯿﺖدار را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺨﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در ده ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻗﺪر اﻇﻬﺎرات ﺷﻤﺎ در ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮدن ﻣﺮدم ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺣﻖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن را از آﻟﻤﺎن ﺑﯿﺮون راﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﺬﯾﺮش ﺣﻖ آزادي‬ ‫ﺑﯿﺎن ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﻇﻬﺎرات ﺷﻤﺎ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺸﺂت ﺗﻔﺮﻗﻪ در آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ‪ «.‬ﯾﮏ‬ ‫ﺧﺎﺧﺎم ﻧﯿﻮﯾﻮرﮐﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﺑﯽﺷﺒﻬﻪ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻈﺮات دﯾﻨﯽاش در‬ ‫ﺗﻌﺎرض ﺗﺎم ﺑﺎ ﯾﻬﻮدﯾﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪«.‬‬ ‫رﺋﯿﺲ ﯾﮏ اﺟﺘﻤﺎع دﯾﻨﯽ در ﻧﯿﻮﺟﺮزي ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪاي ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﺿﻌﻒ ذﻫﻦ‬ ‫ﻣﺬﻫﺒﯽ را ﻋﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﺑﺎر ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﯽارزد‪:‬‬

‫»دﮐﺘﺮ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺮاي آﻣﻮزهﻫﺎﯾﺘﺎن اﺣﺘﺮام ﻗﺎﺋﻠﯿﻢ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰي را‬

‫ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ روﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻠﺴﮑﻮپ ﯾﺎ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻧﻪ در‬ ‫‪٦٦‬‬

‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺣﮑﯿﻤﺎن اﯾﺮاﻧﯽ – ﻣﺜﻼ ﻓﺮدوﺳﯽ – ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﻠﺨﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در زﻣﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬دﯾﻨﺪاران و ﮐﯿﺸﺒﺎﻧﺎن ﻫﺮﭼﻪ‬

‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺿﺪﺷﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد و آﺛﺎرﺷﺎن را از ﺻﺤﻨﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﭘﺎك ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎ و ﺳﺪه ﻫﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺸﺎن ﮐﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ ﺷﺎن ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺎدره‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺷﺪﻧﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪٤٤‬‬

‫اﻧﺪﯾﺸﻪ ﯾﺎ ﻋﻮاﻃﻒ آدﻣﯽ ﺟﺎي دارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﺎ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﻐﺰ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬دﯾﻦ‬

‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﻫﺮ اﻧﺴﺎن اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪي ﺷﺎﯾﺪ زﻣﺎﻧﯽ درﺑﺎرة دﯾﻦ دﭼﺎر ﺷﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪.‬اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﻣﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﺘﻼﻃﻢ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ ﻫﺮﮔﺰ از اﯾﻦ ﺧﺒﻂ ﻣﻌﻨﻮي ام ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺳﺨﻦ‬

‫ﻧﮕﻔﺘﻪام ﻫﺮاﺳﯿﺪهام ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻇﻬﺎرات ﺷﮏآﻟﻮد زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ و اﻣﯿﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻫﻤﮕﻨﺎﻧﻢ را ﻣﺨﺪوش‬

‫ﺳﺎزم؛ ﭼﻮن ﺑﺎ آن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﻮاﻓﻖام ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ درون ﻫﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﯾﻤﺎن دﯾﮕﺮان را زاﯾﻞ ﮐﻨﺪ‬

‫رﮔﻪاي از ﺧﺒﺎﺛﺖ ﻫﺴﺖ ‪ ...‬دﮐﺘﺮ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺳﺨﻨﺎن ﺷﻤﺎ ﺳﻮءﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺎﻫﺪ‬

‫ﺳﺨﻨﺎن ﻟﻄﯿﻒﺗﺮي از ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﺜﯿﺮي از آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﺎن از ﻣﺒﺎﻫﺎت ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﻌﻮف ﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﻋﺠﺐ ﻧﺎﻣﻪي ﻓﺎﺷﮕﻮي وﯾﺮاﻧﮕﺮي! ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪاش ﭼﮑﯿﺪهي ﺑ‪‬ﺰدﻟﯽ ﻓﮑﺮي و اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪي ﮐﻤﺘﺮ ذﻟﯿﻼﻧﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺰار اﻧﺠﻤﻨﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ در اوﮐﻼﻫﺎﻣﺎ ﻧﮕﺎﺷﺖ‪:‬‬

‫»ﭘﺮوﻓﺴﻮر اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﺷﻤﺎ را ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ‬

‫ﺧﺪا و ﻓﺮزﻧﺪش ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ را رﻫﺎ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ را دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪاي ﻣﺮدﻣﺎن‬

‫اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻣﺪهاﯾﺪ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد ﻫﺮﭼﻪ در ﺗﻮان‬

‫داﺷﺘﻪام ﺑﺮاي ﺗﺒﺮّك اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮐﻮﺷﯿﺪهام‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺷﻤﺎ ﺳﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ از دﻫﺎن ﮐﻔﺮﮔﻮيﺗﺎن‬ ‫ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪي رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻋﺎﺷﻖ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﮐﻪ در ﻣﺤﻮ ﯾﻬﻮديﺳﺘﯿﺰي ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﭘﻨﺒﻪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﭘﺮوﻓﺴﻮر اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﯽدرﻧﮓ ﭘﺎﺳﺦ ﺷﻤﺎ را ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣﻐﻠﻮط‬ ‫و دﯾﻮاﻧﻪوار ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮد را ﺑﺮدارﯾﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن آﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ از آن آﻣﺪهاﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎ دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﺪ از‬

‫زاﯾﻞ ﮐﺮدن اﯾﻤﺎن ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﭘﺲ از ﻓﺮار از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎدريﺗﺎن ﺧﻮﺷﺎﻣﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ«‬

‫ﻧﮑﺘﻪاي ﮐﻪ ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﻧﺎﻗﺪان ﺧﺪاﺑﺎور در آن ﻣﺤﻖ ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ از ﺳﻨﺦ آﻧﺎن ﻧﺒﻮد‬ ‫‪.‬او ﺑﻪ ﮐﺮّات از اﯾﻨﮑﻪ او را ﺧﺪاﺑﺎور ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ ﺑﺮآﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻟﺘﺮ‬ ‫و دﯾﺪرو دﺋﯿﺴﺖ ﺑﻮد؟ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ او ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﭙﯿﻨﻮزا‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪاش را ﺗﺤﺴﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬وﺣﺪت وﺟﻮدي‬ ‫ﻫﻤﻪ‪-‬ﺧﺪااﻧﮕﺎر‬

‫‪67‬‬

‫ﺑﻮد؟ ﭼﻮن ﻣﯽﮔﻔﺖ »ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاي اﺳﭙﯿﻨﻮزا ﺑﺎور دارم‪ .‬ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﻧﻈﻢ‬

‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿﮏ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ آﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ دﻟﻤﺸﻐﻮل ﺗﻘﺪﯾﺮ و اﻋﻤﺎل آدﻣﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﯽ واژﮔﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺧﺪاﺑﺎوران ﺑﻪ وﺟﻮد ﻫﻮﺷﯽ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن در روز ازل‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻫﻤﯿﻦ دور و ﺑﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﺨﻠﻮﻗﺎتاش ﻧﻈﺎرت و در‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻧﻬﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺧﺪاﺑﺎور ﮐﺎﻣﻼ در اﻣﻮر آدﻣﯿﺎن دﺧﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬او‬ ‫دﻋﺎﻫﺎ را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﯾﺎ ﺳﺰا ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻌﺠﺰه در اﻣﻮر ﺟﻬﺎن دﺳﺖ ﻣﯽﺑﺮد؛‬ ‫‪Pantheist‬‬

‫‪٦٧‬‬

‫‪٤٥‬‬

‫ﺣﺴﺎب اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ را دارد‪ ،‬و ﻣﯽداﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﮐ‪‬ﯽ ﺑﺪانﻫﺎ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎزﯾﺪ )ﯾﺎ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد اﻧﺠﺎم ﺷﺎن‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ(‪.‬‬

‫د‪‬ﺋﯿﺴﺖ‪68‬ﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﯾﮏ ﻫﻮش ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮآﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻫﻮﺷﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﮐﯿﻬﺎن را وﺿﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﺪاي دﺋﯿﺴﺖﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ در‬ ‫اﻣﻮر ﺟﺎري ﺟﻬﺎن ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻫﯿﭻ ﻋﻼﻗﻪي ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ اﻣﻮر ﺑﺸﺮي ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﻪ‪-‬ﺧﺪااﻧﮕﺎر اﺻﻼً‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﻪ ﺧﺪاي ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ واژهي ﺧﺪا را ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﺟﻨﺒﻪي ﻣﻌﻨﻮي ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﯾﺎ‬ ‫ﮐﯿﻬﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻣﻮر ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻓﺮق دﺋﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاي دﺋﯿﺴﺘﯽ دﻋﺎﻫﺎ را اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻨﺎﻫﺎن و اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﻧﺪارد؛ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﻤﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ و ﺑﺎ ﻣﻌﺠﺰات ﺑﻮﻟﻬﻮﺳﺎﻧﻪ در ﮐﺎر ﺟﻬﺎن ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﻓﺮق دﺋﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﭘﺎنﺗﺌﯿﺴﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاي دﺋﯿﺴﺖﻫﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻫﻮش ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻼف ﺧﺪاي‬ ‫ﭘﺎنﺗﺌﯿﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺮادف اﺳﺘﻌﺎري ﯾﺎ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪاي ﺑﺮاي ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﯾﺎ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺎنﺗﺌﯿﺴﻢ‪ ،‬ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﺟﻼزده اﺳﺖ؛‬

‫دﺋﯿﺴﻢ‪ ،69‬ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ رﻧﮓ و رو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮت ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻼت ﻗﺼﺎر اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﺧﺪا ﻇﺮﯾﻒ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺪاﻧﺪﯾﺶ ﻧﯿﺴﺖ«‬ ‫ﯾﺎ »ﺧﺪا ﺗﺎس ﻧﻤﯽرﯾﺰد« ﯾﺎ »آﯾﺎ ﺧﺪا در آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ داﺷﺖ؟« ﭘﺎنﺗﺌﯿﺴﺘﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ دﺋﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻪ ﺧﺪاﺑﺎوراﻧﻪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪا ﺗﺎس ﻧﻤﯽرﯾﺰد را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮐﺘﺮهاي ﺑﻮدن‬ ‫در ذات اﻣﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎي آﯾﺎ ﺧﺪا در آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ داﺷﺖ؟ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮي آﻏﺎز ﺷﻮد؟ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ "ﺧﺪا" را ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺳﺘﻌﺎري و ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫‪٦٨‬‬

‫‪Deist‬‬ ‫‪ ٦٩‬دﺋﯿﺴﻢ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ اﺻﻄﻼح در واﻗﻊ ﯾﮏ ﺑﺎزي ﺑﺎ واژه ﺗﺌﯿﺴﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ در زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ دﺋﯿﺴﻢ ﯾﺎ‬ ‫ﺧﺪاﺑﺎوري ﺧﺮدﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻧﺨﺴﺖ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺧﺮدﮔﺮا ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻨﮓ و ﻋﺎر ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮﻧﺪ‪ ،‬از‬ ‫دﺳﺖ ﺧﺮاﻓﺎت دﯾﻦ رﻫﺎ ﺷﺪه و آزاداﻧﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎن ﻻك‪ ،‬دﯾﻮﯾﺪ ﻫﯿﻮم و وﻟﺘﺮ ﺳﺮﺷﻨﺎسﺗﺮﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان دﺋﯿﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪا ﺑﺎ ﮐﺸﻒ ﺑﺰرگ داروﯾﻦ و اوجﮔﯿﺮي ﻣﺎﺗﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ ﻣﺎرﮐﺲ و ﻫﻮاداراﻧﺶ‪ ،‬دﺋﯿﺴﻢ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن و‬ ‫روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺑﻌﺪي ﺟﺴﻮراﻧﻪﺗﺮ ﭘﻨﺒﻪ ﺧﺪا و آﻓﺮﯾﻨﺶ و دﯾﻦ را ﯾﮑﺴﺮه زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﻫﻨﻮز ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد ﺧﺪا را رد ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ‬

‫ﺧﺮدﮔﺮا ﺑﻮده و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي وراي ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ را ﺑﺎور ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬دﺋﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﺧﺪاﺷﻨﺎس ﺑﯽدﯾﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ ﺷﺪﯾﺪا ﺑﺎ دﺋﯿﺴﻢ ﻣﺸﮑﻞ دارد و‬ ‫ﺗﻼش دارد ﭘﺎنﺗﺌﯿﺴﻢ )ﻫﻤﻪ ﺧﺪااﻧﮕﺎري( و ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﻢ )ﻃﺒﯿﻌﺖ ﮔﺮاﯾﯽ( را ﻫﻢﭘﯿﻤﺎن آﺗﺌﯿﺴﻢ )ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ( و در ﺑﺮاﺑﺮ دﺋﯿﺴﻢ و ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل‬

‫در ﻣﯿﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻋﻤﻼ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﯿﺎن دﺋﯿﺴﻢ‪ ،‬ﭘﺎنﺗﺌﯿﺴﻢ و ﻧﺎﺗﻮراﻟﯿﺴﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻫﻤﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﺿﺪﯾﺖ دارﻧﺪ وﻟﯽ‬ ‫ﻫﯿﭻﮐﺪام ﺗﻼش ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺮاي دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻬﮕﺎه ﻧﺎم ﺧﺪا را در ﻧﻮﺷﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎر ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ آﺗﺌﯿﺴﺖﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﻧﯿﭽﻪ‬ ‫ﯾﺎ ﻫﻤﯿﻦ داوﮐﯿﻨﺰ را ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺘﯿﺰيﺷﺎن ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٤٦‬‬

‫ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر‪ ،‬و ﻧﯿﺰ اﻏﻠﺐ ﻓﯿﺰﯾﮑﺪانﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن اﺳﺘﻌﺎري دﯾﻨﯽ‬

‫ﻣﯽﻟﻐﺰﻧﺪ‪ 70.‬ﭘﻞ دﯾﻮﯾﺰ در ﮐﺘﺎب ذﻫﻦ ﺧﺪا ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ‪-‬ﺧﺪااﻧﮕﺎري اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ و ﻧﻮﻋﯽ دﺋﯿﺴﻢ ﻣﺒﻬﻢ در ﻧﻮﺳﺎن‬ ‫اﺳﺖ – ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪاﺷﺖ آن ﺟﺎﯾﺰهي ﺗﻤﭙﻠﺘﻮن را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎﯾﺰه ﻣﺒﻠﻎ ﻫﻨﮕﻔﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻨﯿﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘﻮن اﻫﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﺣﺮﻓﻬﺎي دﻟﭙﺴﻨﺪي‬ ‫درﺑﺎرهي دﯾﻦ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺎرل ﺳﺎﮔﺎن اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﻌﻨﺎي "ﺧﺪا" اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ‬

‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪاﯾﯽ از ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻃﻔﯽ راﺿﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ ‪ ...‬دﻋﺎ ﮐﺮدن ﺑﻪ درﮔﺎه ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮاﻧﺶ ﭼﻨﺪان ﮐﺎر ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪«.‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺎﻟﯿﺠﻨﺎب دﮐﺘﺮ ﻓﻮﻟﺘﻮن ﺟﯽ ‪.‬ﺷﯿﻦ‪ ،‬اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪي‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺳﺎﮔﺎن را ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬او در دﻫﻪي ‪ ۴٠‬در ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﻤﻠﻪي ﺗﻨﺪ و ﺗﯿﺰش ﺑﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﮑﺎر ﺧﺪاي ﺷﺨﺼﯿﺖدار‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻃﻌﻨﻪ آﻣﯿﺰ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد‬ ‫را وﻗﻒ ﮐﻬﮑﺸﺎن راه ﺷﯿﺮي ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﻣﻦ آرزو دارم ﮐﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏدانﻫﺎ از ﮐﺎرﺑﺮد واژهي ﺧﺪا ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﺎص اﺳﺘﻌﺎري ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﺧﺪاي اﺳﺘﻌﺎري ﯾﺎ وﺣﺪت وﺟﻮديِ ﻓﯿﺰﯾﮏداﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاي ﻣﺪاﺧﻠﻪﺟﻮ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰهﭘﺮداز‪ ،‬ﻓﮑﺮﺧﻮان‪،‬‬

‫ﺳﺰادﻫﻨﺪهي ﮔﻨﺎﻫﺎن‪ ،‬و اﺟﺎﺑﺖﮐﻨﻨﺪهي دﻋﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،71‬ﮐﺸﯿﺸﺎن و آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ و‬

‫از زﻣﯿﻦ ﺗﺎ آﺳﻤﺎن ﻓﺮق دارد‪ 72.‬ﺧﻠﻂ ﻋﻤﺪي اﯾﻦ دو ﻣﻔﻬﻮم‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺪاق ﺑﺎرز ﺧﯿﺎﻧﺖ روﺷﻨﻔﮑﺮي‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٧٠‬‬

‫ﺑﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺰاره اﮐﻨﻮن ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﺑﺠﺎ ﺟﻠﻮه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ در واﭘﺴﯿﻦ اﺛﺮ ﺧﻮد ﮐﺎﻣﻼ ﭘﻨﺒﻪ ﺧﺪا را زد‪ .‬و دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﺒﮑﻪ ‪4‬‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ رﯾﺸﻪي ﻫﻤﻪي ﺷﺮﻫﺎ از داوﮐﯿﻨﺰ را ﭘﺨﺶ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي وﯾﮋهاي ﺑﻪ اﻧﮑﺎر ﺧﺪا از ﺳﻮي ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ اﺧﺘﺼﺎص داد و دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﺎن آﻟﯿﺴﺘﺮ‬ ‫ﻣﮏﮔﺮاث ﮐﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺘﻘﺪ داوﮐﯿﻨﺰ اﺳﺖ را دﻋﻮت ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﺒﺎر ﻫﺎوﮐﯿﻨﮓ را رد ﮐﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٧١‬‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن در ﺗﺮﺟﻤﻪ ‪ Old Testament‬و ‪ New Testament‬ﺑﻪ دﺷﻮاري ﺑﺮﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﺟﺮا اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﺎن‬

‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻨﺎﺑﺮ ﯾﮏ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﯾﻬﻮدﯾﺎن را "ﺗﻮرات" و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن را "اﻧﺠﯿﻞ" ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﺘﺎ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﺑﯿﭽﺎره ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺪ "ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ" ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﯾﻬﻮدﯾﺎن و "ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ" ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫درﺳﺘﯽ را ﻓﺪاي ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺮده و ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺑﺎﻻ را ﺑﻪ ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ! ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺗﻮرات ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 5‬ﮐﺘﺎب از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﭘﺮﺷﻤﺎر ﻣﻘﺪس ﯾﻬﻮد‬

‫اﺳﺖ و اﻧﺠﯿﻠﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ 4‬ﮐﺘﺎب ﮐﻪ از ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﯿﺢ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺳﭙﺲ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻘﺪس دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻘﺪس ﯾﻬﻮد و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﻤﻮع ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﻋﻬﺪ دﯾﺪ‪ Bible ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ "ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس" ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب ﻫﻢ در اﯾﻨﺠﺎ ره ﺑﻪ ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻪ و ‪ Bible‬را ﺑﻪ اﻧﺠﯿﻞ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده! ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ اﺻﻼﺣﺶ ﮐﺮدم‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٧٢‬دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻣﺼﺎدﯾﻘﯽ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﯽآورد‪ ،‬دﺋﯿﺴﻢ ﻫﯿﭻ ﺗﻔﺎوت ﺑﻨﯿﺎدﯾﻨﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ‪-‬ﺧﺪاﭘﻨﺪاري و ﻃﺒﯿﻌﺖ ﮔﺮاﯾﯽ ﻧﺪارد و ﯾﮏ ﻣﻮرد‬ ‫دﺋﯿﺴﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ آن ﻣﯿﭙﺮدازد ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٤٧‬‬

‫اﺣﺘﺮام ﺑﻪ دﯾﻦ‬

‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا‪ ،‬رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺧﺪاي اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ و دﯾﮕﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان روﺷﻨﮕﺮي ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ‬

‫ﻗﺒﻞ ﻧﺎم ﺑﺮدم ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﻦ اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ را از ﺣﯿﻄﻪي ﺑﺤﺚ ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارم‪ :‬دﯾﺪﮔﺎه‬ ‫اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ اﺛﺒﺎت ﺷﺪهاي ﺑﺮاي اﺑﻬﺎمزاﯾﯽ دارد‪ .‬در اداﻣﻪي اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ درﺑﺎرة ﺧﺪاﯾﮕﺎن‬

‫ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎن ﻧﺰد ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﯾﻬﻮه‪ ،‬ﺧﺪاي ﻋﻬﺪ‬ ‫ﻋﺘﯿﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ زودي ﺳﺮ وﻗﺖ اﯾﻦ ﺟﻨﺎب ﺧﻮاﻫﻢ آﻣﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﭘﯿﺶ از ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮي ﺑﭙﺮدازم ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﮐﻞ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮ ﻣﯽآﺷﻮﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺳﺨﻦ از آداب ﻣﻌﺎﺷﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺬﻫﺒﯽ از‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺨﻨﺎﻧﻢ آزرده ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﻣﺘﻦ را ﻓﺎﻗﺪ اﺣﺘﺮام ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ اﺣﺴﺎس آزردﮔﯽ آﻧﺎن را از اداﻣﻪي ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻨﺼﺮف ﮐﻨﺪ ﻣﺎﯾﻪي ﺗﺄﺳﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻣﻮﺿﻮع را از ﻫﻤﯿﻦ اﺑﺘﺪا روﺷﻦ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻓﺮض ﻫﻤﻪﺟﺎﮔﺴﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﮕﺎن – از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯽدﯾﻨﺎن –آن را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺘﻌﺪ رﻧﺠﺶ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ دﯾﻮار ﺑﺲ ﺿﺨﯿﻢِ‬ ‫اﺣﺘﺮام ﺻﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﺣﺘﺮاﻣﯽ از ﺳﻨﺨﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ آن اﺣﺘﺮام ﻋﺎدي ﮐﻪ از ﻫﺮ آدﻣﯽ در ﻗﺒﺎل ﻋﻘﺎﯾﺪ‬ ‫دﯾﮕﺮان اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود‪ .‬داﮔﻼس آداﻣﺰ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را اﻧﺪﮐﯽ ﭘﯿﺶ از ﻣﺮگاش در ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻓﯽاﻟﺒﺪاﻫﻪ‬ ‫در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﺷﯿﻮاﯾﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ از ﺗﮑﺮار آن ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮم‪: 73‬‬

‫»دﯾﻦ اﯾﺪهﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ در ﺑﻄﻦ ﺧﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻘﺪﺳﺎت‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺤﺮﻣﺎت ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫و ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻘﺪس و ﻣﺤﺮم ﺑﻮدن ﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺣﺮف ﺑﺪ در ﻣﻮرد اﯾﻦ اﯾﺪهﻫﺎ ﯾﺎ‬ ‫اﻧﮕﺎرهﻫﺎ ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ! ﭼﺮا ﻧﺒﺎﯾﺪ؟ ﭼﻮن ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺣﺰﺑﯽ رأي دﻫﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ آن ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ او اﻧﺘﻘﺎد ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽ آن ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮﻧﺠﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻢ ﯾﺎ زﯾﺎد ﺷﻮد ﺷﻤﺎ آزادﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮش را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ "ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪﻫﺎ ﭼﺮاﻏﯽ روﺷﻦ ﮐﻨﻢ"‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ "ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎدﺗﺎن اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارم"‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮ ﯾﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎر‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮريﺧﻮاه‬

‫‪ ٧٣‬اﺧﻼق داوﮐﯿﻨﺰ در ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ اﺣﺘﺮام ﻣﻮﻟﻔﺎن و ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﮐﺮدن از آﻧﺎن و ﺳﭙﺎﺳﺪاري ﻣﺪام از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آﻧﺎن ﭼﯿﺰي آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮐﺎﻣﻼ اﻟﮕﻮﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺨﻦ از اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ دﺳﺘﺎوردﻫﺎ و ﺟﻤﻼت زرﯾﻦ دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﮐﺎري ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري در ﻣﺤﯿﻂ آﮐﺎدﻣﯿﮏ ﻏﺮب ﻣﺤﺎل ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ او در ﻫﺮ ﭘﺎراﮔﺮاف از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و ﻣﻘﺎﻻت و‬ ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﺶ دﺳﺘﮑﻢ ﯾﮑﺒﺎر ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل و ﯾﺎدﮐﺮد از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان دﯾﮕﺮ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺘﻮدﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٤٨‬‬

‫ﯾﺎ دﻣﻮﮐﺮات‪ ،‬اﯾﻦ ﯾﺎ آن ﻣﺪل اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﮑﯿﻨﺘﺎش ﺑﻪ ﺟﺎي وﯾﻨﺪوز ﻣﺠﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ داﺷﺘﻦ ﻋﻘﺎﯾﺪي در‬ ‫ﻣﻮرد آﻏﺎز ﺟﻬﺎن‪ ،‬درﺑﺎرهي ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻧﻪ؟ ‪...‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻣﻘﺪﺳﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ‪ ...‬ﻣﺎ ﻋﺎدت ﮐﺮدهاﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﺪهﻫﺎي دﯾﻨﯽ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ اﻣﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ رﯾﭽﺎرد )داوﮐﯿﻨﺰ( ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ﭼﻪ ﺑﻠﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد! ﺗﺎ ﺑﺤﺚ دﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﻫﻤﻪ از ﮐﻮره در ﻣﯽروﻧﺪ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ‬ ‫درﺑﺎرهي اﻣﻮر دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﻣﺘﻨﺎع از ﺑﺤﺚ آزاد‬ ‫درﺑﺎرهي ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت دﯾﻨﯽ ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﯾﮏ ﺟﻮرﻫﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﺧﻮدﻣﺎن ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎب ﺑﺤﺚ از دﯾﻦ را ﮔﺸﻮد‪«.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز از اﺣﺘﺮام ﭘﺮﻧﺨﻮت ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺎ )ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ( ﺑﻪ دﯾﻦ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫دارد‪ :‬ﺗﺎﮐﻨﻮن آﺳﺎنﺗﺮﯾﻦ راه ﻓﺮار از ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‬ ‫‪.‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ رﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﯾﮏ ﻓﯿﻠﺴﻮف اﺧﻼق ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺰ دﮐﺘﺮايﺗﺎن در ﺑﺎب ﺷﺮ ﺑﻮدن‬ ‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰه ﺑﺮده ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﯿﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﻈﺎم وﻇﯿﻔﻪ را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻋﺬر‬ ‫ﻋﻘﻠﯽ دارﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﯿﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از واﻟﺪﯾﻦﺗﺎن ﯾﺎ ﻫﺮدو ﮐﻮﯾﮑﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﺎرﺗﺎن ﻣﺜﻞ آب‬ ‫ﺧﻮردن راه ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬و ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر در ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﯽ و ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﺬﻫﺐ ﮐﻮﯾﮑﺮ‪،‬‬ ‫ﺧﺎم و ﺑﯽ اﻃﻼع ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬در ﺳﻮﯾﻪي دﯾﮕﺮ ﻃﯿﻒ ﺻﻠﺢﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬اﮐﺮاه ﺑﺰدﻻﻧﻪ در اﻃﻼق ﻧﺎمﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺟﻮ را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪ .‬در اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎنﻫﺎ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺎمﻫﺎي "ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﯾﺎن" و "وﻓﺎداران" )ﺑﻪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ( ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺧﻮد واژهي "ﻣﺬاﻫﺐ " را ﺑﺪل ﺑﻪ‬ ‫"اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت" ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﭘﯽ اﺷﻐﺎال آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪-‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻋﺮاق‪ ،‬از "ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت‬ ‫"ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺗﺎ وﺧﺎﻣﺖ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﯿﻌﻪ و ﺳﻨﯽ را ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺪال‬ ‫آﺷﮑﺎرا ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺳﺮﺗﯿﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪﯾﭙﻨﺪﻧﺖ ‪ ٢٠‬ﻣ‪‬ﯽ ‪ ٢٠٠۶‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ آن را‬ ‫"ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻗﻮﻣﯽ" ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ "ﻗﻮﻣﯽ" ﻫﻢ در اﯾﻦ ﺑﺎﻓﺖ ﯾﮏ ﻧﺤﻮ دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي‬ ‫"ﻣﺬﻫﺒﯽ" اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﺎ در ﻋﺮاق ﺷﺎﻫﺪﯾﻢ ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﯾﻮﮔﺴﻼوي ﺳﺎﺑﻖ ﻧﯿﺰ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ "‬ ‫ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻗﻮﻣﯽ" ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي "ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻣﺬﻫﺒﯽ" ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺻﺮبﻫﺎي ارﺗﺪﮐﺲ‪،‬‬ ‫ﮐﺮواتﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮﺳﻨﯿﺎﯾﯽ ﻣﺸﻐﻮل آن ﭘﺎﮐﺴﺎزيﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪74‬‬

‫‪ 74‬ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﯾﮑﯽ ﭘﻨﺪاﻧﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﯾﻮﮔﺴﻼوي ﮐﻪ دﻫﻪﻫﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻻﺋﯿﮏ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده ﻧﺎﺑﺠﺎﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺮاق ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﯿﻌﻪ و ﺳﻨﯽ‬ ‫اﺻﻼ ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻗﻮﻣﯿﺖ ﻧﺪارد و ﮐﺸﺘﺎرﻫﺎي ﻋﺮاق و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﮔﺮ ‪ 100‬درﺻﺪ ﻣﺬﻫﺒﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ 90 ،‬درﺻﺪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﯽ ﺗﺮدﯾﺪ ﺻﺮبﻫﺎي ﻣﺜﻼ ارﺗﺪوﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮ ﺿﺪ آﻟﺒﺎﻧﯿﺎﯾﯽﺗﺒﺎرﻫﺎ و ﮐﺮواتﻫﺎ دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع از ﺑ‪‬ﻌﺪ دﯾﻨﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ داﺳﺘﺎن ﺗﺮاژﯾﮏ ﻧﺴﻞﮐﺸﯽ ﻗﻮﻣﯽ در آﺳﯿﺎي ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻗﻔﻘﺎز ﻫﻢ در دﻫﻪ ‪ 90‬روي داد و آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﻮﻣﯿﺖ ارﻣﻨﯽ و‬

‫‪٤٩‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دﯾﻦ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﺟﺎ ﺑﺤﺜﯽ درﺑﺎرهي اﺧﻼﻗﯿﺎت‬ ‫ﺟﻨﺴﯽ ﯾﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زادووﻟﺪ در ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺷﺮط ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ ﮐﻪ رﻫﺒﺮان ﮔﺮوهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫ﻣﺬﻫﺒﯽ در ﮐﻤﯿﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎﻧﻔﻮذ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ در ﻣﯿﺰﮔﺮدﻫﺎي رادﯾﻮﯾﯽ ﯾﺎ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪.‬ﻣﻘﺼﻮدم اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ورود اﯾﻦ ﺳﻨﺦ را ﻣﻨﻊ ﯾﺎ ﻧﻈﺮاﺗﺸﺎن را ﺳﺎﻧﺴﻮر ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺎ‬ ‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ درﮔﺎه آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮد؟ ﻣﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻬﺎرﺗﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﯿﺎس ﺑﺎ‪ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺧﻼق ﯾﺎ‬ ‫وﮐﻼي ﻣﺘﺨﺼﺺ در اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ ﭘﺰﺷﮑﺎن دارﻧﺪ؟ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮي از ﻣﺰﯾﺖ ﺧﺎص ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن‬ ‫ﺑﺮاي دﯾﻦ اﺷﺎره ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ‪ ٢١‬ﻓﻮرﯾﻪي ‪ ٢٠٠۶‬دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺣﮑﻢ داد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﺮﻗﻪي‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ در ﻧﯿﻮﻣﮑﺰﯾﮑﻮ ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﻤﻮل ﻗﺎﻧﻮن ﺿﺪ ﻣﺼﺮف داروﻫﺎي ﺗﻮﻫﻢزا ﻣﺴﺘﺜﻨﺎ ﺷﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﮕﺎن ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪن ﭼﺎي‬ ‫ﻫﻮاﺳﮑﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎوي داروي ﺗﻮﻫﻢ زا و ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دي ﻣﺘﯿﻞ ﺗﺮﯾﻤﭙﺘﺎﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ درك ﺧﺪا ﻧﺎﺋﻞ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دارو دركﺷﺎن را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻫﯿﭻ ﺷﺎﻫﺪي‬ ‫اراﺋﻪ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺴﯿﺎري ﻫﺴﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮف ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺴﮑﯿﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﻮع و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺳﺮﻃﺎﻧﯽﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﺷﯿﻤﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎن دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ در ﺳﺎل ‪٢٠٠۵‬‬ ‫رأي داد ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺻﺪ درﻣﺎﻧﯽ از ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺸﻤﻮل ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﻀﺎﯾﯽ‬ ‫ﻓﺪرال ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺧﺎل ﺑﺮﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﮔﺮ اﻋﻀﺎي ﯾﮏ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻨﺮي ﻧﺰد‬ ‫دادﮔﺎه ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ "ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ" ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ درك ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎي اﻣﭙﺮﺳﯿﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﯾﺎ ﺳﻮرآﻟﯿﺴﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫داروﻫﺎي ﺗﻮﻫﻢزا ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻧﯿﺎزي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ‬ ‫دادﮔﺎه ﻣﻤﻠﮑﺖ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺪرت دﯾﻦ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ ﻃﻠﺴﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻔﺪه ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‪ ،‬ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﻪي ﺳﯽ وﺷﺶ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠﻠﻪي‬ ‫ﻧﯿﻮاﺳﺘﯿﺘﺰﻣ‪‬ﻦ ﻣﻄﻠﺒﯽ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي ﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آن زﻣﺎن ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﺘﻮاي ﻗﺘﻞ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ از اﺑﺮاز "ﻫﻤﺪﻟﯽ" رﻫﺒﺮان ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﺣﺘﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺳﮑﻮﻻرﻫﺎي ﻣﺘﻨﻔّﺬ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ "آزردﮔﯽ" و "رﻧﺠﺶ" ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﻤﺜﯿﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ زﯾﺮ را‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮐﺸﯿﺪم‪:‬‬

‫آذري ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﮐﻠﯿﺖ ﺳﺨﻦ داوﮐﯿﻨﺰ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮕﺎه ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ و دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي آن در ﻗﻮم و اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت‪،‬‬ ‫درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٥٠‬‬

‫»اﮔﺮ ﺣﺎﻣﯿﺎن آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ‪ 75‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺳﺨﻨﻮري ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺪاﺧﻞ ﻧﮋادي ﺧﻼف دﯾﻦﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ دمﺷﺎن را روي‬ ‫ﮐﻮلﺷﺎن ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﮐﻨﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ «.‬و ﻓﺎﯾﺪه ﻧﺪارد اﮔﺮ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻤﺜﯿﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا‬ ‫آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻫﯿﭻ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﺳﺎس اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ‪ ،‬و ﻗﻮ‪‬ت و ﺟﻼل آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﻦ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎ ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽﻫﺎ ﻧﺎﭼﺎرﯾﻢ از ﺑﺎورﻫﺎﯾﻤﺎن دﻓﺎع ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ از‬ ‫ﯾﮏ دﯾﻨﺪار ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻤﺎناش را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﺪ ﭘﺎيﺗﺎن را از ﮔﻠﯿﻢ "آزادي دﯾﻨﯽ" ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻧﻬﺎدهاﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﺪرت واﻗﻌﻪاي در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ دﯾﺪهام ﮐﻪ رﺑﻂاش ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﻟﻮسآﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﯾﻤﺰ ‪ ١٠‬آورﯾﻞ ‪ ٢٠٠۶‬ﮔﺰارش داد ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﺴﯿﺤﯽ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎ از داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎيﺷﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺿﻊ ﻣﻘﺮرات ﺿﺪﺗﺒﻌﯿﺾ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺮرات ﻣﻨﻊ آزار ﯾﺎ‬ ‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﺠﻨﺲ ﮔﺮاﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﻌﺮوف دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۴‬در اوﻫﺎﯾﻮ رخ داد‪ .‬در آﻧﺠﺎ دادﮔﺎﻫﯽ ﺣﮑﻢ داد ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﯿﻤﺰ ﻧﯿﮑﺴﻮن ﺣﻖ دارد ﺗﯽﺷﺮﺗﯽ ﺑﭙﻮﺷﺪ ﮐﻪ روي آن ﻧﻮﺷﺘﻪ »ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﺳﻼم دروغ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻘﻂﺟﻨﯿﻦ ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪاﻧﺪ« ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﺟﯿﻤﺰ‬ ‫ﻧﯿﮑﻠﺴﻮن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﻨﯿﻦ ﺗﯽﺷﺮﺗﯽ ﻧﺪارد و واﻟﺪﯾﻦ اﯾﻦ ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ را ﺑﻪ دادﮔﺎه‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ واﻟﺪﯾﻦ ﺷﮑﺎﯾﺖﺷﺎن را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي اﺻﻞ آزادي ﺑﯿﺎن ﻣﻨﺪرج در اﺻﻼﺣﯿﻪي اول‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻃﺮح ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ دﻋﻮي ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ زﯾﺮا از اﺻﻞ آزادي ﺑﯿﺎن اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺻﻞ ﺷﺎﻣﻞ "ﺑﯿﺎن ﻧﻔﺮت‬ ‫"ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﻧﻔﺮت ﻣﻨﺸﺎء دﯾﻨﯽ دارد‪ ،‬ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ دﯾﮕﺮ ﻧﻔﺮت ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺸﻮد‬ ‫‪.‬ﻟﺬا‪ ،‬وﮐﻼي ﻧﯿﮑﺴﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي اﺻﻞ آزادي ﺑﯿﺎن ﺑﻪ ﺣﻖ آزادي دﯾﻦ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺘﻨﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫‪.‬ﺷﮑﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻪ ﯾﺎري اﺗﺤﺎدﯾﻪي ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ آرﯾﺰوﻧﺎ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪاي ﮐﻪ ﻫﺪﻓﺶ‬ ‫ﭘﯿﺸﺒﺮد ﺟﺪالﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ در ﻣﻮرد آزادﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺪف ﮐﺸﯿﺶ رﯾﮏ اﺳﮑﺎرﺑﺮو‪ ،‬ﺣﺎﻣﯽ ﮐﺎرزار اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﺎن و دﯾﮕﺮ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ دﯾﻦ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬او اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺗﺒﻌﯿﺾﻫﺎ‬ ‫را ﮐﺎرزار ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﯽ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻧﺎم ﻧﻬﺎده اﺳﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻖ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬ ‫ﺑﻮدن ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ٧٥‬ﺟﺪاﯾﯽ ﺟﻤﺎﻋﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ در آﻓﺮﯾﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﻪ در ‪ 1988‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي رو ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٥١‬‬

‫اﮔﺮ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﻮﺿﻊﺷﺎن را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي اﺻﻞ آزادي ﺑﯿﺎن ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮفﺷﺎن دﺷﻮار‬ ‫ﺑﻪ دل ﮐﺴﯽ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻨﺎن ﻃﺮح دﻋﻮاي ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺒﻌﯿﺾ‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﺎن را ﺿﺪ‪-‬دﻋﻮاﯾﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺗﺒﻌﯿﺾ دﯾﻨﯽ ﺟﺎ ﻣﯽزﻧﻨﺪ! و ﻇﺎﻫﺮاً ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﻓﻨﺪ اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻨﮑﻪ »اﮔﺮ ﻣﺮا از ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﺎن ﺑﺎز دارﯾﺪ آزادي‬ ‫ﻋﻘﯿﺪهي ﻣﺮا زﯾﺮﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﯾﺪ« ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ »اﯾﻦ ﺗﻮﻫﯿﻦ ﻧﮑﺮدن‪ ،‬آزادي دﯾﻨﯽ ﻣﺮا‬ ‫ﺧﺪﺷﻪدار ﻣﯽﮐﻨﺪ« ﮐﺎرﺗﺎن راه ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﻮب ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻗﯽ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ؟ در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ "دﯾﻦ" ﺧﺎل ﺑﺮﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺼﻞ را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮردي ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎي اﺣﺘﺮام زﯾﺎد از ﺣﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﻮره در ﻓﻮرﯾﻪي ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۶‬زﺑﺎﻧﻪ ﮐﺸﯿﺪ – اﭘﯿﺰود ﻣﺴﺨﺮهاي ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﻤﺪي‬

‫ﻣﺤﺾ و ﺗﺮاژدي ﻣﺤﺾ در ﻧﻮﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ٢٠٠۵‬روزﻧﺎﻣﻪي داﻧﻤﺎرﮐﯽ ﯾﯿﻼﻧﺪز‪-‬ﭘ‪‬ﺴﺘ‪‬ﻦ‪ 76‬دوازده‬ ‫ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﺎپ ﮐﺮد‪ .‬در ﻃﯽ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﻧﻤﺎرك ﺑﺎ‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ و ﺗﺪﺑﯿﺮ آﺗﺶﺑﯿﺎر اﯾﻦ ﻣﻌﺮﮐﻪ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﯿﺮو دو اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺑﻪ داﻧﻤﺎرك آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو اﻣﺎم ﺑﺪﺧﻮاه در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۵‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺮوﻧﺪهاي‬ ‫از داﻧﻤﺎرك ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺳﻔﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوﻧﺪهاي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺜﯿﺮ و در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در‬ ‫اﻧﺪوﻧﺰي‪ ،‬ﭘﺨﺶ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮوﻧﺪه ﺣﺎوي اﮐﺎذﯾﺒﯽ در ﻣﻮرد ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﻧﻤﺎرك و‬ ‫اﯾﻦ دروغ ﺗﺤﺮﯾﮏآﻣﯿﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﯿﻼﻧﺪز‪-‬ﭘ‪‬ﺴﺘﻦ ﯾﮏ روزﻧﺎﻣﻪي دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬دو اﻣﺎم داﻧﻤﺎرﮐﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫آن دوازده ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر ﮐﺬاﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ دﯾﮕﺮ را ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺷﺎن ﻣﺸﮑﻮك ﺑﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻫﯿﭻ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ‬ ‫داﻧﻤﺎرك ﻧﺪاﺷﺖ ﺿﻤﯿﻤﻪي ﭘﺮوﻧﺪه ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف دوازده ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر اﺻﻠﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر‬ ‫اﻓﺰوده ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﻣﻮﻫﻦ ﺑﻮدﻧﺪ – ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻫﻮﭼﯿﮕﺮان ﻣﺘﻌﺼﺐ‪ ،‬ﻫﺘﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﭼﻬﺮهي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺗﻮﻫﯿﻦآﻣﯿﺰ ﺑﻮد‪ ،‬اﺻﻼً ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﻓَﮑﺲ ﺷﺪه ﺑﻮد از‬ ‫ﻣﺮدي رﯾﺸﻮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻮزهي ﺧﻮك زده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ ﻣﺮد‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﺪن ﯾﮏ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪي ﺧﻮكﻫﺎ در ﯾﮏ ﺑﺎزار ﻣﮑﺎره در ﻗﺼﺒﻪاي در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﯽرود و‬ ‫اﺛﺮ ﻋﮑﺎس ﺧﺒﺮﮔﺰاري آﺳﻮﺷﯿﺘﺖﭘﺮس ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻧﻪ ﻫﯿﭻ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ داﺷﺖ و ﻧﻪ دﺧﻠﯽ‬ ‫ﺑﻪ داﻧﻤﺎرك‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻏﯿﻮر‪ ،‬در راﻫﭙﯿﻤﺎﯾﯽ ﺗﺤﺮﯾﮏآﻣﯿﺰﺷﺎن در ﻗﺎﻫﺮه ﻫﺮ ﺳﻪي اﯾﻦ ارﺗﺒﺎطﻫﺎ را ﻣﺴﻠّﻢ‬ ‫اﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ ‪ ...‬و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫‪Jyllands-Posten‬‬

‫‪٧٦‬‬

‫‪٥٢‬‬

‫ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﭼﺎپ ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻦ ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎ‪" ،‬ﻫﺘﺎﮐﯽ" و "ﺗﻮﻫﯿﻦ" ﺑﻪ دﻗﺖ دﺳﺖﭼﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻼﻫﮏ اﻧﻔﺠﺎرياش رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﺮﭼﻢ داﻧﻤﺎرك را آﺗﺶ زدﻧﺪ )‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﭘﺮﭼﻢ را از ﮐﺠﺎ ﮔﯿﺮ آورده ﺑﻮدﻧﺪ؟‪ (77‬و درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻫﯿﺴﺘﺮﯾﮏ ﺑﺮاي ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ‬ ‫دوﻟﺖ داﻧﻤﺎرك از ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﺮ ﺑﺮآورد‪ .‬ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮاي ﭼﻪ؟ دوﻟﺖ داﻧﻤﺎرك ﮐﻪ ﻧﻪ ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎ را‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد و ﻧﻪ ﭼﺎپ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻨﺎه داﻧﻤﺎرﮐﯽﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرﺷﺎن آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺮدم ﺑﺴﯿﺎري از ﺑﻼد اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ درك اﺳﺖ‪.‬‬

‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ در ﻧﺮوژ‪ ،‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺣﺘﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﯾﻦ ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﻼم‬ ‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﯾﯿﻼﻧﺪز‪-‬ﭘ‪‬ﺴﺘﻦ ﭼﺎپ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﻧﮕﺸﺖﻧﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﻪ آﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ اﻓﺰود‪ .‬ﺳﻔﺎرتﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﮐﻨﺴﻮﻟﮕﺮيﻫﺎي داﻧﻤﺎرك درب و داﻏﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻻﻫﺎي داﻧﻤﺎرﮐﯽ‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان داﻧﻤﺎرﮐﯽ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻏﺮﺑﯿﺎن‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﮐﻪ اﺻﻼً ﻫﯿﭻ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ داﻧﻤﺎرك ﯾﺎ اروﭘﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻌﻤﻪي ﺣﺮﯾﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻃﯽ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪي آﺷﻮﺑﮕﺮان ﻟﯿﺒﯿﺎﯾﯽ و آﺗﺶ زدن ﮐﻨﺴﻮﻟﮕﺮي اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﺑﻨﻐﺎزي‪ ،‬ﻧُﻪ ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺮﻣﯿﻦﮔﺮﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬آﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن واﻗﻌﺎ ﻋﺎﺷﻖاشاﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻮﻏﺎﺳﺎﻻري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ اﻣﺎم ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﺰهاي ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻري ﺑﺮاي ﺳﺮ "ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﺳﺖ داﻧﻤﺎرﮐﯽ" ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮد – ﻇﺎﻫﺮا او ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ دوازده ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﯾﺴﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻪ ﯾﮑﯽ‪ ،‬و ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺮﯾﺐ‬ ‫ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺗﺎ از ﺗﻮﻫﯿﻦ آﻣﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺮﮔﺰ در داﻧﻤﺎرك ﻣﻨﺘﺸﺮ‬ ‫ﻧﺸﺪهاﻧﺪ و در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻗﺮار اﺳﺖ از ﮐﺠﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد؟‬ ‫در ﻧﯿﺠﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺘﺮض ﺑﻪ ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎي داﻧﻤﺎرﮐﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن را آﺗﺶ‬ ‫زدﻧﺪ‪ ،‬و در ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﯿﺠﺮﯾﻪايﻫﺎي ﺳﯿﺎه ﭘﻮﺳﺖ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ را داﺧﻞ‬ ‫ﯾﮏ ﺗﯿﻮپ ﻻﺳﺘﯿﮑﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﺗﯿﻮپ را ﭘﺮ از ﻧﻔﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و آﺗﺶ زدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻋﮑﺲ ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻼﮐﺎردﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ "ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ را‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺗﻮﻫﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺳﻼﺧﯽ ﮐﻨﯿﺪ" ‪" ،‬ﻣﺴﺨﺮه ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم را ﻗﺼﺎﺑﯽ ﮐﻨﯿﺪ" ‪" ،‬اروﭘﺎ ﺗﺎواﻧﺶ‬ ‫را ﻣﯽﭘﺮدازد ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ" و‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻃﻌﻦ و ﮐﻨﺎﯾﻪاي در ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ "ﺳﺮ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﺳﻼم دﯾﻦ ﺧﺸﻨﯽ اﺳﺖ ﻗﻄﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺮدد"‪.‬‬

‫‪ ٧٧‬داوﮐﯿﻨﺰ از ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺎهﻫﺎﯾﯽ وﯾﮋه ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮﭼﻢ آﻣﺮﯾﮑﺎ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ را ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺑﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ ﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﺗﺶ زدن‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪاري ﻣﯽﮐﻨﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪٥٣‬‬

‫در ﭘﺲ اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬اَﻧﺪرو ﻣﻮﻟﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳ‪‬ﺮ اﻗﺒﺎل ﺳﮑﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﯿﺦ "‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪ رو" ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺟﻨﺎب ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻣﺮوزي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ رو ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاش ﺑﺎ اﻧﺪرو ﻣﻮﻟﺮ ﻫﻨﻮز ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﺎن ﺻﺪور ﻓﺘﻮاي ﻗﺘﻞ ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي ﮔﻔﺖ "‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ ﺑﺮاي او زﯾﺎدي ﺳﻬﻞ و ﺳﺎده ﺑﺎﺷﺪ" اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﮐﻪ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻣﻨﺶ رﻫﺒﺮ ﺳﺎﺑﻖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬زﻧﺪه ﯾﺎد دﮐﺘﺮ ذﮐﯽ ﺑ‪‬ﺪ‪‬وي‪ ،‬ﻓﻀﺎﺣﺖ ﺑﺎر ﺟﻠﻮه ﻣﯽﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﺑﺪوي ﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎن‬ ‫رﺷﺪي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد داده ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪي او ﭘﻨﺎه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺳﮑﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر دﻟﻤﺸﻐﻮل‬ ‫ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎي داﻧﻤﺎرﮐﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﺮ ﻫﻢ دﻟﻤﺸﻐﻮل ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت "ﻣﻦ ﻧﮕﺮان ﺑﻮدم ﮐﻪ‬ ‫واﮐﻨﺶ ﻣﻀﺤﮏ و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ در ﻗﺒﺎل ﭼﻨﺪ ﻃﺮح ﺑﯽ ﻣﺰه در ﯾﮏ روزﻧﺎﻣﻪي ﮔﻤﻨﺎم داﻧﻤﺎرﮐﯽ ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫ﻣﺆﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ ...‬اﺳﻼم و ﻏﺮب اﺻﻮﻻً آﺷﺘﯽﻧﺎﭘﺬﯾﺮاﻧﺪ"‪.‬‬ ‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﮑﺮاﻧﯽ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﺎپ ﻧﮑﺮدن ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺗﺤﺴﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﻟﺮ ﻧﻈﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﻧﺸﺮﯾﺎت ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﻓﻤﯿﻨﯿﺴﺖ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪ ،‬زادهي اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاي آزادي ﺟﻨﺴﯽ زﻧﺎن ﺗﻼش ﮐﺮده اﺳﺖ را اﺑﺮاز ﮐﺮد ﮐﻪ "ﺗﺠﺪﯾﺪ ﭼﺎپ ﻧﮑﺮدن ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺑﯿﺶ از‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﺮد ﺷﺪن ﺷﯿﺸﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻮد"‪.‬‬ ‫ﺳﮑﺮاﻧﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ "ﺣﺮﻣﺖ ﺷﺨﺺ رﺳﻮلاﷲ‪ ،‬ﺻﻞاﷲ ﻋﻠﯽ و ﺳﻠّﻢ‪ ،‬در ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼم آن ﻗﺪر‬ ‫ﻋﻤﯿﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺐ‪ ‬او ﺑﻪ ﮐﻼم ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺐ‪ ‬ﻧﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺎوراي ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺸﻮﻗﻪﻫﺎ ﯾﺎ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎنﺗﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺐ‪ ‬ﻧﺒﯽ ﺟﺰء اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﺣﮑﻢ اﺳﻼﻣﯽ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن ﮐﺸﯿﺪن ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﺮام اﺳﺖ"‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﻮﻟﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﻓﺮض را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﯽﮔﺬارد ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ارزشﻫﺎي اﺳﻼم ﺑﺮﺗﺮ از ﻫﻤﻪي ارزشﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ – ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻗﺒﻮل دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ دﯾﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ دﯾﻦ ﺷﺎن ﺗﻨﻬﺎ راه رﺳﺘﮕﺎري‪ ،‬درﺳﺘﯽ و روﺷﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮدم‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﮏ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻤﯽ را ﺑﯿﺶ از ﺧﺎﻧﻮادهﺷﺎن دوﺳﺖ ﺑﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ را ﺟﺪي ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪...‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ را ﺟﺪي ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ و اﺣﺘﺮاﻣﺎت‬ ‫ﻓﺎﺋﻘﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺎورﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪ در اﺑﻌﺎدي ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻗﺮون وﺳﻄﺎ‬ ‫ﻫﯿﭻ دﯾﻦ دﯾﮕﺮي ﺑﺪان ﻣﺒﺎدرت ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬دﺷﻮار ﺑﺘﻮان ﺑﺮاي اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺪر ﺧﺸﻮﻧﺖ ﭼﻪ‬ ‫ﻟﺰوﻣﯽ دارد ﭘﺎﺳﺨﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻮﻟﺮ »اﮔﺮ ﺣﻖ ﺑﺎ اﯾﻦ دﻟﻘﮏﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﯾﺴﺖﻫﺎ در‬ ‫ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽروﻧﺪ – اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﯿﺴﺖ؟ در اﯾﻦ ﺣﯿﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ از ﺗﻮﻫﯿﻦ و ﻫﺘﺎﮐﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﮕﺸﺖ ﺣﯿﺮت ﺑﮕﺰﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺰارشﻫﺎي ﻋﻔﻮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ درﺑﺎرهي ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي را‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪«.‬‬

‫‪٥٤‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎري ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن واﮐﻨﺶ ﻫﯿﺴﺘﺮﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﺼﺮاﻧﻪ ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎي‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ را" ﺗﻮﻫﯿﻦ" ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎي ﮐﻠﯿﺸﻪاي ﺿﺪﯾﻬﻮدي ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﻌﺎرﺿﯽ ﻫﺴﺖ‪ .‬در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﮑﺎس در ﻃﯽ ﯾﮏ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎي داﻧﻤﺎرﮐﯽ‪ ،‬ﻋﮑﺲ زﻧﯽ را ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻼﮐﺎردش ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد "رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻫﯿﺘﻠﺮ"‪.‬‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺤﺘﺮم ﻟﯿﺒﺮال در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪهي دﯾﻮاﻧﻪوار‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ را ﺗﻘﺒﯿﺢ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫درﺑﺎب آزادي ﺑﯿﺎن ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻫﻤﺎن ﺣﯿﻦ "اﺣﺘﺮام" و "ﻫﻤﺪﻟﯽ" ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮﻫﯿﻦ ﻋﻤﯿﻖ‬ ‫و ﺟﺮﯾﺤﻪدار ﺷﺪن ﺣﺴﺎﺳﺎت و رﻧﺠﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺰ اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺤﻪ و‬ ‫رﻧﺠﺶ ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺎﺷﯽ از اﻋﻤﺎل ﺧﺸﻮﻧﺖ ﯾﺎ درد ﮐﺸﯿﺪن واﻗﻌﯽ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ‪.‬ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮده ﺟﺰ‬ ‫ﻟﮑﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺮ روزﻧﺎﻣﻪاي ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮاي اﻓﺮوﺧﺘﻦ آﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺪ ﻋ‪‬ﻠَﻢ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬در ﺧﺎرج از‬ ‫داﻧﻤﺎرك ﮐﺴﯽ اﺳﻤﺶ را ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪ‪.78‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﻮاﻓﻖ رﻧﺠﺎﻧﺪن ﯾﺎ آزردن ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻗﺼﺪ رﻧﺠﺎﻧﺪن او ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬دﻟﻨﮕﺮاﻧﯽ و ﺗﺸﻮﯾﺶ ﻣﻦ‬ ‫از اﻣﺘﯿﺎزات ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﮑﻮﻻر ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ اﻋﻄﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪي ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺗﻤﺴﺨﺮآﻣﯿﺰ از ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﺸﺎن ﻋﺎدت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ در دﻓﺎع از آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮرش‬ ‫ﻧﻤﯽزﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﯾﻦ ﭼﻪ ﻃﺮﻓﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺳﺰاوار اﺣﺘﺮام اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ ﻣﯽﺳﺎزد؟ ﺑﻪ ﻗﻮل اچ‪.‬ال ‪.‬ﻣ‪‬ﻨﮑ‪‬ﻦ »ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﯾﻦ اﻃﺮاﻓﯿﺎنﻣﺎن اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ و ﺗﺎ آن ﺣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﻃﺮاﻓﯿﺎن در ﻣﻮرد‬ ‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻫﻤﺴﺮ و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي ﮐﻮدﮐﺎنﺷﺎن اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ‪«.‬‬ ‫در ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻧﺎﻣﺘﻮازن درﺑﺎرهي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻋﺬر ﻣﯽﻧﻬﻢ‬ ‫‪.‬ﻣﻦ ﻋﺮﺑﺪه ﻧﻤﯽﮐﺸﻢ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ را ﺑﺮﻧﺠﺎﻧﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻨﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارم ﺗﺎ دﺳﺘﮑﺶ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﭙﻮﺷﻢ و در ﺣﻤﻞ دﯾﻦ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺑﯿﺶ از ﻣﻼﺣﻈﻪي اﻣﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﻢ‪.‬‬

‫‪ ٧٨‬ﺑﺎز ﺻﺪ رﺣﻤﺖ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺎن داﻧﻤﺎرﮐﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻮﭼﯽﮔﺮي ﮐﺮده و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح آﺗﺶ ﺑﯿﺎر ﻣﻌﺮﮐﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﮑﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺘﻤﺪاري – ﻣﺪﯾﺮ‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن – اﺧﺘﺮاع ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻼت وﯾﺮاﻧﮕﺮ و ﮔﺎزاﻧﺒﺮي ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﮔﺮوه ﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺷﺒﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﭼﺎپ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در آن ﻣﻘﺎﻻت و ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر ﺗﻮﻫﯿﻦ آﻣﯿﺰ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻓﺮدا ﺻﺒﺢ ﺟﻬﺎد را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ!! ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﺎ اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ و اﺣﺰاب اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﻮﻫﯿﻦآﻣﯿﺰ ﺟﻌﻠﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪٥٥‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪٢‬‬

‫رﯾﺸﻪﻫﺎي دﯾﻦ‬ ‫از دﯾﺪ ﯾﮏ رواﻧﺸﻨﺎس ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺟﻠﻮهﮔﺮي ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﻣﻨﺎﺳﮏ دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬رﻧﺞ و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ در ﺑﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺎﺗﺤﺖ ﺑﻮزﯾﻨﻪ ﮔﻮﯾﺎي آن اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻣﺎرك ﮐﻮﻫﻦ«‬

‫ﺣ‪‬ﮑﻢ داروﯾﻨﯽ‬ ‫در ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ دﯾﻦ از ﮐﺠﺎ آﻣﺪه و ﭼﺮا در ﻫﻤﻪي ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪي‬ ‫ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد را دارد‪ :‬دﯾﻦ ﺗﺴﻠﯽ و آراﻣﺶ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺣﺲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﮔﺮوﻫﯽ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯿﻞ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﻋﻠﺖ وﺟﻮديﻣﺎن را ارﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ زودي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧﺖ اﻣﺎ اﺑﺘﺪا‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺤﺚ را ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻨﯿﺎدي ﺷﺮوع ﮐﻨﻢ‪ :‬ﭘﺮﺳﺸﯽ داروﯾﻨﯽ درﺑﺎرهي اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ .‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬ ‫دﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اوﻟﻮﯾﺖ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻓﻬﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺼﻮل اﻧﺘﺨﺎب داروﯾﻨﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻓﺸﺎر ﯾﺎ ﻓﺸﺎرﻫﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ ﮔﺮاﯾﺶ دﯾﻨﯽ در ﻣﺎ ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪ .‬اوﻟﻮﯾﺖ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬از ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫داروﯾﻨﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﯾﻦ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺼﺮف و ﺑﺴﯽ اﻓﺮاط ﮐﺎر اﺳﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ روﯾﻪي ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺻﺮاف و ﺣﺬف آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺣﺴﺎﺑﺪار ﺗﻨﮓﭼﺸﻢ و ﺑﺨﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﯾﻨﺎري ﻧﻤﯽﮔﺬرد‪ ،‬و ﻫﺮ دﻗﯿﻘﻪ و ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺗﻼف وﻗﺖ‬ ‫را ﺟﺰا ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل داروﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﯽوﻗﻔﻪ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ »ﻫﺮ روز و ﻫﺮ‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﺣﺘﯽ ﺟﺰﺋﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات‪ ،‬دﻗﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﺪ را ﻃﺮد ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻫﻤﻪي ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺧﻮب را ﺣﻔﻆ و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ و ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻣﻮش و ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﻮﺟﻮد ارﮔﺎﻧﯿﮏ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ«‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﻮر وﺣﺸﯽ ﮐﻨﺶ‬ ‫ﺑﯽﻓﺎﯾﺪهاي را ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺎدت اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ رﻗﯿﺒﺎﻧﯽ را ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ ﮐﻪ آن وﻗﺖ و اﻧﺮژي را‬ ‫ﺻﺮف ﺑﻘﺎ و ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺧﻮد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﺷﻮخ ﻃﺒﻌﯽﻫﺎي ﺳﺒﮏﺳﺮاﻧﻪ را ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﺑ‪‬ﺮد ﺑﺎ‬ ‫ﻓﺎﯾﺪهاﻧﮕﺎري ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ آﺷﮑﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٥٦‬‬

‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬دم ﻃﺎووس ﻣ‪‬ﺜَﻞ اﻋﻼي ﺳﺒﮏﺳﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ د‪‬م ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ ﺳﻮدي ﺑﺮاي ﺑﻘﺎي‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻧﺪارد اﻣﺎ ﺳﻮد آن ﺑﻪ ژنﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ د‪‬م را از دﯾﮕﺮ رﻗﺒﺎي ﮐﻤﺘﺮ ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دم ﯾﮏ آﮔﻬﯽ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺟﻠﺐ ﻣﺎدﮔﺎن ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﻣﻮرد وﻗﺖ و ﮐﺎري ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮغ آﻻﭼﯿﻖ ﺻﺮف ﺗﺰﺋﯿﻦ آﻻﭼﯿﻖاش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ :‬آﻻﭼﯿﻖ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪه ﯾﮏ ﺟﻮر د‪‬م ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﻠﻒ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯿﻮهﻫﺎي‬ ‫رﻧﮕﯿﻦ‪ ،‬ﮔﻞﻫﺎ و‪ ،‬اﮔﺮ ﮔﯿﺮش آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮت و ﭘﺮتﻫﺎي ﺑﺮّاق و درب ﺑﻄﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﺎ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺑﺰﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻋﺎدت ﻏﺮﯾﺐ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ "ﺗﯿﻤﻢ ﻣﻮرﭼﻪ"‬ ‫ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﻢ‪.‬‬ ‫از دﯾﺪ ﯾﮏ داروﯾﻨﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﮏ دﯾﻨﯽ )ﺑﻪ ﻗﻮل د‪‬ن د‪‬ﻧ‪‬ﺖ( »ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺎووﺳﯽ در ﺗﻸﻟﻮ ﺑﯿﺸﻪزار«‬ ‫ﺟﻠﻮهﮔﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎرﻫﺎي دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪي ﺑﺸﺮي ﺗﯿﻤﻢ ﻣﻮرﭼﻪ ﯾﺎ آﻻﭼﯿﻖﺳﺎزي ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫‪.‬رﻓﺘﺎرﻫﺎي دﯾﻨﯽ زﻣﺎنﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬اﻧﺮژيﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬و اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن زرق و ﺑﺮق ﭘﺮﻫﺎي زﯾﻨﺘﯽ ﻣﺮﻏﺎن ﺑﻬﺸﺘﯽاﻧﺪ‪ .‬دﯾﻦ‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن را‪ ،‬و ﺟﺎن دﯾﮕﺮان را‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﺎﻧﺪازد‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﺘﻘﺎد دﯾﻨﯽﺷﺎن‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ دﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻮاﻗﻊ‬ ‫ﻓﺮق ﻣﯿﺎن آن دو دﯾﻦ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ اﺳﺖ‪ .‬دﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﻣﯽﺑﻠﻌﺪ و ﮔﺎه در ﻣﻘﯿﺎﺳﯽ ﮐﻼن ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﯽ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ‪ -‬ﻗﺮن ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ در آن اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﯾﺎ ﻓﺎﯾﺪهي ﻣﺸﺨﺺ دﯾﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻮﻋﯽ دم‬ ‫ﻃﺎووس ﻣﻌﻤﺎراﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﺪف اﯾﻦ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ در ﻗﺮون وﺳﻄﺎ و‬ ‫رﻧﺴﺎﻧﺲ‪ ،‬ذوق ﻫﻨﺮي ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ روﺣﺎﻧﯽ و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮاي‬ ‫ﺟﻠﺐ رﺿﺎي ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﮐﻤﺮﻫﺎي ﺷﻼق ﺧﻮردهﺷﺎن ﺧﻮن ﻣﯽﭼﮑﯿﺪ‪ ،‬و‬ ‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮد را وﻗﻒ زﻫﺪ و رﻫﺒﺎﻧﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪي اﯾﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ در ﺧﺪﻣﺖ دﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﻪي اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺮاي ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﻓﺎﯾﺪهي دﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ داروﯾﻨﯿﺴﺖﻫﺎ از ﻓﺎﯾﺪه ﻣﺮاد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺨﺖ ﺑﻘﺎي ژنﻫﺎي ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي‬ ‫ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻏﺎﯾﺐ اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎﯾﺪهي داروﯾﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ژنﻫﺎي ﯾﮏ اﻧﺪاﻣﻪي‬ ‫ﻣﻨﻔﺮد ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﻓﺎﯾﺪه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﻪ اﻣﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺮﮔﻔﺘﻪ از ﻧﻈﺮﯾﻪي‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻌﻨﺎي دوم ﻣﻨﺘﺞ از ﻧﻈﺮﯾﻪ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﮐﺘﺎب‬

‫ﻓﻨﻮﺗﺎﯾﭗ ﮔﺴﺘﺮشﯾﺎﻓﺘﻪ از آن دﻓﺎع ﮐﺮدهام‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﺎﻧﺪاري ﮐﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ژنﻫﺎي ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺪار دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﯾﮏ اﻧﮕﻞ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬د‪‬ن د‪‬ﻧ‪‬ﺖ ﯾﺎدآور ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪٥٧‬‬

‫»ﺳﺮﻣﺎﺧﻮردﮔﯽ ﻫﻢ ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪي آدﻣﯿﺎن ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﻮدي ﺑﺮاﯾﻤﺎن دارد‪ «.‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﯾﮏ ﺟﺎﻧﻮر ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ اﻧﮕﻞ ﺑﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را‬

‫در "ﻗﻀﯿﻪي اﺻﻠﯽ ﻓﻨﻮﺗﺎﯾﭗ ﮔﺴﺘﺮشﯾﺎﻓﺘﻪ" ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدهام‪» :‬رﻓﺘﺎر ﯾﮏ ﺟﺎﻧﻮر ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ‬

‫ﮐﺮدن ﺑﺨﺖ ﺑﻘﺎي ژنﻫﺎي ﻣﺎل ﻫﻤﺎن رﻓﺘﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﻦ ژنﻫﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﺪن ﺧﻮد آن ﺟﺎﻧﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻪ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ »ﻗﻀﯿﻪي اﺻﻠﯽ« ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺎي »ژنﻫﺎ«‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﻋﺎمﺗﺮ »ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ« را‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﻣﺤﺘﻤﻼً ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ ﻓﺎﯾﺪهاي ﺑﺮاي ﭼﯿﺰي‬ ‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ آن ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺎ ﯾﺎ ژنﻫﺎﯾﻤﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺪهﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ژنﻫﺎ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻓﺎﯾﺪهي دﯾﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﻮد اﯾﺪهﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻧﺮم و‬ ‫آﻫﺴﺘﻪ ﺑﯿﺎ؛ ﻣﺒﺎدا ﻣ‪‬ﻢﻫﺎﯾﻢ را ﻟﮕﺪ ﮐﻨﯽ«‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽﺗﺮ‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴﻢ ﻣﯽﭘﺮدازم ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ »ﻓﺎﯾﺪه« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺮاي ﺑﻘﺎ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﻓﺮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻇﺎﻫﺮاً ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺷﮑﺎرﭼﯽ‪-‬داﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮﻣﯿﺎن اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهي ﻧﯿﺎﮐﺎن دور ﻣﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﯿﻢ اﺳﺘﺮﻧﻠﯽ‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻧﯿﻮزﻟﻨﺪي‪-‬اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻀﺎد ﻋﻤﯿﻖ در زﻧﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻮﻣﯿﺎن از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺤﯿﻄﯽﺷﺎن اﻧﻄﺒﺎق ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل‬ ‫اﺳﺘﺮﻧﻠﯽ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻧﻪي ﺑﺸﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي ﻣﺎ ﯾﮏ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي ﻣﻨﺤﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﺑﻮﻣﯿﺎن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﯽ از دﻧﯿﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ ﻣﺤﯿﻂ ﺧﻮد‬ ‫ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ذﻫﻦ ﺷﺎن ﻣﺎﻵﻣﺎل از ﺑﺎورﻫﺎي آﺷﮑﺎرا ﮐﺎذب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎورﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ »ﺑﯿﻔﺎﯾﺪه« ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻟﻘﺐ‬ ‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪايﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد اﺳﺘﺮﻧﻠﯽ ﺑﻮﻣﯿﺎن ﭘﺎﭘﻮآ ﮔﯿﻨﻪي ﻧﻮ را ﭘﮋوﻫﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎﯾﯽ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در آن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺪد ﻓﻬﻢ ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ دﻗﯿﻘﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﻏﺬا ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ آﻧﺎن‬ ‫اﯾﻦ ﻓﻬﻢ را ﺑﺎ وﺳﻮاس ﻋﻤﯿﻖ و ﻣﺨﺮﺑﯽ درﺑﺎرهي ﻧﺠﺲ ﺑﻮدن ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ زﻧﺎن و ﺟﺎدوﮔﺮي ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺳﺤﺮ و ﺟﺎدو در ﻫﺮاساﻧﺪ‪ ،‬و از ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﻮأم ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﻫﺮاس رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺮﻧﻠﯽ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ »ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ و ﭼﻨﯿﻦ اﺣﻤﻖ ﺑﺎﺷﯿﻢ؟«‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﻨﺎﺳﮏ و آداب دﯾﻨﯽ ﻧﺰد ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را‬ ‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﯽ ﺷﻮر دﯾﻨﯽ زﻣﺎنﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪﺗﺮاش‪ ،‬ﺧﺼﻮﻣﺖزا‪ ،‬ﺿﺪواﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬و ﻏﯿﺮﺳﺎزﻧﺪه ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮده دﯾﻦ را رﻫﺎ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻏﻠﺐ آﻧﺎن در ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ دﯾﻨﯽ‬ ‫ﺑﺎر آﻣﺪهاﻧﺪﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮده آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺮك دﯾﻦ آﺑﺎ و اﺟﺪادي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﻄﯿﻔﻪي ﻗﺪﯾﻤﯽ‬

‫‪٥٨‬‬

‫اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﻮب‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﯽﺧﺪا ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯽﺧﺪاي ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎناﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﯽﺧﺪاي‬ ‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ؟« ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﺨﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ دﮔﺮﺟﻨﺲﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫)ﻫﺘﺮوﺳﮑﺴﻮاﻟﯿﺘﻪ( ﯾﮏ رﻓﺘﺎر ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ رﻓﺘﺎر‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﻧﺰد آدﻣﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﻣﻮرد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻓﺮادي ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻪي اﯾﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻗﻮاﻋﺪي را ﺗﺮك ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ داروﯾﻨﯽ‬ ‫ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ داروﯾﻨﯽ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺟﻨﺴﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﯾﺎ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﯽ ﺧﻼف اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫درﺑﺎرهي رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟ ﭼﺮا اﻧﺴﺎنﻫﺎ روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬رﮐﻮع ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد زﻧﺠﯿﺮ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬آوﻧﮓوار ﺳﺮﺷﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ دﯾﻮار ﺗﮑﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮاﯾﺾ ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪاي ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﺮانﻣﺎﯾﻪ را ﻫﺪر ﻣﯽدﻫﺪ ﯾﺎ‪ ،‬در ﻣﻮارد ﺣﺎد‪ ،‬ﺟﺎن ﻣﯽﺳﺘﺎﻧﺪ؟‬

‫ﻓﻮاﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دﯾﻦ‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ اﻧﺪﮐﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺮس ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﻗﻮي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد درﺳﺖ از آب درآﯾﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﮐﺎش ﻻزم ﻧﺒﻮد ﺑﯿﻔﺰاﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺛﺮات ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ رو ﻣﺆﯾﺪ ﺻﺤﺖ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل‬ ‫ﺟﻮرج ﺑﺮﻧﺎرد ﺷﺎو‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ ﺷﺎدﺗﺮ از ﻣﺮﺗﺪ اﺳﺖ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺴﺖ ﺷﺎدﺗﺮ از ﻫﺸﯿﺎر اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﺗﺴﻠﯽ و ﻗﻮت ﻗﻠﺐ دادن‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪي ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺑﯿﻤﺎرش اﻧﺠﺎم‬ ‫دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ اﺛﺮ ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ اﯾﻦ ﺗﺴﻠﯽ را ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﺰﺷﮏ دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻣﯽﮐﺸﺪ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً اﻧﺮژي درﻣﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺨﺶ آن ﭼﻬﺮهي ﻓﺮزاﻧﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﯽاش ﺑﺎﻻي ﺳﺮم اﯾﺴﺘﺎده‪ ،‬ﮐﺴﺎﻟﺖ ﺟﺰﺋﯽ ﻣﻦ ﻓﻮراً ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ داروﻧﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و اﺻﻼً رازآﻣﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻗﺮصﻫﺎي ﮐﺎذب‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﯿﭻ اﺛﺮ ﻓﺎرﻣﺎﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮز‬ ‫آﺷﮑﺎري ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻬﺒﻮد ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در آزﻣﻮنﻫﺎي داروﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ‬ ‫ﮔﺮوه ﺷﺎﻫﺪ را ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داروﻧﻤﺎ داد‪ ،‬ﺗﺎ اﺛﺮ ﺗﻠﻘﯿﻨﯽ داروﻧﻤﺎ ﻧﯿﺰ در ﻧﺘﯿﺠﻪي آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻣﺎنﻫﺎي ﻫﻤﯿﻮﭘﺎﺗﯿﮏ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺆﺛﺮاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯿﺰان داروﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫در اﯾﻦ درﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎر داده ﻣﯽﺷﻮد آن ﻗﺪر اﻧﺪك اﺳﺖ ﮐﻪ اﺛﺮ اﺟﺰاي ﻣﺆﺛﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﻗﺪر داروﻧﻤﺎ –‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻔﺮ – اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﻀﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﺘﯿﺠﻪي اﺳﻒ ﺑﺎر دﺳﺖاﻧﺪازي وﮐﻼ ﺑﻪ ﺣﯿﻄﻪي ﭘﺰﺷﮑﺎن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪٥٩‬‬

‫اﻣﺮوزه ﭘﺰﺷﮑﺎن از ﮐﺎرﺑﺮد داروﻧﻤﺎ در درﻣﺎنﻫﺎي ﻋﺎدي ﻫﺮاس دارﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺿﻮاﺑﻂ اداري‬ ‫ﭘﺰﺷﮑﺎن را وادارد ﺗﺎ در ﯾﺎدداﺷﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺪانﻫﺎ دﺳﺘﺮﺳﯽ دارد ﺗﺠﻮﯾﺰ داروﻧﻤﺎ ﺑﺮاي آن ﺑﯿﻤﺎر را‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻘﺾ ﻏﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻮﭘﺎتﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﻓﻘﺖﻫﺎﯾﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪ زﯾﺮا‬ ‫آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺰﺷﮑﺎن ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻣﺠﺎزﻧﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﺎم دﯾﮕﺮي‪ ،‬داروﻧﻤﺎ ﺗﺠﻮﯾﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺎن‬ ‫وﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﮕﻮ و اﺑﺮاز ﺷﻔﻘﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎر دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬در ﻋﻨﻔﻮان ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻫﻤﯿﻮﭘﺎﺗﯽ‪،‬‬ ‫ﺷﻬﺮت آن اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﻓﺰوده ﺷﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف روشﻫﺎي ﺳﺨﺖﮔﯿﺮاﻧﻪي ﻃﺐ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺠﺎﻣﺖ‪،‬‬ ‫درﻣﺎنﻫﺎي ﻫﻤﯿﻮﭘﺎﺗﯽ اﺻﻼً ﻫﯿﭻ ﮔﺰﻧﺪي ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﻤﯽزدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ دﯾﻦ ﯾﮏ داروﻧﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﻋﻤﺮ را ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ؟ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﭘﺲ اﻋﺘﺮاض ﺷﮑﺎﮐﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﺮآﯾﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺷﮑﺎك ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري را ذﮐﺮ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ اﺳﺘﺮس ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻪ ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﻨﺪهي آن‪ .‬ﻣﺜﻼً دﺷﻮار ﺑﺘﻮان ﺑﺎور ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﯾﮏ آدم ﻋﺎدي ﺑﺎ ﻫﻮش ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻮاره اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽاش ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﻧﺼﺎف ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ را اﻧﮕﺸﺖ ﻧﻤﺎ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﮐﺘﯽ ﻟَﺪﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﮐﻤﺪﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪» ،‬ﻫﻤﻪي دﯾﻦﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬دﯾﻦ اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻌﺼﯿﺖ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻓﻘﻂ روزﻫﺎي ﺗﻌﻄﯿﻞاش ﻓﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪«.‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪي داروﻧﻤﺎ را ﻋﺎﺟﺰ از ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻓﺮاﮔﺴﺘﺮي دﯾﻦ در ﺟﻬﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‬ ‫ﻋﻠﺖ دﯾﻨﺪاري ﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺮس ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽداده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ از‬ ‫ﭘﺲ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪهاي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻈﻤﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺸﯽ ﺛﺎﻧﻮي اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬دﯾﻦ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪهي ﺳﺘﺮﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺳﺘﺮﮔﯽ ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﮕﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻢ از ﺗﺒﯿﯿﻦ داروﯾﻨﯽ ﻓﺮو ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرم ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدهﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ »دﯾﻦ ﮐﻨﺠﮑﺎوي ﻣﺎ درﺑﺎرهي ﺟﻬﺎن و ﺟﺎﯾﮕﺎهﻣﺎن در ﺟﻬﺎن را ارﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ ،‬ﯾﺎ »دﯾﻦ ﺗﺴﻠﯽ ﺑﺨﺶ‬ ‫اﺳﺖ«‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺑﻌﺪا ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ در اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮدي ﺧﻮد ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ داروﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﺳﺘﯿﻮن ﭘﯿﻨﮑﺮ در ﮐﺘﺎﺑﺶ ذﻫﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ 79‬ﺑﻪ‬

‫درﺳﺘﯽ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮده‪» :‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﺮﻣﯽ اﻧﮕﯿﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ذﻫﻦ ﭼﻨﺎن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺎورﻫﺎﯾﯽ ﺗﺴﻠﯽ ﺑﯿﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮐﺬبﺷﺎن را درﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺳﺮﻣﺎ در ﺣﺎل‬ ‫ﯾﺦزدن اﺳﺖ ﻫﯿﭻ ﺗﺴﻼﯾﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎور ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﻣﺶ اﺳﺖ؛ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺷﯿﺮ ژﯾﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه‬ ‫ﻫﯿﭻ آراﻣﺸﯽ در اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ «.‬دﺳﺖ آﺧﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﺴﻠﯽ را ﺑﻪ‬ ‫‪How the Mind Works, Steven Pinker‬‬

‫‪٧٩‬‬

‫‪٦٠‬‬

‫ﺗﻌﺒﯿﺮ داروﯾﻨﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﺎر دﺷﻮارﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎي رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ‬ ‫درﺑﺎرهي اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﻣﺮدم ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎورﻫﺎ را ﻣﻄﻠﻮب ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ را ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‬

‫‪80‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﻏﺎﺋﯽ‪ .81‬داروﯾﻨﯿﺴﺖﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﻣﯿﺎن ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎي ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ و ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎي ﻏﺎﺋﯽ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﻧﻬﻨﺪ‪ .‬ﺗﺒﯿﯿﻦ‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا اﺣﺘﺮاق در ﺳﯿﻠﻨﺪر ﻣﻮﺗﻮر رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﻊ ﺟﺮﻗﻪ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦ‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﯽ اﯾﻦ اﺣﺘﺮاق ﻣﻌﻄﻮف ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺪف ﻃﺮاﺣﯽ اﯾﻦ رﺧﺪاد را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ راﻧﺶ ﭘﯿﺴﺘﻮن در‬

‫ﺳﯿﻠﻨﺪر‪ ،‬و ﮔﺮداﻧﺪن ﻣﯿﻞ ﻟﻨﮓ را ذﮐﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ دﯾﻦ ﺑﯿﺶﻓﻌﺎﻟﯽ ﮔﺮهﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ در ﻣﻐﺰ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ اﯾﺪهي ﻋﺼﺐﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را ﭘﯽ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮم ﮐﻪ ﯾﮏ »ﻣﺮﮐﺰ ﺧﺪاﯾﯽ« در ﻣﻐﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻘﺼﻮدم ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻋﻠﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دﺳﺖﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﺼﺐﺷﻨﺎﺳﺎن‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺷﻤﺮ را‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﻢ‪ :‬ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺧﺪا در‬

‫ﻋﺼﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﺮاي ﺑﺤﺜﯽ دﻗﯿﻖ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدهي ﻣﺎﯾﮑﻞ ﭘِﺮﺳﯿﻨﮕﺮ و‬

‫دﯾﮕﺮان را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﻨﺶﻫﺎي دﯾﻨﯽ از ﺻﺮع ﻟُﺒﯽ ﻣﻮﻗﺘﯽ‪ 82‬ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﺸﻐﻠﻪي ﻣﻦ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﺗﺒﯿﯿﻦ داروﯾﻨﯽ ﻏﺎﺋﯽ دﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﻋﺼﺐﺷﻨﺎﺳﺎن ﯾﮏ ﻣﺮﮐﺰ ﺧﺪاﯾﯽ‬ ‫در ﻣﻐﺰ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان داروﯾﻨﯿﺴﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺰﯾﻨﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا آن دﺳﺘﻪ از ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ ﮐﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ در ﻣﻐﺰﺷﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﺑﯿﺶ از رﻗﯿﺒﺎنﺷﺎن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻌﺪادي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﭘﺮﺳﺶ ﻏﺎﺋﯽ داروﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ و ﻧﻪ از ﭘﺮﺳﺶ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻋﺼﺐﺷﻨﺎﺳﺎن ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﯾﺎ‬ ‫ﻋﻠﻤﯽﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎن ﭘﺮﺳﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دراﯾﻨﺠﺎ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻫﻢ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ »دﯾﻦ‬ ‫اﺑﺰاري اﺳﺖ در دﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮاي ﺑﻪ اﻧﻘﯿﺎد درآوردن ﻃﺒﻘﻪي ﻓﺮودﺳﺖ‪ «.‬ﻣﺴﻠﻤﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮدﮔﺎن ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺖ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ وﻋﺪهي ﺑﻬﺸﺖ ﺗﺴﻠﯽ ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽﺷﺎن از ﺟﻬﺎن ﻓﻌﻠﯽ ﮐﺎﺳﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ارﺑﺎﺑﺎن ﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻪ آﯾﺎ ﮐﺎﻫﻨﺎن ﯾﺎ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺑﺪﺳﮕﺎل ﻋﻤﺪاً دﯾﻦ را‬ ‫اﺧﺘﺮاع ﮐﺮدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﯿﻄﻪي ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻮرﺧﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ ﻏﺎﺋﯽ داروﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﮏ داروﯾﻨﯿﺴﺖ ﻫﻨﻮز ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺮدم‬ ‫ﻣﺴﺘﻌﺪ اﻓﺴﻮن ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ دﯾﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻮرد اﺳﺘﺜﻤﺎر ﮐﺎﻫﻨﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯿﻮن و ﺷﺎﻫﺎن ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٨٠‬‬

‫‪proximate‬‬ ‫‪ultimate‬‬ ‫‪٨٢‬‬ ‫‪temporal lobe epilepsy‬‬ ‫‪٨١‬‬

‫‪٦١‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﻋﻮام ﻓﺮﯾﺐ ﺑﺪﺳﮕﺎل ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﯽ را ﻫﻢ اﺑﺰار ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﯽ ﺧﻮد ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮏ‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴﺖ ﻫﻨﻮز ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا اﯾﻦ ﺣﺮﺑﻪ ﮐﺎرﺳﺎز اﺳﺖ؟ در ﻣﻮرد ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺎده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻐﺰ ﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ از ﺳﮑﺲ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﮑﺲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ زادآوري ﻣﻨﺠﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖورز ﻋﻮام ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل ﻣﻄﺎﻣﻊ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ داروﯾﻨﯿﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﻋﻠﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﯿﺎﺑﺪ؛ و ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺎري ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ از ﺗﺤﻤﻞ درد ﺷﺪﯾﺪ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺎده و ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴﺖ ﻫﻨﻮز ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﺪ‪ :‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻐﺰ ﻣﺎ را ﭼﻨﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ درد ﺣﺴﺎس ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ درد ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آﺳﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎن را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻐﺰ ﭼﻨﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺷﺪه ﮐﻪ از درد‬ ‫اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻧﺎدري ﮐﻪ اﺣﺴﺎس درد ﻧﺪارﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درد ﺑﯽﺗﻔﺎوتاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺟﻮاﻧﯽ در اﺛﺮ‬ ‫ﺟﺮاﺣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدي از آﻧﻬﺎ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻏﺎﺋﯽ "ﺷﻬﻮت ﺧﺪا" داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﭼﻪ‬ ‫ﻋﻤﺪاً ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮان ﺑﺪﺳﮕﺎل اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﭼﻪ ﺳﻬﻮاً ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎي ﻏﺎﺋﯽ دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي »اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ« راه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ – ﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ‪ 83،‬اﯾﻦ اﯾﺪهي ﻣﻨﺎﻗﺸﻪﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ از ﻣﯿﺎن ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻓﺮاد‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻨﺶ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﺎﻟﯿﻦ رِﻧﻔﺮو‪ ،‬ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎس ﮐﻤﺒﺮﯾﺠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺪد ﻗﺴﻤﯽ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﭼﻮن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﯾﺪهي وﻓﺎداري درون ﮔﺮوﻫﯽ و ﻋﺸﻖ ﺑﺮادراﻧﻪي درون ﮔﺮوﻫﯽ‬ ‫را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎي زوال ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﻤﺘﺮ دﯾﻨﺪار‪ ،‬ﭘﯿﺮوز ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دي‬ ‫‪.‬اس‪ .‬وﯾﻠﺴﻮن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ دﯾﮕﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ‪ ،‬ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﺪهي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ رﺳﯿﺪه و آن‬ ‫را در ﮐﺘﺎب ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺟﺎﻣﻊ داروﯾﻦ‪ 84‬ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺷﺮح داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﻣﯽزﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ :‬ﻓﺮض‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ﻗﺒﯿﻠﻪاي ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ رب اﻟﻨﻮع ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺧﺪاي ﺟﻨﮓ‪ 85‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﯾﻞ رﻗﯿﺐ در ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‬ ‫‪.‬ﻗﺒﺎﯾﻞ رﻗﯿﺐ ﯾﺎ اﺻﻼً ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺷﺎن ﺣﺎﻣﯽ ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﻧﺒﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺧﺪاﯾﺸﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺴﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫‪Group Selection‬‬ ‫‪Darwin’s Cathedral, D.S. Wilson‬‬ ‫‪٨٥‬در ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ ﺧﺪاي ﺟﻨﮓ وﺟﻮد داﺷﺖ و از ﻗﻀﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﯿﺎن اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻬﺮام‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن آرس و در ﻣﯿﺎن‬ ‫رﻣﯽ ﻫﺎ ﻣﺎرس‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٨٣‬‬ ‫‪٨٤‬‬

‫‪٦٢‬‬

‫دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﻦ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻗﺒﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺨﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﭘﯿﺮوزي‪ ،‬ﻏﺎرت اﻣﻮال و اﺣﺸﺎم ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده‪ ،‬و ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰي ﺑﺮدن زﻧﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب دارﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﺑﺬر اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻮد را در دل ﻣﻐﻠﻮﺑﺎن ﻣﯽﮐﺎرﻧﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﮐﯿﺶ ﺧﻮﯾﺶ در‬ ‫ﻣﯽآورﻧﺪ و آن ﻗﺒﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎق ﮐﯿﺶ دﯾﮕﺮان را ﻋﻮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪي‬ ‫ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪهي ﺧﺪاي ﻗﺒﯿﻠﻪي واﺣﺪي ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫اﯾﺪهي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻊ زﻧﺒﻮرﻫﺎﯾﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﺧﻮد را در ﮐﻨﺪوﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﺎرﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺪهي ﻧﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺎﻧﯿﻮنِ‬ ‫ﻣﺮدمﺷﻨﺎس‪ ،‬در ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺸﻬﻮر ﺧﻮد درﺑﺎرهي ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﺮزه‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻼش دﻫﮑﺪهﻫﺎ را در‬ ‫ﻣﯿﺎن ﯾﺎﻧﻮﻣﺎﻣﻮﻫﺎي ﺳﺎﮐﻦ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻧﯿﻮن ﻃﺮﻓﺪار ﻧﻈﺮﯾﻪي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬اﯾﺮادﻫﺎي ﺳﻬﻤﮕﯿﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ وارد‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺮﯾﻔﯽ در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻦ ﺧﯿﺎﻟﻢ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻧﮑﻨﺪ و از ﻣﺴﯿﺮ‬ ‫اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب دور ﻧﯿﻔﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ را ﮐﻪ در ﻣﺜﺎل ﺧﺪاي ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺷﺮح دادم ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻂ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮان دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد آﻧﺎن از‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ‪ ،‬ﯾﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي‪ 87‬اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﻮعدوﺳﺘﯽ دوﺟﺎﻧﺒﻪ‪.88‬‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺷﯽ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه اﺻﻮﻻً ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ‬ ‫‪.‬ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻣﻬﻢ در ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﮔﺮوﻫﯽ را در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ – ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻓﺪاﮐﺎري ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ– اﺳﺘﻮارﺗﺮ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽﺗﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﺳﭙﺎه آن ﻗﺒﯿﻠﻪي ﻓﺮﺿﯽ ﻣﺎ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﮕﯽ ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺐ و ﺷﯿﻔﺘﻪي ﮐﺴﺐ ﺛﻮاب اﺧﺮوياﻧﺪ ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫از ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺸﺘﺎق ﭘﯿﺮوزي ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ﻓﺪا ﮐﺮدن ﺟﺎن ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﻫﺮ ﯾﮏ از‬ ‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺳﭙﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺎﯾﺪه ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد آن ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﭼﻮن آﻧﺎن زﻧﺪه‬ ‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﻮاﻫﺐ اﯾﻦﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﻬﺎدت ﺧﻮد ﺑﻬﺮﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺨﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪ‬ ‫ﺑﯿﺶ از رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﻠﺺﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ژنﻫﺎي ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺷﻬﺎدت او‪ ،‬ﺑﺨﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪي‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت در ﻧﺴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪٨٦‬‬

‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ داوﮐﯿﻨﺰ اﯾﻦ اﻟﮕﻮ را از ﺗﺎرﯾﺦ ﺻﺪر اﺳﻼم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ آن ﮐﻨﺎﯾﻪ دارد و ﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮرش ﮐﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Kin Selection‬‬ ‫‪Reciprocal Altruism‬‬

‫‪٨٧‬‬ ‫‪٨٨‬‬

‫‪٦٣‬‬

‫اﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮏ ﻣﺸﮑﻞ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ را ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻓﺪاﮐﺎري‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﻮاره در ﻣﻌﺮض ﺑﺮاﻧﺪازي از درون ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ و ﻣﺮگ اﻓﺮاد ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻨﺪﺗﺮ و ﺑﺎ ﺑﺴﺎﻣﺪي ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﻧﻘﺮاض ﮔﺮوهﻫﺎ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺪل‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ رﯾﺎﺿﯽ ﻃﺮح ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ وﯾﮋهاي را ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزي ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در آن اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮔﺮوﻫﯽ اﻣﮑﺎن‬ ‫ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ وﯾﮋه ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫اﻏﻠﺐ ﺳﺮﺷﺘﯽ ﻏﯿﺮواﻗﻌﮕﺮاﯾﺎﻧﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮد ﮐﻪ دﯾﻦ در ﻗﺒﺎﯾﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫وﯾﮋهاي را ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﮐﻪ در دﯾﮕﺮ ﻣﻮاﻗﻊ ﻏﯿﺮواﻗﻌﮕﺮاﯾﺎﻧﻪاﻧﺪ‪ .،‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺑﺮاي ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮدازي‬ ‫اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻦ در اﯾﻨﺠﺎ آن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﯽ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮم و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد داروﯾﻦ ﻫﻢ‪،‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺪاﻓﻊ ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم اﻧﺘﺨﺎب در ﺳﻄﺢ اﻧﺪاﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﻔﺮد ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺤﺚ از ﻗﺒﺎﯾﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫از ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ اﯾﺪهي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ از اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﺪوي ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪي واﺣﺪي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ‬ ‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آن دو ﻗﺒﯿﻠﻪ )ﺑﻪ ﻓﺮض ﺑﺮاﺑﺮي ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮاﯾﻂ( ﺗﻌﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮي اﻋﻀﺎي ﺷﺠﺎع‪ ،‬ﻫﻤﺪل و‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻄﺮ آﻣﺎدهي ﻫﺸﺪار دادن ﺑﻪ ﻫﻤﮕﻨﺎنﺷﺎن و دﻓﺎع از ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﺑﯽﺷﮏ اﻣﺮش ﺑﻬﺘﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود و ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﻏﻠﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪...‬ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﻮدﺧﻮاه و ﻣﺮاﻓﻌﻪﮔﺮ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺪون ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺎري ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽرود‪ .‬ﻗﺒﯿﻠﻪاي ﮐﻪ ﺧﺼﺎل ﻓﻮق را ﺑﻪ اﻋﻼ درﺟﻪ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎرش ﺑﻬﺘﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود و ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻓﺎﺋﻖ ﻣﯽآﯾﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﮐﻞ ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﮔﺬر زﻣﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد ﻣﻐﻠﻮب ﻗﺒﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯾﺶ وﻓﺎداري ﮔﺮوﻫﯽ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ«‬ ‫ﺑﺮاي ﺧﺮﺳﻨﺪي زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس ﻣﺘﺨﺼﺼﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻔﺰاﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺪهي داروﯾﻦ‬ ‫ﺻﺮاﺣﺘﺎً اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﭘﯿﺮوز ﺗﺨﻢ ﺧﻮد را در ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻐﻠﻮب‬ ‫ﻣﯽﭘﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﺴﺎﻣﺪ اﯾﻦ ﺗﺨﻢ ﭘﺮاﮐﻨﯽ را در ﻓﺮا‪-‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮔﺮوهﻫﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﺷﺎره ي‬ ‫داروﯾﻦ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﮑﺎري دﮔﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ در ﻣﯿﺎن اﻋﻀﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻓﺮادﺷﺎن ﻓﺰوﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﺪل داروﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪل اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻤﺎر ﺳﻨﺠﺎبﻫﺎي ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫ﺳﻨﺠﺎبﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد او ﯾﮏ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ واﻗﻌﯽ‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬

‫دﯾﻦ ﺑﺴﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺤﺚ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻫﯽ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارم و دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮدم را درﺑﺎرهي‬ ‫ارزش داروﯾﻨﯽ ﺑﻘﺎي دﯾﻦ ﺷﺮح دﻫﻢ‪ .‬ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﻪي ﺷﻤﺎر ﻓﺰاﯾﻨﺪهي زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ دﯾﻦ را ﯾﮏ‬

‫ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ‪ 89‬از ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎمﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ درﺑﺎرهي ارزش‬

‫داروﯾﻨﯽ ﺑﻘﺎ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮﻋﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ در ﻣﻮرد ارزش ﺑﻘﺎي ﭼﯿﺰي ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶﻣﺎن ﺑﺮ ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮي ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪي ﻣﺎ )در اﯾﻨﺠﺎ‪ ،‬دﯾﻦ( ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ارزش ﺑﻘﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺼﻮف ﻓﺮﻋﯽ ﭼﯿﺰ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آن ﭼﯿﺰ ارزش ﺑﻘﺎ دارد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل از ﺣﯿﻄﻪي ﺗﺨﺼﺼﯽ‬ ‫ﺧﻮدم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رﻓﺘﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﺎﻧﻮري‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺷﺐﭘﺮهﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻌﻠﻪي ﺷﻤﻊ ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ راه ﺷﺎن را‬ ‫ﮐﺞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ در ﺷﻌﻠﻪاي ﺑﺴﻮزﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﺷﺎن‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه را »رﻓﺘﺎر ﺧﻮد‪-‬‬ ‫وﯾﺮاﻧﮕﺮ« ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ و ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ اﺻﻼً ﭼﺮا اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري را‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮف ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ ﺗﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺧ‪‬ﺮَدﭘﺴﻨﺪي ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ‬ ‫ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮﺳﺶﻣﺎن را ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﯾﮏ ﻧﻮع ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﯿﺴﺖ؟ اﯾﻦ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻇﺎﻫﺮي‬ ‫ﻧﺎﺷﯽ از ﯾﮏ ﻋﺎرﺿﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﭼﻪ؟‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪاي دﯾﮕﺮ ﭘﺎﺳﺦ را ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﻨﻈﺮهي ﺷﺒﺎﻧﮕﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻧﻮر ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪهي ﻧﻮرس اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻫﻤﯿﻦ اواﺧﺮ‪ ،‬ﺷﺐ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻧﻮر ﻣﺎه‬ ‫و ﺳﺘﺎرﮔﺎن روﺷﻦ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮر اﯾﻦ اﺷﯿﺎء ﻧﻮراﻧﯽ در ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ اﭘﺘﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﮔﺴﯿﻞ ﺷﺪه از‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮازي ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ اﯾﻦ ﻧﻮرﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ ﺑﺮاي ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه ﮐﻪ ﺣﺸﺮات از ﻧﻮر اﺟﺮام آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه ﺑﺮاي ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ و ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫در ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺲ از ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻋﮑﺲ ﮐﺮدن ﻋﻼﺋﻢ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﮑﻪي ﻋﺼﺒﯽ ﺣﺸﺮه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮر از ﯾﮏ ﺳﺮي‬ ‫ﻗﺎﻋﺪهي ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﯿﺮﯾﻢ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﮐﻪ‪» :‬در ﻣﺴﯿﺮي ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮر ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ‬ ‫زاوﯾﻪي ‪ ٣٠‬درﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺮﺳﺪ‪ «.‬ﭼﻮن ﺣﺸﺮات ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺮﮐﺐ دارﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺠﺮاﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ‬ ‫ﻧﻮر ﮐﻪ از ﻣﺮﮐﺰ ﭼﺸﻢﺷﺎن )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎرﻫﺎي ﺟﻮﺟﻪ ﺗﯿﻐﯽ ﺑﯿﺮون زده( در ﻋﻤﻞ ﺑﺮاﯾﺸﺎن آﺳﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﻮر در ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﻣﺠﺮا‪ ،‬ﯾﺎ اوﻣﺎﺗﯿﺪﯾﻮم‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻄﺐﻧﻤﺎي ﻧﻮري ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫‪By-product‬‬

‫‪٨٩‬‬

‫‪٦٥‬‬

‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ اﺟﺮام آﺳﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ ﻧﻮري ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺟﺮم ﻧﻮراﻧﯽ در دوردﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﺮﺗﻮﻫﺎﯾﺶ دﯾﮕﺮ ﻣﻮازي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮهﻫﺎي ﭼﺮخ واﮔﺮا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪهي‬ ‫ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ ‪ ٣٠‬درﺟﻪ )ﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﻘﺪار دﯾﮕﺮ( را در ﻣﻮرد ﺷﻤﻊ ﻣﺠﺎور اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺪ‪ ،‬و آن ﺷﻤﻊ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫در ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ اﭘﺘﯿﮑﯽ ﺑﭙﻨﺪارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺐﭘﺮه ﻣﺴﯿﺮي ﻣﺎرﭘﯿﭽﯽ را ﺑﻪ دور ﺷﻌﻠﻪ ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻮدﺗﺎن‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎ زاوﯾﻪي ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ زاوﯾﻪي‪ ٣٠‬درﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي واﮔﺮا از ﯾﮏ ﺷﻤﻊ را رﺳﻢ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﻤﻊ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪهي ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺧﺎص ﺑﺮاي ﺷﺐﭘﺮه ﻣﺮﮔﺒﺎر اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﻗﺎﻋﺪهي ﺳﻮدﻣﻨﺪي اﺳﺖ ﭼﻮن ﺷﺐﭘﺮه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎه را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﻊ را‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺷﺐ ﭘﺮهاي‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﺳﮑﻮت ﻣﺴﯿﺮﺷﺎن را ﺑﺎ ﻣﺎه ﯾﺎ ﺳﺘﺎرﮔﺎن درﺧﺸﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺘﯽ روﺷﻨﺎﯾﯽ دوردﺳﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺷﺐﭘﺮه ﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺟﺬب ﻧﻮر ﭼﺮاغ ﻫﺎﯾﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﻄﺎ از ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ‪ :‬ﭼﺮا ﻫﻤﻪي ﺷﺐﭘﺮهﻫﺎ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫‪90‬‬

‫اﻣﺎ ﭘﺮﺳﺶ درﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا‬

‫ﺷﺐﭘﺮهﻫﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽاي دارﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﺎ زاوﯾﻪاي ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻧﻮر ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ راﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽرود‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬راز رﺧﺖ ﺑﺮﻣﯽﺑﻨﺪد‪ .‬اﺻﻼً درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر را‬ ‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻗﻄﺐﻧﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ درس درﺑﺎرهي ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻮدن را ﺑﻪ رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ اﻧﺴﺎن اﻋﻤﺎل ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺴﯿﺎري‬ ‫را – در ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺎﻫﺎ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ – ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﺑﺎورﻫﺎيﺷﺎن در ﺗﻀﺎد‬ ‫ﺗﺎم ﺑﺎ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﻮر و ﺣﺪ‪‬ت ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺷﺎن را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ وﻗﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊﺷﺎن را ﻫﻢ ﺻﺮف ﻓﺮاﯾﺾ ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪي ﻧﺎﺷﯽ از آن‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﺎن ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ از اﯾﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﻪ دﻫﺎن‬ ‫ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ از رﻓﺘﺎر »ﺧﻮد‪-‬وﯾﺮاﻧﮕﺮ« ﺷﺐﭘﺮه ﺣﯿﺮان ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﺷﮕﻔﺖزده ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﻢ ﭼﺮا‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ اﻣﺎ ﺣﺮف ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﭘﺮﺳﺶﻣﺎن اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ‬ ‫ﮐﺠﺮوي‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب از ﯾﮏ ﮔﺮاﯾﺶ رواﻧﯽ ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ دﯾﮕﺮ ﻣﻔﯿﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺸﯽ ﮐﻪ در اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫ﻧﺰد ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﯽﻧﻔﺴﻪ دﯾﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺰاﯾﺎي دﯾﮕﺮي داﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬ ‫‪ ٩٠‬اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ راز آن ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﮐﺸﻒ ﺷﺪه ﻫﺰاران ﺳﺎل دﺳﺘﻤﺎﯾﻪ ﺷﻌﺮﻫﺎي ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه در ادب ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٦٦‬‬

‫ﺗﺼﺎدف ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ ﺑﺮوز ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ را ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ ﮐﻪ آن‬ ‫را ﺑﺎز‪-‬ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬اﮔﺮ دﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﻫﻤﺘﺎي ﺑﺸﺮي ﻋﺎدت ﺟﻬﺖﯾﺎﺑﯽ ﺷﺐﭘﺮه ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮐﺪام وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺪوي ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺞراﻫﻪ‬ ‫رﻓﺘﻪ و دﯾﻦ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﻣﻮردي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اراﺋﻪي‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﻗﺴﻢ اﻣﻮري ﻣﻮرد ﻧﻈﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻠﯽام ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻋﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ درﺑﺎرهي ﻣﻨﺸﺎء دﯾﻦ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ درﺳﺖ ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم آن را ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮد‪،‬‬ ‫ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺿﯿﻪي ﺧﺎص ﻣﻦ درﺑﺎرهي ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻘﺎي ﮔﻮﻧﻪي ﻣﺎ ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﺠﺎرب اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﺷﺪهي ﻧﺴﻞﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻘﺎ و ﺑﻬﺰﯾﺴﺘﯽ ﮐﻮدك‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺠﺎرب ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ او‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﺷﺨﺼﯽ درﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻟﺒﻪي ﯾﮏ‬ ‫ﭘﺮﺗﮕﺎه ﻧﺰدﯾﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺳﺮخ رﻧﮓ ﻧﺎآزﻣﻮده را ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﯾﺎ در رودﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﺄواي ﮐﺮوﮐﻮدﯾﻞ‬ ‫ﻫﺎﺳﺖ ﺷﻨﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﻐﺰ ﮐﻮدك ﯾﮏ ﻗﺎﻋﺪهي ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺰﯾﺘﯽ در اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﻫﺮﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎﯾﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎور ﮐﻦ‪ .‬از واﻟﺪﯾﻦات ﭘﯿﺮوي ﮐﻦ؛ ﺣﺮف ﭘﯿﺮان‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪات را ﮔﻮش ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﺟﺪي و ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻫﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻦ‪«.‬‬ ‫اﻣﺎ درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻋﺪهي ﺷﺐﭘﺮه‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ رود‪ .‬ﻣﻦ ﻫﯿﭻﮔﺎه وﻋﻆ ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﯽ را‬ ‫ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدم در ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪي ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺎن ﺷﻨﯿﺪم ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﯾﺎدآورياش ﻫﻢ‬ ‫ﺗﺮﺳﻨﺎك اﺳﺖ‪ :‬آن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﻣﻐﺰ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪام ﺳﺨﻦ آن واﻋﻆ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺟﺎن ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬او ﺑﺮاﯾﻤﺎن داﺳﺘﺎن ﯾﮏ‬ ‫ﺟﻮﺧﻪ ﺳﺮﺑﺎز را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﺧﻂآﻫﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪي‬ ‫ﺣﺴﺎس ﮐﻪ ﻗﻄﺎر داﺷﺖ از روﺑﺮو ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺣﻮاس ﺳﺮﺟﻮﺧﻪ ﭘﺮت ﺷﺪ و دﺳﺘﻮر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ را‬ ‫ﻧﺪاد‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان آن ﻗﺪر ﺧﻮب ﺗﻌﻠﯿﻢ دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺪون دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﯿﺮﺷﺎن را ﻋﻮض ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖﺷﺎن روي رﯾﻞ اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﺣﺎﻻ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ‬ ‫داﺳﺘﺎن را ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ و اﻣﯿﺪوارم ﺧﻮد واﻋﻆ ﻫﻢ آن را ﺑﺎور ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻧُﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدم آن را ﺑﺎور‬ ‫ﮐﺮدم‪ ،‬ﭼﻮن آن را از زﺑﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ارﺷﺪﯾﺖ داﺷﺖ‪ .‬و ﭼﻪ ﺧﻮد آن وﻋﻆ اﯾﻦ‬ ‫داﺳﺘﺎن را ﺑﺎور داﺷﺖ و ﭼﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎ ﮐﻮدﮐﺎن را وادارد ﺗﺎ رﻓﺘﺎر ﺑﺮدهوار و ﺗﻌﺒ‪‬ﺪ ﺑﯽﭼﻮن و‬ ‫ﭼﺮاي آن ﺳﺮﺑﺎزان را ﺑﻪ رﻏﻢ ﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻟﯽاش ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﻨﯿﻢ و اﻟﮕﻮي ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ .‬و ﻣﻦ ﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺴﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮدم‪.‬‬

‫‪٦٧‬‬

‫اﮐﻨﻮن‪ ،‬در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ درك ﮐﻨﻢ ﭼﻄﻮر آن ﻣﻮﻗﻊ از ﺧﻮد ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ‬ ‫آﯾﺎ ﻣﻦ ﻫﻢ اﯾﻦ ﺷﺠﺎﻋﺖ را ﺧﻮاﻫﻢ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه راﻫﻢ را ﮐﺞ ﻧﮑﻨﻢ و ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ زﯾﺮ ﻗﻄﺎر‬ ‫رﻓﺘﻦ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻟﺒﯽ ﻗﻀﯿﻪ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻨﻮز آن داﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﯾﺎد دارم‪ .‬آن وﻋﻆ‬ ‫آﺷﮑﺎرا اﺛﺮ ﻋﻤﯿﻘﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن آن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽآورم و دارم ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد آن واﻋﻆ‪ ،‬اﻟﻘﺎي ﭘﯿﺎﻣﯽ دﯾﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﭘﯿﺎم‬

‫او ﺑﯿﺶ از دﯾﻨﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻌﺮ وﻇﯿﻔﻪي ﺟﻮﺧﻪي ﻧﻮر اﺛﺮ ﺗ‪‬ﻨﯿﺴﻮن‪ ،‬ﮐﻪ آن را ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎب ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪:‬‬ ‫"ﺟﻮﺧﻪي ﻧﻮر ﺑﻪ ﭘﯿﺶ"!‬ ‫آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﻫﺮاﺳﯿﺪ؟‬ ‫ﻧﻪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ از ﮐﺴﯽ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﺳﺮ زده‪:‬‬ ‫اﻣﺎ آﻧﺎن را ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯽ‬ ‫آﻧﺎن را ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﮔﺮي‬ ‫ﮐﺎراﯾﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ رﻓﺘﻦ و ﻣﺮدن‪:‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﺳﻮي درهي ﻣﺮگ‬ ‫ﺷﺸﺼﺪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺮوده ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺮ ﺧَﺶﺗﺮﯾﻦ ﺻﺪاﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻧﺴﺎن ﺿﺒﻂ ﺷﺪه‪ .‬ﺧﻮد‬ ‫ﻟُﺮد ﺗ‪‬ﻨﯿﺴﻮن اﯾﻦ ﺷﻌﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬آدم ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪي ﻣﺘﻨﻄﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﻧﮕﺎر اﯾﻦ ﺻﺪا از اﻋﻤﺎق ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ ﺗﺎرﯾﮏ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﻪ‬

‫ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺮاي ﺗﺨﻄﯽ از ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي دﯾﻮاﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎمﺷﺎن ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﯿﺮوي‬ ‫از ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮرد‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه ارﺗﺶﻫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪهي‬ ‫ﺳﺮﻧﮕﺸﺘﯽ ﻣﻔﯿﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در ﻣﻮارد ﺧﺎص ﺑﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺮﺑﺎزان را ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺑﺎت ﯾﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ از ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺮدهوار از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎﯾﯽ ﺗﺒﻌﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ زﺑﺎنﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﭘﺮدازش واژﮔﺎن و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻔﯿﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬

‫‪٦٨‬‬

‫اﯾﻦ ﭘﯿﺮوي ﺑﺮدهوار ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺑﺪ را ﻫﻢ ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫‪.‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ رو ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﯽ ﮐﻪ اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﯾﺎ‬ ‫زﯾﺎنﺑﺎر‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ رﻓﺘﺎري ﮐﻪ از ﺳﺮﺑﺎزان اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﻓﺎﯾﺪهي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎ‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮايﺷﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﯿﻦ رﻓﺘﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬ ‫ﮐ‪‬ﺮﻣﯽ و وﯾﺮوﺳﯽ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺷﺮوراﻧﻪاي ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ »ﻣﺮا ﮐﭙﯽ ﮐﻦ و‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم آدرسﻫﺎي روي دﯾﺴﮏ ﺳﺨﺖ ﺑﻔﺮﺳﺖ« ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎي‬ ‫دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ رﺷﺪ ﺗﺼﺎﻋﺪي ﻣﺠﺪداً اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﻔﯿﺪ از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ‪ ،‬از ﻋﻔﻮﻧﺖ وﯾﺮوﺳﯽ ﻧﯿﺰ در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪﭼﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻢ درﺑﺎرهي ﻣﻐﺰ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن و دﯾﻦ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻐﺰ ﮐﻮدك را ﭼﻨﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ را ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ و‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎور ﮐﻨﺪ‪ :‬ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻬﺖﯾﺎﺑﯽ ﺷﺐﭘﺮه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮر ﻣﺎه‪ .‬اﻣﺎ روي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻣﻄﯿﻌﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺎدهﻟﻮﺣﯽ ﺑﺮدهوار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ و اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ زودﺑﺎوري‪ ،‬آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻔﻮﻧﺖ وﯾﺮوﺳﯽ ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ .‬از‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﺑﻘﺎي داروﯾﻨﯽ‪ ،‬دﻻﯾﻠﯽ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮاي زودﺑﺎوري ﮐﻮدك و اﻋﺘﻤﺎدش ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ و ﺑﺰرگﺗﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﻌﺘﻤﺪ واﻟﺪﯾﻦ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ زودﺑﺎوري اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻫﯿﭻرو ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻮدك ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ »در رودﺧﺎﻧﻪي ﻟﯿﻤﭙﻮﭘﻮ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺮوﮐﻮدﯾﻞﻫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﯾﻘﺮاﻧﯽ ﻧﮑﻦ« ﺗﻮﺻﯿﻪي ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ »ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺮص ﻣﺎه‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﺑ‪‬ﺰي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﯽ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎران ﻣﯽﺑﺎرد«‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﺗﻼف وﻗﺖ و اﺗﻼف ﺑ‪‬ﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺰد‬ ‫ﮐﻮدك‪ ،‬ﻫﺮ دوي اﯾﻦ ﻫﺸﺪارﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﺰان ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺗﻮﺻﯿﻪ از ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺤﺘﺮﻣﯽ‬ ‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺘﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﺣﺘﺮام و اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﻣﻮرد ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﮐﯿﻬﺎن‪ ،‬اﺧﻼﻗﯿﺎت و ﺳﺮﺷﺖ ﺑﺸﺮ ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻮدك‬ ‫ﺑﺰرگ ﺷﺪ و ﺑﭽﻪدار ﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎً ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺟﺪﯾﺖ ﻫﻤﻪي آﻣﻮﺧﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را – ﭼﻪ ﻣﻬﻤﻞ و ﭼﻪ ﻣﻔﯿﺪ – ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ در ﻧﻘﺎط ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎورﻫﺎي دﻟﺒﺨﻮاه ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﭘﺎﯾﻪاي در واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ارث ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻗﻮﺗﯽ ﻣﻘﺒﻮل ﻧﺴﻞﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ واﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺖﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﻣﻔﯿﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮد دادن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈﺎر‬

‫‪٦٩‬‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺮاﻓﺎت و دﯾﮕﺮ ﺑﺎورﻫﺎي ﮐﺎذب ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﺑﻨﺪ – ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮔﺬر ﻧﺴﻞﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ 91.‬اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎورﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺘﺮهاي و ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻈﯿﺮ اﻧﺘﺨﺎب داروﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﮔﺬر ﻧﺴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎورﻫﺎي ﻫﻤﺮﯾﺸﻪ واﮔﺮا ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﺑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎي ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎن و ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬از ﻫﻢ دورﺗﺮ و دورﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺑﻮدن‬ ‫ﻣﻐﺰ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﻣﻮرد ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺑﺎورﻫﺎي ﺑﯽﭘﺎﯾﻪ و اﻣﺮ و ﻧﻬﯽﻫﺎي‬ ‫دﻟﺒﺨﻮاه در ﻃﯽ ﻧﺴﻞﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻋﻤﺎي دﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از اﯾﻦ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮي ﻣﻐﺰ ﮐﻮدك‪ ،‬و‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دورهي ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ آﮔﺎهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻌﺎر ﻧﺦﻧﻤﺎي ژزوﺋﯿﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ »ﮐﻮدك را در ﻫﻔﺖ ﺳﺎل اول ﻋﻤﺮش ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺴﭙﺎر‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮد‬ ‫ﺗﺤﻮﯾﻞات دﻫﻢ‪ «.‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ رو ﻧﺎدرﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺘﺄﺧﺮﺗﺮ‪ ،‬ﺟﯿﻤﺰ داﺑﺴﻮن‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫"ﮐﺎﻧﻮن ﺧﺎﻧﻮاده" ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﺪﻧﺎم ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ اﺻﻞ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺗﺠﺮﺑﻪي‬ ‫ﺧﺮدﺳﺎﻻن را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪ – ﮐﻪ ﮐﻮدك ﭼﻪ ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎور ﮐﻨﺪ – ﻣﺴﯿﺮ آﯾﻨﺪهي ﻣﻠﺖ را ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ «.‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺧﺎص ﻣﻦ درﺑﺎرهي ﻓﺎﯾﺪهي زودﺑﺎوري ذﻫﻦ ﮐﻮدك‪،‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن ﻗﺴﻢ اﻣﻮري ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﻧﺴﺎن ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻬﺖﯾﺎﺑﯽ ﺷﺐﭘﺮهﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺎه ﯾﺎ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫راﺑﺮت ﻫﺎﯾﻨﺪ رﻓﺘﺎرﺷﻨﺎس در ﮐﺘﺎب ﭼﺮا ﺧﺪاﯾﺎن اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،92‬و دو ﻣﺮدمﺷﻨﺎس‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﮑﺎل ﺑﻮﯾﺮ در ﮐﺘﺎب ﺗﺒﯿﯿﻦ دﯾﻦ‪ ،93‬و اﺳﮑﺎت آﺗﺮان در ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،94‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﮐﻠﯿﺖ اﯾﻦ اﯾﺪه را ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﯾﮏ ﮔﺮاﯾﺶ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﺎدي اﺳﺖ – اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﻓﺮﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﺎن ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ﺑﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻮﻧﯽ ادﯾﺎن ﺟﻬﺎن‬ ‫ﺗﺄﮐﯿﺪ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎت ادﯾﺎن‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻋﺠﯿﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬

‫‪٩١‬‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﻫﻢﻧﺴﻼن ﻣﻦ ﺣﺘﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺗﺮﯾﻦ و ﺳﻨﺘﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎن‪ ،‬درﺻﺪي از ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ ﺑﻮدن را ﺑﻪ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪس‬

‫ﻣﯽزﻧﻢ ﮐﻪ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮕﺎه را ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎيﺷﺎن داﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﻮاﻟﯽ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﺪتﻫﺎي زﯾﺎدي در‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﺧﻮاب )ﻗﺮون وﺳﻄﺎ( ﺑﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ﺷﮑﺎف ﺑﺰرگ ﻣﯿﺎن واﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ و ﻓﺮزﻧﺪان روﺷﻦ اﻧﺪﯾﺶ در ﭘﯽ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻌﺎﺻﺮ در اﯾﺮان‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﺪارم ﮐﻪ اﯾﻦ روﻧﺪ اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدات‪ ،‬ﻣﻘﺪﺳﺎت‪ ،‬ﺗﺎﺑﻮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮزﻫﺎ و ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰﻫﺎ و از‬ ‫ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺼﺐ و ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن و ﺗﺮسﻫﺎيﻣﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻨﺪﯾﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٩٤‬‬

‫‪Why Gods Persist, Robert Hinde‬‬ ‫‪Religion Explained, Pascal Boyer‬‬ ‫‪ In God We Trust, Scott Atran‬اﯾﻦ ﺷﻌﺎر ﺑﺮ روي دﻻر آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺟﻮك را ﺑﻪ وﺟﻮد آورده ﮐﻪ "دﻻر‪ ،‬ﺧﺪاي‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺖ"! ر‪.‬ب‬

‫‪٩٢‬‬ ‫‪٩٣‬‬

‫‪٧٠‬‬

‫ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺄﻟﻮف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪي ﺑﺎورﻫﺎي ﯾﮏ دﯾﻦ در ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﻨﺖ آن دﯾﻦ ﭘﺮورش ﻧﯿﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫ﻏﺮﯾﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ 95.‬ﺑﻮﯾﺮ ﮐﻪ درﺑﺎرهي ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻓﺎﻧﮓ ﮐﺎﻣﺮون ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ آﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫ﺟﺎدوﮔﺮان ﯾﮏ ﻋﻀﻮ اﺿﺎﻓﯽِ ﺣﯿﻮانوار در ﺑﺪن ﺧﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺮواز در ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﻪ ﺑﺪن‬ ‫دﯾﮕﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ آﺳﯿﺐ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﻮن ﺷﺎن را ﻣﺴﻤﻮم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺎدوﮔﺮان‬ ‫ﮔﺎﻫﯽ ﺿﯿﺎﻓﺖﻫﺎﯾﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن ﺷﺎن را ﻣﯽﺑﻠﻌﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺷﺮارتﻫﺎي آﺗﯽﺷﺎن‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ دوﺳﺖ دوﺳﺖﺷﺎن ﺷﺒﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد‬ ‫ﺟﺎدوﮔﺮاﻧﯽ را دﯾﺪه ﮐﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﯾﮏ ﺑﺮگ ﻣﻮز ﺑﺮ ﻓﺮاز دﻫﮑﺪه در ﭘﺮواز ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎناش‬ ‫ﺗﯿﺮﻫﺎي ﺟﺎدوﯾﯽ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻮﯾﺮ ﻣﻄﻠﺐاش را ﺑﺎ ذﮐﺮ ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ ﺷﺨﺼﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬ ‫»در ﯾﮏ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺷﺎم در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ داﺷﺘﻢ اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي ﻏﺮﯾﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﮐﻪ اﻻﻫﯽدان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺶ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﭼﯿﺰﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﯽ را اﯾﻦ ﻗﺪر ﺟﺎﻟﺐ و دﺷﻮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮح دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺮدم‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻬﻤﻼﺗﯽ ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ"‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﺮا ﺣﯿﺮان ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻋﻮض ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ آن اﻻﻫﯽدان ﮐﻤﺒﺮﯾﺠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪه‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از‬ ‫ﮔﺰارهﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﺎور داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫• در زﻣﺎن ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺮدي از ﯾﮏ ﻣﺎدر ﺑﺎﮐﺮه زاده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﭘﺪر ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫• ﺑﺎ دﻋﺎي ﻫﻤﺎن ﻣﺮد ﺑﯽﭘﺪر‪ ،‬ﻣ‪‬ﺮدهاي ﺑﻪ ﻧﺎم اﯾﻠﻌﺎذر زﻧﺪه ﺷﺪ؛ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن ﻗﺪر از ﻣﺮگ اﯾﻠﻌﺎذر‬ ‫ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﺴﺪش ﻣﺘﻌﻔﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫• ﺧﻮد آن ﻣﺮد ﺑﯽﭘﺪر ﭘﺲ از ﻣﺮدن و دﻓﻦ ﺷﺪن‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﻪ روز زﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬ ‫• ﭼﻬﻞ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬آن ﻣﺮد ﺑﯽﭘﺪر ﺑﺎﻻي ﺗﭙﻪاي رﻓﺖ و ﺟﺴﻢاش ﺑﻪ ﻋﺮش ﺻﻌﻮد ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٩٥‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ زﮐﺮﯾﺎي رازي‪ :‬ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ و از آن ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺿﺪﯾﺖ دﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﻣﺬاﻫﺐ ﺧﻮد ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻔﯽ ﮐﻨﻨﺪه آﻧﭽﻪ "ﺑﺮﻫﺎن ﻓﻄﺮت"‬

‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻄﺮت ﯾﮑﺴﺎن آدﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻣﻮزه ﻫﺎﯾﯽ ‪ 180‬درﺟﻪ ﺿﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﺪ؟ ﭘﺲ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻒ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه اﯾﻦ آﻣﻮزهﻫﺎ ﻧﻪ "ذات ﯾﺎ ﻓﻄﺮت ﺑﺸﺮ" ﮐﻪ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٧١‬‬

‫• اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در ذﻫﻦ ﺧﻮد ﭼﯿﺰي زﻣﺰﻣﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬آن ﻣﺮد ﺑﯽﭘﺪر‪ ،‬و ﭘﺪرش ﮐﻪ ﺧﻮدش اﺳﺖ اﻓﮑﺎرﺗﺎن‬ ‫را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻗﺪام ﻣﻘﺘﻀﯽ ﺻﻮرت دﻫﺪ‪ .‬او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻓﮑﺎر ﻫﻤﻪي ﻣﻮﺟﻮدات دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺟﻬﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫• اﮔﺮ ﮐﺎر ﺑﺪي ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ آن ﻣﺮد ﺑﯽﭘﺪر ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ آن را‬ ‫در ﺧﻠﻮت و دور از اﻧﻈﺎر ﻫﻤﮕﺎن اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ او ﭘﯿﺶ ﯾﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺗﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫آن ﮐﺎر ﭘﺎداش ﯾﺎ ﺟﺰا ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫• ﻣﺎدر ﺑﺎﮐﺮهي آن ﻣﺮد ﺑﯽﭘﺪر ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺴﻢاش ﺑﻪ ﻋﺮش ﺻﻌﻮد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫• اﮔﺮ ﮐﺸﯿﺶﺗﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺬﮐﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎن و ﺷﺮاب را ﺗﺒﺮك ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﻧﺎن و ﺷﺮاب ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ و‬ ‫ﺧﻮن آن ﻣﺮد ﺑﯽﭘﺪر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﯾﮏ ﻣﺮدمﺷﻨﺎس ﻋﯿﻨﯿﺖ ﮔﺮا در ﻃﯽ ﯾﮏ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﯿﺪاﻧﯽ در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ‪ ،‬ﺗﺎزه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﺪ؟«‬

‫ﻣﻔﺘﻮن رواﻧﯽ دﯾﻦ‬ ‫اﯾﻦ اﯾﺪه ﮐﻪ دﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﮏ ﺷﺎﺧﻪي ﻣﻬﻢ و ﺑﺎﻟﻨﺪه از رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﭼﻮن اﻧﺪاﻣﯽ ﺑﺮاي‬ ‫دﯾﺪن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬و ﺑﺎل ﭼﻮن اﻧﺪاﻣﯽ ﺑﺮاي ﭘﺮﯾﺪن‪ ،‬ﻣﻐﺰ ﻫﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﻧﺪامﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﺎژولﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺮآوردن ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻐﺰ‪ ،‬ﻣﺎژوﻟﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ﻫﺴﺖ؛ ﻣﺎژوﻟﯽ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻻت دوﺟﺎﻧﺒﻪ؛ ﻣﺎژوﻟﯽ ﺑﺮاي ﻫﻤﺪﻟﯽ و اﻟﯽ‬ ‫آﺧﺮ‪ .‬دﯾﻦ را ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﯾﺎ ﮐﺠﺮوي ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻣﺎژولﻫﺎ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻣﺎژولﻫﺎي‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮدازي درﺑﺎرهي دﯾﮕﺮ ذﻫﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎژولﻫﺎي ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺋﺘﻼف‪ ،‬و ﻣﺎژولﻫﺎي ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬ ‫اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﺧﻮدي و ﻋﻠﯿﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻣﺎژولﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻌﺎدل اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﻮهي ﺟﻬﺖﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﺷﺐﭘﺮه ﺷﻤﺮد‪ .‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد زودﺑﺎوري ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ دادم‪ ،‬اﻧﺪامﻫﺎي ﻣﻐﺰي ﻫﻢ‬ ‫ﻣﺴﺘﻌﺪ ﮐﺠﺮوي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘ‪‬ﻞ ﺑﻠﻮم رواﻧﺸﻨﺎس‪ ،‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﺪاﻓﻌﺎن »دﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ«‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎراﻧﻪ درﺑﺎرهي ذﻫﻦ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او‪،‬‬ ‫دﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ از اﯾﻦ دوآﻟﯿﺴﻢ ذاﺗﯽ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪي او‪ ،‬ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬و ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﻮدﮐﺎن‪،‬‬ ‫دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎران ﻣﺎدرزاد ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫‪٧٢‬‬

‫ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دوﮔﺎﻧﻪ اﻧﮕﺎر ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺎده و ذﻫﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰي ﺑﻨﯿﺎدي ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ او‪،‬‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮕﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺮوزِ ﻣﺎده –ﻣﺎدهي درون ﻣﻐﺰ ﯾﺎ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ درون‬ ‫ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ – اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﻧﻮﻋﯽ روح ﻏﯿﺮﻣﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ درون ﺑﺪن ﻣﺄوا‬ ‫دارد و ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪن را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎران ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎر رواﻧﯽ را ﺟﻨّﯽ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ارواح ﺧﺒﯿﺜﻪ ﯾﺎ ﺟﻦﻫﺎ ﻣﻮﻗﺘﺎً در ﺑﺪن‬ ‫آن ﺑﯿﻤﺎر ﻣﺄوا ﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺟﻦﮔﯿﺮي از ﺑﺪن او ﺑﯿﺮون ﮐﺮد‪ .‬دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎران در ﻫﺮ‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ اﺷﯿﺎي ﺑﯿﺠﺎن‪ ،‬ﺗﺸﺨﺺ ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ و ﺣﺘﯽ در آﺑﺸﺎرﻫﺎ و اﺑﺮﻫﺎ ارواح و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫اف‪.‬اَﻧﺴﺘﯽ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ١٨٨٢‬رﻣﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ 96‬اﯾﻦ رﻣﺎن ﺑﺮاي ﯾﮏ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر ﮐﺎﻣﻼ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﯾﺮش اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﯾﮕﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎري ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ رﻣﺎن‪ ،‬آﻗﺎي‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﯿﺘﻮد و ﭘﺴﺮش ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي رازآﻣﯿﺰ درﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻪ ﺑﺪنﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻋﻮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺷﺎدﻣﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪرش ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه در ﺑﺪن او ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮود؛ و ﺧﻮد ﭘﺴﺮ در ﺑﺪن ﭘﺪرش‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺪاﻧﻢ‬

‫ﮐﺎري‪ ،‬ﮐﺎﺳﺒﯽ ﭘﺪر را ﺑﻪ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮح داﺳﺘﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ را در رﻣﺎن ﮔﺎز ﺧﻨﺪه‬

‫‪97‬‬

‫اﺛﺮ‬

‫ﭘﯽ‪.‬ﺟﯽ وودﻫﺎوس ﻫﻢ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ در آن ا‪‬رل ﻫﺎورﺷﺎت و ﭘﺴﺮﮐﯽ ﻫﻨﺮﭘﯿﺸﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن در دو اﺗﺎق ﻣﺠﺎور‬ ‫در ﯾﮏ ﻣﻄﺐ دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﮑﯽ ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻮش ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﺧﻮد را در ﺑﺪن آن دﯾﮕﺮي‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻃﺮح داﺳﺘﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﯾﮏ دوﮔﺎﻧﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﺎﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﭼﯿﺰي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻟُﺮد‬ ‫ﻫﺎورﺷﺎت ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺰء ﺑﺪن او ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ او ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺪﻧﯽ ﭘﺴﺮﮐﯽ ﻫﻨﺮﭘﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻫﻮش‬ ‫آﯾﺪ؟‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻏﻠﺐ داﻧﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ از ﺧﻮاﻧﺪن‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ و ﮔﺎز ﺧﻨﺪه ﻟﺬت ﺑﺒﺮم‪ .‬ﭘ‪‬ﻞ ﺑﻠﻮم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻦ آﻣﻮﺧﺘﻪام‬ ‫ﮐﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮي ﯾﮕﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﻮر ﺑﺸﺮي ﻫﺴﺘﻢ و ﻟﺬا ﻫﻤﭽﻮن ﯾﮏ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر ذاﺗﯽ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪام‪ .‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﻫﻢ ﮐﻪ واﻧﻤﻮد ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﯾﮕﺎﻧﻪاﻧﮕﺎري ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﯾﺪه ﻋﻤﯿﻘﺎً در ﻣﻦ و‬ ‫دﯾﮕﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ رﯾﺸﻪ دواﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﯽ در ﭘﺲ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻦ ﯾﮏ ﺧﻮد ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﻢ‬ ‫در داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ درون ﺳﺮ دﯾﮕﺮي ﻫﺠﺮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﻠﻮم ﺑﺮ اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬آزﻣﻮنﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺧﺮدﺳﺎﻻن‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎري دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫‪ice Versa, F. Anstey‬‬ ‫‪Laughing Gas, P.G.Wodehouse‬‬

‫‪٩٦‬‬ ‫‪٩٧‬‬

‫‪٧٣‬‬

‫ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎري در ﻣﻐﺰ ﭘﯿﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻠﻮم‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﺬﯾﺮش دﯾﻦ از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻠﻮم ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ذاﺗﺎً ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﯽ دارﯾﻢ‪ .‬دﺑﻮرا ﮐ‪‬ﻠ‪‬ﻤﻦ در ﻣﻘﺎﻟﻪاش ﺑﺎ‬ ‫ﻋﻨﻮان آﯾﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺪاﺑﺎوران ﺷﻬﻮدي ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﺴﺘﻌﺪ اﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻣﻘﺼﻮدي ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻨﺪ‪ :‬اﺑﺮﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺎرﯾﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﮓﻫﺎي ﻧﻮكﺗﯿﺰ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺎرﺷﺸﺎن ﻣﯽآﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺨﺎراﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻣﻘﺼﻮدي ﻧﺴﺒﺖ دادن را‬ ‫ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎري‬ ‫ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫‪98‬‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎن ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎران ﺑﺎﻟﻔﻄﺮهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺴﯿﺎريﺷﺎن ﻫﺮﮔﺰ از اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در‬

‫اﮔﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻬﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎري ذاﺗﯽ و ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎري ذاﺗﯽ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ دﯾﻨﺪاري ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪،‬‬ ‫درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﻄﺐﻧﻤﺎي ﻧﻮري ﺷﺐﭘﺮه او را ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎري‬ ‫ذاﺗﯽ ﻣﺎ را آﻣﺎدهي ﺑﺎور ﺑﻪ وﺟﻮد روﺣﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﺪن ﻣﺄوا دارد اﻣﺎ ﺟﺰﺋﯽ از ﺑﺪن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ روح ﺑﯽﺟﺴﻢ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺪن ﺑﻪ ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬ ‫راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ وﺟﻮد ﺧﺪا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ روح ﻣﺤﺾ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ واﺟﺪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺧﻮاص‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪهي ﻣﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺎده وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎري ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺣﺘﯽ ﺳﻬﻞﺗﺮ از اﯾﻦ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﻘﺼﻮدي دارد‪ ،‬آن ﻣﻘﺼﻮد ﭼﯿﺴﺖ؟ اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻤﺘﺎي ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻗﻄﺐﻧﻤﺎي ﻧﻮري ﺷﺐﭘﺮه در اﻧﺴﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭼﺮا اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎري و‬ ‫ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎري را در ﻣﻐﺰ ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن ﻧﻬﺎده اﺳﺖ؟ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻨﺠﺎ‪ ،‬روﯾﮑﺮد ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي‬ ‫دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎران ﺑﺎﻟﻔﻄﺮه ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ذاﺗﺎً دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر و ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺰﯾﺖ‬ ‫داروﯾﻨﯽ اﯾﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ رﻓﺘﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪهﻫﺎ در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻘﺎي ﻣﺎ اﻫﻤﯿﺖ دارد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻐﺰ ﻣﺎ را ﭼﻨﺎن ﺷﮑﻞ داده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﺳﺮﯾﻊ و ﻣﺆﺛﺮ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬آﯾﺎ دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎري و ﻏﺎﯾﺖاﻧﮕﺎري ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺧﺪﻣﺖ اﯾﻦ ﻫﺪف ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ در‬ ‫ﭘﺮﺗﻮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ داﻧﯿﻞ د‪‬ﻧ‪‬ﺖ ﻓﯿﻠﺴﻮف "اﯾﺴﺘﺎر راﺟﻌﯽ"‪ ١٠٠‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ را ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ‪.‬‬ ‫د‪‬ﻧ‪‬ﺖ درﺑﺎرهي "اﯾﺴﺘﺎرﻫﺎ"ﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﻮﺟﻮدات‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻧﻮران‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ‬ ‫و ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪي ﻣﻔﯿﺪي اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻮع اﯾﺴﺘﺎر دارﯾﻢ‪ :‬اﯾﺴﺘﺎر‬ ‫‪٩٨‬‬

‫‪Teleology‬‬ ‫‪٩٩‬‬ ‫ﺑﺪ ﻧﺒﻮد داوﮐﯿﻨﺰ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻘﺪس و ﻣﺬﻫﺒﯽ ادﯾﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮ از اﯾﻦ ﻏﺎﯾﺖ اﻧﮕﺎريﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪاﻧﺪ‪" .‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ را‬ ‫ﺑﺮاي اﯾﻦ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ روز را روﺷﻨﯽ و ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺨﺸﺪ و ﻣﺎه و ﺳﺘﺎرﮔﺎن را زﯾﻨﺖ ﺑﺨﺶ ﺷﺐ ﻗﺮار دادﯾﻢ و ‪ "...‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Intentional stance‬‬

‫‪١٠٠‬‬

‫‪٧٤‬‬

‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ و اﯾﺴﺘﺎر راﺟﻌﯽ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﻫﻤﻮاره ﻣﯽﺗﻮان اﯾﺴﺘﺎر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ را ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﺮد‪،‬‬ ‫زﯾﺮا در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﮕﺮش اﯾﺴﺘﺎر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﻢ و ﻫﻤﻪي ﺑﺮﻫﻢﮐﻨﺶﻫﺎي اﺟﺰاي ﻣﺘﺤﺮك اﺷﯿﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪه را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ واﮐﻨﺶﻣﺎن ﺑﻪ رﻓﺘﺎر آﻧﻬﺎ زﯾﺎدي آﻫﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد اﺷﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً‬ ‫ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻟﺒﺎﺳﺸﻮﯾﯽ ﯾﺎ ﯾﮏ ﮐﻤﺎن زﻧﺒﻮرﮐﯽ‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ ﯾﮏ راه ﻣﯿﺎﻧﺒﺮ و اﻗﺘﺼﺎديﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ دور زدن ﻓﯿﺰﯾﮏ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف از ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﯽ‪ ،‬ﺣﺪس ﺑﺰﻧﯿﻢ ﮐﻪ آن ﺷﯽ ﻃﺮاﺣﯽ‬ ‫ﺷﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل دﻧﺖ‪:‬‬ ‫»ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﺮﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻄﺤﯽ و ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ زﻧﮓدار‪ ،‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ زﻧﮓ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﮕﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ آن ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻮﮐﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺎﺗﺮي‬ ‫ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮخ دﻧﺪهﻫﺎي ﺑﺮﻧﺠﯽ دارد و ﯾﺎﺗﺎﻗﺎنﻫﺎي ﻣﺮﺻﻊ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎي‬ ‫ﺳﯿﻠﯿﮑﻮﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه – ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮض ﮐﺮد ﮐﻪ آن ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻨﺎن ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺳﺮ وﻗﺖ زﻧﮓ‬ ‫ﺑﺰﻧﺪ«‬ ‫ﺟﺎﻧﺪاران ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ داروﯾﻨﯽ رواﯾﺘﯽ از اﯾﺴﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬ ‫ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﺑﺮاي ﭘﻤﭗ ﮐﺮدن ﺧﻮن ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه راه ﻣﯿﺎﻧﺒ‪‬ﺮي ﺑﺮاي درك‬ ‫ﮐﺎرﮐﺮد ﻗﻠﺐ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﮐﺎرل ﻓﻮن ﻓﺮﯾﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ درﺑﺎرهي رﻧﮓ‪-‬ﺑﯿﻨﯽ زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮض ﮐﺮد رﻧﮓﻫﺎي درﺧﺸﺎن ﮔﻞﻫﺎ ﺑﺮاي ﺟﺬب زﻧﺒﻮرﻫﺎ »ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ«‪ .‬ﻧﻬﺎدن اﯾﻦ ﮔﯿﻮﻣﻪﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺎراﻧﺪن ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﺎن ﮐﺬاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎس ﺑﺰرگ اﺗﺮﯾﺸﯽ‬ ‫ﻫﻢ از اردوي آﻧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻮن ﻓﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺎدر ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﺴﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ را‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ داروﯾﻨﯽ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ راه ﻣﯿﺎﻧﺒﺮ دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎر راﺟﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﯾﮏ ﺟﻬﺖ از‬ ‫اﯾﺴﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽرود‪ .‬در اﯾﺴﺘﺎر راﺟﻌﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﻫﺪﻓﯽ‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ آن ﻣﻮﺟﻮد ﯾﮏ ﮐﻨﺸﮕﺮ‪ 101‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮدي از ﮐﻨﺶ ﺧﻮد دارد‬ ‫‪.‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺒﺮ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ رﻓﺘﺎر اﺣﺘﻤﺎﻟﯽاش درﻧﮓ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬اﺻﻼً دﻟﻤﺸﻐﻮل‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎﯾﺶ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬و اﺑﺪاً در ﻣﻮرد ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﭘﻨﺠﻪﻫﺎ و دﻧﺪانﻫﺎﯾﺶ ﺗﺄﻣﻞ‬ ‫ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ رﻓﺘﺎر ﺑﺒﺮ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮﯾﻦ راهﺣﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ و ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژي را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﯿﻢ‬ ‫و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر ﻣﯿﺎﻧﺒﺮ ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻓﺎﻗﺪ‬

‫‪Agent‬‬

‫‪١٠١‬‬

‫‪٧٥‬‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﯾﺴﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ را ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭼﯿﺰﻫﺎي‬ ‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻘﺎﺻﺪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻋﻤﺪي ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎي داراي ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎر راﺟﻌﯽ را ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﺴﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ و اﯾﺴﺘﺎر ارﺟﺎﻋﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰمﻫﺎي ﻣﻔﯿﺪ ذﻫﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮا واﮐﻨﺶ ﻣﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﻘﺎﯾﻤﺎن اﻫﻤﯿﺖ ﺣﯿﺎﺗﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً درﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎ ﺟﻔﺖﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه‪ ،‬ﺗﺴﺮﯾﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫‪.‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﯾﺴﺘﺎرﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﺳﺎزوﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻐﺰي ﺑﻪ ﺧﻄﺎ روﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎن و ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺪوي‬ ‫ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ ﮐﻪ آب و ﻫﻮا‪ ،‬اﻣﻮاج و ﺳﻨﮓﻫﺎي در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط ﻣﻘﺼﻮدي دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪي ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺮاﯾﺸﯽ‬ ‫در ﻗﺒﺎل ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ دارﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻤﺎن دردﺳﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺎ‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻟﺤﻈﻪاي‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪاي را ﺑﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎ داﺷﺘﻪاﯾﻢ‪.‬‬ ‫اﺧﯿﺮاً ﮔﺰارش ﺗﻠﺨﯽ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم از ﻣﺮدي ﮐﻪ در ﻣﻮزهي ﻓﯿﺘﺰوﯾﻠﯿﺎم ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻨﺪ ﮐﻔﺶاش را‬ ‫ﻧﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮد از ﭘﻠﻪﻫﺎ اﻓﺘﺎد و ﺳﻪ ﺟﺎم ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دورهي ﺳﻠﺴﻠﻪي ﮐﯿﻨﮓ را ﺷﮑﺴﺖ‪» :‬او وﺳﻂ‬ ‫ﺟﺎمﻫﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﺟﺎمﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺗﮑﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻣﺮد آرام و ﺑﻬﺖ زده ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺶ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ آن‬ ‫ﻣﻨﻈﺮه ﺧﯿﺮه ﺷﺪ‪ .‬اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﻫﻢ در ﺳﮑﻮت ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺷﻮﮐﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﻔﺶاش‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﺎﻫﺎش‪ ،‬ﺗﻘﺼﯿﺮﮐﺎر اﯾﻨﻪ«‬ ‫ﻫﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺑﻮﯾﺮ‪ ،‬آﺗﺮان‪ ،‬ﺑﻠﻮم‪ ،‬د‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐ‪‬ﻠﻤﺎن و دﯾﮕﺮان ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ از دﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﮔﯿﺮاﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدهي د‪‬ﻧ‪‬ﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﺑﯽﺧ‪‬ﺮَدي دﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ از ﯾﮏ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﺧﺎص ﺑﯽﺧﺮدي در ﻣﻐﺰ اﺳﺖ‪ :‬ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﮔﺮاﯾﺸﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺰﯾﺘﯽ ژﻧﺘﯿﮑﯽ دارد‪.‬‬

‫ﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻦ ﻓﯿﺸﺮ ﻣﺮدمﺷﻨﺎس در ﮐﺘﺎب ﭼﺮا ﻋﺸﻖ ﻣﯽورزﯾﻢ‬

‫‪102‬‬

‫ﺟﻨﻮن ﻋﺸﻖ رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ را ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﺮح‬

‫ﻣﯽدﻫﺪ و آﺧﺮاﻷﻣﺮ آن را ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺿﺮوري ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻧﮕﺎه‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪي او ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺮﺗﺒﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽﺗﺮ از دﯾﮕﺮ زﻧﺎن‬

‫دور و ﺑﺮش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮد ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺸﻮﻗﻪاش را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ 103.‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺧﻮد را ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ وﻗﻒ ﺗﮏ ﻫﻤﺴﺮي ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎاي ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﯽ "ﭼﻨﺪﻋﺸﻘﯽ"‬

‫‪104‬‬

‫در ﻗﯿﺎس ﺑﺎ‬

‫‪Why We Love ; Helen Fisher‬‬ ‫‪١٠٣‬‬ ‫ﯾﺎدآور ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻟﯿﻠﯽ و ﻣﺠﻨﻮن اﺛﺮ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺎﻋﺮ اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﻨﺠﻮي ﮐﻪ وﻗﺘﯽ داﺳﺘﺎن ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ ﻣﺠﻨﻮن اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮش ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا رﺳﯿﺪ‬

‫‪١٠٢‬‬

‫دﺳﺘﻮر داد ﻟﯿﻠﯽ را ﺑﻪ درﺑﺎر ﺑﺮدﻧﺪ و ﭘﺎدﺷﺎه در ﻋﺠﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ او ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ﺑﺮﺗﺮ از زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺠﻨﻮن ﻋﺎﺷﻖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Polyamory‬‬

‫‪١٠٤‬‬

‫‪٧٦‬‬

‫ﺗﮏﻫﻤﺴﺮي ﻋﺎﻗﻼﻧﻪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﻋﺸﻘﯽ ﺑﻮدن ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻋﺎﺷﻖ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از اﻋﻀﺎي‬ ‫ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒاش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺷﺮاب‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﯾﺎ ورزش را‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎن دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺑﭽﻪ‪ ،‬واﻟﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ و ﺑﺮادر‪ ،‬آﻣﻮزﮔﺎر‪ ،‬دوﺳﺖ ﯾﺎ‬ ‫ﺣﯿﻮان دﺳﺖآﻣﻮز را دوﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ اﻧﺘﻈﺎرﻣﺎن درﺑﺎرهي‬ ‫اﻧﺤﺼﺎري ﺑﻮدن ﻋﺸﻖ ﺗﮏﻫﻤﺴﺮاﻧﻪ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؟ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﻄﺎري دارﯾﻢ‪ ،‬و در ﭘﯽ‬ ‫ﻋﺸﻖ ﺗﮏﻫﻤﺴﺮاﻧﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻠﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪105‬‬

‫ﻫﻠﻦ ﻓﯿﺸﺮ و دﯾﮕﺮان ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻘﯽ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻐﺰي وﯾﮋهاي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﻐﺰ‬ ‫ﻋﺸﺎق ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ )در واﻗﻊ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻃﺒﯿﻌﯽ( ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺎص و ﻣﺸﺨﺼﻪي‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖاﻧﺪ‪ .‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﺎ ﻓﯿﺸﺮ ﻣﻮاﻓﻖاﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ دل ﻧﻪ ﺻﺪ دل ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎزﮐﺎري‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﯿﻦ وﻓﺎداري ﺑﻪ ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ آن ﻗﺪر دوام ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺮوراﻧﺪن ﺑﭽﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬ ‫ﺟﻔﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه داروﯾﻨﯽ ﺑﯽﺷﮏ اﻧﺘﺨﺎب ﺟﻔﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن داراي اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮد – ﺣﺘﯽ ﻓﺮد ﻓﻘﯿﺮ – ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﺳﺖ ﮐﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن از آب و ﮔﻞ درآﯾﺪ ﺷﺮﯾﮏ ﻏﻢ و ﺷﺎدي زوجاش ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﯾﻦ ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ آن ﺳﺎزﮐﺎر ﺑﯽﺧﺮدي ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﻐﺰ ﻧﻬﺎده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﺑﺎ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﺸﺌﻪي ﺣﺎﺻﻞ از داروﻫﺎي ﻣﺨﺪر وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ‬ ‫دارد‪ .‬ﺟﺎن اﺳﻤﯿﺜﯽ دارو‪-‬رواﻧﺸﻨﺎس ﻫﺸﺪار ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﺷﯿﺪاﯾﯽ )ﻣﺎﻧﯿﺎ( ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻬﺖﻫﺎﯾﯽ را ﻫﻢ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫»ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد دﯾﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي آن ﺷﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﺗﻮﺳﻂ ژنﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاهﻣﺎن و ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎداش و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﯾﻦ ﭘﺎداشﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬ ‫اﯾﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﮔﺮم و آﺳﻮدهﺳﺎز ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺧﻄﺮﻧﺎك ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﺸﻖ ﻣﯽورزد و از ﻣﺎ‬ ‫‪١٠٥‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺘﺎب ﯾﺎد ﺷﺪه را ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﺷﯿﺎ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺳﻨﺠﯿﺪ‪ .‬در "دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ"‪،‬‬

‫داﺷﺘﻦ"‪ ،‬ﻣﺎ اﺷﯿﺎ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و ﻗﻮاﻋﺪ ارﺑﺎب و ﺑﺮدﮔﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در ﻋﺸﻖ‪ ،‬دو ﻃﺮف رواﺑﻄﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺪﯾﻬﯽﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪهاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﻋﺸﻘﯽ اﺻﻼ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮي‪،‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ و ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺮد ﯾﺎ ﻋﺎﺷﻖ ﻫﯿﭽﮑﺪام از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ دﯾﺪ ﺑﺮده ﻣﯽﻧﮕﺮد و ﯾﺎ ﻋﺎﺷﻖ ﺳﻮﮔﻮﻟﯽ ﺣﺮم ﺧﻮد اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﺎﻗﯽ زﻧﺎﻧﺶ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﯿﺰ را دارﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻣﺰدﮐﯽ را در ذﻫﻦ ﺑﺴﺎزﯾﻢ ﮐﻪ در آن زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻫﻤﺰﻣﺎن در رواﺑﻂ آزاداﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﻋﺸﻖ اﺻﻼ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ در اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻮچ و درﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٧٧‬‬

‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺗﺮسﻣﺎن از ﻣﺮگ را ﻣﯽزداﯾﺪ؛ در ازاي اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدات ﯾﻮﻣﯿﻪ‪ ،‬ﯾﺎر و ﯾﺎور ﻣﺎ در ﺳﺨﺘﯽ‬

‫ﻫﺎاﺳﺖ‪ ،‬و ﻏﯿﺮه‪ 106.‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻋﺸﻖ رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ واﻗﻌﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺟﻨﺲ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺗﮑﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮ و ﭘﺎداشﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣﻦ در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٣‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي ﻣﯿﺎن ﻋﺎﺷﻘﯽ و دﯾﻨﺪاري اﻧﺠﺎم دادم‪ .‬آن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻮﺟﻪام ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫ﺟﻠﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﻓﺮدي ﮐﻪ دﭼﺎر دﯾﻦ ﺷﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﯾﺎدآور ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ دﭼﺎر ﻋﺸﻖ رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ در ﻣﻐﺰ اﺳﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﺟﺎي ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ وﯾﺮوسﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از آن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ در اﯾﻨﺠﺎ وﯾﺮوس‬

‫اﺳﺘﻌﺎره از دﯾﻦ اﺳﺖ ﻧﺎم ﻣﻘﺎﻟﻪي ﻣﻦ وﯾﺮوسﻫﺎي ذﻫﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪي ﮐﻤﺘﺮ ﺣﺎد‪ ،‬و ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻬﻮاﻧﯽ‪ ،‬را آﻧﺘﻮﻧﯽ ﮐ‪‬ﻨﯽ ﻓﯿﻠﺴﻮف ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺷﻌﻒ ﻧﺎﺑﯽ‬ ‫را ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪي ﭘﺮ رﻣﺰ و راز ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﺎن و ﺷﺮاب ﻋﺸﺎي‬ ‫رﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ و ﺧﻮن ﻋﯿﺴﯽ اﻋﺘﻘﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬او ﭘﺲ از ذﮐﺮ ﺗﺠﺎرب ﺧﻮد از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دورهي‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﺸﯿﺸﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﻗﺪرت ﺑﺮﮔﺰاري‬ ‫ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺸﺎي رﺑﺎﻧﯽ ﭼﻪ وﺟﺪ و ﻧﺸﺌﻪاي ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده ﺑﻮد‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ آدﻣﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ از رﺧﺘﺨﻮاب دل ﻣﯽﮐﻨﺪم‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﺤﺮﺧﯿﺰ ﺷﺪم‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎر‬ ‫از ﺑﯿﺪاري و ﺷﻮر و ﻫﯿﺠﺎن اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺧﻄﯿﺮي ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻗﺪرت آن ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﺷﺪه ﺑﻮد‪...‬ﻣﻦ در ﺣﺎل‬ ‫ﻟﻤﺲ ﺗﻦ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻮدم‪ .‬در رداي ﮐﺸﯿﺸﯽ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺖ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ را ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﺣﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﺮا‬ ‫ﻣﻔﺘﻮن ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﯿﺎن ذﮐﺮ ﺗﺒﺮك‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻤﺎر ﺑﻪ ﻧﺎن ﻣﻘﺪس ﺧﯿﺮه ﻣﯽﺷﺪم‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺎﺷﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻌﺸﻮﻗﺶ ﻣﯽﻧﮕﺮد ‪ ...‬آن روزﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺸﯿﺸﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﯾﺎﻣﯽ ﺳﺮﺷﺎر از ﺳﻌﺎدت و‬ ‫رﺿﺎﻣﻨﺪي در ﺧﺎﻃﺮم ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﺳﻌﺎدﺗﯽ ﮔﺮاﻧﻘﺪر‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺎن ﺷﮑﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﻫﯿﭻ دوام و ﺑﻘﺎﯾﯿﺶ ﻧﺒﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻋﺸﻘﯽ رﻣﺎﻧﯿﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ زودي ﺑﺎ ازدواﺟﯽ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﻓﺮو ﻣﯽﭘﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎدل ﺑﺸﺮي ﻗﻄﺐﻧﻤﺎي ﻧﻮري ﺷﺐﭘﺮه‪ ،‬ﻋﺎدت ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪ اﻣﺎ ﻣﻔﯿﺪ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺎﺷﻖ‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬از ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ اﯾﻦ ﻋﺎدت – ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل اﻧﺤﺮاف‬ ‫ﻗﻄﺐﻧﻤﺎي ﺷﺐﭘﺮه و ﻫﺪاﯾﺖاش ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻌﻠﻪي ﺷﻤﻊ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ – در اﻓﺘﺎدن ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﯾ‪‬ﻬ‪‬ﻮه ﯾﺎ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺎﮐﺮه‪،‬‬ ‫ﯾﺎ ﻧﺎن ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﯾﺎ اﷲ و اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺸﻘﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ١٠٦‬ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻟﺒﯽ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ در وﺳﻂ ﯾﮏ درﯾﺎي ﺗﻮﻓﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻤﻪ دﯾﻨﺪار و ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٧٨‬‬

‫ﻟﻮﺋﯿﺲ ووﻟﭙِﺮت زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎس در ﮐﺘﺎباش ﺷﺶ ﮐﺎر ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﭘﯿﺶ از ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫‪107‬‬

‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﻣﻄﺮح‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺑﯽﺧﺮدي ﺳﺎزﻧﺪه ﺷﻤﺮد‪ .‬ﻣﺪﻋﺎي او اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪي‬ ‫ﻗﻮي‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻗﻮي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ ذﻫﻦ اﺳﺖ‪" :‬اﮔﺮ ﺑﺸﺮ ﺑﺎورﻫﺎي ﺣﺎﻓﻆ ﺟﺎناش را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﯽﮐﺮد‪،‬‬ ‫آن ﺑﺎورﻫﺎ در ﻃﯽ دوران ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺸﺮ ﺳﻮدي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﻧﻤﯽداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ آدﻣﯽ در ﺣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺑﺰار ﯾﺎ‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم ﺷﮑﺎر ﻣﺪام ﻧﻈﺮش را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻀﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل ووﻟﭙﺮت ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ آدم ﺑﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪاش ﺑﭽﺴﺒﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ دل دل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﯾﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ او را ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﻘﯿﺪه ﺳﻮق دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺣﺘﯿﻤﯽ ﺗﻮان دﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻮرد ﺧﺎص از اﯾﻦ روﯾﻪي ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان دﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪي ﺑﺎورﻫﺎ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮي از ﺗﻤﺎﯾﻼت رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ از رﻓﺘﺎر‬ ‫ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪي دﯾﻨﯽ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ‪ :‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺎﻧﺒﯽ دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫راﺑﺮت ﺗﺮﯾﻮرز در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل ‪ ١٩٧۶‬ﺑﺤﺚ ﺧﻮدﻓﺮﯾﺒﯽ را وارد ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‬ ‫ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﻮدﻓﺮﯾﺒﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺣﻘﯿﻘﺖ را از ذﻫﻦ آﮔﺎه ﺧﻮد ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﺣﻘﯿﻘﺖ از‬ ‫دﯾﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ در ﮔﻮﻧﻪي ﺑﺸﺮ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﺸﻢﻫﺎي دودو زن‪ ،‬دﺳﺘﺎن ﻋﺮق ﮐﺮده و ﺻﺪاﻫﺎي ﻟﺮزان‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﺳﺘﺮس ﻓﺮد و ﮐﻮﺷﺶ ﻋﻤﺪي او ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ را ﺑﺮوز ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دروغ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﯽآن ﮐﻪ ﻣﻀﻄﺮب ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻟﯿﻮﻧﻞ ﺗﺎﯾﮕﺮ ﻣﺮدمﺷﻨﺎس ﻫﻢ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮﺷﺒﯿﻨﯽ‪ :‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ اﻣﯿﺪ‪ 108‬ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﯽ ﺧﺮدي ﺳﺎزﻧﺪهاي را ﮐﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮدﯾﻢ ﻣﯽﺗﻮان در اﯾﻦ ﺑﻨﺪ از ﮔﻔﺘﺎر ﺗﺮﯾﻮرز درﺑﺎرهي دﻓﺎع ادراﮐﯽ‬

‫ﯾﺎﻓﺖ‪:‬‬ ‫»ﮔﺮاﯾﺸﯽ در اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻀﻤﻮﻧﯽ ﻣﻨﻔﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ را ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ واژﮔﺎن اﺿﻄﺮاب ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﯿﻢ‪«.‬‬ ‫ارﺗﺒﺎط اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎ ﺧﺎماﻧﺪﯾﺸﯽ دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺷﺮح و ﺑﺴﻂ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪Six Impossible Things Before Breakfast; Lewis Wolpert‬‬ ‫‪Optimism : The Biology of Hope, Lionel Tiger‬‬

‫‪١٠٧‬‬ ‫‪١٠٨‬‬

‫‪٧٩‬‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻋﻤﻮﻣﯽ دﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﺗﺼﺎدﻓﯽ – ﯾﺎ ﮐﺠﺮوي در ﭼﯿﺰي ﺳﻮدﻣﻨﺪ – ﻣﻮرد‬ ‫ﻗﺒﻮل و ﻣﻮرد دﻓﺎع ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰﺋﯿﺎت اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺎده ﮐﺮدن‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﮐﻮدك ﺳﺎده ﻟﻮح را ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﻫﻤﻪي ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮم‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‬ ‫–ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﻐﺰ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ وﯾﺮوﺳﻬﺎي ذﻫﻨﯽ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ – در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎﻗﺺ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ذﻫﻦ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺮا در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ وﯾﺮوس و ﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ؟ آﯾﺎ ﺑﺮﺧﯽ وﯾﺮوسﻫﺎ در ﻋﻔﻮﻧﯽ ﮐﺮدن ذﻫﻦﻫﺎي آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ‬ ‫ﻣﻬﺎرت ﺧﺎﺻﯽ دارﻧﺪ؟ ﭼﺮا اﯾﻦ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ‪ ...‬ﯾﮏ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ؟‬ ‫ﺣﺮف ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻣﻬﻤﻼﺗﯽ ﻣﻐﺰ ﮐﻮدك را آﻟﻮده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﻐﺰ‬ ‫ﮐﻮدك آﻟﻮده ﺷﺪ‪ ،‬او در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ ﻫﻤﺎن ﻣﻬﻤﻼت را‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺘﺎب ﺷﺎﺧﻪي ﻃﻼﯾﯽ‬

‫‪109‬‬

‫اﺛﺮ ﻓﺮﯾﺰر‪ ،‬ﻣﺎ را از ﮔﻮﻧﻪﮔﻮﻧﯽ ﺑﺎورﻫﺎي‬

‫ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪي آدﻣﯽ ﺷﮕﻔﺖزده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎ در ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ رﯾﺸﻪ دواﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺗﮑﺎﻣﻞ و‬ ‫ﺗﻨﻮع ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﺎدآور ﺗﮑﺎﻣﻞ زﯾﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﯾﺰر در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﭼﻨﺪ اﺻﻞ ﮐﻠﯽ را ﺗﺸﺨﯿﺺ‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺎدوي ﻫﻤﯿﻮﭘﺎﺗﯿﮏ ﻫﺠﺎﻫﺎ و وردﻫﺎ راﺑﻄﻪاي ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن اﺷﯿﺎي واﻗﻌﯽ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن واﻗﻊ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﻬﻤﻞ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪي ﺳﻮﮔﻨﺎك‬

‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮدر ﺷﺎخ ﮐﺮﮔﺪن ﻣﻘﻮي ﻗﻮهي ﺑﺎء اﺳﺖ‪ 110.‬اﯾﻦ ﺑﺎور اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ از اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺎخ ﮐﺮﮔﺪن ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﻇﺎﻫﺮي ﺑﻪ ذﮐﺮ دارد‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮع ﮔﺴﺘﺮدهي ﺟﺎدوي ﻫﻤﯿﻮﭘﺎﺗﯿﮏ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﻼت آﻟﻮده ﮐﻨﻨﺪهي ﻣﻐﺰﻫﺎي آﺳﯿﺐ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﮐﺘﺮهاي و دﻟﺒﺨﻮاﻫﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آدم وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻤﺜﯿﻞ زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ را ﭘﯽ ﮔﯿﺮد و از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﺪ آﯾﺎ ﭘﺪﯾﺪهاي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﻣﻮرد اﯾﺪهﻫﺎ ﻫﻢ در ﮐﺎر اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﺑﺮﺧﯽ اﯾﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﺷﺎن‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ذاﺗﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﻤﺴﺎزي ﺷﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎي رواﻧﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﺑﻘﯿﻪ ﺗﻮان ﮔﺴﺘﺮش دارﻧﺪ و آﯾﺎ روﯾﮑﺮد ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﺷﺖ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ادﯾﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺷﺒﯿﻪ روﯾﮑﺮدﻣﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ در اﻧﺪاﻣﻪﻫﺎي زﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ »ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ« در اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮان ﺑﻘﺎ و ﮔﺴﺘﺮش اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫»ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺘﺤﻖ ارزﺷﺪاوري ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮدن ﻧﯿﺴﺖ– ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ‬ ‫‪١٠٩‬‬

‫‪Golden Bough, Frazer‬‬ ‫‪١١٠‬‬ ‫در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻓﻘﻬﯽ ﺷﯿﻌﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار و ﺣﻠﯿﻪ اﻟﻤﺘﻘﯿﻦ و اﺻﻮل ﮐﺎﻓﯽ ﺗﺎ دﻟﺘﺎن ﺑﺨﻮاﻫﺪ از اﯾﻦ ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺮاﻓﯽ و ﻏﯿﺮﻋﻠﻤﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﻢ در درازاي ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﻧﺴﺨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫روي از ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺠﻮﯾﺰ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٨٠‬‬

‫آن اﻓﺘﺨﺎر ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﯾﮏ ﻣﺪل ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻫﻢ وﺟﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻟﺰاﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎن‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ژن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﺮف ﺧﻮشﺷﺎﻧﺴﯽاش‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻨﮑﻪ ژن ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در ﻗﯿﺎس ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭼﻪ اﻫﻤﯿﺘﯽ دارد‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺧﻨﺜﺎي ژﻧﺘﯿﮏ‬ ‫ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ‬

‫‪111‬‬

‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ژﻧﯽ در اﺛﺮ ﺟﻬﺶ ﺑﻪ ﻧﺴﺨﻪاي ﺑﺪل ﺷﻮد ﮐﻪ اﺛﺮات ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ‬

‫دارد‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت از ﻟﺤﺎظ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﯽاﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ژنﻫﺎ را ﺑﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺪﯾﺪهاي ﮐﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن اﺣﺘﻤﺎﻻت آن را ﺧﻄﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮي‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﺟﻬﺶﯾﺎﻓﺘﻪي ژن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ در ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ژن ﺳﻠﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‬ ‫‪.‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻫﯿﭻ ﻧﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﺟﻬﺎن اﻧﺪاﻣﻪﻫﺎ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺧﻨﺜﯽ ﻫﯿﭻ دﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺰﯾﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻌﺎدل ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ "ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ‬ ‫ژﻧﺘﯿﮑﯽ‪ ،‬ﮔﺰﯾﻨﻪي ﻓﺮﯾﺒﻨﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن درﺑﺎرهي ﺗﮑﺎﻣﻞ دﯾﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮان ازآن ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﺷﺒﻪزﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ زﺑﺎن از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺖ و‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ زﺑﺎن از اﯾﻦ ﺣﯿﺚ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎي ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﮐﺘﺮهاي اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ژﻧﺘﯿﮏ‪ ،‬از ﻧﺴﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻃﯽ ﻗﺮنﻫﺎ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي زﺑﺎﻧﯽ داراي‬ ‫رﯾﺸﻪي ﻣﺸﺘﺮك ﭼﻨﺎن واﮔﺮا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﻮران ﺷﺎن ﺣﺮف ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﻨﺪ‪.‬‬

‫‪112‬‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬

‫ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﮑﺎﻣﻞ زﺑﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﮑﺎﻣﻞ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﯾﺪه ﭼﻨﺪان ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨﺪه‬ ‫ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ اﯾﺪهﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺰرگ زﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻃﯽ ﻗﺮون ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‬ ‫ﺗﺎ ﻫﺠﺪﻫﻢ در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ رخ داد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻏﻠﺐ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در زﺑﺎنﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎي ﮐﺎرﮐﺮدي ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺤﺘﻤﻞﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ زﺑﺎن ﻋﺎدي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ و زﺑﺎن‬ ‫در ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اروﭘﺎ زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ‪،‬‬

‫‪١١١‬‬

‫‪Neutral theory of molecular genetics‬‬ ‫‪ ١١٢‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬زﺑﺎنﻫﺎي ﻫﻨﺪواروﭘﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎنﻫﺎي ﻫﻨﺪي‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯽ و اروﭘﺎﯾﯽ ﻫﻤﻪ از ﯾﮏ رﯾﺸﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ آﻧﻘﺪر روﺷﻦ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ رﯾﺰه ﮐﺎري ﻫﺎي زﺑﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ واژﮔﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻋﺪد "دو" را در زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻫﻨﺪي‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫و زﺑﺎﻧﻬﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻻﺗﯿﻦ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ واژﮔﺎن ﻣﺎدر‪ ،‬ﭘﺪر و ﺑﺮادر را‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﯿﮏ‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺪون آﻣﻮزش ﭼﯿﺰي از اﯾﻦ زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﯿﻢ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٨١‬‬

‫ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬روﻣﺎﻧﯿﺎﯾﯽ و دﯾﮕﺮ ﻟﻬﺠﻪﻫﺎي زﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺪل ﺷﺪ‪ .‬اﺻﻼً ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﮔﺬارﻫﺎي ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺰﯾﺖﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﯾﺎ ﻓﺸﺎر اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪113‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ دﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻼ ﮐﺘﺮهاي و دﻟﺒﺨﻮاﻫﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﮔﻮﻧﯽ‬ ‫ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ– و ﮔﺎﻫﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎك – اﻣﺮوزي رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ادﯾﺎن ﺑﻪ رﻏﻢ ﮔﻮﻧﻪﮔﻮﻧﯽﺷﺎن‬ ‫اﺷﺘﺮاﮐﺎت ﻣﻬﻤﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻗﺴﻤﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﻢ در ﮐﺎر ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﻤﻨﻮا ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺑﻨﯿﺎدي روان اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ادﯾﺎن آﻣﻮزهاي را ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﯿﻨﯽ ﺑﻌﯿﺪ اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ ذﻫﻨﯽ ﺟﺬاب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ آﻣﻮزه ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺪن‬ ‫ﻣﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮد اﯾﺪهي ﻧﺎﻣﯿﺮاﯾﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺪه و ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﻨﻮا ﺑﺎ ﺧﯿﺎل‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯽ‬

‫‪114‬‬

‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﯿﺎل اﻧﺪﯾﺸﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ روان اﻧﺴﺎن اﻏﻠﺐ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ‬

‫ﺑﺎورﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ رﻧﮓ و ﻟﻌﺎب آﻣﺎل ﺧﻮد در آورد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي دﯾﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺑﻘﺎي ﺧﻮد دﯾﻦ و ﺗﺪاوم اﯾﻦ‬ ‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺗﺪاوم‬ ‫دﻫﻨﺪهي دﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺎﺷﯽ از ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪاﻧﺪ ﯾﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻫﺮ دو ﮔﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‬ ‫‪.‬در اردوي دﯾﻨﺪران‪ ،‬زﻋﻤﺎي دﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﺒﺤﺮ ﺗﻤﺎم ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎي ﺑﻘﺎي دﯾﻦ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ دﺷﻤﻦ ﺷﻤﺎره ﯾﮏ دﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﮐﺮّات ﺧﻄﺮ ﻋﻘﻞ را ﮔﻮﺷﺰد ﻣﯽﮐﺮد‪» :‬ﻋﻘﻞ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ دﺷﻤﻦ اﯾﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﻋﻘﻞ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﻣﻮر روﺣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻠﮑﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﮐﻼم اﻻﻫﯽ‬ ‫ﺳﺮ ﺳﺘﯿﺰ داﺷﺘﻪ‪ ،‬و اﻣﻮر اﻻﻫﯽ را ﺧﻮار ﺷﻤﺮده اﺳﺖ« ﻟﻮﺗﺮ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮ آن ﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻋﻘﻞ دﺳﺖ ﺑﺸﻮﯾﺪ« و ﻧﯿﺰ »ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻘﻞ را در ﺗﻤﺎم ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد«‬

‫‪115.‬ﻟﻮﺗﺮ در ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪي ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻏﯿﺮﻋﻘﻼﻧﯽ دﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻘﺎي آن ﯾﺪ ﻃﻮﻻﯾﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺿﺮورﺗﺎً ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﺮﮐﺲ دﯾﮕﺮ‪ ،‬دﯾﻦ را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ‬

‫ﻣﻌﻠﻮل ﻧﻮﻋﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ )ﻏﯿﺮژﻧﺘﯿﮑﯽ( ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﻮﺗﺮ ﻃﺮاح اﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﻪ زﯾﺮﮐﯽ ﮐﺎرآﻣﺪي آن را درﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪١١٣‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺷﺪن زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﭘﺲ از اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﮐﺮدي‪ ،‬ﮔﯿﻠﮑﯽ‪ ،‬ﺗﺎﻟﺸﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﯽ و‬

‫ﻟﻬﺠﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ زﺑﺎﻧﻬﺎ را ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﻬﻠﻮي داﻧﺴﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١١٤‬‬

‫‪Wishful thinking‬‬ ‫‪ ١١٥‬ﻟﻮﺗﺮ ﻫﻤﺎن ﻧﻘﺸﯽ را در ﻣﺬاﻫﺐ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن )در اروﭘﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ و آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ( دارد ﮐﻪ اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق ﺑﺮاي ﺷﯿﻌﯿﺎن‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺼﻮر‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻫﺎي ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﻟﻮﺗﺮ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ )ﮐﻪ در اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻫﻢ ﮐﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ( ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﭼﻄﻮر آﺳﻤﺎن و رﯾﺴﻤﺎن را ﺑﻪ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﻓﺪ و ﺗﻼش ﻣﺎﯾﻮﺳﺎﻧﻪاي ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﺮا ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﺪ! اﮔﺮ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﺟﻌﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﻮاب ﻧﺪاد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺟﺰ‬ ‫اﻧﺠﯿﻞ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ را در ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ اﺣﺎدﯾﺚ دارﯾﻢ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٨٢‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آن ﺗﻤﺎﯾﻼت رواﻧﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺷﺎن ﺑﻮده ﺣﺎﺻﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫ﻋﺎدي داروﯾﻨﯽ در ﺳﻄﺢ ژنﻫﺎ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ژنﻫﺎ در ﺷﮑﻞدﻫﯽ ﺟﺰﺋﯿﺎت ادﯾﺎن ﻫﻢ دﺧﯿﻞ‬ ‫ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶﺗﺮ اﺷﺎره ﮐﺮدم ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ادﯾﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺮاغ‬ ‫ژنﻫﺎ ﺑﺮوﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎدﻟﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮاي ژنﻫﺎ ﺑﺠﻮﯾﯿﻢ‪ .‬آﯾﺎ ادﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪي ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻣ‪‬ﻢ ﻫﺎ‬

‫‪116‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﻧﺮم و آﻫﺴﺘﻪ ﺑﯿﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﻣ‪‬ﻢﻫﺎﯾﻢ را ﻟﮕﺪ ﮐﻨﯽ‬ ‫در ﻣﻮرد دﯾﻦ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻤﺎن ﺑﺎوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﮑﺎر واﯾﻠﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺼﻞ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺷﺮوع ﮐﺮدم ﮐﻪ ﭼﻮن اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ داروﯾﻨﯽ از اﺳﺮاف ﺑﯿﺰار اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬ ‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻋﺎم ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪي ﺟﺎﻧﻮري – ﻣﺜﻼً دﯾﻦ – ﺑﺎﯾﺪ داراي ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺰﯾﺖ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺷﺎره ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ ﺣﺘﻤﺎ در ﺟﻬﺖ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﻓﺮاد در ﺑﻘﺎ ﯾﺎ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪهي آه و ﻓﻐﺎن ﻣﺎ از ﺳﺮﻣﺎﺧﻮردﮔﯽ ﺑﻪ ژنﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را‬ ‫ﻣﺴﺘﻌﺪ وﯾﺮوس ﺳﺮﻣﺎﺧﻮردﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺣﺘﯽ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ژنﻫﺎ از ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهاي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ژنﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺮي‪ ،‬وﯾﺮوسﻫﺎي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي و ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ – ﯾﻌﻨﯽ واﺣﺪﻫﺎي وراﺛﺖ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از ﮐﺎر ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﺳﺮ در ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺨﺴﺖ‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬در ﻋﺎمﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎن‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب از ﻣﯿﺎن ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي رﻗﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهي‬ ‫ﯾﮏ ﺗﮑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺨﻪي دﻗﯿﻘﯽ از ﺧﻮد را ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي‬ ‫ﻏﯿﺮ دﻗﯿﻖ ﯾﺎ ﺟﻬﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي داروﯾﻨﯽ ﻗﻀﯿﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪهاي ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎً در ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖﺗﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي رﻗﯿﺐ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮي در ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺧﻮد دارﻧﺪ ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺑﺘﺪاﯾﯽﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ژن‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫‪ Memes ١١٦‬ﻣﻔﻬﻮم ﯾﺎ رﻓﺘﺎري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺠﺎر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮد و آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺗﻼش دارد ﺧﻮد را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺴﺮي دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح اﺧﺘﺮاع ﺧﻮد داوﮐﯿﻨﺰ در‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﺶ ژن ﺧﻮدﺧﻮاه )‪ (1976‬اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٨٣‬‬

‫ﺳﻨﺦﻧﻤﺎي ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ رﺷﺘﻪي "دي ان اي" اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﺧﻮد را‬ ‫ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ دﻗﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣ‪‬ﻤﺘﯿﮏ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﯾﺎ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ژن ﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺮف ﻣﻦ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﺿﺮورﺗﺎً ﻣﻌﺎدل ژنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ژنﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣ‪‬ﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ و ﻫﺪف اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻃﺮح اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣ‪‬ﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺧﺎص دﯾﻦ ﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ژﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻪ؟ ﺑﺮﺳﺮ ﺷﮑﺎفﻫﺎي‬ ‫ﮐﺮوﻣﻮزوﻣﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آن دﺳﺘﻪ آﻟ‪‬ﻞﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ژنﻫﺎي رﻗﯿﺐ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ رﻗﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ اﯾﻦ رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﮐﻼي ژنﻫﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯿﮏﺷﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ – ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ درازاي ﭘﺎ ﯾﺎ رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ –‬ ‫ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ اﺛﺮ ژنﻫﺎ در ﺷﮑﻞ دﻫﯽ آﻧﺎﺗﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯽ ﯾﺎ رﻓﺘﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﯾﮏ ژن‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺪن ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮاﻟﯿﺎً در آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺰل ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺖ ﺑﻘﺎي ﯾﮏ ژن در‬ ‫اﺳﺘﺨﺮ ژﻧﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﺑﺪنﻫﺎي ﻣﯿﺰﺑﺎناش دارد‪ .‬در ﮔﺬر ﻧﺴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد‬ ‫ﻧﺎﯾﺐﻫﺎي ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯿﮏ ﯾﮏ ژن‪ ،‬ﺑﺴﺎﻣﺪ ﺣﻀﻮر آن ژن در اﻧﺒﺎن ژﻧﯽ اﻓﺰوده ﯾﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﻣﻮرد ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻫﻢ ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﺪ؟ ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه اﻓﺘﺮاق ﻣ‪‬ﻢ و ژن اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺮاي ﮐﺮوﻣﻮزوم ﯾﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﯾﺎ آﻟ‪‬ﻞ ﯾﺎ ﺑﺎز‪-‬ﺗﺮﮐﯿﺐﻫﺎي ﺟﻨﺴﯽ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬اﺳﺘﺨﺮ ﻣ‪‬ﻤﯽ ﮐﻤﺘﺮ از اﺳﺘﺨﺮ ژﻧﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از‬ ‫اﺳﺘﺨﺮ ﻣ‪‬ﻤﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﺛﺮ ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﻣ‪‬ﻢﻫﺎي رﻗﯿﺐ ﺑﺴﺎﻣﺪي ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦﻫﺎي ﻣ‪‬ﻤﯽ اﯾﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺮادﻫﺎ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮناﻧﺪ اﻣﺎ اﻏﻠﺐ از اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺎﺷﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ از ﺟﻤﯿﻊ ﺟﻬﺎت ﺷﺒﯿﻪ ژنﻫﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ دﻗﯿﻖ ژن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ رﺷﺘﻪي "دي ان اي" اﺳﺖ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﻣﻢ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺑﺎ ﻃﺮح واﺳﻂﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﮔﯿﺞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻓﻘﻂ در ﻣﻐﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ؟‬ ‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﻧﺴﺨﻪي ﮐﺎﻏﺬي ﯾﺎ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ از ﯾﮏ ﺗﺼﻨﯿﻒ‪ ،‬را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻣ‪‬ﻢ ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ژنﻫﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ‪ ،‬اﮔﺮ اﺻﻼً ﺑﺘﻮان از ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬آﯾﺎ دﻗﺖ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؟ درﺑﺎرهي ﻣﺸﮑﻼت ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣ‪‬ﻤﯽ اﻏﺮاق ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‬ ‫اﯾﺮاد وارد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻗﺖ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻣﻢﻫﺎ را از ﻧﻮع‬

‫‪٨٤‬‬

‫ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي داروﯾﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺮخ ﺟﻬﺶ در ﻫﺮ ﻧﺴﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ اﻧﺘﺨﺎب داروﯾﻨﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮ ﺑﺴﺎﻣﺪ ﺣﻀﻮر ﯾﮏ ﻣ‪‬ﻢ در اﻧﺒﺎن ﻣ‪‬ﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻣ‪‬ﻢ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد زاﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﻮري ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ اﺳﺘﺎد ﻧﺠﺎر ﯾﺎ ﺳﻨﮓﺗﺮاش ﻋﺼﺮ‬ ‫ﺣﺠﺮ را ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﻦ ﺧﺎص را ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮد ﺟﻮاﻧﺶ ﻣﯽآﻣﻮزاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺮ ﺷﺎﮔﺮد ﺗﻤﺎم ﺣﺮﮐﺎت‬ ‫دﺳﺖ اﺳﺘﺎد را وﻓﺎداراﻧﻪ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮهي اﺳﺘﺎد و ﺷﺎﮔﺮدي‪ ،‬ﻣ‪‬ﻢ آن ﻓﻦ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻧﺴﻞ ﺑﺪون ﺟﻬﺶ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﺗﮏ ﺗﮏ ﺣﺮﮐﺎت دﺳﺖ اﺳﺘﺎد را دﻗﯿﻘﺎً‬ ‫ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻧﻤﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﻣﻀﺤﮏ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻮض ﺷﺎﮔﺮد ﻫﺪف اﺳﺘﺎد را از اﺟﺮاي آن ﻓﻦ درﻣﯽ‬ ‫ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬و آن را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﻣﯿﺦ را آن ﻗﺪر ﺑﮑﻮب ﮐﻪ ﺗﺎ ﺗﻪ ﻓﺮو رود؛ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﭼﮑﺶ ﮐﻪ ﻻزم‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺰن‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت ﭼﮑﺶ ﺷﺎﮔﺮد ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﺎد ﻣﯽزد ﯾﮑﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺎﻋﺪهاي‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﺑﺪون ﺟﻬﺶ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد؛ ﻓﺎرغ از اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت اﻧﺠﺎم آن از ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻓﺮد دﯾﮕﺮ و‬ ‫از ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﯾﮕﺮ ﻓﺮق ﮐﻨﺪ‪ .‬رج زدن ﻫﺎي‪ ،‬ﺑﺎﻓﺘﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻨﺮ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺳﺎزي ﺑﺎ ﮐﺎﻏﺬ‪ ،‬ﻓﻨﻮن ﻣﻔﯿﺪ‬ ‫ﻧﺠﺎري ﯾﺎ ﺳﻔﺎﻟﮕﺮي‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﺠﺰاﯾﯽ ﻓﺮوﮐﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﻣﺠﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ ﻃﯽ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﮐﺎر در اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮق ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪه دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻋﻤﻞ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﺑﻪ ژنﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻧﯿﺎز ﻧﺪارﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻦ در ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎري ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﺳﻮزان ﺑﻞ ﮐﻤﻮر ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣ‪‬ﻢ‪ 117‬ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻬﺎرت اورﯾﮕﺎﻣﯽ ﻣﻮرد‬

‫ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺪل ﮐﺎﻏﺬي ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ )ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺎدﺑﺎﻧﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﭼﯿﻦ( را ﻣﺜﺎل زدم‪.‬‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﺪل ﮐﺎﻣﻼ ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ ﺳﯽ و دو ﺑﺎر ﺗﺎ زدن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﺎر ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺎﻏﺬي زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي آن ﮐﻪ در دورهي ﺟﻨﯿﻨﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﮐﺎﺗﺎﻣﺎران‪ ،‬ﺟﻌﺒﻪاي ﺑﺎ دو دﺳﺘﮕﯿﺮه و ﻗﺎب ﻋﮑﺲ در ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﮐﻞ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد‬ ‫ﭼﯿﻦ و ﺷﮑﻦﻫﺎي ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻏﺸﺎي ﺟﻨﯿﻦ در ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي از ﺑﻼﺳﺘﻮا ﺗﺎ ﮔﺎﺳﺘﺮوﻻ ﺗﺎ ﻧﯿﻮﺗﺮوﻻ‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪازد‪ .‬ﻣﻦ در زﻣﺎن ﮐﻮدﮐﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ را از ﭘﺪرم ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺧﻮد او ﻫﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﺴﻦ و ﺳﺎل ﻣﻦ ﺑﻮد آن را در ﻣﺪرﺳﻪي ﺷﺒﺎﻧﻪروزي ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻮر و ﺷﻮق ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ‬ ‫ﺳﺎزي را ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺪرﺳﻪي ﭘﺪرم راه اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺷﻮق ﻣﺜﻞ اﭘﯿﺪﻣﯽ ﺳﺮﺧﮏ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺷﯿﻮع ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺜﻞ اﭘﯿﺪﻣﯽ ﺳﺮﺧﮏ‪ ،‬از ﻣﯿﺎن رﻓﺖ‪ .‬ﺑﯿﺴﺖ و ﺷﺶ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ آن ﻣﺪﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺮا‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ دوﺑﺎره آن ﺷﻮق را در اﻓﮑﻨﺪم و دوﺑﺎره‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﯾﮏ اﭘﯿﺪﻣﯽ ﺳﺮﺧﮏ دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﮔﯿﺮ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎز ﻓﺮو ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻬﺎرت ﻗﺎﺑﻞ آﻣﻮﺧﺘﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ اﭘﯿﺪﻣﯽ ﮔﺴﺘﺮش‬ ‫‪The Meme Machine, Susan Blackmore‬‬

‫‪١١٧‬‬

‫‪٨٥‬‬

‫ﯾﺎﺑﻨﺪ ﮔﻮﯾﺎي ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻤﯽ درﺑﺎرهي دﻗﺖ ﺑﺎﻻي اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻤﺘﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻄﻊ و ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺎﻧﮏﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﻞ ﭘﺪر ﻣﻦ در دﻫﻪي ‪ ١٩٢٠‬ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﻔﺎوت ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﮏ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﻦ در‬ ‫دﻫﻪي ‪ ١٩۵٠‬ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ آزﻣﻮن زﯾﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه را ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪﺗﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ دوﯾﺴﺖ ﻧﻔﺮ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼً‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﮔﺮد آورﯾﻢ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﮔﺮوه ده ﻧﻔﺮه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ارﺷﺪﻫﺎي‬ ‫اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ را دور ﯾﮏ ﻣﯿﺰ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﻢ و روش ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﯾﺎد دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺣﺎل اﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ ارﺷﺪ را ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﻢ ﺗﺎ روش ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ را ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻔﺮ ﻧﺴﻞ دوم‬ ‫ﮔﺮوه ﺷﺎن ﯾﺎد دﻫﻨﺪ‪ ،‬و آن ﻧﻔﺮ دوم ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻔﺮ ﺳﻮم و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻧﻔﺮ دﻫﻢ ﻫﺮ ﮔﺮوه اﯾﻦ روش را‬ ‫از ﻧﻔﺮ ﻧﻬﻢ ﺑﯿﺎﻣﻮزد و ﺧﻮدش ﯾﮏ ﺟﺎﻧﮏ ﭼﯿﻨﯽ ﺑﺴﺎزد‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﻫﻤﻪي ﺟﺎﻧﮏﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه را ﺑﻪ ﺻﻒ ﮐﻨﯿﻢ و روي ﻫﺮ ﮐﺪام ﺷﻤﺎرهي ﮔﺮوه و ﻧﺴﻞ ﺳﺎزﻧﺪه را‬ ‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ اﯾﻦ آزﻣﻮن را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهام‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻗﻮت ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬ ‫ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﺑﯿﺴﺖ ﮔﺮوه ﻣﻬﺎرت ﺟﺎﻧﮏ ﺳﺎزي ﺑﯽﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺ ﺑﻪ ﻧﻔﺮ دﻫﻢ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﯿﻠﯽ از ﮔﺮوهﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﮔﺮوهﻫﺎ ﻫﻢ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺣﻠﻘﻪي‬ ‫ﺿﻌﯿﻔﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﺣﻞ اﺻﻠﯽ روﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻧﮏ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﻪي‬ ‫اﻓﺮاد ﭘﺲ از او ﻫﻢ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻫﻤﺎن اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﮔﺮوه ‪ ۴‬ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﮐﺎﺗﺎﻣﺎران ﺑﺮﺳﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از آن‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻧﻔﺮ ﻫﺸﺘﻢ ﮔﺮوه ‪ ١٣‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺟﻬﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺴﺎزد ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺎن ﺟﻌﺒﻪاي ﺑﺎ دو دﺳﺘﻪ‬ ‫و ﻗﺎب ﻋﮑﺲ از آب در آﯾﺪ و ﻧﻔﺮ ﻧﻬﻢ و دﻫﻢ ﮔﺮوهاش ﻫﻢ آن ﻧﺴﺨﻪي ﺟﻬﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل‪ ،‬ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آن ﮔﺮوهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺴﻞ دﻫﻢ ﺟﺎﻧﮏ را‬ ‫درﺳﺖ ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺟﺎﻧﮏﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﻃﯽ ﻧﺴﻠﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻤﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از ﺳﻮي‬ ‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ آزﻣﻮن ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻧﮏ از ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎردﺳﺘﯽ ﺟﺎﻧﮏ آن را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺎز ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺰول ﺗﺪرﯾﺠﯽ دﻗﺖ ﻃﺮاﺣﯽ در‬ ‫ﻃﯽ ﻧﺴﻞﻫﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﻟﮕﻮي ﻧﺴﻞ ‪ ١‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻘﺎﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ‪ ١٠‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﻧﺴﺨﻪي ﻧﻘﺎﺷﯽ از اﯾﻦ آزﻣﻮن‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻃﺮاﺣﯽﻫﺎي ﻧﺴﻞ ‪ ١٠‬ام ﺷﺒﺎﻫﺖ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﺴﻞ اول‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬و در ﻫﺮ ﺗﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﯽ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻣﻬﺎرت در ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺗﻔﺎوت در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﺎرت اورﯾﮕﺎﻣﯽﺳﺎزي‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﮐﻨﺶﻫﺎي ﻣﺠﺰا اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادن ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪي ﻫﺮ ﮐﺪام ﺷﺎن دﺷﻮار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ اﯾﻦ‬

‫‪٨٦‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺎﻣﻞ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ »ﻫﺮ دو ﻟﺒﻪ را ﺑﻪ وﺳﻂ ﺗﺎ ﮐﻦ« ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﮔﺎم را ﺑﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻧﻔﺮ ﺑﻌﺪي ﻫﻢﮔﺮوهاش ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽاش ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﮔﺎﻣﻬﺎي اورﯾﮕﺎﻣﯽ ﺧﻮد‪-‬ﻧﺮﻣﺎل ﮐﻨﻨﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ آﻧﻬﺎ را دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻊ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺜﺎل اﺳﺘﺎد ﻧﺠﺎر ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺎرغ از اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﮑﺶ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدش ﻗﺼﺪ او را از ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﯿﺦ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﺨﺘﻪ درﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اورﯾﮕﺎﻣﯽ ﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﺮ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ را درﺳﺖ ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺎرغ از اﯾﻨﮑﻪ درﺳﺖ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف اورﯾﮕﺎﻣﯽ‪» ،‬ﻧﻘﺎﺷﯽ« ﯾﮏ ﻣﻬﺎرت آﻧﺎﻟﻮگ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪ از ﭘﺲ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ از ﺑﻘﯿﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و دﻗﺖ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﻗﺖ ﻧﺴﺨﻪﺑﺮداري ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان زﻣﺎن و ﺣﻮﺻﻠﻪاي دارد ﮐﻪ ﺻﺮف ﻃﺮاﺣﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﮐﭙﯽ ﮐﺮدن‬ ‫ﺻﺮف‪ ،‬ﻃﺮح ﺷﺎن را ﺗﺰﺋﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻔﺮ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬واژﻫﺎ ﻫﻢ – دﺳﺖ ﮐﻢ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ – ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت اورﯾﮕﺎﻣﯽ ﺧﻮد‪-‬ﻧﺮﻣﺎل ﮐﻨﻨﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺰﻣﻪي ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد )ﺑﭽﻪﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺑﺎزي‬ ‫را ﺗﻠﻔﻦ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ( در رواﯾﺖ اﺻﻠﯽ ﺑﺎزي ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﮐﻮدك داﺳﺘﺎن ﯾﺎ ﺟﻤﻠﻪاي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و از او‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﺑﺮاي ﻧﻔﺮ ﺑﻌﺪي ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر اﻟﯽ آﺧﺮ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﺣﺪود ﻫﻔﺖ‬ ‫واژه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺖ اﯾﻨﮑﻪ آن ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎ ﻧﺴﻞ دﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ و ﺟﻬﺶ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن آن را ﻧﺪاﻧﻨﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ آن را ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت آواﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻪ واژه ﺑﻪ واژه‪ ،‬ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﭘﯿﺎم ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﮕﻮي زوال ﺗﻘﻠﯿﺪ اﺻﻮات‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن اﻟﮕﻮي زوال ﻧﻘﺎﺷﯽ در ﻃﯽ ﻧﺴﻞﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎم ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد ﮐﻮدك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﺣﺎوي ﻫﯿﭻ واژهي ﻧﺎآﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻓﻨﻮﺗﯿﭗ ﯾﺎ آﻟ‪‬ﻞ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻘﻠﯿﺪ آواﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ واژه را در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻣﺤﺪود ﺧﻮد ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻫﻤﺎن‬ ‫را ﺑﺮاي ﻧﻔﺮ ﺑﻌﺪي ﺷﺎن ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻤﻼً ﻧﺤﻮهي ﺑﯿﺎن ﻫﺮ ﮐﺪام ﺷﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮي ﻓﺮق‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫زﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﺎري ﻫﻢ ﺧﻮد‪-‬ﻧﺮﻣﺎل ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺧﻂﻫﺎي دﺳﺖﻧﻮﯾﺲ روي ﮐﺎﻏﺬ‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺪر‬ ‫ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﻟﻔﺒﺎي ﻣﺤﺪودي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﺷﺶ ﺣﺮف دارد‪.‬‬

‫‪ ١١٨‬در اﯾﺮان ﺑﻪ آن "ﮐﻠﻤﻪ" ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﻓﺮد ﺷﯿﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻪ ﻋﻤﺪ آﻧﺮا دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮑﺒﺎر اﯾﻦ ﺑﺎزي را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‬ ‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺒﯽ از اﻧﺘﻘﺎل ﺳﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﻣﯽآﻣﻮزﯾﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٨٧‬‬

‫ﻫﻤﯿﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪد ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺧﻮد‪-‬ﻧﺮﻣﺎلﮐﻨﻨﺪه ﺛﺒﺎت ﺑﺴﯿﺎري ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از راﯾﺞﺗﺮﯾﻦ اﯾﺮادﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﺗﻤﺜﯿﻞ ﻣ‪‬ﻢ‪/‬ژن‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣ‪‬ﻢ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪي اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽاش اراﺋﻪي ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺟﺎﻣﻊ درﺑﺎب ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﯿﺎس‬ ‫ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪي ژﻧﺘﯿﮏ واﺗﺴﻮن‪-‬ﮐﺮﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﻣﻦ در دﻓﺎع از ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ ژنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻣﯿﺪان ﺗﮑﺎﻣﻞ داروﯾﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ– ﺑﺪون ﻃﺮح ﻣﻔﻬﻮم ﻣ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‬

‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ از ﮐﺘﺎب ژن ﺧﻮدﺧﻮاه اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﺘﺮ رﯾﭽﺮﺳﻮن و راﺑﺮت ﺑﻮﯾﺪ در ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‬

‫ارزﺷﻤﻨﺪ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ژنﻫﺎ‬

‫‪119‬‬

‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ دﻻﯾﻠﯽ‬

‫آوردهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ از ﺧﻮد واژهي ﻣ‪‬ﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را‬

‫ﺗﺮﺟﯿﺢ دادهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎب اﺳﺘﻔﻦ ﺷ‪‬ﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ژنﻫﺎ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ‪ 120‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﮐﺘﺎب ﻋﺎﻟﯽ ﻗﺒﻠﯽ‬

‫رﯾﭽﺮﺳﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‬

‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣ‪‬ﻢ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬

‫‪122‬‬

‫‪121‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬از دﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪،‬‬

‫اﺛﺮ ﭘﯿﺘﺮ آوﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻢ ﺧﻮدﺧﻮاه‬

‫ﺟﺪﯾﺪ ﻣ‪‬ﻢﺷﻨﺎﺳﯽ‪ 124‬ﻧﻮﺷﺘﻪي رﯾﭽﺎرد ﺑﺮودي اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪123‬‬

‫اﺛﺮ ﮐﯿﺖ دﯾﺴﺘﯿﻦ‪ ،‬و وﯾﺮوس ذﻫﻦ‪ :‬ﻋﻠﻢ‬

‫اﻣﺎ اﺛﺮي ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣﻤﺘﯿﮏ را ﺑﻪ ﭘﯿﺶ راﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣ‪‬ﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪي ﺳﻮزان ﺑﻠﮑﻤﻮر‬

‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻓﺮض ﮐﺮدم ﮐﻪ ژنﻫﺎ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﺮدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎ ژنﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ دو ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮوز ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ژنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﯽ در اﻣﺘﺪاد ﮐﺮوﻣﺰومﻫﺎ رﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ ﮐﻪ در ﮔﺬر‬

‫ﻧﺴﻞﻫﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ژنﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪي ﺧﻮد ﺳﻔﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ دﮐﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع را ﻫﻤﻮﻧﺪي‪ 125‬ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬و ﻣﻦ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮي در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﮐﺮوﻣﻮزوم‪ ،‬آﻟ‪‬ﻞ ﯾﺎ ﺑﺎز آﻣﯿﺰيﻫﺎي زﯾﺴﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﻪي‬

‫دوم ﻋﺪم اﺳﺘﻘﻼل ژنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﻫﻤﻮﻧﺪي ژﻧﺘﯿﮏ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺗﻤﺜﯿﻞ ﻣﻤﺘﯿﮏ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻪ روﯾﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪاي از ژﻧﺘﯿﮏ اﺳﺖ – اﻣﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻄﺎ اﯾﻦ دو رﺷﺘﻪ را ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮزاﺋﯿﮑﯽ از ﻗﻄﻌﻪﻫﺎي ﻓﻨﻮﺗﯿﮏ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ‬ ‫ﯾﮏ ﺣﺎﺻﻞ ژن ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﺎن ژنﻫﺎ و اﺟﺰاي آﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﯾﺎ رﻓﺘﺎر ﻫﯿﭻ ﺗﻨﺎﻇﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪١١٩‬‬

‫‪Not by Genes Alone, Peter Richerson and Robert Boyd‬‬ ‫‪Genes, Memes and Human History, Stephen Shenan‬‬ ‫‪١٢١‬‬ ‫‪Culture and Evolutionary Process, Peter Richerson‬‬ ‫‪١٢٢‬‬ ‫‪Electric Meme, Robert Aunger‬‬ ‫‪١٢٣‬‬ ‫‪The Selfish Meme, Kate Distin‬‬ ‫‪١٢٤‬‬ ‫‪Virus of the Mind : The New Science of the Meme, Richard Brodie‬‬ ‫‪١٢٥‬‬ ‫‪Linkage‬‬ ‫‪١٢٠‬‬

‫‪٨٨‬‬

‫ﺻﺪﻫﺎ ژن ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ "ﻫﻤﮑﺎري" ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ رﺷﺪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﺑﺪن ﻣﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ واژهﻫﺎي ﯾﮏ دﺳﺘﻮر آﺷﭙﺰي ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻃﯽ‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﺨﺖ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺸﻘﺎب ﻏﺬا ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ .‬واژﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ اﺟﺰاي ﻣﺨﺘﻠﻒ درون ﺑﺸﻘﺎب ﻏﺬا‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎي ﻣ‪‬ﻢ ﺑﻪ ﺻﻼﺑﺖ و ﺳﺎﺧﺖﯾﺎﻓﺘﮕﯽ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎي ژﻧﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﺳﺘﺨﺮ ﻣ‪‬ﻢ‬ ‫را ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣ‪‬ﻢ در ﻣ‪‬ﻢﺗﺎﻓﺖ دارد‪ .‬ﻣ‪‬ﻢﺗﺎﻓﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻣﻢﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻔﺮد ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺣﻀﻮر دﯾﮕﺮ اﻋﻀﺎي ﻣ‪‬ﻢﺗﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﮏ دارم ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺗﮑﺎﻣﻞ زﺑﺎن ﻧﺎﺷﯽ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ زﺑﺎن اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺣﺎﺻﻞ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎي ﮐﺘﺮهاي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﺮوف ﻣﺼﻮ‪‬ت و ﺻﺎﻣﺖ‪ ،‬در ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺟﺰء‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻪي ﻟﻬﺠﻪﻫﺎي ﺳﻮﺋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﺗﺒﺘﯽ و آﻧﺪي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺻﻮات دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﻧﺠﻮا در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﻧﺒﻮه ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻟﺬا ﻣﺸﺨﺼﻪي زﺑﺎنﻫﺎي ﭘﯿﮕﻤﯽ و آﻣﺎزوﻧﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ زﺑﺎن ذﮐﺮ ﮐﺮدم – ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ ﮐﺎرﮐﺮدي ﺑﺮاي ﭘﺪﯾﺪهي‬ ‫ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺰرگ واﮐﻪﻫﺎ در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﯾﺎﻓﺖ – از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻢﻫﺎ در ﻣ‪‬ﻢ‬ ‫ﺗﺎﻓﺖﻫﺎي دوﺑﺪو ﻫﻤﺴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﯾﮏ واﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﻠﯽ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ – ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣ‪‬ﺪ روز از ﻧﺤﻮهي ﺑﯿﺎن ﯾﮏ ﻓﺮد ﻣﺸﻬﻮر ﯾﺎ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻨﺸﺎء ﺗُﮏ‬ ‫زﺑﺎﻧﯽ ﺣﺮف زدن اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺮان ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺰرگ واﮐﻪﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫‪:‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ واﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﮕﺮ واﮐﻪﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﺑﻬﺎم ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺑﺸﺎري رخ داد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪي دوم‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻢﻫﺎ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﭘﺴﺰﻣﯿﻨﻪي ﭘﯿﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺘﺨﺮ ﻣ‪‬ﻢ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻣ‪‬ﻢ ﺗﺎﻓﺖ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪي از ﻣﻢﻫﺎي دوﺑﺪو ﻫﻤﺴﺎز ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣﻤﺘﯿﮏ دﯾﻦ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﺪهﻫﺎي دﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﯽ ژنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ذاﺗﯽ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻢﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺎرغ از اﯾﻨﮑﻪ در‬ ‫ﻣﺠﺎورت ﭼﻪ ﻣﻢﻫﺎﯾﯽ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ اﺳﺘﺨﺮ ﻣﻤﯽ دوام ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ را ﺗﮑﺮار‬ ‫ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ »ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ« ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻘﺎ در اﺳﺘﺨﺮ اﺳﺖ‪ .‬و وراي اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﺣﺎوي ﻫﯿﭻ‬

‫‪٨٩‬‬

‫ارزش داوري ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ اﯾﺪهﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎي ﭘﺮﺷﻤﺎر‬ ‫ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻮﺟﻮد در اﺳﺘﺨﺮ ﻣ‪‬ﻤﯽ– ﺑﺨﺸﯽ از ﻣ‪‬ﻢ ﺗﺎﻓﺖ – ﺳﺎزﮔﺎرﻧﺪ‪ .‬در زﯾﺮ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺮي از ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﻣ‪‬ﻢﻫﺎي دﯾﻨﯽ را ﻣﯽآورم ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻤﻼً ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ارزش ﺑﻘﺎﯾﯽ در اﻧﺒﺎن ﻣ‪‬ﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ذاﺗﯽﺷﺎن و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﺴﺎزيﺷﺎن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣ‪‬ﻢ ﺗﺎﻓﺖ ﻣﻮﺟﻮد‪:‬‬ ‫• ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺟﺴﻢﺗﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫• اﮔﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ در ﺑﻬﺸﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ در آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ از ‪٧٢‬‬ ‫ﺑﺎﮐﺮه‬ ‫ﺑﻬﺮﻣﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫• ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺗﺪان‪ ،‬ﮐﻔﺮﮔﻮﯾﺎن و ﻣﻠﺤﺪان را ﮐﺸﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﯾﮕﺮي آﻧﺎن را ﺟﺰا داد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻧﻔﯽﺑﻠﺪﺷﺎن‬ ‫ﮐﺮد‪.‬‬ ‫• ﺑﺎور ﺑﻪ ﺧﺪا ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﻋﻈﻤﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﺑﺎورﺗﺎن ﻣﺘﺰﻟﺰل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺤﮑﯿﻢ آن ﺑﮑﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬و از‬ ‫ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﺎﺑﺎوري ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫• اﯾﻤﺎن )ﺑﺎور ﻓﺎﻗﺪ ﺷﻮاﻫﺪ( ﯾﮏ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎورﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﺎ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﺘﻌﺎرضﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻠﺘﺮ‬ ‫ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻓﺎﺿﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﻏﺮﯾﺐ‪ ،‬ﺑﯽﭘﺎﯾﻪ و ﻧﺎﻣﻮﺟﻪ را ﺑﺎور ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از‬ ‫ﻣﻠﮑﻮﺗﯿﺎناﻧﺪ‪.‬‬ ‫• ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬اﺣﺘﺮاﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﺶ از اﺣﺘﺮام ﻋﺎدي و ﺧﻮدﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪي ﺑﺎورﻫﺎي ﺑﯽﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬ ‫• اﻣﻮر رازآﻣﯿﺰي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺜﻠﯿﺚ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺮاب ﺑﻪ ﺧﻮن‪ ،‬ﺗﺠﺴﺪ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎ ازﺷﺎن‬

‫ﺳﺮ در ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪ 126.‬ﺣﺘﯽ ﺗﻼش ﻧﮑﻨﯿﺪ رﻣﺰ و راز اﯾﻦ اﻣﻮر را ﺑﻔﻬﻤﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺗﻼش ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺮب‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ راز داﻧﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻫﻨﺮ و ﻣﺠﺴﻤﻪﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از اﯾﺪهﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﮑﺎﺗﺐ‬ ‫و ژاﻧﺮﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣ‪‬ﻢ ﺗﺎﻓﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان‬ ‫اﯾﺪهﻫﺎ و ﻣﻮﺗﯿﻒﻫﺎي ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻮﺗﯿﻒﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﯿﻒﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﮐﻞ ﻧﻈﺎم آﮐﺎدﻣﯿﮏ ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻨﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ردﮔﯿﺮيﻫﺎي‬ ‫‪ ١٢٦‬ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدل ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﺷﻖ اﻟﻘﻤﺮ و ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﺷﯿﻌﯽ ﺑﻪ زاﯾﻤﺎن ﺑﺪون ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ اﻣﺎم دوازدﻫﻢ و ﻏﯿﺒﺖ ‪ 1200‬ﺳﺎﻟﻪاش‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٩٠‬‬

‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪاش در ﻣﻮرد ﭘﯿﮑﺮﻧﮕﺎري و ﻧﻤﺎدﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬را ﻣﯽﺗﻮان ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ درﺑﺎرهي ﯾﮏ دﺳﺘﻪ‬ ‫ﻣﻢﺗﺎﻓﺘﮕﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻫﺮ ﻣﻢﺗﺎﻓﺖ ﻫﻨﺮي ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﻀﻮر اﻋﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﺳﺘﺨﺮ ﻣ‪‬ﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و‬ ‫اﯾﻦ اﻧﺒﺎن اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻢﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻢﻫﺎي ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﺎﻻ داراي ارزش ﺑﻘﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻫﺮ ﻣﻢﺗﺎﻓﺘﯽ ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻢ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ژنﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در زﻣﯿﻨﻪي ﻣ‪‬ﻤﯽ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد‬ ‫ﻣﻢﻣﺘﺎﻓﺖﻫﺎي رﻗﯿﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دو دﯾﻦ ﻣﺘﻔﺎوت را ﻣﯽﺗﻮان دو ﻣ‪‬ﻢﺗﺎﻓﺖ رﻗﯿﺐ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان اﺳﻼم‬ ‫را ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺮي از ژنﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖﺧﻮاراﻧﻪ‪ ،‬و ﺑﻮدﯾﺴﻢ را ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺮي از ژنﻫﺎي ﮔﯿﺎهﺧﻮاراﻧﻪ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﺮد‬ ‫‪.‬اﯾﺪهﻫﺎي ﻫﯿﭻ دﯾﻨﯽ اﺻﻼ‬

‫ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﺪهﻫﺎي ﺑﺎﻗﯽ دﯾﻦﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ژنﻫﺎي‬

‫ﮔﻮﺷﺖﺧﻮاراﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ از ژنﻫﺎي ﮔﯿﺎهﺧﻮاراﻧﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻣ‪‬ﻢﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﻟﺰوﻣﺎً ﻫﯿﭻ اﺳﺘﻌﺪاد ﻣﻄﻠﻘﯽ‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﻘﺎ ﻧﺪارﻧﺪ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺰﯾﺖﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻀﻮر ﻣ‪‬ﻢﻫﺎي دﯾﮕﺮ دوام ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ادﯾﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ را اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎن دادهاﻧﺪ‪ :‬اﻧﺴﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ اﺳﻘﻒﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎﺧﺎمﻫﺎ‪ ،‬اﻣﺎمﻫﺎ و‬ ‫آﯾﺖاﷲﻫﺎ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ادﯾﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪي اﻓﺮاد ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ دﯾﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮي و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان‬ ‫در آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﻮي ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻫﺮ دﯾﻦ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺗﮑﺎﻣﻞ‬ ‫ﯾﺎﺑﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ژﻧﺘﯿﮑﯽ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﮐﻨﺪﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﺮﯾﻊ و‬ ‫واﮔﺮاﯾﯽ ادﯾﺎن را اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺶ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ژﻧﺘﯿﮑﯽ در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﻣﻐﺰ‪ ،‬و‬ ‫اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ و ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻣﻐﺰي اﺳﺖ – ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﭘﻠﺘﻔﺮم ﺳﺨﺖاﻓﺰاري و ﻧﺮماﻓﺰار ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺲزﻣﯿﻨﻪي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻤﺘﯿﮏ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺲزﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻧﻮﻋﯽ روﯾﮑﺮد‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻤﺘﯿﮏ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روﯾﮑﺮد ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﺮ دﯾﻦ ﺧﺎص ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ‬ ‫اوﻟﯿﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ دﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ دﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻢﻫﺎي ﺳﺎده ﺑﻪ ﻣﺪد ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮلﺷﺎن ﻧﺰد‬ ‫روان ﺑﺸﺮ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣ‪‬ﻢ دﯾﻦ و ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻮدن دﯾﻦ‬ ‫ﻫﻢﭘﻮﺷﺎﻧﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي را ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ دﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن و ﺗﻔﺼﯿﻞ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و از دﯾﮕﺮ ادﯾﺎن ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣ‪‬ﻢ ﺗﺎﻓﺖﻫﺎ –ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎرﺗﻞﻫﺎي دوﺑﺪو ﻫﻤﺴﺎز ﻣﻢﻫﺎ –‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﻧﺎﻓﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﺘﺄﺧﺮﺗﺮ و ﻋﻤﺪي ﮐﺸﯿﺸﺎن و دﯾﮕﺮان در ﺷﮑﻞ دﻫﯽ دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫‪.‬ﻣﺤﺘﻤﻼً ادﯾﺎن ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣ‪‬ﺪﻫﺎ و ﻫﻨﺮﻫﺎ‪ ،‬دﺳﺖﮐﻢ ﺗﺎ ﺣﺪودي‪ ،‬ﻫﺸﯿﺎراﻧﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٩١‬‬

‫ﯾﮏ ﻧﺎﻣﺰد دﯾﮕﺮ از دﯾﻦﻫﺎي ﮐﺎﻣﻼ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﻣﻮرﻣﻮﻧﯿﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮزف اﺳﻤﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺰار ﮐﺬاب‬

‫و ﮔﺴﺘﺎخ اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ‪ 127،‬ﺑﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎب ﻣﻮرﻣﻮن ﮐﻪ از اﺑﺘﺪا‬

‫ﺷﺮوع ﺑﻪ اراﺋﻪي ﯾﮏ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻼﺑﯽ از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻗﻼﺑﯽ ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ‪ 128‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻮرﻣﻮﻧﯿﺴﻢ از زﻣﺎن اﺧﺘﺮاﻋﺶ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﻣﺮوزه ﯾﮑﯽ از‬

‫ﻣﺤﺘﺮمﺗﺮﯾﻦ ادﯾﺎن ﺑﺎب روز در آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ – در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻣﻮرﻣﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ ﻣﺪﻋﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ از ﻫﻤﻪي‬ ‫ادﯾﺎن رﺷﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﺻﺤﺒﺖ از ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﯾﮏ ﻧﺎﻣﺰد رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻮرﻣﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪129‬‬

‫اﻏﻠﺐ دﯾﻦﻫﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪاي ﮐﻪ درﺑﺎره ي ﺗﮑﺎﻣﻞ ادﯾﺎن اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪي ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻌﯿﻦ آن دﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﯿﺮتآور ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﮑﺎﻣﻞ دﯾﻦ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﻮردي ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪130‬‬

‫‪ ١٢٧‬ﺟﻮزف اﺳﻤﯿﺖ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ دﯾﻦ آوران ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ وﺣﯽ اﻻﻫﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺮ و در ﻋﺼﺮ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽاش‪ ،‬ﺑﺎب و ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٢٨‬ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺑﺮاي دﯾﻦآوري‪ ،‬ﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ زﺑﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻋﺠﺎزﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺟﻌﻠﯽ دﺳﺎﺗﯿﺮ زرﺗﺸﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﭘﺮاﺷﺘﺒﺎه ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎب و ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﺮﻗﯽ ﺷﻌﺒﺪه ﺑﺎزي ﺟﻮزف اﺳﻤﯿﺖ‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽاﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٢٩‬داوﮐﯿﻨﺰ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را در ﺳﺎل ‪ 2006‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ .‬در آن دوره ﻣﯿﺖ راﻣﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﺸﯿﺶ ﻣﻮرﻣﻮن ﺑﻮده‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ از ﻧﺎﻣﺰد دﯾﮕﺮ ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮاه‪،‬‬ ‫ﺟﺎن ﻣﮏﮐﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را وﯾﺮاﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬او ﻧﺎﻣﺰد ﭘﯿﺮوز ﺟﻤﻬﻮريﺧﻮاه ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه و در آﺳﺘﺎﻧﻪ ورود ﺑﻪ ﮐﺎخ‬

‫ﺳﻔﯿﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪١٣٠‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﺳﻼم از ﻧﻈﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﻪ ادﯾﺎن و ﮐﯿﺶﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و ﯾﻬﻮدﯾﺖ و ﺑﻮدﯾﺴﻢ و زرﺗﺸﺘﯽﮔﺮي ﻧﺪارد‪ .‬آن دﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺮور ﺗﮑﻤﯿﻞ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه و ﻫﻮاداراﻧﺸﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﺳﻼم زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫رﺳﯿﺪ و ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﯽ واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي ﺧﻮد دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﺮد )ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﻗﺮآن – ﺳﻮره ﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ – ﻧﺎزل‬ ‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﻤﻪ از ﻗﺮآن و اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي ﻫﻤﻪ در ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺪرت اﺳﻼم ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در دﯾﻦﻫﺎ و ﮐﯿﺶﻫﺎي ﯾﺎد ﺷﺪه ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﺣﺘﯽ در ﺗﺴﻨﻦ ﻫﻢ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﺳﺘﻮرات ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻣﺮور ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ )ﺷﺎﻓﻌﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﯽ‪ ،‬ﺣﻨﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺣﻨﻔﯽ و ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ وﻫﺎﺑﯽ( وﻟﯽ واﻗﻌﯿﺖ آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺶ ﻫﺎي داروﯾﻨﯽ در اﺳﻼم و ﺑﺴﻨﺪه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻗﺮآن و اﺣﺎدﯾﺚ ﺷﺨﺺ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﻧﺠﯿﻞﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ )ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺟﻌﻠﯽ اﻧﺪ( ﻣﻨﻬﺎي زﺣﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ‪ 1900‬ﺳﺎل رﺳﻮﻻن و ﭘﺎپﻫﺎ و اﺳﻘﻒﻫﺎ و ﮐﺎردﯾﻨﺎلﻫﺎ و ﻣﻔﺴﺮان‬ ‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﯾﮏ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺟﻦ و ﭘﺮي )‪ (Fairy tale‬و در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ رﻣﺎن ﻓﺎﻧﺘﺰي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﯾﮏ ﺟﺰﯾﺮه‬

‫ﻣﺘﺮوك ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ دﯾﻨﺪار و ﮐﻠﯿﺴﺎرو ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎس ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ اﻧﮕﺎر ﯾﮏ ﮐﺘﺎب‬ ‫داﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺸﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎب ﻗﺸﻨﮓ ﻧﺪارﯾﺪ؟ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي درﺑﺎره ﮔﺎﺗﻬﺎي زرﺗﺸﺖ ﻫﻢ ﺻﺪق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺑﺪﺗﺮ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﮐﺘﺎب زرﺗﺸﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ دﯾﻦﺳﺘﯿﺰاﻧﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ دﯾﻨﯽ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻗﺮآن و اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺮا ﺑﯽﻫﯿﭻ واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﯾﮏ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﻣﺘﺮوك ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺗﺴﻨﻦ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺷﯿﻌﯽ اﯾﺮاﻧﯽ دارد‪ .‬ر‪ .‬ب‬

‫‪٩٢‬‬

‫ﺑﺎرﭘ‪‬ﺮَﺳﺘﯽ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻧﮑﺎت ﺑﺴﯿﺎري ﮐﻪ ﮔﺮوه ﻣﻮﻧﺘﯽ ﭘﯿﺘﻮن در ﻓﯿﻠﻢ ﮐﻤﺪي زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﯾﺎن ﮐﺸﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﻓﺮاوان رﺷﺪ آﺋﯿﻦﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آﺋﯿﻦﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﯾﮏ ﺷﺒﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺰﺋﯽ‬ ‫از ﻓﺮﻫﻨﮓ درآﯾﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻘﺶ ﭼﯿﺮه و ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪهاي اﯾﻔﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي واﻗﻌﯽ‬

‫اﯾﺠﺎد آﺋﯿﻦﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ‪" ،‬ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ"‪ 131‬اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﻼﻧﺰي اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام و ﮔﯿﻨﻪي ﻧﻮ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﺑﺎرﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬از آﻏﺎز ﺗﺎ اﻧﻘﺮاض‪ ،‬ﻫﻨﻮز در ﺧﺎﻃﺮهي ﺑﻌﻀﯽ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف آﺋﯿﻦ ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﮐﻪ رﯾﺸﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺛﻖ ﻗﺎﺑﻞ ردﯾﺎﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي‬ ‫ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻞ ﻣﺎﺟﺮا ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﺑﺮﺧﯽ ﺟﺰﺋﯿﺎت‬ ‫ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﺣﺪس زد ﮐﻪ آﺋﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﻣﻦ در ﻣﻮرد ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎب دﯾﻮﯾﺪ اﺗ‪‬ﻨﺒﻮرو ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﻨﮑﺎش در ﺑﻬﺸﺖ‪ 132‬اﺳﺖ ﮐﻪ او‬

‫ﺑﺎ ﻣﻬﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﻣﻦ اﻫﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﺑﺎرﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦﺷﺎن ﮐﻪ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ رواﯾﺖ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮي ﮐﻪ درﺳﺖ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻟﮕﻮي ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪﺷﺎن ﺳﺎﮐﻨﺎن اﯾﻦ ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺴﺤﻮر اﺑﺰار و آﻻت ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎرﻣﻨﺪان اداري‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان و ﻣﯿﺴﯿﻮﻧﺮﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ آﻧﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻗﺎﻧﻮن دوم‬ ‫آرﺗﻮر ﺳﯽ ﮐﻼرك ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ‪ ٢‬ذﮐﺮ ﮐﺮدم‪» :‬ﻫﺮ ﻓﻨﺂوري ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ از ﻣﻌﺠﺰه‬ ‫ﺗﻤﯿﺰدادﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ«‬ ‫ﺟﺰﯾﺮهﻧﺸﯿﻨﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ اﺳﺒﺎب و آﻻت ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ را ﺧﻮد ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﻤﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬آن را از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻨﺪر ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و دﺳﺘﮕﺎه‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت "ﺑﺎر" ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺸﺘﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻮﻣﯿﺎن ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﻧﺪﯾﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﯽ ﭼﯿﺰي را ﺗﻌﻤﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻢ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﮐﺎر ﻣﻔﯿﺪي اﻧﺠﺎم‬ ‫دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﻣﯿﺰ ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﮐﺎﻏﺬﺑﺎزي ﮐﺮدن از ﻧﻈﺮ آﻧﺎن ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﮐﺎر‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ "ﺑﺎر" ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺸﺎﺋﯽ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺣﺮﮐﺎت ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن‬ ‫ﻫﻢ اﻧﮕﺎر ﻣﺆﯾﺪ آن ﺑﻮد ﮐﻪ دارﻧﺪ ﻓﺮاﯾﻀﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Cargo cults‬‬ ‫‪Quest in Paradise ; David Attenborough‬‬

‫‪١٣١‬‬ ‫‪١٣٢‬‬

‫‪٩٣‬‬

‫ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن ﺑﺮجﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺳﯿﻢﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ آن وﺻﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﺪاي‬ ‫ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮔﻮش ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮراﻧﯽ ﺑﻮد و ﺻﺪاﻫﺎي ﻋﺠﯿﺒﯽ از آن در ﻣﯽآﻣﺪ؛ ﻣﺮدم ﺑﻮﻣﯽ را‬ ‫واﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎن ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﯾﮏ ﺟﻮر ﻣﺮﺗﺒﯽ ﻗﺪم ﺑﺰﻧﻨﺪ – و ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺘﻮان ﮐﺎري‬ ‫ﺑﯿﻔﺎﯾﺪهﺗﺮ از اﯾﻦ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬و ﺑﻌﺪ ﺑﻮﻣﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﺸﻒ اﯾﻦ راز ﻧﺎﺋﻞ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ‬ ‫ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﮑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺮاي رﺿﺎي ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﺎر ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﺑﻮﻣﯿﺎن ﻫﻢ ﺑﺎر ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن ﮐﺎرﻫﺎ را ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ آﺋﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﺟﺰاﯾﺮي اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺴﯿﺎر دور از ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫‪.‬ﺑﻪ ﻗﻮل دﯾﻮﯾﺪ اَﺗ‪‬ﻨﺒﻮرو‪:‬‬ ‫»ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ دو آﺋﯿﻦ ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ در ﮐﺎﻟﺪوﻧﯿﺎي ﻧﻮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺗﺎ در ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪،‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﺗﺎ در ﻓﯿﺠﯽ‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﺗﺎ در ﻫﺒﺮﯾﺪس ﻧﻮ‪ ،‬و ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺎ در ﮔﯿﻨﻪي ﻧﻮ ﭘﺪﯾﺪه آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ‬ ‫اﯾﻦ آﺋﯿﻦﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻏﯿﺮﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ادﯾﺎن ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﺠﯽ‪ ،‬ﺑﺎر ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﺧﻮاﻫﺪ آورد«‬

‫‪133‬‬

‫رﺷﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ آﺋﯿﻦ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻣﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ وﯾﮋﮔﯽ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ در ﮐﻠﯿﺖ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ آدﻣﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻓﺮﻗﻪي ﻣﺸﻬﻮر ﺑﺎرﭘﺮﺳﺖ در ﺟﺰﯾﺮهي ﺗﺎﻧﺎ واﻗﻊ در ﻫﺒﺮﯾﺪس ﻧﻮ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﺳﺎل ‪١٩٨٠‬‬ ‫واﻧﻮاﺗﻮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﻨﻮز ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﺣﻮل ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺴﯿﺤﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺎن ﻓﺮوم ﺷﮑﻞ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻨﺎد دوﻟﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎل ‪ ١٩۴٠‬از ﺟﺎن ﻓﺮوم ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد اﺳﻄﻮرهاي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺎزﮔﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ واﻗﻌﺎ وﺟﻮد‬ ‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﯾﮑﯽ از رواﯾﺎت‪ ،‬او ﻣﺮد ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺎﻣﺘﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺻﺪاي رﺳﺎ و ﻣﻮﻫﺎي روﺷﻦ داﺷﺘﻪ‪ ،‬و‬ ‫ﮐﺘﯽ ﺑﺎ دﮐﻤﻪﻫﺎي درﺧﺸﺎن ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬او ﻏﯿﺒﮕﻮﯾﯽﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺒﯽ ﮐﺮده و از ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﺮدم را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯿﺴﯿﻮﻧﺮﻫﺎ ﺑﺸﻮراﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺟﺎن ﻓﺮوم ﻧﺰد ﻧﯿﺎﮐﺎناش ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺶ از‬

‫‪١٣٣‬‬

‫ﻣﻦ ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺴﯿﻮﻧﺮﻫﺎ و اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎي ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻮﻣﯽ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﺨﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎورﻫﺎي آﻧﻬﺎ را ﺧﺮاﻓﺎت‬

‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر از اﯾﻦ ﺑﻮﻣﯽﻫﺎي ﮐﻢﺗﻤﺪن و ﺑﯽداﻧﺶ اﻧﺘﻈﺎري ﻧﺒﻮد‪ .‬از درس ﺧﻮاﻧﺪه ﻫﺎي ﭘﺮادﻋﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺧﺮاﻓﺎت دﯾﻨﯽ ﺧﻮدﺷﺎن را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻄﻮر اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎر را از درﯾﺎ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﺎت اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﯾﻢ ﻫﻨﮕﺎم زاﯾﯿﺪن ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺋﺪه‬ ‫آﺳﻤﺎﻧﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﯿﺴﺖ؟ اﯾﻨﮑﻪ روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﺎر ﻧﻬﺎﯾﯽ از درﯾﺎ ﻣﯿﺮﺳﺪ و ﻫﻤﻪ را ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻣﯽﺳﺎزد ﺧﺮاﻓﺎت اﺳﺖ وﻟﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺠﯽ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﮐﻪ ‪ 2000‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﻋﺮوج ﮐﺮده‪ ،‬روزي ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﺷﯿﻄﺎن در ﯾﮏ دوﺋﻞ ﺳﯿﻨﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻋﺼﺮ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺸﺮ و‬ ‫ﻣﻠﮑﻮت آﺳﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﯿﺴﺖ؟ ﮐﺎﻣﻼ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ را‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﻋﺮﻓﺎن ﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮔﺮﯾﺰي از اﯾﻦ دﯾﻦﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ داﻧﺴﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٩٤‬‬

‫ﻋﺰﯾﻤﺖ وﻋﺪه داده ﮐﻪ دوﺑﺎره ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺑﺎرﻫﺎي زﯾﺒﺎ ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪي‬ ‫ﻏﯿﺒﮕﻮﯾﯽﻫﺎي او‪ ،‬اﻧﺬار ﺗﻮﻓﺎن ﻣﻬﯿﺒﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ‪» :‬ﭘﺲ از آن ﮐﻮهﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن و ﭘﯿﺮان‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ از ﺳﺮ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﯿﻤﺎري ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ درهﻫﺎ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ از ﻻي ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﺟﺰﯾﺮه راﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎز ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺸﺖ؛ و ﺑﺎري ﭼﻨﺎن ﺑﺰرگ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻫﺮ ﻗﺪر ﺑﺨﻮاﻫﺪ از آن ﺳﻬﻢ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮد« ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺎ ﺳ‪‬ﻔﺮ اﺷﻌﯿﺎء ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ .۴٠:۴ :‬اﯾﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻟﺰوﻣﺎً ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﻨﯿﺎدي‬ ‫در روان آدﻣﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺟﻤﻌﯽ ﯾﻮﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺤﻞ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ ﻣﯿﺴﯿﻮﻧﺮﻫﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪134‬‬

‫ﺑﺮاي دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽ ﺟﺎن ﻓﺮوم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻇﻬﻮر ﻣﺠﺪد ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻮع‬ ‫ﮐﻨﯿﺎك ﺟﺪﯾﺪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ آورد ﮐﻪ روي ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺑﻄﺮي آن‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﺎرﮔﯿﻞ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﺮ ﭘﻮل راﯾﺞ ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن ﺧﻼص ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺳﺎل ‪ ١٩۴١‬ﻣﺮدم‬ ‫دﺳﺖ از ﮐﺎر ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻪي ﭘﻮلﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺻﺮف ﺑﺎدهﮔﺴﺎري ﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺰﯾﺮه ﺟﺪاً آﺳﯿﺐ دﯾﺪ‪.‬‬ ‫ادارهي ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات زﻋﻤﺎي اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﻋﺚ زوال ﻓﺮﻗﻪ ﺷﻮد‪ ،‬و‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ و ﻣﺪارس ﻣﯿﺴﯿﻮﻧﺮي ﻣﺘﺮوك ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﻣﻮزه رواج ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻓﺮوم ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ‪ .‬از ﻗﻀﺎ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻫﻢ در ﻫﻤﺎن اوﻗﺎت ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﻫﺒﺮﯾﺪﻧﺲ ﻧﻮ رﺳﯿﺪﻧﺪ و اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﺑﺎ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺗﻤﺎم دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺘﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻼف ﺧﻮد‬ ‫ﺟﺰﯾﺮهﻧﺸﯿﻨﺎن ﻓﻘﯿﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر ﺳﺮﺑﺎزان ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺖ‪ ‬ﻫﻤﺮاه‪ ‬ﺑﺎر‪ ،‬ﭘﻮﻟﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﯿﺮت و ﻫﯿﺠﺎن‬ ‫ﮐﻞ ﺟﺰﯾﺮهي ﺗﺎﻧﺎ را درﻧﻮردﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﮕﺎر ﻫﺮ روز‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﮕﺎن ﺧﻮد را آﻣﺎدهي ﻇﻬﻮر ﺟﺎن ﻓﺮوم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از‬ ‫زﻋﻤﺎي ﻗﻮم ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زودي ﺟﺎن ﻓﺮوم ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﭘﺎﮐﺴﺎزي‬ ‫ﺑﯿﺸﻪ زار وﺳﻂ ﺟﺰﯾﺮه ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻧﺪي ﺑﺮاي ﻓﺮود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي او ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪135‬‬

‫ﺑﺮج ﻣﺮاﻗﺒﺖ اﯾﻦ ﻓﺮودﮔﺎه را ﻫﻢ از ﻧﯽ ﺑﺎﻣﺒﻮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻣﺘﺼﺪﯾﺎن ﺑﺮج ﻣﺮاﻗﺒﺖ‬ ‫"ﮔﻤﺎردﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺮاﻗﺒﺎن ﻫﺪﻓﻮن ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮﺑﯽ ﻗﻼﺑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺮ روي ﺑﺎﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﻗﻼﺑﯽ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺜﻞ ﺗﻠﻪي ﭘﺮﻧﺪه ﮔﯿﺮي ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺟﺎن ﻓﺮوم را ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ١٣٤‬ﻣﻨﻈﻮر داوﮐﯿﻨﺰ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻮﻣﯿﺎن اﯾﻦ وﯾﺮوس ذﻫﻨﯽ را از ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﺎرل ﮔﻮﺳﺘﺎو ﯾﻮﻧﮓ – رواﻧﮑﺎو‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ – دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه و ﻓﻄﺮت ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٣٥‬ﭼﻘﺪر اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ اﯾﺮﻓﺮاﻧﺲ و ﺗﺰﺋﯿﯿﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و ﮔﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﻣﺴﯿﺮ ﻓﺮودﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ از ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺰاﯾﺮ ﻧﺎﮐﺠﺎآﺑﺎد ﺑﻌﯿﺪ ﻧﺒﻮد از ﻣﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﭘﺮادﻋﺎ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٩٥‬‬

‫دﯾﻮﯾﺪ اَﺗ‪‬ﻨﺒﺮو ﺟﻮان در دﻫﻪي ‪ ١٩۵٠‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﯿﻠﻤﺒﺮداري ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻔﺮي ﻣﺎﻟﯿﻨﮕﺎن ﺑﺎ ﻗﺎﯾﻖ راﻫﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﺷﺪ ﺗﺎ در ﻣﻮرد ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺷﻮاﻫﺪ ﻓﺮاواﻧﯽ در ﻣﻮرد اﯾﻦ دﯾﻦ ﺟﻤﻊ آوري ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﮐﺎﻫﻦ ﺑﺰرگ اﯾﻦ ﻗﻮم‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺎﻣﺒﺎس ﺑﻮد آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﺒﺎس ﻣﺴﯿﺢ ﻣﻮﻋﻮد را ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻢ ﮐﻮﭼﮏ‪ ‬ﺟﺎن ﺻﺪا ﻣﯽزد‪ ،‬و ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺐ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ "رادﯾﻮ" ﺑﺎ او در ﺗﻤﺎس اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ"رادﯾﻮ‬ ‫"ﯾﮏ ﭘﯿﺮزن ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﻢ ﺑﺮق دور ﮐﻤﺮش ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺌﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﺎﻣﻔﻬﻮﻣﯽ زﻣﺰﻣﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺒﺎس آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺨﻨﺎن ﺟﺎن ﻓﺮوم ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﻣﺒﺎس ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ اَﺗ‪‬ﻨﺒﻮرو ﺑﻪ دﯾﺪارش ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺮوم از ﻃﺮﯾﻖ "رادﯾﻮ" اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ او‬ ‫اﻃﻼع داده اﺳﺖ‪ .‬اَﺗ‪‬ﻨﺒﻮرو درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ "رادﯾﻮ" را ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل‬ ‫واﻗﻊ ﻧﺸﺪ‪ .‬او ﺣﺮف را ﻋﻮض ﮐﺮد و از ﻧﺎﻣﺒﺎس ﭘﺮﺳﯿﺪ آﯾﺎ او ﺟﺎن ﻓﺮوم را دﯾﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪:‬‬ ‫ﻧﺎﻣﺒﺎس ﺑﺎ ﻗﻮت ﺳﺮ ﺗﮑﺎن داد‪» :‬ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮدش رو دﯾﺪ«‪.‬‬ ‫»ﭼﻪ ﺷﮑﻠﯿﻪ؟«‬ ‫ﻧﺎﻣﺒﺎس ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ زد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اون ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ‪ .‬اون ﺻﻮرﺗﺶ ﺳﻔﯿﺪ‪ .‬اون ﺑﻠﻨﺪه ﻗﺪ‪ .‬اون ﺟﻨﻮب‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎي دور زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪« .‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﺮح ﺑﺎ اﺳﻄﻮرهاي ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﺟﺎن ﻓﺮوم ذﮐﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬ﮐﻪ آدﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗﺾ‬ ‫دارد‪ .‬اﺳﻄﻮرهﻫﺎ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻮﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺟﺎن ﻓﺮوم ﯾﮏ روز ‪ ١۵‬ﻓﻮرﯾﻪ ﻇﻬﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎل ﻇﻬﻮرش ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫ﺳﺎﻟﻪ روز ‪ ١۵‬ﻓﻮرﯾﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺟﺎن ﻓﺮوم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮔﺮد ﻫﻢ ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﻇﻬﻮر او را‬ ‫ﺧﻮﺷﺎﻣﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬او ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻇﻬﻮر ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬دﯾﻮﯾﺪ اَﺗ‪‬ﻨﺒﺮو ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺎم ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»اﻣﺎ ﺳﺎم‪ ،‬اﻵن ﻧﻮد ﺳﺎل از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ .‬او ﻣﺮﺗﺐ ﻗﻮل ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻧﻮد ﺳﺎل اﻧﺘﻈﺎر زﻣﺎن درازي ﻧﯿﺴﺖ؟«‬ ‫ﺳﺎم ﭼﺸﻢ از زﻣﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد‪» :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮﻧﯿﺪ دو ﻫﺰار ﺳﺎل ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬و اون ﻧﯿﺎد‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮﻧﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﻮد ﺳﺎل ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺟﺎن ﺑﺎﺷﻢ«‬

‫راﺑﺮت ﺑﺎﮐﻤﻦ در ﮐﺘﺎب آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺪون ﺧﺪا ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﯿﻢ؟‪ 136‬ﻫﻤﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺘﻮدﻧﯽ را از ﻗﻮل ﯾﮑﯽ‬

‫دﯾﮕﺮ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺟﺎن ﻓﺮوم ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻣﻼﻗﺎت اَﺗ‪‬ﻨﺒﻮرو در ﺟﻮاب ﯾﮏ‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﮐﺎﻧﺎداﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪Can We Be Good without God? , Robert Buckman‬‬

‫‪١٣٦‬‬

‫‪٩٦‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ ١٩٧۴‬ﻣﻠﮑﻪي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﭘﺮﻧﺲ ﻓﯿﻠﯿﭗ )ﻫﻤﺴﺮ اﻟﯿﺰاﺑﺖ( ﺑﻪ دﯾﺪن اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و در ﭘﯽ‬ ‫اﯾﻦ دﯾﺪار‪ ،‬ﭘﺮﻧﺲ ﻫﻢ وارد اﺳﻄﻮرهﻫﺎي ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﺟﺎن ﻓﺮوم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺎت اﺳﺎﻃﯿﺮ ادﯾﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﻧﺲ اﺳﻄﻮره اي‪ ،‬ﻣﺮد ﺧﻮش ﺳﯿﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫در ﯾﻮﻧﯿﻔﻮرم ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ و ﺑﺎ ﮐﻼﻫﺨﻮد ﻣﺮﺻ‪‬ﻊ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺆﻧﺚ را ﺑﺮﻧﻤﯽﺗﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺟﺎي ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﻋﻈﻤﺎ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻧﻪ ﻣﻠﮑﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ آﺋﯿﻦ ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ در ﺟﻨﻮب اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام را زﯾﺎدي ﺑﺰرگ ﺟﻠﻮه دﻫﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺮآوردن ادﯾﺎن از ﻫﯿﭻ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ آﺋﯿﻦ ﺑﻪ‬ ‫وﯾﮋه ﮔﻮﯾﺎي ﭼﻬﺎر درس درﺑﺎرهي ﻣﻨﺸﺎء ادﯾﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪهي ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي آﺋﯿﻦﻫﺎﺳﺖ‪ .‬دوم ﺳﺮﻋﺖ زوال ﺧﺎﻃﺮهي ﻣﻨﺸﺎء‬ ‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي دﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺎن ﻓﺮوم واﻗﻌﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در ﺧﺎﻃﺮ زﻧﺪﮔﺎن ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ در‬ ‫ﻣﻮرد ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪهي ﺗﺎزهاي‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬درس ﺳﻮم‪،‬‬ ‫ﺑﺮﮔﻔﺘﻪ از اﯾﺠﺎد آﺋﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽِ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ در ﺟﺰﯾﺮهﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي اﯾﻦ‬ ‫آﺋﯿﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻮﯾﺎي ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ درﺑﺎرهي روان اﻧﺴﺎن و اﺳﺘﻌﺪاد دﯾﻨﺪاري ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ ،‬آﺋﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎرﭘﺮﺳﺘﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺒﯿﻪ دﯾﻦﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و دﯾﮕﺮ ادﯾﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺟﻬﺎﻧﮕﺴﺘﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ اﺑﺘﺪا آﺋﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﻗﻪي ﺟﺎن‬ ‫ﻓﺮوم ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪي ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮاﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺰا وِرﻣ‪‬ﺲ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﯾﻬﻮدي در داﻧﺸﮕﺎه‬ ‫آﮐﺴﻔﻮرد‪ ،‬ﻋﯿﺴﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭼﻬﺮهي ﻓﺮﻫﻤﻨﺪي ﺑﻮده ﮐﻪ در آن دوران در ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫و در ﻣﻮردﺷﺎن اﺳﻄﻮرهﭘﺮدازي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ آن آﺋﯿﻦﻫﺎي دﯾﮕﺮ از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪ 137.‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش‪ ،‬آﺋﯿﻨﯽ‬

‫ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻬﯿﻢ‪ .‬و ﺑﺎ ﮔﺬر ﻗﺮون و اﻋﺼﺎر‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺻﯿﻘﻞ‬ ‫ﺧﻮرد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﭘﯿﭽﯿﺪه – ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي واﮔﺮاﯾﯽ از ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻫﻢ رﯾﺸﻪ – درآﻣﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه‬ ‫ﺑﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ از دﻧﯿﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻤﺘﯿﮏ‬ ‫‪١٣٧‬‬

‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻧﯿﺰ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﯾﮕﺮ ﻇﻬﻮر ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و اﺳﻼم ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺎدت‬

‫ﮐﺮدهاﯾﻢ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻧﺎم ﮐﺬاب و دروﻏﯿﻦ ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬دو ﺗﻦ از اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺴﯿﻠﻤﻪ و ﺳﺠﺎح ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑﻪ ﺳﺠﺎح ﮐﻪ زن ﺑﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ ‪ 30‬ﻫﺰار ﭘﯿﺮو ﺑﯿﺎﺑﺪ و‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎﻣﻼ وارون ﻧﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ اﻋﺮاب زنﺳﺘﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺳﻼم زﻧﺎن ﻋﺮب را از زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﺷﺪن ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﯿﺪ! ﺳﺠﺎح ﭘﺲ‬ ‫از ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ ﻣﺴﯿﻠﻤﻪ ﺑﺎ او ﺻﻠﺢ و ازدواج ﮐﺮد و ﭘﯿﺮوان ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ دو اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان از ﺳﭙﺎه‬ ‫اﺳﻼم ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺟﻨﮓ ﻋﻮض ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز در اﯾﻦ ﭘﺎورﻗﯽ ﻧﯿﺎزي ﻧﺒﻮد ﺗﺎ دو ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرگ و ﭼﻬﺮه ﺟﻬﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﯿﻠﻤﻪ و‬ ‫ﺳﺠﺎح‪ ،‬را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻤﻨﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ و دﯾﻦ ﻧﺎﺷﻨﺎس او ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٩٧‬‬

‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ؛ و اﮔﺮ دوﺳﺖ ﻧﺪارﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ‪ .‬ﻣﺮگ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﻣﺪرن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺎﯾﻠﻪ ﺳﻼﺳﯽ‪ ،‬اﻟﻮﯾﺲ‬ ‫ﭘﺮﯾﺴﻠﯽ و ﭘﺮﻧﺴﺲ داﯾﺎﻧﺎ ﻣﺠﺎل دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺧﯿﺰش ﺳﺮﯾﻊ آﺋﯿﻦﻫﺎ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻤﺘﯿﮏ ﭘﯿﺎﻣﺪ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻓﺮآﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.138‬‬

‫ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯿﺎت رﯾﺸﻪ در دﯾﻦ دارﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﺮح ﭘﺮﺳﺶ درﺑﺎرهي‬ ‫اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﭙﺮدازم‪ .‬ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻢ داد ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮﺳﺶ داروﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ‪ :‬ارزش ﺑﻘﺎي داروﯾﻨﯽ دﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ درﺑﺎرهي اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ را ﻣﻄﺮح ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯿﺎت اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ دﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد دﯾﻦ‬ ‫از ﭘﺮﺳﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و آن را ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﺧﻼﻗﯿﺎت را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ ١٣٨‬و ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺟﮑﺴﻮن ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﮔﻬﮕﺎه ﺧﺒﺮ و ﺣﺘﯽ ﻋﮑﺲ و ﻓﯿﻠﻢ از او ﮐﻪ زﻧﺪه اﺳﺖ! ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٩٨‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪٣‬‬

‫رﯾﺸﻪﻫﺎي اﺧﻼق‪ :‬ﭼﺮا ﻣﺎ ﺧﻮب ﻫﺴﺘﯿﻢ؟‬ ‫ﻣﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﻏﺮﯾﺒﯽ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ دارﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﻪي ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺳﻔﺮ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﯿﻢ‪ ،‬و ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‬ ‫ﭼﺮا‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻣﺎن ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻘﺼﻮدي اﻻﻫﯽ دارد‪ .‬اﻣﺎ از دﯾﺪﮔﺎه زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﯿﺰ‬ ‫را ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ زﻧﺪﮔﯽﻣﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ آدﻣﯿﺎن اﺳﺖ – و ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻌﺎدتﻣﺎن در ﮔﺮو ﻟﺒﺨﻨﺪ و ﺑﻬﺮوزيﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﻟﺒﺮت اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‬ ‫ﺗﺼﻮر اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از دﯾﻨﺪاران دﺷﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ آدم ﺑﺪون دﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮب‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ؟ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﮏ و‬ ‫ﺷﺒﻬﻪي دﯾﻨﺪاران از اﯾﻦ ﺗﺮدﯾﺪ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽرود‪ ،‬و ﺑﺮﺧﯽ را دﭼﺎر ﻧﻔﺮت از ﻏﯿﺮﻫﻤﮑﯿﺸﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫‪139.‬اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺤﺚ ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﺲ ﻧﮕﺮش دﯾﻨﺪاران ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ اﺧﻼق ﻧﺪارﻧﺪ‬

‫ﻫﻢ اﻏﻠﺐ دﻏﺪﻏﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ دﯾﻨﺪاران ﺑﺎ آﻣﻮزش ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ‬ ‫رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﻠﻤﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ آﻧﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﯾﺎ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﺧﺎم را ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ »اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ ﮐﻪ از ﻧﺴﻞ ﻣﯿﻤﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﯿﻤﻮن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‬

‫‪140‬‬

‫و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﻫﺮﻣﻬﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮي‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺮﺑﻪي آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮﺑﻪاي ﮐﻪ ﺑﺎرﺑﺎرا ﻓُﺮِﺳﺖ و ﭘ‪‬ﻞ ﮔﺮوس در ﮐﺘﺎب اﺳﺐ‬ ‫ﺗﺮواي ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﯽ‪ 141‬ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ اﻓﺸﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي زﯾﺎدي از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﻢ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﻏﻠﺐﺷﺎن ﺑﺎ ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ دﻟﭙﺬﯾﺮي‬ ‫ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﭘﺎﺳﺦﺷﺎن را ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬دراﯾﻦ ﻣﻮرد ﻋﺬر ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫‪١٣٩‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺘﯽ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ دﯾﻨﺪاري در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯽدﯾﻨﯽ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ دﯾﻨﺪاران‪ ،‬ﭘﯿﺮوان دﯾﻨﻬﺎي دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﯽاﺧﻼق ﺗﺼﻮر‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ﻫﻨﻮز در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﮔﺒﺮ و ﺗﺮﺳﺎ و ﺟﻬﻮد ﺑﻮدن اﻓﺰون ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﻠﺦ ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺸﺎن‪ ،‬ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻫﺮاس از‬ ‫ﺑﯽاﺧﻼﻗﯽ دﻧﯿﻮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻣﺪام در ﺑﺎزار اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪" :‬اﻧﺼﺎف داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ .‬ﻣﮕﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺘﯽ!" ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺮو‬ ‫دﯾﻦ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺼﻒ و ﺑﺎاﺧﻼق اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‪" :‬ﻃﺮف ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ آدم ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ"‪ .‬و ﺣﺘﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ و ﺑﺎاﺧﻼﻗﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﻧﻘﻄﻪ اوج اﯾﻦ ﻣﻐﻠﻄﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪" :‬در ﻏﺮب اﺳﻼم دﯾﺪم و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺪﯾﺪم"‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻈﻢ و ﻗﺎﻧﻮن و آراﻣﺶ و رﻓﺎه و اﻣﻨﯿﺖ ﻏﺮب ﻫﻤﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٤٠‬‬

‫در ﻏﺮب ﻟﻄﯿﻔﻪاي ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺸﯿﺸﯽ در ﺣﺎل ﻣﻮﻋﻈﻪ ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن درﺑﺎره ﻗﺼﻪ آدم و ﺣﻮا ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻗﺎ ﭘﺪر ﻣﺎ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﺎ از ﻧﺴﻞ ﻣﯿﻤﻮن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻪ آدم و ﺣﻮا! ﮐﺸﯿﺶ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﺗﻤﺴﺨﺮآﻣﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﺠﺮه ﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺷﻤﺎ ﮐﺎر ﻧﺪارم! ر‪.‬ب‬ ‫‪Creationism’s Trojan Horse : The Wedge of Intelligent Design ; Barbara Forrest and Paul Gross‬‬

‫‪١٤١‬‬

‫‪٩٩‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎﯾﯽ ﻣﻔﯿﺪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع و ﺣﺘﯽ ﺷﺮﯾﺮاﻧﻪاﻧﺪ‪ .‬و ﻣﺘﺄﺳﻔﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ زﻧﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻧﮕﯿﺰهي دﯾﻨﯽ دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺘﺎﮐﯽﻫﺎي ﻏﯿﺮﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪142‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺎﻣﻪاي را ﻣﯽآورم ﮐﻪ در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﺮاﯾﺎن ﻓﻠﻤﯿﻨﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﻤﯿﻨﮓ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﮐﺎرﮔﺮدان ﻓﯿﻠﻢ "ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد"‬

‫‪143‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﻮان اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺴﻮز ﺗﺎ‬

‫ﺑﺨﻨﺪﯾﻢ و ﺗﺎرﯾﺦ آن ‪ ٢١‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ٢٠٠۵‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﭼﻨﯿﻦ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫»ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺗﻮ ﻫﻢ ﻋﺼﺐ داري‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ دوﺳﺖ دارم ﯾﮏ ﭼﺎﻗﻮ ﺑﺮدارم و دل و رودهات را ﺑﯿﺮون ﺑﺮﯾﺰم و‬ ‫ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢات ﻓﺮﯾﺎد ﺷﺎدي ﺑﮑﺸﻢ‪ .‬ﺗﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ آﺗﺶ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﻣﺬﻫﺒﯽ را داﻣﻦ ﺑﺰﻧﯽ‪ .‬ﯾﮏ روز ﻣﻦ و‬ ‫اﻣﺜﺎل ﻣﻦ ﻟﺬت اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭼﺸﯿﺪ‪"«.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻟﺤﻦاش زﯾﺎد ﻣﺴﯿﺤﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﺷﻔﻘﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﻋﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻼﯾﯽ ﺑﺮ ﺳﺮﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﯿﺎﯾﺪ«‬ ‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﻔﻘﺖ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه را دوام و ﺑﻘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪:‬‬ ‫»وﻗﺘﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻼﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺳﺮت ﻣﯽآورد ‪ ١٠٠٠‬ﺑﺎر ﺑﺪﺗﺮ از آﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮت ﺑﯿﺎورم‪ ،‬آرام ﻣﯽﮔﯿﺮم‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺎﺟﺮا اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﺑﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻤﺮاﻫﯽ و‬ ‫ﮔﻨﺎﻫﺎنات ﻋﺬاب ﺑﮑﺸﯽ‪ .‬ﻗﻬﺮ اﻻﻫﯽ ﺷﻮﺧﯽ ﺑﺮدار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮدت ﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﭘﯿﺶ از‬ ‫آﻧﮑﻪ ﭼﺎﻗﻮ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖات ﺗﻤﺎس ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﻔﻬﻤﯽ‪ .‬ﮐﺮﯾﺴﻤﺲ ﻣﺒﺎرك!!!‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎﻫﺎ ﯾﮏ ذره ﻫﻢ ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺗﺎن ﭼﯿﺴﺖ ‪...‬ﺧﺪا را ﺷﮑﺮ ﮐﻪ ﺟﺎي ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ«‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﺴﯽ ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺮف ﺗﻔﺎوت در ﻋﻘﺎﯾﺪ اﻻﻫﯿﺎﺗﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻏﯿﻆ ﻏﻠﯿﻈﯽ‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬در اداﻣﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ را از اﻧﺒﺎن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻣﯽآورم ﮐﻪ ﺑﺮاي وﯾﺮاﺳﺘﺎر ﻣﺠﻠﻪي ﻓﺮي‬ ‫ﺛﺎوت ﺗﻮدي ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﻠﻪاي ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻨﯿﺎد رﻫﺎﯾﯽ از دﯾﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎرزار‬ ‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰي را ﻋﻠﯿﻪ ﻧﻘﺾ ﻣﻔﺎد ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻣﻮرد ﺟﺪاﯾﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﯿﺶ ﻣﯽﺑﺮد‪:‬‬

‫‪١٤٢‬‬

‫ﺧﺸﻢ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ و ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬داوﮐﯿﻨﺰ ﺧﻮدش در ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي‬

‫اﺷﺎره دارد‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي از ﻓﺮﺟﺎم ﺗﻠﺦ ﻣﯿﺮزا آﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﺳﯿﺪ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوي ﻧﺸﻨﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪The God Who Wasn’t There‬‬

‫‪١٤٣‬‬

‫‪١٠٠‬‬

‫»ﺳﻼم ﭘﻨﯿﺮﺧﻮرﻫﺎي ﭘﺴﺖﻓﻄﺮت‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎ از ﺷﻤﺎ داﻏﻮﻧﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻢ‪ .‬ﺟﺪاﯾﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎ از دوﻟﺖ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪاره و ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻓﺮا ﺿﺎﯾﻊ ﻣﯽﺷﯿﻦ«‬ ‫اﻣﺎ ﭘﻨﯿﺮ ﭼﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع دارد؟ دوﺳﺘﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽام ﺑﻪ ﻣﻦ ﯾﺎدآوري ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ اﺷﺎرهي‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﻪ اﯾﺎﻟﺖ وﯾﺴﮑﺎﻧﺴﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﯿﺒﺮالﻣﻨﺸﯽاش ﺑﺪﻧﺎم اﺳﺖ – و دﻓﺘﺮ ﺑﻨﯿﺎد رﻫﺎﯾﯽ از دﯾﻦ‬ ‫و ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺴﯿﺎري از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻟﺒﻨﯿﺎت در آﻧﺠﺎ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ آﯾﺎ اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﻣﻀﻤﻮن دﯾﮕﺮي ﻧﺪارد؟ آﯾﺎ‬ ‫اﺷﺎره ﺑﻪ آن »ﻣﯿﻤﻮنﻫﺎي ﺑﯽﻋﺮﺿﻪي ﭘﻨﯿﺮﺧﻮر«‬

‫‪144‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻧﯿﺴﺖ؟ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﭘﻨﯿﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟ اداﻣﻪ‬

‫دﻫﯿﻢ‪:‬‬ ‫»ﺷﯿﻄﺎنﭘﺮﺳﺘﺎن آﺷﻐﺎل ‪...‬ﻟﻄﻔﺎ ﺑﻤﯿﺮﯾﺪ و ﺑﺮوﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ‪ ...‬اﻣﯿﺪوارم ﻣﺮض ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺜﻞ ﺳﺮﻃﺎن‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺗﺪرﯾﺠﯽ و دردﻧﺎك ﺑﻤﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﺘﺎن‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﯾﺪ ‪...‬ﻫﯽ ﯾﺎروﻫﺎ اﯾﻦ‬ ‫آزادي از دﯾﻦ ﮔﻨﺪش رو در آورده ‪...‬اوﻫﻮي‪ ،‬ﺷﻤﺎ اُﺑﯽﻫﺎ و ﻟ‪‬ﺰﻫﺎي زﺑﺎﻟﻪ‪ ،‬دﺳﺖ از اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺮدارﯾﺪ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪا از ﺳﺮ ﺗﻘﺼﯿﺮاﺗﺘﺎن ﺑﮕﺬرد ‪...‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ را دوﺳﺖ ﻧﺪارﯾﺪ ﮔﻮرﺗﺎن را ﮔﻢ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫و ﺑﺮوﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ‪...‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﯾﺲ‪ :‬ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎي ﭘﺘﯿﺎره ‪...‬ﮐﻮنﻫﺎي ﺳﯿﺎﻫﺘﻮن رو از اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪهي آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﺪ‪ ...‬ﺷﻤﺎ ﻫﯿﭻ ﻋﺬرو ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﻧﺪارﯾﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻗﺎدر ﺑﻮدن ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﻣﺴﯿﺢ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﻣﺎﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ در آﯾﻨﺪه دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺰﻧﯿﻢ ﯾﺎدﺗﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺼﯿﺮ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﻨﮓ ﻣﻦ ﭘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﭼﺮا از ﻗﺎدر ﺑﻮدن ﺑﺮﻫﻤﺎ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪه؟‬

‫‪ Cheese-eating surrender-monkeys ١٤٤‬در ﺳﺎل ‪ 2003‬در ﺟﺮﯾﺎن اﺧﺘﻼف ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ژاك ﺷﯿﺮاك و‬ ‫دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺟﻮرج ﺑﻮش درﺑﺎره ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷﮑﺎف ﺗﺎرﯾﺦ رواﺑﻂ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ )دو دوﺳﺖ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ( ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﻟﻔﻈﯽ ﺟﺎﻟﺐ و ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎران آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺎن اﻧﺒﻮﻫﯽ ﺟﻮك و ﺗﮑﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﺨﺮهآﻣﯿﺰ‬ ‫درﺑﺎره ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻫﺎ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و زﺑﺎﻧﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻪ وزﯾﺮ اﻣﻮرﺧﺎرﺟﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺮﻧﺞ! و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن را ﺑﻪ ﭼﯿﭙﺲ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو اﺷﺎراﺗﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﺑﺎن اﺳﺖ و در ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻤﯽﮔﻨﺠﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﻠﯿﺖ ﻣﻠﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎرش ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺗﻈﺎﻫﺮاﺗﯽ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﯽ در واﺷﯿﻨﮕﺘﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺟﻨﮓ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻟﺲآﻧﺠﻠﺲ و ﻧﯿﻮﯾﻮرك داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﮏ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ ﺳﺎل ‪ 68‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ درﻫﺎ و ﺗﯿﺮﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ زﻧﺠﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻬﺎدﻫﺎي روﺷﻨﻔﮑﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎ از‬

‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻫﺎﻟﯿﻮود و ﻧﯿﻤﯽ از ﻣﺮدم آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽ ﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺟﻮرج ﺑﻮش ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻨﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻋﺮاق رﻓﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﻬﺖ دروغ ﺳﻼح ﻫﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺑﻮش ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر آورد وﻟﯽ ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺰارﺷﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽداد ژاك ﺷﯿﺮاك و ﯾﺎراﻧﺶ از ﺻﺪام رﺷﻮه ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻔﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﺬا و دارو ﺗﻘﻠﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﺑﺮوﯾﯽ ﺑﺮاي ﻫﯿﺌﺖ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ‬ ‫ژﺳﺖ روﺷﻨﻔﮑﺮي و ﺿﺪ ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻫﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٠١‬‬

‫ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﻦ اﺻﻼً ﻧﻤﯿﻔﻬﻤﻢ ﭼﺮا اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺧﺪا ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ دﻓﺎع ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎري اﺳﺖ‬ ‫‪.‬ﻣﮕﺮ ﺧﻮد ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻮاي ﺧﻮدش را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪145‬‬

‫ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ‬

‫ﺷﺪت و ﺳﺒﻌﯿﺖ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺷﺪه‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻢ وﯾﺮاﺳﺘﺎر ﺟﻮان و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻮن ﻣﻦ در آﻣﺮﯾﮑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻔﺮت ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﻗﺪر ﺷﺪﯾﺪ و‬ ‫ﻏﻠﯿﻆ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻫﯿﭻ ﻧﺸﺎﻧﯽ از آن ﺷﻔﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎﻣﻪي ﺑﻌﺪي ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻮرخ ﻣﺎه ﻣﯽ ‪٢٠٠۵‬و از ﻃﺮف ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻢ آﺷﮑﺎرا ﻧﻔﺮتﺑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻃﻨﯿﻦ آزردﮔﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ‬ ‫ﺗﺎ ﺷﺮارت‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻨﺸﺎء ﻧﻔﺮت از ﺑﯿﺨﺪاﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﭘﺎراﮔﺮاف ﮐﻪ در آن ﭘﻨﺒﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ را ﻣﯽزﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﯾﮏ "ﮐﺎﮐﺎﺳﯿﺎه‬ ‫"ﻫﻨﻮز در ﺣﺎل ﻃﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺳﺖ؟ او ﭘﺲ از ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ داروﯾﻦ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻏﻠﻂ از‬ ‫ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ و او را ﺿﺪﺗﮑﺎﻣﻞ داﻧﺴﺘﻦ‪ ،‬و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ آن را ﺧﻮاﻧﺪهام اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺑﯿﺶ از ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺪﻣﺖ ﻧﺪارد‪) .‬راﺳﺘﯽ اﯾﻦ آدم ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ اﺳﺖ؟( و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪:‬‬ ‫»ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺧﻮد ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﯿﮋﺗﺎن در آﮐﺴﻔﻮرد‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﺸﻖ‬ ‫ﻣﯽورزﯾﺪ و ﺑﻪ دﺳﺖ آورده اﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻼشﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭘﻮﭼﯽ ‪...‬ﭘﺲ ﮔﺮﯾﺰي از ﭘﺮﺳﺶ ﭼﺎﻟﺶ‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﮐﺎﻣﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪" :‬ﭼﺮا ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﻤﯽزﻧﯿﻢ؟" در واﻗﻊ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺟﻬﺎﻧﺒﯿﻨﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن و ﺑﺴﯿﺎري دﯾﮕﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ‪...‬ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﮕﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎل ﮐﻮر ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬از ﻫﯿﭻ‬ ‫آﻣﺪهاﯾﻢ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ دﯾﻦ‪ ،‬اﺳﻄﻮرهاي و ﻏﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﭘﯿﺮو اﺳﻄﻮرهﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ اﻓﻼﻃﻮن ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺟﻬﺎﻧﺒﯿﻨﯽ ﺷﻤﺎ ﺟﺰ دﻟﻬﺮه‪،‬‬ ‫اﻋﺘﯿﺎد‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﭘﻮچﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﻟﺬتﮔﺮاﯾﯽ و ﻋﻠﻢ ﻓﺮاﻧﮑﺸﺘﺎﯾﻨﯽ‪ ،‬و اﯾﺠﺎد ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬و ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﻮم ﻧﻤﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ ‪...‬ﻣﻦ از ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮﺳﻢ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﭼﻘﺪر در رواﺑﻂ ﺷﺨﺼﯽﺗﺎن ﺷﺎدﻣﺎن ﻫﺴﺘﯿﺪ؟‬ ‫ﻃﻼق ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﺪ؟ ﺑﯿﻮهاﯾﺪ؟ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮا اﯾﺪ؟ آدمﻫﺎي ﻫﻤﻮاره ﻧﺎﺷﺎدي ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﺷﺎدي و ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ«‬

‫‪146‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاﯾﺴﺖ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺿﺪ داروﯾﻨﯿﺴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬داروﯾﻨﯿﺴﻢ ذاﺗﺎً‬ ‫ﭘﻮچﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎل ﮐﻮر ﻫﺴﺘﯿﻢ‪) .‬ﺑﺮاي ﺑﺎر ا‪‬نام ﺑﮕﻮﯾﻢ‪" ،‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ" ﮐﺎﻣﻼ ﺧﻼف ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﺳﺖ( و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ ١٤٥‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ و دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اوﻟﯿﺎي ﺧﺪا را در ﺗﺎرﯾﺦ ادﯾﺎن ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ؟ ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٤٦‬ﺳﻄﺮ ﺑﻪ ﺳﻄﺮ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را ﺷﺨﺺ ﻣﻦ در اﯾﺮان از ﻧﺰدﯾﮑﺎن دﯾﻨﺪارم ﺷﻨﯿﺪهام‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٠٢‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ داروﯾﻨﯿﺴﻢ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪي ﺗﻤﺎم ﺑﺪﺑﺨﺘﯽﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪي او ﺗﺎ ﺣﺪ ﺧﺼﻮﻣﺖ‬ ‫دﯾﻮاﻧﻪواري ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﮐﺮّات در ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ .‬ﻣﻦ ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻣﻞ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﻦ رﻧﮕﯿﻦ ﮐﻤﺎن‪ 147‬را وﻗﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺪف ﻏﺎﺋﯽ ﺣﯿﺎت و ﺷﻌﺮوارﮔﯽ ﻋﻠﻢ ﮐﺮدهام و‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ادﻋﺎي ﭘﻮچﮔﺮاﯾﯽ ﻣﻨﻔﯽ را رد ﮐﺮدهام‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ را درز‬ ‫ﺑﮕﯿﺮم‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮار اﺳﺖ از اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ و رﯾﺸﻪﻫﺎي آن را‬ ‫ﺑﮑﺎوﯾﻢ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ و آﯾﺎ ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﺑﻪ دﯾﻦ ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬

‫آﯾﺎ وﺟﺪان ﻣﺎ ﻣﻨﺸﺎء داروﯾﻨﯽ دارد؟‬

‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻈﯿﺮ ﭼﺮا ﺧﻮب‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ؟‪ 148‬اﺛﺮ راﺑﺮت ﻫﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ اﺛﺮ ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺷ‪‬ﺮﻣ‪‬ﺮ‪،‬‬

‫آﯾﺎ ﺑﺪون ﺧﺪا ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﯿﻢ؟ اﺛﺮ راﺑﺮت ﺑﺎﮐﻤﻦ‪ ،‬و ذﻫﻦ اﺧﻼﻗﯽ اﺛﺮ ﻣﺎرك ﻫﺎوزر ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﺲ ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﺪي در ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﯿﺸﯿﻨﻪي داروﯾﻨﯽﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻦ رواﯾﺖ ﺧﻮد‬ ‫را از اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫در ﻇﺎﻫﺮ اﻣﺮ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﺪهي داروﯾﻨﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد ﺣﺲ‬ ‫ﻧﯿﮑﺨﻮاﻫﯽ‪ ،‬وﺟﺪان‪ ،‬ﻫﻤﺪﻟﯽ و ﺷﻔﻘﺖ را در اﻧﺴﺎن ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺗﺮس‪ ،‬ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﯽ را ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻘﺎي ﻣﺎ و‬ ‫ﺣﻔﻆ ژنﻫﺎﯾﻤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ درﺑﺎرهي ﺣﺲ ﺗﺮﺣﻢ ﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪن ﯾﮏ ﮐﻮدك ﯾﺘﯿﻢ ﮔﺮﯾﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﯾﮏ‬ ‫ﺑﯿﻮه‪ ،‬ﯾﺎ زوزهي دﻟﺨﺮاش ﺟﺎﻧﻮري ﮐﻪ از درد ﻣﯽﻧﺎﻟﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﺎ را وا ﻣﯽدارد ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﻧﺎﺷﻨﺎس ﭘﻮل و ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن ﺳﻮﻧﺎﻣﯽ در آن ﺳﻮي دﻧﯿﺎ ﻫﺪﯾﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ آﻧﻬﺎ را‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ و ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ روزي ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻟﻄﻒﻣﺎن را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻨﺪ؟‬ ‫آﯾﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﮑﺨﻮاﻫﯽ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪي ژن ﺧﻮدﺧﻮاه ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ؟ ﻧﻪ! اﯾﻦ ﯾﮏ ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ راﯾﺞ از ﻧﻈﺮﯾﻪي‬ ‫ژن ﺧﻮدﺧﻮاه اﺳﺖ– ﯾﮏ ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺎ ﭘﺴﻨﮕﺮي‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در ژن‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاه‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪﻣﺎن ﺑﺮ ﮐﻠﻤﻪي درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ژن ﺧﻮدﺧﻮاه‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪاﻣﻪي ﺧﻮدﺧﻮاه‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪي ﺧﻮدﺧﻮاه‬ ‫ﻓﺮق دارد‪ .‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﻢ‪:‬‬ ‫از ﻣﻨﻄﻖ داروﯾﻨﯿﺴﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و از‬ ‫ﺻﺎﻓﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﯽﮔﺬرﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدﺧﻮاه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ آﻧﻬﺎﯾﯽ‬

‫‪Unweaving the Rainbow, Richard Dawkins‬‬ ‫‪Why Good is Good, Robert Hinde‬‬

‫‪١٤٧‬‬ ‫‪١٤٨‬‬

‫‪١٠٣‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ﻧﺎﺑﻮدي واﺣﺪﻫﺎي ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪي ﺧﻮد در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻮدﺧﻮاه دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮع ﺑﻘﺎﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﯾﻦ ﺳﺆال ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪاي از‬ ‫واﺣﺪﻫﺎي ﺣﯿﺎت درﮔﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ اﺳﺎس اﯾﺪهي ژن ﺧﻮدﺧﻮاه‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ واژهي ژن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ واﺣﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ )ﯾﻌﻨﯽ واﺣﺪ ﺧﻮدﺧﻮاه(‪ ،‬ﻧﻪ ارﮔﺎﻧﯿﺴﻢ ﺧﻮدﺧﻮاه اﺳﺖ و ﻧﻪ ﮔﺮوه ﯾﺎ ﮔﻮﻧﻪي‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ژن ﺧﻮدﺧﻮاه اﺳﺖ‪ .‬ژن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻃﻼﻋﺎت در ﻃﯽ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﯾﺎ از ﻣﯿﺎن ﻣﯽرود‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ژنﻫﺎ )و ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻢﻫﺎ(‪ ،‬اﻧﺪاﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮوهﻫﺎ و ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ واﺣﺪ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي دﻗﯿﻘﯽ از ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻫﻢ درون اﻧﺒﺎﻧﯽ از‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدات ﺧﻮدﺗﮑﺜﯿﺮﮔﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ژنﻫﺎ دﻗﯿﻘﺎً ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﻣﻌﻨﺎي داروﯾﻨﯽ ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ‬ ‫ژنﻫﺎ دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﺷﮑﺎرﺗﺮﯾﻦ روﺷﯽ ﮐﻪ ژنﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻘﺎي ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪي ﺧﻮد را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﻧﺪاﻣﻪﻫﺎي اﻓﺮاد را ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬در ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮارد ﺑﻘﺎي ﯾﮏ اﻧﺪاﻣﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺑﻘﺎي ژنﻫﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ درون آن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ – ﮐﻪ ﻧﺎدر ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ – ژن ﺧﻮدﺧﻮاه ﺑﺎ واداﺷﺘﻦ اﻧﺪاﻣﻪ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراﻧﻪ ﺑﻘﺎي ﺧﻮد را ﺗﻀﻤﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ دو ﻣﻘﻮﻟﻪي اﺻﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮏ‬ ‫ژن ﭼﻨﺎن ﺑﺪن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺑﺪن ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎن ژﻧﺘﯿﮑﯽاش ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ژن‬ ‫از ﻟﺤﺎظ اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ ﺑﺨﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻦ از ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻨﮑﻪ ژن ﺧﻮدﺧﻮاه ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب ﺟِﻒ اﺳﮑﯿﻠﯿﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﻋﺎﻣﻞ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺪﻧﺎم "‬

‫ا‪‬ﻧﺮون"‪ ،‬اﺳﺖ )ﮔﺎردﯾﻦ ‪ ٢٧‬ﻣﯽ ‪ (٢٠٠۶‬ﺑﺴﯿﺎر آزرده ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺪم‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً او از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬رﯾﭽﺎرد ﮐﻮﻧﯿﻒ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر ﮔﺎردﯾﻦ اﯾﻦ ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ در ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎرم ﺑﺮ وﯾﺮاﯾﺶ ﺳﯽاﻣﯿﻦ ﺳﺎل ﮐﺘﺎب ژن ﺧﻮدﺧﻮاه ﮐﻮﺷﯿﺪهام ﻣﺎﻧﻊ اﯾﺠﺎد‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ ﺷﻮم‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺴﺎﻣﺪ ﺣﻀﻮر ﭼﻨﯿﻦ ژﻧﯽ در اﻧﺒﺎن ژﻧﯽ آن ﻗﺪر اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﻪ ﯾﮏ ﻫﻨﺠﺎر ﺑﺪل‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي واﺿﺢ اﯾﻦ ﮔﺮاﯾﺶ‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً زﻧﺒﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ و ﻣﻮرﯾﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬و ﺗﺎ ﺣﺪ ﮐﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻬﺮهداران ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮرﻣﻮشﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺲﻫﺎي‬ ‫ﻫﻨﺪي و دارﮐﻮبﻫﺎي ﮐﺎج‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺮ و ﺑﺮادرﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ‬ ‫ﻫﻮاي ﻗﻮم و ﺧﻮﯾﺶﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺧﻮد را دارﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮﯾﺸﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ژنﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﮑﺎر ﻓﻘﯿﺪم دﺑﻠﯿﻮ د‪ .‬ﻫ‪‬ﻤﯿﻠﺘﻮن ﻧﺸﺎن داده‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮران ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪١٠٤‬‬

‫ﻣﺮاﻗﺐ اﻗﻮام ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ از آﻧﻬﺎ دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮد را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺧﻄﺮﻫﺎ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺸﺪار‬ ‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻮد ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺟﺎﻧﻮر ژنﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﺎ ﺧﻮد او دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮع ﻋﻤﺪهي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﮑﺨﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ داروﯾﻨﯽ اﻧﻄﺒﺎق دارد‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن دوﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺖ‬ ‫»ﺗﻮ ﭘﺸﺖ ﻣﺮا ﺑﺨﺎران‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﭘﺸﺖ ﺗﻮ را ﻣﯽﺧﺎراﻧﻢ« اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ راﺑﺮت ﺗﺮﯾﻮرز در‬ ‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ژنﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﻧﺪارد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮهي ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﻨﻮﻋﺎن‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺟﺎﻧﻮري ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﯿﻮهي ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ ﺟﺎﻧﻮران ﻏﯿﺮﻫﻤﻨﻮع را ﻫﻤﺰيﮔﺮي ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﻫﺎ و ﺗﻬﺎﺗﺮﻫﺎي‬ ‫آدﻣﯿﺎن ﻧﯿﺰ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺒﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻧﯿﺰه دارد و آﻫﻨﮕﺮ ﮔﻮﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬زﻧﺒﻮر ﺷﻬﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ و ﮔﻞ‪ ،‬ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻞ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺮواز ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﻟﻬﺎي زﻧﺒﻮر‬ ‫را اﺟﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﻬﺪ ﺧﻮد ﺣﻖ اﻟﻌﻤﻞ او را ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﭘﺮﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺴﻞ ﻧﻤﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻨﺪوي زﻧﺒﻮرﻫﺎ را ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آن وارد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬راﺳﻮﻫﺎي ﻋﺴﻞ دوﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻨﺪوي زﻧﺒﻮران ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎل ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﻨﺪيﻫﺎ را ﺑﮑﺎوﻧﺪ و ﮐﻨﺪوﻫﺎ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻋﺴﻞ‬ ‫ﻧﻤﺎ وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﮐﻨﺪوي ﻋﺴﻞ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف از آن ﻓﻘﻂ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ راﺳﻮﻫﺎ و‬ ‫ﮔﺎﻫﯽ آدﻣﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻃﺮف از اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﻮد ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﻮزهي ﭘﺮ از ﻃﻼ زﯾﺮ‬ ‫ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ‪ ،‬و ﯾﺎﺑﻨﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺳﻨﮓ را ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از دﯾﮕﺮان‬ ‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻨﺞ را ﺑﺎ آﻧﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺪون ﮐﻤﮏ آﻧﺎن ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﻧﺼﯿﺐاش ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺟﺎﻧﻮران ﺳﺮﺷﺎر از اﯾﻦ رواﺑﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻮﻓﺎﻟﻮﻫﺎ و اوﮐﺴﭙﮑﺮﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻞﻫﺎي ﺷﯿﭙﻮري و ﻣﺮﻏﺎن‬ ‫ﻣﮕﺲﺧﻮار‪ ،‬ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي ﮔﺮوﭘﺮ و وراس ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي ﻧﻈﺎﻓﺘﭽﯽ‪ ،‬ﮔﺎوﻫﺎ و ﻣﯿﮑﺮوارﮔﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎي روده ﺷﺎن‪.‬‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮآوردن اﯾﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻮع ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻧﺰد ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﺴﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺰد اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻔﺘﻪ و ﭼﮏ و ﭘﻮل واﺳﻄﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ در اﯾﻦ ﺗﻌﺎﻣﻞ را ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺧﻮد را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اداي دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ آﯾﻨﺪه‬ ‫ﻣﻮﮐﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺘﯽ آن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪهي دﯾﮕﺮي ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺟﺎﻧﻮري ﺟﺰ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﭼﯿﺰي دﻗﯿﻘﺎً ﻣﻌﺎدل ﭘﻮل ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ در ﺧﺎﻃﺮهي ﺟﺎﻧﻮر ﻧﻘﺶ ﻫﻮﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮان ﻫﻤﺎن ﻧﻘﺶ ﭘﻮل را ﺑﻪ ﻃﻮر‬

‫‪١٠٥‬‬

‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﻔﺎش ﺧﻮﻧﺨﻮار ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ از اﻋﻀﺎي ﮔﺮوهاش ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ‬ ‫و دﯾﻦاش را ادا ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮﻧﯽ را ﮐﻪ ﻧﻮﺷﯿﺪه ﺑﺮاي ﺷﺮﯾﮏاش ﻗﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ( و ﮐﺪام ﯾﮏ ﺗﻘﻠﺐ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ژن ﻫﺎﯾﯽ را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻓﺮد در راﺑﻄﻪي ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن ﻧﯿﺎزﻫﺎ و‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ آﻧﭽﻪ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻫﺪ و در ازاﯾﺶ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﺪارد ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺟﺎﻧﺪاراﻧﯽ را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ دﯾﻮن ﺧﻮد را ادا ﮐﻨﻨﺪ؛ از ﺑﯽوﻓﺎﯾﯽ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﺮاﻗﺐ‬ ‫ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ و ﻣﺘﻘﻠﺒﺎﻧﯽ را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺳﺘﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﮐﻪ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬از دادن ﺷﺎﻧﻪ‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻘﻠﺐ ﻫﺴﺖ‪ ،‬راهﺣﻞﻫﺎي ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺑﺎزي ﻧﯿﮑﯽ دوﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره‬ ‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ﯾﮏ ﻣﺆﻟﻔﻪي ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﻘﻠﺒﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪي رﯾﺎﺿﯽ ﺑﺎزي‪ ،‬دو ﻃﺒﻘﻪي وﺳﯿﻊ از راه ﺣﻞﻫﺎي ﭘﺎﯾﺪار‬ ‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺎزيﻫﺎ را ﻣﺠﺎز ﻣﯽدارد‪ .‬روﯾﻪي ﻫﻤﻮاره ﺑﺪﮐﺎر ﺑﺎش ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻓﺮد ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن‬ ‫ﺑﺪﮐﺎري ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﯾﮏ راﻫﮑﺎر دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آن ﻫﻢ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪» .‬ﭘﺎﯾﺪار« ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ اﺗﺨﺎذ ﯾﮏ راﻫﮑﺎر در ﻣﯿﺎن ﯾﮏ ﺟﻤﺎﻋﺖ از ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺗﺠﺎوز ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮاي آن راﻫﮑﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ راﻫﮑﺎر دوم‪» ،‬ﺑﺎ ﻧﯿﮑﯽ ﺷﺮوع ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻓﺮﺻﺖ‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﺑﺪه‪ ،‬و ﻧﯿﮑﯽ را ﺑﺎ ﻧﯿﮑﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪه‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪي ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﻮ ﻫﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪي ﮐﻦ«‪ .‬در‬

‫اﺻﻄﻼح ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺑﺎزي‪ ،‬اﯾﻦ راﻫﮑﺎر ﻧﺎﻣﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ آن را راﻫﮑﺎر »اﯾﻦ ﺑﻪ آن در«‪ 149‬ﯾﺎ‬ ‫»اﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮ و ﻗﺪرﺷﻨﺎس«‪ 150‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬اﯾﻦ راﻫﮑﺎر ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺪرﺷﻨﺎس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راﻫﮑﺎر‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺪﮐﺎري داﺋﻤﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﯽﻗﯿﺪ‬ ‫و ﺷﺮط‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ اوﺿﺎع و اﺣﻮال‪ ،‬رواﯾﺖﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮي از راﻫﮑﺎر اﯾﻦ ﺑﻪ آن در ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي و ﺗﻌﺎﻣﻞ دو ﺳﺘﻮن اﺻﻠﯽ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري در ﺟﻬﺎن داروﯾﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎزهﻫﺎي‬ ‫دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ دو ﺳﺘﻮن ﺑﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺑﺸﺮي ﮐﻪ زﺑﺎن و ﺷﺎﯾﻌﻪ وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ ،‬ﺷﻬﺮت اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻓﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮ و ﺳﺨﺎوت ﺷﻬﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺑﺨﻞ و‬ ‫رذاﻟﺖ و ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﻨﯽ‪ .‬دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻋﯿﻦ ﺷﻬﺮت ﺑﻪ ﺳﺨﺎوت‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺘﻘﻠﺒﺎن‬ ‫را ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺳﺎدهي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري دوﺟﺎﻧﺒﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﺟﺎﻧﻮران ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪي ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺎي ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺎ ﻗﺪرت زﺑﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ‬

‫‪Tit-for-tat‬‬ ‫‪Retaliator and Reciprocator‬‬

‫‪١٤٩‬‬ ‫‪١٥٠‬‬

‫‪١٠٦‬‬

‫ﺷﻬﺮت ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺎﯾﻌﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺧﺴﺖ ﮐﺴﯽ‬ ‫را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺷﺎﯾﻌﻪي ﺧﺴﺖ او را ﺷﻨﯿﺪه ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻬﺮت اﻫﻤﯿﺖ دارد و زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺪرﺷﻨﺎﺳﯽ را ﺑﺮاي ﺑﻘﺎ ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻬﺮت ﺑﻪ ﻗﺪرﺷﻨﺎﺳﯽ را ﻫﻢ داراي ارزش ﺑﻘﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣ‪‬ﺖ رﯾﺪﻟﯽ در ﮐﺘﺎب رﯾﺸﻪﻫﺎي ﻓﻀﯿﻠﺖ‬

‫‪151‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اراﺋﻪ ﺷﺮح روﺷﻨﯽ از اﺧﻼﻗﯿﺎت داروﯾﻨﯽ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺷﻬﺮت ﻫﻢ ﺑﺤﺚ ﺷﯿﻮاﯾﯽ دارد‪ .‬ﺗﻮرﺳﺘﯿﻦ‬ ‫وِﺑِﻠﻦ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎددان ﻧﺮوژي‪ ،‬و آﻣﻮﺗﺰ زﻫﺎوي ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎس اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ‪ ،‬اﯾﺪهﻫﺎي ﺟﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه اﻓﺰودهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﺶ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﻠﯿﻐﯽ ﺑﺮاي ﭼﯿﺮﮔﯽ ﯾﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪه را اﺛﺮ ﭘ‪‬ﺘﻼچ ﻣﯽﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎم ﭘ‪‬ﺘﻼچ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از رﺳﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺒﺎﻟﯽ ﺳﺮﺧﭙﻮﺳﺖ‬ ‫رﻗﯿﺐ در ﺳﺎﺣﻞ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ رواج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ رﺳﻢ‪ ،‬دوﺋﻞ رؤﺳﺎي ﻗﺒﺎﯾﻞ رﻗﯿﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺠﻠﻞ ﺑﺎ رﯾﺨﺖ و ﭘﺎش ورﺷﮑﺴﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮارد‬ ‫ﺣﺎد اﯾﻦ رﻓﺘﺎر اﻧﺘﻘﺎﻣﺠﻮﯾﺎﻧﻪ آن ﻗﺪر اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎزﻧﺪه دﭼﺎر ﻓﻘﺮ و ﻓﺎﻗﻪ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺪه ﻫﻢ دﯾﮕﺮ ﭼﻨﺪان ﺿﯿﺎع و ﻋﻘﺎري ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم »ﻣﺼﺮف ﺟﻠﻮهﮔﺮاﻧﻪ« ﮐﻪ وﺑﻠ‪‬ﻦ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﻧﻬﺎده ﻧﯿﺰ ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﺎﻇﺮان ﺻﺤﻨﻪي ﻣﺪرن را ﺟﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬رﻫﯿﺎﻓﺖ زﻫﺎوي‪ ،‬رواﯾﺘﯽ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ از‬ ‫اﯾﺪهي ﭘ‪‬ﺘﻼچ اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺪان ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او ﺑﺎ ﻣﺪلﻫﺎي درﺧﺸﺎن‬ ‫رﯾﺎﺿﯽ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﻈﺮﯾﻪي آﻟﻦ ﮔﺮاﻓﻦ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫زﻫﺎوي ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ درﺑﺎرهي ﺳﻬﺮهﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﻗﻬﻮياي در ﮔﺮوهﻫﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﺑﻪ زادآوري ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻬﺮهﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎري از‬ ‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺻﺪاﻫﺎي ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪهاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻏﺬا اﻫﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ داروﯾﻨﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد درﺑﺎرهي ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺶﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراﻧﻪاي‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل راﺑﻄﻪي ﻟﻄﻒ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬ ‫و رواﺑﻂ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ﻣﯿﺎن ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و اﺑﺘﺪا ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ آﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻬﺮه ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﮕﺮوهاش ﻏﺬا ﻣﯽدﻫﻨﺪ اﻧﺘﻈﺎر دارد ﮐﻪ آن دﯾﮕﺮي ﺑﻌﺪاً ﻟﻄﻒ او را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ؟ ﯾﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪهي‬ ‫ﻟﻄﻒ ﯾﮏ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ؟ ﺗﻌﺒﯿﺮ زﻫﺎوي ﮐﺎﻣﻼ ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪاي ﮐﻪ زﻫﺎوي ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪهي ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪ ﭼﯿﺰي ﺷﺒﯿﻪ اﯾﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»ﺑﺒﯿﻦ ﻣﻦ ﭼﻘﺪر ﺑﺮﺗﺮ از ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ از ﻋﻬﺪهي ﻏﺬا دادن ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﻢ « ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺒﯿﻦ‬ ‫ﻣﻦ ﭼﻘﺪر ﺑﺮﺗﺮ از ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮم ﺑﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﻢ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬و ﺧﻄﺮ ﺷﮑﺎرِ ﺷﺎﻫﯿﻦ‬ ‫ﺷﺪن را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮم ﺗﺎ رﻓﻘﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ روي زﻣﯿﻦ ﻏﺬا ﺑﺨﻮرﻧﺪ«‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪات زﻫﺎوي و‬ ‫‪The Origins of Virtue, Matt Ridley‬‬

‫‪١٥١‬‬

‫‪١٠٧‬‬

‫ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻬﺮهﻫﺎ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ رﻗﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻬﺮهي ﻓﺮودﺳﺖ ﺑﮑﻮﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﮕﺮوه ﻓﺮادﺳﺖ ﺧﻮد ﻏﺬا ﺗﻌﺎرف ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻇﺎﻫﺮاً ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ رد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺻﻞ اﯾﺪه زﻫﺎوي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﮔﺮ ﻓﺮادﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪاي ﮐﻪ ﻣﯽﭘﺮدازد ﺳﺮوري ﺧﻮد را در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻓﺮادﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫از ﻋﻬﺪﻫﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪي ﻫﺪاﯾﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﺑﺮآﯾﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﺮوري ﺷﻬﺮت ﻣﻨﺤﺼﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن آدﻣﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﻧﻘﺶ ﺷﻬﺮت در ﻣﻮرد ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري دوﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ راﺑﻄﻪي‬ ‫ﻫﻤﺰيﮔﺮي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪاي ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه ﮐﻪ در راﺑﻄﻪي‬ ‫ﻫﻤﺰﯾﮕﺮي ﻣﯿﺎن ﻣﺎﻫﯽﻫﺎي ﻧﻈﺎﻓﺖﭼﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯽ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺸﺘﺮي ﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﺮاﻗﺐ‬ ‫رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻫﯽ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﭼﯽ وراس اﺳﺖ و ﻧﻈﺎﻓﺖﭼﯽﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﮐﻮﺷﺎﺗﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺑﺮ ﻧﻈﺎﻓﺖﭼﯽ ﺳﻬﻞاﻧﮕﺎر آن‬ ‫ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً در ﺟﻔﺖﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺟﻠﻮهﮔﺮيﻫﺎي ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺬل و‬ ‫ﺑﺨﺸﺶﻫﺎي ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﯾﺎ ﺧﻄﺮﮐﺮدنﻫﺎي ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭼﻬﺎر دﻟﯿﻞ داروﯾﻨﯽ ﺧﻮب ﺑﺮاي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري‪ ،‬ﺳﺨﺎوت ﯾﺎ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﻓﺮد در ﻗﺒﺎل‬ ‫دﯾﮕﺮان دارﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ژﻧﺘﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دوم‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻟﻄﻒ ﮐﺮدن ﺑﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﺟﺒﺮان و ﻧﯿﺰ ﺟﺒﺮان ﻟﻄﻒ درﯾﺎﻓﺘﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻮم‪ ،‬ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﻨﺘﺞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺰﯾﺖ داروﯾﻨﯽ ﮐﺴﺐ ﺷﻬﺮت ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ﭼﻬﺎرم‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻖ ﺑﺎ زﻫﺎوي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﯽ ﺟﻠﻮهﮔﺮاﻧﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺴﺐ ﺷﻬﺮت ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺄﯾﯿﺪ‬ ‫اﺻﺎﻟﺖ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﻃﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ دورهي ﭘﯿﺶ از ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ‪ ،‬آدﻣﯿﺎن در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﭼﻬﺎر‬ ‫ﺷﯿﻮهي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ در دﻫﮑﺪهﻫﺎ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﯿﺶ از آن در‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻮچﻧﺸﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺑﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺪري از دﯾﮕﺮ ﮔﺮوهﻫﺎ ﯾﺎ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﻪ دور ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻓﺮد ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬و راﺑﻄﻪﺷﺎن ﺑﺎ ﻓﺮد ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ از راﺑﻄﻪي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎل ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻓﺮاوان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﭼﻪ ﻫﻤﮕﺮوه ﯾﮏ ﻓﺮد‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ او ﺑﻮده ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﻮده ﮐﻪ آﻧﺎن در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﺗﺐ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ – ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﯾﺪهآل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﺷﻬﺮت‬ ‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري و ﻧﯿﺰ ﺳﺨﺎوت ﺟﻠﻮه ﮔﺮاﻧﻪ ﻧﯿﺰ اﯾﺪه آل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﺮاﯾﺶ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري‬

‫‪١٠٨‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﭼﻬﺎر ﺷﯿﻮهي ﻓﻮق در اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان دﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﺮا اﺟﺪاد ﭘﯿﺸﺎﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻢﮔﺮوه ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪﺗﺮﺳﯽ ﺑﺎ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﺪي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺎن اﻃﺮاف ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ روزه ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ دﯾﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﺮا‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺻﻼً ﺗﻌﻠﻘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺎ ﻧﺪارﻧﺪ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻣﻨﻪي اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ را درﺳﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬آﮔﺎﻫﯽِ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ژنﻫﺎ‬ ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ ﻓﻬﻢ ﮐﺎﻣﻞ آن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻗﻠﯿﻠﯽ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎر اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻣﺎ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺑﺨﺖ ﺑﻘﺎي ژنﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ﺷﺎن را‬ ‫ﻣﯽاﻓﺰاﯾﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﺧﻄﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻐﺰ ﯾﮏ ﭘﺮﻧﺪه‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪهي »از‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدات ﮐﻮﭼﮏ ﺟﯿﻎ ﺟﯿﻐﻮي داﺧﻞ ﻻﻧﻪات ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﻦ‪ ،‬و درون ﺷﮑﺎفﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰﺷﺎن ﻏﺬا ﺑﺮﯾﺰ«‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ژنﻫﺎي ﻣﻮﻟﺪ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﺷﯿﺎي ﺷﮑﺎف دار ﺟﯿﻎ ﺟﯿﻐﻮ در ﻻﻧﻪي‬ ‫ﭘﺮﻧﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻮﺟﻪﻫﺎي ﺧﻮد آن ﭘﺮﻧﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺟﻮﺟﻪي ﭘﺮﻧﺪهي‬ ‫دﯾﮕﺮي وارد ﻻﻧﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن وﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎﺧﺘﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺎن ﻏﺮﯾﺰهي‬ ‫واﻟﺪاﻧﻪي ﭼﮑﺎوك ﮐﻪ دﺳﺘﺮﻧﺞاش را ﺑﻪ دﻫﺎن ﺟﻮﺟﻪ ﻓﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽرﯾﺰد‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺎ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾﻞ آدﻣﯽ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻮراً ﯾﺎدآور ﺷﻮم ﮐﻪ‬ ‫»ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن« در اﯾﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﻣﻌﻨﺎي داروﯾﻨﯽ دارد و ﺣﺎوي ﻫﯿﭻ ﺑﺎر اﺧﻼﻗﯽ ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿﺰي‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪهي ﻣﻦ‪ ،‬اﯾﺪهي ﺧﻄﺎ ﯾﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬در زﻣﺎن ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن در‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺑﻮنﻫﺎ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﻣﻐﺰ آﻧﺎن ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري را‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﺣﺲ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪﺗﺮﺳﯽ و ﻏﯿﺮه را اﯾﺠﺎد ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ زوج ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آﺛﺎر داروﯾﻦ را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﻏﺎﺋﯽ ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﺷﺎن‬ ‫زادآوري اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ زن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺼﺮف ﻗﺮص ﺿﺪﺑﺎرداري ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻠﻘﯿﺢ ﺷﻮد و در‬ ‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽﺷﺎن ﻓﺮوﮐﺶ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺖ و ﺗﻮان آن در روان ﻓﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از راﻧﻪي داروﯾﻨﯽ ﻏﺎﺋﯽ آن اﺳﺖ‬ ‫‪.‬اﯾﻦ ﻣﯿﻞ ﻗﻮي ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻋﻠﺖ ﻏﺎﺋﯽاش وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪١٠٩‬‬

‫ﭘﯿﺶﻧﻬﺎد ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﻣﻮرد ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺳﺨﺎوت‪ ،‬ﺷﻔﻘﺖ و ﺗﺮﺣﻢ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﺠﺎل داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻧﺰدﯾﮏ و ﻗﺪرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺷﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه‬ ‫دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺎﻋﺪهي ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﻣﯿﻞ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﻫﻢ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﮕﻨﺎه ﺑﯿﭽﺎرهاي اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺰد ﺣﺘﯽ‬ ‫اﮔﺮ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻟﻄﻒ ﻣﺎ را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﺣﺴﺎس ﺗﺮﺣﻢ ﻧﮑﻨﯿﻢ؛ درﺳﺖ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﻃﻮر ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻓﺮدي از ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎزا ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﻮﻗﺘﺎً ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻠﻘﯿﺢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺘﻮاﻧﯿﻢ اﺣﺴﺎس ﺷﻬﻮت ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﻫﺮدوي اﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐﺠﺮوي‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻄﺎي راﻧﻪي داروﯾﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﻄﺎﻫﺎﯾﯽ ﻟﻄﯿﻒ و واﻻ‪.‬‬

‫‪152‬‬

‫اﺻﻼً و اﺑﺪاً ﻫﻢ ﺗﺼﻮر ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﮕﺎه داروﯾﻨﯽ ﻣﻮﺟﺐ وﻫﻦ ﯾﺎ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻋﻮاﻃﻒ ﺷﺮﯾﻔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫دﻟﺴﻮزي و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﻫﻢ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫در ﺣﯿﻄﻪي ﻓﺮﻫﻨﮓ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮوز ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ واﻻﺗﺮﯾﻦ ﺷﻌﺮﻫﺎ و درامﻫﺎ ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺷﻌﺮﻫﺎي ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪي‬ ‫ﺟﺎن دون‪ ،‬ﯾﺎ روﻣﺌﻮ و ژوﻟﯿﺖ‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﻣﻮرد ﺧﻄﺎي ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﺣﻢ و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﯽ در ﻗﺒﺎل‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﻗﺪرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸﯿﺪن ﯾﮏ ﺑﺪﻫﮑﺎر‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺎرج از زﻣﯿﻨﻪي‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻠﯽاش رخ دﻫﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ﻏﯿﺮداروﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪:‬‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ را اﺻﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺎن ﺑﺎرش ﺑﺎران رﺣﻤﺖ از ﺑﻬﺸﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﻓﺮاز زﻣﯿﻦ ﺗﺸﻨﻪ‬

‫‪ ١٥٢‬ﻧﮕﺎه ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻢ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ اﻟﮕﻮرﯾﺘﻢ ژﻧﺘﯿﮑﯽ اﻧﺴﺎن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪" :‬ﺑﻪ ﺧﻮدي ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻏﯿﺮﺧﻮدي ﻧﻪ!" ﺧﺐ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﮔﻔﺖ از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﻧﻪي ﻣﺘﮑﺎﻣﻞ ﺷﺪهي اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﺑﺎﺑﻮنﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬در دﻫﮑﺪهاي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽزﯾﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ در آن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺎ دوران ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ اداﻣﻪ دارد ﮐﻪ در آﻧﺰﻣﺎن روﺳﺘﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﺰرگ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﻪ ﻣﺮور‬ ‫داﯾﺮه "ﺧﻮدي" از ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﻗﻮم ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬و در ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻠﺖ )اﻣﺖ(‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ "دﯾﻦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﯾﮑﺴﺎن" ﺷﮑﻞ‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ادﯾﺎن ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﭼﻮن ﺑﻮدﯾﺴﻢ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و اﺳﻼم ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻓﺎرغ از ﻧﮋاد‪ ،‬ﻗﻮم‪ ،‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ و زﺑﺎن‬ ‫در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﺮدن ﺗﺐ و ﺗﺎب دﯾﻦ در ﺳﺪهﻫﺎي اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻠﺖ اﯾﻨﺒﺎر ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ – ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎي اﻣﺖ را‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻣﻔﻬﻮم "ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ" و "ﻣﻠﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ زﻣﯿﻨﯽ" ﺟﺎ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬و ﺣﺘﯽ از داﯾﺮه اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ و ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي‬

‫ﺣﯿﻮاندوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ راه ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﻣﻮﺟﻮدات ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪه وارد زﻣﯿﻦ ﺷﺪه و ﻣﺰاﺣﻢ ﻣﺎ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻪ؟ آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﻠﺖ‬ ‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪي زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬دﺳﺘﮑﻢ در ﺑﺪو ﮐﺎر‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻏﯿﺮﺧﻮدي ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﮕﺎه ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﯿﺎن رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراﻧﻪ ﯾﮏ‬ ‫اروﭘﺎﯾﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ زﻟﺰﻟﻪزدﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﯽرود‪ ،‬و رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراﻧﻪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﻏﺎرﻧﺸﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺑﻪ‬ ‫"ﺧﻮدي" ﮐﻤﮏ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ "ﻏﯿﺮ ﺧﻮدي"‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻣﺪام داﯾﺮه ﺧﻮدي ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ و داﯾﺮه ﻏﯿﺮﺧﻮدي ﺗﻨﮓ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١١٠‬‬

‫ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ راﻧﻪي ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﻨﺶﻫﺎ و ﺧﻮاﻫﺶﻫﺎي آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺠﺮواﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﺶ و ﺗﺮﺣﻢ ﻫﻢ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﮐﺠﺮوي زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺸﯿﺮهاي ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﯿﻮهاي ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻫﺮ دوي اﯾﻦ ﻣﯿﻞ ﻫﺎ را در ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ ﭘﺪﯾﺪ آورد‪ ،‬ﻧﻬﺎدن اﯾﻦ ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ در ﻣﻐﺰ آﻧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آن ﻗﻮاﻋﺪ ﻫﻨﻮز ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ ﻣﺆﺛﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺷﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ ﻫﻨﻮز ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﺆﺛﺮاﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهي ﺟﺒﺮي‬ ‫ﮐﺎﻟﻮﯾﻨﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬر از ﺻﺎﻓﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺗﻤﺪﻧﯽ آداب و رﺳﻮم‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺖﻫﺎ و اﻟﺒﺘﻪ دﯾﻦ‬ ‫‪.‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﯽِ ﻣﻐﺰ ﺑﺪوي از ﺻﺎﻓﯽ ﺗﻤﺪن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪي‬ ‫روﻣﺌﻮ و ژوﻟﯿﺖ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه؛ و ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﺪوي اﻧﺘﻘﺎم ﮐﺸﯽ ﻣﺎ‪-‬ﻋﻠﯿﻪ‪-‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﺒﺮدﻫﺎي ﻣﯿﺎن‬ ‫ﮐﺎﭘﻮﻟﺖﻫﺎ )ﺧﺎﻧﻮادهي ژوﻟﯿﺖ( و ﻣﻮﻧﺘﺎگﻫﺎ )ﺧﺎﻧﻮادهي روﻣﺌﻮ( درآﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري و ﻫﻤﺪﻟﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﺤﻨﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ و ﺗﺰﮐﯿﻪ دﻫﻨﺪهي اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ درآﻣﺪه ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺗﺤﺴﯿﻦ‬ ‫وا ﻣﯽدارد‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮردي درﺑﺎرهي رﯾﺸﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﯿﺎت‬ ‫اﮔﺮ ﺣﺲ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎ واﻗﻌﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽﻣﺎن رﯾﺸﻪﻫﺎي ژرﻓﯽ در ﭘﯿﺸﯿﻨﻪي داروﯾﻨﯽ ﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫و از دﯾﻦ ﻓﺮاﺗﺮ رود‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ذﻫﻦ آدﻣﯽ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻟﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ را آﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﻓﺮاﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬و ﺻﺪ‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﺰد آدﻣﯿﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎرك ﻫﺎوزر‪ ،‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس ﻫﺎرواردي در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم اذﻫﺎن اﺧﻼﻗﯽ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﺪان‬

‫اﺧﻼﻗﯽ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﻣﺎ را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،153‬ﯾﮏ رﺷﺘﻪ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎي ﻓﮑﺮي ﭘﺮﺛﻤﺮ را ﮐﻪ در اﺻﻞ‬

‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺧﻼق ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف دﯾﮕﺮ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎوزر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻮهي‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺧﻼﻗﯽ را ﻫﻢ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺧﻼق ﯾﮏ دوراﻫﻪ اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺮﺿﯽ را ﻣﻄﺮح‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ دﺷﻮاري ﻣﺎ در ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻧﮑﺎﺗﯽ را در ﻣﻮرد ﺣﺲ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎن ﻋﯿﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺎري ﮐﻪ ﻫﺎوزر ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﯿﮕﯿﺮي ﺷﯿﻮهي ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺧﻼق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او در ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ آﻣﺎري و آزﻣﺎﯾﺶ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد ﺗﺎ ﺣﺲ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫واﻗﻌﯽ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺤﺚ ﻓﻌﻠﯽﻣﺎن‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪي ﺟﺎﻟﺐ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎوزر آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺮدم‬ ‫‪Moral Minds: How Nature Designed our Universal Sense of Right and Wrong, Marc Hauser‬‬

‫‪١٥٣‬‬

‫‪١١١‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوراﻫﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎي واﺣﺪي ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎ ﻗﻮيﺗﺮ از‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ در ﺗﺪﻗﯿﻖ دﻻﯾﻞﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺲ اﺧﻼﻗﯽ درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺮﯾﺰهي ﺟﻨﺴﯽ ﯾﺎ ﺗﺮس از ﺑﻠﻨﺪي‬ ‫در ﻣﻐﺰ ﻣﺎ ﺗﻨﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﯽرود‪ .‬ﺧﻮد ﻫﺎوزر از ﻣﯿﺎن ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎي ﻣﻐﺰي ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل‬ ‫ﻧﺰد اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻋﻼﻗﻪ دارد ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت آن در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ژرف‪-‬ﺳﺎﺧﺖ دﺳﺘﻮري آن ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻮهي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﻣﺮدم ﺑﻪ‬ ‫آزﻣﻮنﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽﺷﺎن در ﺗﺪﻗﯿﻖ دﻻﯾﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ اﻓﺮاد‪ ،‬ﯾﺎ ﻓﻘﺪان‬ ‫ﺑﺎور دﯾﻨﯽ آﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎم ﮐﺘﺎب ﻫﺎوزر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬داوريﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﯾﮏ ﻧﺤﻮ‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺤﻮ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﯽ از ذﻫﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﯽ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺳﺎل ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و‬ ‫ﺑﻪ اﺻﻮﻟﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﮔﺴﺘﺮهاي از ﻧﻈﺎمﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻤﮑﻦ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﺻﻮل ﺑﺮﺳﺎزﻧﺪهي ﻧﺤﻮ‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﺑﺎن‪ ،‬وراي اﻓﻖ دﯾﺪ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺎ ﺳﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪي دوراﻫﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﻫﺎوزر ﺑﻪ آزﻣﻮن ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﯾﮏ ﺗﺮاﻣﻮاي ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﻂ‬ ‫ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﺟﺎن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺳﺎدهاي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺑﻪ اﺳﻢ دﻧﯿﺲ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻠﯿﺪي از راه دور اﯾﻦ ﺗﺮاﻣﻮا را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ آن ﺑﻪ ﭘﯿﺎده‬ ‫رو ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺟﺎن ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ را ﮐﻪ ﺟﻠﻮ ﺗﺮاﻣﻮا اﯾﺴﺘﺎدهاﻧﺪ ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ در ﭘﯿﺎده رو‬ ‫ﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮاﻣﻮا ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ اﯾﺴﺘﺎده اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ در‬ ‫ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻣﺮدم ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﮐﻪ راه ﺣﻞ اﺧﻼﻗﺎً درﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﺟﺒﺎري‪ ،‬آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﻧﯿﺲ ﺗﺮاﻣﻮا را ﺑﻪ ﭼﭗ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ﺟﺎن آن ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺟﺎن ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫از اﺣﺘﻤﺎﻻت ﻓﺮﺿﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺜﻼً ﻓﺮد ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺮاﻣﻮا ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺘﻬﻮون ﯾﺎ دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ دﻧﯿﺲ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﻔﺼﯿﻞ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻓﮑﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻐﺮﻧﺞﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺰاﯾﻨﺪهاي ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﮔﺮ ﺑﺘﻮان‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﯾﮏ وزﻧﻪي ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺗﺮاﻣﻮا آن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻧﺪﻫﺪ؟ ﺧﻮب‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ :‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آن وزﻧﻪ را ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ وزﻧﻪي ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﯾﮏ‬ ‫ﻣﺮد ﺧﯿﻠﯽ ﭼﺎق ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﭘﻞ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب را ﻧﻈﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻪ ﺗﻮاﻓﻖ دارﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ آن ﻣﺮد را ﺟﻠﻮي ﺗﺮاﻣﻮا ﻫﻞ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺳﭙﺮ ﺑﻼي ﺑﻘﯿﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ از ﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪي دﻧﯿﺲ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﻓﺪا ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺠﺎت ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎ ﺷﻬﻮدي ﻗﻮي دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻣﻮرد ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻨﯿﺎدي ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺘﻮاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت را ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪١١٢‬‬

‫ﭘﺮت ﮐﺮدن ﻣﺮد ﭼﺎق ﺟﻠﻮي ﺗﺮاﻣﻮا ﯾﺎدآور دوراﻫﻪي دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺎوزر ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻨﺞ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎر درﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﺪامﺷﺎن ﯾﮏ ﻋﻀﻮ ﻧﺎﻗﺺ دارد و ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ را‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﻫﺪاي آن ﻋﻀﻮ ﻧﺠﺎت داد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﻋﻀﻮي ﺑﺮاي اﻫﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﯿﻦ ﺟﺮاح ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺮد ﺳﺎﻟﻤﯽ در اﺗﺎق اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪي آن ﭘﻨﺞ ﻋﻀﻮ ﺑﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﯿﭻ ﮐﺲ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﺸﺘﻦ اﯾﻦ ﻓﺮد ﺳﺎﻟﻢ و‬ ‫ﭘﯿﻮﻧﺪ زدن اﻋﻀﺎي او ﺑﻪ آن ﭘﻨﺞ ﺑﯿﻤﺎر از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﺎر درﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺧﻼل ﯾﮏ ﭼﺎﻟﺶ ﺟﺴﻮراﻧﻪي ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﻫﺎوزر و ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ اﯾﻦ آزﻣﻮنﻫﺎي ﻓﮑﺮي را ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺮدم ﻗﺒﻠﯿﻪي ﮐﻮﻧﺎ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﻧﺎ ﯾﮏ ﻗﺒﯿﻠﻪي ﻣﻨﺰوي در آﻣﺮﯾﮑﺎي ﻣﺮﮐﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎس اﻧﺪﮐﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﻏﺮﺑﯿﺎن دارد و ﻓﺎﻗﺪ دﯾﻦ رﺳﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮوﮐﻮدﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺎﯾﻖ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮد را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻮﻧﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ اﻧﺪك اﺧﺘﻼﻓﯽ داوريﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎوزر ﮐﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺎوزر‬ ‫ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ آﯾﺎ ﺷﻬﻮدﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺮدﻣﺎن دﯾﻨﺪار ﺑﺎ ﺑﯿﺨﺪاﯾﺎن ﻓﺮق دارد‪ .‬ﻣﺴﻠّﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﺧﻼق ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫از دﯾﻦ ﺑﺎ اﺧﻼق ﺑﯿﺪﯾﻨﺎﻧﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮاً ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﺎوزر ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮏ ﻓﯿﻠﺴﻮف اﺧﻼق ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎم ﭘﯿﺘﺮ ﺳﯿﻨﮕﺮ ﺳﻪ دوراﻫﻪي اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺮﺿﯽ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ و داوريﻫﺎي ﺑﯿﺨﺪاﯾﺎن و ﺧﺪاﺑﺎوران را ﺑﺎ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻣﻮرد‪ ،‬از ﭘﺮﺳﺶ ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ آﯾﺎ ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﻓﺮﺿﯽ را‬ ‫از ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﯽ اﺟﺒﺎري‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﯾﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻪ دوراﻫﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻧﻮد درﺻﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮدن ﺗﺮاﻣﻮا و زﯾﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت‬ ‫ﺟﺎن ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ "ﻣﺠﺎز" اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﮐﻮدﮐﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ در درﯾﺎﭼﻪاي در ﺣﺎل ﻏﺮق ﺷﺪن اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او‬ ‫را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ آن ﮐﻮدك را ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺣﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷﻠﻮارﺗﺎن ﭘﺎره ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫‪.‬ﻧﻮد و ﻫﻔﺖ درﺻﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ "ﺑﺎﯾﺪ" ﮐﻮدك را ﻧﺠﺎت داد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ ٣‬درﺻﺪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺷﻠﻮار‬ ‫ﺧﻮد را ﺗﺮﺟﯿﺢ دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬دوراﻫﻪي ﭘﯿﻮﻧﺪ اﻋﻀﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎران‪ ،‬ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺷﺮح داده ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮد و ﻫﻔﺖ درﺻﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﺟﺎن ﻣﺮدي ﮐﻪ در اﺗﺎق اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮاي ﭘﯿﻮﻧﺪ اﻋﻀﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﯽ "ﻣﻤﻨﻮع" اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪي اﺻﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎوزر و ﺳﯿﻨﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ آﻣﺎري ﻫﯿﭻ ﺗﻔﺎوت ﻣﻬﻤﯽ ﻣﯿﺎن ﺑﺎورﻫﺎ و‬ ‫داوريﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﺧﺪاﺑﺎوران و ﺑﯿﺨﺪاﯾﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻣﻦ و‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﯿﺮ – ﯾﺎ ﺷﺮ – ﺑﻮدن ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١١٣‬‬

‫اﮔﺮ ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺮا ﺧﻮب ﺑﺎﺷﯿﻢ؟‬ ‫ﻃﺮح ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﮐﺴﺎﻧﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﺮد دﯾﻨﺪار اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﮐﻪ ﻣﮑﺮر رخ ﻣﯽدﻫﺪ( ﻓﻮراً وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽﺷﻮم او را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﮕﯿﺮم‪» :‬آﯾﺎ واﻗﻌﺎ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ رﺿﺎﯾﺖ و ﭘﺎداش ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﺎ اﺟﺘﻨﺎب از ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ و ﻋﺬاب او ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ‬ ‫ﺧﻮب ﺑﺎﺷﯿﺪ؟ اﯾﻦ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﻮر ﭘﺎﭼﻪ ﺧﻮاري ﺟﻠﻮي ﯾﮏ دورﺑﯿﻦ‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن ﺷﻤﺎ را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ دارد‪ ،‬ﯾﺎ ﺿﺒﻂ ﺻﻮت اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻌﯽ ﮐﻪ درون ﮐﻠﻪ ﺗﺎن‬ ‫ﮐﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬و ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯾﺘﺎن را ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮل اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‪» :‬اﮔﺮ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﻣﺎ ﻓﻘﻂ از ﺗﺮس ﻋﻘﻮﺑﺖ و ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﭘﺎداش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ‬

‫زﺑﻮن ﻫﺴﺘﯿﻢ« ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺷﺮﻣﺮ ﻫﻢ در ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺣﺴﻦ ﺧﺘﺎم ﺑﺤﺚ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او »اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ در ﻏﯿﺎب ﺧﺪا ﻣﺮﺗﮑﺐ دزدي‪ ،‬ﺗﺠﺎوز و ﻗﺘﻞ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دادهاﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺨﺼﯽ ﻏﯿﺮاﺧﻼﻗﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ« و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺷﻤﺎ اﺣﺘﺮاز ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت ﻋﺪم وﺟﻮد ﻧﻈﺎرت اﻻﻫﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎن آدم ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً زﯾﺮآب اﯾﻦ ادﻋﺎ را زدهاﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮب ﺑﻮدن‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺪا ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺷﮏ دارم‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از دﯾﻨﺪاران ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﯿﺰهﺷﺎن از ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ادﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪي ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮔﻨﺎه ﺑﺸﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻓﻘﺪان ﻋﺰت ﻧﻔﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ اﮔﺮ ﺑﺎور ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﺟﻬﺎن رﺧﺖ‬ ‫ﺑﺮﺑﻨﺪد‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺎ ﺑﺪل ﺑﻪ ﺑﻮاﻟﻬﻮسﻫﺎي ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﺑﺪون ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﻋﻄﻮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‬ ‫دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي ﻧﺎم ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ داﺳﺘﺎﯾﻔﺴﮑﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺮي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺘﺎب ﺑﺮادران ﮐﺎراﻣﺎزوف از ﻗﻮل اﯾﻮان ﮐﺎراﻣﺎزوف ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»اﯾﻮان ﺑﻪ ﺗﻠﺨﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮد ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ ﻋﺸﻖ‬ ‫ورزد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ وﺟﻮد دارد و ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﺟﻬﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ وﺟﻮد ﻋﺸﻖ ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎور آدﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﯿﺮاﯾﯽ ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬او اﻓﺰود ﮐﻪ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻏﯿﺮاﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻤﺎن آدﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﯿﺮاﯾﯽ زاﯾﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻋﺸﻖ‬ ‫ورزﯾﺪن را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن ﻧﯿﺮوي ﺣﯿﺎﺗﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺣﯿﺎت را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ از ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﯽرود‪ .‬و ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﯿﺎت ﺟﺎوداﻧﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺠﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ آدمﺧﻮاري‪ .‬و‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﻫﻤﻪي اﯾﻨﻬﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮده‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮدي‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺗﻮ و ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬ ‫ﺟﺎوداﻧﮕﯽ ﺧﻮد اﯾﻤﺎن ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻓﻮراً ﺑﺪل ﺑﻪ ﺿﺪ ﻗﺎﻧﻮن دﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١١٤‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ و ﺣﺘﯽ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود ﮐﻪ ارﺗﮑﺎب ﺟﻨﺎﯾﺖ را ذاﺗﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﺣﺘﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﮑﻮهﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﺖ وﺟﻮدي ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺸﺮي ﻣﯽﺳﺎزد‪«.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻦ زﯾﺎده ﺳﺎدهدل ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﻧﮕﺎهام ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺖ ﺑﺸﺮ ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻮان ﮐﺎراﻣﺎزوف‬ ‫ﮐﻠﺒﯽﻣﺴﻠﮑﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﺎ واﻗﻌﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﭘﻠﯿﺴﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ – ﭼﻪ ﺧﺪا و ﭼﻪ ﻧﺎﻇﺮي دﯾﮕﺮ – ﮐﻪ ﻣﺎ را از رﻓﺘﺎر‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ و ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎراﻧﻪ ﺑﺎز دارد؟‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﯿﻘﺎً ﻣﺎﯾﻠﻢ ﺑﺎور ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﻧﻈﺎرﺗﯽ ﻧﺪارم – و ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪهي ﻋﺰﯾﺰ‪ .‬از‬ ‫ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﯿﻒ اﯾﻦ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﮔﻮش ﺑﺴﭙﺎرﯾﻢ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﺗﻮﻫﻢ زداي اﺳﺘﯿﻮن ﭘﯿﻨﮑﺮ ﮐﻪ‬ ‫رﺧﺪادﻫﺎي زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﻠﯿﺲ ﻣﻮﻧﺘﺮآل اﻋﺘﺼﺎب ﮐﺮده ﺑﻮد در ﮐﺘﺎب ﻟﻮح ﺳﭙﯿﺪ‪ 154‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در دﻫﻪي رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ‬

‫‪155‬‬

‫‪ ١٩۶٠‬ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻮدم و در ﮐﺎﻧﺎداي ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺨﯽ ﺑﻪ آﻧﺎرﺷﯿﺴﻢ ﺑﺎﮐﻮﻧﯿﻦ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل واﻟﺪﯾﻦام ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪم ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ روزي دوﻟﺖ اﺳﻠﺤﻪﻫﺎﯾﺶ را زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﮔﻨﺪ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎي‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرض ﻣﺎ در ﺳﺎﻋﺖ ﻫﺸﺖ ﺻﺒﺢ ‪ ١٧‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ ١٩۶٩‬ﺑﻪ آزﻣﻮن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در آن روز ﭘﻠﯿﺲ ﻣﻮﻧﺘﺮآل‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب زد‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١١:٢٠‬ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دزدي ﺑﺎﻧﮏ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﻓﺮوﺷﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻬﺮ از ﺗﺮس ﻏﺎرت ﺗﻌﻄﯿﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ‪ ،‬راﻧﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎﮐﺴﯽ ﮔﺎراژ‬ ‫ﮐﺮاﯾﻪي ﻟﯿﻤﻮزﯾﻦ را ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮﻫﺎي ﻓﺮودﮔﺎه رﻗﺎﺑﺖ داﺷﺖ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫ﺗﯿﺮاﻧﺪاز از روي ﺑﺎم ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ﭘﻠﯿﺲ ﻣﺤﻠﯽ را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻮرش ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻫﺘﻞ و رﺳﺘﻮران ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘﺰﺷﮑﯽ ﯾﮏ دزد را در ﻣﻨﺰلاش ﺳﻼﺧﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن آن روز‪ ،‬ﺷﺶ ﺑﺎﻧﮏ را زده ﺑﻮدﻧﺪ؛‬ ‫ﺻﺪ ﻣﻐﺎزه ﻏﺎرت ﺷﺪه ﺑﻮد؛ دوازده آﺗﺶ ﺳﻮزي ﻋﻤﺪي رخ داده ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻗﺪر ﭼﻬﻞ ﮐﺎﻣﯿﻮن ﺑﺎر ﺷﯿﺸﻪ از‬ ‫وﯾﺘﺮﯾﻦ ﻣﻐﺎزهﻫﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ؛ و ﺳﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن داراﯾﯽ ﻣﺮدم ﺧﺴﺎرت دﯾﺪ؛ و ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺷﻬﺮ ارﺗﺶ را ﻓﺮا‬ ‫ﻧﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺘﺮآل روي آراﻣﺶ ﻧﺪﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﻮن ﻗﺎﻃﻊ ﺗﺠﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮا زاﯾﻞ ﮐﺮد‪«.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻦ زﯾﺎدي ﺧﻮﺷﺒﯿﻦ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮب ﺑﻮدن ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬اﮐﺜﺮﯾﺖ‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﻮﻧﺘﺮآل اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﺮا در ﻏﯿﺎب ﻣﻮﻗﺖ ﭘﻠﯿﺲ زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺗﺮس از ﺧﺪا‬ ‫‪١٥٤‬‬

‫‪The Blank Slate, Steven Pinker‬‬ ‫‪١٥٥‬‬ ‫در دﻫﻪ ﺷﺼﺖ ﻣﯿﻼدي‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﮐﻪ اوﺿﺎع ﺑﺪ دوران ﺟﻨﮓ و ﭘﯿﺶ از ﺟﻨﮓ را درك ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اوﺿﺎع ﮐﻨﻮﻧﯽ را ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داري و ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻏﺮﺑﯽ ﭼﻮن ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ در ذﻫﻦ ﺟﻮاﻧﺎن و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و‬

‫آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﯿﻮﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن آﻧﺎرﺷﯿﺴﻢ و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ ﺻﻠﺢﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺟﺎي آﻧﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﻓﺮاﻃﯽ ﺿﺪﺟﻨﮓ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺪون ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﯽ‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ از ﺷﻮروي و ﺑﻪ وﯾﮋه ﭼﯿﻦ ﻣﺎﺋﻮﯾﯽ رواج ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺎﻧﮏﻫﺎ و ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺘﺎن در آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺿﺪﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم در ﮐﻞ ﺑﻠﻮك‬ ‫ﻏﺮب و ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 68‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺣﻮادث ﺗﻠﺨﯽ ﭼﻮن ﺗﺮور ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ )ﺟﺎن اف ﮐﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﮐﯿﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻮم‬ ‫اﯾﮑﺲ( ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻗﻮل ﭘﯿﻨﮑﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻫﻪ‪ ،‬ﻟﻘﺐ رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ دﻫﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١١٥‬‬

‫ﺟﻠﻮي ﺗﺒﻬﮑﺎري آﻧﺎن را ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ آﯾﺎ اﻋﺘﺼﺎب ﭘﻠﯿﺲ ﻣﻮﻧﺘﺮآل ﻣﺜﺎل ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ آﯾﺎ واﻗﻌﺎ ﺑﺎور ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﺎ را ﺧﻮب ﻣﯽﺳﺎزد؟ ﺷﺎﯾﺪ ﺣﻖ ﺑﺎ اچ‪.‬ال ‪.‬ﻣ‪‬ﻨﮑ‪‬ﻦ ﮐﻠﺒﯽ ﻣﺴﻠﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯿﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻠﯿﺲ ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪«.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻣﻮﻧﺘﺮآل در ﻏﯿﺎب ﭘﻠﯿﺲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺒﻬﮑﺎري ﻧﺰدهاﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﻣﯽﺷﺪ اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫آﯾﺎ ﻣﺮدﻣﺎن دﯾﻨﺪار ﻣﻮﻧﺘﺮآل ﮐﻤﺘﺮ از ﺑﯿﺪﯾﻨﺎن اﯾﻦ ﺷﻬﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﺎرت و ﺧﺮاﺑﮑﺎري زدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬ ‫ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ ﺧﺎم ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺳﺖ ﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻃﻌﻨﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ را در ﺳﻨﮕﺮﻫﺎي ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﺟﺒﻬﻪ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ ﮔﺮﭼﻪ ﺷﻮاﻫﺪم آن ﻗﺪر ﻗﻮي ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻗﻄﻌﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮي را در زﻧﺪانﻫﺎ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺪﻋﯽ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﺿﺮورﺗﺎً ﻣﻮﺟﺐ اﺧﻼﻗﯽﺗﺮ ﺷﺪن اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اوﻣﺎﻧﯿﺴﻢ– ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ‬ ‫ﻣﻼزم ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ اﺳﺖ – ﻣﺤﺘﻤﻼً ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻮﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻮش ﺑﺎﻻﺗﺮ ﯾﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪورزي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺧﻨﺜﯽ ﮐﻨﻨﺪهي‬ ‫اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎي ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎراﻧﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ دﯾﻨﺪاري ﻣﻼزم اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ و اﺧﻼق ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي ﻗﺎﻃﻌﯽ ﻧﻤﯽاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ داده ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎم ﻫﺮﯾﺲ‬ ‫در ﮐﺘﺎب ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﮔﺮاﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﺮد ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻗﻄﻊ در ﻣﻮرد دﯾﻨﺪاري او اﻇﻬﺎر‬ ‫ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ )ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮاه( ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻔﻮذ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﻗﺮﻣﺰ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ راﺑﻄﻪاي ﻗﻮي ﻣﯿﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎري ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ‬ ‫ﻋﻼﺋﻢ اﯾﻦ ﺳﻼﻣﺖ را در اﯾﺎﻻت ﻗﺮﻣﺰ ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺷﻬﺮي ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﺮخ‬ ‫ﺟﻨﺎﯾﺖ را دارﻧﺪ‪ ۶٢ ،‬درﺻﺪﺷﺎن در اﯾﺎﻻت آﺑﯽ )دﻣﻮﮐﺮات( واﻗﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬و ‪ ٣٨‬درﺻﺪﺷﺎن در اﯾﺎﻻت‬ ‫ﻗﺮﻣﺰ )ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮاه(‪ .‬از ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺷﻬﺮي ﮐﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫‪٧۶‬درﺻﺪﺷﺎن در اﯾﺎﻻت ﻗﺮﻣﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ‪ ٢۴‬درﺻﺪ در اﯾﺎﻻت آﺑﯽ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺳﻪ ﺷﻬﺮ از ﭘﻨﺞ ﺷﻬﺮي ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ در اﯾﺎﻟﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر ﺗﮕﺰاس واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬دوازده اﯾﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻧﺮخ دزدي را دارﻧﺪ ﻗﺮﻣﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎر اﯾﺎﻟﺖ از ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ اﯾﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻧﺮخ‬

‫‪١١٦‬‬

‫دزدي را دارﻧﺪ ﻗﺮﻣﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺑﯿﺴﺖ و دو اﯾﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻧﺮخ ﻗﺘﻞ را دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺪه اﯾﺎﻟﺖ ﻗﺮﻣﺰ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪156‬‬

‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ آﻣﺎري ﻣﯿﺎن دﯾﻨﺪاري و ﺗﺒﻬﮑﺎري ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬د‪‬ن‬

‫د‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻃﻠﺴﻢ‬

‫‪157‬‬

‫ﺑﺪون اﺷﺎرهي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﻫﺮﯾﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ و ﺑﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ دﯾﻨﺪاران ﮔﺮان ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت دﯾﻨﯽ را ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي رد‪ ‬راﺑﻄﻪي ﺗﺒﻬﮑﺎري ودﯾﻨﺪاري وا داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ...‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﺿﺮس ﻗﺎﻃﻊ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫راﺑﻄﻪي اﯾﺠﺎﺑﯽ ﻣﻬﻤﯽ ﻣﯿﺎن رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﯽ و ﮔﺮاﯾﺶ‪ ،‬ﮐﻨﺶ ﯾﺎ اﻋﺘﻘﺎد دﯾﻨﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬آن راﺑﻄﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺎل ﮐﺸﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت دﯾﻨﯽ ﻣﺸﺘﺎق ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺪﻋﺎﻫﺎﯾﺸﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن‬ ‫وﻗﺘﯽ ﭘﺎي ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪاتﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﺎب ﻋﻠﻢ ﺷﺎﯾﻖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺎه‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﮔﺬرد و ﭼﻨﯿﻦ راﺑﻄﻪاي ﮐﺸﻒ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻇﻦ ﻋﺪم وﺟﻮد آن ﻗﻮت ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫اﻏﻠﺐ ﻣﺮدم ﻋﺎﻗﻞ ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ در ﻏﯿﺎب ﭘﻠﯿﺲ ﻫﻢ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺣﻘﯿﻘﯽﺗﺮ از اﺧﻼﻗﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻋﺘﺼﺎب ﭘﻠﯿﺲ و ﯾﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن دورﺑﯿﻦﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﯽ رﺧﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﺪد؛ ﺣﺎل ﭼﻪ ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ دورﺑﯿﻦﻫﺎ واﻗﻌﯽ و در ادارهي ﭘﻠﯿﺲ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﺠﺎزي و در آﺳﻤﺎن ‪.‬اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﮐﻪ "اﮔﺮ ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد زﺣﻤﺖ ﺑﺪﻫﯿﻢ و ﺧﻮب ﺑﺎﺷﯿﻢ؟" ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻠﺒﯽ‬ ‫ﻣﺴﻠﮑﺎﻧﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻨﯿﻢ اﺧﻼﻗﯽ اﺻﯿﻞ ﺗﺮي از اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اراﺋﻪ دﻫﺪ و در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺧﯿﺎﻟﯽ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ارزش ﻣﻄﻠﻖ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎري‬

‫‪ ١٥٦‬آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﻟﯿﺒﺮال و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎر ﺑﺨﺸﺒﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎران ﻫﻤﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﺗﺒﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎناﻧﺪ‪ .‬اﯾﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮ در ﻣﻌﺮض ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻮدهاﻧﺪ و از اﯾﻦ رو ﺳﻨﺘﯽﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﯽﺗﺮ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﺗﺮ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﯽاﻣﺎن ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ از دو ﺳﻮي ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ در اﯾﺎﻟﺖﻫﺎي ﮐﺮاﻧﻪاي )ﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ( ﺑﯿﻨﻨﺪه اﺧﺘﻼط‬ ‫ﭘﯿﺮوان ﻣﺬاﻫﺐ و واﺟﺪان ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﮐﻪ در ﮐﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﻗﻠﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﯽ اﯾﺎﻻت ﮐﺮاﻧﻪاي‪،‬‬ ‫در اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﻮع ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺶ و ﺗﺴﺎﻣﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه و از اﯾﻦ رو اﯾﻦ اﯾﺎﻻت‪ ،‬ﻟﯿﺒﺮالﺗﺮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﺻﻮﻻ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎنﻫﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽﺗﺮ و ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ ﺳﮑﻮﻻرﺗﺮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ دو آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺮ و ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎد آن ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﯾﺎ ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ )اﯾﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ ﻟﯿﺒﺮال و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺪرن( اﺳﺖ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻤﺒﻞ آن ﺗﮑﺰاس )اﯾﺎﻟﺘﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر و ﺳﻨﺘﯽ(‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬دو ﺣﺰب ﺑﺰرگ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺮاي آراي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ دو ﮔﺮوه ﻧﻪﭼﻨﺪان ﺳﺎزﮔﺎر ﮐﯿﺴﻪ دوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺰب دﻣﻮﮐﺮات ﮐﺎﻣﻼ ﺧﻮد را وﻗﻒ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎي ﻟﯿﺒﺮال ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮريﺧﻮاه‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎر ﻣﺘﻨﻔﺮ از ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Breaking the Spell, Daniel Dennet‬‬

‫‪١٥٧‬‬

‫‪١١٧‬‬

‫ﺧﻮب اﺳﺖ و ﭼﻪ ﮐﺎري ﺑﺪ؟ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻓﻘﻂ دﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﺪي را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﺑﺪون دﯾﻦ ﻣﺠﺒﻮرﯾﺪ ﺧﻮدﺗﺎن اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ را ﺑﺎري ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ«"‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﺧﻼق دلﺑﺨﻮاﻫﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﺧﻼق ﻓﻘﻂ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ذوق و ﺳﻠﯿﻘﻪي ﻓﺮدي ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪاش‬ ‫ﻓﺮدي اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﻪي ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺨﺼﯽ‬ ‫اﺧﻼق ﺧﻮد ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﯾﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻄﻠﻘﯽ دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻄﺎﺑﻖ آن ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺷﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ اﮔﺮ درﺳﺖ ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ وﺟﻮد ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺪا ﻣﺤﺘﻤﻞﺗﺮ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ﻓﻌﻠﯽﻣﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﯿﺎزي ﻧﺪارد‬ ‫ﺑﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﯿﺰهي ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺪﻋﺎي او آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﮕﯿﺰهي‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺧﺪا ﻫﯿﭻ اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي درﺑﺎرهي اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎري‬ ‫ﺧﻮب اﺳﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺧﻮﺑﯽ را ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و ﻣﻄﺎﺑﻖ‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ دﯾﻦ ﺑﺮﺧﻼف ﮔﯿﺮﯾﻢ ﻗﺎﻋﺪهي ﻃﻼﯾﯽ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ دﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺎ از اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﺮاود ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﺧﻮب‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺪ! و ﻣﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺰﺋﯽ ﻫﺪر دﻫﯿﻢ‪ ،‬و ﻣﺜﻼً ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻣﺘﺤﻤﻞ رﻧﺞ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻣﺎ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ دﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي در‬ ‫ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﺪي ﭼﯿﺴﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز اﯾﻦ ﮐﻠﺒﯽﻣﺴﻠﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺳﺨﻦ اچ‪.‬ال‪.‬ﻣ‪‬ﻨﮑ‪‬ﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﺪان را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺻﺪاﯾﯽ دروﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻫﺸﺪار ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﺴﯽ ﻣﺮاﻗﺐ ﻣﺎن اﺳﺖ‪".‬‬

‫‪158‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﺎﻧﺖ‪ ،‬ﮐﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ اﺻﻮل ﻣﻄﻠﻖ اﺧﻼﻗﯽ را از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﯿﺮدﯾﻨﯽ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮد ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺖ آدم دﯾﻨﺪاري ﺑﻮد‪ ،‬و در آن زﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﻮد اﻣﺎ ﮐﻮﺷﯿﺪ اﺧﻼق را‬ ‫ﺑﺮﭘﺎﯾﻪي وﻇﯿﻔﻪي ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ وﻇﯿﻔﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ وﻇﯿﻔﻪ در ﻗﺒﺎل ﺧﺪا‪ .‬ﺣﮑﻢ ﻣﻘﻮﻟﻪاي‬

‫‪159‬‬

‫ﻣﺸﻬﻮر او ﺑﻪ ﻣﺎ‬

‫ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ »ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي اﺻﻠﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﮐﻪ آن اﺻﻞ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪهاي‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﺷﻮد« اﯾﻦ اﺻﻞ در ﻣﻮرد دروغ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺎرﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در‬ ‫آن ﻣﺮدم اﺻﻞ را ﺑﺮ دروغ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دروﻏﮕﻮﯾﯽ اﻣﺮي ﺧﻮب و اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ١٥٨‬وودي آﻟﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪" :‬ﻣﻦ ﺑﺎور دارم ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﯿﺰي آن ﺑﺎﻻ ﻣﺮاﻗﺐ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ آن ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺖ!" ر‪.‬ب‬ ‫‪categorical imperative‬‬

‫‪١٥٩‬‬

‫‪١١٨‬‬

‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬دروﻏﮕﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬دروغ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ اﺻﻞ اﺧﻼﻗﯽ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫از آن ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان دروﻏﮕﻮﯾﯽ را اﺻﻠﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﺻﻞ از ﻣﻌﻨﺎ ﺗﻬﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ دروﻏﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ذاﺗﺎً ﻧﺎاﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠّﯽﺗﺮ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي اﻧﮕﻞوار از ﻧﯿﺎت ﺧﯿﺮ دﯾﮕﺮان را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻓﺮدي ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻨﺪد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آرزو ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي اﻧﮕﻞوار را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ اﺧﻼﻗﯽ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در آن ﺻﻮرت‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان اﻧﮕﻞ او ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﮑﻢ ﮐﺎﻧﺘﯽ در ﻣﻮرد راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺘﻮان اﯾﻦ‬ ‫ﺣﮑﻢ را ﺑﻪ ﮐﻞ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺗﺴﺮّي داد‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺣﮑﻢ ﮐﺎﻧﺘﯽ‪ ،‬آدم وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎي ﻣﺘﮑﻠﻢ‬ ‫ﺧﯿﺎﻟﯽ را ﺑﭙﺬﯾﺮد ﮐﻪ اﺻﻮل ﻣﻄﻠﻖ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از دﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻫﻤﻮاره ﺧﻄﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎر ﻻﻋﻼج را ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺧﻮد او رﻫﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻤﯿﺮد؟ آﯾﺎ ﻫﻤﻮاره ﺧﻄﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﺧﻮد‬ ‫ﻋﺸﻖورزي ﮐﻨﯿﻢ؟ آﯾﺎ ﻫﻤﻮاره ﺧﻄﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﯿﻨﯽ را ﺑﮑﺸﯿﻢ؟ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻄﻠﻖﺷﺎن اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺧﻄﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﭘﺬﯾﺮاي ﺑﺤﺚ و‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ اﺻﻮل ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮاتﺷﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫ﻣﺠﺎزي ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺧﻼق ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺨﺼﺺﺷﺎن در اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺧﻮب و ﺑﺪ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﯿﻮاي راﺑﺮت ﻫﯿﻨﺪ اﯾﻦ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﺗﻮاﻓﻖ‬ ‫دارﻧﺪ ﮐﻪ "ﻧﮕﺮشﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺿﺮورﺗﺎً ﺣﺎﺻﻞ ﺧﺮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮدﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬ ‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺧﻼق را ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﺮﺻﻪي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻋﻤﺪﺗﺎً آﻧﻬﺎ‬ ‫را ﺑﻪ دو ﮔﺮوه "ﺑﺎﯾﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎن"‬

‫‪160‬‬

‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻧﺖ( و "ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮاﯾﺎن"‬

‫‪161‬‬

‫)از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺎﯾﺪهﮔﺮاﯾﺎﻧﯽ‬

‫‪162‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﺟﺮﻣﯽ ﺑﻨﺘﺎم( ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺎم ﺧﯿﺎلاﻧﮕﯿﺰي اﺳﺖ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯿﺎت‬ ‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ﭘﯿﺮوي از ﻗﻮاﻋﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﯿﻖ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﻠﻢ ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻇﺎﯾﻒ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫واژه از رﯾﺸﻪي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي "آﻧﭽﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ" ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﺎدل ﻣﻄﻠﻖ‬ ‫ﮔﺮاﯾﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي اﻏﻠﺐ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺎ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﮐﻪ درﺑﺎره دﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺗﺪﻗﯿﻖ‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﺰ اﯾﻦ دو ﻧﮕﺮش ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﺎن‪ ،‬ﺧﻮب و ﺑﺪ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻮب ﯾﺎ ﺑﺪ داﻧﺴﺘﻦ‬ ‫اﻣﺮي ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎزي ﻧﺪارﯾﻢ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي آن اﻣﺮ رﺟﻮع ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮاﯾﺎن اﻣﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻠﮕﺮاﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﺪ‬ ‫‪١٦٠‬‬

‫‪deontologists‬‬ ‫‪consequentialists‬‬ ‫‪١٦٢‬‬ ‫‪Utilitarians‬‬ ‫‪١٦١‬‬

‫‪١١٩‬‬

‫ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﮐﻨﺶﻫﺎ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﭘﺎﯾﻪي ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪ‪ .‬ﯾﮏ رواﯾﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪه‬ ‫ﮔﺮاﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﯾﺪه ﮔﺮاﯾﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎي ﺑﻨﺘﺎم‪ ،‬ﺟﯿﻤﺰ ﻣﯿﻞ و ﭘﺴﺮش‪ ،‬ﺟﺎن اﺳﺘﻮارت ﻣﯿﻞ ﻋﺠﯿﻦ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻓﺎﯾﺪهﮔﺮاﯾﯽ را در ﺷﻌﺎر ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻨﺘﺎم ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ ﺑﺮاي ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎد اﺧﻼﻗﯿﺎت و ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاري اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪي ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽﻫﺎ ﻣﻨﺘﺞ از دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ﺑﺘﻮان ﺑﺪون ﻣﺒﻨﺎي دﯾﻨﯽ از‬ ‫ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ اﺧﻼﻗﯽ دﻓﺎع ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ رﻗﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاي دﯾﻦ ﺳﺮاغ دارم ﻣﯿﻬﻦ ﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫وﯾﮋه در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻟﻮﺋﯿﺲ ﺑﻮﻧﻮﺋﻞ‪ ،‬ﻓﯿﻠﻤﺴﺎز ﺳﺮﺷﻨﺎس اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ‪» :‬ﺧﺪا و ﻣﯿﻬﻦ ﺗﯿﻢ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي رﮐﻮردﻫﺎي ﺳﺮﮐﻮب و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزﮔﯿﺮي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺣﺲ ﻣﯿﻬﻦ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫اول‪ ،‬زﻧﺎن ﭘﺮﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪي ﺑﻪ ﻣﺮدان ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس رزم ﻧﭙﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽدادﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»اوه‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﻤﺎ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮوﯾﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺎدﺷﺎه و‬ ‫ﮐﺸﻮرﺗﺎن ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ ﻧﺒﺮد ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ را‪ ،‬ﺣﺘﯽ آﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﮐﺸﻮر دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮار ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﯽ ﯾﮏ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮد دﺷﻮار ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﺗﺮ از ﺷﻌﺎر ﯾﮏ ﺳﺮﺑﺎز ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ »ﺟﺎﻧﻢ ﻓﺪاي ﻣﯿﻬﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺑﺪ«‪ ،163‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺷﻌﺎر ﻓﺮد را وا ﻣﯽدارد ﺗﺎ ﻫﺮ‬

‫ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﮐﺸﻮرش دﺷﻤﻦ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺮش ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮا ﻫﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد رأي ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺟﻨﮓ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﻄﻠﻖﮔﺮا ﺑﺎ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﺷﺪت و ﺣﺪ‪‬ت ﻋﺼﺒﯿﺖ دﯾﻨﯽ وارد ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزي ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮا را ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻣﺎﻓﻮق ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ دادﮔﺎه ﺻﺤﺮاﯾﯽ و ﺣﺘﯽ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﮑﻮي ﭘﺮش اﯾﻦ ﺑﺤﺚ درﺑﺎرهي ﻓﻠﺴﻔﻪي اﺧﻼق ﯾﮏ ﻣﺪﻋﺎي ﻓﺮﺿﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن‪ ،‬ﺑﺪون‬ ‫ﺧﺪا اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻧﺴﺒﯽ و دﻟﺒﺨﻮاﻫﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﮐﺎﻧﺖ و دﯾﮕﺮ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﺎﯾﺎﺷﻨﺎس‪ ،‬و ﮔﺬﺷﺘﻪ از‬ ‫ﻋﺼﺒﯿﺖ ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻣﻨﺸﺎء ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﯾﮏ ﺟﻮر ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫اﺗﻮرﯾﺘﻪاي وراي وﺛﻮق ﺗﺎرﯾﺨﯽاش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﭘﯿﺮوان ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮدﯾﺪي در‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﻨﺸﺎءﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪسﺷﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داد ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ اﺧﺬ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺧﻮد از ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻋﻤﻞ وﻗﻌﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺘﻮن ﻧﻤﯽﻧﻬﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ١٦٣‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ ﺷﻌﺎر را ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻨﯿﺪه‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٢٠‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪4‬‬

‫»ﮐﺘﺎب ﺧﻮب« و روح زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﺷﺮّي را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺎ ﺧﺮﺳﻨﺪي ﻧﻤﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از روي اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬ ‫»ﺑِﻠ‪‬ﺰ ﭘﺎﺳﮑﺎل«‬

‫دﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻫﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﺎن اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ دﯾﻦ و ﺑﺪون دﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻧﯿﮏ‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ و‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺷﺮ ﮐﺎرﻫﺎي ﺷﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺧﻮب را ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺷﺮ واﻣﯽدارد‪.‬‬ ‫»اﺳﺘﯿﻮ واﯾﻨﺒﺮگ – ﺑﺮﻧﺪهي ﻧﻮﺑﻞ ﻓﯿﺰﯾﮏ«‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺻﺪ ﺻﺪ ﻣﯽﮐﺸﺪ و دﯾﻦ ﻫﺰار ﻫﺰار‬ ‫»ﺳﯿﻦ اوﮐﺎزي«‬

‫ﺑﻪ دو ﺷﯿﻮه ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس را ﻣﺒﻨﺎي اﺧﻼق و ﻗﻮاﻋﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻗﺮار داد‪ .‬ﯾﮑﯽ آﻣﻮزهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺘﻮن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ده ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺠﺎدﻟﻪﻫﺎي ﺣﺎد‪‬ي در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﻮهي دوم‪،‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺸﻖﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا ﯾﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﻘﺪس دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻣﺮوزي‪ ،‬اﻟﮕﻮ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫دوي اﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎ اﮔﺮ ﺳﺨﺖﮐﯿﺸﺎﻧﻪ ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎمﻫﺎﯾﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻫﺮ آدم‬ ‫ﻣﺪرن ﻣﺘﻤﺪﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ‪ ،‬زﻧﻨﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺼﺎف داد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ 164‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪاي ﺷﺮﯾﺮاﻧﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓﺎً‬

‫ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ﺟ‪‬ﻨﮓ ﺳﺮﻫﻢﺑﻨﺪي ﺷﺪه و ﺣﺎوي ﻣﺘﻮن‬ ‫ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺆﻟﻒ‪ ،‬ﻣﺼﺤﺢ و ﻧﺴﺨﻪﻧﻮﯾﺲ ﻧﺎﺷﻨﺎس‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﺎ‬ ‫‪ ١٦٤‬ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ‪ +‬ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ اﯾﺮاﻧﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮده و ﯾﺎ دﻗﺖ را ﻓﺪاي ﺷﻬﺮت ﮐﺮده ﮐﻪ از‬ ‫واژه اﻧﺠﯿﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮر داوﮐﯿﻨﺰ ﮐﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﯾﮏ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﻗﺮآن ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن را اﻧﺠﯿﻞ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺗﺮﺟﯿﺢ داده واژه اﻧﺠﯿﻞ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻏﻠﻂ اﺳﺖ ﭼﻮن‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر داوﮐﯿﻨﺰ ﮐﻞ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ ﻧﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺠﯿﻞ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ آﻧﺮا در ﮐﻞ ﮐﺘﺎب اﺻﻼح ﮐﺮدم‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٢١‬‬

‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢﺷﺎن و ﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ در ﺧﻼل ﻧُﻪ ﻗﺮن ﺗﺮﮐﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺼﺤﯿﺢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ و‬ ‫ﭘﯿﭽﺎﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻣﺮوزي ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪165‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺪري از ﻏﺮﺑﺖ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻮرﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﻠﺤﺸﻮر‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺘﺎب ﻏﺮﯾﺐ را ﻣﻨﺒﻊ ﻻﯾﺰال ﻗﻮاﻋﺪ و اﺧﻼﻗﯿﺎت زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل اﺳﻘﻒ ﺟﺎن ﺷﺒﻠﯽ‬

‫اﺳﭙﺎﻧﺞ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻨﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ آن را‬

‫ﻧﺨﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ و ﻧﻔﻬﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﺳﻘﻒ اﺳﭙﺎﻧﺞ در ﮐﺘﺎب ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،166‬ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﺮ‬

‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺧﻮد اﺳﻘﻒ اﺳﭙﺎﻧﺞ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ اﺳﺖ از اﺳﻘﻒﻫﺎي ﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎورﻫﺎﯾﺸﺎن ﭼﻨﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻗﺎﻃﺒﻪي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺎﺑﻞ درك‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﺘﺎي ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ او‪ ،‬رﯾﭽﺎرد ﻫﺎﻟﻮوي‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﻋﻨﻮان اﺳﻘﻒ ادﯾﻨﺒﻮرگ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺧﻮد‬ ‫را ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮﻧﺪه ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ در ادﯾﻨﺒﻮرگ ﺑﺤﺜﯽ ﺑﺎ او داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ازﮔﯿﺮاﺗﺮﯾﻦ‬ ‫و اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶﺗﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن داﺷﺘﻪام‪.‬‬

‫ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‬

‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﺎ ﺳ‪‬ﻔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺶ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در آﻧﺠﺎ داﺳﺘﺎن ﻧﻮح‪ ،‬دوﺳﺖداﺷﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬ ‫داﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﺳﻄﻮرهاي ﺑﺎﺑﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم اوﺗﺎ‪ -‬ﻧﭙﯿﺘﯿﺴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺧﻮد آن از اﺳﻄﻮرهﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي‬ ‫ﮐﻬﻦﺗﺮ دﯾﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪167‬‬

‫اﻓﺴﺎﻧﻪي ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﻣﯽروﻧﺪ و دو ﺑﻪ دو ﺟﻔﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ﻧﻮح از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺮﺧﻮرﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را ﻧﺠﺎت ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾﮏ‬ ‫‪ ١٦٥‬اﯾﻦ ‪ 9‬ﻗﺮﻧﯽ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺪان اﺷﺎره دارد از ﺳﺪه ﭘﻨﺠﻢ ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد ﺗﺎ ﺳﺪه ﭼﻬﺎرم ﻣﯿﻼدي اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺼﺮ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‬ ‫و اردﺷﯿﺮ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪ‪ .‬در ﺧﻮد ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﯾﻬﻮد ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت دوﻟﺖ اﯾﺮان‪ ،‬اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻬﺪ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ در ﺳﺪه ﻫﺎي ﯾﮑﻢ ﺗﺎ ﭼﻬﺎرم ﻣﯿﻼدي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮔﻤﻨﺎم و در زﻣﺎن و ﻣﮑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻌﻠﻮم و ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﺘﻨﻮع ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر دوﻟﺖ رم در ﺳﺪه ﭼﻬﺎرم ﻣﯿﻼدي در ﯾﮏ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ ﮔﺮد آﻣﺪ‪ .‬اوﺳﺘﺎ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس زرﺗﺸﺘﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ دارد‪ .‬از دوران‬ ‫ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺗﺎ دوران ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺘﻮﻧﯽ ﻣﺘﻨﻮع از ﻧﻈﺮ ﺳﺒﮏ و ﻣﻀﻤﻮن وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ زﺑﺎن‪ ،‬ﮔﺮد آﻣﺪه و اوﺳﺘﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ‪" .‬ودا"ﻫﺎ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻘﺪس ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٦٦‬‬

‫‪The Sins of Scripture, Bishop John Shebly Spong‬‬ ‫‪١٦٧‬‬ ‫در ﺣﻔﺎريﻫﺎي ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻣﺘﻨﯽ ﺳﻮﻣﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﯿﻠﮕﻤﺶ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ 4000‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 1500‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﺗﺪوﯾﻦ ﺗﻮرات در زﻣﺎن‬

‫ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ و ‪ 800‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﻣﻮﺳﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرات ﺑﻪ او وﺣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ اﺳﺘﻮره ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺎﺟﺮاي ﺗﻮﻓﺎن اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺸﺎن‬

‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن دﯾﺮﺗﺮ از دﯾﮕﺮ اﻗﻮام اﯾﻦ اﺳﺘﻮره را ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن اﻗﻮام آرﯾﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺗﻮﻓﺎنﻫﺎي ﭼﻨﯿﻨﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻓﺎن‬ ‫وﯾﺸﻨﻮ و ﺗﻮﻓﺎن ﺟﻤﺸﯿﺪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﯾﮏ دژ اﺳﺘﻮار ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را در آن‬ ‫ﮔﺮد آورد‪ .‬ﺷﮕﻔﺘﺎ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻫﺮ اﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺟﻤﺸﯿﺪ را ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﯾﮏ داﺳﺘﺎن از ﺟﻨﺲ ﻫﺮي ﭘﺎﺗﺮ و ارﺑﺎب ﺣﻠﻘﻪﻫﺎ‬ ‫ﻣﯽﻧﮕﺮد‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻧﻮح ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در ﺗﻮرات و ﻗﺮآن آﻣﺪه‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺤﺾ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﻮد! ر‪.‬ب‬

‫‪١٢٢‬‬

‫ﺧﺎﻧﻮاده )ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻮح( ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻮدﮐﺎن را ﻏﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯽﮔﻨﺎه و ﺣﺘﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺳ‪‬ﻔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺶ را دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ﺣﺮف ﻣﻦ ﻫﻢ دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ! ﻣﺎ ﮐﺪام ﺗﮑﻪ از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را ﺑﺮدارﯾﻢ و ﺑﺎور ﮐﻨﯿﻢ؟ ﮐﺪام‬ ‫ﺗﮑﻪ از آن ﻧﻤﺎدﯾﻦ و ﺳﻤﺒﻠﯿﮏ ﻧﯿﺴﺖ؟ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺰﯾﻨﺶ و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺳﻠﯿﻘﻪاي و ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬و ﻫﯿﭻ‬ ‫اﺳﺎﺳﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﻔﺴﻄﻪي ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﯾﮏ ﻋﺪد ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه از ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﻨﻮز ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫داﺳﺘﺎن ﻧﻮح را ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﺎر ﮔﺎﻟﻮپ ﺣﺪود ‪ 50‬درﺻﺪ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪﮔﺎن در آﻣﺮﯾﮑﺎ و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯽﺷﮏ ﺑﺴﯿﺎري از روﺣﺎﻧﯿﻮن آﺳﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻮﻧﺎﻣﯽ ﺳﺎل ‪ 2004‬را ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﻪي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﺸﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪168‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺮابﺧﻮاري و رﻗﺺ در ﮐﺎﺑﺎره ﺳﺨﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺷﮑﺴﺘﻦ اﺣﮑﺎم ﻣﺴﺨﺮه ﺷﻨﺒﻪ )روز ﻣﻘﺪس ﯾﻬﻮدﯾﺎن( را دﻟﯿﻞ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻏﺮق در داﺳﺘﺎن ﻧﻮحاﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺰ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺟﺎﻫﻞ؟ ﻫﻤﻪ ﺗﺤﺼﯿﻼت آﻧﻬﺎ ﺑﺪﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻓﺠﺎﯾﻊ را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﺑﺸﺮ و ﻣﮑﺎﻓﺎﺗﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﺟﻨﺎﯾﺎﺗﺶ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﭼﺮا ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﺪاﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﯽﮐﺮان ﻗﺎدر ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از‬ ‫ﺟﻨﺎﯾﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﯽﻣﻘﺪار‪ ،‬دﻟﮕﯿﺮ و ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﻮد؟ اﯾﻦ ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎري‬ ‫دادهاﯾﻢ‪ .‬و ﺑﺎ اﻏﺮاق ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺧﻮد اﻫﻤﯿﺘﯽ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪهاﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺶ ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺑﺮي‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺿﺪ ﺳﻘﻂﺟﻨﯿﻦ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‬ ‫داﺷﺘﻢ‪ ،‬از او ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ا‪‬و‪‬ﻧﺠﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﭼﻮن ﺗﻤﺎﯾﻼت ﺟﻨﺴﯽ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻋﻤﯿﻖ دارﻧﺪ؟ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎ در زﻧﺪﮔﯽ دﯾﮕﺮان دﺧﺎﻟﺘﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ او ﻃﻮري ﺑﻮد‬ ‫اﻧﮕﺎر ﮐﻪ دارد از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ! او ﮔﻔﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﯽﮔﻨﺎه در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺷﻬﺮي ﮐﻪ ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران اﺳﺖ را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮ و ﺧﺸﮏ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺳﻮزﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺷﻬﺮ زﯾﺒﺎي ﻧﯿﻮاورﻟﯿﻨﺰ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻓﺎﺟﻌﻪﺑﺎري در ﺳﯿﻞ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻮﻓﺎن ﮐﺎﺗﺮﯾﻨﺎ ﻓﺮو رﻓﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﺰﻣﺎن ﮐﺸﯿﺶ ﭘﺖ راﺑﺮﺗﺴﻮن‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ا‪‬و‪‬ﻧﺠﻠﯿﺴﺖﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ و ﻧﺎﻣﺰد ﭘﯿﺸﯿﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬ ‫‪١٦٨‬‬

‫ﭼﻨﺪ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ و روﺣﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ اﯾﺮاﻧﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه و دﯾﮕﺮ ﻓﺠﺎﯾﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ را ﻧﺎﺷﯽ از ﮔﻨﺎﻫﺎن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه زﻧﺎ و ﺑﺮﻫﻨﮕﯽ زﻧﺎن داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ‬

‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا در اروﭘﺎ ﻣﯿﺰان ﺣﺎدﺛﻪ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ و ﻣﺜﻼ در ژاﭘﻦ ﯾﺎ اﻧﺪوﻧﺰي و ﻫﻨﺪ اﯾﻨﻘﺪر ﺳﻮﻧﺎﻣﯽ و‬ ‫زﻟﺰﻟﻪ و ﺳﯿﻞ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻣﯽآﯾﺪ؟ ﻗﻄﻌﺎ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﭼﻮن زﻧﺎ و ﺑﺮﻫﻨﮕﯽ در ﺷﺮق دور ﺑﯿﺶ از اروﭘﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﭼﺮا ﻣﺜﻼ در ﺑﻢ ﯾﺎ رودﺑﺎر ﯾﺎ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﯽ ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ در اﺳﮑﺎﻧﺪﯾﻨﺎوي و ﻫﻠﻨﺪ وﺟﻮد دارد در اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دﻟﯿﻠﺶ اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺼﻪ ﻫﺎي ﻗﺮآﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺣﻮادث ﻃﺒﯿﻌﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﻣﺠﺎزات ﺑﺮ ﺳﺮ اﻗﻮام ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٢٣‬‬

‫رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﺗﻮﻓﺎن را زﻧﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﮐﻤﺪﯾﻦ زن ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮا در ﻧﯿﻮاورﻟﯿﻨﺰ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺧﺪاي ﻗﺎدر ﻣﺘﻌﺎل در ﻫﺪفﮔﯿﺮي ﻓﺮد ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر از راه دور‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﻣﺜﻼ ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮ از وﯾﺮاﻧﯽ ﺗﻤﺎمﻋﯿﺎر ﮐﻞ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺮاب ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﮐﻤﺪﯾﻦ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ!‬

‫ﮐﺸﯿﺶ ﭘﺖ راﺑﺮﺗﺴﻮن از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﺎﮐﻢاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻢﺧﻄﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ 169.‬ﻋﯿﻦ‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺎﺟﺮا در داﺳﺘﺎن ﻗﻮم ﺳﺪوم و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن ﻟﻮط رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در داﺳﺘﺎن ﻗﻮم ﻟﻮط‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‬ ‫ﺟﺰ آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز اﺣﺘﺮام ﺑﻪ زن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻟﻮط و ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﻧﺠﺎت ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬ ‫ﺷﻮم ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﻬﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﯿﺎﯾﻨﺪ‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺪﺷﺎﻧﺲ ﻟﻮط ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﺘﻮﻧﯽ از ﻧﻤﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺘﺜﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻣﺎﺟﺮاي ﺳﺨﯿﻒ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻟﻮط ﺑﺎ دﺧﺘﺮاﻧﺶ را دارﯾﻢ و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺗﺠﺎوز‬ ‫ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻪ آن دﺧﺘﺮان را‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻮي ﻟﻮط‪ ،‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻨﯿﺎدﮔﺰار ﺳﻪ دﯾﻦ ﺑﺰرگ ﺗﻮﺣﯿﺪي ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪ .‬او ﻋﻤﺮ درازي داﺷﺖ و‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﻤﺴﺮش ﺳﺎرا ﺑﻪ ﻣﺼﺮ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﻓﺮﻋﻮن را ﺷﯿﻔﺘﻪي زن زﯾﺒﺎي ﺧﻮد دﯾﺪ‪ ،‬او را ﺧﻮاﻫﺮش ﻣﻌﺮﻓﯽ‬ ‫ﮐﺮده و اﺟﺎزه داد او ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮي ﻓﺮﻋﻮن درآﯾﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در اﺛﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ‬ ‫ﻓﺮﻋﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﺷﺪه و آﻧﻬﺎ را از ﻣﺼﺮ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد‪ .‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﻫﻤﺴﺮش اﯾﻦ ﺷﯿﺮﯾﻦﮐﺎري را ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺘﻮﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮد؟ ﺗﺎزه اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﻧﺎﺧﻮشآﯾﻨﺪي در ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺎ داﺳﺘﺎن ﺑﺪﻧﺎم اﺳﺤﺎق )ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ( ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻗﺮﺑﺎنﮔﺎﻫﯽ از ﭼﻮب ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺴﺮ ﺑﺰرگاش را ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن ﺑﺒﻨﺪد و‬ ‫درﺳﺖ ﻟﺤﻈﻪاي ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﻗﻮي ﺳﻼﺧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎن ﭘﺴﺮ ﺑﯿﻮﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪاي ﺑﻪ ﻃﺮزي دراﻣﺎﺗﯿﮏ ﻧﺎزل ﺷﺪه‬ ‫و او را از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در دﻗﯿﻘﻪ ﻧﻮد آﮔﺎه ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﺧﺪا داﺷﺘﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﺮده! و اﯾﻤﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ را‬ ‫ﻣﯽآزﻣﻮده‪ .‬ﯾﮏ اﺧﻼقﮔﺮاي ﻣﺪرن ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﺪ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺎﺟﻌﻪي روانﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﻣﯽرود را ﺟﺒﺮان ﮐﺮد؟ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ اﻣﺮوزﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪي ﮐﺎﻣﻠﯽ از ﮐﻮدكآزاري ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬و ﺷﮕﻔﺘﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﻄﻮره از ﺑﺎورﻫﺎي ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺳﻪ دﯾﻦ ﺑﺰرگ ﺗﻮﺣﯿﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪ ،‬ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دو ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﮐﻞ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را‬ ‫ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬و ﺗﺎزه آﻧﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎ در آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺗﺴﻠﻂ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬دوم‬ ‫‪ ١٦٩‬ﻣﻨﻈﻮرش ﻧﻮﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎران ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺟﻮرج ﺑﻮش اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻧﻪ اﻣﺮوز در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از وﺿﻌﯿﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ ﺑﯽﺧﺒﺮم‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٢٤‬‬

‫اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﯽ ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ؟ ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ ﺑﺮاي ﭼﻪ؟ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰ ﺳﺘﻮدﻧﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ ﺑﺮاي اﺧﻼق؟ از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﺨﻮف‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﮑﺘﻪ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﺷﻮد؟ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﯾﻦ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﯾﺎ اﺧﻼقﻣﺎن را از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺰﯾﻨﺸﯽ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﮔﻠﭽﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮده و ﺑﺨﺶﻫﺎي زﻧﻨﺪه را دور ﻣﯽرﯾﺰﯾﻢ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﻣﻌﯿﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻣﻌﯿﺎري ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﮐﺪام ﺑﺨﺶ ﺑﺮداﺷﺖﮐﺮدﻧﯽ اﺳﺖ و ﮐﺪام ﺑﺨﺶ ﻧﻪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎري ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﮐﺘﺎب را ﻣﺴﺘﻘﻼ‬ ‫ﻣﻌﯿﺎر ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﺣﺘﯽ در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن رﻗﺖاﻧﮕﯿﺰ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﺧﻮب‬ ‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺧﺪا در دﻗﯿﻘﻪ ﻧﻮد ﭘﺴﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﯿﺪ؟ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﺘﺎﺑﻢ را‬ ‫ﺑﻪ داﺳﺘﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻪﭼﻨﺪان ﺧﻮﺷﯽ دارد‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮف ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬در ﺳ‪‬ﻔﺮ داوران‪ ،‬ﺑﺨﺶ ‪ ،11‬ﺳﺮدار‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺟﻔﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﭘﯽ آن دو ﻃﺮف ﺷﺮط ﮐﺮدﻧﺪ اﮔﺮ ﺟﻔﺘﺎ ﺑﺮ آﻣﻮﻧﯽﻫﺎ ﭘﯿﺮوز‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ درب ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ روﯾﺶ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ را ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او در‬ ‫ﺟﻨﮓ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ و از ﺑﺪ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ آﻧﮑﻪ در را ﺑﻪ روﯾﺶ ﮔﺸﻮد‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮش ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ‬ ‫آﻧﮑﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد ﺑﺎ اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ دو ﻣﺎه ﺑﺮاي راز و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺑﺮود‪ .‬او‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺟﻔﺘﺎ دﺧﺘﺮش را ﭘﺨﺖ! ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ!‬ ‫ﺣﺴﺎدت ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﺎن دﯾﮕﺮ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﭼﯿﺰي از ﺟﻨﺲ ﺣﺴﺎدت ﺟﻨﺴﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ اﺧﻼقﮔﺮاي ﻣﺪرن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن ﺑﺴﺎزد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺴﺎدت در ﺣﺪ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي‬ ‫اﺗﺎق ﺧﻮابﻫﺎ در آﺛﺎر ﺷﮑﺴﭙﯿﺮ اﺳﺖ و ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻣﮑﺮر ﺧﺪاي ﯾﻬﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ او‬ ‫ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﺖﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﮔﻮﺳﺎﻟﻪي ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ از اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﻘﺶ ﯾﮏ اﺳﻮه و اﻟﮕﻮ را ﺑﺮاي ﭘﯿﺮوان ﺳﻪ دﯾﻦ ﺑﺰرگ ﺗﻮﺣﯿﺪي اﯾﻔﺎ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﻘﺸﯽ ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ دارد وﻟﯽ آﻧﮑﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ اﺻﻮل دﯾﺎﻧﺖ ﯾﻬﻮد و ادﯾﺎن ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه از‬ ‫آن را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬در داﺳﺘﺎن ﮔﻮﺳﺎﻟﻪي ﻃﻼﯾﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﻮﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺪا و ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫اﻟﻮاح ﺳﻨﮕﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﻻﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﻮه ﺳﯿﻨﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻪ از ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ رو ﺑﻪ ﻣﻮت ﺷﺪه و ﻫﯿﭻ ﺧﯿﺮي از‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻮه ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از آن روﮔﺮدان ﺷﺪه و وﻗﺖ را ﻫﺪر ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻮﺳﯽ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﮐﺮد ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﻮي‬ ‫ﻫﺎرون رﻓﺘﻨﺪ و از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺧﺪاﯾﯽ ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺧﺒﺮي از ﻣﺮدي ﮐﻪ آﻧﺎن را از ﻣﺼﺮ‬ ‫ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﺎرون ﻃﻼﻫﺎي ﻣﺮدﻣﺎن را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و آﻧﻬﺎ را ذوب ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﮔﻮﺳﺎﻟﻪاي ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺴﺎﺧﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ اﺑﺘﮑﺎري ﺑﻮد‪ .‬او ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺧﺪا ﻗﺮﺑﺎنﮔﺎه ﺑﻨﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪا‬

‫‪١٢٥‬‬

‫ﮐﻪ ﺗﺎزه از ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ و ده ﻓﺮﻣﺎن را ﺑﻪ او اﺑﻼغ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ دوﯾﺪ و ﭘﺲ از دﯾﺪن ﮔﻮﺳﺎﻟﻪي ﻃﻼﯾﯽ ﭼﻨﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻟﻮاح دﺳﺘﻮرات را ﺷﮑﺴﺖ!‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا ﺑﻌﺪا ﺑﺮاي ﻣﻮﺳﯽ ﻧﺴﺨﻪي اﻟﻤﺜﻨﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ را ذوب و ﺳﭙﺲ ﭘﻮدرش ﮐﺮده و آﻧﺮا ﺑﺎ آب ﻣﺨﻠﻮط ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺮدﻣﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻮرت دادن آن ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﯿﺶﺑﺎن ﻻوي را ﺑﺮآن داﺷﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﮐﺸﯿﺪه و ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آدم‬ ‫ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﺎر ﺳﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺧﺪاي ﺣﺴﻮد ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ وﺣﺸﺘﻨﺎك ﮐﺘﺎب اﯾﻨﻄﻮر ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺮدم ﻃﺎﻋﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻫﺎرون ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﺬاب ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳ‪‬ﻔﺮ اﻋﺪاد ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻗﻮم ﻣﯿﺪيﻫﺎ را ﮐﺸﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه او ﻣﺮدان را‬

‫ﻗﺘﻞﻋﺎم ﮐﺮده و ﺷﻬﺮﻫﺎ را ﺳﻮزاﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن دﻟﺴﻮز‪ ،‬زﻧﺎن و ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﻧﮑﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪا دوﺑﺎره ﺗﺎﮐﯿﺪ‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻧﺮﯾﻨﻪ و زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدﯾﺪه را ﻫﻢ ﺑﮑﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ دوﺷﯿﺰﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ را ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﻮدﺗﺎن ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ‪ 170.‬ﻧﻪ! ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ اﺧﻼقﮔﺮاي ﻣﺪرن ﻧﯿﺴﺖ!‬

‫اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻣﯿﺪي ﮐﻪ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺴﻞﮐﺸﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﻬﺪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻧﺎﻣﺸﺎن زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫و ﻣﻦ ﭘﺲ از ‪ 50‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﯾﺎد دارم ﮐﻪ در ﮐﻮدﮐﯽ در ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺳﺮودي ﺗﺮﺳﻨﺎك درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ .‬از‬ ‫ﻗﺘﻞﻋﺎم ﻣﯿﺪيﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﺎد ﺷﺮ در ﺳﺮود وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎﯾﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﺎدت ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑ‪‬ﻌﻞ‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺳ‪‬ﻔﺮ اﻋﺪاد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮐﻪ زن ﻣﻮاﺑﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﻔﺘﻪي ﻫﻤﺴﺮﺷﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي‬ ‫ﺑ‪‬ﻌﻞ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺑﺎره ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﮔﺮدن ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎرا را زده‬ ‫و ﺟﻨﺎزهﺷﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻋﻠﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ رﻓﺘﺎري ﺧﺸﻤﻨﺎك و ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﮔﻨﺎه ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫ‪‬ﻮوي او ﻻس زده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺗﻮرات ﻫﻮﯾﺪاﺳﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺪا ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎن رﻗﯿﺐ! او در ﺳ‪‬ﻔﺮ ﺧﺮوج دو ﺑﺎر ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ »ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺴﻮد‬ ‫اﺳﺖ! ﺣﺴﻮد اﺳﺖ!«‬ ‫ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ آﻏﺎزﯾﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ زﻣﺎن ﯾﻮﺷﻊ ﻫﻢ ﺳﺮاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺳ‪‬ﻔﺮ ﯾﻮﺷﻊ ﯾﮏ داﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﺳﻔﺎﮐﯽﻫﺎي ﺧﻮﻧﺮﯾﺰاﻧﻪ و ﻏﺮﯾﺐﮐﺸﯽ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﯾﻮﺷﻊ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ارﯾﺤﺎ ﯾﻮرش ﺑﺮد و‬

‫‪ ١٧٠‬اﺳﻼم از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﺘﺮﻗﯽﺗﺮ و ﺧﺪاﯾﺶ ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدﯾﺪه را ﻫﻢ ﻣﺸﻤﻮل ﻋﻔﻮ ﮐﺮده و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰي ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺟﻬﺎدﮔﺮ ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬ ‫ر‪.‬ب‬

‫‪١٢٦‬‬

‫دﯾﻮارﻫﺎﯾﺶ را ﻓﺮو رﯾﺨﺖ‪ .‬ﯾﻮﺷﻊ ﺧﻮب و ﭘﯿﺮ از ﭘﺎي ﻧﻨﺸﺴﺖ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ را از ﻣﺮد و زن‪ ،‬ﭘﯿﺮ و ﺟﻮان‪ ،‬ﮔﺎو و‬

‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺧﺮ را ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﺗﯿﻎ ﺳﭙﺮد و ﺷﻬﺮ را وﯾﺮاﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ« )ﺗﻮرات‪ :‬ﺳﻔﺮ ﯾﻮﺷﻊ‪.(6:21:‬‬

‫ﺑﺎز ﻓﺮﯾﺎد اﻻﻫﯽداﻧﺎن ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﯽرود ﮐﻪ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﯿﻮﻓﺘﺎدهاﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ! ﻧﮑﺘﻪ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ – درﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ دروغ –‬ ‫ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺑﺮاي اﺧﻼق ﻣﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬و ﺟﻨﺎﯾﺖﻫﺎي ﯾﻮﺷﻊ در ارﯾﺤﺎ و در ارض ﻣﻮﻋﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﺗﻤﺎﯾﺰي ﺑﺎ‬ ‫ﺟﻨﺎﯾﺖﻫﺎي ﻫﯿﺘﻠﺮ در ﻟﻬﺴﺘﺎن و ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ ﮐﺮدﻫﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ اﺛﺮ ﺗﺨﯿﻠﯽ‬ ‫ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ و ﺗﻮﻗﯿﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﭽﻪﻫﺎ داد ﺗﺎ اﺧﻼقﺷﺎن را از روي آن‬ ‫ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪171‬‬

‫آن دﺳﺘﻪ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺧﺒﺮي از آﻧﭽﻪ‬

‫دﻗﯿﻘﺎ در آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ دارﻧﺪ؟ ﭘﺲ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺮاﺋﻢ زﯾﺮ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس )ﺳ‪‬ﻔﺮ ﻻوﯾﺎن(‬ ‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺣﮑﻢ اﻋﺪاماﻧﺪ‪ :‬ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺸﻖورزي ﺑﻪ زن ﺑﺎﺑﺎ ﯾﺎ دﺧﺘﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ‪ ،‬ازدواج ﺑﺎ ﯾﮏ‬ ‫زن و دﺧﺘﺮش‪ ،‬ﺟﻤﺎع ﺑﺎ ﺣﯿﻮان )و ﺑﺎ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﺎﺳﻒ ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﺮاي ﺣﯿﻮان ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻫﻢ‬ ‫اﺟﺮاﯾﯽ اﺳﺖ( و ﮐﺎر ﮐﺮدن در روز ﺷﻨﺒﻪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺳ‪‬ﻔﺮ اﻋﺪاد ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﺮدي را ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ در روز‬ ‫ﺷﻨﺒﻪ ﻫﯿﺰم ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮد ﭘﺲ او را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮده و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا درﺑﺎرهاش ﺣﮑﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻗﻀﺎ ﺧﺪا‬ ‫آﻧﺮوز ﺧﯿﻠﯽ روي ﻣﻮد ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭘﺲ او ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ وﺣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﺤﮑﻮم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻠﻪ! ﻣﻦ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮم‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ! اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮم ﮐﻪ اﻣﺮوز روح زﻣﺎﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﻫﯿﭻ رﻫﺒﺮ‬ ‫ﻣﺬﻫﺒﯽ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﻣﻌﺎدل ﻣﺴﯿﺤﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽاش( ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮﺳﯽ ﻧﻤﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻫﻤﻪ ﺣﺮف ﻣﻦ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻣﺪرن‪ ،‬از ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ آﻣﺪه از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ادﻋﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن داده ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﻮب اﺳﺖ و ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎﯾﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎدﯾﻦ اراﺋﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺪام ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺨﺶ ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ‬ ‫اﺳﺖ و ﯾﮏ ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺴﺖ؟‬

‫‪١٧١‬‬

‫ﺳﺎل ﯾﮑﻢ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬در ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﻌﻠﻤﯽ داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ‪ 18‬ﺟﻠﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺮ ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﮐﺘﺎﺑﺶ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﺑﺨﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻄﻮر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﯾﮑﯽ از ﺟﻠﺪﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪن‬ ‫ﯾﮏ ﺟﻠﺪ و ﻫﻤﺎن ﯾﮏ ﺟﻠﺪ ﺟﺬاب ﺻﻒ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ ﮐﻢﻫﻮش ﻣﺎ ﻫﻢ ﻓﻘﻂ ﮐﻤﯽ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﯾﮏ ﺟﻠﺪ و ﻫﻤﻪ ﯾﮏ ﺟﻠﺪ ﻣﺸﺨﺺ را‬

‫ﻣﯽﺧﺮﻧﺪ! ﭼﻨﺪي ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﮔﻨﺪش درآﻣﺪ! ﺧﺎﻧﻮادهي ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﻏﯿﺮاﺧﻼﻗﯽ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯽﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﯽ‬ ‫ﺑﺮده و ﺟﻨﺠﺎل ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﯿﭽﺎره زان ﭘﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﺑﻮد‪ 18+ ،‬اﺳﺖ‪ .‬درﺑﺎره ﺧﻮد ﻧﺺ ﻗﺮآن ﻫﻢ ﻫﺮﮔﺰ‬ ‫ﺳﻮره ﯾﻮﺳﻒ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺨﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻗﺮآن را ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ اﺧﻼق اﻣﺮوزﯾﻦ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﺧﻼق ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻘﺪس ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٢٧‬‬

‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ اﻣﺮوز ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎده ﮐﻪ ده ﻓﺮﻣﺎن را اﻟﮕﻮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺰرگ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮداﻧﯽ روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﺳﮑﻮﻻر اﺳﺘﻮار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ‬ ‫ده ﻓﺮﻣﺎن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺎن دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﮐﺎري را ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎي ‪ 50‬ﻣﺘﺮي ﺑﻮدا در ﺑﺎﻣﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را وﻫﺎﺑﯽﻫﺎ در ﻣﮑﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ آﺛﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ دﯾﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ رﺣﻢ ﻧﮑﺮده و ﺑﺎ ﺑﻠﺪوزر ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﻫﻢ وﯾﺮان‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﺷﺮك ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ آﺗﺌﯿﺴﺘﯽ در ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ آﺛﺎر ﻣﺬﻫﺒﯽ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﭼﺎرﺗﺮس‪ ،‬ﯾﻮرك ﻣﯿﻨﯿﺴﺘﺮ‬ ‫ﯾﺎ ﻧﻮﺗﺮدام‪ ،‬ﺷﻮداﮔﻮن‪ ،‬ﻣﻌﺒﺪ ﮐﯿﻮﺗﻮ ﯾﺎ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎي ﺑﺎﻣﯿﺎن را ﺑﺎ ﺑﻮﻟﺪوزر ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﯿﺰﯾﮑﺪان‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﺑﺮﻧﺪه ﻧﻮﺑﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻫﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﺎن اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ دﯾﻦ و ﺑﺪون دﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻧﯿﮏ‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ و اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﺪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺧﻮب را‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﺪ واﻣﯽدارد« ﭘﺎﺳﮑﺎل ﻫﻢ ﺟﻤﻠﻪاي ﻫﻤﺴﺎن دارد‪» :‬اﻧﺴﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺎري زﺷﺖ را ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل و ﺑﺎ‬ ‫رﺿﺎﯾﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺐ ﻣﺠﻮز ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‬ ‫ﻫﺪف ﻣﻦ در اﯾﻨﺠﺎ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﺧﻼﻗﯿﺎت را از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺜﻼ ﻫﺮ ﻋﺮوﺳﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﮐﺮه اﺳﺖ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﻨﯿﻢ! ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن را اﻋﺪام ﮐﻨﯿﻢ و‬ ‫ﯾﺎ ‪ ...‬ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ! ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻦ ﺑﯽاﻧﺼﺎﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯽﻫﺎي ﺧﻮشاﺧﻼق ﭼﻨﯿﻦ اﺑﺮاز ﻣﯽدارﻧﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺼﺎﺋﺐ آﻧﺮا ﺟﺒﺮان ﮐﺮده و ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻘﺪس را زﯾﺒﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ« درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪١٢٨‬‬

‫آﯾﺎ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﻋﯿﺴﯽ واﻗﻌﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺧﺐ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺗﺮدﯾﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از دﯾﺪﮔﺎه اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪهي ﻋﻤﯿﻘﺎ اﺻﻼح ﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﻮل‬ ‫وﺣﺸﯽ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻋﯿﺴﯽ اﮔﺮ وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﯾﺎ ﻫﺮﮐﺲ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ اﯾﻦ آﻣﻮزهﻫﺎ‬ ‫را ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﻧﺒﻮده( ﺑﯽﮔﻤﺎن ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﻠﻤﺎن اﺧﻼق ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪي‬ ‫ﮐﻮه ﺑﺴﯿﺎر از زﻣﺎن ﺧﻮد ﺟﻠﻮﺗﺮ اﺳﺖ و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﮔﺎﻧﺪي و ﻟﻮﺗﺮﮐﯿﻨﮓ در دو ﻫﺰاره ﺑﻌﺪ ﻣﯽاﻧﺪازد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪي ﮐﺎﻓﺮان در ﺧﺪﻣﺖ ﻋﯿﺴﯽ را ﻧﻮﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﯽ‪-‬ﺷﺮﺗﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﻦ را ﺷﺎد‬ ‫ﮐﺮد‪.‬‬ ‫وﻟﯽ دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺮﺗﺮي اﺧﻼﻗﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﺻﺮاﺣﺖ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﻦ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻫﯿﭽﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ‬ ‫را ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺧﻮد را از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ روﺷﻨﯽ از‬ ‫آن ﺷﺮﯾﻌﺖ ﮔﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل او ﻣﺮدﻣﺎن را از ﺧﻮف ﺷﮑﺴﺘﻦ اﺣﮑﺎم ﻣﻬﯿﺐ روز ﺷﻨﺒﻪ آزاد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ »ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت دﯾﻨﯽ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت دﯾﻨﯽ« زﺑﺎﻧﺰد دﻧﯿﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺐ اﮔﺮ ﺗﺰ‬ ‫اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از اﻧﺠﯿﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﺧﻼﻗﯿﺎت را از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪسﻣﺎن اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ اﻟﮕﻮ ﺑﺮاي ﺗﺰي ﮐﻪ ﻣﻦ اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﻢ‪.‬‬

‫اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺳﺘﻮدﻧﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮي در ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ‬

‫ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ آدم درﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از آن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﻦ ﺑﺮ روي دﮐﺘﺮﯾﻦ اﺻﻠﯽ دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ »ﻣﮑﺎﻓﺎت ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ« اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻞ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻗﻠﺐ اﻻﻫﯿﺎت ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهي‬ ‫داﺳﺘﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺤﺎق را ﮐﺒﺎب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺮتاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﺰا ورﻣﺲ‬ ‫در ﻧﻘﺎبﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻋﯿﺴﯽ‪ 172‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﻮدش ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ از اﻓﺴﺎﻧﻪي آدم و ﺣﻮا در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﮔﻨﺎه آﻧﺎن ﺧﻮردن ﻣﯿﻮهي‬ ‫درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺑﻮد )ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮدش ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺳﺮزﻧﺶ دارد(‪ .‬وﻟﯽ وﺟﻪ ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﯿﻮه ﺧﺮد‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺧﻮب از ﺑﺪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﯾﮏ »ﺳﯿﺐدزدي« ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪر و ﻣﺎدر‬ ‫ﻫﻤﻪي ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن و ﻫﻤﻪي ﻧﺴﻞﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﺑﺎغ ﻋﺪن و ﻧﺘﯿﺠﺘﺎ زﻧﺪﮔﯽ اﺑﺪي و ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎر ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎي در ﻣﺰرﻋﻪ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻻﻫﯿﺎت ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎدوﻣﺎزوﺧﯿﺰم ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از آﻣﻮزهﻫﺎي ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ درﺑﺎره‬

‫‪١٧٢‬‬

‫‪The Changing Faces of Jesus‬‬

‫‪١٢٩‬‬

‫دﯾﻨﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ )ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ( ﮐﻪ ﯾﮏ اﺑﺰار ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام )ﺻﻠﯿﺐ( را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻤﺒﻞ ﻣﻘﺪس ﺧﻮد‪،‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﺣﺘﯽ آﻧﺮا ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﻨﯽ ﺑﺮوس ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﯽدارد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ اﻋﺪام ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪ‬ ‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺻﻠﯿﺐ‪ ،‬ﯾﮏ ﺻﻨﺪﻟﯽ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻣﯽآوﯾﺨﺘﻨﺪ! اﻣﺎ اﻻﻫﯿﺎت و ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣﮑﺎﻓﺎﺗﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯽ اﺳﻔﻨﺎكﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻨﺎه آدم و ﺣﻮا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺳﻨﺖ آﮔﻮﺳﺘﯿﻦ‪ 173‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬ ‫از ﻃﺮﯾﻒ ﻧﻄﻔﻪي ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﻪ ارث ﻣﯽرﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﻓﻠﺴﻔﻪي اﺧﻼق را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﭽﻪاي را ﭘﯿﺶ‬ ‫از ﺗﻮﻟﺪش ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺑﺴﯿﺎر دورش ﻣﺤﮑﻮم ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل آﮔﻮﺳﺘﯿﻦ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮدش را در ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺶ از او ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻨﺎه ﻟﻘﺐ »ﮔﻨﺎه ﻧﯿﺎﮐﺎن« ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬رﺳﺎﻻت و ﻣﻨﺎﻇﺮات آﮔﻮﺳﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﯿﻤﺎرﮔﻮﻧﻪي اﻻﻫﯽداﻧﺎن‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اوﻟﯿﻪ ﺑﺮ ﮔﻨﺎه را ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮﮔﻪﻫﺎ و ﻣﺬاﮐﺮاتﺷﺎن را ﺑﻪ ﺳﺘﺎرهﺑﺎران آﺳﻤﺎن‬ ‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﻮﺳﺘﺎن و ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺳﺮﺳﺒﺰ‪ ،‬درﯾﺎﻫﺎ و ﯾﺎ آواز ﺟﻐﺪان اﺧﺘﺼﺎص دﻫﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺗﻤﺮﮐﺰ‬ ‫دارد ﺑﺮ روي ﮔﻨﺎه ﮔﻨﺎه ﮔﻨﺎه ﮔﻨﺎه ﮔﻨﺎه ﮔﻨﺎه ﮔﻨﺎه! ﺗﺎ ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﻃﺮزي ﻧﺎﺧﻮشآﯾﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮل زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻤﺎ را‬ ‫ﺑﻪدﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺎﺷﮑﻮﻫﯽ در ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ 174‬ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬اﺻﻞ اﺳﺎﺳﯽ ﺷﻤﺎ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﻣﯽﺧﻮرد!‪ 175‬اﯾﻦ اُﻣ‪‬ﻞ ﺑﻮدنﺗﺎن‬ ‫در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﮑﺒﺖ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ«‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﺳﺎدوﻣﺎزوﺧﯿﺰم‪ :‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺗﺠﺴﺪي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺮار ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﮑﺎﻓﺎت ﮔﻨﺎه‬

‫ﺑﻪ ارث رﺳﯿﺪه از آدم‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﺷﻮد! ﭘﻮﻟﺲ ﻣﻘﺪس‪ 176‬ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺻﻞ ﺑﺪﺗﺮﮐﯿﺐ را ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺸﺮ را از ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن رﻫﺎﻧﯿﺪه و رﺳﺘﮕﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻨﺎه آدم‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن آﯾﻨﺪه ﻫﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻨﻮز آﯾﻨﺪﮔﺎن ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎﻣﺶ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ!‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺎﺷﯿﻪي اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ راﺑﺮت ﮔﺮﯾﻮز در داﺳﺘﺎن ﺣﻤﺎﺳﯽاش ﺷﺎه ﻋﯿﺴﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺎﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪاي ﺑﺎ ﯾﻬﻮداي ﺑﯿﭽﺎره ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻟﻘﺐ ﺧﺎﺋﻦ دادﻧﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ‬ ‫از ﺑﻨﯿﺎدﮔﺰاران ﻣﺬﻫﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ در ﺳﺪه ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ ﻣﯿﻼدي‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻫﻤﺘﺎي اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ ﺑﺮاي اﺳﻼم ﺗﺴﻨﻦ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ ﮐﻠﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﺗﺸﯿﻊ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٧٣‬‬

‫‪١٧٤‬‬

‫‪Letter to a Christian Nation‬‬ ‫‪ ١٧٥‬ﻫﻤﺎن ﺑﺤﺚ ﺳﯿﻠﯽ ﺧﻮردن اﺳﻼم ﮐﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺜﻼ دﻟﯿﻠﺶ ﺑﺪﺣﺠﺎﺑﯽ زﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٧٦‬ﺳﺎزﻧﺪه ﺣﻘﯿﻘﯽ دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺢ در ﺳﺪه ﯾﮑﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻋﺮوج ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺎ ﺳﻔﺮﻫﺎي ﭘﺮﺷﻤﺎر و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎﮔﺮدان دﯾﻦ او را ﻓﺮاﻗﻮﻣﯿﺘﯽ ﮐﺮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٣٠‬‬

‫او ﺑﺨﺸﯽ ﻻزم از ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ 177.‬ﻫﻤﯿﻨﻄﻮرﻧﺪ ﻗﺎﺗﻼن ﻋﯿﺴﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺪو‬ ‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺷﺪه و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس آن‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ را رﺳﺘﮕﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدا و‬ ‫دﯾﮕﺮ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ رﺳﺘﮕﺎري ﻣﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺪ را ﺟﺰو ﺑﺪﻧﺎﻣﺎن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ؟‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از اﻧﺎﺟﯿﻞ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ را در دﺳﺖ دارم‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻇﺎﻫﺮا اﻧﺠﯿﻞ ﯾﻬﻮدا ﻧﺎم دارد ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺎزﮔﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺑﻪ ﻃﺒﻊ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺸﻒ ﻣﺤﻞ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮا در دﻫﻪي ‪ 1960‬ﯾﺎ‬ ‫‪ 1970‬ﻣﯿﻼدي در ﻣﺼﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻂ ﻗﺒﻄﯽ داﺷﺘﻪ و ‪ 62‬ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﭘﯿﺮوس اﺳﺖ ﮐﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮﺑﻦ‬ ‫ﻗﺪﻣﺖ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 300‬ﻣﯿﻼدي ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻧﺴﺨﻪﻧﻮﯾﺴﯽ از روي ﯾﮏ ﻣﺘﻦ ﮐﻬﻦﺗﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ 178.‬ﺟﺪا از اﯾﻨﮑﻪ واﻗﻌﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﯾﻦ اﻧﺠﯿﻞ ﮐﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮا از دﯾﺪ ﯾﻬﻮدا ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﻧﮕﺎه ﺷﺪه و ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدا ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ او اﯾﻦ ﻧﻘﺶ را ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻬﺪه ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﻨﺎرﯾﻮ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﺻﻠﯿﺐ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﻨﺎه ﻧﻮع ﺑﺸﺮ را ﭘﺎك ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺮمآور ﺑﻮدن ﻗﻀﯿﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف‪ ،‬ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز اﻓﺘﺮا زده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ دادم ﮐﻪ ﻣﮑﺎﻓﺎت ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﮐﺘﺮﯾﻦ اﺻﻠﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ ،‬ﻓﺴﺎداﻧﮕﯿﺰ‪،‬‬ ‫ﺳﺎدوﻣﺎزوﺧﯿﺴﺘﯽ و زﻧﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺣﺮف ﭘﺮت و ﭘﻼ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺑﯽﻃﺮف ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪي راﯾﺞ ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ اﮔﺮ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮔﻨﺎﻫﺎن‬ ‫ﻣﺎ را ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺧﺐ ﭼﺮا ﻧﺒﺨﺸﯿﺪ؟ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدش را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﺴﺨﺮه ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺷﻮد ﻧﺴﻞﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎي دور ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺎﺗﻼن ﻣﺴﯿﺢ آزار و ﮐﺸﺘﺎر ﺷﻮﻧﺪ؟ ﺣﺘﻤﺎ اﯾﻦ ﮔﻨﺎه‬ ‫ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻫﻢ ﺑﺎ ﻧﻄﻔﻪي آﻧﺎن ﺑﻪ ارث ﻣﯽرﺳﯿﺪه اﺳﺖ!‬ ‫ﮔﺰا ورﻣﺲ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﻟﺲ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮي ﯾﻬﻮدي ﺑﻮد‪ ،‬از ﭘﺲزﻣﯿﻨﻪي اﻻﻫﯿﺎت ﯾﻬﻮدي ﻣﯽآﻣﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺑﺪون ﺧﻮنرﯾﺰي‪ ،‬ﻣﮑﺎﻓﺎت اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ او در رﺳﺎﻟﻪي ﻋﺒﺮﯾﺎﻧﺶ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﺧﻼقﮔﺮاﯾﺎن ﻣﺘﺮﻗﯽ اﻣﺮوزﯾﻦ دﻓﺎع از ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪاي ﺑﺮاي ﻣﮑﺎﻓﺎت ﮔﻨﺎه را دﺷﻮار ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺑﯽﮔﻨﺎه را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎه ﯾﮏ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر‪ ،‬اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزه ﺷﮕﻔﺖآور آﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ اﯾﻦﮐﺎر ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫‪١٧٧‬‬

‫ﺗﺸﯿﻊ ﮐﻪ از ﺑﺴﯿﺎر ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﻧﺴﺨﻪي ﺿﻌﯿﻒﺷﺪهاي ﺑﺎ ﻣﺎﺟﺮاي ﮐﺮﺑﻼ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬در ﻧﮕﺎه ﺷﯿﻌﯿﺎن‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ و‬

‫ﯾﺎراﻧﺶ ﺧﻮن ﺧﻮد را ﻓﺪا ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﺳﻼم )ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ﺗﺸﯿﻊ اﺳﺖ( زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻗﯿﺎم ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﻮن او و ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي‬

‫ﺣﻤﺎﺳﻪي ﺧﻮﻧﯿﻦ ﮐﺮﺑﻼ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺳﻂ ﯾﺰﯾﺪ و ﺑﻦ زﯾﺎد و ﺷﻤﺮ و ﺧﻮﻟﯽ ﭼﻪ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺟﺰ اﯾﻔﺎ ﮐﺮدن ﻧﻘﺶ آدم ﺑﺪه ﺗﯿﺎﺗﺮ‬ ‫را داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد روﺑﺮو ﺷﺪه و ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟ ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٧٨‬اﻧﺠﯿﻞﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺒﻠﻐﺎن و ﻫﻮاداران ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ زﺑﺎن ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل اﻧﺠﯿﻞﻫﺎي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻻﺗﯿﻦ و‬ ‫دﯾﮕﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و اﺻﻞ آﻧﻬﺎ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٣١‬‬

‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ؟ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺧﻮدش را ﮐﻪ اﻓﺰون ﺑﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻢ ﻗﺎﺿﯽ و ﻫﻢ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ آدم ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎي ﻣﺎ در ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن ﻧﺨﺴﺖ اﺻﻼ وﺟﻮد‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬ﭘﻮﻟﺲ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﮔﺬﺷﺖ اﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺳﺮﻫﻤﺒﻨﺪي ﮐﺮد و ﺧﺪاي ﻫﻤﻪآﮔﺎه )و‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺧﺪا ﺑﻮد( ﻫﻢ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪي اﻧﺤﺮاﻓﯽ را ﺑﻨﯿﺎد ﻧﻬﺎد‪.‬‬ ‫آخ وﻟﯽ ﯾﺎدم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ داﺳﺘﺎن آدم و ﺣﻮا ﻫﻢ »ﻧﻤﺎدﯾﻦ« ﺑﻮده! وﻟﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺮاي ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﻮدش‪ ،‬ﺧﻮدش را ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﮐﺮد ﺗﺎ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻧﻤﺎدﯾﻦ از ﻓﺮدي اﻓﺴﺎﻧﻪاي ﺳﺮ زده ﺑﻮد‪ ،‬را‬ ‫ﭘﺎك ﮐﻨﺪ؟ از ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﭼﺮﻧﺪ اﺳﺖ!‬ ‫ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑ‪‬ﻌﺪي ﮐﺮﯾﻪاﻟﻤﻨﻈﺮ از آﻣﻮزهﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻘﺪس ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﺘﻮﺟﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻔﺎرشﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﻦ دﯾﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮوه‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻣﺮدم اﺷﺎره دارد‪» .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪات ﻣﻬﺮ ﺑﻮرز« آن ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻧﺘﻈﺎر دارﯾﻢ را ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﯾﻬﻮديات ﻣﻬﺮ ﺑﻮرز!‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﻓﯿﺰﯾﮏدان و اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎس ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺟﺎن ﻫﺎرﺗﻮﻧﮓ ﻓﻬﻤﯿﺪ‪ .‬او رﺳﺎﻟﻪاي‬ ‫ﻣﻌﺘﺒﺮ درﺑﺎره ﺗﮑﺎﻣﻞ و اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬او در ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ درﺑﺎره ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻘﯽ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻓﺮوﮐﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدي را‬ ‫ﻧﮑﺸﯿﺪ و ﻣﻌﻨﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ‪ ،‬دوﺳﺖ ﯾﻬﻮدي اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻬﺮورزي ﺑﻪ ﺧﻮدي و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪179‬‬

‫ﻫﺎرﺗﻮﻧﮓ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺮاسآوري از ﯾﮏ رواﻧﺸﻨﺎس اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻮرج ﺗﺎﻣﺎرﯾﻦ را ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫آن ﺑﺮ روي ﻫﺰار ﮐﻮدك داﻧﺶآﻣﻮز اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑﯿﻦ ‪ 8‬ﺗﺎ ‪ 14‬ﺳﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﯾﻮﺷﻊ در ارﯾﺤﺎ ﮐﻪ در آن او ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻬﺮ را وﯾﺮان ﮐﺮد و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن و ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫و ﺣﯿﻮاﻧﺎت را از ﻟﺒﻪي ﺗﯿﻎ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﭙﺲ از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ درﺑﺎره‬ ‫رﻓﺘﺎر ﯾﻮﺷﻊ داوري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن ﺳﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪي ‪ A‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺎﻣﻞ‪ B ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺎﯾﯿﺪ‬ ‫‪١٧٩‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺷﺮع اﺳﻼم‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﮑﻢ ﻗﺼﺎص و اﻋﺪام دارد و ﺣﮑﻢ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﺎر ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس از ‪ 34‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‬

‫ﮐﻪ ﺷﺮع اﺳﻼم ﺟﺎي ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﺮﻓﯽ اﯾﺮان را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻗﻠﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ اﯾﺮان دﭼﺎر اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرگ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ در دادن ﺣﮑﻢ ﺳﻠﯿﻘﻪاي ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ر‪.‬ب‬

‫‪١٣٢‬‬

‫ﻧﺴﺒﯽ و ‪ C‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﯾﮑﯽ را ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ 66‬درﺻﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﮐﺎﻣﻞ‪ 26 ،‬درﺻﺪ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺴﺒﯽ و ﺗﻨﻬﺎ ‪ 8‬درﺻﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘﺎن ﻋﻤﺪﺗﺎ وﺟﻮد ﺣﮑﻢ ﺧﺪا ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﯾﻬﻮدﯾﺎن را دﻟﯿﻞ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮد اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻢ در ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﭼﻬﺮهي اﻧﺴﺎندوﺳﺘﺎﻧﻪاي ﺑﺮوز ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ از ﯾﻮﺷﻊ اﻧﺘﻘﺎد‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺷﻬﺮ را وﯾﺮان ﮐﺮد؟ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﮐﺸﺖ؟ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ آن ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺗﺎﻣﺎرﯾﻦ )ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ( اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ را ﺑﺮ‬ ‫روي ‪ 168‬ﮐﻮدك اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ اﻣﺘﺤﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ اﯾﻨﺒﺎر در ﻣﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﯾﻮﺷﻊ‪ ،‬ژﻧﺮال ﻟﯿﻦ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﭼﯿﻦ در ‪ 3000‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ! ﺗﻨﻬﺎ ‪ 7‬درﺻﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﮐﺸﺘﺎر و وﯾﺮاﻧﯽ ژﻧﺮال ﻟﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ‪ 75‬درﺻﺪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮐﺎﻣﻞ!‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آﻧﮑﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺖ ﮐﻨﺎر رﻓﺖ‪ ،‬داوري اﺧﻼﻗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ داوري دﯾﮕﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻣﺪرن‬ ‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪180‬‬

‫ﻫﺎرﺗﻮﻧﮓ در ﻧﯿﻤﻪي دوم ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺒﻠﻎ اﺧﻼﻗﯿﺎت درون ﮔﺮوﻫﯽ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪﺳﺘﯿﺰي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻮﻟﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺪهي ﺧﺪاي ﯾﻬﻮدي ﺑﺮاي ﻏﯿﺮﯾﻬﻮدﯾﺎن را اﺑﺪاع ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺎرﺗﻮﻧﮓ ﺣﺮﻓﯽ زد ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺖ ﮔﻔﺘﻨﺶ را ﻧﺪارم‪» :‬ﻋﯿﺴﯽ در ﮔﻮر ﺧﻮد ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ اﮔﺮ ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﻟﺲ ﻃﺮح او را ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﻮكﻫﺎ اﺟﺮا ﮐﺮده اﺳﺖ«‬ ‫ﻫﺎرﺗﻮﻧﮓ ﺑﺴﯿﺎر در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ از آن ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﻢ‪:‬‬ ‫»ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي اﺧﻼقﻣﺪاري درونﮔﺮوﻫﯽ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﯽ ﺑﺮاي ﻧﺴﻞﮐﺸﯽ و‬ ‫ﺑﺮدهداري ﺑﺮونﮔﺮوﻫﯽ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺎﯾﺖ‪،‬‬

‫وﺣﺸﯽﮔﺮي و ﺗﺠﺎوز را ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺘﻮن ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﯾﻠﯿﺎد‪ ،181‬ﺳﺎﮔﺎس‬

‫اﯾﺴﻠﻨﺪي‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي آﺷﻮري‪ 182‬و ﺳﻨﮓﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎﯾﺎﻫﺎ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﮐﺴﯽ اﯾﻠﯿﺎد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ اﺧﻼق ﺟﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽزﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﻗﻀﯿﻪ ﻫﻤﯿﻦﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ راﻫﻨﻤﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﭼﻄﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﺧﺮﯾﺪاري ﻣﯽﺷﻮد‪«.‬‬

‫‪ ١٨٠‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻨﮑﻪ ‪ 7‬درﺻﺪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﮐﺎﻣﻞ و ‪ 18‬درﺻﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺴﺒﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﺘﺎر ژﻧﺮال ﻟﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺟﺪي دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﯿﮑﺸﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ از ﻫﺮ ‪ 4‬ﮐﻮدك اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻫﻮادار ﺟﻨﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ در ﭼﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ؟ ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٨١‬ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻫﻮﻣﺮ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﺮوا ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٨٢‬ادﺑﯿﺎت ﯾﻬﻮد ﺧﻮد ﻣﺘﺎﺛﺮ و ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ادﺑﯿﺎت آﺷﻮري اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞﺗﺮ از آن‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٣٣‬‬

‫ﺑﺮاي ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﮐﺎري ﮐﻪ دﯾﻦ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﺮودي ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺰاك واﺗﺲ )‪-1674‬‬ ‫‪ (1748‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪا! ﻣﻦ ﺷﮑﺮﮔﺬار درﮔﺎه ﺗﻮام‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮدي‬ ‫ﮐﻪ از ﻧﺴﻠﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ زاده ﺑﺸﻮم‬ ‫ﻧﻪ از ﻧﺴﻞ ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﯾﻬﻮدﯾﺎن‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﭼﻄﻮر ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺧﻨﺪه زاده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا اﯾﺰاك‬ ‫واﺗﺲ و آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او اﯾﻦ ﺳﺮود را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻓﺮﺧﻨﺪه زاد ﺑﻮدﻧﺪ؟ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ ﭘﯿﺶ از اﯾﺰاك‬ ‫واﺗﺲ ﻣﻄﺮح ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ آﻧﻘﺪر ﮐﻮﺑﻨﺪه ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻐﺰش ﺗﻮﺳﻂ اﻻﻫﯿﺎت ﺷﺴﺘﺸﻮ ﺷﺪه‪ ،‬اﺛﺮ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺮود ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﺳﺮود روزاﻧﻪي ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻣﺮد ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ )ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎنﻫﺎ( ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ﺳﭙﺎس ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻏﯿﺮﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪ‬ ‫ﺳﭙﺎس ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا زن ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪ‬ ‫ﺳﭙﺎس ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺮده ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪ‬ ‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬دﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻫﺮمﻫﺎي ﺗﺒﻌﯿﺾ و اﻟﺒﺘﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻣﯿﺎن ادﯾﺎن ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺬاﻫﺐ و ﻓﺮﻗﻪﻫﺎ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﯿﺰان ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن و ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬ ‫آب ﺧﻮردن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﮐﺸﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮﭼﺴﺒﯽ ﺑﺮاي دﺷﻤﻨﯽ و اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﯾﯽ درونﮔﺮوﻫﯽ‪/‬ﺑﺮونﮔﺮوﻫﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﻟﺰوﻣﺎ ﺑﺪﺗﺮ از دﯾﮕﺮﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن رﻧﮓﭘﻮﺳﺖ ﯾﺎ زﺑﺎن وﻟﯽ اﻏﻠﺐ در دﺳﺘﺮس‪ ،‬وﻗﺘﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ ﻏﺎﯾﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻪ! اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼت اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﺳﺪهﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺪاﯾﯽ‬ ‫دو ﮔﺮوه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺪون ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬اﯾﻦ دو ﮔﺮوه ﻣﺘﻌﺎرض ﺑﺮﭼﺴﺒﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮزﺑﻨﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻣﺸﮑﻞ‬ ‫اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ دﻗﯿﻘﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ در ﻃﻮل ﻧﺴﻞﻫﺎ ﺑﻪ ارث ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ‪،‬‬ ‫اﺟﺪاد و ﺟﺪاﻧﺪر ﺟﺪﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺪارس ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻣﺪارس ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻣﺪارس ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن رﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻣﺪارس ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫دو ﮔﺮوه ﺑﺎ رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ ﯾﮑﺴﺎن و زﺑﺎن ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ وﻟﯽ اﻧﮕﺎر‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﮔﻮﻧﻪي ﺟﺎﻧﻮري ﻣﺠﺰا ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪاﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٤‬‬

‫ﺑﺪون ﻣﺬﻫﺐ و آﻣﻮزش ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﮑﺎف ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ از ﻣﯿﺎن ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬از ﮐﻮزوو ﺗﺎ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‬ ‫و از ﻋﺮاق ﺗﺎ ﺳﻮدان و از اوﻟﺴﺘﺮ ﺗﺎ ﺷﺒﻪﻗﺎره ﻫﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺷﻮبﻧﺎك ﺟﻬﺎن ﮐﻪ‬ ‫دﺷﻤﻨﯽ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﯿﺎن ﮔﺮوهﻫﺎي رﻗﯿﺐ ﺟﺮﯾﺎن دارد ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﮔﺮوهﻫﺎي‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرض را ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺷﺮط ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫در ﻫﻨﺪ از زﻣﺎن ﺗﺠﺰﯾﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﻨﺪو و ﻣﺴﻠﻤﺎن در درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮐﺸﺘﻪ و ‪50‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ از ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد آواره ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺷﮑﺎفﻫﺎ ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻠﯽ ﺟﺰ دﯾﻦ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺟﺰ ﻣﺬﻫﺐ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻨﺪو و ﻣﺴﻠﻤﺎن را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي‬

‫ﮐﻪ ﺧﻮدش ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﺘﺎﺧﺮ از ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻤﯽ در ﺧﻮن ﻫﻨﺪ اﺳﺖ‬ ‫در ﭘﺎراﮔﺮاف ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫»در ﻫﻨﺪ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﻫﻨﺪ روي داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا روي‬ ‫داده‪ .‬ﻧﺎم اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﻫﺴﺖ ﺧﺪا«‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺣﺘﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﯾﻨﯽ ذاﺗﺎ ﻫﯿﭻ آﺳﯿﺒﯽ ﻧﺰده و ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺒﻌﯿﺾ‬ ‫دﻗﯿﻖ و ﻣﺮزﺑﻨﺪي ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﻮدي و‬ ‫ﻏﯿﺮﺧﻮدي‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد ﮐﺎﻓﯽﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ دﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪهاي اﻫﺮﯾﻤﻨﯽ در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٣٥‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‬

‫ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﯽ‪.‬اس‪.‬ﻟﻮﺋﯿﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﻇﻬﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ »ﭼﻮن ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ دﯾﻮاﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﺎ دروﻏﮕﻮ« "دﯾﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺪ ﯾﺎ ﺧﺪا"‪ .‬ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻣﺪﻋﺎي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻘﺎم اﻻﻫﯽ ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻠﯿﻞاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺷﻮاﻫﺪ ﺧﻮﺑﯽ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻪﮔﺎﻧﻪي ﻓﻮق ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﻀﺤﮑﯽ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ اﺣﺘﻤﺎل ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﮐﻪ روﺷﻦﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ذﮐﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬

‫دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﺮدم اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ 183.‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫ﻣﻌﺘﺒﺮي ﺑﺮ اﻻﻫﯿﺖ ﻋﯿﺴﯽ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺟﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎدت ﻧﺪارﻧﺪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ و در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﯾﻨﻬﺎ را ﻧﻮﺷﺘﻪ؟« ؛ »ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ؟« ؛ »آﯾﺎ‬ ‫در آن دوران‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن از اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟« ؛ »آﯾﺎ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪهﮔﺮان ﺑﯽﻃﺮﻓﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺼﺪ و ﻏﺮﺿﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ؟« ﺣﺘﯽ از‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﺼﺮاﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻞﻫﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ ﺑﺮاي آﻧﭽﻪ‬ ‫ﮐﻪ واﻗﻌﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن رخ داده ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪي اﻧﺠﯿﻞﻫﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻋﯿﺴﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺑﻌﺪ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘ‪‬ﻮﻟُﺲ‪ ،184‬ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﯿﭻﭼﯿﺰ از ﺑﻪ اﺻﻄﻼح وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﮐﭙﯽﻫﺎ و اﺳﺘﻨﺴﺎخﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﺗﺒﺎن ﺟﺎﯾﺰاﻟﺨﻄﺎ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﺗﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺣﺎل‪،‬‬ ‫ﻗﺼﺪ و ﻏﺮض دﯾﻨﯽ ﺧﻮد را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﺧﻮب از ﻏﺮضورزي دﯾﻨﯽ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪي دﻟﮕﺮمﮐﻨﻨﺪهي ﺗﻮﻟﺪ‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ در ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮا در ﭘﯽ ﮐﺸﺘﺎر ﺑﯽﮔﻨﺎﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻫ‪‬ﺮود رخ داد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻞﻫﺎ‬ ‫را ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎ از ﻣﺮگ ﻋﯿﺴﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ او ﮐﺠﺎ زاده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬

‫ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺸﺎرت ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺢ ﻣﻮﻋﻮد در ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ زاده ﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ‬

‫‪١٨٣‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ داوﮐﯿﻨﺰ از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺳﺰاﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪه ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ دﯾﻮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﭼﻬﺎرم را‬

‫ﻣﯽﺳﺎزد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬او اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮده ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮده ﭘﺴﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ! اﮔﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮوز ﻣﻦ ﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﯾﻘﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ داﺷﺖ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﭘﺴﺮ ﺧﺪاﯾﯿﻢ ﯾﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﮐﺮده و ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺎ را ﺑﯿﻤﺎر و ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺎ را دﯾﻮاﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺮا داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ از‬

‫ﺳﻪﮔﺎﻧﻪي درﺳﺖ ﻟﻮﺋﯿﺲ )ﺷﺎرﻻﺗﺎن‪ ،‬دﯾﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺧﺪا( ﺑﮕﺮﯾﺰد! ر‪.‬ب‬

‫‪ ١٨٤‬ﭘﻮﻟﺲ ﯾﺎ ﭘﺎول ﯾﻬﻮدي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽزﺑﺎن‪ ،‬در واﻗﻊ رﺳﻮل دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻋﯿﺴﯽ ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻨﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺸﺮﯾﺖ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻗﻮم ﯾﻬﻮد( را آﻏﺎزﯾﺪ و ﺷﺎﮔﺮدان ﻓﺮاوان ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮد و ﺧﻮد و ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ در ﺟﻬﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪن اﻧﺠﯿﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ دﯾﺮ و ﺣﺘﺎ ﭘﺲ از ﭘﻮﻟﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ اوﺻﺎف ﭼﻄﻮر ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻧﺠﯿﻞﻫﺎ اﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﮐﺮد؟ ر‪.‬ب‬

‫‪١٣٦‬‬

‫ﺑﺸﺎرت‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ ﯾﻮﺣﻨﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان ﻋﯿﺴﯽ از اﯾﻨﮑﻪ او در ﺑﯿﺖاﻟﺤﻢ زاده ﻧﺸﺪ‬ ‫ﺷﮕﻔﺖزده ﺷﺪﻧﺪ‪» :‬دﯾﮕﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﻠﯿﻠﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ؟ آﯾﺎ‬ ‫ﮐﺘﺐ ﻣﻘﺪس ﻧﮕﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺢ از ذرﯾ‪‬ﻪي داوود‪ ،‬و از ﺷﻬﺮ ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ داوود اﻫﻞ آﻧﺠﺎﺳﺖ؟«‬ ‫ﻣﺘﯽ و ﻟﻮﻗﺎ‪ 185‬ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺟﻮر دﯾﮕﺮي ﻓﯿﺼﻠﻪ دادﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺮآن ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ‬

‫زاده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ او را از ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺮﯾﻢ و ﯾﻮﺳﻒ را واداﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﻮﻟﺪ ﻋﯿﺴﯽ در ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪ ،‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﮐﺸﺘﺎر ﺑﯽﮔﻨﺎﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮود ﺷﺎه‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ او‪ ،‬ﻟﻮﻗﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮﯾﻢ و ﯾﻮﺳﻒ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮﻟﺪ ﻋﯿﺴﯽ در‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻄﻮر ﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن در ﻟﺤﻈﻪي ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺸﺎرت را ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﺑﺨﺸﻨﺪ؟ ﻟﻮﻗﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺮﻧﻮس ﺣﺎﮐﻢ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺰار آﮔﻮﺳﺘﻮس ﻓﺮﻣﺎن ﺳﺮﺷﻤﺎري‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﺮاي ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ ،‬و ﻫﺮﮐﺴﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﮐﻪ "ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﻮد" ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ از "ﺑﯿﺖ و ﺷﺠﺮهي داوود" ﺑﻮد و ﻟﺬا ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ "ﺑﻪ ﺷﻬﺮ داوود ﮐﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ ﻧﺎم دارد" ﺑﺎزﮔﺮدد‬

‫‪.‬اﯾﻦ راه ﺣﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ا‪‬ي‪.‬ا‪‬ن‪.‬وﯾﻠﺴﻮن در ﮐﺘﺎب ﻋﯿﺴﯽ‬

‫و راﺑﯿﻦﻻﯾﻦ ﻓﺎﮐﺲ در رواﯾﺖ ﻧﺎﻣﻮﺛﻖ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ اﯾﻦ رواﯾﺖ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻬﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫داوود‪ ،‬اﮔﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮﯾﺐ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﻣﺮﯾﻢ و ﯾﻮﺳﻒ زﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻻزم‬ ‫ﺑﻮده ﮐﻪ رﻣﯽﻫﺎ ﯾﻮﺳﻒ را وادارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮي ﺑﺮود ﮐﻪ ﻧﯿﺎي دورش ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در آﻧﺠﺎ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﺑﻪ آن ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻢ در ﻓُﺮمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺧﻮد را اﻫﻞ اَﺷﺒﯽ دوﻻزوك ذﮐﺮ ﮐﻨﻢ‪،‬‬ ‫ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﻦ ﻣﺮا ﺑﺘﻮان ﺗﺎ ﺳﻨﯿﻮر دو دﯾﮑﯿﻦ ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ وﯾﻠﯿﺎم ﻓﺎﺗﺢ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد و در‬ ‫اَﺷﺒﯽ ﺳﮑﻨﺎ ﮔﺰﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻟﻮﻗﺎ ﺻﺮاﺣﺘﺎ وﻗﺎﯾﻌﯽ را ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫آﻧﻬﺎ را وارﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﯿﺮﯾﻨﯿﻮس ﯾﮏ ﺳﺮﺷﻤﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﺪ – اﻣﺎ ﯾﮏ ﺳﺮﺷﻤﺎري‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﺰار آﮔﻮﺳﺘﻮس و ﺑﺮاي ﮐﻞ اﻣﭙﺮاﺗﻮري‪ .‬و ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻢ دﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ۶‬ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻫ‪‬ﺮود‪ .‬ﻻﯾﻦ ﻓﺎﮐﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ »داﺳﺘﺎن‬ ‫ﻟﻮﻗﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ و ﻓﺎﻗﺪ اﻧﺴﺠﺎم دروﻧﯽ اﺳﺖ«‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺨﻤﺼﻪي ﻟﻮﻗﺎ و اﺷﺘﯿﺎق او ﺑﻪ وﻓﺎداري ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺸﺎرت اﺑﺮاز ﻫﻤﺪﻟﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﻤﺎرهي دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ٢٠٠۴‬ﻣﺠﻠﻪي ﻓ‪‬ﺮي اﯾﻨﮑﻮاﯾﺮي‪ ،186‬ﺗﺎم ﻓﻠﯿﻦ‪ ،‬وﯾﺮاﺳﺘﺎر اﯾﻦ ﻣﺠﻠﻪي ﻋﺎﻟﯽ‪،‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ را ﺟﻤﻊآوري ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت و ﺧﻠﻞﻫﺎي داﺳﺘﺎن ﻣﺤﺒﻮب ﮐﺮﯾﺴﻤﺲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ ١٨٥‬ﻣﺘﯽ )ﻣﺘﯿﻮ(‪ ،‬ﻟﻮﻗﺎ )ﻟﻮك( و ﻣﺮﻗﻮس )ﻣﺎرﮐﻮس(‪ ،‬ﺳﻪ اﻧﺠﯿﻞ را ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و اﻧﺠﯿﻞ ﭼﻬﺎرم از آن ﯾﻮﺣﻨﺎ )ﺟﺎن( اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Free Inquiry‬‬

‫‪١٨٦‬‬

‫‪١٣٧‬‬

‫ﺧﻮد ﻓﻠﯿﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﻓﺮاوان ﻣﯿﺎن اﻧﺠﯿﻞﻫﺎي ﻣﺘﯽ و ﻟﻮﻗﺎ را‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻮارﯾﺎن ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪهي ﺗﻮﻟﺪ ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺮد‪ .‬راﺑﺮت ﮔﯿﻠﻮﻟﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺻﻠﯽ اﺳﻄﻮرهي ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺘﺎرهي ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬زاﯾﻤﺎن ﺑﺎﮐﺮه‪ ،‬ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻧﻮزاد ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻫﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰات‪ ،‬اﻋﺪام‪ ،‬رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و ﺻﻌﻮد‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺎﺧﻮذ از ادﯾﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ در ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ و ﻧﺎﺣﯿﻪي ﺧﺎورﻧﺰدﯾﮏ وﺟﻮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻣﺘﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮآوردن ﺑﺸﺎرتﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﺎﯾﯽ ﺧﻠﻒ داوود ﺑﻮدن‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ در‬ ‫ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ ﺟﻬﺖ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﯾﻬﻮدي اﺳﺖ و ﯾﮑﺴﺮه در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻧﮑﺎت ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪي ﻟﻮﻗﺎ ﻗﺮار‬ ‫دارد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﺮدن ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ادﯾﺎن ﻫﻠﻨﯽ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ ﻧﻘﺎط ﺣﺴﺎس آﻧﺎن )زاده ﺷﺪن از ﺑﺎﮐﺮه‪،‬‬ ‫ﺗﮑﺮﯾﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻫﺎن‪ ،‬و ﻏﯿﺮه( ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺴﯽ آﺷﮑﺎرﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﻮاره ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﭘﻨﺪ ﺟﻮرج ﮔﺮﺷﻮﯾﻦ ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ »ﻫﺮﭼﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻬﺘﻮن ﻣﯽﮔﻦ ‪ /‬ﻫﺮﭼﯽ ﺗﻮ اﻧﺠﯿﻞ ﻣﯽﺧﻮﻧﯿﺪ ‪ /‬ﺣﺘﻤﺎ ﻫﻤﻮن ﺟﻮري ﻧﺒﻮده« اﻣﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺳﺎدهي ﻓﺮاواﻧﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺣﺘﻤﺎ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﺑﻮده ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﻮﺷﺘﻪ – ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻞ را‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺪي ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و آن را ﮔﺰارش دﻗﯿﻖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ داﻧﺴﺘﻪ و ﻟﺬا ﺷﺎﻫﺪي ﺑﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﺮدم ﻫﺮﮔﺰ ﻻي ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺤﺾ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ ﺑﺎز ﮐﺮدهاﻧﺪ؟ ﭘﺲ‬ ‫ﭼﺮا ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت آﺷﮑﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ؟ آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪان ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﻟﻐﻮي اﻧﺎﺟﯿﻞ از ﺧﻮد ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺘﯽ ﯾﻮﺳﻒ را ﻧﺴﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ داوود ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و ﻟﻮﻗﺎ ﻧﺴﻞ ﭼﻬﻞ و ﯾﮑﻢ؟ از آن ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬در‬ ‫ﺷﺠﺮه ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﯾﻦ دو ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﺎم ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ! در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﯿﺴﯽ واﻗﻌﺎ از ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺎﮐﺮه زاده‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺑﻄﯽ ﺑﻪ اﺳﻼف ﯾﻮﺳﻒ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺪاق ﺑﺸﺎرت ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﺎﯾﺪ از ذرﯾ‪‬ﻪي داوود ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎرت اﻫ‪‬ﺮﻣﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ اﻧﺠﯿﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻋﯽ آن "داﺳﺘﺎن وراي ﮐﯿﺴﺘﯽ و‬

‫ﭼﯿﺴﺘﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ" اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻋﻤﯿﻖ ﮐﻞ ﻣﺘﻦ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ را ﻫﻮﯾﺪا‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﻓﺴﻮر ا‪‬ﻫﺮﻣﻦ ﺳﻔﺮ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺮزي ﮔﯿﺮا در ﻣﻘﺪﻣﻪي ﮐﺘﺎب ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬

‫از "اﻧﺠﯿﻞﺑﺎوري ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا" ﺑﻪ "ﺷﮑﺎﮐﯽ ﻣﺤﺘﺎط" ﻣﯿﻞ ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﻔﺮي ﮐﻪ دﻟﯿﻠﺶ ﻓﻬﻢ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺘﺐ‬

‫ﻣﻘﺪس ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ ،‬و ﻣﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن را ﻫﻢ ﻣﺴﺘﻔﯿﺾ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از ﮐﺘﺎبﻫﺎي‬ ‫ﺑﺖﺷﮑﻨﺎﻧﻪي آﮔﺎﻫﯽﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮ در زﻣﯿﻨﻪي ﻧﻘﺪ اﻧﺠﯿﻞ ﻣﯽﺗﻮان از رواﯾﺖ ﻧﺎﻣﻮﺛﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪي راﺑﯿﻦ ﻻﯾﻦ‬

‫‪١٣٨‬‬

‫ﻓﺎﮐﺲ‪ ،‬ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ ذﮐﺮش ﺷﺪ‪ ،‬و ﮐﺘﺎب اﻧﺠﯿﻞ ﺳﮑﻮﻻر‪ :‬ﭼﺮا ﺑﯽدﯾﻨﺎن ﺑﺎﯾﺪ دﯾﻦ را ﺟﺪي‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،187‬ﻧﻮﺷﺘﻪي ژاك ﺑﺮﻟﯿﻨﻠﺒﺮا‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎر اﻧﺠﯿﻠﯽ ﮐﻪ وﺛﻮق رﺳﻤﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻟﺒﺨﻮاه‪ ،‬از ﻣﯿﺎن دﺳﺖﮐﻢ ﯾﮏ دوﺟﯿﻦ‬ ‫اﻧﺠﯿﻞ دﯾﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ اﻧﺎﺟﯿﻞ ﺗﻮﻣﺎس‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮدﻣﻮس‪ ،‬ﻓﯿﻠﯿﭗ‪ ،‬ﺑﺎرﺗﻠﻤﻮ و ﻣﺮي ﻣﮕﺪاﻟﻦ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫درﺑﺎره اﯾﻦ اﻧﺎﺟﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮزادهاش ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫»ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ از ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺗﻮارﯾﺦ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﻪي‬

‫ﻣﺘﻮن را ﺑﺨﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻪ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻮراي ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﻮﺛﻖ داﻧﺴﺘﻪ و ﭼﻪ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﻪﻣﻮﺛﻖ ﺷﻤﺮده‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ آن اﻧﺠﯿﻞﻫﺎي ﺷﺒﻪﻣﻮﺛﻖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﺪر ﺑﻘﯿﻪ ادﻋﺎ دارﻧﺪ‪ .‬و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮدت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺧﻮد‬ ‫درﺑﺎرهي وﺛﻮقﺷﺎن داوري ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻋﺎﻟﯿﺠﻨﺎﺑﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ‪«.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮﺧﯽ اﻧﺠﯿﻞﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ رﺳﻤﯽ ﺣﺬف ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ از ﭼﻬﺎر اﻧﺠﯿﻞ رﺳﻤﯽ ﺧﺠﺎﻟﺖآورﺗﺮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ ﺗﻮﻣﺎس‪ ،‬داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ از‬ ‫ﮐﻮدﮐﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﯾﮏ ﺟﻦ ﺷﺮور از ﻧﯿﺮوي ﺟﺎدوﯾﯽ ﺧﻮد ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺜﻼ ﺑﺎ ﺑﺪﺟﻨﺴﯽ ﻫﻤﺒﺎزياش را ﺑﻪ ﺑﺰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﺎ ﺗﮑﻪ ﮔ‪‬ﻞ را ﺑﻪ ﮔﻨﺠﺸﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺎ دراز ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮب در ﻧﺠﺎري ﺑﻪ ﭘﺪرش ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﻌﺠﺰات ﻣﻬﻤﻠﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻞ ﺗﻮﻣﺎس ذﮐﺮ ﮐﺮده ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ‪.‬اﻣﺎ دﻻﯾﻞ ﺑﺎور ﺑﻪ ﻣﻌﺠﺰات اﻧﺎﺟﯿﻞ‬ ‫ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﯾﺎ ﮐﻢﺗﺮ از اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰات ﺻﺒﻐﻪي اﻓﺴﺎﻧﻪاي دارﻧﺪ‪ ،‬و وﻗﻮعﺷﺎن‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ﻣﺸﮑﻮك اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺤﺖ داﺳﺘﺎن ﺷﺎه آرﺗﻮر و دﻻوران ﻣﯿﺰ ﻧﻬﺎرﺧﻮري‪.‬‬ ‫اﻏﻠﺐ وﺟﻮه اﺷﺘﺮاك اﻧﺎﺟﯿﻞ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺣﺎﺻﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﺎ‬

‫اﻧﺠﯿﻞ ﻣﺮﻗﻮس ﺑﻮده ﯾﺎ اﺛﺮي ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ و ﻣﻔﻘﻮد ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻞ ﻣﺮﻗﻮس ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﻠﻒ آن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ آن ﭼﻬﺎر ﺣﻮاري ﮐﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪامﺷﺎن‬ ‫ﺷﺨﺼﺎ ﻋﯿﺴﯽ را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ آﻧﭽﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪاي‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺗﮑﺮار ﻣﮑﺮرات ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻞﻧﮕﺎران اﻋﺘﻘﺎد و اﻟﺘﺰام ﺗﺎم داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺸﺎرتﻫﺎي ﻋﻬﺪﻋﺘﯿﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﯾﮏ ﺑﺤﺚ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺟﺪي ﻃﺮح ﮐﺮد‬ ‫ﮐﻪ آﯾﺎ اﺻﻼً ﺷﺨﺺ ﻋﯿﺴﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻫﻮاداران ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ آن‬

‫‪The Secular Bible: Why Nonbelievers Must Take Religion Seriously, Jacque Berlinerblau‬‬

‫‪١٨٧‬‬

‫‪١٣٩‬‬

‫را ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪي آﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﭘﺮﻓﺴﻮر ﺟﯽ‪.‬ا‪‬ي‪.‬وِﻟﺰ اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﻟﻨﺪن و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﭼﻨﺪﯾﻦ‬

‫ﮐﺘﺎب در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ آﯾﺎ ﻋﯿﺴﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‪ 188‬اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﻋﯿﺴﯽ اﺣﺘﻤﺎﻻ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫‪189‬‬

‫اﻣﺎ ﻋﻤﻮم اﺳﺘﺎدان ﻣﻌﺮوف ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎب‬

‫ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ را ﺛﺒﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ دﯾﮕﺮ اﻧﺠﯿﻞ‬ ‫را ﺷﺎﻫﺪي ﺑﺮ وﺟﻮد ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻻﻫﯿﺖ ﻧﻤﯽﺷﻤﺎرم‪ .‬ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺟﺎن‬ ‫آداﻣﺰ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬روزي ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﻞ اﺳﻄﻮرهاي ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺪرش ﺧﺪاﺳﺖ و در رﺣﻢ ﯾﮏ ﺑﺎﮐﺮه‬ ‫ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬در زﻣﺮهي اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﻣﯿﻨﺮِوا )ﺧﺪاي رﻣﯽ( و ژوﭘﯿﺘﺮ در ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ«‪.‬‬

‫‪190‬‬

‫رﻣﺎن د‪‬ن ﺑﺮاون راز داوﯾﻨﭽﯽ‪ ،‬و ﻓﯿﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﻏﻮﻏﺎي‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ اﻓﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن دﻟﯿﺮي ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﯿﻠﻢ را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﯿﻨﻤﺎﻫﺎي ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﻨﺪهي اﯾﻦ‬

‫ﻓﯿﻠﻢ ﺗﻈﺎﻫﺮات راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ 191.‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻫﻢ در ﺣﻘﯿﻘﺖ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎ ﺟﻌﻠﯽ اﺳﺖ‪ :‬داﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﺨﯿﻠﯽ و‬

‫ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺎﺟﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮق راز داوﯾﻨﭽﯽ ﺑﺎ اﻧﺠﯿﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻞ‬ ‫داراي داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و راز داوﯾﻨﭽﯽ داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺪرن‪.‬‬ ‫ا‪‬ي‪.‬ان‪.‬وﯾﻠﺴﻮن‬

‫‪192‬‬

‫در زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪي ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻧﺠﺎر ﺑﻮدن ﻋﯿﺴﯽ اﺑﺮاز ﺗﺮدﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻮرد ﺳﻮءﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎي اﻧﺠﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺳﻮءﺗﺮﺟﻤﻪي اﺷﻌﯿﺎي ﯾﻬﻮدي‬ ‫‪Did Jesus Exist? , G. A. Wells‬‬ ‫‪ ١٨٩‬دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﺎن اﺳﺘﺪﻻﻟﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ درﺑﺎره "ﺑﻮدن ﺑﺎر اﺛﺒﺎت ﺧﺪا ﺑﻪ دوش ﻣﻮﻣﻨﯿﻦ ﻧﻪ ﮐﺎﻓﺮان" ﻣﯽآورد را ﻣﯽﺗﻮان درﺑﺎره وﺟﻮد ﻋﯿﺴﯽ ﻧﺎﺻﺮي‬

‫‪١٨٨‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﻗﻄﻌﺎ ﺧﻮد داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﺳﻨﺪ ﻣﻮﺛﻘﯽ درﺑﺎره ﻋﯿﺴﯽ و زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪاش ﻧﺪارﯾﻢ و اﺻﻼ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﮐﺘﺎب داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺘﻮار‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﯿﻠﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﯿﺴﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺛﻖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻋﯿﺴﯽ ﺷﮏ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬

‫"اﺣﺘﻤﺎﻻ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ"! از داوﮐﯿﻨﺰ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ "ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﯿﭻ ﺳﻨﺪي ﻧﺪارﯾﻢ"‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ رو‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ ﺧﻮدش ﻫﻢ ادﻋﺎﯾﯽ در داﻧﺶ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺪارد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ١٩٠‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺸﮑﻞ را ﻣﺎ ﻫﻢ دارﯾﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده و آﺳﺎن ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮواز ﮐﯿﮑﺎووس‪ ،‬ﻧﺒﺮد رﺳﺘﻢ ﺑﺎ دﯾﻮ‪ ،‬ﮔﺬر ﺳﯿﺎوش از آﺗﺶ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺑﺎ ﺟﻦ و دﯾﻮ و ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻫﺎ ﭘﺮواز ﺗﯿﺮ آرش‪ ،‬اﺳﺘﻮره اﺳﺖ و ﻧﻪ واﻗﻌﯿﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻓﺎن ﻧﻮح و ﮐﺸﺘﯽ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﺶ‪ ،‬ﭘﺮواز ﺳﻠﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻮرﭼﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﯾﻬﻮد و اﻓﺘﺎدن اﺑﺮاﻫﯿﻢ در آﺗﺶ و ﻧﺼﻒ ﮐﺮدن درﯾﺎ ﺑﺎ ﻋﺼﺎ و ‪ ...‬ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎور‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ رد ﮐﺮدن آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﺮدد! اﻣﺎن از ﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮدات دوﭘﺎ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪١٩١‬‬

‫دﻟﯿﺮي ﻫﻢ دﻟﯿﺮي دوران ﻗﺪﯾﻢ‪ .‬رﺷﺎدت ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎي ﺻﻠﯿﺒﯽ را از ﯾﺎد ﻧﺒﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻋﺘﻼي ﻧﺎم و ﯾﺎد ﻣﺴﯿﺢ ﻫﺰاران ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ راه ﭘﯿﻤﻮده ﺟﺎن و ﻣﺎل‬

‫ﺧﻮد را ﯾﮑﺴﺮه ﺑﺮاي دﯾﻦ ﺧﺪا ﭘﯿﺸﮑﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﻮي ﺳﯿﻨﻤﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﯿﻠﻢ رﻣﺰ داوﯾﻨﭽﯽ‬

‫را ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﻊ روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ١٩٢‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﻫﻢ اﺷﺎره ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ دارد‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻧﺠﯿﻞ ﻫﻢ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺮﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺪر ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ در دو اﻧﺠﯿﻞ از ﭼﻬﺎر اﻧﺠﯿﻞ رﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺐ ﻋﯿﺴﯽ ﻧﺎﺻﺮي از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻪ داوود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺪر ﻋﯿﺴﯽ ﺧﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺴﺒﺶ ﺑﻪ داوود ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ ﭼﻮن ﺧﺪا ﺑﺎ ﻫﯿﭽﯿﮏ از دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﯾﻬﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن درﺑﺎره اﯾﻦ اﻋﺘﺮاف اﻧﺠﯿﻞﻧﻮﯾﺴﺎن ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻮﭼﻪ ﻋﻠﯽ ﭼﭗ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮ ﺿﺪ دن ﺑﺮآون و ﮐﺘﺎب و ﻓﯿﻠﻢ رﻣﺰ داوﯾﻨﭽﯽ ﮐﻤﭙﯿﻦ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺎ ﻣﺮﯾﻢ ﻣﺠﺪﻟﯿﻪ‬

‫‪١٤٠‬‬

‫از واژهي آراﻣﯽ "زن ﺟﻮان" )‪ (almah‬ﺑﻪ واژهي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ "ﺑﺎﮐﺮه" )‪ (parthenos‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﺳﺎدﮔﯽ ﯾﮏ ﻟﻐﺰش در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺴﯽ ﺑﺴﻂ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪي ﻣﻀﺤﮏ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺎدر ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﺑﺎﮐﺮه ﺑﻮده‪.‬‬ ‫اﺑﻦور‪‬اق ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺧﻨﺪهداري ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در وﻋﺪهي ﻫﻔﺘﺎد و دو ﺑﺎﮐﺮه ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻬﯿﺪ‪،‬‬ ‫"ﺑﺎﮐﺮﮔﺎن" ﺳﻮءﺗﺮﺟﻤﻪي"اﻧﮕﻮرﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺎ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﺑﻠﻮرﯾﻦ" ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻋﻤﻮم اﻣﺖ‬ ‫اﺳﻼم درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎن ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﯽﮔﻨﺎه ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺘﺤﺎري ﮐﻪ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺖ؟‬

‫‪193‬‬

‫ازدواج ﮐﺮده و ﺑﭽﻪدار ﺷﺪه و ﻧﺴﻠﺶ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻧﺪه؟ اﻟﺒﺘﻪ اﻋﺘﺮاﺿﺸﺎن ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﻧﺴﻞ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﯿﺴﯽ اﮔﺮ‬ ‫ازدواج ﮐﺮده و ﺑﭽﻪ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﺪا‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺮ ﺿﺪ ﺧﻮد اﻧﺠﯿﻠﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﭘﺪر ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ ﻧﺠﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻤﭙﯿﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﺗﺮ از ﭘﺎپ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯽﺗﺮ از ﻟﻮﻗﺎ و ﻣﺘﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ!‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي ﻫﻤﭽﻮن دن ﺑﺮاون ﯾﮏ داﺳﺘﺎن ﺗﺨﯿﻠﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﮑﯽ از رواﯾﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﺎت ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﮐﻬﻦ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﻼش ﮐﺮد آﯾﺎﺗﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎي آﯾﺎت اﻟﻬﯽ ﺑﻪ دﻫﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺎري ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫اﯾﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ او ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮ ﻃﺒﺮي و دﯾﮕﺮ ﻧﻘﻞﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺧﺮده ﻧﮕﺮﻓﺖ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي رﺳﯿﺪ‪ ،‬او ﻣﺮﺗﺪ‬

‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ﺣﺘﺎ اﯾﻦ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎران ﻓﺘﻮاي ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪي و دﯾﮕﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮﻧﯿﻦ او و ﮐﺘﺎﺑﺶ در ﺳﺮاﺳﺮ‬ ‫ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‪ ،‬اﺻﻼ ﮐﺘﺎب را ﻧﺨﻮاﻧﺪه‪ ،‬و ﺧﺒﺮي از داﺳﺘﺎن ﮐﻬﻦ و اﺳﻼﻣﯽ "آﯾﺎت ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﻏﺮاﻧﯿﻖ" ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﻤﺎن‬ ‫رﺷﺪي ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﺶ را آﯾﺎت ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ! ر‪.‬ب‬ ‫‪١٩٣‬اﺑﻦ ور‪‬اق‪"،‬ﺑﺎﮐﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺪام ‪-‬ﺑﺎﮐﺮهﻫﺎ؟"‬

‫‪١٤١‬‬

‫روح زﻣﺎﻧﻪي اﺧﻼﻗﯿﺎت‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺼﻞ را ﺑﺎ ﺷﺮح اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﺎ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﮐﺘﺐ ﻣﻘﺪس ﺑﻨﺎ‬ ‫ﻧﮑﺮدهاﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﺘﺎق ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي‬ ‫ﺧﻮب اﺳﺖ و ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺪ؟ ﻓﺎرغ از اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﻢ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﻣﻮري ﮐﻪ ﺧﻮب‬ ‫و ﺑﺪ ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﻢ ﺗﻮاﻓﻖ دارﯾﻢ‪ :‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮﮐﻨﻨﺪهاي ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ‬ ‫رﺑﻄﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻧﺪارد و داﻣﻨﻪي آن ﻣﺆﻣﻦﺗﺮﯾﻦ دﯾﻨﺪاران را ﻫﻢ درﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﺧﻼﻗﯿﺎتﺷﺎن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از دﯾﻦ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻧﯿﺎﻧﺪﯾﺸﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ از اﻣﺜﺎل ﻃﺎﻟﺒﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ و ﻫﻤﺘﺎﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﺷﺎن ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺮدم ﺗﻮاﻓﻖ اﺧﻼﻗﯽ ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﺮ ﺳﺮ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ دارﻧﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد رﻧﺞ ﻏﯿﺮﺿﺮوري ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ؛ ﺑﻪ آزادي ﺑﯿﺎن و ﺻﯿﺎﻧﺖ از آن ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻢ ﺣﺘﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪه ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎﯾﻤﺎن را ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ؛ ﺗﻘﻠﺐ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ؛ آدم ﻧﻤﯽﮐﺸﯿﻢ؛ زﻧﺎي ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم‬

‫ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﮐﺎري ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ 194.‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ اﺻﻮل ﻧﯿﮑﻮ را‬

‫در ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺰ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ اﻣﺎ در ﻣﯿﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ آدم ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي را ﺧﻮش‬ ‫ﻧﻤﯽآﯾﺪ و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺐ ﻣﻘﺪس ﻫﯿﭻ ﻗﺎﻋﺪهاي ﺑﺮاي ﺗﻤﯿﯿﺰ اﺻﻮل ﺧﻮب از اﺻﻮل ﺑﺪﺷﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ راه ﺑﯿﺎن اﺧﻼق ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﺎ‪ ،‬اراﺋﻪي ﯾﮏ »ده ﻓﺮﻣﺎن ﻧﻮﯾﻦ«‬

‫‪195‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاد و ﻣﺆﺳﺴﺎت‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ در اﯾﻦ راه ﮐﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي ﺷﺎﯾﺎن اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ رﺳﯿﺪه‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮدوراﻧﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در آن ﻣﯽزﯾﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي »ده‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﻧﻮﯾﻦ« اﻣﺮوزي را ﻣﯽآورم ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎً در ﯾﮏ ﺗﺎرﻧﻤﺎي ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪام‪.‬‬ ‫• ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﮐﺎري ﻧﮑﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫• ﺑﮑﻮش ﺗﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه آﺳﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ وارد ﻧﮑﻨﯽ‪.‬‬ ‫• ﺑﺎ دﯾﮕﺮ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه‪ ،‬و ﮐﻞ ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬وﻓﺎ و اﺣﺘﺮام رﻓﺘﺎر ﮐﻦ‪.‬‬ ‫• از ﺗﺒﻬﮑﺎري ﭼﺸﻢ ﻧﭙﻮش و از اﺟﺮاي ﻋﺪاﻟﺖ درﯾﻎ ﻧﻮرز‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻮاره آﻣﺎده ﺑﺎش ﺗﺎ ﻓﺮد ﺑﺪﮐﺎري را‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺪي ﺧﻮد اذﻋﺎن ﮐﺮده و ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﭘﺸﯿﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﺒﺨﺸﯽ‪.‬‬ ‫• زﻧﺪﮔﯽات را ﺑﺎ ﺣﺲ ﺷﺎدي و ﺷﮕﻔﺘﯽ ﭘﯽ ﮔﯿﺮ‪.‬‬ ‫‪١٩٤‬‬

‫ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺧﻮد اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻌﺘﺮف ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﻮرد اﺷﺎره داوﮐﯿﻨﺰ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ﻟﻄﯿﻔﻪاي ﻫﺴﺖ ﮐﻪ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬زﻧﯽ ارﻣﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮد‪ ،‬ﺗﻮ ﮐﻪ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺎل ﻣﺮدم ﻣﯽﺧﻮري‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮس ﻣﺮدم ﻧﻈﺮ داري‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﮕﻮ ﻣﺴﻠﻤﻮن ﺷﺪي دﯾﮕﻪ!‬ ‫ر‪.‬ب‬ ‫‪New Ten Commandments‬‬

‫‪١٩٥‬‬

‫‪١٤٢‬‬

‫• ﻫﻤﻮاره ﺑﮑﻮش ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺗﺎزهاي ﺑﯿﺎﻣﻮزي‪.‬‬ ‫• ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﺴﻨﺞ؛ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎورﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺎت ﺑﯿﺎزﻣﺎ‪ ،‬و آﻣﺎده ﺑﺎش ﺗﺎ ﺣﺘﯽ ﻋﺰﯾﺰﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎﯾﺖ را ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻨﺎر ﻧﻬﯽ‪.‬‬ ‫• ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺎﻧﺴﻮر ﮐﺮدن ﺧﻮد ﯾﺎ دوري ﺟﺴﺘﻦ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧﺖ ﻧﺒﺎش؛ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺣﻖ ﺑﺪه‬ ‫ﺗﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫• ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﻘﻼً و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺧﺮد و ﺗﺠﺮﺑﻪي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﻦ؛ ﻧﮕﺬار دﯾﮕﺮان ﺗﻮ را ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي‬ ‫ﮐﻮﮐﻮراﻧﻪ ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫•ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﮕﯿﺮ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ راﻫﻨﻤﺎي ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬اﺛﺮ ﯾﮏ ﭘﯿﺮ ﻓﺮزاﻧﻪ ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺎ ﻣﻌﻠﻢ ﺣﺮﻓﻪاي اﺧﻼق ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﯾﮏ‬ ‫وﺑﻼگﻧﻮﯾﺲ ﺳﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش ﮐﺮده ﺗﺎ اﺻﻮﻟﯽ را ﮔﺮدآوري ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ اﻣﺮوزي ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ‬

‫از ده ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮرات ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮي ده ﻓﺮﻣﺎن ﻧﻮﯾﻦ در ﻣﻮﺗﻮر‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮي اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬و ﻋﻤﺪاً از ﺑﻘﯿﻪ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم‪ .‬اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ آدم ﻋﺎدي و‬ ‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي اﻣﺮوزي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﻓﻬﺮﺳﺖﻫﺎي دﻗﯿﻘﺎً ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺎن راﻟﺰ ﻓﯿﻠﺴﻮف‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﺻﻮل اﯾﻦ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﻮد را‬ ‫ﭼﻨﺎن ﻃﺮح ﮐﻦ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﻧﻤﯽداﻧﯽ در ﺑﺎﻻي ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻫﺴﺘﯽ ﯾﺎ در ﭘﺎﯾﯿﻦ آن«‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻋﻤﺎل اﺻﻞ راوﻟﺰي‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﮑﯿﻤﻮﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻏﺬا ﺑﯿﻦ ﻫﻤﮕﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﻬﻢ آﺧﺮ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻏﺬا را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﯾﮏ ده ﻓﺮﻣﺎن ﻧﻮﯾﻦ ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺎﻻ را ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺰﯾﻨﻢ اﻣﺎ‬ ‫ﻣﯽﮐﻮﺷﻢ ﺟﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ‪:‬‬ ‫• از زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻨﺴﯽ ﺧﻮد ﻟﺬت ﺑﺒﺮ )ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ آﺳﯿﺐ ﻧﺮﺳﺎﻧﯽ( و ﺑﮕﺬار دﯾﮕﺮان ﻫﻢ در‬ ‫ﺧﻠﻮت ﺧﻮد از ﻫﺮﭼﻪ دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻟﺬت ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﺗﻮ رﺑﻄﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫• ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﺟﻨﺴﯿﺖ‪ ،‬ﻧﮋاد و )ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن( ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﻮ‪.‬‬ ‫• ﺑﭽﻪ ﻫﺎﯾﺖ را ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﻧﮑﻦ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ را ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫• آﯾﻨﺪه را ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺑﻨﮕﺮ‪.‬‬

‫‪١٤٣‬‬

‫اﻣﺎ ﻧﮕﺮان اﯾﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺟﺰﺋﯽ در اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ در اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ از دوران ﮐﺘﺎب‬

‫ﻣﻘﺪس ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺷﮕﺮﻓﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮدهداري ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس و ﺑﺴﯽ ﺑﻌﺪ از آن ﺗﺎ ﻗﺮن‬ ‫ﻧﻮزدﻫﻢ ﻋﺎدي ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻤﺪن ﻣﻠﻐﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻫﻤﻪي ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺪﯾﻦ ﺣﻖ رأي‬ ‫زﻧﺎن و ﺣﻖ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺗﺼﺪي ﻣﻘﺎم ﻗﻀﺎوت را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ دﻫﻪي ‪ ١٩٢٠‬اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﻪ‬ ‫رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه در ﺟﻮاﻣﻊ آزاداﻧﺪﯾﺶ )ﻣﻘﻮﻟﻪاي ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﻧﻤﯽﺷﻮد( زﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ دوران ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس داراﯾﯽ ﻣﺮدان ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻈﺎم‬ ‫ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺪرن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﺑﻪ ﺟﺮم ﮐﻮدك آزاري‬

‫‪196‬‬

‫ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬و اﮔﺮ او‬

‫ﻧﻘﺸﻪاش ﺑﺮاي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن اﺳﺤﺎق را اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪ 197،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪرن او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ درﺟﻪي اول ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫‪.‬اﻣﺎ ﻃﺒﻖ رﺳﻮم زﻣﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪﮐﺸﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺴﺘﺤﺴﻦ و ﭘﯿﺮوي از اﻣﺮ ﺧﺪا ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪198‬‬

‫ﭼﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻧﮕﺮش ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮب و ﺑﺪ اﺳﺎﺳﺎً ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﺷﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺳﺒﺐ آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫درﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي و در ﻫﺮ دوراﻧﯽ ﯾﮏ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ و رازآﻣﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺬر‬ ‫ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻀﻞﻓﺮوﺷﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم را ﺑﻪ ﻧﺎم آﻟﻤﺎﻧﯽاش زاﯾﺘﮕﺎﯾﺴﺖ‬

‫‪199‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬

‫روح زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﻖ رأي زﻧﺎن اﮐﻨﻮن در ﺟﻬﺎن دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﮐﺎﻣﻼ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﯾﻦ رﻓﻮرم ﺑﻪ ﻃﺮز ﺣﯿﺮت آوري ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮﺧﯽ از اوﻟﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦﻫﺎي اﻋﻄﺎي ﺣﻖ رأي ﺑﻪ زﻧﺎن‬ ‫را ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪:‬‬

‫‪١٩٦‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﯾﮕﺮي از ﺑﺪآﻣﻮزي اﺧﻼﻗﯽ ادﯾﺎن‪ ،‬ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﺎ ﮐﻮدك ‪ 8‬ﺳﺎﻟﻪ )‪ 9‬ﺳﺎل ﻗﻤﺮي( اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﯾﮏ ﺟﺮم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٩٧‬‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ در اﯾﻨﺠﺎ از اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻪ ﺟﺎي اﺳﺤﺎق ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺮﻋﯽاش از ﻫﻤﺴﺮ ﺷﺮﻋﯽاش ﺳﺎرا‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم‬

‫اﺳﺤﺎق را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮد ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﻫﺎﺟﺮ‪ ،‬ﮐﻨﯿﺰش را‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﺧﺘﻼف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪١٩٨‬‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﯿﺎن اﻋﺮاب ﻫﻢ راﯾﺞ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪرﺑﺰرگ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ او ‪ 10‬ﭘﺴﺮ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬دﻫﻤﯽ را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از‬

‫ﻗﻀﺎ‪ ،‬دﻫﻤﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﭘﺪر ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﻮد از اﯾﻦ ﻧﺬر ﺧﻮد دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺸﺮق زﻣﯿﻦ دﮔﺮﮔﻮن‬ ‫ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Zeitgeist‬‬

‫‪١٩٩‬‬

‫‪١٤٤‬‬

‫ﻧﯿﻮزﻟﻨﺪ ) ‪ ،(١٨٩٣‬اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ) ‪ ،(١٩٠٢‬ﻓﻨﻼﻧﺪ ) ‪ ،(١٩٠۶‬ﻧﺮوژ ) ‪ ،(١٩١٣‬اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ) ‪،(١٩٢٠‬‬

‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ) ‪ ،(١٩٢٨‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ) ‪ ،(١٩۴۵‬ﺑﻠﮋﯾﮏ ) ‪ ،(١٩۴۶‬ﺳﻮﺋﯿﺲ ) ‪ ، 200(١٩٧١‬ﮐﻮﯾﺖ ) ‪.(٢٠٠۶‬‬

‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦﻫﺎ در ﻃﯽ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﯽ از ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي ﺗﻐﯿﯿﺮ روح زﻣﺎﻧﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ روح زﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮕﺮش ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﮋاد اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪاي ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً‬ ‫ﻫﻤﻪي ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ )و ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدﻣﺎن دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ( ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻣﺮوزي ﻧﮋادﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫‪.‬اﻏﻠﺐ ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﻫﺎن )اﻋﻢ از ﻫﻤﻪي آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﮔﺮوه ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻨﺪي ﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﯽﻫﺎ و ﻣﻼﻧﺰي ﻫﺎ( از ﺟﻤﯿﻊ ﺟﻬﺎت ﭘﺴﺖﺗﺮ از‬ ‫ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺣﺲ رﯾﺘﻤﯿﮏ ﮐﻪ اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﻤﻨﺸﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻣﺎس ﻫﺎﻧﺮي ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي زﻣﺎﻧﻪاش آدﻣﯽ روﺷﺒﯿﻦ و ﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﭘﯿﺸﺮو ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻪي او‬ ‫ﺑﺎ زﻣﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﻓﯿﺮ داﺷﺖ‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ ١٨٧١‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫»ﻫﯿﭻ آدم ﻋﺎﻗﻠﯽ ﮐﻪ از ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻣﻮر ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎور ﻧﺪارد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ از ﺳﻔﯿﺪﻫﺎ ﺳﺮآﻣﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫اﺻﻼً ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎورﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺎه ﺳﺘﺒﺮ آرواره در ﯾﮏ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ آرواره ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ رﻗﯿﺐ ﺑﺰرگ‪-‬ﻣﻐﺰﺗﺮ و ﮐﻮﭼﮏ‪-‬آروارهﺗﺮ ﺧﻮد ﭼﯿﺮه ﺷﻮد‪ .‬رﻓﯿﻊ‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﻤﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﻤﻮزادهﻫﺎي ﺳﯿﻪ روي ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪«.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮرخ ﺧﻮب ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻣﻼكﻫﺎي اﻣﺮوزي درﺑﺎرهي اﻇﻬﺎرات‬ ‫ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن داوري ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﺑﺮاﻫﺎم ﻟﯿﻨﮑُﻠﻦ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﭘﯿﺸﺮو دوران ﺧﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‬ ‫دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻧﮋادياش اﻣﺮوزه در ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ و ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪهاي ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ ١٨۵٨‬در‬ ‫ﺑﺤﺜﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﻦ داﮔﻼس ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﮕﻔﺘﻪام و ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﺮاﺑﺮي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﮋادﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه ﻫﺴﺘﻢ؛ ﻣﻦ ﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺎن اﻋﻄﺎي ﺣﻖ رأي و ﻗﻀﺎوت ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻫﺎن ﻫﺴﺘﻢ؛ ﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺎن اﺣﺮاز ﺻﻼﺣﯿﺖ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ‬ ‫‪٢٠٠‬‬

‫ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﺮان در دوران ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬زودﺗﺮ از ﺳﻮﯾﯿﺲ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﯿﺤﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺣﻖ راي زﻧﺎن را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎﻧﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان اﯾﻦ اﺻﻼﺣﺎت را ﺑﻪ رﻓﺮاﻧﺪوم ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬روﺣﺎﻧﯿﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ‪ 16‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻗﺪرت را در اﯾﺮان ﻗﺒﻀﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻗﯿﺎﻣﯽ ﺳﺮاﺳﺮي‬ ‫ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده و رﻓﺮاﻧﺪوم ﺑﺮاي اﺻﻼﺣﺎت )اﻧﻘﻼب ﺳﻔﯿﺪ( را ﺑﻪ ﺟﺮم ﻫﻤﯿﻦ اﻋﻄﺎي ﺣﻖ راي ﺑﻪ زن‪ ،‬ﺧﻼف ﺷﺮع داﻧﺴﺖ و ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺰﻣﺎن در‬ ‫راﻫﭙﯿﻤﺎﯾﯽ در ﻗﻢ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﺎ در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮآن و ﻋﮑﺲ رﻫﺒﺮ دﯾﻨﯽﺷﺎن‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﻣﯽدادﻧﺪ‪" :‬ﻣﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺮآﻧﯿﻢ‪ ،‬رﻓﺮاﻧﺪوم ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ" ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ روح‬ ‫زﻣﺎﻧﻪ در آن ‪ 16‬ﺳﺎل ﭼﻨﺎن دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺷﺎه )ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺮم اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺪرﻧﺶ‪ ،‬دﯾﻮ و دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ( رﻓﺖ و »ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺤﺒﻮب‬ ‫ﺧﻠﻖ« از ﺳﻔﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ زﻧﺎن دﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻖ راي از آﻧﺎن ﺳﺎﻗﻂ ﻧﺸﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٤٥‬‬

‫ﻣﻘﺎمﻫﺎي ﮐﺸﻮري و ﻧﻪ ﻣﺪاﻓﻊ ازدواج آﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن؛ ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﯿﺎن ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﺎ اﺑﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻧﮋاد ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮاﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻧﮋاد ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ راﺑﻄﻪي ﻓﺮادﺳﺘﯽ و ﻓﺮودﺳﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﺷﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﮕﺎن ﻗﺒﻮل دارم ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬ ‫ﻓﺮداﺳﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺪﭘﻮﺳﺘﺎن اﻋﻄﺎ ﺷﻮد«‬

‫‪201‬‬

‫اﮔﺮ ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ و ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ در زﻣﺎﻧﻪي ﻣﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه و ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫از اﯾﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎﯾﯽ‪ 202‬ﺑﯿﺰاري ﻣﯽﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ از آﻧﻬﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﮐﺮدم ﺗﺎ ﻧﺸﺎن‬ ‫دﻫﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ روح زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﻟﯿﺒﺮال‬ ‫زﻣﺎﻧﻪاش ﺑﻮد‪ ،‬و ﯾﺎ ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ ﮐﻪ ﺑﺮدﮔﺎن را آزاد ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮف ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﯾﮏ آدم ﻋﺎﻣﯽ دوره وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻫﻢ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ واﺷﯿﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﺟﻔﺮﺳﻮن و دﯾﮕﺮ ﻣﺮدان ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ﺧﻮد ﺑﺮدهدار ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬روح زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﭘﺮﺷﺘﺎب‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺎ اﺻﻼً ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ و ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ‪،‬‬ ‫ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪهي واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪203‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﻮاﻧﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﻣﻮرﯾﺘﺎﻧﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬و دودوﻫﺎي ﮐﻨﺪ و آرام و را دﯾﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﮐﺎري ﮐﻪ ﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﺎ ﭼﻤﺎق ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 201‬اﯾﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ روح زﻣﺎﻧﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن ﺑﺮدهداري وﻟﯽ ﺑﺮﻗﺮاري راﺑﻄﻪ ﻓﺮادﺳﺘﯽ و ﻓﺮودﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ‪1961‬‬ ‫ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ و وﻗﺘﯽ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻨﮕﺮه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺎﻧﻮن رﻓﻊ آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻧﮋادي در ﻣﺪارس را ﻻزم اﻻﺟﺮا ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪارس ﺑﺮﺧﯽ اﯾﺎﻻت ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ دوﻟﺖ‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ از اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺟﺎن اف ﮐﻨﺪي ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮد ﮔﺎرد ﻣﻠﯽ را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺎﻻت ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ! وﻟﯽ اﻣﺮوز اﯾﻦ روح‬

‫زﻣﺎﻧﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﮐﯿﻨﮓ‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﯿﺎﻫﺎن در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﺶ اﺻﻄﻼح "ﻣﻦ روﯾﺎﯾﯽ دارم" ) ‪I have a‬‬ ‫‪ (dream‬را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬روﯾﺎي او اﻣﺮوز ﮐﻪ ‪ 4‬ﺳﺎل از رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﯾﮏ ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎراك اوﺑﺎﻣﺎ ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬رﻧﮓ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٠٢‬ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺪه ﻧﻮزدﻫﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬آﻧﺮا ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دوران ﻧﻮﻋﯽ ﻧﮕﺎه رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ‬ ‫و ﻏﯿﺮﻋﻘﻼﻧﯽ در ادب و ﻫﻨﺮ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺷﺎﯾﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪203‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ روح زﻣﺎﻧﻪ در ﻻﯾﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺒﻮب ﻣﺎ اﯾﺮان ﮐﺎﻣﻼ درون ﭼﺮاغ ﺟﺎدو زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ اﮔﺮ ‪ 80‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ زﻧﺎن‬

‫اﯾﺮان از ﮐﻔﻦ ﺳﯿﺎه ‪ 1300‬ﺳﺎﻟﻪ درآﻣﺪﻧﺪ و ‪ 50‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺷﺨﺺ دوم ﻣﻤﻠﮑﺖ )ﻧﺎﯾﺐ اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ( و وزﯾﺮ آﻣﻮزش و‬ ‫ﭘﺮورش زن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺪد ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﻻﻫﯽ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺧﻮﻧﺒﻬﺎي زن ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻧﺼﻒ ﺑﯿﻀﻪي ﭼﭗ ﻣﺮد‪ ،‬اﺳﺖ و زﻧﺎن را ﻧﻪ ﺣﻖ ﻃﻼق اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻬﺎدت‬

‫ﺷﺎن در دادﮔﺎه ﻣﻌﺘﺒﺮ‪ .‬ﺗﺎزه ﮔﺸﺖ ارﺷﺎد از ﯾﮑﺴﻮ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻇﺎﻫﺮا زن ﻣﺠﻠﺲ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ زﻧﺎن و ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺷﺎن ﺗﻼش‬

‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ آﻧﭽﻪ در آﻏﺎز اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺟﻨﺴﯽ ﻓﻀﺎﻫﺎي آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ را اﺟﺮا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻠﯿﺲ ﺗﻬﺮان در ‪ 5‬ﺳﺎل‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪﺗﯽ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن زن ﺗﻬﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺑﺪﺣﺠﺎﺑﯽ ﭘﺮوﻧﺪه ﺗﺸﮑﯿﻞ داده اﺳﺖ و ﮐﻤﺎﻧﺪوﻫﺎي ﻧﯿﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﻫﻠﯿﺒﻮرد‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻧﯿﻨﺠﺎﻫﺎ از ﻫﻠﯿﮑﻮﭘﺘﺮ روي ﭘﺸﺖ ﺑﺎم و ﺑﺎﻟﮑﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﺗﺎ دﯾﺶﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮاﺑﯽ و ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ و ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ‬ ‫ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﯽ و اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺨﺼﯽ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺪوارﯾﻢ روح زﻣﺎﻧﻪ را ﮔﺬري ﺑﺮ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺷﺪهي ﻣﺎ ﺑﯿﻮﻓﺘﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٤٦‬‬

‫ﻣﻠﻮاﻧﺎن ﺣﺘﯽ آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽﺧﻮردﻧﺪ )ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺪﻣﺰه ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻤﺎق ﮐ‪‬ﺸﯽ ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﻦ‬ ‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﯽدﻓﺎع و آرام ﮐﺎر ﻧﺎﭘﺴﻨﺪي اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻨﻘﺮض ﮐﺮدن‬ ‫ﻧﺴﻞ ﺟﺎﻧﻮر ﮐﻤﯿﺎﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دودو‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﺮاژدي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﺪاً ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﺗﺮاژدي دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﻧﻮع‪ ،‬اﻧﻘﺮاض ﻧﺴﻞ ﺗﯿﻼﺳﯿﻨﻮس‪ ،‬ﯾﺎ ﮔﺮگ ﺗﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺣﺰناﻧﮕﯿﺰ‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل ‪ ١٩٠٩‬از ﺟﻤﺠﻪﻫﺎي آن ﻣﻨﺎره ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در رﻣﺎنﻫﺎي ﻋﺼﺮ‬ ‫وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ درﺑﺎرهي آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻦ ﻓﯿﻞ‪،‬ﺷﯿﺮ و ﻏﺰال آﻧﺘﯿﻠﻮپ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزي اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪون ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺄﻣﻞ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺸﺎن ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﯾﻪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از‬ ‫ﺧﻮد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ورزش اﻣﺎ اﻣﺮوزه روح ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ورزﺷﮑﺎران‬ ‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﮐﻢ ﺗﺤﺮك ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از داﺧﻞ ﻟﻨﺪرورﻫﺎي اﻣﻦﺷﺎن ﺣﯿﻮاﻧﺎت آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽ را ﺷﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﮐﻠﻪﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺳﺮ ﮐﯿﺴﻪ را ﺷﻞ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻃﻌﻦ و ﻧﻔﺮت ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮﻧﺪ‪ 204.‬ﺣﻔﻆ ﺣﯿﺎت وﺣﺶ و ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ارزﺷﻬﺎﯾﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ درآﻣﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺧﻼﻗﯽ ﺷﺎن ﺑﺎ ﺣﺮﻣﺖ ﯾﻮم ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺖ و ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺗﺼﻮﯾﺮﮔﺮي در‬ ‫دوران ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺮوزه زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺮﺧﻮﺷﺎﻧﻪي دﻫﻪي ﺷﺼﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪي ﻟﯿﺒﺮالاش اﺳﻄﻮره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در‬

‫اﺑﺘﺪاي ﻫﻤﺎن دﻫﻪي ﺷﺼﺖ‪ ،‬ﯾﮏ وﮐﯿﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در دادﮔﺎه ﺑﻪ "ﻣﺴﺘﻬﺠﻦ ﺑﻮدن" رﻣﺎن ﻋﺎﺷﻖ ﻟﯿﺪي‬

‫ﭼ‪‬ﺘﺮﻟﯽ‪ 205‬اﯾﺮاد ﺑﮕﯿﺮد و از ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ ﺑﭙﺮﺳﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﺴﺮﻫﺎ و دﺧﺘﺮﻫﺎي ﺟﻮان‬

‫ﺗﺎن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟ آﯾﺎ دوﺳﺖ دارﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎن ﭘﯿﺪا ﺷﻮد؟ دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﻫﻤﺴﺮﺗﺎن‬ ‫ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎرﺗﺎن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟«‪ 206‬اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻼﻏﯽ اﺧﯿﺮ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻨﮕﺮ از ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات روح زﻣﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٢٠٤‬‬

‫در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ آﺳﯿﺎي ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﻫﻨﻮز ورزشﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮردي ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺸﻦ ﺑﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺷﮑﺎري ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ‬

‫ﺳﻮارﮐﺎران ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﯾﺎ ﮐﻤﺎن در ﯾﮏ ﻣﯿﺪان ﯾﮏ ﺑﺰﻏﺎﻟﻪي زﻧﺪه را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺸﺘﺎر او ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻔﺮﯾﺢ اﺣﺘﻤﺎﻻ زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫در ﻫﻤﻪ دﻧﯿﺎ ﻫﻮادار داﺷﺘﻪ وﻟﯽ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ اﻣﺮوز در ﻣﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﻗﻮام آﺳﯿﺎﯾﯽ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺣﺎل ﺑﻬﻢزن ﺟﻠﻮه ﮐﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٠٥‬‬

‫‪Lady Chatterley’s Lover‬‬ ‫‪٢٠٦‬‬ ‫دﻟﻢ ﻧﻤﯽآﯾﺪ از ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي روح زﻣﺎﻧﻪ در اﯾﺮان ﺑﮕﺬرم‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ زﺑﺎن داوﮐﯿﻨﺰ از اﯾﻦ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ ﻟﺬت ﺑﺮده و اﻧﺼﺎف ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎن ﺑﯽﻧﺼﯿﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1302‬ﮐﻪ دوﻟﺖ رﺿﺎﺷﺎه )آﻧﺰﻣﺎن ﻫﻨﻮز ﺷﺎه ﻧﺒﻮد( ﺑﻪ ﺷﺪت ﭘﯿﮕﯿﺮ دو ﻃﺮح آﻣﺎر ﻧﻔﻮس و ﻣﺴﮑﻦ و ﺛﺒﺖ اﺣﻮال‬

‫)ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪدار ﮐﺮدن ﻣﺮدم( ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم ﻋﻠﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ روا ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﮑﺲ و ﻧﺎم ﻧﺎﻣﻮس ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﺳﻨﺎد دوﻟﺘﯽ و زﯾﺮ دﺳﺖ ﻧﺎﻣﺤﺮم‬

‫‪١٤٧‬‬

‫ﻫﺠﻮم آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻠﻔﺎت ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬وﺳﯿﻌﺎً ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎر اﯾﻦ ﺗﻠﻔﺎت‬ ‫در ﻗﯿﺎس ﺑﺎ ﺷﻤﺎر ﺗﻠﻔﺎت ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم اﺻﻼً ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫‪207‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬

‫اﺧﻼﻗﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دوﻧﺎﻟﺪ راﻣﺴﻔﻠﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻨﮕﺪل و ﻣﻨﻔﻮر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎن را در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﯿﺒﺮال رﻗﯿﻖ اﻟﻘﻠﺒﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻃﯽ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ دﻫﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻫﻤﻪي ﻣﺎ رخ داده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﯿﭻ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻧﺪارد؛ ﻣﻐﺎﯾﺮ دﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮده ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن‪.‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ روح زﻣﺎن ﻫﻤﻮاره ﺳﻮﯾﻪي ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺎ آن را ﺑﻬﺒﻮد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺣﺘﯽ‬ ‫آدوﻟﻒ ﻫﯿﺘﻠﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎري ﺷﺮارت را ﺗﺎ ﻣﺮزﻫﺎي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاي ﭘﯿﺶ راﻧﺪ‪ ،‬در زﻣﺎن ﮐﺎﻟﯿﮕﻮﻻ و‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﺮض اﻧﺪام ﮐﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻟﺬت ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﮕﯿﺰ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺎن و‬ ‫ﻣﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎناش را ﻏﺮﻗﻪ در ﺧﻮن ﺑﺒﯿﻨﺪ؟ ﻣﺎ ﻣﯿﺰان ﺳﺒﻌﯿﺖ ﻫﯿﺘﻠﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻣﺮوزي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ از زﻣﺎن ﮐﺎﻟﯿﮕﻮﻻ‪ 208‬روح زﻣﺎﻧﻪ اﺧﻼق ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻦآوري ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﺷﻔﻘﺖآﻣﯿﺰﺗﺮ اﻣﺮوزيﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ را ﺷﺮﯾﺮﺗﺮ از ﮐﺎﻟﯿﮕﻮﻻ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪.‬‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﻮان ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم ﻟﻘﺐﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿﺰ و ﮐﻠﯿﺸﻪﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ادﻋﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻟﻘﺎﺑﯽ از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﺷﺪت در ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﻣﺆدب‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و دوﻟﺖ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﺮﻧﯿﺰه اﯾﻦ اﺻﻼﺣﺎت را اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﯾﺎدﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻧﺎم زﻧﺸﺎن را ﺟﻠﻮي ﺟﻤﻊ ﻧﻤﯽﺑﺮدﻧﺪ و از‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﻨﺰل و ﻋﯿﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﺮزي ﻣﻀﺤﮏ‪ ،‬ﻧﺎم ﭘﺴﺮ ارﺷﺪﺷﺎن را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﺎم ﻫﻤﺴﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ رواﯾﺖ ﻫﺎي‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺳﺒﺐ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺣﺎﺷﯿﻪي ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و ﺣﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﻋﺸﺎﯾﺮ ﻋﺮب اﯾﺮان وﺟﻮد‬

‫دارد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ 207‬در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮﺷﻪاي را روي ﺳﺮ ﺧﻠﻖ اﷲ ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻧﻘﻞ روي ﺳﺮ ﻋﺮوس ﻣﯽﭘﺎﺷﻨﺪ! ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﮐﻪ ﺗﺎزه‬

‫ادﻋﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮي و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﯿﻠﯿﺘﺎرﯾﺴﻢ و ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﻌﺎرﻫﺎي زﯾﺒﺎ و ﺟﺬاب ﺳﺮﺑﺎزﮔﯿﺮي ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وارد ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪاي‬ ‫ﺳﯿﺎه از اﯾﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻮد )ﮐﺸﺘﺎر ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن( ﺑﺮﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻓﻘﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻤﺐﻫﺎي اﺗﻤﯽ ﻫﯿﺮوﺷﯿﻤﺎ و ﻧﺎﮐﺎزاﮔﯽ را در ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮕﻪ‬ ‫داﺷﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬در ﺣﻤﻼت اﺗﻤﯽ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ژاﭘﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻪ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻣﺨﺮب اﻧﻔﺠﺎر ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮآورد‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﯾﮏ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ از آن ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ )آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺷﻮروي( ﺷﻬﺮﻫﺎي ﮐﺎﻣﻼ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺑﺪون ﭘﺎﯾﮕﺎه ارﺗﺶ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﮐﯿﻮ و ﺑﺮﻟﯿﻦ را ﺑﺎ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮﺷﻪاي ﺑﻪ وﯾﺮاﻧﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ژاﭘﻦ ‪ 300‬ﻫﺰار ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ )ﺑﯿﺶ از ﺗﻠﻔﺎت ﺣﻤﻠﻪ اﺗﻤﯽ( و در آﻟﻤﺎن ‪150‬‬ ‫ﻫﺰار ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﺧﻮﺷﻪاي ﺷﺪﻧﺪ‪" .‬اﯾﺮان ﺑﯽﻃﺮف" ﻫﻢ از ﺑﺮﮐﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﯽﻧﺼﯿﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪ و در روزﻫﺎي ﺳﻮم ﺗﺎ‬ ‫ﺷﺸﻢ ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1320‬ﺷﻬﺮﻫﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﻣﻮرد ﺑﻤﺒﺎران ﺑﯽﻫﺪف و ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﺸﺮدوﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ﺑﯽﮔﻨﺎه ژاﭘﻦ‪ ،‬آﻟﻤﺎن و اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺣﮑﯿﻢ ﺗﻮس "ﯾﮑﯽ داﺳﺘﺎن اﺳﺖ ﭘﺮ آب ﭼﺸﻢ"‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٢٠٨‬ﺳﻮﻣﯿﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺑﺎﺳﺘﺎن در ﺳﺪه ﯾﮑﻢ ﻣﯿﻼدي ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮد وﻟﯽ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ ﭼﻮن او را داراي ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻘﻞ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬از او‬ ‫اﻧﺘﻈﺎري ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دﯾﮕﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮران ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﺧﻠﻔﺎ و ﺳﻼﻃﯿﻦ و ﺳﺮداران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ در ﮐﻤﺎل ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ و ﺑﺎ ادﻋﺎي اﺧﻼﻗﯿﺎت دﯾﻨﯽ ﺟﻮي ﺧﻮن راه‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ از آن آﺳﯿﺎب را ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻧﺎن ﻣﯽﭘﺨﺘﻨﺪ و روزه را ﺑﺎ آن ﻧﺎن اﻓﻄﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ! ﯾﺎ از ﺳﺮ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﻣﻨﺒﺮ درﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﺮ ﻓﺮاز آن اذان‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ را ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ؟ ر‪.‬ب‬

‫‪١٤٨‬‬

‫ﻣﺬﻣﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﮐﺎﮐﺎﺳﯿﺎه‪ 209‬ﮐﻪ ﺑﺎر ﺗﻮﻫﯿﻦآﻣﯿﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﻫﻢ ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪه و اﻣﺮوزه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻗﺪﻣﺖ ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ واژهي ﺑﻪ ﮐﺎر رود‪ .‬واژهﻫﺎي ﭘﯿﺸﺪاوراﻧﻪ ﻣﻼك ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ‬ ‫ﻗﺪﻣﺖ ﻣﺘﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ا‪‬ي‪.‬ﺳﯽ ‪.‬ﺑﻮﮐﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮد اﻻﻫﯿﺪان ﻣﺤﺘﺮﻣﯽ در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ ﺑﻮد‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﻼم را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﺷﺮوع ﮐﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮ ﺧﻼف آﻧﭽﻪ در‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪي ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻬﻮدي‬

‫‪210‬‬

‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺧﻮد ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ اﻧﯿﻤﺴﺖ‬

‫‪211‬‬

‫اﺳﺖ« دﻏﺪﻏﻪي ﻧﮋاد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﮐﺎرﺑﺮد اﻧﮕﺸﺖ ﻧﻤﺎي ﻧﺎم ﻣﻔﺮد "ﯾﻬﻮدي ﯾﮏ اﻧﯿﻤﯿﺴﺖ اﺳﺖ" و‬ ‫ﻓﺮوﮐﺎﺳﺘﻦ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﮑﺜﺮي از ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ ﯾﮏ "ﺗﯿﭗ" ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﯿﺎري زﻧﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪي ﻇﺮﯾﻒ دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ روح زﻣﺎﻧﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ اﺳﺘﺎد اﻻﻫﯿﺎت ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺪرس دﯾﮕﺮي ﭼﻨﯿﻦ واژﮔﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪﻫﺎي ﻇﺮﯾﻒ درﺑﺎرهي ﺗﻐﯿﯿﺮ رﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻗﺪﻣﺖ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻮﮐﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ از ﻧﯿﻤﻪي ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬در واﻗﻊ او اﯾﻦ ﻣﺘﻦ را ﺑﻪ ﺳﺎل‬ ‫‪١٩۴١‬ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪212‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻬﺎر دﻫﻪي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮﺗﺮ ﻫﻢ‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﻗﺒﻠﯽام از ﻧﻮﺷﺘﻪي آرﻣﺎﻧﺸﻬﺮي اچ ﺟﯽ وﻟﺰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻤﻬﻮر ﻧﻮﯾﻦ‬

‫‪213‬‬

‫ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﮐﺮدم‬

‫‪.‬اﯾﻦ ﻧﻘﻞﻗﻮل را ﻣﺠﺪداً در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﭼﻮن ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪهاي ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد‬ ‫ﻧﻈﺮم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﺟﻤﻬﻮر ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺎ ﻧﮋادﻫﺎي ﭘﺴﺖ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﻫﺎن رﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؟ ‪ ...‬و‬ ‫زردﭘﻮﺳﺘﺎن؟ ‪...‬ﯾﺎ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ‪...‬آن ﺗﻮدهﻫﺎي ﺳﯿﺎه‪ ،‬و ﻗﻬﻮهاي و ﺳﻔﯿﺪ ﭼﺮﮐﺎﺑﯽ‪ ،‬و زرد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﮐﺎرآﻣﺪ‬ ‫ﻧﻮﯾﻦ آﻧﺎن را ﺑﺮﻧﻤﯽﺗﺎﺑﺪ؟ ﺧﻮب‪ ،‬دﻧﯿﺎ دﻧﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﯾﮏ ﻣﺆﺳﺴﻪي ﺧﯿﺮﯾﻪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوﻧﺪ ‪...‬‬ ‫و ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗﯽ ﺟﻤﻬﻮر ﻧﻮﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺣﮑﻢ ﺧﻮاﻫﺪ راﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﺪﻣﺖ زادآوري ﺑﺸﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻇﺮﯾﻒ و ﮐﺎرآ و زﯾﺒﺎ ﺑﺎﺷﺪ – ﺑﺪنﻫﺎي زﯾﺒﺎ و ﻗﻮي‪ ،‬روﺷﻦ و ﺑﺎ ذﻫﻦ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ‪...‬و ﺷﯿﻮهاي ﮐﻪ‬

‫‪Negro‬‬ ‫‪٢١٠‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ از واژه ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮔﺮاﻣﯽ ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻣﯽ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن و اﻋﺮاب و آﺷﻮرﯾﺎن و ‪ ...‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد‬

‫‪٢٠٩‬‬

‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﻬﻮدي ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﺎﻣﯽ در ﺳﺒﮏ ادﺑﯽ و زﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽ آن زﻣﺎن اروﭘﺎ ﻣﻌﺎدل ﯾﻬﻮدي ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫‪ Anti Semitism‬دوران ﻧﺎزيﻫﺎ را ﺑﻪ "ﯾﻬﻮدي ﺳﺘﯿﺰي" ﺑﺮﮔﺮدان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ "ﺳﺎﻣﯽ ﺳﺘﯿﺰي"‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٢١١‬‬

‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎور دارد اﺷﯿﺎ داراي ﺟﺎن و روح ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻮﻫﻬﺎ و ‪ ...‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢١٢‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﻪ رﻣﺎن ﻫﺎي ﻏﻮل ﻫﺎي ادﺑﯿﺎت اروﭘﺎ‪) ،‬ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ ﻟﯿﺒﺮال و روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ( ﭘﯿﺶ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﯿﺸﻔﺮضﻫﺎي‬

‫ﺟﺎﻟﺒﯽ درﺑﺎرهي "ﯾﻬﻮديﺟﻤﺎﻋﺖ" ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺪود ﯾﮏ دﻫﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪New Republic, H. G. Welles‬‬

‫‪٢١٣‬‬

‫‪١٤٩‬‬

‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻃﺒﯿﻌﺖ در ﺷﮑﻞ دﻫﯽ ﺟﻬﺎن ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺿﻌﻔﺎ را از ﭘﺮاﮐﻨﺪن ﺿﻌﻒ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ‪ ...‬ﻣﺮگ‬ ‫اﺳﺖ‪ ...‬ﻣﺮدان ﺟﻤﻬﻮر ﺟﺪﯾﺪ اﯾﺪه آﻟﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽارزد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر ﺑﺰﻧﻨﺪ‪«.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ١٩٠٢‬اﺳﺖ‪ ،‬و وﻟﺰ در زﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮد آدم ﭘﯿﺸﺮوﯾﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل‬ ‫‪١٩٠٢‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ اﯾﺪهﻫﺎ ﻣﻘﺒﻮل ﻋﺎم ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺤﻮر ﯾﮏ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺳﺮ ﻣﯿﺰ ﺷﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻨﻮدﮔﺎن اﻣﺮوزي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن واﻗﻌﺎ وﺣﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻮﻓﻨﺎك ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺪان ﮐﻪ از ﻧﻈﺮﮔﺎه اﻣﺮوزي ﻣﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ دور از روح زﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮد ﻧﺒﻮد‬

‫‪214.‬روح زﻣﺎﻧﻪ ﭼﻘﺪر ﺷﺘﺎﺑﻨﺎك ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ – ﻣﻮﺟﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﺷﻌﺎعﻫﺎي آن‬

‫ﺗﺎ دوردﺳﺖﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪215‬‬

‫اﻣﺎ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﻀﻤﺎﻣﯽ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در آﮔﺎﻫﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻣﻦ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ را ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﺷﯽ از دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪.‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻢ ﻧﻈﺮﯾﻪاي اراﺋﻪ دﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘﺎﺳﺦ را ﻣﯽﺟﻮﯾﻢ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺗﻐﯿﯿﺮ روح‬ ‫زﻣﺎﻧﻪ اﺧﻼق ﭼﻨﯿﻦ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻫﻤﺰﻣﺎن رخ ﻣﯽﻫﺪ؛ و ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا راﺳﺘﺎي اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺴﺒﺘﺎً ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رخ ﻣﯽدﻫﻨﺪ؟ ﺗﻐﯿﯿﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﻔﺘﮕﻮ در‬ ‫ﮐﺎﻓﻪﻫﺎ و ﻣﻬﻤﺎﻧﯽﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﺮور ﮐﺘﺎب ﻫﺎ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬و اﻣﺮوزه از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‬ ‫از ذﻫﻨﯽ ﺑﻪ ذﻫﻦ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺣﺎل و ﻫﻮاي اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮوز‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ :‬در ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي رادﯾﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻘﻞ و رواﯾﺖﻫﺎي اﺳﺘﻨﺪآپ ﮐﻤﺪي‬ ‫ﻫﺎ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﺳﺮﯾﺎلﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ‪ ،‬در آراي ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاران ﭘﺎرﻟﻤﺎن و ﺗﻌﺒﯿﺮات ﻗﻀﺎت از آن ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫‪.‬ﯾﮏ ﺷﯿﻮه ﺗﻮﺻﯿﻒ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺑﺴﺎﻣﺪ ﺣﻀﻮر ﻣ‪‬ﻢﻫﺎ در اﻧﺒﺎن ﻣ‪‬ﻤﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮهي ﺗﻮﺻﯿﻒ را دﻧﺒﺎل ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪٢١٤‬‬

‫ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻧﮕﺎه اﺻﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﮋاد اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﻬﻮديﺳﺘﯿﺰي ﺟﺰﺋﯽ از آن ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮑﻢ ﻧﯿﻢ ﺳﺪه ﭘﯿﺶ از ﻗﺪرﺗﮕﯿﺮي ﻧﺎزيﻫﺎ وارد ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻋﻠﻤﯽ‬

‫ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ اروﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﯿﺘﻠﺮ از اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺎل اﺳﺘﻔﺎده را ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺮا آﻓﺮﯾﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎزيﻫﺎ را در ﻫﻤﺎن ‪ 1932‬ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺣﺪود ﻧﯿﻤﯽ از آﻟﻤﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺰب ﻧﺎزي راي دادﻧﺪ و ﯾﮑﺴﺎل ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ‬ ‫ﻗﺪرت را ﻗﺒﻀﻪ ﮐﺮد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ اﮐﺜﺮﯾﺖ را داﺷﺖ‪ .‬روح زﻣﺎﻧﻪ در آﻧﺪوران ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻟﻤﺎﻧﯽﻫﺎ از آزار ﯾﻬﻮدﯾﺎن‪ ،‬اﺷﻐﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺑﻤﺐ ﺑﺎران ﻟﻨﺪن دل‬ ‫ﭼﺮﮐﯿﻦ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٢١٥‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﻤﺎن ﺑﺮﯾﻢ‪ ،‬روح زﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻃﯽ زﻣﺎن ﺑﺎﺷﺘﺎب ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﻣﺜﺒﺖ! اﯾﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮون وﺳﻄﺎ اﯾﻦ‬ ‫روح زﻣﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﭘﺴﺮﻓﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪاش آزادي و ﺣﻘﻮق زن ﮐﻪ در دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻬﺘﺮ از ﻗﺮون وﺳﻄﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ و اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ روح زﻣﺎﻧﻪ در ﻋﺼﺮ اﻃﻼﻋﺎت )ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﮐﺎﻣﻼ اﺳﺘﻮار ﻧﺸﺪه(‪ ،‬ﺑﺴﯽ ﭘﺮﺷﺘﺎبﺗﺮ از ﻋﺼﺮ ﺻﻨﻌﺖ دﮔﺮﮔﻮن ﺷﻮد‪ .‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ اﮔﺮ اﻻن ﺑﺎ ﺷﮕﻔﺘﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻟﺒﺎس و ﺗﯿﭗ ﻣﺮدم در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﻢ‪ ،‬در آﯾﻨﺪه ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ در ﻫﺮ ﺳﺎل رخ دﻫﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٠‬‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﻋﻘﺐﺗﺮ از اﻣﻮاج ﭘﯿﺸﺮوﻧﺪهي ﺗﻐﯿﯿﺮات روح زﻣﺎﻧﻪ اﺧﻼق و ﺑﺮﺧﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﺟﻠﻮﺗﺮ از آن‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﺑﺴﯿﺎر ﺟﻠﻮﺗﺮ از دوران اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻣﺮدم ﻫﻤﯿﻦ اواﺧﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻮاﻟﯽ ‪ ١٩٢٠‬ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﮐﻠﯿﺖ ﻣﻮج ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ ،‬و ﺣﺘﯽ‬ ‫آواﻧﮕﺎردﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﻣﺎس ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎرزﺷﺎن ﺑﻮد ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻗﺎﻓﻠﻪي ﻗﺮون ﺑﻌﺪي‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻫﻤﻮاره ﺧﻄﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ دﻧﺪاﻧﻪ ارهاي ﭘﺮ ﭘﯿﭻ و ﺧﻤﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‬ ‫‪.‬ﭘﺴﺮﻓﺖﻫﺎي ﻣﻮﻗﺘﯽ و ﻣﺤﻠﯽ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٠‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺪان دﭼﺎر ﺷﺪه‬ ‫ﻫﻤﻮاره وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪216‬‬

‫اﻣﺎ در ﻣﻘﯿﺎس زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ‪ ،‬روﻧﺪ ﭘﯿﺸﺮوﻧﺪه ﻗﺎﺑﻞ اﻏﻤﺎض ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﺪاوم‬

‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﭼﯿﺰي اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات را در راﺳﺘﺎي ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽﺑﺮد؟ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻧﻘﺶ ﭘﯿﺸﺮاﻧﻨﺪهي رﻫﺒﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ از زﻣﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽﺧﯿﺰﻧﺪ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‬ ‫‪.‬در آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﯾﺪهي ﺑﺮاﺑﺮي ﻧﮋادي ﺗﻮﺳﻂ رﻫﺒﺮان ﺑﺰرگ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮﮐﯿﻨﮓ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺷﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﮐﻤﺪﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ورزﺷﮑﺎران و دﯾﮕﺮ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻣﺮدﻣﯽ و ﻧﻘﺶ آﻓﺮﯾﻨﺎن ﻋﺮﺻﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎول‬ ‫راﺑﯿﻨﺴﻮن‪ ،‬ﺳﯿﺪﻧﯽ ﭘﻮﺗﯿﻪ‪ ،‬ﺟِﺲ اواﻧﺰ و ﺟ‪‬ﮑﯽ راﺑﯿﻨﺴﻮن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﯾﺎري رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮدﮔﺎن و‬ ‫زﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺪﯾﻮن رﻫﺒﺮان ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ رﻫﺒﺮان ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﻫﻢ ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮبﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﯾﻦﺷﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫ﻣﻮارد‪ ،‬دﯾﻨﺪاري اﯾﻦ رﻫﺒﺮان اﻣﺮي ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮﮐﯿﻨﮓ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪي ﻋﺪم ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از ﺟﻨﺒﺶ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﺪﻧﯽ ﮔﺎﻧﺪيِ اﺧﺬ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬و ﮔﺎﻧﺪي اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ روح زﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ آﻣﻮزش و ﺑﻪ وﯾﮋه ﻓﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻧﮋادﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬ ‫و ﺟﻨﺲ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ – ﮐﻪ ﻫﺮ دوي اﯾﻦ آﻣﻮزهﻫﺎ ﻋﻤﯿﻘﺎً ﻏﯿﺮﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪﺳﯽ و ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫از ﻋﻠﻮم زﯾﺴﺘﯽ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ در آﻟﻤﺎن ﻧﺎزي ﺑﺎ ﺳﯿﺎﻫﺎن و ﮐﻮﻟﯽﻫﺎ ﺑﺪرﻓﺘﺎري‬

‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن را اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺘﺮ ﺳﯿﻨﮕﺮ ﻓﯿﻠﺴﻮف در ﮐﺘﺎب رﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﺟﺎﻧﻮارن‪ 217‬ﺑﻪ ﺷﯿﻮاﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺴﺎ‪-‬ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪار‪ 218‬ﺑﺮﺳﯿﻢ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺷﯿﻮهي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪي ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎﻧﻮري داراي ﻗﻮاي ﻣﻐﺰي ﻧﯿﺰ ﺗﺴﺮي دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ‬

‫‪٢١٦‬‬

‫و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻧﻔﺠﺎر ﻧﻮر از ﺳﺎل ‪ 1357‬در اﯾﺮان ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﻣﺎﻫﯿﺖ واﻗﻌﯽ دﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن‬

‫ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰور ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺴﯿﺮي ﮐﻪ اروﭘﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ در ‪ 400‬ﺳﺎل ﭘﯿﻤﻮد را اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﻨﺪﺗﺮ ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Animal Liberation, Peter Singer‬‬ ‫‪Post-speciesit‬‬

‫‪٢١٧‬‬ ‫‪٢١٨‬‬

‫‪١٥١‬‬

‫اﯾﻦ اﯾﺪه ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺟﻬﺖ آﺗﯽ روح زﻣﺎﻧﻪ اﺧﻼق ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﺘﺪاد رﻓﻮرمﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻐﻮ ﺑﺮده داري‬ ‫و رﻫﺎﯾﯽ زﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪219‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻔﺼﻞﺗﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا روح زﻣﺎﻧﻪ اﺧﻼق ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮﻋﺘﯽ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از‬ ‫ﺣﻮزهي ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت آﻣﺎﺗﻮري ﻣﻦ درﺑﺎرهي رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻦ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ اﯾﻦ روح زﻣﺎﻧﻪ آﺷﮑﺎرا ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود و ﺳﺒﺐ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ آن دﯾﻦ ﯾﺎ ﻣﺘﻮن‬ ‫ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻧﯿﺮوي ﭘﯿﺸﺮان زاﯾﺘﮕﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي واﺣﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺮوي ﮔﺮاﻧﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﭘﯿﭽﯿﺪهاي از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﺎﻣﺘﺠﺎﻧﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮر ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﯽ ﻗﺪرت راﯾﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖﻫﺎي ﭘﺪﯾﺪهي ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺎرز روح زﻣﺎﻧﻪ اﺧﻼق ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫ﺑﺮاي زدن زﯾﺮآب اﯾﻦ ادﻋﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮب ﺑﻮدن‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢ در ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ؟‬ ‫ﻣﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺨﺪا ﻧﺒﻮدﻧﺪ؟‬ ‫روح زﻣﺎﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻫﻢ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺮ در ﻓﺮاز و ﺑﻬﺒﻮدي دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﯽ اﯾﻦ ﺑﻬﺒﻮدي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﮑﻞ دﻧﺪاﻧﻪ ارهاي دارد و در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد‬ ‫دﭼﺎر واژﮔﻮﻧﮕﯽﻫﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ و دﻫﺸﺘﺒﺎر اﯾﻦ واژﮔﻮﻧﮕﯽﻫﺎ را‬ ‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرﻫﺎي ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺳﺒﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهاي ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﺣﺼﻮل اﯾﻦ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺶﺗﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ اﯾﺪهﻫﺎ و ﻣﻘﺎﺻﺪ‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽﺗﺮ از ﮐﺎﻟﯿﮕﻮﻻ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ – ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽﺗﺮ از ﺑﺮﺧﯽ ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺮارتﻫﺎي‬

‫‪219‬‬

‫دوﺳﺘﺎن ﮔﯿﺎﻫﺨﻮار ﻣﻦ ﻣﺪام ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻮﺷﺰد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ روح زﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮدهداري و ﻣﺮدﺳﺎﻻري را ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖﺧﻮاري و‬

‫ﮐﺸﺘﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﯽﮔﻨﺎه ﻫﻢ روزي ﻣﻨﺴﻮخ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺗﺎ ﭼﺸﻢاﻧﺘﻈﺎر ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺸﺮ در داﻧﺶ ﺑﯿﻮﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي )زﯾﺴﺖﻓﻨﺎوري( ﺑﺎﺷﻢ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺑﺪون ﭘﺮورش و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺎ ﻃﻌﻢ و ﺑﻮ و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﮔﻮﺷﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬و ﺗﺎ آﻧﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﯿﻄﻨﺖ ﺑﺮ ﺣﻘﻮق‬ ‫ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اوج ﺑﻠﻮغ ﺟﺴﻤﯽ ﮔﺮدن زده ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻃﺮز ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪاي ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﻮرده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﻪ ﻫﺮزﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻣﯿﺰان درك و ﺣﺲ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺑﯿﺶ از آﻧﭽﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ! ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٢‬‬

‫ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه ﺷﺎن در ﮐﺘﺎب ﻧﻮﺋﻞ ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺷﺎخ ﻃﻼﺋﯽ‪ 220‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت‬ ‫و ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪221‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻣﻌﯿﺎري ﻣﺮدان ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺷﺮوري ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫"ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﯽﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ؟" اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﭘﺲ از ﻫﺮ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻦ درﺑﺎرهي دﯾﻦ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ در اﻏﻠﺐ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي رادﯾﻮﯾﯽ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ‬ ‫ﺑﯿﺮﺣﻤﺎﻧﻪاي ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻨﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي اﯾﻦ دو ﻓﺮض ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ )‪ (١‬ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ‬ ‫ﺑﯽﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ )‪ (٢‬آﻧﻬﺎ اﻋﻤﺎل وﺣﺸﯿﺎﻧﻪﺷﺎن را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽﺷﺎن اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮض )‪ (١‬در ﻣﻮرد اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ درﺳﺖ و در ﻣﻮرد ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﺸﮑﻮك اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪222‬‬

‫اﻣﺎ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻓﺮض )‪(١‬‬

‫ﺑﯽرﺑﻂ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻓﺮض )‪ (٢‬ﮐﺎذب اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻣﻼ ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﻓﺮض )‪ (٢‬از ﻓﺮض )‪(١‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﻫﺮ دو ﺑﯽﺧﺪا ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ دو‬ ‫ﺳﺒﯿﻠﻮ ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ‪ .‬ﺧﻮب ﮐﻪ ﭼﯽ؟ ﭘﺮﺳﺶ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﯾﺎ آن‬ ‫آدم ﺑﺪ ﯾﺎ ﺧﻮب ﺑﺎﺧﺪا ﺑﻮده ﯾﺎ ﺑﯽﺧﺪا‪ .‬ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آدمﻫﺎي ﺑﺪ را ﺳﺮﺷﻤﺎري ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪي‬ ‫ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ ﺷﺮارت از ﮐﺪام ﻣﺴﻠﮏ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ روي ﺳﮕﮏ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪﻫﺎي‬ ‫ﻧﺎزيﻫﺎ ﺣﮏ ﺷﺪه ﺑﻮد »ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ« )‪ (Gott mit uns‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ دﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﺪون‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان از آن ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪي ﻣﻬﻢ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﯽﺧﺪا‬ ‫‪ Lords of Golden Horn, Noel Barber ٢٢٠‬ﺷﺎخ ﻃﻼﯾﯽ‪ ،‬ﺧﻠﯿﺞ ﮐﻮﭼﮑﯽ در وﺳﻂ ﺷﻬﺮ اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٢١‬اﺳﺎﺳﺎ ﺗﻮﺗﺎﻟﯿﺘﺎرﯾﺴﻢ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ﺧﻮاه ﻣﺤﺼﻮل ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در رﻣﺎن ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ 1984‬اﺛﺮ‬ ‫ﺟﻮرج اورول ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪) ،‬و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻋﯿﻨﯽ آﻧﺮا در آﻟﻤﺎن و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و ﺷﻮروي دﯾﺪﯾﻢ( ﺑﺮ ﻓﻨﺎوري ﻧﻮ اﺳﺘﻮارﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٢٢٢‬ﻧﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺮداﻧﺶ ﭼﻮن ﻫﯿﻤﻠﺮ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻠﺰ‪ ،‬روزﻧﺒﺮگ و ژﻧﺮاﻟﻬﺎي ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن و ﻧﯿﺮوﻫﺎي اس اس‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎرو ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺧﺒﺮي از ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﺑﺮاي‬ ‫دوﻟﺘﻤﺮدان ﻧﺎزي ﻧﺸﻨﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت زﯾﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﯽﺧﺪاي آﻟﻤﺎﻧﯽ از ﻧﯿﭽﻪ ﺗﺎ ﻫﺎﯾﺪﮔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﮐﻠﯿﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ "راﯾﺶ‬ ‫ﺳﻮم" ﺧﺎﻟﯽ از ﺳﻨﺖﻫﺎي اروﭘﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬آﻧﺎن ﯾﻬﻮديﺳﺘﯿﺰي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻋﻮام اﻟﻨﺎس ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺮاي ﭼﭗ ﺳﺘﯿﺰيﺷﺎن‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﮐﻠﯿﺴﺎ را ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﮕﺎه ﻣﺮدم آﻟﻤﺎن "ﺻﻠﯿﺐ ﺷﮑﺴﺘﻪ" ﻧﺎزيﻫﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽﺗﺮ از‬ ‫ﻧﺸﺎن ﺟﻤﻬﻮري واﯾﻤﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺘﯿﺰ ﻧﺎزيﻫﺎ ﺑﺎ ﻟﯿﺒﺮاﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺎه رﻣﺎﻧﺘﯿﮏ ‪ -‬ارﺗﺠﺎﻋﯽ )ﺑﺮآﻣﺪه از ﺳﻨﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ(‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﻧﺎزيﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎزيﻫﺎ‬ ‫اﮔﺮﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬وﻟﯽ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ‪" ،‬ﻣﺴﯿﺤﯽ" ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ روﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﻧﺎزيﻫﺎ در‬ ‫ﻧﯿﻮﻓﺘﺎد و ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ! ﺷﺎﯾﺪ اﺳﻘﻒﻫﺎ ﺗﻪ دلﺷﺎن )ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﯾﻬﻮديﺳﻮزي‪ ،‬ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ و ﻟﯿﺒﺮالﺳﺘﯿﺰي ﻧﺎزيﻫﺎ( ﭘﯿﺸﻮا را دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه و‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎﻧﺶ ﻫﻢ ﭼﻨﺪان اﻫﻞ ﺟﺎﻧﻤﺎز آب ﮐﺸﯿﺪن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ روﺣﺎﻧﯿﺖ ﺷﯿﻌﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺎن ﻗﺎﺟﺎر دﺷﻤﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﮕﻮﯾﯿﻢ‬

‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎر ﺿﺪاﺳﻼم ﺑﻮد! از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ ﺣﻖ ﻧﺪارﯾﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ راﯾﺶ ﺳﻮم را ﺿﺪ ﻣﺴﯿﺢ و ﺧﺪاﺳﺘﯿﺰ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﯽﺧﺪا‬ ‫ﺑﻮدن ﻫﯿﺘﻠﺮ و ﻧﺎزيﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﺣﺮﺑﻪ و ﺷﯿﻄﻨﺖ ﺗﺎزه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺰﻣﺎن ﻧﻪ در آﻟﻤﺎن ﻧﻪ در ﺧﺎرج از آن اﻧﮓ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ و ﺑﯽدﯾﻨﯽ ﺑﺮاي ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﻧﻤﯽرﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎزه ﭼﺮا ﺳﺨﻦ از رﻓﯿﻖ ﮔﺮﻣﺎﺑﻪ و ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻫﯿﻠﺘﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﯽ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﻤﯽرود؟ ﻫﻤﻮ ﮐﻪ راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ ﮐﻠﯿﺴﺎي واﺗﯿﮑﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎد‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪﻫﺎي ﺷﮑﺴﭙﯿﺮ ﻣﯽاﻧﺪازد! ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﯾﻬﻮديﺳﻮزي ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﯽ از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎران ﺑﺰرگ ﻗﺮن ﺧﻂ ﻣﯽﺧﻮرد؟‬ ‫ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٣‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪي ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺑﺪﮐﺎري ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‬ ‫‪.‬ﻫﯿﭻ ﺷﺎﻫﺪي ﺑﺮ ﺻﺪق اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫درﺑﺎره اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ او در ﯾﮏ ﻣﺪرﺳﻪي دﯾﻨﯽ ارﺗﺪوﮐﺲ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮد‪ 223.‬ﻣﺎدر اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﻫﺮﮔﺰ‬

‫از ﺣﺴﺮت اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎدر ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮده و ﮐﺸﯿﺶ ﻧﺸﺪه رﻫﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ – ﺑﻪ ﻗﻮل آﻟﻦ‬ ‫ﺑﻮﻟﻮك‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺎﯾﻪي ﺗﻔﺮﯾﺢ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﺎن ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ در‬ ‫ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ از ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﻮدﮐﺲ روﺳﯽ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و ﮐﻼً دﯾﻦ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﺷﺎﻫﺪي در دﺳﺖ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﻣﻮﺟﺐ وﺣﺸﯽﮔﺮي او ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺗﺮﺑﯿﺖ دﯾﻨﯽ ﺳﺎﺑﻖاش را ﻫﻢ ﻧﺘﻮان ﻣﻘﺼﺮ‬ ‫ﺷﻤﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ را در اﯾﺠﺎد ﻣﻄﻠﻖاﻧﺪﯾﺸﯽ‪ ،‬ﺑﺎور ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ ﻣﻘﺘﺪر و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺪف وﺳﯿﻠﻪ را‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﯽﺧﺪا ﺑﻮده ﭼﻨﺎن ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺮدم ﺑﯽﮔﻔﺖ و ﮔﻮ آن را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن و واﻋﻈﺎن دﯾﻨﯽ ﺑﯽﻣﻬﺎﺑﺎ ﻧﺸﺨﻮارش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫‪.‬اﻣﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ آﺷﮑﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ در ﺧﺎﻧﻮادهاي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ زاده ﺷﺪ‪ ،‬و در ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ و ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ از اﯾﻦ ﻧﮑﺎت ﭼﻨﺪان ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﻋﺎﯾﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ او دﯾﻦ را رﻫﺎ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﭘﺲ از ﺗﺮك ﻣﺪرﺳﻪي اﻻﻫﯿﺎت ﺗﻔﻠﯿﺲ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه رﺳﻤﺎً ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﻮدن ﺧﻮد را ﻣﻨﮑﺮ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺘﻮان او را ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺧﻮاﻧﺪ‪،‬‬

‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ او در ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﯽ ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ ﺑﺎور داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﻧﺒﺮد‬

‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول را ﺷﻨﯿﺪ‪» ،‬ﺑﻪ زاﻧﻮ اﻓﺘﺎدم و از ژرﻓﺎي ﻗﻠﺒﻢ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر را ﺳﭙﺎس ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ اﺟﺎزه داده در ﭼﻨﯿﻦ دوراﻧﯽ زﯾﺴﺖ ﮐﻨﻢ«‪ 224.‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﮑﺮﮔﺰاري در ﺳﺎل‬ ‫‪ ١٩١۴‬ﺑﻮد ﮐﻪ او ﻓﻘﻂ ‪ ٢۵‬ﺳﺎل داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﻘﯿﺪه داده ﺑﺎﺷﺪ؟ در ﺳﺎل ‪ ،١٩٢٠‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺳﯽ و ﯾﮏ ﺳﺎل داﺷﺖ‪ ،‬دﺳﺘﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏاش رودوﻟﻒ ﻫ‪‬ﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﭘﯿﺸﻮا ﺷﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﺑﺎوارﯾﺎ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻣﻦ آﻗﺎي ﻫﯿﺘﻠﺮ را ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮب ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬و ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫‪٢٢٣‬‬

‫در ﺧﺎﻧﻮادهاي ﮐﺎرﮔﺮي و ﺳﻨﺘﯽ در ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ .‬ر‪ .‬ب‬

‫‪٢٢٤‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺴﯽ ژرفﺗﺮ از ﺑﺎور ﮐﻨﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ را‬

‫ﺑﻮﻣﯽ ﺳﺎزي ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﯾﺮان ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬رﺿﺎﺷﺎه و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ زﯾﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﻀﺎي ﻣﺪرن و ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻟﻘﺐ "ﻣﺬﻫﺒﯽ" ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ وارون اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد‪ ،‬در ﻗﯿﺪ و ﺑﻨﺪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬

‫دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ اﯾﺮان ﯾﮏﺷﺒﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺪرن و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح آﻧﺮوز‪ ،‬ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻟﻘﺐ ﺑﯿﺨﺪا و دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺿﺎﺷﺎه ﺣﺘﺎ‬

‫درﺑﺎره ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻨﺖ ﻧﺎﻣﻮس ﭘﺮﺳﺘﯽ اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻗﻠﺒﺎ ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه در ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ ﺑﺎ‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﺪا و اﻣﺎﻣﺎن از ﺑﻼﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬دﻟﯿﻠﺶ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﯾﻦ دو را ﺟﺪا از ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﮐﻪ در‬ ‫آن ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﺸﺎوران و ﺣﻠﻘﻪ ﻻﺋﯿﮏ اﻃﺮاﻓﺸﺎن در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺑﯽدﯾﻨﯽ ﺷﺎن داد‪ .‬اﯾﻦ دو ﻫﻤﺎﻧﻘﺪر دﺳﺖ‬ ‫ﭘﺮورده ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺘﯽ اﯾﺮاﻧﯽ – اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺘﯽ اروﭘﺎﯾﯽ – ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٤‬‬

‫ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺘﺮم‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬و ﯾﮏ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺧﻮب ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ "ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺘﺮم" و "ﺳﺮﺷﺎز از ﻣﻬﺮ" ﺑﻮدن ﻫﯿﺘﻠﺮ ﮐﺬب اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫"ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺧﻮب" ﺑﻮدن او ﻫﻢ ﮐﺬب ﺑﺎﺷﺪ! ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺘﻮان ﻫﯿﺘﻠﺮ را در ﻫﯿﭻ ﻣﻮردي "ﺧﻮب" ﺷﻤﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﻀﺤﮏﺗﺮﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﻣﯽاﻧﺪازد ﮐﻪ در دﻓﺎع از ﺑﯽﺧﺪا ﺑﻮدن ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺷﻨﯿﺪهام‪ .‬ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻫﯿﺘﻠﺮ آدم ﺑﺪي ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺑﯽ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ! ﮔﻮرﯾﻨﮓ درﺑﺎرهي ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آﻟﻤﺎن را ﻣﺘﺤﺪ ﮐﻨﺪ«‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد او از اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﺎر آﻣﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ در ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٣٣‬ﮔﻔﺖ‪» ،‬ﻣﺎ درﯾﺎﻓﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﯾﻦ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﺑﺎ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﻧﺒﺮد ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ اﻋﻼﻣﯿﻪﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ‬ ‫را ﻣﻮﻗﻮف ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪«.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺮﻓﺎً ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او ﺑﻪ "ﺑﺎور" ﺑﺎور داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩۴١‬او ﺑﻪ‬ ‫آﺟﻮدان ﺧﻮد‪ ،‬ژﻧﺮال ﮔﺮﻫﺎرد ا‪‬ﻧﮕ‪‬ﻞ ﮔﻔﺖ »ﻣﻦ ﺗﺎ اﺑﺪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺧﻮاﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﺘﻘﺪي ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او از اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺸﺘﻦ ﻋﯿﺴﯽ ﻟﻌﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ در ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٢٣‬در ﻣﻮﻧﯿﺦ‪،‬‬ ‫ﮔﻔﺖ »ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺎرﻣﺎن ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻟﻤﺎن را از ﯾﻬﻮدﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﻬﻦ ﻣﺎن را وﯾﺮان ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻧﺠﺎت‬ ‫دﻫﯿﻢ‪ ...‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻣﯿﻬﻦﻣﺎن را از ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻧﺠﺎت دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﯿﻮهاي ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪" :‬ﻣﺮگ ﺑﺎ‬ ‫ﺻﻠﯿﺐ"«‪.‬‬

‫ﺟﺎن ﺗﻮﻟَﻨﺪ در ﮐﺘﺎب آدوﻟﻒ ﻫﯿﺘﻠﺮ‪ :‬زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻪي ﻗﻄﻌﯽ‬

‫‪225‬‬

‫درﺑﺎرهي ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﯿﺘﻠﺮ در زﻣﺎن‬

‫"راه ﺣﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ" ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫»او ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻋﻀﻮ ﻻﯾﻘﯽ ﺑﺮاي ﮐﻠﯿﺴﺎي رم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ رﻏﻢ ﻧﻔﺮتاش از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫آﻣﻮزهي ﮐﻠﯿﺴﺎ را ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻗﺎﺗﻼن ﻣﺴﯿﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﺪون‬ ‫ذرهاي ﻋﺬاب وﺟﺪان اﻣﺤﺎ ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻫﻤﺎﻧﺎ دﺳﺖ اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮي اﻻﻫﯽ اﺳﺖ – ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺤﺎ ﺑﺪون ﺗﺮﺣﻢ ورزي‪ ،‬و ﺑﺪون ﺗﺒﻌﯿﺾ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪«.‬‬ ‫‪Adolf Hitler: The Definitive Biography, John Toland‬‬

‫‪٢٢٥‬‬

‫‪١٥٥‬‬

‫ﻧﻔﺮت ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ از ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻣﺨﺘﺺ ﺳﻨﺖ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﻫﻢ ﯾﮏ ﯾﻬﻮدي ﺳﺘﯿﺰ‬

‫دوآﺗﺸﻪ ﺑﻮد‪ .‬او در ﻋﺎدت ﮐﺮم ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﻤﻪي ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ از آﻟﻤﺎن اﺧﺮاج ﺷﻮﻧﺪ‪ «.‬و ﮐﺘﺎﺑﯽ‬

‫ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان در ﺑﺎب ﯾﻬﻮدﯾﺎن و دروغﻫﺎﯾﺸﺎن‬

‫‪226‬‬

‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺮ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﻮﺗﺮ‬

‫ﯾﻬﻮدﯾﺎن را "ﺟﻮﺟﻪ اﻓﻌﯽﻫﺎ " ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺒﺎرت در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﺸﻬﻮر ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٢٢‬ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﻫﯿﺘﻠﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺧﻮد را ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ ارادت ﻋﻤﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرم و ﺑﻪ رزﻣﻨﺪﮔﯽ ﻣﻨﺠﯽ دارم‪ .‬ارادت ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬در ﺟﻤﻊ ﯾﺎران اﻧﺪك اش‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ اﯾﻦ ﯾﻬﻮدﯾﺎن را ﺗﺸﺨﯿﺺ داد و‬ ‫ﻣﺮداناش را ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﻨﺖ ﮐﺶ ﻧﺒﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ رزﻣﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻧﺴﺎن و ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ در ﮐﻤﺎل ﻋﺸﻖ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﺗﻼوت‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪا ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺮ ﻣﯽﺧﯿﺰد‪ ،‬ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ را ﺑﺮﻣﯽ دارد و ﺟﻮﺟﻪ اﻓﻌﯽﻫﺎ و ﻣﺎرﻫﺎ را از‬ ‫ﻣﻌﺒﺪ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻣﯽراﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد او ﺑﺮاي ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﺟﻬﺎن از ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﭼﻪ ﻣﻬﯿﺐ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه‪ ،‬ﭘﺲ از دو‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺎل‪ ،‬ﻫﻨﻮز از ژرﻓﺎي وﺟﻮد ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮن ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﺜﺎر ﺻﻠﯿﺐ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ وﻇﯿﻔﻪ دارم ﺗﺎ ﻧﮕﺬارم ﻓﺮﯾﺒﻢ دﻫﻨﺪ‪ ،‬و وﻇﯿﻔﻪ دارم در راه ﺣﻖ و‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﯿﮑﺎر ﮐﻨﻢ ‪...‬و اﺛﺒﺎت ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺻﺤﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﺎن‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‬ ‫‪.‬ﻣﻦ ﻫﻢ در ﻗﺒﺎل ﻣﺴﯿﺢ و ﻫﻢ در ﻗﺒﺎل ﻣﺮدمام وﻇﯿﻔﻪ دارم‪«.‬‬

‫‪227‬‬

‫دﺷﻮار ﺑﺘﻮان داﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻋﺒﺎرت "ﺟﻮﺟﻪ اﻓﻌﯽﻫﺎ" را از ﻟﻮﺗﺮ اﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮده ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد‬

‫ﻟﻮﺗﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از اﻧﺠﯿﻞ ﻣﺘﯽ ‪ .٣:٧‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺗﻌﻘﯿﺐ ﯾﻬﻮدﯾﺎن‪ ،‬اﺟﺮاي اﻣﺮ اﻻﻫﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ در‬

‫ﮐﺘﺎب ﻧﺒﺮد ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪم ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ارادهي ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺘﻌﺎل ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ :‬ﺑﺎ دﻓﺎع‬ ‫از ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﻬﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻧﺒﺮد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ «.‬اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻮرخ ‪ ١٩٢۵‬اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎل ‪ ١٩٣٨‬ﻫﻢ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽاش در راﯾﺸﺘﺎگ‪ ،228‬ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻦ را ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﻤﺮش ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮش اﻇﻬﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪٢٢٦‬‬

‫‪On the Jews and their Lies, Martin Luther‬‬ ‫‪٢٢٧‬‬ ‫دروغ را ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﯽ ﺑﺎورش آﺳﺎﻧﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﭼﻨﺪﯾﻦ اﻧﺠﯿﻞ ﻣﻌﺘﺒﺮ‪ ،‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺘﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﯾﻬﻮدﯾﺎن و ﻧﺠﺎت‬ ‫و رﺳﺘﮕﺎري ﻗﻮم ﯾﻬﻮد اﺳﺖ؟ ﻧﻤﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي اﺟﺮاي اﺣﮑﺎم ﺗﻮرات؟ و اﺻﻼ ﭼﺮا ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮐﺘﺎب ﻫﺎي ﯾﻬﻮدﯾﺎن دروﻏﮕﻮ و ﻧﺎﭘﺎك‬ ‫)ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ و ﻫﯿﺘﻠﺮ( را ﻃﺮد ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭼﺮا ﺑﯽاﺟﺎزه آﻧﺎن‪ ،‬آﻧﻬﺎ را در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻘﺪس ﺧﻮد ﻗﺮار دادهاﻧﺪ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﺎﻟﺘﺎ ﯾﻬﻮدي‬ ‫اورﺷﻠﯿﻢ و اﺳﺮاﯾﯿﻞ را "ارض ﻣﻘﺪس ﻣﻠﮑﻮت ﻣﺴﯿﺢ" ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ؟ ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٢٨‬در ﻟﻐﺖ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي "ﭼﺮاغ اﻣﭙﺮاﺗﻮري"‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎخ ﺑﻮﻧﺪﺳﺘﺎگ )ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻮام آﻟﻤﺎن( در ﺑﺮﻟﯿﻦ "راﯾﺸﺘﺎگ" ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن ﮐﭙﯿﺘﻮل در‬ ‫واﺷﯿﻨﮕﺘﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎخ ﮐﻨﮕﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٦‬‬

‫ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎي ﻓﻮق را ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﻗﺮار داد ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺮ ﻣﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺸﯽاش‬ ‫ﺛﺒﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ و در آﻧﻬﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺿﺪﻣﺴﯿﺤﯽ دوآﺗﺸﻪاي اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎ ﻣﻮرخ ‪ ١٩۴١‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮﻓﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺸﺮﯾﺖ را درﻧﻮردﯾﺪه‬ ‫ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﺸﻮﯾﺴﻢ‪ ٢٢٩‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺸﺮوع ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻫﺠﻤﻪي ﯾﻬﻮديﻫﺎ‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ ‪ .٢٣٠‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺪاً دروغ دﯾﻨﯽ را وارد ﺟﻬﺎن ﮐﺮد‪«...‬‬ ‫»دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن اﯾﻦ ﻗﺪر ﻧﺎب‪ ،‬روﺷﻦ و آﺳﻮده ﺑﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ از اﯾﻦ دو‬ ‫ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻋﻈﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪ :‬آﺑﻠﻪ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪«.‬‬ ‫»ﺑﺎﻵﺧﺮه ﻣﺎ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ آرزو ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽﻫﺎ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﺧﻮد را از ﭼﻨﮓ ﻣﺨﺪر‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ رﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﺬار ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﻣﺮض اﯾﻤﻦ ﮐﺮده اﯾﻢ‪«.‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺮ ﻣﯿﺰ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺣﺎوي ﺗﻌﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮي از اﯾﻦ ﻗﺴﻢ اﻇﻬﺎرات اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ اﻏﻠﺐ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ را ﻣﻌﺎدل ﺑﻠﺸﻮﯾﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻨﺎﻇﺮي ﺑﯿﻦ ﻣﺎرﮐﺲ و ﭘﻮﻟﺲ ﻣﻘﺪس ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻢ‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﯾﻬﻮدي ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻏﺮﯾﺒﯽ از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﯿﺢ‬ ‫ﻫﻢ ﯾﻬﻮدي ﺑﻮد اﮐﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﯿﺘﻠﺮ از ﺳﺎل ‪ ١٩۴١‬از ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ روﯾﮕﺮدان ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫ﻫﻢ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او دروﻏﮕﻮي ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از‬ ‫ﺳﺨﻨﺎناش اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد؟‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ رﻏﻢ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد ﻫﯿﺘﻠﺮ و ﻧﺰدﯾﮑﺎناش‪ ،‬او واﻗﻌﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ از‬ ‫ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ دﯾﻨﺪاري در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﺶ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺟﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ او ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»دﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮدهي ﻣﺮدم را ﺳﺎﮐﺖ ﻧﮕﻪ دارد«‪ 231‬ﯾﺎ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﮑﺎي ﺟﻮان‬

‫‪232‬‬

‫ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﻣﺮدم ﻋﺎدي دﯾﻦ را ﺣﻖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﻼن ﺑﺎﻃﻞاش ﻣﯽﺷﻤﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺳﻮدرﺳﺎن«‪ .‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬ ‫‪٢٢٩‬‬

‫ﺑﻠﺸ‪‬ﻮ در ﻟﻐﺖ روﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﮐﺜﺮﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ روﺳﯿﻪ در دوران ﺗﺰاري )ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﯾﺎ را‬

‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ رﻫﺒﺮي ﮐﻨﺪ؟ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ از ﻃﺒﻘﻪ زﺣﻤﺖ ﮐﺸﺎن ﯾﺎ ﺧﻮد زﺣﻤﺖ ﮐﺸﺎن ﺑﺎ ﺣﻀﻮر در ﺳﻨﺪﯾﮑﺎﻫﺎ؟( اﻧﺸﻌﺎب ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻮاداران ﻟﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻠﺸﻮﯾﮏ )اﮐﺜﺮﯾﺘﯽ( ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﯿﻒ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻨﺸ‪‬ﻮﯾﮏ )اﻗﻠﯿﺘﯽ(‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﭼﻮن در ‪ 1917‬ﻫﻮاداران ﻟﻨﯿﻦ )ﮔﺎرد ﺳﺮخ( در ﮐﻮدﺗﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻨﺖ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت "ﺑﻠﺸﻮﯾﮏ" و "ﺑِﻠﺸﻮﯾﺴﻢ" ﺷﻬﺮﺗﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺎدل ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٢٣٠‬ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ و ﭘﻮﻟﺲ رﺳﻮل ﮐﻪ ﯾﻬﻮدي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺲ )ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ ﯾﺎ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ اﻧﻘﻼﺑﯽ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﮏ‬ ‫ﯾﻬﻮدي آﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺷﻐﻠﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﮕﺮود‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٣١‬ﻗﻮل دﯾﮕﺮي از او زﺑﺎﻧﺰد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪" :‬اﮔﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺐ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﺧﻮدم آﻧﺮا ﺑﺴﺎزم‪ ".‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٣٢‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﮑﺎ‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴﻮف‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﻣﺸﺎور اﻣﭙﺮاﺗﻮري رم در ﺳﺪه ﻧﺨﺴﺖ ﻣﯿﻼدي‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٧‬‬

‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯽﺻﺪاﻗﺘﯽ از ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﺮ ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﻧﮕﯿﺰهي او از ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ دﯾﻨﺪاري‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﻣﻨﻔﻌﺖﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺧﻮد را دﺳﺖ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد‪ .‬وﺣﺸﯽﮔﺮي ﻧﺎزيﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﺮﺑﺎزان و اﻓﺴﺮان او اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎ اﻏﻠﺐﺷﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‬ ‫واﻗﻌﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻮدن آﻟﻤﺎﻧﯽﻫﺎ زﯾﺮآب ﻓﺮﺿﯿﻪي ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﺎ را ﻣﯽزﻧﺪ – ﻓﺮﺿﯿﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯽﺻﺪاﻗﺘﯽ ﻓﺮﺿﯽ ﻫﯿﺘﻠﺮ در ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ دﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎدﯾﻢ‪.‬‬

‫‪233‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬

‫ﻃﺮﯾﻘﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﺑﺮاز ﻫﻤﺪﻟﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ رژﯾﻢاش ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻠﯿﺴﺎ را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﻪ اﻧﺤﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺑﺮاز ﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﭘﺎپ ﭘﯿﻮس دوازدﻫﻢ از ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮي در ﻗﺒﺎل رژﯾﻢ ﻧﺎزي‬ ‫اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻪي ﺷﺮﻣﺴﺎري ﮐﻠﯿﺴﺎي اﻣﺮوزي اﺳﺖ‪ .‬اﻇﻬﺎر ارادت ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﯾﺎ‬ ‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﯾﺎ ﺟﻌﻠﯽ ﺑﻮده ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن آﻟﻤﺎن و ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ را ﺟﻠﺐ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺷﺮارتﻫﺎي رژﯾﻢ او را دﺷﻮر ﺑﺘﻮان ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ اﻧﮕﺎﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻣﯽﺗﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ را ﻣﻨﮑﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ :‬او ﻫﻤﻮاره ﺑﺎور‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮﻣﻮزي ﺑﻪ او ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﯽ اﻻﻫﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺗﺎ آﻟﻤﺎن را رﻫﺒﺮي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ آن را ﻣﺸﯿﺖ‬ ‫اﻻﻫﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺧﺪا‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ در ﺳﺎل ‪ ١٩٣٨‬ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻪ وﯾﻦ رﻓﺖ‪ ،‬در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺷﺎدﻣﺎﻧﺎﻧﻪاش از ﺧﺪا و‬ ‫ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ ذﮐﺮي ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآورد‪» :‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺴﺮي از اﯾﻦ دﯾﺎر را ﺑﻪ راﯾﺶ‬ ‫)ﺣﮑﻮﻣﺖ( ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را ﭘﯿﺸﻮاي ﻣﻠﺖ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎدرياش را ﺑﻪ راﯾﺶ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪«.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩٣٩‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮﻗﺼﺪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮد‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن ﻣﺸﯿﺖ‬ ‫اﻻﻫﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺟﻠﺴﻪي او ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ اﮐﻨﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺴﺮورم‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ زودﺗﺮ از ﻣﻮﻋﺪ ﺑﯿﺮﮔﺮﺑﺮاوﮐﻠﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮدم ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﺪفام ﺑﺮﺳﻢ«‬ ‫‪ ٢٣٣‬اﺗﻔﺎﻗﺎ رژﯾﻢ ﻧﺎزي ﻫﺎ وﻗﺘﯽ از ﻧﺨﺒﮕﺎن و ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻟﻤﺎن ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮده ﻋﻮام ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻣﺮور اﮐﺜﺮﯾﺖ اﻟﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻟﻤﺎﻧﯽ را‬ ‫ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﺬف ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺘﺎ ﮐﺎر ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﺸﯿﺪ ﮐﻪ ‪ SS‬ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﺷﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺮدﻣﯽ ﻧﺎزي ﻫﺎ و ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻋﻮام ﺑﻮد در ﺳﺎﻟﻬﺎي آﺧﺮ‪ ،‬ﺑﺮ‬ ‫ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ارﺟﺤﯿﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ رژﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻃﺒﻘﺎت ﻓﺮودﺳﺖ ﻋﻮام ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮده و ﻧﺨﺒﮕﺎن و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﺸﯿﻦ ﯾﺎ ﻓﺮاري ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ داراﯾﯽ ﻣﻌﻨﻮي ﻋﻮام‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ داﺷﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٨‬‬

‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺳﻮﻗﺼﺪ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‪ ،‬اﺳﻘﻒ اﻋﻈﻢ ﻣﻮﻧﯿﺦ‪ ،‬ﮐﺎردﯾﻨﺎل ﻣﯿﺸﻞ ﻓﺎﻟﻬﺎﺑﺮ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎس اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﻫﺒﺖ در ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻮﻧﯿﺦ ﻧﻤﺎز ﺷﮑﺮ ﺑﻪ ﺟﺎ آورﻧﺪ ﺗﺎ »دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ در ﻗﻠﻤﺮو اﺳﻘﻔﯽ و‬

‫ﻧﺠﺎت ﻣﺴﺮت ﺑﺨﺶ ﭘﯿﺸﻮا« را ﺷﮑﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ 234.‬ﺑﺮﺧﯽ ﭘﯿﺮوان ﻫﯿﺘﻠﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮔﻮﺑﻠﺰ‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺧﺠﺎﻟﺘﯽ‬

‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﺎزﯾﺴﻢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ دﯾﻦ درآورﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﺑﻠﺰ‪ 235‬ﮐﻪ رﺋﯿﺲ اﺗﺤﺎدﯾﻪﻫﺎي ﺗﺠﺎري ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺟﺎت داﺷﺖ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ رﯾﺘﻢ ﺳﺮود روﺣﺎﻧﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﻋﯿﺴﯽ را ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﯿﺶ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪:‬‬ ‫آدوﻟﻒ ﻫﯿﺘﻠﺮ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ! ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ در اﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﻋﻬﺪﻣﺎن را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫»ﻣﺎ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ آدوﻟﻒ ﻫﯿﺘﻠﺮ اﻋﺘﻘﺎد دارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻢ ﻓﻘﻂ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎل ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ‬

‫‪236‬‬

‫راه‬

‫رﺳﺘﮕﺎري ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻣﺎ را آﻓﺮﯾﺪه‪ ،‬و رﻫﺒﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻣﯽﺳﭙﺎرد ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﻣﺎ در ﮐﻒ اوﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر آدوﻟﻒ ﻫﯿﺘﻠﺮ را ﺑﺮاي ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ آﻟﻤﺎن ﻫﻤﻮاره اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫‪ ٢٣٤‬ﻫﯿﺘﻠﺮ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ رﮐﻮرددار ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻨﻮع و ﻧﻮآوراﻧﻪ ﺗﺮور ﺷﺪ و ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮد‪ .‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ آدم واﻗﻌﺎ‬ ‫ﺷﮏ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ واﻗﻌﺎ ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺪي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﺧﺪاوﻧﺪي‪ ،‬ﺷﺪﯾﺪا ﺑﺎ ﻣﻠﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ‬ ‫در ﺻﺤﻨﻪ آﻟﻤﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﻫﯿﺘﻠﺮ دﺳﺘﮑﻢ در‪ 1939‬ﺗﺮور ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﮔﺰاف ﺟﻨﮓ و از آن ﺑﺪﺗﺮ ﺳﺮﮐﺸﺴﺘﮕﯽ و روﺳﯿﺎﻫﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺟﻨﮕﯽ ﺣﺬف ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﺟﻮﻻي ‪ 1944‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت‬

‫آﻟﻤﺎن در ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ و ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻟﯽ و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم "واﻟﮑﯿﺮي" )ﻧﺎم ﻗﻄﻌﻪاي از‬ ‫واﮔﻨﺮ( ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺳﺮﻫﻨﮓ ارﺗﺸﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﻼوس اﺳﺘﺎﻓﻨﺒﺮگ ﺑﺮ ﺿﺪ ﭘﯿﺸﻮا اﺟﺮا ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﺑﻤﺐ ﻗﻮي زﯾﺮ‬ ‫ﭘﺎي ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮان ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و او زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ؟ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه ﻣﯽداد‪ ،‬ﻫﯿﺘﻠﺮ در اﯾﻦ روز ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮدﺗﺎﭼﯿﺎن‬

‫ﺑﺮاي آﺗﺶ ﺑﺲ ﻓﻮري‪ ،‬آﻟﻤﺎن اﺷﻐﺎل و ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻧﻤﯿﺸﺪ‪ ،‬آﻟﻤﺎن ﺷﺮﻗﯽ ‪ 43‬ﺳﺎل زﯾﺮ ﭘﺮده آﻫﻨﯿﻦ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮﻟﯿﻦ در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻤﺐ‬ ‫ﺑﺎرانﻫﺎي ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮروي‪ ،‬در دو ﻫﻔﺘﻪ آﺧﺮ ﺑﻪ ﺗﻠﯽ از ﺧﺎك و ﺟﺴﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﯽﮔﺸﺖ! ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮔﺰارش دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﭘﯿﺸﻮا ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﻮد‪ :‬ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﻃﯽ دو ﺳﺎل "‪ 60‬ﻫﺰار ﺗﻦ" ﺑﻤﺐ روي‬ ‫ﺑﺮﻟﯿﻦ رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬روﺳﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ از روي ﮐﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﻻزم‪ ،‬در روزﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺑﺮﻟﯿﻦ )ﮐﻪ ﺷﻬﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﺎﻟﯽ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان دﻓﺎع ﻣﯿﺸﺪ( "‪ 45‬ﻫﺰار ﺗﻦ" ﺑﻤﺐ را ﺗﻨﻬﺎ در "دو ﻫﻔﺘﻪ" ﺑﺮ روي آن رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺼﻮر آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺮﻟﯿﻦ زﻣﺎن ﺟﻨﮓ دوم‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﺧﺪا و ﻣﺸﯿﺖاش ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٢٣٥‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ وزﯾﺮ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت رژﯾﻢ ﻧﺎزي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺒﮏ ﮐﺎر او ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ دروﻏﮕﻮي وﻗﯿﺤﺎﻧﻪ و ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ و ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮدي ﻫﺎ و ﺗﺤﻘﯿﺮ و ﮐﻮﭼﮑﻨﻤﺎﯾﯽ‬

‫دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺪون ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮﻣﺴﺎزي‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮏ اﻟﮕﻮ ﺑﺮاي رژﯾﻢ ﻫﺎي اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﮔﻮﺑﻠﺰي را در دوﻟﺖ ﻧﻬﻢ و دﻫﻢ‬ ‫اﯾﺮان و روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٣٦‬ﺣﺰب ﻫﯿﺘﻠﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر‪ ،‬ﻧﺎزي ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺶ درﺳﺖ آﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺗﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺴﺎﻧﯽ ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﺑﺎﻻ را ﺑﺎ ﺷﻌﺎر "ﺣﺰب ﻓﻘﻂ ﺣﺰب اﷲ‪ ،‬رﻫﺒﺮ‬ ‫ﻓﻘﻂ روح اﷲ" ﺑﺴﻨﺠﯿﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٥٩‬‬

‫اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ و ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﺮارت را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ؛ اوﻟﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻣﺎرﮐﺴﯿﻢ دﮔﻤﺎﺗﯿﮏ و دﯾﻦ ﻣﺂب و‬ ‫دوﻣﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻧﮋادي ﻏﯿﺮﻋﻘﻼﻧﯽ و ﻏﯿﺮﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﻪ ﻣﺎﯾﻪاي ﻫﻢ از ﺟﻨﻮن واﮔﻨﺮي داﺷﺖ‬ ‫‪.‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﯾﻦ ﺷﻌﻠﻪ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ در ﻃﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﻃﺮز وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﻓﺮاوان‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﺟﻨﮕﯽ را ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺨﺪاﯾﯽ درﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ رخ دﻫﺪ؟‬ ‫اﻧﮕﯿﺰهي ﺟﻨﮓ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺮص و آز اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﺎه ﻃﻠﺒﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﻌﺼﺒﺎت ﻧﮋادي‪ ،‬ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﯾﯽ‪،‬‬ ‫ﯾﺎ ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﯿﻬﻦ ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ درﺑﺎرهي ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ اﻧﮕﯿﺰهي ﻗﺎﻃﻊﺗﺮ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ دﯾﻦ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ دﯾﻦ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺎن ﻫﻤﻪي ﮐﺎﻓﺮان و ﭘﯿﺮوان ادﯾﺎن رﻗﯿﺐ را ﻣﺬﻣﺖ ﮐﺮده‬ ‫ﯾﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺮگ ﺷﻤﺮده و ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺟﺒﻬﻪي ﺧﺪا وﻋﺪهي دﺧﻮل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ داده اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻤﺎن‪ 237‬درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﯽزﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﺧﻄﺮ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﯿﺎن ﻋﺎدي را وا ﻣﯽدارد ﺗﺎ ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﺟﻨﻮن را ﺑﭽﯿﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را‬ ‫ﻣﻘﺪس ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺪن ﻫﻨﻮز در ﻣﺤﺎﺻﺮهي ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن اﺣﻤﻖ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺰارهﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﻣﺮوزه ﻣﺮدم ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ادﺑﯿﺎت ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻮر ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﻨﺠﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺮاژدي در ﭘﻮﭼﯽ رخ دﻫﺪ؟‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﯿﺎب ﯾﮏ ﺑﺎور ﺑﺠﻨﮕﺪ؟«‬

‫‪The End of Faith, Sam Harris‬‬

‫‪٢٣٧‬‬

‫‪١٦٠‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪۵‬‬

‫دﯾﻦ ﭼﻪ اﯾﺮادي دارد؟ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﭼﺮا؟‬ ‫دﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻗﺒﻮﻻﻧﺪه ﮐﻪ ﻣﺮدي ﻧﺎدﯾﺪﻧﯽ ﻫﺴﺖ – ﮐﻪ در آﺳﻤﺎنﻫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ – و ﻫﺮ ﮐﺎري را‬ ‫ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﻫﺮدﻗﯿﻘﻪي ﻋﻤﺮﺗﺎن اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ ﻧﻈﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﺮد ﻧﺎدﯾﺪﻧﯽ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از ده ﻋﻤﻞ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ‬ ‫دارد‪ .‬و اﮔﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ اﻋﻤﺎل را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﺎﺻﯽ ﭘﺮ از دود و آﺗﺶ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و‬ ‫ﻋﺬاب ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ اﺑﺪاﻟﺪﻫﺮ در آﻧﺠﺎ ﺑﺴﻮزﯾﺪ و ﺟﺰﻏﺎﻟﻪ ﺷﻮﯾﺪ و ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﻐﺎن ﮐﻨﯿﺪ ‪...‬اﻣﺎ او ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻬﺮ‬ ‫ﻣﯽورزد!‬ ‫ﺟﻮرج ﮐﺎرﻟﯿﻦ‬

‫دﯾﻦ ﭼﻪ اﯾﺮادي دارد؟‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺖ ﺧﻮدم‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎق ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ راﻫﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎز‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻤﻮﻻً دﻋﻮت ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻇﺮهﻫﺎي رﺳﻤﯽ را رد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻇﺮه ﺑﺎ اﺳﻘﻒ اﻋﻈﻢ ﯾﻮرك‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ادﯾﻨﺒﻮرگ دﻋﻮت ﺷﺪم‪.‬‬ ‫اﺣﺴﺎس اﻓﺘﺨﺎر ﮐﺮدم و دﻋﻮت را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻣﻨﺎﻇﺮه‪ ،‬رﯾﭽﺎرد اﺳﺘﺎﻧﺎرد ﮐﻪ ﻓﯿﺰﯾﮑﺪاﻧﯽ‬

‫ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺧﻼﺻﯽ از ﺧﺪا؟‪ 238‬ﻧﺎﻣﻪاي را ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ آﺑﺰِروِر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫»ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺳﺮوﯾﺲ ﻋﻠﻤﯽ ﺷﻤﺎ در ﻧﻮﺷﺘﻪاي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺧﻮش ﺧﯿﺎﻻﻧﻪي "ﺧﺪا در ﺑﺎرﮔﺎه داﻧﺶ دﺳﺖ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ را دارد"‪ ،‬ﮔﺰارش داده ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ در ﯾﮏ ﻣﻨﺎﻇﺮه ﺑﺎ اﺳﻘﻒ اﻋﻈﻢ ﯾﻮرك او را‬ ‫"دﭼﺎر آﺳﯿﺐﻫﺎي ﺟﺪي ﻓﮑﺮي" ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺑﺮاﯾﻤﺎن از "ﺑﯽﺧﺪاي ﻣﻐﺮور ﺧﻨﺪان" و ﻧﺘﯿﺠﻪ "‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان؛ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن" ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺎرد در اداﻣﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد از آﺑﺰِروِر ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﻨﺎﻇﺮهي ﺑﻌﺪي را ﮐﻪ ﻣﯿﺎن او و ﻣﻦ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ‬

‫اﺳﻘﻒ ﺑﯿﺮﻣﻨﮕﺎم و ﮐﯿﻬﺎن ﺷﻨﺎس ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺮ ﻫﺮﻣﺎن ﺑ‪‬ﻨﺪي‪ ،‬در اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ‬ ‫ﻧﺒﻮده و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎزﻧﺪهﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﮔﺰارش ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮردي ﮐﻪ ﺑﺎ او ﻣﻮاﻓﻘﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺗﻠﻮﯾﺤﺎً ﻣﻨﺎﻇﺮهﻫﺎي ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ را ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب دﺳﺘﯿﺎر ﺷﯿﻄﺎن‪ 239‬ذﮐﺮ ﮐﺮدهام‪،‬‬

‫‪Doing Away with God, Russell Stannard‬‬ ‫‪A Devil’s Chaplain, Richard Dawkins‬‬

‫‪٢٣٨‬‬ ‫‪٢٣٩‬‬

‫‪١٦١‬‬

‫ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﻨﺎﻇﺮه ﺑﺎ ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ رﻏﻢ ﺑﯽﻣﯿﻠﯽام ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪﻫﺎي ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮري‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً‬ ‫ﺷﻬﺮت ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻗﺒﺎل دﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﮑﺎراﻧﯽ دارم ﮐﻪ ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان رﯾﺸﻪﻫﺎي دﯾﻦ و اﺧﻼﻗﯿﺎت را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي اﻣﻮر ﻏﯿﺮدﯾﻨﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ داد‪،‬‬ ‫و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل از روﯾﮑﺮد ﻣﻦ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﺮا اﯾﻦ ﻗﺪر دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ واﻗﻌﺎ اﯾﺮاد دﯾﻦ‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ دﯾﻦ اﯾﻦ ﻗﺪر ﻣﺼﯿﺒﺖﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎ آن ﺟﺪال ﮐﻨﯿﻢ؟ ﭼﺮا زﻧﺪﮔﯽات را‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬و ﻧﻤﯽﮔﺬاري ﺑﻘﯿﻪ ﻫﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن را ﺑﮑﻨﻨﺪ؟ ﻣﮕﺮ دﯾﻦ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﻣﺜﻼً اﺧﺘﺮﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺎل ﻗﻬﻮه و‬ ‫اﻧﺮژي درﻣﺎﻧﯽ دارد؟ ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻪي اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻬﻤﻼت ﺑﯽﺿﺮري ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﯾﺎ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﮐﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺻﺮف اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮ در ﻣﻮرد اﻻﻫﯿﺎت‪ ،‬در ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﻤﺐﮔﺬاري ﮐﻨﻢ؛ ﺳﺮ ﮐﺴﯽ را ﺑِﺒ‪‬ﺮم؛ ﮐﺴﯽ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﻨﻢ؛ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻠﯿﺐ ﺑﮑﺸﻢ و ﺑﺮ ﻫﯿﻤﻪي ﻫﯿﺰم ﺑﺴﻮزاﻧﻢ؛‬ ‫ﯾﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺧﺮاشﻫﺎ ﺑﮑﻮﺑﻢ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﺜﻼً ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮﯾﯽ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺳﺒﺐ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﯾﮏ ﺑﯽﺧﺪاي ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را دارﯾﺪ؟« ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﯾﺮاد را ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر راﯾﺞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ و اﻧﻬﺪام ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﺎن ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺣﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﻘﯿﻘﺖ را در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪﺳﯽ ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و از ﭘﯿﺶ‬ ‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻟﻮهي ﺑﺎورﻫﺎيﺷﺎن را ﺳﺴﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﯾﮏ‬ ‫اﺻﻞ ﺧﺪﺷﻪﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﺳﺘﺪﻻل‪ .‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪسﺷﺎن ﻋﯿﻦ ﺣﻖ اﺳﺖ و اﮔﺮ‬

‫ﺷﻮاﻫﺪي ﺧﻼف آن ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ را ﺑﻪ دور ﻣﯽاﻓﮑﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﮐﺘﺎب را‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﯾﮏ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﺎورﻫﺎﯾﻢ )ﻣﺜﻼً ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ( را از ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪام ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ درﺳﺖ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺷﻮاﻫﺪ درﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدهام‪ .‬اﯾﻦ دو روﯾﮑﺮد‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎور ﻣﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺪاﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻮد ﺷﻮاﻫﺪ ﻓﺮاوان‪ ،‬ﻗﺎﻃﻊ و ﺑﯽاﺑﻬﺎم اﻣﺮوزي‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎ ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬در اﺻﻞ‪ ،‬ﻫﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪهاي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮود و اﯾﻦ ﺷﻮاﻫﺪ را وارﺳﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﻦ‬

‫‪١٦٢‬‬

‫ﻫﺮﮔﺰ درﺷﺖ ﮔﻮﯾﯽ ﻫﻤﮑﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﯽام را ﻧﺪاﺷﺘﻪام ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﺧﻠﻘﺖﮔﺮا از او دﻋﻮت ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﻇﺮهي رﺳﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻇﺮه ﺑﺮاي رزوﻣﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ‪«.‬‬ ‫اﮔﺮ ﮐﻪ ﺧﻄﺎﯾﯽ در ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد و آن ﺧﻄﺎ را ﮐﺸﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﺳﭙﺲ در ﮐﺘﺎب ﺑﻌﺪي آن ﺧﻄﺎ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻫﯿﭻﮔﺎه در ﻣﻮرد ﮐﺘﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻣﻘﺪس رخ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن‪ ،‬و ﺑﻪ وﯾﮋه آﻣﺎﺗﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ ﻓﻠﺴﻔﻪ آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص‬ ‫آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻟﻮدهي "ﻧﺴﺒﯿﺖﮔﺮاﯾﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ" ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻧﮓ اﻋﺘﺮاض ﺑﺮدارﻧﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﺑﺎور ﯾﮏ‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد ﻧﻮﻋﯽ اﯾﻤﺎن ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ اﺳﺖ« ﻣﻦ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ اﯾﺮاد ﭘﺮداﺧﺘﻪام‬ ‫‪.‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪي ﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺎرغ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ژﺳﺖ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ ﭼﻪ اﻇﻬﺎراﺗﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬در زﻧﺪﮔﯽﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺎور دارﯾﻢ‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و دادﺳﺘﺎن ﻟﺠﻮﺟﺎﻧﻪ از ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺟﻨﺎﯾﺖ در‬ ‫ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ ﺑﻮدهام ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﻃﻔﺮهي ﻓﻠﺴﻔﯽ از ﭼﻨﮓ ﺳﺆالاش ﻓﺮار ﮐﻨﻢ و ﺑﮕﻮﯾﻢ‪" :‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‬ ‫ﻣﻨﻈﻮرﺗﺎن از" درﺳﺖ" ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﯿﺖ ﮔﺮاﯾﯽ ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮم و ﺑﮕﻮﯾﻢ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﻠﻢ ﻏﺮﺑﯽ ﺷﻤﺎ در ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ ﺑﻮدهام‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻮﻧﮕﻮﻟﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از "در ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﻮدن" دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ "در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻮده" ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﻣﺴﻨﯽ در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻀﻪي ﺧﺸﮏ ﺷﺪهي ﺑﺰي را اﻧﻔﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ اﻧﺘﺰاﻋﯽ از "ﺣﻘﯿﻘﺖ" اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫‪.‬اﻣﺎ ﻫﻤﻪﻣﺎن ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽام ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻧﯿﻮزﻟﻨﺪ در ﻧﯿﻤﮑﺮهي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ را درﺳﺖ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻮاﻫﺪﻣﺎن‬ ‫ﻣﺆﯾﺪ آن اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺟﺪﯾﺪي ﺧﻼف ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻮراً اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ را دور‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪازﯾﻢ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاي واﻗﻌﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ را ﺑﺎ ﺷﻮر و ﺷﻮق اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﺎن‬ ‫ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا از ﺗﮑﺎﻣﻞ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﻮرﯾﺪه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪار ﯾﮏ ﺟﻮر ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺎﻫﯽ ﺟﻮش ﻣﯽزﻧﻢ ﮐﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺣﺎﻣﯽ‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﭼﻨﺎن ﻗﻮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ از اﯾﻨﮑﻪ رﻗﯿﺐام آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ – ﯾﺎ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد‪،‬‬ ‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﭼﻮن ﺧﻼف ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪساش ﻫﺴﺘﻨﺪ –ﺑﺮآﺷﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮم‪ .‬ﺟﻮش و ﺧﺮوش ﻣﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻢ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﺎن ﺑﯿﭽﺎره‪ ،‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﮔﻤﮕﺸﺘﻪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ و دﯾﮕﺮ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺑﺴﯽ ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه و زﯾﺒﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻪ ﻗﺪر ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ‬

‫‪١٦٣‬‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮﯾﻢ ﺑﯽآن ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ از آﻧﻬﺎ ﺳﺮ در آورده ﺑﺎﺷﯿﻢ! اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﺮا ﺟﻮﺷﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻄﻮر‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﯽﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻢ؟ اﻣﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ و اﯾﻤﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﻢ‬ ‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﻮاﻫﺪ ﻗﺎﻃﻌﯽ ﺧﻼف ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﯿﺎﺑﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق در دﻧﯿﺎي ﻋﻠﻢ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‬ ‫‪.‬ﭘﯿﺶﺗﺮ داﺳﺘﺎن ﯾﮏ اﺳﺘﺎدﻣﺎن در دورهي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ را ﮔﻔﺘﻪام‪ .‬او ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎس ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻣﺤﺘﺮﻣﯽ در‬ ‫آﮐﺴﻔﻮرد ﺑﻮد و ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺳﺎل اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺦ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺎز ﮔﻮﻟﺠﯽ ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ درون‬ ‫ﺳﻠﻮلﻫﺎ واﻗﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺼﻨﻌﯽ و ﻏﯿﺮﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻢ داﻧﺸﮑﺪهي ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ دوﺷﻨﺒﻪي ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﮐﻞ اﻋﻀﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﭘﮋوﻫﺶ ﯾﮏ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﮔﻮش‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از دوﺷﻨﺒﻪﻫﺎ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﯾﮏ زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎس ﺳﻠﻮﻟﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻮاﻫﺪ‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﺮ وﺟﻮد ﺟﻬﺎز ﮔﻮﻟﺠﯽ اراﺋﻪ داد‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ او‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻣﺴﻦ ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺎمﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻠﻮي ﺗﺎﻻر رﻓﺖ؛ دﺳﺖ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ را ﻓﺸﺮد؛ و ﺑﺎ ﻫﯿﺠﺎن ﮔﻔﺖ »ﻫﻤﮑﺎر‬ ‫ﻋﺰﯾﺰم‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارم‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل اﺧﯿﺮ در اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮدم‪ «.‬ﻣﺎ ﻫﻢ آن ﻗﺪر ﮐﻒ زدﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻒ دﺳﺘﺎنﻣﺎن ﺳﺮخ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﻤﯽزﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻫﻤﻪي داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺣﺮﻓﯽ ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﻪي داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺣﺪاﻗﻞ در ﺣﺮف اﯾﻦ روﯾﮑﺮد را اﯾﺪه آل ﻣﯽداﻧﻨﺪ – ﺑﺮ ﺧﻼف‪،‬‬ ‫ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ روﯾﮑﺮدي را دﻣﺪﻣﯽ ﻣﺰاﺟﯽ ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﯾﺎدآوري‬ ‫ﺧﺎﻃﺮهي آن ﺟﻠﺴﻪاي ﮐﻪ ﺷﺮح دادم‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺑﻐﺾ ﮔﻠﻮﯾﻢ را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ داﻧﺸﻤﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺘﯿﺰهي ﻣﻦ ﺑﺎ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ دﯾﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫داﻧﺶورزي ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺟﺎﻟﺒﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻧﯿﺂﻣﻮزﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ راه ﻋﻠﻢ را ﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺷﯿﺮهي ﻋﻘﻞ را ﻣﯽﮐﺸﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﻔﺒﺎرﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ذﮐﺮ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐ‪‬ﺮت‬ ‫واﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﻨﺸﺎء ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﮐﺎﻟﺞ ﺑﺮاﯾﺎن در داﯾﺘﻮن ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺴﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم‬ ‫ﮐﺎﻟﺞ ﺑﺮاﯾﺎن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﺎم وﯾﻠﯿﺎم ﺟﻨﯿﻨﮕﺰ ﺑﺮاﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯾﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ،١٩٢۵‬ﯾﮏ ﻣﻌﻠﻢ‬ ‫ﻋﻠﻮم ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺎن اﺳﮑﻮپ را ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺗﺪرﯾﺲ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻪ دادﮔﺎه ﻣﺸﻬﻮر "ﻣﺤﮑﻤﻪي ﻣﯿﻤﻮن" ﮐﺸﺎﻧﺪه‪.‬‬ ‫ﮐﺮت واﯾﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ آرزوﻫﺎي دوران ﮐﻮدﮐﯽاش را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ و در ﯾﮏ داﻧﺸﮕﺎه واﻗﻌﯽ اﺳﺘﺎد‬ ‫زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﺷﻮد؛ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺷﻌﺎر آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ "اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺶ" ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻌﺎر ﻣﺘﻨﺎﻗﻀﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﻣﺮوزه ﺑﺮ وﺑﺴﺎﯾﺖ ﮐﺎﻟﺞ ﺑﺮاﯾﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪" :‬اﻧﺘﻘﺎدي و اﻧﺠﯿﻠﯽ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺶ!" در واﻗﻊ ﺟﻨﺎب واﯾﺰ ﯾﮏ ﻣﺪرك‬ ‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ از داﻧﺸﮕﺎه ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوهي دو ﻣﺪرك دﯾﮕﺮ در زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ و ﮔﯿﺎهﺷﻨﺎﺳﯽ از‬ ‫ﻫﺎروارد‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ اﺳﺘﻔﻦ‪.‬ﺟﯽ‪.‬ﮔﻮﻟﺪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬واﯾﺰ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺟﻮان‪،‬‬

‫‪١٦٤‬‬

‫ﻧﺨﺒﻪ و آﯾﻨﺪهداري ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ رؤﯾﺎي ﺧﻮد را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺗﺪرﯾﺲ در ﯾﮏ‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﺗﺮاژدي رخ داد‪ ،‬و او ﻧﻪ از ﺑﯿﺮون‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از درون ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ دﯾﻨﯽ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ او را واداﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎور ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ – ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﺼﯿﻞاش در ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ و ﻫﺎروارد‬ ‫–ﮐﻤﺘﺮ از ده ﻫﺰار ﺳﺎل ﻋﻤﺮ دارد‪ .‬او آن ﻗﺪر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺼﺎدم ﺷﺎخ ﺑﻪ ﺷﺎخ ﻣﯿﺎن دﯾﻦ ﺧﻮد و‬ ‫داﻧﺶ را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺗﻌﺎرض ﻣﺎﯾﻪي ﻧﺎآراﻣﯽ ﻓﺰاﯾﻨﺪهي او ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ روز ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﻗﯿﭽﯽ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺳﺮوﻗﺖ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس رﻓﺖ و ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﺑﺮﯾﺪن ﻫﺮ آﯾﻪاي‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﭘﺮزﺣﻤﺖ‪ ،‬دﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪان ﭼﯿﺰي‬ ‫از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪساش ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫»ﻫﺮ ﻗﺪر ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺣﺎﺷﯿﻪي ﺑﺮگﻫﺎي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬دﯾﺪم ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‬

‫ﺑﺪون ﮔﺴﯿﺨﺘﻦ ﺷﯿﺮازهي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس آن را از روي ﻣﯿﺰ ﺑﺮدارم‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﺑﯿﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‬

‫دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬دﯾﺪم ﯾﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس درﺳﺖ اﺳﺖ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺎدرﺳﺖ؛ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ آن را دور ﺑﯿﺎﻧﺪازم ‪...‬آن ﺷﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻼم ﺧﺪا را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ و ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻼف آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ را‪ ،‬ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻫﻤﻪي آﻣﺎل و آرزوﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽام را ﺑﺎ‬ ‫ﮐﻤﺎل اﻧﺪوه ﺑﻪ آﺗﺶ اﻓﮑﻨﺪم‪«.‬‬ ‫ﻣﻦ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را ﺑﺴﯿﺎر ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ؛ ﻫﺮ ﻗﺪر ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ﺟﻬﺎز ﮔﻮﻟﺠﯽ ﻣﺮا ﺳﺮﺷﺎر از ﺗﺤﺴﯿﻦ و‬ ‫ﺷﻌﻒ ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﮐ‪‬ﺮت واﯾﺰ ﺑﺴﯿﺎر رﻗﺖ ﺑﺎر و ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬زﺧﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه و ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ او وارد ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮدش ﺑﻮد؛ ﺑﺴﯿﺎر ﻏﯿﺮﺿﺮوري ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺷﺪ از آن اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‬ ‫‪.‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را دور ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺘﺄﻟﻬﺎن‬ ‫آن را ﺑﻪ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎدﯾﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺠﺎزي ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ او در ﻋﻮض‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ را اﻧﺠﺎم داد و ﻋﻠﻢ‪،‬‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ‪ ،‬و ﻋﻘﻞ را ﻫﻤﺮاه آﻣﺎل و آرزوﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ دور اﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺻﺪاﻗﺖ ﮐ‪‬ﺮت واﯾﺰ درﻣﯿﺎن ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﺎن ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪاﻗﺖ او ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه‪ ،‬آزارﻧﺪه و‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدﮔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎﯾﺰهي ﺗﻤﭙﻠﺘﻮن را ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻨﺪ؛ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪهي ﺻﺎدق اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎﯾﺰه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﯾﺰ ﭼﯿﺰي را رو ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﺎن ﺑﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾﻫﺎي ﻋﻠﻢ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﺎن ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ در اذﻫﺎن ﺷﺎن ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻼم او را ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ‪:‬‬ ‫»اﮔﺮﭼﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻋﻤﺮ زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﺧﻠﻘﺖ ﮔﺮا ﻧﺸﺪهام‬ ‫‪.‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻫﻤﻪي ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﻢ ﺧﻼف ﺧﻠﻘﺖ ﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﯿﺶ اﺳﺘﺎداﻧﻢ‬

‫‪١٦٥‬‬

‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﻫﻢ ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﻠﻘﺖ ﮔﺮاﯾﯽ ﺧﻮد ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﯽﮐﻨﻢ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﻼم ﺧﺪا‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻤﺎﻧﻢ اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﻢ«‬ ‫ﻇﺎﻫﺮاً در اﯾﻨﺠﺎ واﯾﺰ ﺳﺨﻦ ﻟﻮﺗﺮ را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺼﺐ ﺗ‪‬ﺰﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮ در ﮐﻠﯿﺴﺎي وﯾﺘﻨﺒﻮرگ‬ ‫ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮐ‪‬ﺮت واﯾﺰ ﺑﯿﭽﺎره ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎﯾﺪ وﯾﻨﺴﺘﻮن اﺳﻤﯿﺖ در رﻣﺎن ‪ ١٩٨۴‬ﻣﯽاﻧﺪازد‪،‬‬

‫ﮐﻪ ﻧﻮﻣﯿﺪاﻧﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ ﺑﺎور ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دو ﺑﻪ ﻋﻼوهي دو ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن »ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ«‪ 240‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﯾﻨﺴﺘﻮن اﺳﻤﯿﺖ از ﺗﺮس ﺷﮑﻨﺠﻪ اﺟﺒﺎراً ﺧﻮد را وادار ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎور ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﺟﺒﺎر واﯾﺰ از ﺗﺮس ﺷﮑﻨﺠﻪي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﮑﻢ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻗﺪر اﻟﺰام آور و ﻣﻘﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﻧﻮﻋﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪي رواﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺘﯿﺰهي ﻣﻦ ﺑﺎ دﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻼﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐ‪‬ﺮت واﯾﺰ آورد‪ .‬اﮔﺮ دﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎس ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪي ﻫﺎروارد را ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ روزي‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﺪازد‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪ و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪241‬‬

‫ﺳﺨﺖﮐﯿﺸﯽ دﯾﻦ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﻌﺼﻮم و ﻣﺸﺘﺎق ﺑﯽﺷﻤﺎري را از آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﯾﻦ‬ ‫ﻏﯿﺮﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا و "ﻇﺮﯾﻒ" ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﻮع دﯾﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺮدﺳﺎل ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻤﺎن و ﺗﻌﺒﺪ ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا ﯾﮏ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻧﯿﺎ را ﻣﻬﯿﺎي رﺷﺪ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻧﯿﻤﻪي ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪم ﺗﻐﯿﯿﺮ روح زﻣﺎن اﺧﻼﻗﯽ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ اﺧﻼﻗﯽ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮدهاي ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﻟﯿﺒﺮال روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﻦ اﻣﯿﺪواراﻧﻪ ﻓﺮض ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻋﻤﻮم‬ ‫"ﻣﺎ" ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ‪ .‬و ﻣﻨﻈﻮرم از "ﻣﺎ" ﻫﻤﻪي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل دارد اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺘﺎب را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻪ ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ‪ .‬اﻣﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖ اﺧﻼﻗﯽ ﺳﺮ ﻫﻤﺮاﻫﯽ‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﻫﻤﮕﺎن ﻫﻢ ﻣﯿﻞ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﺘﺎب ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫‪٢٤٠‬‬

‫‪242‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ از‬

‫‪ Big Brother‬ﮐﺎراﮐﺘﺮي در رﻣﺎن ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺟﻮرج اورول‪ 1984 ،‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻨﻮان‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ و دوﺳﺘﺎﻧﻪ رﻫﺒﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮري اوﺷﻨﯿﮑﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬

‫در آن ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺟﻬﺎن ﭼﯿﺮﮔﯽ داﺷﺖ‪ .‬در آن ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﻮﺗﺎﻟﯿﺘﺮ‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ او‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺪ دو ﺑﻪ ﻋﻼوه دو ﻣﯿﺸﻮد ﭘﻨﺞ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺘﻤﺎ ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻢ اﮔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم اﯾﺮان رﻣﺎن ‪ 1984‬ﺟﻮرج اورول را ﮐﻪ در‬ ‫اﯾﺮان ﻫﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ آن ﺧﻮدﮐﺸﯽ دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ )اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ( ﻣﯽزﻧﻨﺪ؟ ر‪.‬ب‬ ‫‪٢٤١‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻮﻣﯽ اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ ﺑﻪ آﺛﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ ﺗﻮﺳﯽ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﻮس ﭼﻮن‬

‫ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﯾﺎ ﻣﺜﻼ ﻣﯿﺘﻮان ﺧﯿﺎم ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري را ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح ﻫﻤﺴﻨﺠﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﺻﻼ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ دوره ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺴﻨﺠﯿﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﻮﻟﻮي ﭘﯿﺶ از‬ ‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﻤﺲ و ﭘﺲ از آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ او‪ .‬ﯾﺎ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوي در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻃﻠﺒﻪ ﺟﻮان ﺑﻮد را ﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺷﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪absolutism‬‬

‫‪٢٤٢‬‬

‫‪١٦٦‬‬

‫ﻣﯿﺎن ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮهي ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺮ اذﻫﺎن ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﺧﻄﺮ آن ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم و در دﯾﻦﺳﺎﻻري رو ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﮐﻮﯾﻦ ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان دﯾﻦﺳﺎﻻري آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ 243‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ از اﯾﻤﺎن ﻗﻮي‬

‫دﯾﻨﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﻦ را ﻧﯿﺮوي ﺷﺮآﻓﺮﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﮐﻔﺮﮔﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺠﺎزات ﻫﻨﻮز در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰاﯾﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ را ﺑﺮاي اﯾﻦ "ﺟﺮم‬ ‫"در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ 244.‬در ‪ ١٨‬اوت ‪ ، ٢٠٠١‬ﭘﺰﺷﮏ و اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم دﮐﺘﺮ ﯾﻮﻧﺲ ﺷﯿﺦ ﺑﻪ‬

‫ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻔﺮﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮم ﻣﺸﺨﺺ او اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻧﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﭘﯿﺶ از اﺑﺮاز دﻋﻮت ﺧﻮد در ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﯾﺎزده ﻧﻔﺮ از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن او اﯾﻦ "ﮐﻔﺮ" را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮔﺰارش دادﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺿﺪﮐﻔﺮﮔﻮﯾﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ آﮔﻮﺳﺘﯿﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺴﯿﺢ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٠‬در ﻓﯿﺼﻞ آﺑﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‬ ‫‪.‬او ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻮد ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺎ ﻣﻌﺸﻮق ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ازدواج ﮐﻨﺪ زﯾﺮا ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﺟﺎزه‬ ‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﯾﮏ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ ﻣﺮد ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎن ازدواج ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ او ﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﮕﺮود و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ رﯾﺎﮐﺎري ﺷﺪ‪ .‬در ﮔﺰارﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪم ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه ﮐﻪ آﯾﺎ ﺧﻮد اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ در ﭘﯽ دارد‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ او ﺣﺮﻓﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺤﻤﺪ زده ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺸﻮري ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦاش ﻋﺎري از ﺗﻌﺼﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﻣﺮگ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۶‬ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮوش ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﺤﮑﻮم‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬آﯾﺎ او ﮐﺴﯽ را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﺳﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮد؟ ﻧﻪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻘﯿﺪهي دروﻧﯽ و‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽاش را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪245‬‬

‫‪American Theocracy, Kevin Phillip‬‬ ‫‪ ٢٤٤‬و ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ آن اﻧﮑﺎر ﻫﺮﯾﮏ از اﺻﻮل دﯾﻦ )ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮت‪ ،‬ﻣﻌﺎد( و ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر‬

‫‪٢٤٣‬‬

‫ﺣﮑﻢ ﻣﺮگ دارد‪ .‬ﺗﺎزه اﯾﻦ ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪه ﮐﻪ دادﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮي ﺷﺨﺼﯽ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﺪي ﺑﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﻋﺒﺎي ﯾﮏ‬ ‫روﺣﺎﻧﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬را ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﯾﮑﺒﺎر داﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺟﺮم اﯾﻨﮑﻪ در ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از اﻣﺎم زﻣﺎن ﮔﻠﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻇﻬﻮر‬ ‫ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬دادﮔﺎﻫﯽ ﮐﺮده و ﮐﻢ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮑﯽ از ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﯿﺪ ﻫﺎﺷﻢ آﻗﺎﺟﺮي ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪" ،‬اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﯿﻤﻮن ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻨﺪ" ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن ﺗﺸﯿﻊ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺸﯽ درون دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻣﺠﺎزات ﻗﺼﺎص ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در دادﮔﺎه ﺑﺎ اﺷﺪ ﻣﺠﺎزات روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٢٤٥‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﯾﮏ ﻣﺎﺳﺘﻤﺎﻟﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻌﺮوف وﺟﻮد دارد‪ .‬و آن اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺮآن "ﻻاﮐﺮاه ﻓﯽ اﻟﺪﯾﻦ" )در دﯾﻦ اﺟﺒﺎري ﻧﯿﺴﺖ( و ﻫﺮﮐﺲ‬ ‫ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ در ذﻫﻦ و ﻗﻠﺒﺶ ﺣﺘﺎ اﺳﻼم را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺣﺴﺎب او ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ و در اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﻼف ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ ،‬ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻧﺪارﯾﻢ و ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ ﻣﺮﺗﺪ و‬ ‫ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن و اﻇﻬﺎر آن‪ ،‬دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ! )ﭼﻪ دﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ!( ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ "آزادي اﻧﺪﯾﺸﻪ" ﻣﻨﻬﺎي‬ ‫"آزادي ﺑﯿﺎن" ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ر‪.‬ب‬

‫‪١٦٧‬‬

‫او ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎب ﻣﯿﻞ زﻣﺎﻣﺪاران ﮐﺸﻮرش ﻧﺒﻮد‪ .‬و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺸﻮر او دﯾﮕﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دورهي ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن "آزاد ﺷﺪه" دوران ﺣﺎﻣﺪ ﮐﺮزاي ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫اﺋﺘﻼف ﺑﻪ رﻫﺒﺮي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﻋﺎﻗﺒﺖ از اﻋﺪام ﮔﺮﯾﺨﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪد ﮔﻮاﻫﯽ‬ ‫ﻋﺪم ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ‪ ،‬و ﭘﺲ از ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ .‬او اﮐﻨﻮن در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﭘﻨﺎه ﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ از ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﻏﯿﻮرﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ در ﭘﯽ اﻧﺠﺎم ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﺮﻋﯽ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﯾﮑﯽ‬ ‫از ﻣﻮاد ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن "آزادﺷﺪه"‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮﺗﺪان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ارﺗﺪاد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي آﺳﯿﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﯾﺎ اﻣﻮال ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺟﻮرج اورول در ‪١٩٨۴‬‬ ‫ﯾﮏ ﺟﺮم ﻓﮑﺮي‬

‫‪246‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات رﺳﻤﯽ آن در ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﻫﻢ از‬

‫ﻣﻮاردي ﺑﯿﺎورﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﺎزات اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ‪ ٣‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،١٩٩٢‬ﺻﺎدق ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﻣﺎل اﷲ در‬ ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﯾﻪ ﺟﺮم ارﺗﺪاد و ﮐﻔﺮﮔﻮﯾﯽ در ﻣﻼءﻋﺎم ﮔﺮدن زده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﺑﺎر در ﯾﮏ ﻣﯿﺰﮔﺮد ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﺑﺎ ﺳ‪‬ﺮ اﻗﺒﺎل ﺳﮑﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ‪ ١‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن "ﻣﯿﺎﻧﻪرو‬ ‫"ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ او را ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪي ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ ﺑﺮاي ارﺗﺪاد ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺎﻟﺶ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬او ﭘﺲ از ﮐﺶ و ﻗﻮس رﻓﺘﻦ ﻓﺮاوان ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﯾﺎ ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫او ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ ﻣﻮﺿﻮع را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﭼﻨﺪان اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻢ از ﻣﺮدي ﮐﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﭘﺎس ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد "رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ادﯾﺎن" ﺑﻪ او ﻟﻘﺐ ﺷﻮاﻟﯿﻪ داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺟﻬﺎن ﻣﺴﺤﯿﺖ ﻫﻢ ﺑﺮي از اﯾﺮاد ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اواﺧﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٢‬ﺟﺎن وﯾﻠﯿﺎم ﮔﺎت در‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻔﺮﮔﻮﯾﯽ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻧُﻪ ﻣﺎه ﮐﺎر ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺎﻗﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮم او اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ را ﺑﺎ‬ ‫دﻟﻘﮏﻫﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎورش دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺟﺮم »ارﺗﺪاد« در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻫﺴﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۵‬ﯾﮏ ﮔﺮوه‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﮐﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ از ﺑﯽﺑﯽﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺨﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﭘﺮاي ﺟﺮي اﺳﭙﺮﯾﻨﮕﺮ‬ ‫ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ اﺻﻄﻼح "ﻃﺎﻟﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ" راﯾﺞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺳﺮﯾﻊ در‬ ‫ﮔﻮﮔﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ دوﺟﯿﻦ وﺑﺴﺎﯾﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﺎم را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ وﺑﺴﺎﯾﺖﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻫﺎﯾﯽ از‬ ‫رﻫﺒﺮان دﯾﻨﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺪاران اﯾﻤﺎن‪-‬ﻣﺤﻮر ﮔﺮدآوري ﺷﺪهاﻧﺪ ‪.‬ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﺑﻪ‬ ‫روﺷﻨﯽ ﯾﺎدآور ﺗﻌﺼﺐ ﮐﻮر‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ و ﻗﺴﺎوت ﻃﺎﻟﺒﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ‪ ،‬آﯾﺖاﷲ ﺧﻤﯿﻨﯽ و ﻣﺮاﺟﻊ وﻫﺎﺑﯽ‬ ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﯾﺘﯽ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻟﯽ از ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم آن ﮐﻮﻟﺘﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪي ﻫﻤﮑﺎران‬

‫‪Thoughtcrime‬‬

‫‪٢٤٦‬‬

‫‪١٦٨‬‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽام ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﺸﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬رﻫﺒﺮان ﺷﺎن را‬ ‫ﺑﮑﺸﯿﻢ و ﻣﺮدم ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﮕﺮواﻧﯿﻢ«‪.‬‬

‫‪247‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ژﻧﺮال وﯾﻠﯿﺎم ﺟﯽ ﺑﻮﮐﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺟﺮج ﺑﻮش ﺑﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖ آراي‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺟﺮج ﺑﻮش را ﺧﺪا اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد« و ﯾﮏ اﻇﻬﺎر ﻓﻀﻞ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮ‪ ،‬از ﺑﯿﺎﻧﺎت‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر وزﯾﺮ ﮐﺸﻮر دوران روﻧﺎﻟﺪ رﯾﮕﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ از‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻮن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﯿﺢ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ«‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ و ﻃﺎﻟﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي روﺷﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺮدم ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺤﺖ اﻟﻠﻔﻈﯽ ﺗﻌﺒﯿﺮ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﺟﺮاي دﯾﻨﺴﺎﻻري ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ در دﻧﯿﺎي ﻣﺪرن را ﺑﻪ‬

‫ﭼﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻬﯿﺒﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺘﺎب اﺻﻮل اﻓﺮاط ﮔﺮاﯾﯽ‪ :‬راﺳﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ در آﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪248‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪي‬

‫ﮐﯿﻤﺒﺮﻟﯽ ﺑﻠﯿﮑﺮ ﺷﺮح ﻣﻔﺼﻠﯽ از ﺗﻬﺪﯾﺪ »ﻃﺎﻟﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ« ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪249‬‬

‫دﯾﻦ و ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ‬ ‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎزات رﺳﻤﯽ ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ اﻋﺪام ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺪام ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ اﺑﺘﮑﺎري اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﮑﻮم را زﻧﺪه زﯾﺮ دﯾﻮاري دﻓﻦ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و دﯾﻮار را روي او‬ ‫ﺧﺮاب ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ "ﺟﺮم"‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺿﺎﯾﺖ دو ﻓﺮد ﺑﺰرﮔﺴﺎل و ﺑﺪون‬ ‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ آﺳﯿﺐ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﮐﻼﺳﯿﮏ از ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ دﯾﻨﯽ ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫‪ ٢٤٧‬ﺗﻨﻬﺎ اﯾﺮاد اﯾﻦ آﻗﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺪه ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ در ﺳﺪه ﻫﺎي ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻢ اﻣﭙﺮاﺗﻮري رم ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﺳﭙﺲ ﺑﯿﺰاﻧﺲ‬ ‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬دو دﻟﯿﻞ ﺑﺮاي ﯾﻮرش ﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان را ﻣﻄﺮح ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ آزادﺳﺎزي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن در ﺑﻨﺪ ﮐﻔﺎر )ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن درون‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ( و دوم ﭘﻬﻦ ﮐﺮدن ﺳﻔﺮه ﺳﻌﺎدت ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن‪ .‬ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ زرﺗﺸﺘﯽ و دﯾﻨﺪار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺤﺚ درﺑﺎره‬ ‫ﻣﯿﺰان ﺗﻌﺼﺐ و ﺳﺨﺖ ﮐﯿﺸﯽ ﺷﺎن اداﻣﻪ دارد‪ .‬وﻟﯽ ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ دﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ ﻫﻤﭽﻮن دﯾﻦ ﯾﻬﻮدي‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎر ﻗﻮﻣﯽ داﺷﺖ و زرﺗﺸﺘﯿﺎن ﺑﺮﺧﻼف‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﯿﭻ ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ ﺻﺪور ﺑﺎورﻫﺎ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و اﺧﻼق ﺧﻮد ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و از ﻫﻤﯿﻦ رو ﻫﻤﯿﺸﻪ‬ ‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯾﺸﺎن ﺗﺪاﻓﻌﯽ ﺑﻮد ﻧﻪ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٤٨‬‬

‫‪Fundamentals of Extremism: The Christian Right in America, Kimberly Blaker‬‬ ‫‪٢٤٩‬‬ ‫داوﮐﯿﻨﺰ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺸﯿﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺗﺮي ﺟﻮﻧﺰ )ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ( ﻧﻮﺷﺘﻪ وﮔﺮﻧﻪ او را ﻣﻼﻋﻤﺮ ﻃﺎﻟﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬دﺷﻤﻨﯽ ﺗﺮي ﺟﻮﻧﺰ ﺑﺎ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻬﺮﺗﺶ ﺷﺪه وﻟﯽ او ﺑﺎ ﺳﮑﻮﻻرﻫﺎ ﻫﻢ دﺷﻤﻨﯽ دارد و در ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ‬

‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ او و اﻣﺜﺎل او ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ دﯾﻨﺶ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮل او ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺑﯽﺧﺎﺻﯿﺘﯽ ﭼﻮن ﻫﻠﻨﺪ و ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮي ﺟﻮﻧﺰ ﮐﻪ در ﺻﺪاﻗﺖ و ﻋﺸﻖ دﯾﻨﯽاش ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﯿﻠﻢ ﺗﻮﻫﯿﻦآﻣﯿﺰ‪ ،‬ﺧﻮد دﻟﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﯾﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻧﻘﻼب اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ در اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﻫﺰاران ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺘﻔﺎوت زﯾﺴﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺗﺎب آورﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٦٩‬‬

‫ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻣﻦ ﻫﻢ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﺎزد‪ .‬ﺗﺎ ﻫﻤﯿﻦ اواﺧﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎل ‪ ١٩٨٧‬ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ در‬ ‫ﺧﻠﻮت ﻫﻢ ﯾﮏ ﺟﺮم ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻘﯿﺐ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬آﻟﻦ ﺗﻮرﯾﻨﮓ‪ ،‬رﯾﺎﺿﯿﺪان ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺟﺎن ﻓﻮن ﻧﯿﻮﻣﻦ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪر ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ در ﺧﻠﻮت‪ ،‬ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آﻟﻦ ﺗﻮرﯾﻨﮓ را زﯾﺮ دﯾﻮار ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮏ دﯾﻮار را‬ ‫روﯾﺶ ﺧﺮاب ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻮرﯾﻨﮓ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﮔﺰﯾﻨﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺰﻧﺪ‪ :‬ﯾﺎ دو ﺳﺎل‬ ‫را در زﻧﺪان ﺑﮕﺬراﻧﺪ )ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ او ﭼﻪ رﻓﺘﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ( و ﯾﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ دورهي ﺗﺰرﯾﻖ ﻫﻮرﻣﻮن را ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻌﺎدل اﺧﺘﻪ ﮐﺮدن ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺰرگ ﺷﺪن ﺳﯿﻨﻪﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺰﯾﻨﻪي ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﺧﻮد او اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ ،‬و ﺳﯿﺒﯽ آﻏﺸﺘﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻧﻮر ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ﺗﻮرﯾﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﻮش اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ رﻣﺰ ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪاي آﻟﻤﺎنﻫﺎ را ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺳﻬﻢ او در ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎزيﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ﺳﻬﻢ آﯾﺰﻧﻬﺎور و ﭼﺮﭼﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺗﻮرﯾﻨﮓ و دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻫﻤﮑﺎران "اوﻟﺘﺮا"ﯾﺶ در ﺑﯿﭽﻠﯽ ﭘﺎرك ﺑﻮد ﮐﻪ ژﻧﺮالﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﻃﯽ‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ژﻧﺮالﻫﺎي آﻟﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﭘﯿﺶ از اﺟﺮا ﺧﻨﺜﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬ ‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺗﻮرﯾﻨﮓ دﯾﮕﺮ ﻣﺨﻔﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪهي ﻣﻠﺖ ﻣﻮرد ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ او ﻟﻘﺐ ﺷﻮاﻟﯿﻪ اﻋﻄﺎ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎز ﻫﻤﺎن ﻋﺎرﺿﻪي اﺧﻼﻗﯿﺎت اﯾﻤﺎن ﻣﺤﻮر ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره‬ ‫وﺳﻮاس اﻋﻤﺎل ﯾﺎ ﺣﺘﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺮدم را دارد ﺑﺮوز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫روﯾﮑﺮد "ﻃﺎﻟﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ" ﺑﻪ ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ دﯾﻨﯽ آﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻋﺎﻟﯿﺠﻨﺎب ﺟﺮي ﻓﺎل ول‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار داﻧﺸﮕﺎه ﻟﯿﺒﺮﺗﯽ ﮔﻮش ﺑﺴﭙﺎرﯾﻢ‪» :‬اﯾﺪز ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﺎزات ﺧﺪا ﺑﺮاي‬ ‫ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺧﺪا ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﺎن را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪250‬‬

‫ﯾﮏ رأي دﻫﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻪ ﺟﻮر آدﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دوره ﺑﻪ ﺳﻨﺎﺗﻮر ﺟﺎﻫﻠﯽ ﻣﺜﻞ ﺟِﺲ ﻫﻠﻤﺰ ﺟﻤﻬﻮري‬ ‫ﺧﻮاه از ﮐﺎروﻟﯿﻨﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ رأي دﻫﺪ؟ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻬﺰا ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ »ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﺎﯾﻤﺰ و واﺷﯿﻨﮕﺘﻦ‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻻﻧﻪي ﻫﻤﺠﻨﺴﺒﺎزﻫﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎم روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎرانﺷﺎن ﯾﺎ ﮔ‪‬ﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻟﺰﺑﯿﻦ« ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻣﻦ‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ آدم رأي ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﺧﻼﻗﯿﺎت را ﺗﻨﻬﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻨﮓ دﯾﻨﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬

‫‪ ٢٥٠‬روزي در ﻗﻄﺎر‪ ،‬ﻣﺮدي روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ در ﮐﻨﺎر ﮐﺸﯿﺸﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮد از ﮐﺸﯿﺶ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪" :‬ﭘﺪر‪ ،‬ﭼﯿﺰي از روﻣﺎﺗﯿﺴﻢ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ؟" ﮐﺸﯿﺶ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫"روﻣﺎﺗﯿﺴﻢ ﻣﺠﺎزات ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺷﺮب ﺧﻤﺮ‪ ،‬ﺷﻬﻮت راﻧﯽ و زﻧﺒﺎرﮔﯽ اﺳﺖ‪ ".‬ﻣﺮد آﻫﯽ ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اداﻣﻪ داد و ﻣﺪام ﺑﺎ‬ ‫اﻓﺴﻮس ﺳﺮ ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد! ﮐﺸﯿﺶ از ﺳﺮ ﮐﻨﺠﮑﺎوي ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ؟ ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪" :‬اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﺎپ اﻋﻈﻢ ﺑﻪ روﻣﺎﺗﯿﺴﻢ دﭼﺎر‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ".‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٧٠‬‬

‫ﻓﺎﻗﺪ اﯾﻤﺎن ﺟﺰﻣﯽ اوﺳﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻬﺪﯾﺪي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﺶﺗﺮ ازﺳﺨﻨﺎن ﭘ‪‬ﺖ راﺑﺮﺗﺴﻮن‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار‬ ‫اﺋﺘﻼف ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﻘﻞ ﮐﺮدم‪ .‬او ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﺰدﻫﺎي ﺟﺪي ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯾﺨﻮاه ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﯾﺎﺳﺖ‬ ‫ﺟﻤﻬﻮري ﺳﺎل ‪ ١٩٨٨‬ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن داوﻃﻠﺐ و ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺪود ﭘﻮل را ﺑﺮاي ﮐﺎرزار ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺞ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺑﯿﺎﻧﺎﺗﯽ از اﯾﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ ﮐﻪ او ﺟﻠﺐ ﮐﺮده ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﺧﺪﻣﺎت ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ را ﻣﺨﺘﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﻮن‬ ‫ﺑﭙﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺮدم را ﮔﺮﻓﺘﺎر اﯾﺪز ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺸﯿﺶﻫﺎ ﺗُﻒ ﮐﻨﻨﺪ« ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ »ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫را ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم را زﻧﺎﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﯿﻮاﻧﯿﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺠﻨﺴﺒﺎزي و ﻫﻤﻪي ﻣﺤﺮﻣﺎت ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را‬ ‫رواج ﻣﯽدﻫﺪ«‪.‬‬

‫‪251‬‬

‫ﻧﮕﺮش راﺑﺮﺗﺴﻮن ﺑﻪ زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﯾﻪي دﻟﮕﺮﻣﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪» :‬ﻣﯽداﻧﻢ‬

‫ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ دردﻧﺎك اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ازدواج ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ رﯾﺎﺳﺖ ﻣﺮد‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻮﻫﺮﺗﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ ﺳﺮور ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺷﻮﻫﺮ ﺳﺮور زن‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻮده ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮده«‪.‬‬

‫‪252‬‬

‫ﮔَﺮي ﭘﺎﺗﺮ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﻣﺠﻤﻊ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ ﺑﺮاي ﻋﻤﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن در ﮐﺸﻮر اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺗﻮزﯾﻊ آزاد ﻫﺮزه‬ ‫ﻧﮕﺎري ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ از ﺣﻘﻮق ﻫﻤﺠﻨﺴﺒﺎزان در ﮐﺎر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻠﻮراﻟﯿﺴﻢ ﺷﺮّ و ﻏﯿﺮاﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و دوﻟﺖ دﯾﮕﺮ اﺟﺎزه‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺑﺪﮐﺎري ﺑﭙﺮدازد« ﭼﻨﺎن ﮐﻪ از ﻓﺤﻮاي ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ "ﺑﺪﮐﺎري‬ ‫"ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﻗﺐ ﺑﺪي ﺑﺮاي ﻣﺮدم در ﺑﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ و ﮐﻨﺶﻫﺎي‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ "اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ" دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﯿﺶ ﻓ‪‬ﺮِد ﻓ‪‬ﻠﭗ از ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺑﺎﭘﺘﯿﺴﺖ ﺷﺮﻗﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮي از واﻋﻈﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻫﻤﺠﻨﺲ ﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫ﻣﺘﻨﻔﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻮهي ﻟﻮﺗﺮ ﮐﯿﻨﮓ درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺸﯿﺶ ﻓ‪‬ﺮِد ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﺮاي ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در‬ ‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎﮐﺴﭙﺎري را ﺗﺮﺗﯿﺐ داد و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ‪» :‬ﺧﺪا ﻟﻮاﻃﮑﺎرﻫﺎ و ﻃﺮﻓﺪاران‬ ‫ﻟﻮاﻃﮑﺎرﻫﺎ را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪا از ﮐﻮرﺗﺎ اﺳﮑﺎت ﮐﯿﻨﮓ ﻫﻢ ﻣﺘﻨﻔﺮ اﺳﺖ و ﺣﺘﻤﺎ ﺣﺎﻻ او را در آﺗﺶ‬

‫‪٢٥١‬‬

‫در اﯾﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﻤﺘﺮ و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻬﺘﺮ و راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ در دوره ﭘﻬﻠﻮي دوم ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬

‫ﻫﻤﻪ در ‪ 16‬ﺳﺎل دوران ﻫﺎﺷﻤﯽ و ﺧﺎﺗﻤﯽ ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ‪ .‬دوﻟﺖ اﺣﻤﺪي ﻧﮋاد و ﺗﯿﻢ ﺗﺌﻮرﯾﺴﯿﻦ ﻫﺎي او ‪ 7‬ﺳﺎل ﺑﺮ ﺿﺪ اﯾﻦ ﻃﺮح ﮔﻔﺘﻪ و ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻋﻤﻞ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻶﺧﺮه ﻫﻤﯿﻦ ﭼﻨﺪي ﭘﯿﺶ‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﮐﺸﻮر رﺳﻤﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺮوژه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﺎﻧﻮاده در اﯾﺮان را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ .‬ر‪ .‬ب‬ ‫‪٢٥٢‬‬

‫ﺗﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﯾﮑﯽ دو ﺳﺪه ﭘﯿﺶ در ﮔﻔﺘﻤﺎن درون دﯾﻨﯽ ﭼﻪ در ﮐﻠﯿﺴﺎ و ﭼﻪ در ﺣﻮزه ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯿﺰان اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن زن )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮد( ﺷﮏ و‬

‫ﺑﺤﺚ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬و در ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﮏ ﺑﯿﺶ از ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎور ﻏﺎﻟﺐ آن ﺑﻮد ﮐﻪ زن ﻧﯿﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي آﺳﺎﯾﺶ ﻣﺮد‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٧١‬‬

‫و ﮔﻮﮔﺮد ﺳﻮزان ﺟﻬﻨﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺮﺛﻮﻣﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﻣﯿﺮد و آن آﺗﺶ ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺎﻣﻮش‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و دود ﺟﺰﻏﺎﻟﻪ ﺷﺪناش ﺗﺎ اﺑﺪاﻟﺪﻫﺮ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ«‬ ‫ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪي وﺑﺴﺎﯾﺖاش‪ ،‬ﻓ‪‬ﻠﭗ از ﺳﺎل ‪ ١٩٩١‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ‪ ٢٢٠٠٠‬ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺿﺪﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ را در‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎدا‪ ،‬اردن‪ ،‬و ﻋﺮاق ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر روز ﯾﮏ ﺗﻈﺎﻫﺮات‬ ‫‪.‬ﺷﻌﺎرﻫﺎي اﯾﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮاتﻫﺎ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺑﻮده ﮐﻪ‪» :‬ﺷﮑﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﺪز« ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﺟﺎﻟﺐ ﺳﺎﯾﺖ او‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮدﮐﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﺎن وﻓﺎت ﮐﺮده ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭼﻨﺪ روز‬ ‫در ﺟﻬﻨﻢ ﻋﺬاب ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮاﯾﯽ ﻧﮑﺎت ﺑﺴﯿﺎري را درﺑﺎرهي اﺧﻼﻗﯿﺎت اﯾﻤﺎن‪-‬ﻣﺤﻮر آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزﻧﺪهي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ و ﻗﺪاﺳﺖ ﺣﯿﺎت آدﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﯾﻦ و ﻗﺪاﺳﺖ ﺣﯿﺎت ﺑﺸﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاي دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺟﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﯾﮏ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﻄﺎﺳﺖ و درﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دﯾﺪهام ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺮﺷﻮرﺗﺮﯾﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑﻪ اﻋﺪام اﺷﺨﺎص ﺑﺰرﮔﺴﺎل دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺼﺎف ﺑﺪﻫﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي‬ ‫روﻣﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪي ﻓﺎﺷﮕﻮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﺮج دﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮشِ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎرز‬ ‫ﻧﺴﻞ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﻣﺮوز اﺳﺖ‪ .‬او و اﻣﺜﺎل او‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﭘﺮوﭘﺎﻗﺮص ﺣﻔﻆ ﺣﯿﺎت آدﻣﯽ در ﻫﻤﻪي ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫از زﻣﺎن ﺟﻨﯿﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻣﺮض ﻻﻋﻼﺟﯽ دﭼﺎر ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ اﻓﺮاد در‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﻣﺎﻧﻊ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺠﺎت ﺟﺎنﻫﺎي‬ ‫ﺑﺴﯿﺎري ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﻨﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ روﺷﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام‪ ،‬ﺣﺮﻣﺖ ﺟﺎن آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ از ﺳﺎل ‪ ١٩٧۶‬ﮐﻪ‬ ‫دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ اﻋﺪام را ﻣﻠﻐﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﺛﻠﺚ اﻋﺪامﻫﺎي ﭘﻨﺠﺎه اﯾﺎﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬در‬ ‫اﯾﺎﻟﺖ ﺗﮕﺰاس اﻧﺠﺎم ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬و در دوران ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﺑﻮش در ﺗﮑﺰاس‪ ،‬اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻧﺮخ اﻋﺪام را‬ ‫در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد ﺛﺒﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﺮ ﻧُﻪ روز ﯾﮏ اﻋﺪام‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻮش ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪي ﺧﻮد ﻋﻤﻞ‬ ‫ﮐﺮده و ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﯾﺎﻟﺘﯽ را ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺑﺎرهي ﮔﺰارش ﻣﺸﻬﻮر‬ ‫ﺗﺎﮐﺮﮐﺎرﻟﺴﻮن‪ ،‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺳﯽ ان ان ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ؟ ﮐﺎرﻟﺴﻮن‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺪاﻓﻊ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮﮐﻪ ﺷﺪ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻮش "ﺑﺮاي ﺷﻮﺧﯽ" ﺣﺮﮐﺎت ﯾﮏ زن ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آن زن ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻮش ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار اﻟﺘﻤﺎس ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺣﮑﻢ اﻋﺪاماش را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﺪ‪» :‬ﺑﻮش ﻟﺐ ﻫﺎﯾﺶ را ﻏﻨﭽﻪ ﮐﺮد و اداي آن‬ ‫زن را درآورد ﮐﻪ ﻧﺠﻮا ﻣﯽﮐﺮد‪ :‬ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺮا ﻧﮑﺸﯿﺪ« ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ اﯾﻦ زن ﺑﻪ ﺑﻮش ﯾﺎدآور ﺷﺪه‬

‫‪١٧٢‬‬

‫ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺟﻨﯿﻦ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺮﺣﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﺄﻣﻞ درﺑﺎرهي ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ‬ ‫اﺛﺮات ﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم دارد‪ .‬ﻣﺎدر ﺗﺮزا در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽاش ﻫﻨﮕﺎم درﯾﺎﻓﺖ ﺟﺎﯾﺰهي ﺻﻠﺢ‬ ‫ﻧﻮﺑﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﺑﻮدﮔﺮ ﺻﻠﺢ اﺳﺖ« ﭼﯽ؟ ﭼﻄﻮر ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زﻧﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻀﺎوت اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ را ﺟﺪي ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑﻞ ﻫﻢ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ؟ ﻫﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﻓﺮﯾﻔﺘﻪي ﻗﺪﯾﺲ ﻣﺂﺑﯽ رﯾﺎﮐﺎراﻧﻪي ﻣﺎدر ﺗﺮزا ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﺴﺘﻮﻓﺮ ﻫﯿﭽِﻨﺰ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎم ﻣﯿﺴﯿﻮﻧﺮي‬ ‫‪:‬ﻣﺎدر ﺗﺮزا در ﻧﻈﺮ و ﻋﻤﻞ‪ 253‬را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ از راﻧﺪال ﺗ‪‬ﺮي‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺠﺎت ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ارﻋﺎب ﭘﺮدازﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﯾﺎ آدم ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ‪ ،‬در ﮐﺸﻮر‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﮔﻮرﺗﺎن را ﮔﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺘﺎن ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺗﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫ﺗﺎن را ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺮف را ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪي ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﻘﻂ‬ ‫ﺟﻨﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺪﻫﻢ‪ «.‬روي ﺳﺨﻦ ﺗ‪‬ﺮي ﺑﺎ ﭘﺰﺷﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬و‬ ‫آﻣﻮزهﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽاش در اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﯾﮏ ﻣﻮج ﻧﺎرواداري ﺟﺎﻣﻌﻪ را از ﻟﻮث وﺟﻮد ﺷﻤﺎ ﭘﺎك ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﯾﮏ ﻣﻮج‬ ‫ﻧﻔﺮت ﺷﻤﺎ را ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻔﺮت ﺧﻮب اﺳﺖ ‪...‬ﻫﺪف ﻣﺎ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﯾﮏ‬ ‫وﻇﯿﻔﻪي ﻣﻘﺪس ﺑﺮ دوش دارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻣﺄﻣﻮرﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﻓﺘﺢ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮاﺑﺮي‬ ‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﭘﻠﻮراﻟﯿﺴﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ‪ .‬ﻫﺪف ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﻻﻫﯽ‬ ‫و ده ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻨﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﻋﺬري ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ«‬ ‫اﯾﻦ اﻫﺪاف و آرزوﻫﺎي ﮐﺎﻣﻼ راﯾﺞ ﻧﺰد ﻃﺎﻟﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ را ﺟﺰ ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻧﺎم ﻧﻬﺎد‬ ‫‪.‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﺗﺼﻮﯾﺮ آﯾﻨﻪاي دﻗﯿﻘﯽ اﺳﺖ از دوﻟﺖ ﻓﺎﺷﯿﺴﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم در دﯾﮕﺮ ﻧﻘﺎط‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺎن آﻧﻨﺪ‪ .‬راﻧﺪال ﺗﺮي – ﻫﻨﻮز –ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ ‪.‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﺎﻇﺮ ﺻﺤﻨﻪي‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ در زﻣﺎن ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮﺷﺒﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺪرت‬ ‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫روﯾﮑﺮد ﯾﮏ ﻓﺮد ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮا ﯾﺎ ﻓﺎﯾﺪهﮔﺮا ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت از اﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮا ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ رﻧﺞﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻫﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي اﺧﻼﻗﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﺒﮏ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺟﻨﯿﻦ‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻘﻂ درد ﻣﯽﮐﺸﺪ؟ اﮔﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﺟﻨﯿﻦ ﻫﻨﻮز ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ .‬و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺟﻨﯿﻦ آن‬ ‫ﻗﺪر رﺷﺪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﮑﻪي ﻋﺼﺒﯽاش ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﮐﻤﺘﺮ از‪ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﮔﺎوي در‬ ‫‪The Missionary Position : Mother Teresa in Theory and Practice, Christopher Hitchen‬‬

‫‪٢٥٣‬‬

‫‪١٧٣‬‬

‫ﺳﻼخ ﺧﺎﻧﻪ رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬آﯾﺎ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻮاده اش‪ ،‬از ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؟ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد ﺑﻠﻪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫در ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﺟﻨﯿﻦ ﻫﻨﻮز ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺘﺨﺎب را ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﺷﮑﻞ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪي ﻣﺎدر واﮔﺬار ﮐﺮد؟‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻓﺮاخ داﻣﻨﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﯽ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﺎﻧﺪان‬ ‫دﯾﻨﺪار ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ‪ ،‬زﺣﻤﺖ اﺳﺘﺪﻻل ﻓﺮاخ داﻣﻨﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺎدهﺗﺮ از اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺮﻓﻬﺎﺳﺖ‪ :‬ﺟﻨﯿﻦ ﻫﻤﺎن "ﺑﭽﻪ" اﺳﺖ؛ ﮐﺸﺘﻦ ﻫﻤﺎن ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ و ﺑﺲ؛ ﺧﺘﻢ ﮐﻼم‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‬ ‫ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻏﺮﯾﺒﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﺗﻠﻘﯿﺢ ﺷﺪه را‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮﻗﻮف ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻓﻮاﯾﺪ ﺑﺎﻟﻘﻮهي ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺮاي داﻧﺶ ﭘﺰﺷﮑﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺟﻨﯿﻨﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﺎﻗﺾ اﯾﻦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش‬ ‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺗﺨﻤﻪ از زن ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺧﺎرج از ﺑﺪن او ﺗﻠﻘﯿﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد‬ ‫ﺗﺎ دوازده ﺗﺨﻤﻪي ﺑﺎرور ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺗﺎي آﻧﻬﺎ را در ﻣﺤﻔﻈﻪي ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻗﻀﯿﻪ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺗﻠﻘﯿﺢ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‬

‫‪254‬‬

‫ﯾﮏ روش اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﺷﺎدي ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ‬

‫زوجﻫﺎي ﺑﯽﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺪه ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻫﯿﭻ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﯾﮏ زن واﺷﻨﮕﺘﻨﯽ ﻋﻀﻮ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎ اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ ﮐﻪ »ﻣﺎ واﻗﻌﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﺎ را‬ ‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺗﺎ ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﮏ ﺗﮏ اﯾﻦ ﺟﻨﯿﻦﻫﺎ –اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن – ﺑﺨﺖ ﺣﯿﺎت ﺑﺪﻫﯿﻢ«‪ .‬ﺑﭽﻪي ﭼﻬﺎرم اﯾﻦ‬ ‫زن ﺣﺎﺻﻞ اﯾﻦ اﺗﺤﺎد ﻧﺎﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻟﻮﻟﻪي آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎرك ﯾﻮرﮔﻨﺰﻣ‪‬ﯿِﺮ در ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻟﺐ ﺧﻮد ﺗﺮور در ذﻫﻦ ﺧﺪا‪ ،255‬ﻋﮑﺴﯽ از ﮐﺸﯿﺶ ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺑﺮِي و‬

‫دوﺳﺘﺶ ﮐﺸﯿﺶ ﭘﺎول ﻫﯿﻞ آورده ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻤﯽ را ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ روي آن ﻧﻮﺷﺘﻪ‪» :‬آﯾﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن‬ ‫ﻗﺘﻞ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻌﺼﻮم ﺧﻄﺎﺳﺖ؟« ﻫﺮدوﯾﺸﺎن آدمﻫﺎي ﺷﺎد و ﺧﺮﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﯾﻨﺪ؛ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺜﻞ ﺑﭽﻪ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﻫﺎ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ و ﻟﺒﺨﻨﺪ دﻟﺮﺑﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻟﺐ دارﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼف ﭼﯿﺰي ﮐﻪ از آدمﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﺰوي و ﺧﯿﺮه ﺳﺮ ﺗﺼﻮر ﻣﯽرود‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﮐﺎر و ﺑﺎر آﻧﻬﺎ و دوﺳﺘﺎن ﺷﺎن در ﻟﺸﮑﺮ ﺧﺪا‪ ،‬آﺗﺶ زدن‬ ‫ﮐﻠﯿﻨﯿﮏﻫﺎي ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و اﺻﻼً ﭘﺮده ﭘﻮﺷﯽ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﻞ دارﻧﺪ دﮐﺘﺮﻫﺎي ﺳﻘﻂ ﮐﻨﻨﺪه را‬ ‫ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬در ‪ ٢٩‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ، ١٩٩۴‬ﭘﺎول ﻫﯿﻞ ﯾﮏ ﺗﻔﻨﮓ ﺷﺎتﮔﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و دﮐﺘﺮ ﺟﺎن ﺑﺮﯾﺘﻮن و‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺶ ﺟﯿﻤﺰ ﺑ‪‬ﺮت را ﺑﯿﺮون از ﮐﻠﯿﻨﯿﮏ ﺑﺮﯾﺘﻮن در ﭘﻨﺴﺎﮐﻮﻻي ﻓﻠﻮرﯾﺪا ﮐﺸﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻠﯿﺲ‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد‪ ،‬و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ را ﮐﺸﺘﻪ ﺗﺎ دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻞ "اﻃﻔﺎل ﻣﻌﺼﻮم" ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪In Vitro Fertilization‬‬ ‫‪Terror in the Mind of God, Mark Juergensmeyer‬‬

‫‪٢٥٤‬‬ ‫‪٢٥٥‬‬

‫‪١٧٤‬‬

‫ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺑﺮِي ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ از ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎ او در ﭘﺎرك ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻠﻮرادو‬ ‫اﺳﭙﺮﯾﻨﮕﺰ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺴﺘﻨﺪي ﮐﻪ درﺑﺎرهي دﯾﻦ ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻢ اﻧﺠﺎم دادم‪ ،‬ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﺪاﻓﻊ‬ ‫آرﻣﺎنﻫﺎي واﻻي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪.‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺳﻨﮕﺎر را ﺷﻨﯿﻊ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ او ﻣﺎﯾﻪي ﺗﻌﺠﺒﻢ ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺟﺮاي ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن‬ ‫ﮐﺮدم ﮐﻪ ﭘﺎول ﻫﯿﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻤﻠﺶ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺑﺮِي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻮﺷﯿﺪه ﻋﺪاﻟﺖ‬ ‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد اﺟﺮا ﮐﻨﺪ و دﮐﺘﺮ را ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬ ‫دﻓﺎع ﺑﺮي از ﻋﻤﻞ دوﺳﺖ روﺣﺎﻧﯽاش ﻫﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﯾﻮرﮔﻨﺰ ﻣﯽﯾﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻗﺘﻞ اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻗﺘﻞ ﯾﮏ دﮐﺘﺮ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﯾﮏ دﮐﺘﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﻓﺮق دارد‪ .‬ﻗﺘﻞ ﯾﮏ دﮐﺘﺮ‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ او را از "ﮐﺸﺘﺎر ﻣﮑﺮر ﺑﭽﻪ ﻫﺎ" ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﯽ در‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ ﭘﺎول ﻫﯿﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻋﺪاﻟﺖ را اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪي‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ دﭼﺎر ﻫﺮج و ﻣﺮج وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻗﺪام ﻓﺮدي‪،‬‬ ‫ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ ﻗﻮاﻧﯿﻦ را ﺑﻪ ﻃﻮر دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﯿﻢ؟ ﺑِﺮي ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎ را آدمﻫﺎي ﺳﺒﮑﺴﺮ و ﻫﻮﺳﺮان وﺿﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر‬ ‫ﮐﻪ در ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻖ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ دﯾﺪه اﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن را ﻗﺎﺿﯽﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ «.‬ﺑﻌﺪ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻣﻨﺸﺎء ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮِي در ﻗﺒﺎل اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺒﯿﻪ دﯾﺪﮔﺎه‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮي ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ از آب درآﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫اﺳﻼم ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪي دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﮐﺸﻮر‪.‬‬ ‫ﭘﺎول ﻫﯿﻞ در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٣‬ﺑﻪ ﺟﺮم ﻗﺘﻞ دﮐﺘﺮ ﺑﺮﯾﺘﻮن و ﻣﺤﺎﻓﻈﺶ اﻋﺪام ﺷﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎز ﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ اﻃﻔﺎل ﻧﺎزاده را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ .‬او ﮐﻪ ﺑﯽﺷﮏ ﻣﺮگ ﺧﻮد را در راه‬ ‫اﻫﺪاﻓﺶ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ ،‬در ﯾﮏ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺧﺒﺮي اﻇﻬﺎر ﮐﺮد‪» :‬ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم دوﻟﺖ ﺑﺎ اﻋﺪام ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺪل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ «.‬در ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻋﻠﯿﻪ اﻋﺪام او‪ ،‬دﺳﺖ راﺳﺘﯽﻫﺎي ﺿﺪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭙﯽﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻫﻤﺮاه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﭙﯽﻫﺎ از ﺟِﺐ ﺑﻮش ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ "از ﺷﻬﺎدت ﭘﺎول‬ ‫ﻫﯿﻞ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪ ".‬ﺷﺎﯾﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﺷﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻋﺪام ﻫﯿﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺘﻞﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و اﺛﺮ‬ ‫آن دﻗﯿﻘﺎً ﺧﻼف اﺛﺮ ﺑﺎزدارﻧﺪه اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﻫﯿﻞ در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ او را ﺑﻪ اﺗﺎق اﻋﺪام ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﯽزد و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺎداش ﻋﻈﯿﻤﯽ در ﺑﻬﺸﺖ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮا‬ ‫ﻣﯽﮐﺸﺪ ‪...‬ﻣﻦ ﺑﻪ روﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪم« و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻫﻢ روش ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎر او را ﭘﯿﺶ‬

‫‪١٧٥‬‬

‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻠﯿﺲ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺣﻤﻼت اﻧﺘﻘﺎم آﻣﯿﺰ ﭘﺲ از "ﺷﻬﺎدت" ﭘﺎول ﻫﯿﻞ را ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬در زﻣﺎن‬ ‫اﻋﺪام او در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻔﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮوﻧﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺸﻨﮓ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻞ اﯾﻦ ﻗﻀﺎﯾﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎك از ﯾﮏ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺳﺎده ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ دﯾﻨﯽ‬ ‫ﺷﺎن ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻫﻤﺎن ﻗﺘﻞ اﺳﺖ و ﺣﺎﺿﺮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﺟﻨﯿﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ "ﺑﭽﻪﻫﺎ‬ ‫"ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪﺷﺎن‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ دﯾﻨﺪار و ﭼﻪ ﺑﯿﺪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ ﻣﺪاﻓﻊ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮا از اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻓﮑﺮﺷﺪهي ﭘﯿﺎﻣﺪﮔﺮا ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﻫﻢ‬ ‫ﺧﻮد را اﯾﺪه آﻟﯿﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺑﯿﻤﺎران ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻨﯿﮏ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﺒﻮد اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﯿﻨﯿﮏﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ در ﺑﯿﻐﻮﻟﻪﻫﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺘﺎن ﻧﺎﺷﯽ دﮐﺘﺮﻫﺎي ﻗﻼﺑﯽ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ و ﺗﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﻞﻫﺎي‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻃﺮف دﯾﮕﺮ را ﻗﺎﺗﻞ ﯾﺎ ﻣﺪاﻓﻊ ﻗﺘﻞ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو دﺳﺘﻪ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﺻﺎدق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺣﻘﻮق ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻫﻢ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان زﯾﺴﺘﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﺮ روي‬ ‫ﺟﺎﻧﻮاران ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻋﯽ دﻓﺎع از ارزشﻫﺎي واﻻي اﺧﻼﻗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺨﻨﮕﻮي ﯾﮏ ﮐﻠﯿﻨﯿﮏ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﭘﺎول ﻫﯿﻞ را ﯾﮏ دﯾﻮاﻧﻪي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‬ ‫اﻓﺮاد ﺧﻮد را دﯾﻮاﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد را آدمﻫﺎي ﺧﻮب و اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺠﺮي اﺣﮑﺎم ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﭘﺎول دﯾﻮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﻓﻘﻂ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﻮاﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺮز ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻮد‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه اﻋﺘﻘﺎدي ﻫﯿﻞ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻦ دﮐﺘﺮ‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﻮن ﮐﺎﻣﻼ درﺳﺖ و اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﺷﮑﺎل ﮐﺎر در ﺧﻮد اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺑﺮِي‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم اﺻﻼً دﯾﻮاﻧﻪ ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬راﺳﺘﺶ از او ﺧﻮﺷﻢ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم آدم ﺻﺎف و ﺻﺎدﻗﯽ‬ ‫آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ و ﻓﮑﺮﺷﺪه ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ذﻫﻨﺶ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﻬﻤﻼت دﯾﻨﯽ ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.256‬‬

‫‪٢٥٦‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1380‬در ﻣﺸﻬﺪ ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻨﺎﯾﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮم او ﻗﺘﻞ ‪ 16‬زن ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮوﻧﺪه ﺳﻪ زن ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬

‫ﺑﻪ ﺳﻮي دﯾﮕﺮي رﻓﺖ‪ .‬او ﺧﻮد را ﻓﺮدي دﯾﻨﺪار ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎك ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺷﻬﺮ ﻣﻘﺪس ﻣﺸﻬﺪ از ﻟﻮث وﺟﻮد زﻧﺎن ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر و‬ ‫روﺳﭙﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎي رﺳﻤﯽ ﮐﻤﺎﺑﯿﺶ ﻫﻤﺎن ﺑﺮﺧﻮردي را ﺑﺎ او ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﺎ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺧﻮﺷﺮو در ﺗﻬﺮان‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺧﻮﺷﺮو ﯾﻌﻨﯽ دزدي و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻨﺎﯾﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آﻧﺰﻣﺎن اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻨﺎﯾﯽ از ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺘﻮا‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ روي آن ﺳﺮﭘﻮش ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﭘﯽ آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﭘﺮوﻧﺪه دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﻞ در ﮐﺮﻣﺎن ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٧٦‬‬

‫ﺟﻨﯿﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻪ ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎن‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﮔﺎو ﯾﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺎﻟﻎ در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻼﺧﯽ‬

‫رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﻼﺧﯽﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﮔﻠﻮي ﺣﯿﻮان ﻣﻄﺎﺑﻖ آداب ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﺮﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.257‬‬

‫ﺳﻔﺴﻄﻪي ﺑﺰرگ ﺑﺘﻬﻮون‬ ‫در درﮔﯿﺮي ﻟﻔﻈﯽ ﺑﺤﺚ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻌﺪي ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺟﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ درد ﺑﮑﺸﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎي‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﻮهي ﺟﻨﯿﻦ آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را از او ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫ﺑﺪل ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎرز اﯾﻦ اﻧﮕﺎره را ﻣﯽﺗﻮان در ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﮕﻮﯾﯿﻢ ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺎﮐﺎراﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫آن را ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻣﺤﺾ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ اﻧﮕﺎره را ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺤﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻐﺎﻟﻄﻪي‬

‫ﺑﺰرگ ﺑﺘﻬﻮون ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ‪ .‬ﭘﯿﺘﺮ و ژان ﻣﯿﺪاور‪ ،‬در ﮐﺘﺎب داﻧﺶ زﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪258‬‬

‫رواﯾﺘﯽ از اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن را ﻣﻄﺮح‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد از ﻧﻮرﻣﺎن ﺳﻨﺖ ﺟﺎن اﺳﺘﻮاس ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهي ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻏﯿﺮروﺣﺎﻧﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد اﺳﺘﻮاس اﯾﻦ رواﯾﺖ را از ﻣﻮرﯾﺲ ﺑﺎرﯾﻨﮓ اﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮده ﮐﻪ‬ ‫ﯾﮏ ﮔﺮوﯾﺪه ﺑﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﺴﯿﺴﻢ و ﻫﻤﮑﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺟﯽ ‪.‬ﮐﯽ ‪.‬ﭼﺴﺘﺮﺗﻮن و ﻫﯿﻼري ﺑﯿﻼك ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺎﻟﻤﻪي ﻓﺮﺿﯽ ﻣﯿﺎن دو دﮐﺘﺮ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻧﻈﺮﺗﺎن را در ﻣﻮرد ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﺑﺎرداري ﯾﮏ زن ﺑﺪاﻧﻢ‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ او ﺳﻔﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ‪،‬‬‫ﺧﻮدش ﺳﻞ دارد‪ .‬از ﭼﻬﺎر ﺑﭽﻪاي ﮐﻪ زاﯾﯿﺪه‪ ،‬اوﻟﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ؛ دوﻣﯽ ﻣﺮده ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه؛ ﺳﻮﻣﯽ ﮐﺮ و‬ ‫ﻻل اﺳﺖ؛ و ﭼﻬﺎرﻣﯽ ﻫﻢ ﺳﻞ دارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ زن ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫ اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﻪ ﺑﺎردارياش ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽدﻫﻢ‪.‬‬‫ ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺘﻬﻮون را ﻣﯽﮐﺸﺘﯿﺪ!‬‫اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﭘﺮ از ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﺪاﻓﻊ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﻀﺤﮏ را ﺑﯽﺷﺮﻣﺎﻧﻪ ﺷﺎخ و‬ ‫ﺑﺮگ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻢ ﯾﮏ رواﯾﺖ دﯾﮕﺮ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﺎردار اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺑﭽﻪ دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻪ‬ ‫‪٢٥٧‬‬

‫از ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬زﺷﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪاي ﮐﻪ در اﻃﺮاﻓﻢ ﻣﯽدﯾﺪم را ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﺎت در ﻋﺰا و ﻋﺮوﺳﯽ ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻣﻨﺤﺼﺮ‬

‫ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﯿﺴﺖ و از دوران ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﯾﺮان و رم و ﯾﻮﻧﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺖ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و اﺳﻼم ارث رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑﻪ ﺑﺎور ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﺮدن‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﺧﻮدرو ﺧﺮﯾﺪم‪ ،‬ﭘﺪرم ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوي و ﺑﺮاﯾﺶ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﯽ و ﺧﻮن آن‬

‫ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻪ ﺳﭙﺮ و ﭘﻼﮐﺶ ﺑﻤﺎﻟﯽ و ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﻫﻢ آﻧﺮا ﭘﺎك ﻧﮑﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻼ از ﺗﻮ دور ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد و ﯾﮏ روز ﻣﺘﻮﺟﻪ‬

‫ﺷﺪم ﮐﻪ ﭘﺪرم ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻦ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت اﯾﻤﻦ ﺳﺎز را اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮕﻔﺘﺎ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎﻟﯿﺎن‪ ،‬اﺛﺮ آن ﺧﻮن ﻫﺮﮔﺰ از ﺳﭙﺮ ﺧﻮدروي ﻣﻦ‬ ‫ﭘﺎك ﻧﺸﺪه و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﺮﺑﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﯿﻨﮕﺮم ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮم‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪The Life Science, Peter and Jean Medawar‬‬

‫‪٢٥٨‬‬

‫‪١٧٧‬‬

‫ﺗﺎﯾﺸﺎن ﮐﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دوﺗﺎﯾﺸﺎن ﮐﻮر اﻧﺪ‪ ،‬و ﯾﮑﯽ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪهي ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪي ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻠﯿﻞ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ زن ﺳﻔﻠﯿﺲ دارد‪ .‬آﯾﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﭽﻪي ﻧُﻬﻢ را ﺳﻘﻂ ﮐﻨﺪ؟ اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺗﺎن ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﺑﺘﻬﻮون را ﺻﺎدر ﮐﺮدﻫﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دﺳﺘﮑﺎري در اﻓﺴﺎﻧﻪ‪ ،‬رﺗﺒﻪي زاﯾﺶ آﻫﻨﮓ ﺳﺎز ﺑﺰرگ را از ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻬﻢ ﺗﻨﺰل‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬و ﺗﻌﺪاد ﮐَﺮﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ و ﮐﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻔﻠﯿﺲ را ﻫﻢ از ﭘﺪر‬ ‫ﺑﺘﻬﻮون ﺑﻪ ﻣﺎدر او ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭼﻬﻞ و ﺳﻪ ﺳﺎﯾﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮي رواﯾﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ‬ ‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ام‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮرﯾﺲ ﺑﺎرﯾﻨﮓ ارﺟﺎع ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺷﺎن ﭘﺮﻓﺴﻮري ﺑﻪ ﻧﺎم ال‪.‬آر ‪.‬آﮔﻨﯿﻮ از‬ ‫داﻧﺸﮑﺪهي ﭘﺰﺷﮑﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﯾﻮﺳﯽ الاي اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﭘﺲ از ﻃﺮح اﯾﻦ ﺑﻐﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎناش ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺗﺒﺮﯾﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﻵن ﺑﺘﻬﻮون را ﮐﺸﺘﯿﺪ‪."259‬‬

‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻨﺎب ال‪.‬آر‪.‬آﮔﻨﯿﻮ اﺻﻼً وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪارد – ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮد اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ آﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﺎرﯾﻨﮓ‬ ‫اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ را ﺟﻌﻞ ﮐﺮده‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺶ از او اﺧﺘﺮاع ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺟﻌﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻣﻼ دروغ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻮدﯾﮏ ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺘﻬﻮون ﻧﻪ ﺑﭽﻪي ﻧُﻬﻢ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺑﭽﻪي ﭘﻨﺠﻢ‪ .‬او ﻓﺮزﻧﺪ ارﺷﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ دوم ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﯿﺶ از او ﻓﻮت ﺷﺪه ﺑﻮد ‪.‬ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﺧﺮدﺳﺎﻻن در آن زﻣﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﻮت ﮐﺮده ﻫﻢ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺮ و ﻻل ﯾﺎ ﮐﻮر ﯾﺎ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪهي ذﻫﻨﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪي ﻫﻢ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺘﻬﻮون ﺳﻔﻠﯿﺴﯽ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدر‬

‫او ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮض ﺳﻞ ﻣﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري در آن زﻣﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن ﺑﺴﯿﺎري ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.260‬‬

‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﯾﮏ اﻓﺴﺎﻧﻪي ﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻼﻗﻪي واﻓﺮي ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر آن دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬دروغ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﻫﻢ دﺧﻠﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﭘﺸﺖ آن ﻧﺪارد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﮐﺎذب‬ ‫ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺘﺮ و ژان ﻣﯿﺪاَور ﻧﯿﺎزي ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮاي‬ ‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﻔﺴﻄﻪي اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺤﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪي ﺑﺘﻬﻮون ﺷﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪» :‬اﺳﺘﺪﻻل اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﻣﻀﺤﮏ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﺮز ﺧﻔﻘﺎن آوري ﺳﻔﺴﻄﻪ آﻣﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﻧﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﻞ داﺷﺘﻦ ﻣﺎدر و ﺳﻔﻠﯿﺴﯽ ﺑﻮدن ﭘﺪر ﺑﺎ‬

‫‪٢٥٩‬‬

‫داوﮐﯿﻨﺰ از وﺑﻼﮔﺴﺘﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭘﺮ اﺳﺖ از ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻫﺎ و ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و وﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺟﻌﻠﯽ! از وﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮروش‬

‫و دارﯾﻮش ﺑﺰرگ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﯾﺰدﮔﺮد و ﭘﺎﺳﺦ دﻧﺪان ﺷﮑﻦ ﯾﺰدﮔﺮد و از ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺪﺗﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎرﻟﯽ ﭼﺎﭘﻠﯿﻦ ﺑﻪ دﺧﺘﺮش درﺑﺎره ﺣﻔﻆ ﺣﺠﺎب‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ! ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٦٠‬ﮐﺴﯽ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬ﺷﺎﻫﺰاده ﯾﻌﻘﻮب را ﮔﺮگ‪ ،‬ﺑﺎﻻي درﺧﺖ ﺧﻮرد! او را ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﺎﻫﺰاده ﻧﺒﻮد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮزاده ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻘﻮب ﻧﺒﻮد و ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻي‬ ‫درﺧﺖ ﻧﺒﻮد و ﺗﻪ ﭼﺎه ﺑﻮد و ﺗﺎزه اﺻﻞ ﺧﺒﺮ ﻫﻢ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و اﺻﻼ ﮔﺮگ او را ﻧﺨﻮرد! ر‪.‬ب‬

‫‪١٧٨‬‬

‫ﺗﻮﻟﺪ ﻧﺎﺑﻐﻪي ﺟﻬﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ راﺑﻄﻪاي ﻋﻠّﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ زاده ﻧﺸﺪن‬ ‫ﺑﺘﻬﻮون ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺟﺘﻨﺎب از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﺑﻮده‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ‪«.‬‬ ‫اﯾﻦ اﯾﺮاد ﻣﻮﺟﺰ ﻣﯿﺪاورﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﯿﺎس داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺳﯿﺎه روﻟﺪ دال ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ در ﺳﺎل ‪ ١٨٨٨‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺒﺎرﮐﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ آدوﻟﻒ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﻤﯽآﻣﺪ‬ ‫‪.‬ﻓﻬﻢ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ذره ﻫﻮش – ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ رﻫﺎﯾﯽ از ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ – ﻻزم دارد‪ .‬از ﭼﻬﻞ و‬ ‫ﺳﻪ وب ﺳﺎﯾﺖ ﺣﺎﻣﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮي ﮔﻮﮔﻠﯽ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ رواﯾﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪي‬ ‫ﺑﺘﻬﻮون را ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﯾﮑﯽ ﺷﺎن ﺑﻪ ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل اﺷﺎره ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺷﺎن‬ ‫ﮐﻪ در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ در دام اﯾﻦ ﺳﻔﺴﻄﻪ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و اﯾﻦ دروغ را ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺑﺎور ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺷﺎن ﻣﯿﺪاور را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ ﺧﻮد ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮدم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﺘﺎق ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﻔﺴﻄﻪاي را ﮐﻪ ﺣﺎﻣﯽ اﯾﻤﺎن ﺷﺎن اﺳﺖ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺪاَورﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫آن را ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ زﯾﺮآﺑﺶ را ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯿﺪاورﻫﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺮﻫﺎن "اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﻘﻮه" آن اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﻣﺎ از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﯾﮏ اﻧﺴﺎن را از ﻋﻄﯿﻪي ﺣﯿﺎت ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدهاﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﺳﻔﯿﻬﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﺷﺨﺺ ﺑﺎرور دﯾﮕﺮ را رد ﮐﻨﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ‬ ‫ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺑﺎﻟﻘﻮه را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ! ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺠﺎوز ﺟﻨﺴﯽ را ﻫﻢ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﯾﮏ ﺑﭽﻪي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﮔﺮﻓﺖ و در ﺿﻤﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺎرزارﮔﺮان "ﺣﺎﻣﯽ‬ ‫ﺣﯿﺎت" ﺣﺘﯽ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ زﻧﯽ را ﻫﻢ ﮐﻪ وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺠﺎز ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪261‬‬

‫ﺑﻪ روﺷﻨﯽ‬

‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﺑﺘﻬﻮون ﺑﺪﺟﻮري ﻣﻌﯿﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻼﻫﺖ ﺳﻮرآل آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ در آواز درﺧﺸﺎن‬

‫"ﻫﺮ اﺳﭙﺮﻣﯽ ﻣﻘﺪس اﺳﺖ" ﺳﺮودهي ﻣﺎﯾﮑﻞ ﭘﺎﻟﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و ﺻﺪﻫﺎ ﮐﻮدك در ﻓﯿﻠﻢ ﻣﻮﻧﺘﯽ ﭘﯿﺘﻮن‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي‬

‫زﻧﺪﮔﯽ‪ ،262‬آن را ﻫﻤﺴﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻟﻄﻔﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻓﯿﻠﻢ را ﻧﺪﯾﺪه اﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ(‪.‬‬

‫ﺳﻔﺴﻄﻪي ﺑﺰرگ ﺑﺘﻬﻮون ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن ﻗﺴﻢ ﺑﯽﻣﻨﻄﻘﯽﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ دل ﺳﭙﺮدهي ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺑﻪ ذﻫﻦﻣﺎن ﻣﻌﻘﻮل ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٦١‬‬

‫در اﺳﭙﺎرت )ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن( ﻫﯿﭻ اﺧﻼق ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ زادن ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮ ﺗﻨﺪرﺳﺖ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي‬

‫ﻣﺮدان ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و آﻣﯿﺰش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن آﯾﻨﺪه را ﺑﺰاﯾﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪان ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﻗﺺ ﻫﻢ ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺑﺪو زاﯾﺶ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ در ﻣﺮام ﻣﺰدﮐﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺴﯿﺎر ارج داﺷﺖ و رﺳﻮم زﺷﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻫﻢ رواج ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ از آﻧﺮو ﮐﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎن زاده ﺷﺪه را‬

‫ﺑﺎﻟﻘﻮه ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﺟﻨﮕﯽ در ﺳﭙﺎه اﻫﻮرا ﻣﺰدا ﺑﺮ ﺿﺪ اﻫﺮﯾﻤﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮﮔﺰﯾﻨﯽ و زادو وﻟﺪ ﺑﺴﯿﺎر ارج ﻧﻬﺎده و ﻣﺠﺮد ﻣﺎﻧﺪن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻤﻨﺎء‬ ‫را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻫﺎن ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﻣﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪The Meaning of Life, Monty Python‬‬

‫‪٢٦٢‬‬

‫‪١٧٩‬‬

‫ﻫﺮاس آﻧﺎن از اﻣﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﺎور ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﺎن در اﺷﺘﺒﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در‬ ‫ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺎ دﺧﯿﻞ ﮐﺮدن ﻣﻼﺣﻈﻪي اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي اﺧﻼﻗﺎً ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان واﻗﻌﯿﺖ ﺟﻬﺎن‬ ‫را واژﮔﻮﻧﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ "ﻣﯿﺎﻧﻪروي" در اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻮﺗﻪﻓﮑﺮي‪ 263‬ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽآورد‬ ‫در ﺑﺤﺚ از ﻇﻠﻤﺎت ﻣﻄﻠﻖﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﺷﺎره ﮐﺮدم ﮐﻪ درﻣﺎﻧﮕﺎهﻫﺎي ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ را‬ ‫ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬و از ﻃﺎﻟﺒﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻧﺎم ﺑﺮدم ﮐﻪ ﻗﺴﺎوتﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻗﺒﺎل زﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻔﺼﻞﺗﺮ و‬ ‫دردﻧﺎكﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻫﻤﻪ را در اﯾﻨﺠﺎ ذﮐﺮ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از "اﯾﺮان" ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ آﯾﺖ اﷲﻫﺎ ﻧﺎم ﺑﺒﺮم و ﯾﺎ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ آلﺳﻌﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ زﻧﺎن ﺣﻖ راﻧﻨﺪﮔﯽ‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن را ﺑﺪون ﯾﮏ ﻫﻤﺮاه ﻣﺬﮐﺮ ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ دﭼﺎر دردﺳﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‬ ‫ﺳﻌﻮدي ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻫﻤﺮاه زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳﺎل ﻣﺬﮐﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺑﺎرهي‬ ‫رﻓﺘﺎر ﺣﮑﺎم ﺳﻌﻮدي و دﯾﮕﺮ دﯾﻦ ﺳﺎﻻريﻫﺎي ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺑﺎ زﻧﺎن ﮐﺘﺎب روﺷﻨﮕﺮ ﯾﺎن ﮔﻮدوﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﺎم‬

‫ﺑﻬﺎي ﺷﺮف‪ 264‬را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪ .‬ﯾﻮﻫﺎن ﻫ‪‬ﺮي‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﺘﻮنﻧﻮﯾﺴﺎن روزﻧﺎﻣﻪي اﯾﻨﺪﭘﻨﺪﻧﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪاي‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان آن ﮐﺎﻣﻼ ﮔﻮﯾﺎﺳﺖ‪" :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﺷﮑﺴﺖ ﺟﻬﺎدﯾﻮن‪ ،‬ﻃﻐﯿﺎن زﻧﺎن اﺳﺖ"‪.‬‬

‫ﯾﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن رﭘﭽﺮ )ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺖ( ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﻔﻮذ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪاي آﻣﺮﯾﮑﺎ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺣﻖ ﺧﺪادادهاي ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن از اﯾﻦ ﻫﻢ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽروﻧﺪ و واﻗﻌﺎ ﺧﻮاﻫﺎن ﺟﻨﮓ اﺗﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺟﻨﮕﯽ را ﻫﻤﺎن "آرﻣﺎﮔﺪون" ﻧﺒﺮد آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻏﺮﯾﺐ اﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎر راﯾﺞ‬

‫آﻧﺎن از ﮐﺘﺎب ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت ﯾﻮﺣﻨﺎ )ﺑﺨﺶ آﺧﺮ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ(‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻇﻬﻮر دوﺑﺎرهي ﻣﺴﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﻘﻞ ﺳﺨﻦ ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻢ‪:‬‬ ‫»ﭘﺲ ﮔﺰاف ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﻮﯾﻮرك در ﻟﻬﯿﺐ آﺗﺶ ﺑﺴﻮزد‪ ،‬ﺑﺨﺶ‬ ‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي از ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻗﺎرچ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ آﺗﺶ ﺳﻮزي‪ ،‬ﻃﻠﯿﻌﻪاي ﻧﻘﺮه ﻓﺎم ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫‪Fanaticism‬‬ ‫‪The Meaning of Life, Monty Python‬‬

‫‪٢٦٣‬‬ ‫‪٢٦٤‬‬

‫‪١٨٠‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ آﻧﺎن در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻣﺮ دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬در ﺣﺎل رخ دادن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺎورﻫﺎ ﭼﻨﺪان ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد آﯾﻨﺪهاي ﺑﺎﺛﺒﺎت – از ﺣﯿﺚ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫‪،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﯿﮏ ‪ -‬ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﮔﺮ ﺑﺨﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي از‬ ‫ﮐﺎرﮔﺰاران دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻬﺎن ﻧﺰدﯾﮏ و ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ را‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﻧﯿﻤﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﻘﺎداﺗﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺟﺰﻣﯿﺎت دﯾﻨﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ زﻧﮓ ﺧﻄﺮ اﺧﻼﻗﯽ و ﻓﮑﺮي ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﺷﺎن آﻧﻬﺎ‬ ‫را ﺧﺎرج از ﺣﻠﻘﻪي اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ روﺷﻦ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪي "روح زﻣﺎن اﺧﻼﻗﯽ" ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ وﺟﻪ ﺗﺎرﯾﮏ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﯽ دﯾﻨﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ؛ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً اﻓﺮاط ﮔﺮا ﺧﻮاﻧﻨﺪه‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ دﯾﻦ ﻣﻼﯾﻢ و ﻣﯿﺎﻧﻪ رو ﻫﻢ ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫ﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑﺮاي رﺷﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻓﺮاط ﮔﺮاﯾﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪٢٦٥‬‬

‫در ژوﺋﯿﻪي ‪ ،٢٠٠۵‬ﺑﻤﺐﮔﺬاران اﻧﺘﺤﺎري ﻟﻨﺪن را ﻫﺪف ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ :‬ﺳﻪ ﺑﻤﺐ در اﯾﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺘﺮو و‬ ‫ﯾﮏ ﺑﻤﺐ در ﯾﮏ اﺗﻮﺑﻮس ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر ﺣﻤﻠﻪي ﺳﺎل ‪ ٢٠٠١‬ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻬﻠﮏ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ آن ﻗﺪر ﻧﺎﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻧﯽ ﺑِﻠ‪‬ﺮ ﻣﺎ را واداﺷﺖ ﺗﺎ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺮاق ﻧﻮﭼﻪي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻟﻨﺪن ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﺮي را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﺮﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﻟﻨﺪن‪،‬‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ را در وﺣﺸﺖ ﻓﺮو ﺑﺮد‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﭘﺮ ﺷﺪﻧﺪ از اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ دردﻣﻨﺪاﻧﻪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮد‬ ‫ﺟﻮان ﺧﻮد را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﻨﺪ و دهﻫﺎ ﺑﯿﮕﻨﺎه را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﺎم ﻣﺮگ ﺑﮑﺸﻨﺪ؟ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪،‬‬ ‫ﮐﺮﯾﮑﺖ‪-‬دوﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﻮش رﻓﺘﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻫﻤﺎن ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺷﺎن ﻟﺬت ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﺮا اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﮐﺮﯾﮑﺖ‪-‬دوﺳﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر زدﻧﺪ؟ اﯾﻦ ﺑﻤﺐﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن‬

‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽﺷﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهايﺷﺎن در ژاﭘﻦ‪ ،266‬ﯾﺎ ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن آﻧﻬﺎ ﺳﺮﯾﻼﻧﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺒﺮﻫﺎي ﺗﺎﻣﯿﻞ ﮐﻪ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي داﻏﺪﯾﺪهﺷﺎن ﺗﺠﻠﯿﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﺷﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﻧﻮادهي ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫‪٢٦٥‬‬

‫ﺑﺎورﻫﺎي آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ و ﻣﻨﺠﯽﮔﺮي ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺸﯿﻊ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﻣﻬﺪوﯾﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﮐﻠﯿﺪي در ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﺎورﻫﺎ و ﻓﻠﺴﻔﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را ﺑﺎزي‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺸﯿﻊ ﻫﻢ اﻧﺒﻮه رواﯾﺎت ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن اوﺿﺎع ﺑﻬﻢ رﯾﺨﺘﻪ و در آﺷﻔﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺮار دارد و در آن ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻨﺠﯽ ﺑﺸﺮ )ﻣﻬﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﺴﯿﺢ( ﻇﻬﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎي ﺷﯿﻌﯽ ﺑﺮﻗﺮاري ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﺎﻟﺢ ﮐﻪ آراﻣﺶ و اﻣﻨﯿﺖ و رﻓﺎه و‬ ‫آﺑﺎداﻧﯽ را در ﭘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ را ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮاﻧﺪازﻧﺪه ﻇﻬﻮر ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎري ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺎدﯾﺎت ﺟﻬﺎن ﮐﺮد‪ .‬و ﺣﺘﺎ ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ‬ ‫اوﺿﺎع را ﻋﻤﺪا ﺑﻬﻢ ﺑﺮﯾﺰﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﯿﻞ در ﻓﺮج ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺠﺘﯿﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎي ﺗﺸﯿﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ در دوران ﭘﻬﻠﻮي و ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٢٦٦‬‬

‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎﻣﻮراﯾﯽ ژاﭘﻨﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺎﻣﻮراﯾﯽ اﯾﻦ ﺣﻖ را دارد ﮐﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي دﯾﮕﺮ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮدﮐﺸﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن واژه ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزه را در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ژاﭘﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻧﺘﺤﺎري ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎ ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٨١‬‬

‫ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎدي ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﺎق رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮدان‪ ،‬ﺟﺴﻮراﻧﻪ زن ﺑﺎردارش را ﺑﯿﻮه ﮐﺮد و ﻃﻔﻠﺶ را ﯾﺘﯿﻢ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻋﻤﻞ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻣﺮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎنﺷﺎن‪ ،‬و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻓﺎﺟﻌﻪﺑﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي اﯾﻦ ﻋﻤﻞ دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن ﻗﺪر ﻗﻮي‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻇﺎﻫﺮاً ﺳﺎﻟﻢ را دﭼﺎر ﭼﻨﯿﻦ دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎري ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎز ﺳﺨﻦ ﺻﺮﯾﺢ و‬ ‫داﻫﯿﺎﻧﻪي ﺳﺎم ﻫﺮﯾﺲ را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ رﻫﺒﺮ اﻟﻘﺎﻋﺪه‪ ،‬اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ ﻻدن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا‬ ‫ﮐﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم آدمﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﺪ؟ اﮔﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻦ ﻻدن "ﺷﺮﯾﺮ" اﺳﺖ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬از ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻬﻤﯽ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﺮدهاﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬روﺷﻦ اﺳﺖ – ﺧﻮد ﺑﻦ ﻻدن ﺑﻪ ﮐﺮات اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﻦ ﻻدن واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺣﺮف ﻫﺎﯾﺸﺎن اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻧﺺ‪ ‬ﻗﺮآن را ﺑﯽﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮزده ﻣﺮد ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮده از ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﻓﺪا ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎن ﻫﺰاران‬ ‫ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ را ﺑﺴﺘﺎﻧﻨﺪ؟ ﭼﻮن آﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬دﺷﻮار ﺑﺘﻮان رﻓﺘﺎر‬ ‫آدﻣﯽ را ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺴﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا ﻣﺎ اﯾﻦ ﻗﺪر از ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻃﻔﺮه ﻣﯽروﯾﻢ؟‬ ‫ﻣﻮرﯾﻞ ﮔﺮي‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر ﻣﺤﺘﺮم‪ ،‬ﻫﺮاﻟﺪ ﮔﻼﺳﮑﻮ ﻣﻮرخ ‪ ٢۴‬ژوﺋﯿﻪي ‪٢٠٠۵‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در‬ ‫ﻣﻮرد ﺑﻤﺐ ﮔﺬاريﻫﺎي ﻟﻨﺪن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫"ﻫﻤﻪ در ﻣﻈﺎن اﺗﻬﺎم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از زوج ﺷﺮور ﺟﺮج دﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮش و ﺗﻮﻧﯽ ﺑﻠﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﯽﺗﺤﺮﮐﯽ‬ ‫"ﺟﻮاﻣﻊ" ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه اﯾﻦ ﻗﺪر روﺷﻦ ﻧﺒﻮده ﮐﻪ اﺗﻬﺎم ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ آن ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻣﻈﺎن اﺗﻬﺎم ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻋﻠﺖ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‪ ،‬ﻗﺴﺎوت‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬وﺣﺸﺖ و ﺟﻬﻞ‪ ،‬دﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻇﻬﺎر ﭼﻨﯿﻦ واﻗﻌﯿﺖ آﺷﮑﺎري ﻣﺴﺨﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮد ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ دوﻟﺖ و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﭘﺲ اﻟﻘﺎي اﯾﻦ ﺷﺒﻬﻪ ﺑﺮآﻣﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮدداري‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺎ از ذﮐﺮ واژهي ﻧﺒﺮد ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮدداري ﮐﺮده و ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ "ﺗﺮور" را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﺗﺮور ﺷﺒﺢ ﯾﺎ ﻗﻮه اﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﺧﻮد ذﻫﻦ و اراده دارد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﻫﻢ ﺗﺮورﯾﺴﺖﻫﺎ را ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﯿﺰه ﺷﺎن "ﺷﺮارت" ﻧﺎب اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﮕﯿﺰاﻧﻨﺪهي ﺗﺮورﯾﺴﺖ ﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺷﺮارت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﻫﻢ ﺗﺮورﯾﺴﺖﻫﺎ را ﻣﻨﺤﺮف ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺮورﯾﺴﺖﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن‬ ‫ﺳﻘﻂﺟﻨﯿﻦﮐﻨﻨﺪه را ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰه ﻫﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮ ﺣﻖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺮ‬ ‫دﯾﻦﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ رواﻧﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ اﯾﺪه آﻟﯿﺴﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﻋﻘﻼﻧﯽ‬

‫‪١٨٢‬‬

‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻧﺎﺑﻬﻨﺠﺎري‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﯿﻄﺎن در وﺟﻮدﺷﺎن ﻻﻧﻪ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﮐﻪ از ﮔﻬﻮاره ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎر آﻣﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺎً و ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﻢ ﻫﺮﯾﺲ از ﯾﮏ ﺑﻤﺐﮔﺬار اﻧﺤﺎري ﻧﺎﮐﺎم ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻪ ﯾﮏ ﺧﻮدروي ﭘﺮ از ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮه را ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽﻫﺎ ﺑﺰﻧﺪ ﭼﻮن‪» :‬ﻋﺎﺷﻖ ﺷﻬﺎدت ﺑﻮدم ‪...‬‬ ‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ از ﮐﺴﯽ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﯿﺮم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﻮم‪ «.‬در ‪ ١٩‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ، ٢٠٠١‬ﻧﺼﺮا ﺣﺴﻦ از‬ ‫ﻧﯿﻮﯾﻮرﮐﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي داﺷﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﻤﺐﮔﺬار اﻧﺘﺤﺎري ﻧﺎﮐﺎم دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽ ﺟﻮان ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺖ‬ ‫ﺳﺎﻟﻪ و ﻣﺆدﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ "ﺳﯿﻦ" ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻫﺒﺮان و ﻣﺒﻠﻐﺎن دﯾﻨﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ رو ﭼﻨﺎن ﺑﻠﯿﻎ‬ ‫و ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻓﺮﯾﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﯽارزد ﺑﺨﺸﯽ از آن را در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﻧﺼﺮا ﺣﺴﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪم‪" :‬ﺟﺎذﺑﻪي ﺷﻬﺎدت در ﭼﯿﺴﺖ؟"‬ ‫ﺳﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻗﺪرت روح ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻋﺮش ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺪرت اﻣﻮر ﻣﺎدي ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺣﻀﯿﺾ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺐ ﺷﻬﺎدت ﺷﺪ‪ ،‬از ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎي ﻣﺎدي رﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻃﺮاح ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﭼﯽ؟ ﺑﻪ او ﺟﻮاب دادﯾﻢ‪" :‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﻧﺸﺎءاﷲ ﻣﺎ ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ و اﺻﺤﺎﺑﺶ ﻣﺤﺸﻮر‬ ‫ﻣﯿﺸﻮﯾﻢ‪".‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺪون ذرهاي ﺗﺮدﯾﺪ در اﺣﺴﺎس دﺧﻮل ﺑﻪ ﻋﺮش اﻋﻠﯽ ﻏﻮﻃﻪ ﻣﯽﺧﻮردﯾﻢ‪ .‬در ﺣﻀﻮر اﷲ ﺑﻪ ﻗﺮآن‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺎر را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻬﺎد ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﺮﺿﻮان ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺖ واﺻﻞ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺷﻬﺪاﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽداﻧﻢ راهﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد ﻫﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ – ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺗﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺳﺘﺸﻬﺎدي ﻓﯽﺳﺒﯿﻞاﷲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪر ﻧﯿﺶ ﭘﺸﻪاي‬ ‫درد ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﻦ وﯾﺪﯾﻮﯾﯽ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﯿﻠﻢ‬ ‫ﺑﺮﻓﮑﯽ‪ ،‬او و دو ﻣﺮد دﯾﮕﺮ را ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ در ﺣﺎل اﻧﺠﺎم ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ آﺋﯿﻨﯽ درﺑﺎرهي ﺷﮑﻮه ﺷﻬﺎدت‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪...‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻣﺮدان ﺟﻮان و ﻃﺮاح ﻋﻤﻠﯿﺎت زاﻧﻮ زدﻧﺪ و دﺳﺖ راﺳﺖ ﺷﺎن را روي ﻗﺮآن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮاح‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪١٨٣‬‬

‫"آﻣﺎدهاﯾﺪ؟ ﺷﻤﺎ ﻓﺮدا در ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻮد"‪.‬‬

‫‪267‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﺎي" ﺳﯿﻦ" ﺑﻮدم‪ ،‬وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽﺷﺪم از ﻃﺮاح ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﭙﺮﺳﻢ »ﺧﺐ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﭼﺮا‬ ‫ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﺮف زدن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﭼﺮا ﺧﻮد ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺘﺤﺎري را اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﯿﺾ ﻋﻈﻤﺎ ﻧﺎﺋﻞ ﺷﻮﯾﺪ؟« اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻓﻬﻤﺶ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻢ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ داراي‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﻬﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎور ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟُﺐ ﮐﻼم‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد دﯾﻦ را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﻪ اﻓﺮاطﮔﺮاﯾﯽ دﯾﻨﯽ را – ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻧﮕﺎر اﻓﺮاطﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫ﯾﮏ اﻧﺤﺮاف ﺧﻄﺮﻧﺎك از دﯾﻦ واﻗﻌﯽ و ﺳﻠﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪268‬‬

‫وﻟﺘﺮ ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻣﻬﻤﻼت وادارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ارﺗﮑﺎب ﺟﻨﺎﯾﺖ ﻫﻢ وادارﻧﺪ«‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ ﭘﯿﺶ از ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ‪ .‬از ﺑﯽﻓﮑﺮي ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ«‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ اﺻﻞ را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫دﺷﻮار ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ از اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﯾﻤﺎن اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ ﻻدن و ﺑﻤﺐ ﮔﺬاران اﻧﺘﺤﺎري ﺧﻮدداري ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﯿﻮ ﺑﺪﯾﻬﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮕﺮش آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ اﺣﺘﺮام ﻧﻬﺎدن ﺑﯽﭼﻮن ﭼﺮا ﺑﻪ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از‬ ‫دﻻﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ در ﺗﻮان دارم ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮم ﺗﺎ ﻣﺮدم را از ﺧﻄﺮ ﺧﻮد دﯾﻦ آﮔﺎه ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ از ﺧﻄﺮ دﯾﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح "اﻓﺮاﻃﯽ"‪ .‬آﻣﻮزهﻫﺎي دﯾﻦ "ﻣﯿﺎﻧﻪرو" ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد اﻓﺮاﻃﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﻋﻮت ﺻﺮﯾﺤﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﺮاطﮔﺮاﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ ﻣﺨﺘﺺ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻗﻮمﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ رواﯾﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي از اﻓﺮاط ﮔﺮاﯾﯽ ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ؟ ﺑﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎي ژاﭘﻨﯽ و‬ ‫‪٢٦٧‬‬

‫اﯾﻦ زﺑﺎﻧﺰد ﮐﻪ "از ﻫﺮﺳﻮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺳﻮد اﺳﻼم اﺳﺖ" و اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﺑﮑﺸﯿﺪ و ﭼﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺮوزي از آن ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ از ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺢ‬

‫ﻗﺮآن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎور ژرف ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ داد و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺮوي ﮐﻤﺘﺮي داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﺮ ﺿﺪ اﻋﺮاب ﻣﺸﺮك ﭘﯿﺮوز ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﺟﺎدوﯾﯽ ﺷﻬﺎدت ﻃﻠﺒﯽ درﺑﺮاﺑﺮ دو اﺑﺮﻗﺪرت آﻧﺰﻣﺎن ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺮان ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺑﯿﺰاﻧﺲ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺟﻮاب داد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ رواﯾﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ درﺑﺎره ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﯿﻪ ﺑﺎ اﯾﺮان ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎي اﻧﺘﺤﺎري را‬ ‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ ﭘﯿﺮوز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آن ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻣﻌﺠﺰه ﯾﺎ ﻣﺸﯿﺖ اﻻﻫﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻋﺮاب ﻣﺸﺮك و ﺣﺘﺎ دﯾﻨﺪاراﻧﯽ ﭼﻮن زرﺗﺸﺘﯿﺎن و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‬ ‫و ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﻣﯿﺠﻨﮕﯿﺪﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدن و ﺑﺪﯾﻬﯿﺴﺖ ﮐﻪ آن ﺳﭙﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﻬﺎدت ﻣﯿﺠﻨﮕﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﯿﺎبﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺪه‬ ‫ﻫﺎي ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن ﺧﻠﻮص و اﯾﻤﺎن ﻋﻤﯿﻖ و ﺳﺎدﮔﯽ را از دﺳﺖ داده و ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﻣﺘﻤﺪن و دﻧﯿﺎدوﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫و از اﯾﻦ رو آن ﻓﺘﻮﺣﺎت دﯾﮕﺮ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﻮاﻧﻪ درﮔﯿﺮ ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎ از درﮔﯿﺮي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﻮاﻧﻪ )ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﮔﻤﺎن‬

‫ﺑﺮﯾﻢ ﺗﻮان ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺎ ﺑﯿﺶ از اوﺳﺖ( ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ در ﯾﮏ درﮔﯿﺮي‪ ،‬رﻓﺘﺎري ﮐﻪ از ﯾﮏ دﯾﻮاﻧﻪ ﺳﺮ ﻣﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ از ﻋﺎﻗﻼن دﯾﺪه ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬در‬ ‫ﺗﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﺸﻪ دﯾﻮاﻧﻪ ﻫﺎ را ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﻓﺮض ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎر رواﻧﯽ از ﭼﻨﺪ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻗﻮي ﻫﯿﮑﻞ ﺑﻬﺮه ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٦٨‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺑﺠﺎ در ﺷﻌﺮي ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ آﻣﺪه‪ :‬اﺳﻼم ﺑﻪ ذات ﺧﻮد ﻧﺪارد ﻋﯿﺒﯽ – ﻫﺮ ﻋﯿﺐ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﻌﺮ را‬ ‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﯿﻢ‪ :‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ذات ﺧﻮد ﻧﺪارد ﻋﯿﺒﯽ – ﻫﺮ ﻋﯿﺐ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ز اﻧﺪﯾﺸﻪي اوﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٨٤‬‬

‫ﺑﺒﺮﻫﺎي ﺗﺎﻣﯿﻞ ﺳﺮﯾﻼﻧﮑﺎﯾﯽ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮان ﺑﺎﻟﻘﻮهي اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ در ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﺻﺪاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﻘﻼﻧﯽ ﭼﻨﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮي ﺳﺒﻘﺖ را از ﻫﻤﻪي اﺳﺒﺎب دﯾﮕﺮ اﻓﺮاط ﮔﺮاﯾﯽ رﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﻗﺪرت‬ ‫ﻣﻬﯿﺐ دﯾﻦ ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ وﻋﺪهي ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮگ ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﻬﺪا‬ ‫ﻣﻬﯿﺎ ﺷﺪه ﺗﻸﻟﻮ ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪهاي دارد‪ .‬ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﻧﺎﺷﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن دﯾﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﮕﺮي را ﻣﻨﮑﻮب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻫﻢ درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا ﯾﮏ ﻓﻀﯿﻠﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮاي ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ دﻟﯿﻞ و ﻣﺪرك ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻋﻼم ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻼن ﭼﯿﺰ اﯾﻤﺎن دارد ﺑﻘﯿﻪي ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﻤﮑﯿﺶ او ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ دﯾﻦ دﯾﮕﺮي و ﭼﻪ ﺑﯽدﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﯾﮏ ﺳﻨﺖ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯽﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻪ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ "اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﻧﺪ"‪ .‬اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ روزي‬ ‫ﮐﻪ آن اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را در ﻫﯿﺒﺖ ﮐﺸﺘﺎر ﻣﻬﯿﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﯾﺮان ﮐﺮدن ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﻤﺐ‬

‫ﮔﺬاريﻫﺎي ﻟﻨﺪن و ﻣﺎدرﯾﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ 269 .‬ﺑﻌﺪش ﯾﮏ ﻣﻌﺮﮐﻪي ﺳﻠﺐ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد و "رﻫﺒﺮان‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺎت" )راﺳﺘﯽ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه؟( ﺻﻒ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫اﻓﺮاطﮐﺎري اﻧﺤﺮاف از دﯾﻦ "راﺳﺘﯿﻦ" اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺖ ﺧﻮد ﻓﺎﻗﺪ‬ ‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻋﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﯿﭻ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ اﻧﺤﺮاف ﻧﺪارد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ اﻧﺤﺮاﻓﯽ در دﯾﻦ رخ داده؟‬

‫ده ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‪ ،‬اﺑﻦور‪‬اق در ﮐﺘﺎب ﺷﯿﻮاي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﭼﺮا ﻣﺴﻤﺎن ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ 270‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ را از ﻣﻨﻈﺮ ﯾﮏ‬

‫داﻧﺸﻤﻨﺪ آﮔﺎه ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻋﯽ ﮐﺘﺎب او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺳﻄﻮرهي اﺳﻼم ﻣﯿﺎﻧﻪرو‬

‫‪271‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﻘﺎﻟﻪاي اﺳﺖ از ﭘﺎﺗﺮﯾﮏ ﺳﻮﮐﺪﯾﻮ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺆﺳﺴﻪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﺠﻠﻪي اﺳﭙﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﻮرخ ‪ ٣٠‬ژوﺋﯿﻪ ‪ ٢٠٠۵‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﮐﻨﻮن اﻏﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺑﺪون‬ ‫ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن را ﮔﺬراﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺮآن ﺑﻪ ﮐﺸﮑﻮﻟﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ در آن ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺻﻠﺢ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎت ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﺟﻨﮓ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ آﯾﺎت ﺣﺮب‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢٦٩‬ﺣﻮادث ﺗﻠﺦ ﺑﻤﺐﮔﺬاري در ﻟﻨﺪن و ﻣﺎدرﯾﺪ از ﺳﻮي ﺷﻬﺎدت ﻃﻠﺒﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻟﯽ از ﻓﺎﯾﺪه ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬زﺷﺘﯽ اﯾﻦ وﺣﺸﯽﮔﺮي و ﺷﺪت ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ آن‬

‫ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮاه اﯾﺮﻟﻨﺪ ‪ IRA‬در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﺪاﯾﯽ ﻃﻠﺒﺎن ﺑﺎﺳﮏ ‪ ETA‬ﭘﺲ از دﻫﻪ ﻫﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬رﺳﻤﺎ اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫دﺳﺖ از ﻣﺒﺎرزه ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و آرﻣﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪Why I Am Not a Muslim, Ibn Warraq‬‬ ‫‪The Myth of Moderate Islam, Patrick Sookhdeo‬‬

‫‪٢٧٠‬‬ ‫‪٢٧١‬‬

‫‪١٨٥‬‬

‫ﺳﻮﮐﺪﯾﻮ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺗﻨﺎﻗﺾﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري‬ ‫ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺻﻞ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن آﯾﺎت ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ ﻗﺮآن‬ ‫آﯾﺎت ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﻧﺴﺦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ آﯾﺎت ﺻﻠﺢ ﺟﻮﯾﺎﻧﻪي ﻗﺮآن از ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ آﯾﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دورهي اﻋﻼم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت او ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ آﯾﺎت‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎﻧﻪ ﻓﺰوﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬ ‫»ورد "اﺳﻼم دﯾﻦ ﺻﻠﺢ اﺳﺖ" ﻗﺮﯾﺐ ‪ ١۴٠٠‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﯿﺰده ﺳﺎل ﻧﺨﺴﺖ‪،‬‬ ‫اﺳﻼم دﯾﻦ ﺻﻠﺢ ﺑﻮد‪ .‬و واﻗﻌﺎ ﻫﻢ دﯾﻦ ﺻﻠﺢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪272‬‬

‫در ﻧﻈﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ رادﯾﮑﺎل اﻣﺮوزي – درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﻓﻘﻬﺎي ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﯽﺷﺎن ﮐﻪ اﺳﻼم ﮐﻼﺳﯿﮏ را ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ – درﺳﺖﺗﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ "اﺳﻼم دﯾﻦ‬

‫ﺟﻨﮓ اﺳﺖ"‪ 273.‬ﯾﮑﯽ از رادﯾﮑﺎلﺗﺮﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻟﻐﺮﺑﺎء‪ ،‬ﭘﺲ از دو ﺑﻤﺐ ﮔﺬاري‬

‫ﻟﻨﺪن اﻋﻼم ﮐﺮد‪" :‬ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺮور ﺟﺰﺋﯽ از اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﺮدان‬ ‫ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت اﻧﺘﺤﺎري زدﻧﺪ ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻧﺸﯿﻨﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺗﻌﺒﯿﺮي‬ ‫ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرف و اﻓﺮاﻃﯽ ﭘﯿﺮوي ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻗﻠﺐ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺗﻌﺒﯿﺮ رﺳﻤﯽ اﺳﻼم‬ ‫ﭘﯿﺮوي ﮐﺮدﻧﺪ؟«‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻋﺎمﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﻣﻬﻠﮏ اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﯾﮏ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻤﺎن دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺷﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻫﯿﭻ ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و زﯾﺮ ﺑﺎر ﻫﯿﭻ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﻧﻤﯽرود‪ .‬ﺣﻘﻨﻪي اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا ﻓﻀﯿﻠﺖ‬ ‫ﻋﻈﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ –ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآﯾﻨﺪ – ﺳﻼح ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﺮﮔﺒﺎري ﺑﻪ‬

‫ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ در ﺟﻬﺎدﻫﺎ ﯾﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺻﻠﯿﺒﯽ آﺗﯽ‪ 274‬ﺑﻪ ﮐﺎرش ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن راﺳﺘﯿﻦ ﮐﻪ وﻋﺪهي‬ ‫‪٢٧٢‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﺪ دﺳﺘﺎورد آن ‪ 13‬ﺳﺎل ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺻﻠﺢآﻣﯿﺰ اﺳﻼم و ﻣﻌﺠﺰه ﻗﺮآن ﮐﻪ در ﺑﺎزار ﻋﮑﺎظ ﻣﮑﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ اراﺋﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ 120 ،‬ﺗﺎ ‪ 250‬ﻧﻔﺮ‬

‫ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺮدﮔﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮط اﺳﻼمآوري‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻫﻤﺴﺮ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺎﻣﯿﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﯾﮏ اﺗﻔﺎق ﯾﻌﻨﯽ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﯾﺜﺮب ﺑﺮاي آﺷﺘﯽ دادن دو ﻃﺎﯾﻔﻪ اوس و ﺧﺰرج رخ ﻧﻤﻮد‪ .‬و زان ﭘﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻋﻠﯽ و ﻋﻤﺮ و‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ اﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﺴﯽ ﮐﺎرﺑﺮديﺗﺮ از ﭘﻮل ﺧﺪﯾﺠﻪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ و وﻋﻆ و ﺧﻄﺎﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻣﻌﺠﺰه ﻗﺮآن ﺟﻠﻮه ﻧﻤﻮد و در ﻣﺪت ‪ 10‬ﺳﺎل ﮐﻞ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮب‬ ‫را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﻫﻢ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 3‬ﺳﺎل وﻋﻆ و ﻣﻌﺠﺰاﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻫﯿﺠﺎن اﻧﮕﯿﺰﺗﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯿﺶ از‬ ‫‪ 12‬ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻮد ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ .‬و ﺷﻤﺸﯿﺮ ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﯿﻦ و ﻧﯿﺰه ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﺎرﺑﺮديﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٢٧٣‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم و ﺑﺰرﮔﺎن اﯾﻦ دﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﻠﯽ و ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺸﯿﻊ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺟﻨﮕﺠﻮي رﻣﯽ‬

‫ﭼﻮن ﺟﻮﻟﯿﻮس ﺳﺰار و ﮐﺎﻟﯿﮕﻮﻻ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ ﭼﻮن اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ ،‬زرﺗﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻮدا‪ ،‬ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬زﮐﺮﯾﺎ‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺰدك‪ ،‬ﺑﺎب‪ ،‬ﺑﻬﺎاﷲ و ﺟﻮزف‬ ‫اﺳﻤﯿﺖ!‬ ‫‪٢٧٤‬‬

‫ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺻﻠﯿﺒﯽ اﺻﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺨﻨﮕﺎران ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺳﺪه ‪ 11‬ﺗﺎ ‪ 14‬ﻣﯿﻼدي )‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 7‬ﻫﺠﺮي( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬آﻏﺎزﮔﺮ‬

‫اﯾﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن اروﭘﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﻢ ﺟﻬﺎدي روﺣﺎﻧﯿﺖﺷﺎن ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺑﻪ ارض ﻣﻘﺪس )اﺻﻄﻼح ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺮاي اورﺷﻠﯿﻢ( ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺢ از آن ﻋﺮوج ﮐﺮده و ﻗﺮار اﺳﺖ در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻇﻬﻮر ﮐﻨﺪ را از ﭼﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن درآورﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻢ از ﭘﺎي ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﻠﻄﺎن‬

‫‪١٨٦‬‬

‫ﺑﻬﺸﺖ آﻧﻬﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺮس اﯾﻤﻦ ﮐﺮده‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي ﻣﮑﺎن رﻓﯿﻌﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺟﻨﮓ‬ ‫اﻓﺰار ﮐﺎرآﻣﺪي ﮐﻪ در درازﻧﺎي ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻼزم ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و ﺗﺎﻧﮏ و ﺑﻤﺐ ﺧﻮﺷﻪاي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﭘﺮﺳﺸﮕﺮي ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ و ﻋﺎدت ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻐﺰ ﺧﻮد ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻤﺎن ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا را ﻓﻀﯿﻠﺖ‬ ‫ﻧﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اﻣﯿﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻤﺐﮔﺬاري اﻧﺘﺤﺎري در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐﮔﺬاران اﻧﺘﺤﺎري ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺳﺘﺸﻬﺎدي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ آﻧﭽﻪ را در ﻣﺪارس دﯾﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫وﻇﯿﻔﻪ در ﻗﺒﺎل ﺧﺪا از ﻫﻤﻪي اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎ واﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺼﯿﺐ ﺷﻬﯿﺪان راه ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫و اﺳﺘﺸﻬﺎدﯾﻮن اﯾﻦ آﻣﻮزهﻫﺎ را اﻟﺰاﻣﺎً از اﻓﺮاﻃﯿﻮن ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﻌﻠﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﻣﺤﺘﺮم‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺛﻖ و ﻣﻬﺮﺑﺎن آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ردﯾﻒ در ﻣﺪرﺳﻪﻫﺎ ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را وا ﻣﯽدارﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺷﺎن‬ ‫را آوﻧﮓوار ﻋﻘﺐ و ﺟﻠﻮ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻣﻐﺰﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻌﺼﻮمﺷﺎن را ﻣﺜﻞ ﻃﻮﻃﯿﺎن دﯾﻮاﻧﻪ اﻧﺪك اﻧﺪك از‬ ‫آﯾﺎت ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﭘﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪي آن در ذﻫﻦ‬ ‫آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻌﺼﻮم ﺧﻄﺎي ﺳﺘﺮﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻮدﮐﯽ و ﺧﺸﻮﻧﺖ دﯾﻦ ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﯽ درﺳﯽ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن داد‪ .‬در ﮐﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎ رﻧﺴﺎﻧﺲ در اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬آﻧﺎن اﯾﻦ آرﻣﺎن را ﻓﺮاﻣﻮش‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻫﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻘﺪس ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﻬﻮدﯾﺎن اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻄﻼح ﺟﻨﮓ ﻫﺎي ﺻﻠﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﺎم‬ ‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ دو ﻃﺮف آن دﯾﻨﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﺲ از ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﺟﻮرج ﺑﻮش ﺳﻮﭘﺮﻣﺴﯿﺤﯽ آﻧﺮا ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٨٧‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪۶‬‬

‫ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده و رﻫﺎﯾﯽ از دﯾﻦ‬ ‫در ﻫﺮ دﻫﮑﺪهاي آﻣﻮزﮔﺎر ﺑﺮاي ﭼﺮاغ اﻓﺮوزي اﺳﺖ و روﺣﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﺧﺎﻣﻮﺷﮕﺮي‬

‫‪275‬‬

‫وﯾﮑﺘﻮر ﻫﻮﮔﻮ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺼﻞ را ﺑﺎ رواﯾﺖ واﻗﻌﻪاي از اﯾﺘﺎﻟﯿﺎي ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮدم اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫واﻗﻌﻪي ﺗﺮﺳﻨﺎك اﻣﺮوزه ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ رخ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ذﻫﻨﯿﺖ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻫﻮﻟﻨﺎﮐﯽ اﻣﺮوزي‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﻣﺎﺟﺮا ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮاژدي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻤﯽ ﭘﺮﺗﻮ ﺧﯿﺮه‬ ‫ﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﻣﺮوزي دﯾﻦ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ ،١٨۵٨‬ادﮔﺎردو ﻣﻮرﺗﺎرا‪ ،‬ﮐﻮدك ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪي ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮادهي ﯾﻬﻮدي ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮﻟﻮﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻖ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠﯿﺲ ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﭘﺎپ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬ادﮔﺎردو را از آﻏﻮش ﻣﺎدر ﮔﺮﯾﺎن و ﭘﺪر‬ ‫ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪاش ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎﺗﻪ ﭼﻮﻣﻨﺰ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪي ﺗﻐﯿﯿﺮدﯾﻦ ﯾﻬﻮدﯾﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در رم ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬و‬ ‫در آﻧﺠﺎ او را ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﺎرآوردﻧﺪ‪ .‬ﺟﺰ در ﻣﻼﻗﺎتﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﮐﺸﯿﺸﺎن‪ ،‬واﻟﺪﯾﻦ ادﮔﺎردو‬

‫دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ او را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا در ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻟﺐ دﯾﻮﯾﺪ آي‪.‬ﮐ‪‬ﺮﺗﺰِر ﺑﻪ ﻧﺎم رﺑﻮدن ادﮔﺎردو‬

‫ﻣﻮرﺗﺎرا‪ 276‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ادﮔﺎردو در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎي آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮل ﻧﺒﻮد‪ .‬دﻻﯾﻞ اﯾﻦ آدم رﺑﺎﯾﯽﻫﺎي‬ ‫ﮐﺸﯿﺸﺎﻧﻪ ﻫﻤﻮاره ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﻤﻪي ﻣﻮارد‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺎران ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‪ ،‬ﮐﻮدك ﻏﯿﺮﻣﺴﯿﺤﯽ را در ﺧﻔﺎ و‬ ‫ﭘﯿﺶ از ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺄﻣﻮر ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻣﯽآﻣﺪ و ﺑﭽﻪي ﺗﻌﻤﯿﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ را "ﺿﺒﻂ" ﻣﯽﮐﺮد‬ ‫ﭼﻮن ﯾﮏ ﺑﺎور اﺻﻠﯽ در ﻧﻈﺎم ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي روﻣﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﯽ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ داده‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ و ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬در ﺟﻬﺎن ذﻫﻨﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﺟﺎزه دﻫﻨﺪ ﯾﮏ "ﮐﻮدك‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ" ﺑﺎ واﻟﺪﯾﻦ ﯾﻬﻮدياش زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ رﻏﻢ اﻋﺘﺮاضﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهي ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﺻﺪاﻗﺖ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﻏﺮﯾﺐ و ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ اﺳﺘﻮار ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪي رﺳﻤﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎ‪ ،‬ﺳﯿﻮﯾﻠﺘﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﺎ‪،‬‬ ‫‪ ٢٧٥‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺸﻌﻞﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ در ﺳﺪه ‪ 19‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻋﺼﺮ ﻫﻨﮕﺎم آﻧﻬﺎ را روﺷﻦ ﻣﯽﮐﺮد و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺻﺒﺢﻫﺎ ﺧﺎﻣﻮﺷﺸﺎن ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪The Kidnapping of Edgardo Mortara, David I. Kertzer‬‬

‫‪٢٧٦‬‬

‫‪١٨٨‬‬

‫اﻋﺘﺮاضﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﮐﺎر ﻗﺪرت ﺑﯿﻦاﻟﻠﻤﻠﯽ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﭘﻮﻟﺪار داﻧﺴﺖ – اﯾﻦ ﺷﯿﻮه آﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ؟‬

‫‪277‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮق ﻣﺎﺟﺮاي ادﮔﺎردو ﻣﻮرﺗﺎرا ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺳﺮوﺻﺪاي‬ ‫زﯾﺎدي ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺶ از رﺑﻮدن ادﮔﺎردو ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠﯿﺲ ﮐﻠﯿﺴﺎ‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ آﻧﺎ ﻣﻮرﯾﺴﯽ‪ ،‬ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﭼﻬﺎرده‬ ‫ﺳﺎﻟﻪي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و ﺑﯿﺴﻮاد ﭘﺮﺳﺘﺎر ادﮔﺎردو ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﺑﺎر ادﮔﺎردو ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ و آﻧﺎ دﻟﻮاﭘﺲ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﭽﻪ‬ ‫ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬آﻧﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺎر آﻣﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﯽ ﺗﻌﻤﯿﺪﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد و در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺗﺎ اﺑﺪ ﻋﺬاب ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ دﯾﺪن ﮐﺸﯿﺶ ﻣﺤﻠﻪ رﻓﺖ و از او راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﮐﺸﯿﺶ ﺑﻪ او ﯾﺎد‬ ‫داد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬آﻧﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و از ﯾﮏ ﺳﻄﻞ آب روي ﺑﭽﻪي ﺑﺨﺖ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ آب ﭘﺎﺷﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺪر‪ ،‬ﭘﺴﺮ و روح اﻟﻘﺪس ﺗﻮ را ﺗﻌﻤﯿﺪ ﻣﯽدﻫﻢ"‪ .‬اﯾﻦ آب رﯾﺨﺘﻦ ﻫﻤﺎن‬ ‫و ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺷﺪن ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ادﮔﺎردو ﻫﻤﺎن‪ .‬ﯾﮑﯽ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻄﻠﻊ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ و ﺑﺪون ﻟﺨﺘﯽ ﺗﺄﻣﻞ درﺑﺎرهي ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻏﻤﺒﺎر اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺟﺪا ﮐﺮدن ادﮔﺎردو از‬ ‫واﻟﺪﯾﻦاش ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻫﻤﯿﺖ ﺷﮕﺮﻓﯽ ﺑﺮاي اﻗﻮام دور و ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺎﺋﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻻزم ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﻤﯿﺪدﻫﻨﺪه ﮐﺸﯿﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ ﻧﯿﺎزي ﻣﯽﺑﯿﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﯾﺎ واﻟﺪﯾﻦ او‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺲ دﯾﮕﺮي از ﺗﻌﻤﯿﺪ رﺿﺎﯾﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻻزم اﺳﺖ ورﻗﻪاي اﻣﻀﺎ ﺷﻮد و ﻧﻪ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻤﯽ آب‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺑﯽدﻓﺎع‪ ،‬و ﯾﮏ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ و‬

‫‪ ٢٧٧‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺧﺘﻨﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ زﯾﺒﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ از ﻣﺎ اﺟﺎزه ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در دوران دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﯾﮏ روز ﺑﺎ اﺷﺘﯿﺎق ﻓﺮاوان آﯾﻪ "ﻻ اﮐﺮاه ﻓﯽاﻟﺪﯾﻦ" )در دﯾﻦ ﻫﯿﭻ اﺟﺒﺎري ﻧﯿﺴﺖ( را ﺑﺮاي ﯾﮑﯽ از آﻣﻮزﮔﺎران ﺳﻮﭘﺮﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪم و‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎنزادﮔﺎن ﺣﻖ دارﯾﻢ ﺧﻮدﻣﺎن ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻋﻘﻠﻤﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬دﯾﻦﻣﺎن را ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﯿﻢ‪ .‬او ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﺬﻫﺒﯽ! از‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺧﯿﺮ! و ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺿﯿﺢ داد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﯾﻪ "ﻻ اﮐﺮاه ﻓﯽاﻟﺪﯾﻦ" ﻧﯿﺴﺖ! ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ‪" :‬ﻻ اﮐﺮاه ﻓﯽاﻟﺪﯾﻦ ﻗﺪ ﺗﺒﯿﻦ رﺷﺪ ﻣﻦ اﻟﻘﯽ"‪ .‬ﻣﺎ ﺣﻖ ﻧﺪارﯾﻢ ﯾﮏ آﯾﻪ ﮐﻮﭼﮏ را ﻧﺼﻒ ﮐﻨﯿﻢ و ﺳﭙﺲ از آن ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻞ‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ را ﯾﮑﺠﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در دﯾﻦ ﻫﯿﭻ اﺟﺒﺎري ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻨﮏ راه رﺳﺘﮕﺎري از ﺗﺒﺎﻫﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ «.‬و ﺳﭙﺲ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ‬

‫ﭼﻮن ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎنزادﮔﺎن ﻧﻮﺟﻮان در ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬دﯾﮕﺮ راه رﺳﺘﮕﺎري ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﺼﺪاق اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ در‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺣﮑﻢ ارﺗﺪاد ﻫﻢ آﻣﺪه ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺧﺎﻧﻮادهاي ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﻘﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ رﺷﺪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ارﺗﺪادش از اﺳﻼم ﺣﺘﺎ اﮔﺮ در ﻋﻨﻔﻮان‬ ‫ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻣﺮگ دارد و آﯾﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ )آزادي دﯾﻨﯽ( ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ رﺳﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎنزاده اﺳﺖ وﻟﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‬ ‫و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ و او ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻘﺘﻀﯿﺎﺗﺶ راه رﺳﺘﮕﺎري را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺰﻣﺎن ﺗﺎ اﻣﺮوز ﮐﻪ ‪ 15‬ﺳﺎل ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﻫﺮﺑﺎر ﺑﺎ‬

‫ﻟﯿﺒﺮالﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮم ﮐﻪ »ﻻ اﮐﺮاه ﻓﯽاﻟﺪﯾﻦ« ورد زﺑﺎﻧﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬از آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ آﯾﻪ ﻗﺮآن را ﻧﺎﻗﺺ ﻧﺨﻮاﻧﻨﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪١٨٩‬‬

‫ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻣﻐﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﻫﻤﯿﻦ آﺧﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮدك‬ ‫ﺧﺮدﺳﺎلﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺷﻬﺎدت دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽداﻧﺪ؟‬

‫‪278‬‬

‫ﯾﮏ ﻫﻤﮑﺎر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽام ﮐﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﺎر آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﻋﺎدت داﺷﺘﯿﻢ ﻋﺮوﺳﮏ‬ ‫ﻫﺎﯾﻤﺎن را ﺗﻌﻤﯿﺪ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﯾﺎدم ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﻣﺎن را ﻫﻢ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﻣﯽدادﯾﻢ ﯾﺎ ﻧﻪ اﻣﺎ‬ ‫ﺑﺪون ﺷﮏ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا رخ داده و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻋﺮوﺳﮏ ﻫﺎﯾﻤﺎن را ﺑﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ؛ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﺸﺎي رﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽدادﯾﻢ‪ .‬ﻣﻐﺰ ﻣﺎ را ﺷﺴﺘﺸﻮ داده‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺎدران ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻧﺎﺑﺎﻟﻐﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪«.‬‬ ‫اﮔﺮ دﺧﺘﺮان ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻤﯽ را ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﮑﺎر اﻣﺮوزي ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ از او ﻧﻘﻞ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺎر‬ ‫ﻣﯽآوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﻮاردي ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺑﻮدن ادﮔﺎردو ﻣﻮرﺗﺎرا ﺷﺎﯾﻊﺗﺮ از اﯾﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮارد در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎي ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮑﺮر رخ دادهاﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﺳﺌﻮال واﺿﺢ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ‬

‫اﮔﺮ ﺧﻄﺮ وﻗﻮع اﯾﻦ ﻣﻮارد زﯾﺎد ﺑﻮده اﺻﻼً ﭼﺮا ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻗﻠﻤﺮو ﭘﺎپ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ 279‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‬ ‫اﺳﺘﺨﺪام ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ؟ ﭼﺮا اﺣﺘﯿﺎط ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﻤﯽدادﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﯾﻬﻮدي اﺳﺘﺨﺪام ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺸﺨﺪﻣﺖﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﻦﺷﺎن آﻧﻬﺎ را از ﮐﺎر ﮐﺮدن در‬ ‫‪ ٢٧٨‬ﺑﺎز ﺑﺮاي ﺑﻮﻣﯽ ﺳﺎزي اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرم ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﺮان ﺑﭙﺮدازم‪ .‬در ‪ 850‬ﻣﯿﻼدي ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﺮاب در‬ ‫اﯾﺮان ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن )ﻃﺎﻫﺮي‪ ،‬ﺻﻔﺎري‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻮﯾﯽ( ﺣﮑﻮﻣﺖ را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﺣﺎﮐﻤﺎن اﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﮔﺮ ﺑﯿﺶ از اﻋﺮاب ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور اﮐﺜﺮﯾﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه و زرﺗﺸﺘﯿﺎن‬ ‫اﻗﻠﯿﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺗﺎ ‪ 1500‬ﻣﯿﻼدي زرﺗﺸﺘﯿﺎن اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽ وﻟﯽ در ﺳﺮاﺳﺮ اﯾﺮان زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﯿﻌﻪي‬ ‫ﺻﻔﻮي‪ ،‬ﮐﻪ آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻣﺬﻫﺒﯽ را اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯾﺰد و ﮐﺮﻣﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮت داده و در ﻣﺤﻠﻪ ﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎﯾﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮا زرﺗﺸﺘﯽ ﻗﺮار‬

‫دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺷﺪ و زان ﭘﺲ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ دزدي ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ آن اﺷﺎره دارد‪ ،‬در‬ ‫اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﺧﺘﺮدزدي ﺷﺎﯾﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي زرﺗﺸﺘﯽ دﺧﺘﺮﺑﭽﻪ ﯾﺎ دﺧﺘﺮان ﺑﺎﻟﻎ زرﺗﺸﺘﯽ را ﻣﯽدزدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ او را‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯿﮏردﻧﺪ اﺳﻼم ﺑﯿﺎورد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ دادﺧﻮاﻫﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺣﺮﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه و اﮔﺮ دوﺑﺎره زرﺗﺸﺘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ اﻋﺪام ﻣﯿﮕﺸﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﭘﺲ ﻃﺒﻌﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ زرﺗﺸﺘﯽ وﺻﻠﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﻢ ﻧﯿﺎز ﻫﻤﺴﺮﮔﺰﯾﻨﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮآورده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢ از ﺷﻤﺎر ﮔﺒﺮان آﺗﺶﭘﺮﺳﺖ ﮐﻢ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺰوده ﻣﯽﮔﺸﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﻼك زرﺗﺸﺘﯿﺎن را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﺎن ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺠﺎﯾﻊ در ‪ 500‬ﺳﺎل اﺧﯿﺮ دﯾﺪه ﺷﺪه ﻧﻪ دوران ﺧﯿﻠﯽ دور‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻣﺬﻫﺒﯽ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي زﺷﺘﯽ ﭼﻮن دﺧﺘﺮدزدي ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 10‬درﺻﺪي زرﺗﺸﺘﯿﺎن اﯾﺮان در دوران ﺻﻔﻮي ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 1‬درﺻﺪ در ﭘﺎﯾﺎن دوران ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺮﺳﺪ و اﯾﻦ ﻋﺪد اﻣﺮوز ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %0.1‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻬﯽﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﻮده ﻧﻮر ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﻼم ﺑﺮ ﺟﻬﻞ آﻧﺎن ﺑﺘﺎﺑﺪ‪ ،‬در آن ﻫﺰار ﺳﺎل ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯽﺗﺎﺑﯿﺪ و "ﯾﮏ ﻫﺰارم" ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ زرﺗﺸﺘﯽ در اﯾﻦ‬ ‫‪ 400‬ﺳﺎل دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮي دارد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٢٧٩‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ از زﻣﺎن ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮري رم ﻏﺮﺑﯽ ﺗﺎ ﺳﺪه ‪ 19‬اﺗﺤﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ آن ﺟﺰو اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﺗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ‬ ‫ﯾﮏ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﯿﺴﯿﻞ داﺷﺖ و ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﺎﻣﻞ رم را ﮐﺸﻮر ﭘﺎپ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺷﺪ و ﮐﺸﻮر ﭘﺎپ ﻣﺤﺪود‬ ‫ﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﭘﺎپ در ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي رم‪ .‬ﺻﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در زﻣﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎي ﻓﺎﺷﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﻠﻤﺮو را ﺑﺎ ﭘﻮل از ﭘﺎپ ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و واﺗﯿﮑﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﺎپ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٩٠‬‬

‫روز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺎز ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﮏ ﯾﻬﻮدي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر ﯾﻬﻮدي اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻮدكاش‬ ‫را ﺗﻌﻤﯿﺪ ﻧﻤﯽدﻫﺪ و رواﻧﻪي ﯾﮏ ﯾﺘﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪي ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎري ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ روز ﺷﻨﺒﻪ‬ ‫آﺗﺶ روﺷﻦ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪي ارﺑﺎب را ﻧﻈﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﯾﻬﻮدي ﺑﻮﻟﻮﻧﯿﺎي آن‬ ‫زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر اﺳﺘﺨﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪280‬‬

‫در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻦ ﻋﻤﺪاً از ﺷﺮح و ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺟﻨﮓﻫﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺻﻠﯿﺒﯽ‪ ،‬ﻓﺎﺗﺤﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﯾﺎ‬

‫ﻣﺤﮑﻤﻪﻫﺎي ﺗﻔﺘﯿﺶ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺧﻮدداري ﮐﺮده ام‪ 281.‬ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺘﻤﮕﺮ و ﺷﺮور در ﻫﻤﻪي دورانﻫﺎ و‬ ‫ﻫﻤﻪي ﮐﯿﺶﻫﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ و ﻧﮕﺮش آن ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﺧﺼﻮص ﻋﺎدات ﻣﺆﻣﻨﺎن را اﻓﺸﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺷﺮارت ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ دﯾﻨﺪاري رخ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﻏﺮﯾﺐ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﯾﮏ ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻤﻪ آب و ﯾﮏ ورد ﮐﻮﺗﺎه‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ‪...‬ﻓﺎرغ از رﺿﺎﯾﺖ واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬رﺿﺎﯾﺖ ﺧﻮد ﮐﻮدك‪ ،‬ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ و ﺑﻬﺮوزي رواﻧﯽ ﮐﻮدك ‪ ...‬و‬ ‫ﻓﺎرغ از ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ و ﻋﻘﻞ ﻣﺘﻌﺎرﻓﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ‪...‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﻮدك را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‪ .‬ﮐﺎردﯾﻨﺎل‬ ‫آﻧﺘﻮﻧﻠﻠﯽ در ﭘﺎﺳﺦ ﻟﯿﻮﻧﻞ روﺗﭽﯿﻠﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻋﻀﻮ ﯾﻬﻮدي ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ رﺑﻮدن‬ ‫ادﮔﺎردو اﻋﺘﺮاض ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺪاﺧﻠﻪ در اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا را ﻧﺪارد و اﻓﺰود "و ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎل‬ ‫آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻔﺰاﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺪاي ﻃﺒﯿﻌﯿﺖ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﻘﺪس دﯾﻨﯽ از آن ﻫﻢ ﭘﺮﺗﻮان ﺗﺮاﻧﺪ‬ ‫"‪.‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺧﺐ‪ ،‬ﻟُﺐ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‪ ،‬ﻧﻪ؟‬ ‫ﻗﺪرت دﯾﻦ ﻏﺎﻟﺐ و "ﻣﯿﺎﻧﻪرو" در ﺳﻮءداوري و اﻧﺤﺮاف از ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻢ و ﻣﺘﻌﺎرﻓﯽ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‬ ‫‪.‬روزﻧﺎﻣﻪي اﯾﻞ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﻮ ﺑﺎ ﺻﺪاﻗﺖ ﺗﻤﺎم اﺑﺮاز ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﻗﺎﻃﺒﻪي ﻣﺮدم ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﺎ ﻧﺠﺎت دادن ادﮔﺎردو ﻣﻮرﺗﺎرا از دﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮادهي ﯾﻬﻮدياش‪ ،‬ﭼﻪ ﻟﻄﻒ ﻋﻈﯿﻤﯽ در ﺣﻖ او ﻧﻤﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ ٢٨٠‬ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ ﯾﻬﻮدﯾﺎن در روز ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺴﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از آﯾﯿﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎ رﻓﺘﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن در ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ و ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در روز آدﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن‬ ‫در روز ﺷﻨﺒﻪ ﯾﺎ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ "ﺑﺎﯾﺪ" ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺴﻪ ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ "ﻧﺒﺎﯾﺪ" ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺸﻮد ﺑﻪ آن ﮔﻔﺖ ﮐﺎر ﯾﺎ ﺷﻐﻞ ﯾﺎ وﻇﯿﻔﻪ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎي آﻧﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺷﺶ روز ﺟﻬﺎن و ﻣﻮﺟﻮدات را آﻓﺮﯾﺪ و روز ﻫﻔﺘﻢ ﮐﺎري ﻧﮑﺮد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٢٨١‬‬

‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺳﻪ ﺳﺪه در دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻪ داﻣﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎي دوﺑﺎره ﻣﺴﯿﺤﯽ‬

‫ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎن اﺟﺒﺎر ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪي ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻓﮑﺮش ﺑﻪ ذﻫﻦ اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬اﻋﺮاب را ﺑﻪ درﯾﺎ اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ و‬ ‫اروﭘﺎﯾﯽﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺪت ﻫﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺣﺘﺎ ﺣﻖ‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ درب ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا در ﺧﻔﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻣﻮران ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺳﺮزده وارد ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي آﻧﺎن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮرﺳﯽﺷﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل‬ ‫آﻧﮑﻪ در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪت ﻋﻤﻞ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي زﺷﺘﯽ دﯾﺪه ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬در اورﺷﻠﯿﻢ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ اوﺿﺎع ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ آن ﭼﯿﺮه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ و ﺟﻮاﻣﻊ ﯾﻬﻮدي اورﺷﻠﯿﻢ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺷﻬﺮ را ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪﻫﺎ را وﯾﺮان‬ ‫و ﯾﻬﻮدﯾﺎن را ﮐﺸﺘﺎر و آواره ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٩١‬‬

‫»ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد زﺣﻤﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻤﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﻬﻮدﯾﺎن را ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻧﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬ﻧﻪ وﻃﻦ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪهاﻧﺪ و ﻫﺮﺟﺎي ﮐﺮهي زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ و داغ ﻧﻨﮓ ﻗﺘﻞ ﻋﯿﺴﯽ را ﻫﻢ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ دارﻧﺪ ‪...‬ﭘﺲ ﻓﻮراً ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺎپ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺗﮑﻔﻞ ﭘﺴﺮ ﻣﻮرﺗﺎرا ﭼﻪ ﻣﻮﻫﺒﺘﯽ ﺑﻪ او ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪي ﺳﻮم‪ ،‬ﺧﻮدﺑﯿﻨﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎﻫﺪي‪ ،‬ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﺣﻖ اﺳﺖ‬ ‫و دﯾﮕﺮ دﯾﻦﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﯾﺎ در ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻣﺜﺎلﻫﺎي زﻧﺪهاي از اﯾﻦ‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻧﺰد ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺧﻮب اﺳﺖ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﻮرﺗﺎرا ﻓﻘﻂ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﯿﺸﯽ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺧﻮد‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ ﺗﻌﻤﯿﺪ دﻫﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺿﺮﺑﺖ ادﮔﺎردو را ﺑﺎز ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ادﮔﺎردو را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺿﺮب‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻤﻪي آب و اداي ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ رﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻤﻪي آب دﯾﮕﺮ و اداي ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺷﺪ او را‬ ‫ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺳﻔﺎﻫﺖ ذﻫﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر دﯾﻦ اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﯽ اﺟﺘﻨﺎب واﻟﺪﯾﻦ ادﮔﺎردو از ﺗﻌﻤﯿﺪ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ ﻋﺒﺜﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻘﯿﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ اﺻﻮلﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬آﻧﺎن را در ﻓﻬﺮﺳﺖ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﺑﺎﻻي ﺷﻬﺪاي راه دﯾﻦ ﻣﯽﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﯾﮏ ﻧﯿﺎﯾﺶ ﮐﻠﯿﺴﺎي اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬آﺳﻮده ﺑﺨﻮاب اﺳﺘﺎد رﯾﺪﻟﯽ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪاي را ﺳﭙﺎس‬ ‫ﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻤﻌﯽ را در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻓﺮوﺧﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ را از آن روﯾﮕﺮداﻧﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ «.‬ﺑﯽﺷﮏ ﻣﺮگ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺪفﻫﺎ ﺷﺮﯾﻒ و ارزﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﻬﺪاﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﯾﺪﻟﯽ ﻻﺗﯿﻤﺮ و ﮐﺮاﻧﻤﺮ )ﺷﻬﺪاي‬ ‫اﺻﻼﺣﺎت ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﯿﺴﻢ( در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺮ ﻫﯿﻤﻪي ﻫﯿﺰم ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺻﻠﯿﺐﺷﺎن ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫و ﭘﺎﯾﻪ‪-‬ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ و ﭘﺎﯾﻪ‪-‬ﺑﻠﻨﺪ؟ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ آب ﭘﺰ را از ﮐﺪام ﻃﺮف‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﺑﮑﻨﯿﻢ؟ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎدات ﻟﺠﻮﺟﺎﻧﻪ – ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﺘﻮدﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ – وﯾﮋهي ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٨٢‬‬

‫‪282‬‬

‫در دوران ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ )ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﺪﮐﺲ( و ﻧﺴﺘﻮري )ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺳﻠﻮﮐﯿﻪ( در اﯾﺮان درﮔﯿﺮي ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از زﻣﺎن ﯾﺰدﮔﺮد ﯾﮑﻢ ﺗﺎ‬

‫زﻣﺎن ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ‪ ،‬اﯾﺮان از ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻧﺴﺘﻮري ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﺳﺘﻤﯽ ﮐﻪ از ارﺑﺎﺑﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻧﺴﺘﻮري اﯾﺮان ﺑﺮ اﻗﻠﯿﺖ ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ رﻓﺖ‪ ،‬از ﺳﻮي زرﺗﺸﺘﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آﻧﮑﻪ ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرش ﻫﻤﺴﺮ ﺑﯿﺰاﻧﺴﯽاش ﻣﺮﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﺪﮐﺲ را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻘﻮﺑﯽﻫﺎ ﮐﯿﻨﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ را از‬ ‫ﻧﺴﺘﻮري ﻫﺎي اﯾﺮان ﺳﺘﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﺎﻣﺴﯿﺤﯽ ﻓﻬﻢ ﺗﻔﺎوت ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ و ﻧﺴﺘﻮري ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﻋﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن در دوران اﺳﻼﻣﯽ ﻫﻢ‬ ‫دﯾﺪه ﺷﺪ‪ .‬دو ﺟﺮﯾﺎن اﺷﻌﺮي و ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ دﯾﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ دو ﻧﮕﺮش ﻓﻠﺴﻔﯽ در اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻠﯿﻔﻪ زﻣﺎن از آﻧﺎن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎن‬ ‫ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻮﻓﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ درك اﻫﻤﯿﺖ ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ دو ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻢ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ آﻧﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ! ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮآن ﺣﺎدث اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه )ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ( ﯾﺎ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ از ازل ﺑﻮده‬ ‫)اﺷﻌﺮي( ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻋﺪل ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ )ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ(‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﻌﯿﺎر ﻋﺪل اﺳﺖ )اﺷﻌﺮي( ﯾﺎ اﺻﻼ اﯾﻨﮑﻪ آﺧﺮت و ﻋﺬاب‬ ‫دوزخ و ﭘﺎداش ﺑﻬﺸﺘﯽ‪ ،‬روﺣﺎﻧﯽ اﺳﺖ )ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ( ﯾﺎ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ )اﺷﻌﺮي(‪ ،‬واﻗﻌﺎ اﯾﻨﻘﺪر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ؟ ر‪.‬ب‬

‫‪١٩٢‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪي ﭼﻬﺎرم اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮض ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﯾﻨﯽ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه اﯾﻦ دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﯾﻬﻮدﯾﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻫﺮ دﯾﻦ دﯾﮕﺮ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ اﯾﺪه‬ ‫ﻣﻬﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﯾﮏ ﻃﻔﻞ ﺟﺎﻫﻞ و ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺿﺮﺑﺖ دﯾﻦ او را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ – اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﻬﻤﻞﺗﺮ از اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺪاﯾﺘﺎً ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﺮﭼﺴﺐ دﯾﻦ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ادﮔﺎردو ﻧﯿﺎز‬ ‫داﺷﺖ‪"،‬دﯾﻦاش" ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺒﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ واﻟﺪﯾﻦ و ﺧﻮﯾﺸﺎناش ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﻋﺬب از او‬ ‫درﯾﻎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﯽرﺣﻤﯽ ﻏﺮﯾﺐ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﺟﺰ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﯽﻋﺎﻃﻔﮕﯽ زﻣﺨﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻮاﻃﻒ ﻋﺎدي‬ ‫آدﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ– ﺑﯽﻋﺎﻃﻔﮕﯽاي ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ذﻫﻦ ﻣﺆﻣﻦ را ﻗﺒﻀﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺟﺴﻢ ﮐﻮدﮐﺎن را ﻧﺮﺑﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺼﺪاق ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮﭼﺴﺐ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎداﺗﯽ را ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺻﻼً ﺑﻪ ﻣﺨﯿﻠﻪاش ﻫﻢ ﺧﻄﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؟ ﻏﺎﻟﺐ ﮐﺎﻫﻨﺎن دﯾﻦ ﻫﻨﻮز اﯾﻦ روﯾﻪ را‬ ‫ﺑﯽﻫﯿﭻ ﭼﻮن و ﭼﺮاﯾﯽ ﻣﺠﺮي ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻠﯽ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ روﯾﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﺴﻤﯽ و ذﻫﻨﯽ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﮐﺎﻫﻨﺎن از ﮐﻮدﮐﺎن را ﻣﻌﺎدل ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬و ﻓﮑﺮﻣﯽ ﮐﻨﻢ‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺠﺒﻮرم ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴﯽ را ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖاش ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻢ و ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻨﺎري ﺑﮕﺬارم‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮان ﯾﺎدآور ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﺎ در زﻣﺎﻧﻪي ﻫﺮاس ﻫﯿﺴﺘﺮﯾﮏ از ﺑﭽﻪ ﺑﺎزي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﺟﻨﻮن ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ ﯾﺎدآور ﺟﻨﻮن ﺷﮑﺎر ﺟﺎدوﮔﺮان در ﺷﻬﺮ ﺳﺎﻟﻢ )ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳﺖ( ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١۶٩٢‬اﺳﺖ‬ ‫‪.‬ﺟﻨﻮن ﺟﻤﻌﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﭽﻪﺑﺎزي اﺑﻌﺎدي اﭘﯿﺪﻣﯿﮏ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻮﺟﺐ وﺣﺸﺖ واﻟﺪﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﮐﻠﺒﺮي‬ ‫ﻓﯿﻦﻫﺎي اﻣﺮوزي ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﻮدﮐﺎن ﻗﺪﯾﻢ آزادي ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﺮ ﮐﻮدك آزاري‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﺑﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﺧﻔﺖ ﮐﻮدك آزاري ﻧﺼﯿﺐ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﯾﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎري از‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻣﺘﻨﻔﺮم؛ اﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ از آن‪ ،‬از ﺑﯽاﻧﺼﺎﻓﯽ ﻣﺘﻨﻔﺮم‪ .‬و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﺮا اﯾﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺧﺎص‪،‬‬ ‫ﺑﻪ وﯾﮋه در آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﯾﺮﻟﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺪر ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﭽﻪﺑﺎزي ﮐﺸﯿﺶﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺧﺎر و ﺧﻔﯿﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫‪.‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ اﯾﻦ ﺑﯿﺰاري از ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻧﺎﺷﯽ از درك رﯾﺎﮐﺎري ﮐﺸﯿﺸﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ‬ ‫زﯾﺎدي از زﻧﺪﮔﯽ ﺣﺮﻓﻪايﺷﺎن را وﻗﻒ اﯾﺠﺎد ﺣﺲ "ﮔﻨﺎﻫﮑﺎري" ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدهي زﻋﻤﺎي‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎ از اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم ﻫﻢ ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺰاري از ﮐﻠﯿﺴﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدم از ﮔﻬﻮاره ﺑﻪ ﮐﻮدكﺷﺎن ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ‬

‫‪١٩٣‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﯿﺶ اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬رواج اﯾﻦ ﺑﯿﺰاري ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎ را ﻫﺸﯿﺎر ﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ در داوري درﺑﺎرهي‬ ‫رﺳﻮاﯾﯽﻫﺎي ﮐﺸﯿﺸﺎن ﺑﭽﻪ ﺑﺎز ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪283‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺧﺎص اﯾﺮﻟﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ از ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﺑﺮادران ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از آﻣﻮزش ﭘﺴﺮان آن ﮐﺸﻮر را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻄﻮره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 284.‬و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ در‬ ‫ﻣﻮرد ﺑﯽرﺣﻤﯽ ﺳﺎدﯾﺴﺘﯽ راﻫﺒﻪﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺪارس دﺧﺘﺮاﻧﻪي اﯾﺮﻟﻨﺪ را ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ ﻧﯿﺰ‬

‫ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻌﺮوف ﻣﮕﺪاﻟ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺳﻮژهي ﻓﯿﻠﻢ ﺧﻮاﻫﺮان ﻣﮕﺪاﻟﻦ‪ 285‬اﺛﺮ ﭘﯿﺘﺮ ﻣﻮﻟﻦ‪ ،‬ﺗﺎ اواﺧﺮ ﺳﺎل‬ ‫‪١٩٩۶‬ﺑﺎز ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ وﮐﻼﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺸﺘﺮي از ﻣﯿﺎن "ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن" ﻫﻮﺳﺮاﻧﯽﻫﺎي ﮐﺸﯿﺸﺎن‬

‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺎﻃﺮات ﮔﺬﺷﺘﻪﻫﺎي دورﺷﺎن را ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺧﺎﻃﺮات ﻏﺒﺎرﮔﺮﻓﺘﻪي ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻠﻮت ﮐﻠﯿﺴﺎ ﭘﻮل ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ‬ ‫ﺷﮑﺎﯾﺖﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ اﯾﺎم ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺸﯿﺶ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ آزاري ﻓﻮت ﮐﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﺧﻮد ﺣﻀﻮر ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺗﺎوان اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺷﮑﺎﯾﺖﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﻧﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﻮلﻫﺎ از ﮐﺠﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ دﻟﺘﺎن‬ ‫ﺑﺮاي ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﺴﻮزد‪.‬‬

‫‪286‬‬

‫‪ ٢٨٣‬ﺑﺮاي ﺑﻮﻣﯽﺳﺎزي اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ داوﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬ﯾﺎدآوري ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﮔﺰارش ﻫﺎي ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ درﺑﺎره ﺳﻮاﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي ﺟﻨﺴﯽ‬ ‫ﮐﺸﯿﺸﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻏﺮﺑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻓﯿﻠﻤﯽ در ﮔﻮﺷﯽﻫﺎي ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ و اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ آﺧﻮﻧﺪ اﯾﺮاﻧﯽ را در ﺣﺎل ﺗﺠﺎوز ﺟﻨﺴﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ‪ ،‬آﻧﻬﻢ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺎﯾﻌﻪﻫﺎ درﺑﺎره وﺿﻌﯿﺖ ﻫﺮاﺳﻨﺎك ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺣﺠﺮهﻫﺎي ﺣﻮزهﻫﺎي ﻋﻠﻤﯿﻪ و ﺑﻬﺮهﮐﺸﯽ ﻣﺮدان‬ ‫ﺧﺪا از ﻃﻠﺒﻪ ﻫﺎي ﻧﻮﺟﻮان ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ از ﮐﺸﯿﺸﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﮐﻪ ﻧﺬر ﺗﺠﺮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﯿﺎز ﺟﻨﺴﯽ را در ﺧﻮد ﺣﺬف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﻧﺘﻈﺎري ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از‬ ‫ﺣﺎج آﻗﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮑﻢ ﯾﮏ زن ﻋﻘﺪي و ﭼﻨﺪ زن ﺻﯿﻐﻪاي دارﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري ﻧﻤﯽرود‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎي زﺷﺘﯽ از ﺳﻮي اﻗﻠﯿﺘﯽ از‬ ‫روﺣﺎﻧﯿﺖ اﯾﺮان اﻓﺰون ﺑﺮ ﻓﺴﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ روﺣﺎﻧﯿﻮن ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺐ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ در ﻃﯽ ﺳﻪ دﻫﻪ‪ ،‬ﺷﺎن و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻌﻨﻮي روﺣﺎﻧﯿﺖ در اﯾﺮان ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺪرم ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ در ﮐﻮدﮐﯽ اﮔﺮ روﺣﺎﻧﯽ در ﻣﺤﻞ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ رﺳﻢ رﻓﺘﻪ دﺳﺖ او را ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﮑﯽ از روﺣﺎﻧﯿﻮن‬

‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺗﺮس اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺧﻮدرو ﭘﺪرش ﺧﺮاب ﺷﻮد آﯾﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﯾﮑﺒﺎر آﺧﻮﻧﺪي در ﻣﻨﺒﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﮐﻨﺎر ﺧﯿﺎﺑﺎن اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ او را ﺳﻮار ﮐﺮد وﻟﯽ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﺘﺮ ﭘﯿﺎدهاش ﮐﺮد‪ .‬آﺧﻮﻧﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ آن ﺳﻮار ﮐﺮدن و اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﭼﯿﺴﺖ؟ راﻧﻨﺪه ﮔﻔﺖ ﺑﻮد‪ :‬آﻧﺠﺎ ﺳﺎﯾﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻨﺠﺎ آﻓﺘﺎب اﺳﺖ! در ﻓﯿﻠﻢ زﯾﺮ ﻧﻮرﻣﺎه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺳﯿﺪ رﺿﺎ ﻣﯿﺮﮐﺮﯾﻤﯽ ﻃﻠﺒﻪ ﺟﻮان اﺳﺘﺎد ﺧﻮد در‬ ‫ﺣﻮزه را در ﻣﺘﺮو ﺗﻬﺮان ﺑﯽﻟﺒﺎس روﺣﺎﻧﯿﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ .‬ﺷﯿﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮑﺒﺎر ﺑﺎ زن و ﺑﭽﻪ ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ زﯾﺮ ﺑﺎران ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﯾﻢ و ﻫﯿﭽﮑﺲ‬ ‫ﻣﺎ را ﺳﻮار ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺧﻮدرو اﯾﺴﺘﺎد ﺗﺎ رﻓﺘﻢ ﺟﻠﻮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﺟﯽ اون روز ﮐﻪ ﺑﻨﺰﻫﺎ رو ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﮑﺮدن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪ؟ ﮔﺎزش رو ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫رﻓﺖ! ر‪.‬ب‬ ‫‪٢٨٤‬‬

‫در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺮﻟﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﻧﮕﺎﻫﯽ را دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﻢ دارﯾﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﺮﻟﻨﺪيﻫﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﺗﺮ از ﺧﻮد ﭘﺎپ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫ﮐﻪ از ﻗﻤﯽﻫﺎ دارم‪ ،‬ﺣﺪس ﻣﯽزﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﺟﺮاي اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﮏ اﺳﻄﻮره ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﻤﯽ ﻫﺎ ﻫﻢ واﻗﻌﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽﺗﺮ از ﺑﺎﻗﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‬

‫و ﺷﻬﺮﺷﺎن ﺑﻪ اﺷﻐﺎل روﺣﺎﻧﯿﺖ درآﻣﺪه‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪The Magdalene Sisters‬‬ ‫‪ ٢٨٦‬اﯾﻦ ﭘﻮل را ﻫﻤﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺸﯿﺸﻬﺎ ﻣﻔﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و از ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻤﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﻮاﺳﺘﻔﺎده ﺟﻨﺴﯽ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اوﺿﺎع‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن و ارﺗﺪﮐﺲ و روﺣﺎﻧﯿﺖ ﺷﯿﻌﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻤﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٨٥‬‬

‫‪١٩٤‬‬

‫ﯾﮏ ﺑﺎر ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽام در دوﺑﻠﯿﻦ‪ ،‬از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮم درﺑﺎرهي ﺟﻨﺠﺎلﺳﺎزي ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي ﺟﻨﺴﯽ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ دادم ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﯽﺷﮏ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴﯽ‬ ‫ﺷﻨﯿﻊ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ زﯾﺎن آن ﮐﻤﺘﺮ از آﺳﯿﺐﻫﺎي رواﻧﯽ درازﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﺎرآوردن‬ ‫ﮐﻮدك ﺑﻪ او ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻓﯽاﻟﺒﺪاﻫﻪ ﺑﻪ دل ﺣﻀﺎر ﻧﺸﺴﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﭘﺮﺷﻮري ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺎري ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮان اﯾﺮﻟﻨﺪي ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﮐﻠﯿﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺸﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﯾﺎد اﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪاي از ﯾﮏ زن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺣﺪوداً ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ درﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﮐﺮدم‪ .‬او درآن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ روﻣﯽ ﺑﺎر آﻣﺪه و در ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽاش دو اﺗﻔﺎق ﻧﺎﮔﻮار‬ ‫ﺑﺮاﯾﺶ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺸﯿﺶ ﻣﺤﻠﻪ ﺷﺎن در ﺧﻮدرواش از او ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴﯽ ﮐﺮده‪ ،‬و‬ ‫در ﻫﻤﺎن اوﻗﺎت ﻫﻤﮑﻼﺳﯽاش ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮﮔﯽ دﻟﺨﺮاش ﻓﻮت ﮐﺮده‪ ،‬و ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻮن واﻟﺪﯾﻦ اﯾﻦ زن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ او ﻗﺒﻮﻻﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽرود‪ .‬ﻧﻈﺮ اﻣﺮوزي اﯾﻦ زن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ از‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﺟﺴﻤﯽ و دﯾﮕﺮي ذﻫﻨﯽ‪ ،‬دوﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ او‪:‬‬ ‫»دﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﮐﺸﯿﺶ‪ ،‬از دﯾﺪ ﯾﮏ ﺑﭽﻪي ‪ ٧‬ﺳﺎﻟﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ "اَخ" اﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﺎﻃﺮهي‬ ‫رﻓﯿﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ رﻓﺘﻪ ﺗﺮس ﺑﯽﺣﺪي اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﮐﺸﯿﺶ ﺑﯽﺧﻮاب ﻧﺸﺪم –‬ ‫اﻣﺎ ﺷﺐﻫﺎي زﯾﺎدي را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮس ﺳﺮ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎﺷﺎن داﺷﺘﻪام ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ رﻓﺘﻪاﻧﺪ ‪.‬اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮس ﻣﺜﻞ ﺑﺨﺘﮏ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ آزار ﺟﻨﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ زن در ﺑﭽﮕﯽ در ﻣﺎﺷﯿﻦ ﮐﺸﯿﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬درد‬ ‫ﭘﺴﺮﮐﺎن دﺳﺘﯿﺎر ﻣﺮاﺳﻢ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻼﯾﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و اﻣﺮوزه‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺑﻪ ﻗﺪر ﺳﺎﺑﻖ از ﺟﻬﻨﻢ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ ﮐﻢ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﻗﺐ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي رواﻧﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن وﺧﯿﻢﺗﺮ از ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﺴﻤﯽ از آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ آﻟﻔﺮد ﻫﯿﭽﮑﺎك‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺑﺰرگ ﺳﯿﻨﻤﺎ و ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻫﻨﺮ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﻣﺮدم‪ ،‬در ﺣﺎل راﻧﻨﺪﮔﯽ در‬ ‫ﺟﺎدهﻫﺎي ﺳﻮﺋﯿﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﭘﻨﺠﺮهي ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون اﺷﺎره ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ »اﯾﻦ ﺗﺮﺳﻨﺎك ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﺮه اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ دﯾﺪهام« و اﻣﺘﺪاد اﺷﺎرهي او‪ ،‬ﮐﺸﯿﺸﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪي ﭘﺴﺮك ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ‬

‫‪١٩٥‬‬

‫ﻧﻬﺎده ﺑﻮد و ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻫﯿﭽﮑﺎك از ﭘﻨﺠﺮهي ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﺧﻢ ﺷﺪ و ﻓﺮﯾﺎد زد‪» :‬ﻓﺮار ﮐﻦ‬ ‫ﭘﺴﺮ ﺟﺎن! زﻧﺪﮔﯽات را ﻧﺠﺎت ﺑﺪه!«‬

‫‪٢٨٧‬‬

‫ﺿﺮباﻟﻤﺜﻠﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ »ﺳﻨﮓ و ﭼﻤﺎق اﺳﺘﺨﻮاﻧﻢ را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﻧﻪ«‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮب‬ ‫اﻟﻤﺜﻞ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت را واﻗﻌﺎ ﺑﺎور ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ درسﻫﺎﯾﺘﺎن و ﺳﺨﻨﺎن واﻟﺪﯾﻦ‪،‬‬ ‫آﻣﻮزﮔﺎران و ﮐﺎﻫﻨﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎ راﺣﻘﯿﻘﺘﺎ‪ ً،‬ﺻﺮاﺣﺘﺎً‪ ،‬و ﺑﯽﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎور رﺳﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران‬ ‫در ﺟﻬﻨﻢ ﮐﺒﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )ﯾﺎ آﻣﻮزهي ﺷﻨﯿﻊ دﯾﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ زن داراﯾﯽ ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ(‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت‪ ،‬اﺛﺮ و ﺿﺮري ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﺗﺮ از ﮐﻨﺶﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد واژهي "ﮐﻮدك‬ ‫آزاري" در وﺻﻒ ﺑﻼﯾﯽ ﮐﻪ آﻣﻮزهﻫﺎي دﯾﻨﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﻮزهي ﻋﺬاب ﺟﻬﻨﻢ( ﺑﺮاي ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ رو اﻏﺮاقآﻣﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ "رﯾﺸﻪي ﻫﻤﻪ ﺷﺮﻫﺎ؟"‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ ذﮐﺮش رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از زﻋﻤﺎي دﯾﻦ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ اﯾﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﻓﺮاﻃﯿﻮن رﻓﺘﻪام و ﻧﻪ رﻫﺒﺮان ﻣﯿﺎﻧﻪروي‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم و ﻣﻮﺛﻘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻘﻒﻫﺎي اﻋﻈﻢ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺮاد ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ – اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮاﯾﻂ آﻣﺮﯾﮑﺎي‬ ‫اﺑﺘﺪاي ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج اﻓﺮاطﮔﺮاﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ در ﺧﻮد‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻋﺎدي و ﻣﯿﺎﻧﻪرواﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪288‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﯿﻨﻨﺪﮔﺎن‬

‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ را ﺑﺴﯿﺎر ﺧﯿﺮه ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺸﯿﺶ ﺗ‪‬ﺪ ﻫ‪‬ﮕ‪‬ﺮد از ﮐﻠﻮرادو اﺳﭙﺮﯾﻨﮕﺰ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در آﻣﺮﯾﮑﺎي‬ ‫دوران ﺑﻮش‪" ،‬ﮐﺸﯿﺶ ﺗ‪‬ﺪ" رﺋﯿﺲ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺳﯽ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﯽ او‪‬ﻧﺠﻠﯿﺴﺖﻫﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﻮ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دوﺷﻨﺒﻪ ﺑﺎ ﭘﺮزﯾﺪﻧﺖ ﺑﻮش ﻣﺸﺎورهي ﺗﻠﻔﻨﯽ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎي اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﻓﺮاﻃﯿﻮن واﻗﻌﯽ ﺑﺮوم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮاغ "ﺑﺎزﺳﺎزيﮔﺮاﯾﺎن" ﻣﯽ رﻓﺘﻢ ﮐﻪ‬ ‫اﻻﻫﯿﺎت ﻓﺎﺋﻘﻪﺷﺎن آﺷﮑﺎرا ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﻨﺎي ﯾﮏ دﯾﻦ ﺳﺎﻻري ﻣﺴﯿﺤﯽ در آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﻤﮑﺎر‬ ‫ﻣﻄﻠﻊ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽام ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬

‫‪٢٨٧‬‬

‫از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﯿﺶ ﮐﻪ اﯾﻦ رواﯾﺖ ﻫﻮلاﻧﮕﯿﺰ ﻫﯿﭽﮑﺎك را از ﯾﮑﯽ دوﺳﺘﺎن ﻓﺮزاﻧﻪام )ﻣﺴﻌﻮد( ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬ﮔﺎه ﺷﺒﻬﺎ ﺑﻪ آن ﮐﻮدك ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻢ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ آﯾﺎ‬

‫او ﻫﯿﭽﮑﺎك را ﺷﻨﺎﺧﺖ؟ آﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﺮف او ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺛﺮ داد؟ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖاش ﭼﻪ ﺷﺪ؟ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎدم ﯾﮏ ﻋﻤﺮ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﮐﺸﯽ ﺟﻨﺴﯽ و‬ ‫رواﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﯾﺎ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ درد ﺑﺨﻮري ﭼﻮن ﺧﻮد اﺳﺘﺎد ﻫﯿﭽﮑﺎك ﺷﺪ؟ از ﻟﺤﻈﻪ آﻏﺎز وﯾﺮاﯾﺶ و ﭘﺎورﻗﯽ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺗﮑﺎن‬

‫دﻫﻨﺪه در ﮔﻮﺷﻪ ذﻫﻨﻢ ﺑﻮد و دﻧﺒﺎل ﺟﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﯽﮔﺸﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺪان اﺷﺎره ﮐﻨﻢ ﮐﻪ دﯾﺪم داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ از آن ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٢٨٨‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﺎﯾﺪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ داوﮐﯿﻨﺰ ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ و ﻣﻮﺿﻮع دﯾﻦ در آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻧﻔﻬﻤﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ در ﭘﺮوﭘﺎﮔﺎﻧﺪاي ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‬ ‫اﯾﺮان در ‪ 34‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺰرگ و ﻧﻤﺎد دﯾﻦ ﺳﺘﯿﺰي و ﮐﻔﺮ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ در ﺑﺴﯿﺎري‬ ‫از اﯾﺎﻻت ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ روي ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬در آن ﮐﺸﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ‬ ‫ﯾﺎ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ روي ﺳﻠﻮل ﻫﺎي ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در اﯾﺮان ﻣﺜﻞ آب ﺧﻮردن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٩٦‬‬

‫»اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎر دﯾﻦﺧﻮﯾﺎن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﻬﺪ‬ ‫ﻋﺘﯿﻖ– ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺘﻦ ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﺎن و ﻏﯿﺮه – و اﻧﺤﺼﺎر ﺗﺼﺪي ﺷﻐﻞﻫﺎي دوﻟﺘﯽ و ﺣﺘﯽ ﺣﻖ رأي ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن را ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺧﻄﺎﺑﻪﻫﺎ ذوق ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻮش ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻔﻮقﮔﺮاﯾﺎن و ﺑﺎزﺳﺎزيﮔﺮاﯾﺎن ﻋﻨﻘﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﺻﻠﯽ دﯾﻦﺳﺎﻻري آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺪل‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ آن ﻣﺴﺘﻨﺪ از اﺳﻘﻒ اﻋﻈﻢ ﮐﺎﻧﺘﺮﺑﻮري‪ ،‬ﮐﺎردﯾﻨﺎل اﻋﻈﻢ وﺳﺖ ﻣﯿﻨﺴﺘﺮ و ﺧﺎﺧﺎم‬ ‫اﻋﻈﻢ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻫﻢ دﻋﻮت ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪﺷﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺪون ﺷﮏ دﻻﯾﻞ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﻘﻒ آﮐﺴﻔﻮرد ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎ او ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﺪر آن‬ ‫ﻣﻌﻈﻢﻟﻪﻫﺎ از ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دور ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﮐﺸﯿﺶ ﮐﯿﻨﺎن روﺑﺮﺗﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫او ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﮐﺸﯿﺶ ﺗ‪‬ﺪ در اﯾﺎﻟﺖ ﮐﻠﻮرادو زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﺧﺎص ﮐﺸﯿﺶ روﺑﺮﺗﺰ‪ ،‬اﺧﺘﺮاع ﭼﯿﺰي‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮدش اﺳﻢ آن را ﺗﺎﻻر ﺟﻬﻨﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎﻻر ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﯾﺎ اوﻟﯿﺎي ﻣﺪارس‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﺗﺎ از دﯾﺪن آﻧﭽﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺎن ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺳﺨﺖ‬ ‫ﻣﺮﻋﻮب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺎﻻر‪ ،‬ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ از ﺟﺰاي ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ و‬ ‫ﻫﻤﺠﻨﺲﮔﺮاﯾﯽ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺷﯿﻄﺎن ﺳﺮخ ﺟﺎﻣﻪ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ دوزﺧﯿﺎن را رﯾﺸﺨﻨﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫‪.‬اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﭘﯿﺶ درآﻣﺪي اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در آن دوزخ آﮐﻨﺪه از ﺑﻮي ﮔﻮﮔﺮد ﮔﺪاﺧﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺿﺠ‪‬ﻪ و ﻧﺎﻟﻪي ﻣﻠﻌﻮﻧﺎن اﺑﺪي ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﯽرود‪ .‬ﭘﺲ از دﯾﺪن ﺗﻤﺮﯾﻦ ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﮏ آدم ﺑﺪﻫﺎي ﻣﻠﻮدرامﻫﺎي دورهي وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ ﺑﺎ ﭼﻬﺮهاي ﮐﺮﯾﻪاﻟﻤﻨﻈﺮ ﮔﺮﯾﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در‬ ‫ﺣﻀﻮر ﮔﺮوه ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺶ روﺑﺮﺗﺰ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﻦ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺑﺮاي آوردن‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺗﺎﻻر ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﺣﺮف ﺟﺎ ﺧﻮردم و از او ﭘﺮﺳﯿﺪم آﯾﺎ ﻧﮕﺮان ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي دوازده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ دﭼﺎر ﮐﺎﺑﻮس ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ داد‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻬﺸﺎن ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻼً ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺎم را‬ ‫در دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺷﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ درزﻧﺪﮔﯽ ﮔﻨﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺳﺮور ﻣﺎ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‬ ‫ﻣﺤﺸﻮر ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪي اﯾﻦ ﺗﺎﻻر ﮐﺎﺑﻮس ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ﭼﻮن در‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﺒﺐ ﺧﯿﺮ و رﺳﺘﮕﺎري ﺷﺎن ﻣﯽﺷﻮد«‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﮐﺸﯿﺶ روﺑﺮﺗﺰ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﺶ ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﺬاب دادن‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﻢ ﮐﺎر ﺑﺪي ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﮐﺸﯿﺶ راﺑﺮﺗﺰ اﻓﺮاﻃﯿﻮن‬ ‫دﯾﻮاﻧﻪاي ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬او ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗ‪‬ﺪ ﻫ‪‬ﮕ‪‬ﺮد ﯾﮑﯽ از زﻋﻤﺎي دﯾﻨﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻢ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ‬

‫‪١٩٧‬‬

‫آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﯽ ﻫﻤﮑﯿﺸﺎن ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﺪاي آﺗﺸﻔﺸﺎنﻫﺎ ﮔﻮش ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻮن و ﻓﻐﺎن‬ ‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﻬﻨﻢ را ﻣﯽﺷﻨﻮﯾﺪ‪ .‬و ﯾﺎ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﮐ‪‬ﺮمﻫﺎي ﻋﻈﯿﻤﯽ ﮐﻪ در ﻋﻤﻖ آبﻫﺎي ﮔﺮم اﻗﯿﺎﻧﻮس ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮐﺮم ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در اﻧﺠﯿﻞ ﻣﺮﻗﻮس‪ ،‬آﯾﻪي ‪ ۴‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪ »:‬و اﮔﺮ دﺳﺘﺎنات ﺑﻪ ﮔﻨﺎه‬ ‫ﺟﻨﺒﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﻪ ﺑِﺒ‪‬ﺮي ﺷﺎن؛ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻞ زاده ﺷﻮي ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ دو دﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ و‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ دوزخ درآﯾﯽ و ﮔﺮﻓﺘﺎر آﺗﺸﯽ ﺷﻮي ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮوﻧﻤﯽﻣﯿﺮد‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺮم ﻫﺎﯾﺶ ﻧﻤﯽﻣﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻫﻮاﺧﻮاه ﺟﻬﻨﻢﺳﻮزان ﻫﺮ ﻧﻈﺮي ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺟﻬﻨﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً در ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻮرد اﺷﺘﺮاك دارﻧﺪ و آن ﺷﻌﻒﺷﺎن از ﻋﺬاب ﮔﻨﻬﮑﺎران و اﺣﺴﺎس ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪي و رﺿﺎﯾﺘﻤﻨﺪيﺷﺎن از اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ‪ ٩‬اﻧﺠﯿﻞ ﻣﺮﻗﻮس ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻗﺪﯾﺲ ﺗﻮﻣﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨﺎس ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﻤﻪ در ﺳﻮﻣﺎ ﺗﺌﻮﻟﻮﺟﯿﮑﺎ ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬ ‫»اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺪﯾﺴﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ از ﻧﯿﮏ ﻓﺮﺟﺎﻣﯽ ﺧﻮد و رﺣﻤﺖ اﻻﻫﯽ ﻣﺤﻈﻮظ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺪان‬ ‫ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺬاب ﻣﻠﻌﻮﻧﺎن در ﺟﻬﻨﻢ را ﻧﯿﮏ ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ« ﻋﺠﺐ آدم ﻧﺎزﻧﯿﻨﯽ!‬ ‫ﺣﺘﯽ ﻧﺰد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻬﺎت ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮس از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺨﺶ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽام درﺑﺎرهي دﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪي زن ﺻﺎدق و ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﺮا از ﺳﻦ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﺗﺤﺖ آﻣﻮزش راﻫﺒﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ از ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﺴﻤﻪ و ﭼﻮب ﻫﻢ اﺑﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در دورهي ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ داروﯾﻦ را ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬ ‫درﺑﺎرهي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻣﻌﻘﻮل آﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻃﯽ ﻋﻤﺮم ﻫﻤﻮاره دﭼﺎر ﻣﺨﻤﺼﻪي‬ ‫ﺗﺮس ﻋﻤﯿﻖ از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻮدهام ‪.‬ﺗﺮﺳﯽ ﮐﻪ ﮔﻬﮕﺎه ﻋﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺪري روان درﻣﺎﻧﯽ ﺷﺪهام و اﯾﻦ‬ ‫درﻣﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻣﺮا در ﺣﻞ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺸﮑﻼت ﻗﺪﯾﻤﯽام ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪام ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﺮس‬ ‫ﻋﻤﯿﻖ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬ﭘﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ آن روان‬ ‫درﻣﺎﻧﮕﺮي را ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻔﺘﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎن ﺑﺎ او ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺮدﯾﺪ و در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺮسﻫﺎ‬ ‫ﺗﺨﺼﺺ دارد«‬

‫‪٢٨٩‬‬

‫‪ ٢٨٩‬ﻣﻦ ﻟﻄﯿﻔﻪﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ .‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻟﻄﯿﻔﻪﻫﺎي ﻣﻦ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ از ﺗﻪ دل ﻣﯽﺧﻨﺪﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺤﺾ آﻧﮑﻪ ﭘﯽ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﻇﺮﯾﻒ ﻟﻄﯿﻔﻪ ﺑﺮده و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺎﻟﺲ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ذﻫﻨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن "ﺗﺮس دﯾﻨﯽ" اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‬ ‫ﭼﻬﺎرﺳﺘﻮن ﺑﺪﻧﺸﺎن ﺗﮑﺎن ﺧﻮرده و ﺑﻪ ﯾﺎد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﻮم ﺧﻮد ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﯿﻮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻨﺪه ﺑﺮ ﻟﺒﺸﺎن ﻣﯽﻣﺎﺳﺪ وﻟﯽ از ﺳﻮﯾﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﻦ ﺑﻔﻬﻤﻢ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻨﻘﺪر ﺗﺮﺳﻮ و ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽاﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ از ﺳﺮ ادب‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪي ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ زده و ﺳﺮﯾﻌﺎ ﺑﺤﺚ را ﻋﻮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪١٩٨‬‬

‫ﻣﻦ از اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎ ﺧﻮردم‪ ،‬و ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺘﺄﺳﻒ ﺷﺪم ﮐﻪ ﭼﺮا ﺟﻬﻨﻤﯽﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ راﻫﺒﻪﻫﺎ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧ‪‬ﺮد ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻫﺮي ﮐﻪ از آن ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ – و ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﺮدم‬ ‫ﻓﺎﻗﺪ آﻧﻨﺪ – اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻗﺪر ﺧﻮﻓﻨﺎﮐﯽ ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬آن ﻃﻮر ﮐﺸﯿﺸﺎن و راﻫﺒﻪﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪،‬‬ ‫زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد آن ﺑﻌﯿﺪﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻬﻨﻤﯽدر ﮐﺎر ﺑﻮد ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﻓﻘﻂ اﻧﺪﮐﯽ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﺛﺮ ﺑﺎزدارﻧﺪه ﺑﮕﺬارد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﻨﻤﯽدر ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﯾﻦ ﭘﯿﺸﮕﺎن ﺟﻬﺪ ﺑﻠﯿﻐﯽ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺟﻬﻨﻢ آن را ﺧﯿﻠﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﯿﺐ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻌﯿﺪ ﺑﻮدن وﺟﻮدش را ﭘﺮده ﭘﻮﺷﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻗﺪري اﺛﺮ ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪290‬‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺎ ﻣﻬﺮورزي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻮﻟﺘﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم ﮐﻪ ﮐﺴﯽ از ﻫﻢ ﮐﯿﺸﺎﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ از ﺗﺼﻮر ﮐﺒﺎب ﺷﺪن داوﮐﯿﻨﺰ درﺟﻬﻨﻢ ﺑﻪ ﺧﻨﺪه ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ«‬ ‫ﺗﺮس از ﮔﻨﺎه اﻣﺮوزي و ﻟﻌﻨﺖ و ﻋﺬاب اﺑﺪي‪ .‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺗﺼﻮر آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ و دﻧﺪان ﻗﺮﭼﻪي‬ ‫ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران ﺧﯿﻠﯽ واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﭽﻪ اﺻﻼً ﺑﺎر اﺳﺘﻌﺎري ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از او‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺷﺮح دﻫﺪ ﮐﻪ در ﮐﻮدﮐﯽاش درﺑﺎرهي ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻪ او ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦاش ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭼﻬﺮهاش ﻫﻨﮕﺎم ﻣﮑﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ داﺷﺖ‪» :‬ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ؟ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ وﻗﺖ‪،‬‬ ‫اﯾﻦ ﻗﺼﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﺄﺛﺮم ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬اوج ﻏﻀﺐ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﺷﺪ ﻣﺠﺎزات‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آﺗﺶ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪي واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺎ اﺑﺪاﻟﺪﻫﺮ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻓﺮﺟﻪاي اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪«.‬‬ ‫او در اداﻣﻪ ﺑﺮاﯾﻢ از ﯾﮏ ﮔﺮوه ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ رﻫﺎﺷﺪﮔﺎن از دﯾﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﯽ ﺷﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد او ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﻮﺿﯿﺢ داد ﮐﻪ رﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ اﻓﺴﻮن ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد ﭼﻘﺪر دﺷﻮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺮك دﯾﻦ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮﻟﯽ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬اوه‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎﻣﻞ را‬ ‫ﺗﺮك ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﻠﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺎر آﻣﺪه اﯾﺪ ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪ ،‬و ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ را ﮐﻪ‬

‫‪٢٩٠‬‬

‫در اﯾﺮان ﻫﻨﻮز ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺶ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ از اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ﺟﻬﻨﻢ زده ﺷﻮد‪ ،‬زود اﺳﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻣﻮﺿﻊ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫وﻟﯽ در ﻋﻮض رواﯾﺘﯽ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ آن آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ و آدﻣﮑﺸﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ ﯾﺎ در ﺟﻮاﻧﯽ‬ ‫ﻋﯿﺶ و ﻧﻮش ﮐﺮده و ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﺳﺘﺪﻻل ﻋﻮاﻣﺎﻧﻪ ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬آن ﺑﻬﺸﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ دردﻧﺨﻮر و ﺗﻨﺒﻞ و ﺑﯿﮑﺎره‬ ‫و زﺷﺘﮑﺎر )ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ادب ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﺳﺨﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ( ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم ﺑﻬﺸﺖ را دارد و ﻋﻤﻼ ﺟﺎي ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺑﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ آن ﺟﻬﻨﻤﯽ‬ ‫ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺷﺎﻋﺮان و ﻣﻄﺮﺑﺎن و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان و ﻫﺮﭼﻪ آدم ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﮐﺎرآﻣﺪ در آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﻫﻢ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﺷﺎدرواﻧﻢ‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻫﺎﯾﺪه در ﺟﻬﻨﻢ را ﺑﻪ ﻫﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﻤﯿﻨﯽ در ﺑﻬﺸﺖ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪١٩٩‬‬

‫ﺳﺎﻟﻬﺎ داﺷﺘﻪ اﯾﺪ رد ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ اوﻗﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺎﻧﻮاده و دوﺳﺘﺎن ﺗﺎن را ﻫﻢ ﺗﺮك ﮐﻨﯿﺪ …ﭼﻮن در‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاﯾﺸﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارﯾﺪ‪«.‬‬

‫‪291‬‬

‫ﺑﺎ ﯾﺎدآوري ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽام درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدم و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﭘﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎب ﻣﻦ دﯾﻦ را ﺗﺮك ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ وﺿﻌﯿﺘﯽ را ﮐﻪ ژﯾﻞ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري‬ ‫از آﻧﺎن ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺮأت ﻧﺪارﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎﯾﺸﺎن در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺪي ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺨﺸﯽ از‬ ‫ﻧﺎﻣﻪاي را ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ داﻧﺸﺠﻮي ﭘﺰﺷﮑﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»وادار ﺷﺪم ﺑﺮاﺗﺎن اﯾﻤﯿﻞ ﺑﺰﻧﻢ ﭼﻮن ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﺗﺎن درﺑﺎرهي دﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻖام ‪.‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎ ﻣﻄﻠﻊ‬ ‫ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﺠﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮادهي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺰرگ ﺷﺪهام و ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫دﯾﻦ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺎﻣﻼ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﯿﻦ اواﺧﺮ ﺟﺮأت ﮐﺮدم ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ .‬آن ﺷﺨﺺ‪ ،‬دوﺳﺖ دﺧﺘﺮم ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ ...‬وﺣﺸﺖ زده ﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﻇﻬﺎر ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﺮدم را ﺷﻮﮐﻪ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوز ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر او دﯾﮕﺮ ﻣﺮا آدم دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﻣﻦ از ﺧﺪا ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ اﯾﻦ ﺷﻮك را از ﺳﺮ‬ ‫ﺑﮕﺬارﻧﻢ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬و واﻗﻌﺎ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺎورﻫﺎﯾﻢ را ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﻢ ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﺑﺎ واﮐﻨﺶﻫﺎي‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ روﺑﺮو ﺷﻮم ‪ ...‬ﻣﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯽ ﺗﺎن را ﻧﺪارم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﻤﺪردي ﮐﻨﯿﺪ و از ﻧﺎﮐﺎﻣﯽام آﮔﺎه ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪاﯾﺪ و‬ ‫دوﺳﺖ ﺗﺎن داﺷﺘﻪ از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﻣﻦ ﯾﮏ ﻻﻣﺬﻫﺐ ﮐﺎﻓﺮ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﯿﻠﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد ﺳﺨﻨﺎن ﺷﻤﺎ ﻣﯽاﻧﺪازد ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﯾﺪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻤﺎن دﯾﻨﯽ‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎي دﯾﻮاﻧﻪ واري ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺸﮑﺮم ﮐﻪ ﺣﺮﻓﻢ را ﺷﻨﯿﺪﯾﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣﻦ در ﺟﻮاب اﯾﻦ ﺟﻮان ﺑﯿﭽﺎره‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻨﺪ اﮐﻨﻮن دوﺳﺖ دﺧﺘﺮش ﭼﯿﺰي‬ ‫در ﻣﻮرد او داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮد او ﻫﻢ ﭼﯿﺰي در ﻣﻮرد دوﺳﺖ دﺧﺘﺮش داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ آن دﺧﺘﺮ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ‬ ‫او ﻣﯽﺧﻮرد؟ ﻣﻦ ﺗﺮدﯾﺪ دارم‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻼً از ﺟﻮﻟﯿﺎ ﺳﻮوﯾﻨﯽ ﻧﺎم ﺑﺮدم و اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ و ﯾﮑﺪﻧﺪﮔﯽ ﻃﻨﺰآﻣﯿﺰي ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ در دﯾﻦ ﺑﯿﺎﺑﺪ و ﺧﺪاي دوران ﮐﻮدﮐﯽاش را از ﺷﮑﯿﺎت ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ‬ ‫‪٢٩١‬‬

‫ﻣﺎدر ﯾﮑﯽ از ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻫﺮﮐﺎر ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺑﮑﻦ وﻟﯽ دﺳﺖ از اﯾﻤﺎن ﻧﮑﺶ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ اﮔﺮ دﺳﺖ از‬

‫اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎداﺗﺖ ﺑﮑﺸﯽ‪ ،‬ﺷﯿﺮم را ﺣﻼﻟﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ ".‬ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻫﻢ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارم‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻪ ﺷﺮﻣﺴﺎري ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﯽدﯾﻨﯽ را در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻀﺮت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻦاش ﺑﻤﺎﻟﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻪ ﺣﺮام ﺷﺪن ﺷﯿﺮ ﻣﺎدر را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﺎﻟﯿﺪه‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٠٠‬‬

‫ﭘﺮﺳﻤﺎناش ﺷﺎدﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و اﮐﻨﻮن ﯾﮏ ﭼﻬﺮهي ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﻌﺮوف ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﺟﻮان ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﮔﯿﺮاﺗﺮﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪي ﻧﻤﺎﯾﺶ او ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮدن ﺧﺪا‪ ،292‬ﺻﺤﻨﻪي ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﮐﻪ او ﻫﻤﻪي راهﻫﺎ را آزﻣﻮده و ﻋﺎﻗﺒﺖ‪...‬‬ ‫»ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻓﺘﺮ ﮐﺎرم در ﺣﯿﺎت ﭘﺸﺘﯽ ﻣﯽرﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ زﻣﺰﻣﻪي ﺧﻔﯿﻔﯽ درون ﺳﺮم ﺷﺪم‪.‬‬ ‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺻﺪا ﭼﻘﺪر اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﯾﮏ ﭘﺮده ﺑﺎﻻﺗﺮ رﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺻﺪا ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺧﺪا‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺻﺪا را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮم‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮏ ﮐﻤﯽ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺧﺪا وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬اوه ﺧﺪاي ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ...‬ﯾﮏ دﻓﻌﻪ ﺧﺸﮑﻢ زد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﮐﻪ دارم از ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﻣﯽاﻓﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﺮا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺧﺪا را ﺑﺎور ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﯿﺎز دارم‬ ‫‪.‬ﻣﻨﻈﻮرم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﯾﮏ داﺳﺘﺎﻧﯽ را ﺑﺎور دارم‪ ...‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻄﻮر ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﺪون ﺧﺪا ﺑﯿﺪار ﺷﻮﯾﺪ و روزﺗﺎن را ﺷﺐ ﮐﻨﯿﺪ؟ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﺗﻌﺎدﻟﻢ‬ ‫را از دﺳﺖ دادهام‪...‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺧﺐ‪ ،‬آرام ﺑﺎش‪ .‬ﺑﮕﺬار ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻋﯿﻨﮏ ﺑﯿﺨﺪاﯾﯽ را ﻫﻢ اﻣﺘﺤﺎن ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬ ‫ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻋﯿﻨﮏ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ را ﺑﺰن و ﯾﮏ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ دور و ﺑﺮت ﺑﻨﺪاز و ﺑﻌﺪ ﻓﻮراً درش ﺑﯿﺎور‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﻋﯿﻨﮏ را زدم و اﻃﺮاﻓﻢ را ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم‪ .‬ﺷﺮﻣﻨﺪهام ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ اوﻟﺶ ﮔﯿﺞ ﺷﺪم‪ .‬راﺳﺘﺶ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺐ‪،‬‬ ‫ﭼﻄﻮر زﻣﯿﻦ ﺗﻮي آﺳﻤﺎن اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ؟ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮري ﺗﻮي ﻓﻀﺎ آوﯾﺰان ﻫﺴﺘﯿﻢ؟ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ! ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮوم و زﻣﯿﻦ را ﮐﻪ دارد در ﻓﻀﺎ ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﮕﻪ دارم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﯾﺎدم آﻣﺪ ﮐﻪ آﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺟﺎذﺑﻪ و ﻣﻤﻨﺘﻮم زاوﯾﻪاي ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖ دﯾﮕﺮ دور ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﭽﺮﺧﯿﻢ‪".‬‬

‫‪٢٩٣‬‬

‫‪Letting Go of God‬‬ ‫‪٢٩٣‬‬ ‫ﺑﻪ ﯾﺎد رﻣﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﺧﻮﺷﻔﮑﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪ ،‬ﺟﻮرج اورول ﺑﺎ ﻧﺎم دﺧﺘﺮ ﮐﺸﯿﺶ )‪ (1935‬ﻣﯿﻮﻓﺘﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ دﺧﺘﺮي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ آﻣﻮزه ﻫﺎي دﯾﻨﯽ‬

‫‪٢٩٢‬‬

‫ﺑﺰرگ ﺷﺪه و آرزوﯾﺶ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﻮده ﭘﺲ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدن ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﺑﺰرگ روزي در ﻗﻄﺎر درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮه ﺑﯿﺮون ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎس‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎورﻫﺎﯾﺶ ﭘﻮچ ﺷﺪه و اﯾﻤﺎﻧﺶ ﯾﮑﺴﺮه ﺑﺮﺑﺎد رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺷﺨﺼﺎ ﻫﺮﮔﺰ اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ را ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺮاي ﻣﻦ و ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺑﺮاي اﮐﺜﺮ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯿﻬﺎي ﺷﯿﻌﻪ اﺻﻼ آﻧﻘﺪر ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل داﺳﺘﺎﯾﻮﻓﺴﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪" :‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن دارم ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺢ اﻋﺘﻘﺎد دارم و ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ‬ ‫او در روﺳﯿﻪ ﻇﻬﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد!" ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺮاي اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺴﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺧﺪا‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎت ﺗﺸﯿﻊ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻇﻬﻮر اﻣﺎم زﻣﺎن ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و در زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻧﻘﺶ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﺑﯽﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﻀﻼت روزﻣﺮهي زﻧﺪﮔﯽاش اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﻬﺪي‪،‬‬ ‫ﻇﻬﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؟ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ در ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ‪ 4‬ﺳﺎﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺑﺎورم را ﺑﻪ ﺗﺸﯿﻊ از دﺳﺖ دادم‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﭘﯽ ﺑﺮدم ﮐﻪ رواﯾﺎت ﺗﺴﻨﻦ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽﺗﺮ و ﻣﺴﺘﻨﺪﺗﺮ از رواﯾﺎت ﺗﺸﯿﻊاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﯾﮏ اﺳﻼم ﻣﺪرن ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺧﻮدم ﺳﺎﺧﺘﻢ‪ .‬و ﺳﭙﺲ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان و ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﻏﺮق‬ ‫ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﯽ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﯿﺪه ﺑﻮدن اﯾﻦ درﺧﺖ ﻇﺎﻫﺮا اﺳﺘﻮار ﭘﯽ ﺑﺮدم‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻨﺠﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ او ﭘﺲ از ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺗﺸﯿﻊ‪ ،‬ﯾﮏ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و اﺳﻼم ﻓﺎﻧﺘﺰي و دروﻏﯿﻦ از ﺟﯿﺐ ﺧﻮد درآورد و ﺑﻪ ﺧﻮرد ﺧﻠﻖ اﷲ داد‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺧﻮدم و دﯾﮕﺮان دروغ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎي ﺑﻬﺎري ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺣﺲ ﮐﺮدم ﮐﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن و ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮدي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﻪاش دروغ و ﺳﻮﺗﻔﺎﻫﻢ ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺧﺐ! ﺣﺎﻻ اﺳﻼم ﻣﻨﻬﺎي ﺗﺸﯿﻊ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﻦ ﻣﯽآﯾﺪ؟ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮم را ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺎﺷﻖ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن و ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮم‪.‬‬ ‫ﻫﯿﭻ ﺷﯿﻌﻪ اﯾﺮاﻧﯽ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﻨﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻞ اﺳﻼم ﺑﺮاﯾﻢ ﻓﺮو رﯾﺨﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ذﻫﻨﻢ ﻣﻤﻠﻮ از داده ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﮏ‬ ‫ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﺳﻼم از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﻮﺟﻪﺗﺮ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎدﺗﺮ از دﯾﻦ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو دﯾﻦ و ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﻮچ ﺷﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٠١‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮدن ﺧﺪا را در ﯾﮏ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﻟﻮس آﻧﺠﻠﺲ دﯾﺪم‪ ،‬از دﯾﺪن آن ﻋﻤﯿﻘﺎً ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻮﻟﯿﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ واﻟﺪﯾﻦاش ﺧﺒﺮ روزﻧﺎﻣﻪ درﺑﺎرهي‬ ‫ﺑﯽﺧﺪا ﺷﺪن او را ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ ﭼﻪ واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺣﺮف ﻣﺎدرم‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺟﯿﻎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯽﺧﺪا؟ ﺑﯽﺧﺪا؟!‬ ‫ﭘﺪرم ﻫﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهات ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدي؛ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪات ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدي؛ ﺑﻪ ﺷﻬﺮت ﺧﯿﺎﻧﺖ‬ ‫ﮐﺮدي« اﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﻣﻦ اﺳﺮار دوﻟﺘﯽ را ﺑﻪ روسﻫﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻫﺮ دوﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺣﺮف‬ ‫ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ »دﯾﮕﺮﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺪﻓﯿﻦام ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﯽ‪ «.‬ﺑﻌﺪ ﻣﻦ رﻓﺘﻢ ﺧﻮدم را‬ ‫دار ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ »ﻓﻘﻂ ﺳﻌﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﻧﺠﺎتام ﺑﺪﻫﯿﺪ‪«.‬‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻫﻨﺮ ﺟﻮﻟﯿﺎ ﺳﻮوﯾﻨﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﻨﺪه و ﮔﺮﯾﻪ وا ﻣﯽدارد‪:‬‬

‫ﮐﺘﺎب دان ﺑﺎرﮐﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان از ﺑﯽاﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن‪ :‬از واﻋﻆ ﭘﯿﺸﺮو ﺑﻪ ﺑﯿﺨﺪا‬

‫‪294‬‬

‫رواﯾﺖ دﮔﺮدﯾﺴﯽ‬

‫ﺗﺪرﯾﺠﯽ او از ﯾﮏ ﮐﺸﯿﺶ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا و ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻪ ﯾﮏ واﻋﻆ ﺳﯿﺎر و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ‬ ‫اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎرﮐﺮ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺪا ﺷﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻫﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽاش اداﻣﻪ ﻣﯽداد‪،‬‬ ‫زﯾﺮا اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻠﺪ ﺑﻮد و ﺧﻮد را در ﻗﯿﺪ ﻣﺤﻈﻮرات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه او ﻣﯽداﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از روﺣﺎﻧﯿﻮن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻫﻢ در ﻫﻤﺎن ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﺎﺑﻖ او ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي او را در ﺧﻔﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺟﺮﺋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽﺷﺎن را ﺣﺘﯽ ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادهي‬ ‫ﺧﻮد اﻇﻬﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن از واﮐﻨﺶ دﯾﮕﺮان ﻫﺮاس دارﻧﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺑﺎرﮐﺮ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮﺷﺘﺮي دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫واﻟﺪﯾﻦ او ﻧﺨﺴﺖ ﺷﻮﮐﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎﯾﺶ ﮔﻮش ﻓﺮا دادﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ ﺑﯽﺧﺪا‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫دو اﺳﺘﺎد از ﯾﮏ داﻧﺸﮕﺎه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و از واﻟﺪﯾﻦﺷﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‬ ‫‪.‬ﯾﮑﯽﺷﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎدرش دﭼﺎر ﻣﺎﺗﻢ داﺋﻤﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﮕﺮان ﻋﺬاب روح ﻓﺮزﻧﺪش اﺳﺖ‪ .‬دﯾﮕﺮي‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺪرش آرزو ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎش اﯾﻦ ﭘﺴﺮ ﻫﺮﮔﺰ زاده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻘﯿﺪهي راﺳﺦ دارد‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺴﺮش ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب اﺑﺪي ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ اﺳﺘﺎدان ﮐﺎﻣﻼ ﻋﺎﻗﻞ و ﺑﺎﻟﻎ وﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺘﻤﺎ در ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﻋﻘﻠﯽ‪ ،‬و ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد دﯾﻦ‪ ،‬واﻟﺪﯾﻦﺷﺎن را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺗﺼﻮر‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﺎل و روز ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻤﺘﺮ ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮐﻢ اﻗﺒﺎلﺗﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهي ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺧﻮد ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي اﯾﻦ اﻓﺮاد را در ﻣﯿﺎن ﺑﯿﻤﺎران‬ ‫دﮐﺘﺮ ژﯾﻞ ﻣﯿﺘﻮن ﻓﺮاوان ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪Loosing Faith in Faith : Front Preacher to Atheist‬‬

‫‪٢٩٤‬‬

‫‪٢٠٢‬‬

‫ﭘﯿﺶﺗﺮ ژﯾﻞ و ﻣﻦ در ﯾﮏ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن را ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ذﻫﻨﯽ از آﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ .‬و ﻣﻦ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدم‪» :‬ﺷﻤﺎ از واژهي ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ي‬ ‫دﯾﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد ﺟﻬﻨﻢ را ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮدك ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻣﯿﺰان آﺳﯿﺐ رواﻧﯽ اﯾﻦ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده را ﺑﺎ آﺳﯿﺐ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ؟« او ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬اﯾﻦ ﺳﺆال ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ ‪...‬ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ دو ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي زﯾﺎدي داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ دو ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از اﻋﺘﻤﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﻫﺮ دو ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﻔﯽ ﺣﻖ ﮐﻮدك ﺑﺮاي آزادي و‬ ‫آزاداﻧﺪﯾﺸﯽ و ارﺗﺒﺎط ﻋﺎدي ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪...‬در ﻫﺮ دو ﻣﻮرد ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﮐﻮدك‬ ‫ﻣﻨﮑﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪«.‬‬

‫در دﻓﺎع از ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫واﻟﺪﯾﻦ ﻣﺠﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ – و ﺣﺘﯽ از آﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود – ﮐﻪ درﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ و ﺻﻮاب و ﺧﻄﺎ را‬ ‫ﺑﺮاي ﮐﻮدك ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺮف ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﯾﮏ ﺣﻖ ﺑﺸﺮي دارﻧﺪ ﮐﻪ ذﻫﻨﺸﺎن ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﺑﺎﻃﯿﻞ دﯾﮕﺮان ﺧﺮﻓﺖ ﻧﺸﻮد – و ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دﯾﮕﺮان ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫واﻟﺪﯾﻦ ﻧﻪ ﺣﻖ ﺧﺪادادهاي دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن را ﻫﺮ ﻃﻮر ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎر آورﻧﺪ و ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻖ دارﻧﺪ اﻓﻖ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪ و ﮐﻮدك را در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺟﺰﻣﯽ و ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﺎر آورﻧﺪ ﯾﺎ او را وادارﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺻﺮاط ﺗﻨﮓ دﯾﻦ ﺧﻮدﺷﺎن را ﭘﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﻖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ذﻫﻦﺷﺎن از اراﺟﯿﻒ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻧﺸﻮد و ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻣﻌﻪ وﻇﯿﻔﻪ دارﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ از آﻧﺎن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﮕﺬارﯾﻢ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎ ﻣﺸﺖ دﻧﺪان ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﺎن را ﺧﺮد‬

‫ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ آﻧﻬﺎ را در زﯾﺮزﻣﯿﻦ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﮕﺬارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﻨﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﮐﺘﺎب‬

‫ﻣﻘﺪس ﮐﺎﻣﻼ درﺳﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮدش اﻓﻼك وﺿﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫آﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اراﺟﯿﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻧﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﺗﺸﺖ ﻋﻠﻢﮔﺮاﯾﯽ ارﺗﻮدوﮐﺲ ﺑﺎرﻫﺎ‬ ‫از ﺑﺎم ﻧﯿﻔﺘﺎده ﺗﺎ ﻣﺎ را ﻫﺸﯿﺎر ﺳﺎزد؟ ﺷﺎﯾﺪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﻮزش رﻣﺎﻟﯽ و ﺻﺤﺖ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل‬

‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﻮر دﯾﮕﺮي ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻧﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪات ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ؟ آﯾﺎ ﻣﻐﺮوراﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ؟‬ ‫ﻣﻦ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار واﻟﺪﯾﻦام ﻫﺴﺘﻢ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﻮدك آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﺪ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻋﺮﺿﻪ‬

‫‪٢٠٣‬‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬و وﻗﺘﯽ ﺑﺰرگ ﺷﺪ ﺧﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺻﺤﺖ دارد‪ ،‬ﯾﺎ ﮔﺮدش‬ ‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن در زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮدك‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ داد ﺗﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﺪ‪ ،‬ﻧﻪ در اﻧﻘﯿﺎد واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن ﻋﻘﺎﯾﺪ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ زور ﺑﻪ او ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن اﻣﺮوز واﻟﺪﯾﻦ ﻧﺴﻞ ﻓﺮدا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﺮ ﻋﻘﯿﺪهاي را ﮐﻪ اﻣﺮوزه‬ ‫آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ ﻓﺮدا ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد اﻟﻘﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺮدﺳﺎل‪ ،‬آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ اﺧﻼﻗﯽ از آﻧﺎن‬ ‫ﻣﺴﺘﻠﺰم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ اﮔﺮ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﻟﻎ و ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﺮ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻔﺮي ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻟﺐ ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﺟﻮان اﯾﻨﮑﺎ را ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻘﺎﯾﺎي ﺟﺴﺪ‬ ‫ﭘﺎﻧﺼﺪﺳﺎﻟﻪاش ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٩۵‬در ﮐﻮهﻫﺎي ﭘﺮو ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺴﺪ را ﮐﺸﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دﺧﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﯾﮏ آﺋﯿﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻫﻤﻔﺮي‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ در ﻣﻮرد اﯾﻦ "دوﺷﯿﺰهي ﯾﺨﯽ" ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و در ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮنﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درآﻣﺪ‬ ‫‪.‬ﺑﯿﻨﻨﺪﮔﺎن دﻋﻮت ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﻬﺪ روﺣﺎﻧﯽ ﮐﺎﻫﻨﺎن اﯾﻨﮑﺎ را ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ و در اﻓﺘﺨﺎر و ﺷﻮر‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﮔﯽ آن دﺧﺘﺮ در ﺳﻔﺮ آﺧﺮ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪناش ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎم آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن ﻓﯽﻧﻔﺴﻪ ﯾﮏ اﺑﺪاع درﺧﺸﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ – ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺟﻮاﻫﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﺎج ﭼﻨﺪﻓﺮﻫﻨﮓﮔﺮاﯾﯽ‪ 295‬ﻫﻤﻔﺮي اﯾﻦ روﯾﮑﺮد را ﺑﻪ ﺳﺨﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﭼﻄﻮر ﺷﺨﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺮأت ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي را ﺑﺪﻫﺪ؟ ﭼﻄﻮر ﺟﺮأت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎ را دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن در اﺗﺎق ﻧﺸﯿﻤﻦ ﺧﺎﻧﻪﻣﺎن از دﯾﺪن ﯾﮏ ﻗﺘﻞ آﺋﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﺸﻌﻮف ﺷﻮﯾﻢ‪ :‬ﻗﺘﻞ ﮐﻮدﮐﯽ ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭘﯿﺮﻣﺮد ﺟﺎﻫﻞ ﺳﺒﮑﺴﺮ ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد؟‬ ‫ﭼﻄﻮر ﺟﺮأت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﻏﯿﺮاﺧﻼﻗﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ؟‬

‫‪296‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺧﻮاﻧﻨﺪهي ﻣﻌﻘﻮل و آزاديﺧﻮاه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﭼﺎر ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺎ ﻏﯿﺮاﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬و اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﯾﻨﮑﺎﻫﺎ ﭼﻪ؟ واﺿﺢ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد اﯾﻨﮑﺎﻫﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن ﻋﻤﻠﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺷﺎن اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻘﺪس ﺑﻮد‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺧﺮدﺳﺎل ﻫﻢ ﺑﯽﺷﮏ ﯾﮏ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪاش ﺑﻮده‬ ‫‪٢٩٥‬‬

‫‪Loosing Faith in Faith : Front Preacher to Atheist‬‬ ‫‪٢٩٦‬‬ ‫ﻓﯿﻠﻢ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن )‪ (Apocalypto‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻞ ﮔﯿﺒﺴﻮن رواﯾﺖ دﯾﮕﺮي از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎي ﭘﯿﺶ از ﮐﺸﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ‬

‫ﮐﻪ اﻗﻮام اروﭘﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﺳﮑﺎﻫﺎ رﺳﻢ ﮐﺸﺘﻦ و ﺧﻮردن ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ دو ﻗﻠﻮﻫﺎي دﺧﺘﺮ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺪﻓﯿﻦ ﮔﺎو آﭘﯿﺲ زﻧﺪه ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮر ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و در ﺟﺰﯾﺮه ﮐﺮت ﯾﻮﻧﺎن و ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﻫﻨﺪوﻫﺎ اﻧﻮاع ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ دوﺷﯿﺰه وﺟﻮد داﺷﺖ ر‪.‬ب‬

‫‪٢٠٤‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﮐﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ واژهي "ﻗﺘﻞ" را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮﯾﻢ و ﮐﺎﻫﻨﺎن اﯾﻨﮑﺎ را ﺑﺎ ﻣﺤﮏ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺴﻨﺠﯿﻢ ﻧﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺤﮏ ﺧﻮدﺷﺎن؟ ﺷﺎﯾﺪ آن دﺧﺘﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻢ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﻣﺸﻌﻮف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ واﻗﻌﺎ ﺑﺎور داﺷﺘﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ اﺑﺪي ﮔﺎم ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬و در آﻧﺠﺎ از ﭘﺮﺗﻮ اﻟﻄﺎف ﺧﺪاي ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫‪.‬ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ از ﺗﺮس ﺟﯿﻎ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ – اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺧﯿﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞﺗﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻫﻤﻔﺮي – و ﻣﻦ – اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎرغ از اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ آن دﺧﺘﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺑﻮده ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬دﻻﯾﻞ ﻗﻮي‬ ‫دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ اﮔﺮ او دﺳﺘﺮﺳﯽ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺎت داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺧﻮد رﺿﺎﯾﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽداد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ او ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ در واﻗﻊ ﯾﮏ ﮐﺮهي ﻫﯿﺪروژﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫دﻣﺎي آن ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن درﺟﻪي ﮐﻠﻮﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و در آن ﻫﯿﺪروژن در ﻃﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﻤﺠﻮﺷﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪ ﻫﻠﯿﻮم ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻧﺨﺴﺖ از ﯾﮏ ﺣﻠﻘﻪي ﮔﺎزي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺎرات‬ ‫ﻣﻨﻈﻮﻣﻪي ﺷﻤﺴﯽ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻢ از آن ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه و ﺳﭙﺲ ﭼﮕﺎﻟﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.. .‬آﻧﮕﺎه ﺣﺘﻤﺎ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺧﺪا ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬و دﯾﺪﮔﺎﻫﺶ در ﻣﻮرد ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪن در راه ﺧﺸﻨﻮدي اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺪاي ﮐﺬاﯾﯽ ﻫﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮐﺎﻫﻨﺎن اﯾﻨﮑﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻬﻞﺷﺎن ﺷﻤﺎﺗﺖ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯽاﻧﺼﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ آﻧﻬﺎ را را‬ ‫اﺣﻤﻖ و ﺳﺒﮑﺴﺮ ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎورﻫﺎي ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاي‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺣﻘﻨﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪاي‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﺑﭙﺮﺳﺘﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻫﻤﻔﺮي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزان اﻣﺮوزي و ﻣﺎ‬ ‫ﺑﯿﻨﻨﺪﮔﺎنﺷﺎن را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﮐﺸﺘﻦ ﯾﮏ دﺧﺘﺮ را زﯾﺒﺎ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ – و اﯾﻦ آﺋﯿﻦ را ﻣﻮﺟﺐ ﻏﻨﺎي‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻤﻌﯽ ﺧﻮد ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺘﻮدن ﺳﻨﺖﻫﺎي دﯾﻨﯽ اﻗﻮام‪ ،‬و ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺑﯽرﺣﻤﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻨﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻀﺎدﻫﺎي دروﻧﯽ در اذﻫﺎن ﻣﺮدﻣﺎن آزاد‬ ‫ﻣﻨﺶ و ﻧﯿﮏ ﺳﺮﺷﺘﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ رﻧﺞ دﯾﮕﺮان و ﻇﻠﻢ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺳﻮي‬ ‫دﯾﮕﺮ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺴﺖﻫﺎ و ﻧﺴﺒﯿﺖاﻧﮕﺎران ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ را ﮐﻤﺘﺮ از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪي دﺧﺘﺮان ﺑﯽﺷﮏ ﺑﻪ ﻃﺮز وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ دردﻧﺎك اﺳﺖ و ﻟﺬت ﺟﻨﺴﯽ زن را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻠﯽ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻧﯿﻤﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن آزاداﻧﺪﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺎن ﻟﻐﻮ‬ ‫اﻧﺠﺎم آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﻤﻪي دﯾﮕﺮ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ "اﺣﺘﺮام" ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‬

‫‪٢٠٥‬‬

‫و اﺣﺴﺎس ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ "آﻧﻬﺎ" ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ دﺧﺘﺮان "ﺧﻮدﺷﺎن" را ﻧﺎﻗﺺ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ در اﯾﻦ رﺳﻢ‬ ‫دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ رﻧﺪاﻧﻪﺗﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪:‬اﮔﺮ ﺧﻮد دﺧﺘﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﺘﻨﻪ ﺷﻮد ﭼﻪ؟ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻮد دﺧﺘﺮ آﮔﺎﻫﯽ و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﯾﮏ ﻓﺮد ﺑﺎﻟﻎ را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﺗﻦ ﻣﯽداد؟‬ ‫ﻫﻤﻔﺮي ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه زن ﺑﺎﻟﻐﯽ را ﻧﺪﯾﺪه ﮐﻪ در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ از ﺧﺘﻨﻪ رﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮐﻨﻮن‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻮد را ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻔﺮي ﭘﺲ از ذﮐﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺮﻗﻪي ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن و ﺣﻘﻮق آﻧﺎن ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ "ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮدﺷﺎن" را "ﺑﻪ‬ ‫ﺷﯿﻮهي ﺧﻮدﺷﺎن" ﺑﺎر آورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻮق واﻓﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻨﻮع ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﯽﺗﺎزد‪:‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ واﻟﺪﯾﻦاش‬ ‫ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ آﻣﯿﺶ ﯾﺎ ﻫﺎزﯾﺪﯾﻢ ﯾﺎ ﮐﻮﻟﯽ ﺑﺎر آﯾﺪ – اﻣﺎ دﺳﺖ ﮐﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎي زﯾﺒﺎي‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﺪاوم ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﻨﺖﻫﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻞ ﺗﻤﺪن دﭼﺎر ﻓﻘﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد؟ ﺷﺎﯾﺪ ﺷﺮم آور‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻨﻮع ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻨﻮع ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﯾﺎدآور ﺷﻮم ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻬﺎ را ﻣﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫‪297‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺳﻨﺖ ﻓﺮﻗﻪي آﻣﯿﺶ در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٢‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در آن ﻫﻨﮕﺎم‬ ‫ﭘﺮوﻧﺪهي وﯾﺴﮑﺎﻧﺴﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﻮدر آزﻣﻮن ﺳﺨﺘﯽ ﭘﯿﺶ روي دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻧﻬﺎد‪ .‬دﻋﻮاي‬ ‫ﭘﺮوﻧﺪه اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ واﻟﺪﯾﻦ ﺣﻖ دارﻧﺪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﺎن را ﺑﻪ دﻻﯾﻞ دﯾﻨﯽ از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻋﻀﺎي ﻓﺮﻗﻪي آﻣﯿﺶ در ﺟﻤﺎﻋﺖﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﯾﮏ ﻟﻬﺠﻪي ﻗﺪﯾﻤﯽ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻠﻨﺪي ﭘﻨﺴﯿﻠﻮاﻧﯿﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و‬ ‫اﻏﻠﺐﺷﺎن ﺑﻪ درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮق‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮر اﺣﺘﺮاق داﺧﻠﯽ‪ ،‬دﮐﻤﻪ و دﯾﮕﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺪرن‬ ‫را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم اﻣﺮوزي اﯾﻦ ﺟﺰاﯾﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻤﯽ ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﻏﺮﯾﺒﯽ‬

‫دارﻧﺪ‪ 298.‬آﯾﺎ ارزش ﻧﺪارد ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻏﻨﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺸﺮي اﯾﻦ ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮓ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮد؟‬

‫‪٢٩٧‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ راﻫﮑﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻔﺘﮕﺎن ﭘﺎﺳﺪاﺷﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ از ﺟﻤﻠﻪ " ﻓﺮﻫﻨﮓ! ﺧﺘﻨﻪ دﺧﺘﺮان" ﺧﻮدﺷﺎن داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ را‬

‫ﭘﺎس ﺑﺪارﻧﺪ و ﮐﻮدﮐﺎن دﯾﮕﺮ را ﻓﺪاي آرﻣﺎن ﺧﻮد ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺘﻨﻪ دﺧﺘﺮان در اﺳﻼم ﻫﻢ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺛﻮاب دارد‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ﭘﯿﺶ اﯾﻦ رﺳﻢ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻫﺎي ﻋﺮب و اﯾﺮاﻧﯽ اﻋﻢ از ﺷﯿﻌﻪ و ﺳﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و اﮐﻨﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﺷﺪه وﻟﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﮕﺸﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٢٩٨‬ﻓﯿﻠﻢ دﻫﮑﺪه )‪ (The Village‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺣﻘﻪ ﺑﺎزي ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎي ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﺳﺘﯿﺰ را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٠٦‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﺷﯿﻮهي ﺣﻔﻆ اﯾﻦ ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﺬارﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﺧﻮد ﮐﻮدﮐﺎنﺷﺎن را آﻣﻮزش‬ ‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬و آﻧﻬﺎ را از ﻧﻔﻮذ ﻓﺴﺎداﻧﮕﯿﺰ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﺑﻪ دور ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﮐﻮدﮐﺎن را ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ؟‬ ‫در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٢‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ واﻟﺪﯾﻦ آﻣﯿﺶ در وﯾﺴﮑﺎﻧﺴﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن را از دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺮون‬ ‫ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﻧﺪهي دﻋﻮي ﻋﻠﯿﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﯾﺪهي آﻣﻮزش و ﺑﻪ وﯾﮋه آﻣﻮزش‬ ‫ﻋﻠﻢ ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺳﻦ ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ آﻣﯿﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺎﻟﺖ وﯾﺴﮑﺎﻧﺴﯿﻦ اﯾﻦ واﻟﺪﯾﻦ را ﺑﻪ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﮐﺸﺎﻧﺪ‬ ‫و ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن را از ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﻀﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ‬ ‫ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻪ دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه واﮔﺬار ﺷﺪ‪ .‬در دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﻫﻤﺼﺪا ﻋﻠﯿﻪ واﻟﺪﯾﻦ رأي‬ ‫دادﻧﺪ و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻫﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ رأي ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻈﺮ اﮐﺜﺮﯾﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻗﺎﺿﯽ ارﺷﺪ وارن ﺑﺮﮔﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺼﯿﻞ اﺟﺒﺎري ﺗﺎ ﺳﻦ ‪ ١۶‬ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬ارزشﻫﺎ و ﻣﻌﺘﻘﺪات ﻓﻌﻠﯽ ﺟﻤﺎﻋﺖ آﻣﯿﺶ را ﺑﻪ ﺷﺪت‬ ‫ﻧﻘﺾ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺟﻤﺎﻋﺖ آﻣﯿﺶ ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد را رﻫﺎ ﮐﻨﺪ و ﺟﺬب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻮد و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺠﺒﻮر‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪش را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮ اﻗﻠﯿﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺎﺿﯽ وﯾﻠﯿﺎم داﮔﻼس‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﺧﻮد ﻓﺮزﻧﺪان آﻣﯿﺶ‬ ‫اﺳﺘﻔﺴﺎر ﺷﻮد‪ .‬آﯾﺎ آﻧﻬﺎ واﻗﻌﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺷﺎن ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﻨﺪ؟ آﯾﺎ آﻧﻬﺎ واﻗﻌﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﯿﺶ‬ ‫آﻣﯿﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ؟‬

‫‪299‬‬

‫اﮐﺜﺮﯾﺖ اﻋﻀﺎي دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ را ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ارزشﻫﺎي ﻧﻈﺎم رﻫﺒﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺣﻀﻮر آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻏﻨﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﻔﺮي ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺎن‬ ‫اﯾﻦ دو ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻨﯿﺎدي وﺟﻮد دارد‪ .‬راﻫﺒﺎن ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ رﻫﺒﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن آﻣﯿﺶ ﻫﺮﮔﺰ داوﻃﻠﺐ آﻣﯿﺶ ﺷﺪن ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ؛ آﻧﻬﺎ در اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ زاده ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺨﺖ دﯾﮕﺮي‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن‪ ،‬و ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬در ﻣﺬﺑﺢ "ﺗﻨﻮع ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ" و ﺣﻔﻆ ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻏﺎﯾﺖ ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿﺰ و ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮم ﻣﺎ از ﺧﻮدروﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎ‪ ،‬واﮐﺴﻦﻫﺎ و آﻧﺘﯽﺑﯿﻮﺗﯿﮏ ﺑﻬﺮه‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدم ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ آﻣﯿﺶ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس و ﮐﻼهﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬اﺳﺐ و ﮔﺎريﻫﺎي ﻋﻬﺪ ﺑﻮق‪،‬‬ ‫ﻟﻬﺠﻪي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬و ﺗﻮاﻟﺖﻫﺎي ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل ﺗﺎن ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺟﺎﻟﺐ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎن را ﻏﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪.‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻖ داد ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎنﺗﺎن را در ﺣﺎل و ﻫﻮاي ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻤﯽ ﺗﺎن ﻣﺤﺒﻮس ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬در ﻏﯿﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪهي ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﺎﺷﺪﻧﯽ‪ ،‬و ﺑﺨﺸﯽ از ﻏﻨﺎي ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ﻓﺮﻫﻨﮓ آدﻣﯽ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﺎﺑﻮد‬ ‫‪ ٢٩٩‬ﭘﺲ ﺑﺮﺧﻼف دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎي داوﮐﯿﻨﺰ در ﺻﻔﺤﺎت ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﯿﺪوار ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٠٧‬‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻧﺪﮐﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه را درك ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻠﯿﺖ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮاﯾﻢ‬ ‫ﺗﻬﻮعآور اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎز ﻫﻢ آﮔﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺟﺬاب دﯾﮕﺮ‪ .‬در اﯾﺎم ﮐﺮﯾﺴﻤﺲ روزﻧﺎﻣﻪي روزاﻧﻪي ﻣﻦ اﯾﻨﺪﯾﭙﻨﺪﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ‫دﻟﻔﺮﯾﺒﯽ از ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ در ﯾﮏ ﻣﻬﺪﮐﻮدك ﭼﺎپ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﻟﺪ ﻣﺴﯿﺢ ﮐﻪ در آن ﺳﻪ‬ ‫ﮐﻮدك ﻧﻘﺶ ﺳﻪ ﻣﺮد ﻓﺮزاﻧﻪ را ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﺪ ﻋﯿﺴﯽ را ﺧﻮﺷﺂﻣﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﭘﺎﻧﻮﯾﺲ‬ ‫ﻋﮑﺲ ﺑﺎ آب و ﺗﺎب ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽداد ﮐﻪ »ﺷﺎدﺑﺮﯾﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﮏ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺸﺮف ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬و آدل ﯾﮏ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﻪاﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ؟ دﻟﮕﺮم ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ؟ ﻧﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ و ﻧﻪ آن‪ .‬ﻣﺴﺨﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻄﻮر آدم ﻋﺎﻗﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان روي ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻧﻈﺮي و اﻻﻫﯿﺎﺗﯽ واﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎن را زد؟ ﺑﺮاي‬ ‫درك اﯾﻦ ﻣﺴﺨﺮﮔﯽ‪ ،‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در ﭘﺎﻧﻮﯾﺲ ﻫﻤﺎن ﻋﮑﺲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ :‬ﺷﺎدﺑﺮﯾﺖ ﯾﮏ ﻟﯿﺒﺮال‪ ،‬ﻣ‪‬ﺸﺮف‬ ‫ﯾﮏ ﻣﻮﻧﯿﺘﺎرﯾﺴﺖ و آدل ﯾﮏ ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪاﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﯿﻞ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي روزﻧﺎﻣﻪ ﮔﺴﯿﻞ ﺷﻮد؟ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬ ‫ﻣﻤﺘﺎز دﯾﻦ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺟﯿﮏ ﮐﺴﯽ در ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻢ ﺻﺪاﯾﯽ ﺑﺮﻧﻤﯽﺧﯿﺰد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺼﻮر‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ در آن ﭘﺎﻧﻮﯾﺲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺷﺎدﺑﺮﯾﺖ ﯾﮏ ﺑﯿﺨﺪا‪ ،‬ﻣﺸﺮف ﯾﮏ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ و آدل ﯾﮏ‬ ‫اوﻣﺎﻧﯿﺴﺖ ﺳﮑﻮﻻر ﻫﻤﮕﯽ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪاﻧﺪ‪ «.‬آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬واﻟﺪﯾﻦ اﯾﻦ ﺳﻪ ﮐﻮدك را‬ ‫اﺳﺘﻨﻄﺎق ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ آﻧﺎن ﺻﻼﺣﯿﺖ ﭘﺮورش ﻓﺮزﻧﺪ را دارﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺟﺪاﯾﯽ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎ و دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬واﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﺨﺪا ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﺎرهاي ﻧﺪارﻧﺪ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ از روﯾﻪي ﺟﺎري‬ ‫ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺪارس‪ ،‬آﻣﻮزهﻫﺎي دﯾﻦ ﻏﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎنﺷﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷﺒﮑﻪي‬ ‫روﺷﻨﻔﮑﺮي در ﻣﻮرد ﺗﺴﻤﯿﻪي ﮐﻮدﮐﺎن ﻗﺎﻋﺪهي دﻗﯿﻘﯽ دارد‪» :‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي در ﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب روﺷﻨﻔﮑﺮي‬ ‫ﺑﺮ ﻋﻬﺪهي ﺧﻮد ﮐﻮدك اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮدﮐﯽ را روﺷﻨﻔﮑﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮدش روﺷﻨﻔﮑﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ «.‬آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺼﻮرش را ﺑﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﯾﺎ ﻣﺴﺠﺪي ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﺧﻮد‪ -‬ﺑﺮاﻧﺪازي ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ؟‬ ‫آﯾﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ادﯾﺎن را ﻫﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﺗﺎ ﭼﻨﯿﻦ روﯾﻪاي ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؟‬ ‫در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻣﻦ دروﻧﻤﺎﯾﻪي "آﮔﺎﻫﯽ اﻓﺰاﯾﯽ" را ﺗﻌﻤﯿﻢ دادم‪ ،‬و ﺑﺎ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻓﻤﻨﯿﺴﺖﻫﺎ ﺷﺮوع‬ ‫ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺗﻼش ﺷﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ اﮔﺮ ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي "ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﯿﮏ روزﮔﺎر" ﺑﮕﻮﯾﺪ "ﻣﺮدان ﻧﯿﮏ‬ ‫روزﮔﺎر" ﭼﻬﺮه در ﻫﻢ ﮐﺸﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ در ﻣﻮرد ﺑﺮﭼﺴﺐ زدن ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن و آﻧﺎن را ﻣﺘﻌﻠﻖ‬

‫‪٢٠٨‬‬

‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﯾﺎ آن دﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ و ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎﯾﺸﺎن در ﻣﻮرد ﻣﻨﺸﺎء ﮐﯿﻬﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﻨﯿﻦ ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ "ﺑﭽﻪ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ" ﯾﺎ "ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن" ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﺻﺪاي ﺧﺮاﺷﯿﺪن ﻧﺎﺧﻦ روي ﺗﺨﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﮔﻮﺷﺨﺮاش ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﺶ ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ آن‪ ،‬اﯾﻦ اﯾﺪهي ﺳﺨﯿﻒ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ اﻃﻔﺎل ﺧﺮدﺳﺎل را ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ واﻟﺪﯾﻦﺷﺎن ﺑﺎر آوردن و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﭼﺴﺐ "ﺑﭽﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ"‪" ،‬ﺑﭽﻪ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن"‪" ،‬ﺑﭽﻪ‬ ‫ﯾﻬﻮدي"‪" ،‬ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن" و ﻏﯿﺮه زدن‪ ،‬اﻣﺮي ﻋﺎدي و درﺳﺖ اﺳﺖ – ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻪ ﺑﭽﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎر‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﭽﻪ ﻟﯿﺒﺮال‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﭽﻪ ﺟﻤﻬﻮريﺧﻮاه‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﭽﻪ دﻣﻮﮐﺮات!‬

‫‪300‬‬

‫ﻟﻄﻔﺎ ﻟﻄﻔﺎ ﻟﻄﻔﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﯿﺪ و ﻫﺮﺟﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردﯾﺪ‬ ‫واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﭽﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﭽﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﭽﻪي واﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﭽﻪي واﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺴﻤﯿﻪي اﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﯾﮏ آﮔﺎﻫﯽ‬ ‫اﻓﺰاي ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ "ﺑﭽﻪي واﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن" اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮراً ﻣﯽﻓﻬﻤﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫دﯾﻦ– ﯾﺎ رد دﯾﻦ – ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺰرگ ﺷﺪ‬ ‫در ﻣﻮرد آن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪301‬‬

‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻢ دﯾﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺰاﯾﺎي ﺑﺴﯿﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺗﺮدﯾﺪﻫﺎي ﻣﻦ درﺑﺎرهي دﯾﻦ از ﺳﻦ ﻧُﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ و ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﮐﻪ در ﺳﻨﺖ آن ﺑﺎر آﻣﺪه ﺑﻮدم ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ از ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﻣﺘﻌﺎرض اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را‬ ‫از واﻟﺪﯾﻦام آﻣﻮﺧﺘﻢ ﻧﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ‪ .‬ﻋﺬرﺗﺮاﺷﺎن ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ واﻗﻒاﻧﺪ و اﻏﻠﺐ از آن‬ ‫ﻫﺮاﺳﺎن دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٠٠‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ دﯾﻦداران ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد ﻋﻤﻼ در ﺣﺎل اﻋﺘﺮاﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺰﯾﻨﺶ ﻣﮑﺘﺐﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻠﻮغ ﻓﮑﺮي اﺳﺖ و ﮐﺎر ﺑﭽﻪﻫﺎ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ دﯾﻦ ﯾﮏ ﺑﺎزﯾﭽﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺑﻮده و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﭼﯿﺰي از ﺟﻨﺲ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﯿﻢ ﻣﺤﺒﻮب ورزﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ‬ ‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮدش را ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﯿﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ اﺳﺘﻘﻼﻟﯽ‪ .‬ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﮔﺎه ﺣﺘﺎ ﭘﯿﺶ از ﺳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﻫﻢ ﺗﻤﺎﯾﻞ اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺗﯿﻢ ورزﺷﯽ ﯾﺎ ﯾﮏ ورزﺷﮑﺎر ﯾﺎ ﺑﺎزﯾﮕﺮ ﺳﯿﻨﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٣٠١‬‬

‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬و ﻣﺬﻫﺐ ﯾﺎ دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﺳﭙﺲ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده دﻫﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ‬

‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن زاده ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد! ﯾﻌﻨﯽ در ﻏﺮب ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ آن اﻧﺘﻘﺎد دارد‪ ،‬دﺳﺘﮑﻢ ﺑﭽﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺪر و‬ ‫ﻣﺎدرش ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﯾﺎ آﻧﮕﻠﯿﮑﻦ ﯾﺎ ﯾﻬﻮدي ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ ﺑﯽدﯾﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ‪ ،‬ﮐﺴﯽ از ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﭽﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮔﯿﻼﻧﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﯾﺎ آذرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﯿﻌﻪ دوازده اﻣﺎﻣﯽ ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬از ﮔﯿﻼﻧﯽ و آذري ﺑﻮدن ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﺑﺪﻫﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺧﻮدﺗﺎن و ﭼﻪ ﻧﺴﻞ‬ ‫آﯾﻨﺪهﺗﺎن‪ ،‬ﻧﻪ در ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮﻟﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﯿﻌﻪاﯾﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪٢٠٩‬‬

‫ﭘﺲ از ﭼﺎپ آن ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺗﻮﻟﺪ ﻣﺴﯿﺢ در روزﻧﺎﻣﻪي اﯾﻨﺪﯾﭙﻨﺪﻧﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻧﺎﻣﻪي اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮدﺑﯿﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻣﯽزﻧﯿﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎﻣﻪي ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ ﮔﺰارش‬ ‫را ﻧﯿﮏ ﺳﯿﺘﻮن‪ ،‬ﺳﺨﻨﮕﻮي "ﮐﺎرزار آﻣﻮزش ﺣﻘﯿﻘﯽ" ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬و اﻇﻬﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ آﻣﻮزش ﭼﻨﺪ‬ ‫دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ »اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ادﯾﺎن ارزش ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دﯾﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ارزش وﯾﮋهاي ﻧﺪارد«‪ .‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدن ادﯾﺎن دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬و‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﮕﻮ را ﺑﺮآﺷﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺨﺺ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺧﻄﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‬ ‫دﯾﻦﻫﺎ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﺰان ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﻨﺪو ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ ﯾﻬﻮدي ﯾﺎ ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺣﻖ‬ ‫دارد ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﻮدش ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻘﯿﻪ دﯾﻦ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺻﻼً دﯾﻦ داﺷﺘﻦ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ‬ ‫دارد؟«‬ ‫واﻗﻌﺎ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دارد؟ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭼﻪ ﻣﻬﻤﻞ آﺷﮑﺎري اﺳﺖ! اﯾﻦ دﯾﻦﻫﺎ دوﺑﺪو ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎراﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﺒﻮد ﭼﺮا دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ ﻣﯽداﻧﯿﺪ؟ اﻏﻠﺐ ادﯾﺎن را ﻧﻤﯽﺗﻮان "ﺑﺮﺗﺮ از ﺑﻘﯿﻪ" ﺷﻤﺮد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺧﻮد ﮐﻮدﮐﺎن درﺑﺎرهي ادﯾﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎريﻫﺎي ﻣﯿﺎن ادﯾﺎن را درﯾﺎﺑﻨﺪ‪،‬‬ ‫و ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺧﻮدﺷﺎن درﺑﺎرهي ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎريﻫﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ‬ ‫"ﻣﻌﺘﺒﺮ" اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺧﻮدﺷﺎن وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢١٠‬‬

‫آﻣﻮزش دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﯿﺮاث ادﺑﯽ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﻦ ﻫﻢ ﻗﺪري ﻣﺘﺄﺳﻔﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻫﻪﻫﺎي ﭘﺲ از ﻣﻦ ﺗﺤﺼﯿﻞ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت اﻧﺪﮐﯽ از ادﺑﯿﺎت ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﻢ اﻃﻼﻋﯽ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ادﺑﯿﺎت ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻫﻪي اﺧﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ي راﺑﺮت ﻫﯿﻨﺪ در ﮐﺘﺎب ﺗﻔﮑﺮﺑﺮاﻧﮕﯿﺰش ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‬

‫ﭼﺮا ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‬

‫‪302‬‬

‫ﯾﮏ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽ ﻣﺆﺳﺴﻪي ﮔﺎﻟﻮپ را ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩۵۴‬در اﯾﺎﻻت‬

‫ﻣﺘﺤﺪهي آﻣﺮﯾﮑﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎرم ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎنﻫﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﺘﯽ ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺶ از دو ﺳﻮم ﻣﺮدم ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﻪي ﺳﺮ ﮐﻮه را ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪهي زﯾﺎدي ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﯾﮑﯽ از دوازده ﺣﻮاري ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از دﯾﻨﺪارﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ ﺷﺎه ﺟﯿﻤﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١۶١١‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ – و ﻧﺴﺨﻪي ﻣﻮﺛﻘﯽ اﺳﺖ – ﺑﻪ ﺧﻮدي‬

‫ﺧﻮد داري ارزش ادﺑﯽ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ دﻟﯿﻞ اﺻﻠﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺨﺸﯽ از‬

‫ﻣﻮاد آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺪارس ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻤﯽ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ادﺑﯽ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ در ﻣﻮرد اﺳﻄﻮرهﻫﺎي ﺧﺪاﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و روﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ ﺑﯽآﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺻﺤﺖﺷﺎن را ﺑﺎور ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﮔﻔﺘﻪام ﺗﺎ دﺳﺖ ﮐﻢ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﻦﺗﺮم ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺟﻬﺎﻧﺒﯿﻨﯽ‬

‫ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎﻧﻪ ﻫﯿﭻ ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ ﺑﺮاي ﺣﺬف اﻧﺠﯿﻞ و دﯾﮕﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس از ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﯽآورد‬ ‫‪.‬و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎي ادﺑﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ادﯾﺎن‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﯾﻬﻮدﯾﺖ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ اﻧﮕﻠﯿﮑﻦ‪ ،‬ﯾﺎ اﺳﻼم‬ ‫وﻓﺎدار ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ و ﺣﺘﯽ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻨﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ازدواج ﯾﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺪﻓﯿﻦ دﯾﻨﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﺑﺎورﻫﺎي‬ ‫ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻨﺪرج در اﯾﻦ ﺳﻨﺖﻫﺎ را ﭘﺬﯾﺮا ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎور ﺑﻪ ﺧﺪا را دور اﻧﺪازﯾﻢ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬ ‫ﮔﻨﺠﯿﻨﻪﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪303‬‬

‫‪٣٠٢‬‬

‫‪Why Gods Persist, Robert Hinde‬‬ ‫‪٣٠٣‬‬ ‫آﯾﺎ ﺑﺮاي ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺳﻼم دﯾﺮ ﺷﺪه و ‪ 1400‬ﺳﺎل ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان از آن ﮔﺬر ﮐﺮد؟ ﻣﮕﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ از ﺟﺎﯾﮕﺎه اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎه اﻗﻠﯿﺖ ﻓﺮو اﻓﺘﺎد‪ 1100 ،‬ﺳﺎل از اوﺟﮕﯿﺮي آن در اﯾﺮان ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد؟ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ در اروﭘﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻪ ﺳﺪهﻫﺎ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاﯾﺎن رﻣﯽ و‬

‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾﺎن داد و ﺧﻮد ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﻣﺮوز ﻋﻤﻼ در ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻬﺎن ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ دوره دﯾﻨﻬﺎ ﺳﭙﺮي‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ دﯾﻦ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬داﻧﺶﮔﺮاﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ روي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ وﯾﺮاﻧﺴﺎزي ﯾﺎ ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ارزﺷﻬﺎ و ادﺑﯿﺎت و ﻫﻨﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ در‬ ‫ﺑﻄﻦ دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ در اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﯽﺷﻮد از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﻌﺮ و ﻧﺜﺮ و ﻣﺘﻦ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و دﯾﻨﯽ و اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﻫﮑﺎر ﻣﻌﻤﺎري و ﺧﻮشﻧﻮﯾﺴﯽ ﮔﺬﺷﺖ؟ اﺻﻼ‬ ‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺲ از اﺳﻼم و در ﮔﻬﻮارهاي اﺳﻼﻣﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺘﻦ ﻓﺎرﺳﯽﻧﻮ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻇﺎﻫﺮا ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ آﯾﺎ اﯾﻨﻬﺎ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ اﺑﺪاﻟﺪﻫﺮ ﺧﺮاﻓﺎت دﯾﻦ را ﺑﺎور ﮐﻨﯿﻢ و از ﺗﺮس دوزخ و ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﯿﻢ؟ ر‪.‬ب‬

‫‪٢١١‬‬

‫ﺑﺨﺶ ‪2‬‬ ‫ﻧﺒﺮد داﻧﺶ و ﺧﺪا‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ا‪.‬ﻓﺮزام‬ ‫وﯾﺮاﯾﺶ و ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬روﺷﻨﺎ ﺑﻬﺮاﻣﯽ‬

‫‪٢١٢‬‬

‫ﮐﻮ ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﯿﺴﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ ﺧﺪا‬

‫ﺑﯽﺟﻬﺖ ﺑﺤﺚ ﻧﮑـﻦ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ ﺧـﺪا‬

‫آﻧﭽﻪ ﻋﻘﻞ ﺗﻮ در آﻧﻬﺎ ﻣﺎت اﺳﺖ‬

‫ﺗﻮ ﺑﻤﯿﺮي ﻫﻤﻪ ﻣﻮﻫﻮﻣﺎت اﺳﺖ‬

‫اﯾﺮج ﻣﯿﺮزا )‪(1251-1304‬‬ ‫اي ﺧﺪا اي ﺧﻨﺪه ﻣﺮﻣﻮز ﻣﺮگ آﻟﻮد‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺮا ﮐﺎﻓﺮ ﺗﺮا ﻣﻨﮑﺮ ﺗﺮا ﻋﺎﺻﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺳﺖ دردا‚ ﻧﺎﻟﻪﻫﺎي ﻣﻦ‬ ‫ﮐﻮري ﭼﺸﻢ ﺗﻮ اﯾﻦ ﺷﯿﻄﺎن ﺧﺪاي ﻣﻦ‬

‫ﻓﺮوغ ﻓﺮﺧﺰاد )‪(1313-1345‬‬ ‫ﺧﺒﺮ داري اي ﺷﯿﺦ داﻧﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﻪ ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ ﮔﻮﯾﻢ دراﯾﻦ ره ﺳﺨﻦ‬ ‫ﺗﻮ زاﻫﺪ ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن ﺧﺪاﺋﯽ ﺑﻨﺎز‬ ‫اﺳﯿﺮ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ و ﭘﺎﺑﻨﺪ آز‬

‫ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺧﺪا ﻧﺎﺷﻨﺎس‬ ‫ﻧﻪ ازﭼﻮب ﺗﮑﻔﯿﺮدارم ﻫﺮاس‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﻃﺒﻊ ﮐﺞاﻧﺪﯾﺶ ﺗﻮﺳﺖ‬ ‫ﺧﺪاﺋﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻻﯾﻖ رﯾﺶ ﺗﻮﺳﺖ‬

‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺳﻌﯿﺪي ﺳﯿﺮﺟﺎﻧﯽ )‪(1310-1371‬‬

‫‪٢١٣‬‬

‫ﺑﻪ ﯾﺎد ﺷﺠﺎعاﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ )‪ (1389-1309‬از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫روﺷﻨﮕﺮي اﯾﺮان‬

‫‪٢١٤‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر وﯾﺮاﺳﺘﺎر ﺑﺮ ﺑﺨﺶ دوم‬ ‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮﯾﺶ دارﯾﺪ‪ ،‬اﺻﻮﻻ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺒﺮد دﯾﻦ و داﻧﺶ را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﻤﯽ از ﮐﺘﺎب ﺳﺘﺮگ و ﺗﺎرﯾﺦﺳﺎز ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا اﺛﺮ رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻠﯽ و ﮐﺎرﺑﺮدي و‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ داﺷﺖ‪ ،‬در آن ﺑﺨﺶ ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﻢ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻠﻤﯽ و ﻧﻈﺮي و ﻓﻠﺴﻔﯽ دارد‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن آن ﺑﺨﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﺘﺮي از‬ ‫ﭘﺎرﺳﯽزﺑﺎﻧﺎن اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ دﯾﻦ درﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﺪا‪ .‬و اﺻﻮﻻ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ ﻫﺮ ذﻫﻨﯽ را ﯾﺎراي ﭘﮋوﻫﯿﺪن آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪي ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ادب ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﻓﺮدوﺳﯽ ﺗﻮﺳﯽ‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻨﺪﮔﺎن آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه را‬

‫ﻧﺒﯿﻨﯽ ﻣﺮﻧﺠﺎن دو ﺑﯿﻨﻨﺪه را‬

‫ز ﻫﺴﺘﯿﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻮ ﺷﻮي‬

‫ز ﮔﻔﺘﺎر ﺑﯿﻬﻮده ﯾﮑﺴﻮ ﺷﻮي‬

‫ﺧﺮد را و ﺟﺎن را ﻫﻤﯽ ﺳﻨﺠﺪ او‬

‫در اﻧﺪﯾﺸﻪي ﺳﺨﺘﻪ ﮐ‪‬ﯽ ﮔﻨﺠﺪ او؟‬

‫از اﯾﻦ ﭘﺮده ﺑﺮﺗﺮ ﺳﺨﻨﮕﺎه ﻧﯿﺴﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯿﺶ اﻧﺪﯾﺸﻪ را راه ﻧﯿﺴﺖ‬

‫وارون ﺳﻔﺎرش ﺣﮑﯿﻢ ﻓﺮزاﻧﻪي ﺗﻮس‪ ،‬اﮐﻨﻮن در ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﻨﺪه ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﺷﺪﯾﺪ درﺑﺎره وﺟﻮد ﯾﺎ‬ ‫ﻋﺪم وﺟﻮد ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬دو ﮔﺮوه ﺧﺪاﺷﻨﺎس و ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺧﺪا را در اﻧﺪﯾﺸﻪي ﺳﺨﺘﻪ‬ ‫ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﻨﺪ و ﻫﺴﺘﯽ و ﻧﯿﺴﺘﯽ او را ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺴﻨﺠﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ و‬ ‫ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﯽ دو ﻟﺸﮑﺮ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن اﺻﻼ ﺳﻨﺠﺶﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ ﮐﺸﯿﺶ‬ ‫و راﻫﺐ و راﻫﺒﻪ و ﻣﻼ و آﺧﻮﻧﺪ و ﻣﻔﺘﯽ و ﺷﯿﺦ و ﺧﺎﺧﺎم ﮐﺎرﺷﺎن از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ در ‪ 365‬روز ﺳﺎل اﻟﻘﺎي‬ ‫ﻓﺮﺿﯿﻪي ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻻﻫﯽ و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﺣﺎﺷﯿﻪاي آن )ﻣﻌﺎد و ﻧﺒﻮت و ﻣﻌﺠﺰات و ‪ (...‬اﺳﺖ‪ .‬و در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻓﻮﻗﺶ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﻓﻌﺎل اﻧﺠﻤﻨﯽ در ﮐﻞ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎزه ﻫﻤﺎنﻫﺎ ﻫﻢ در ﻫﻤﯿﻦ ﯾﮑﯽ دو‬ ‫دﻫﻪي اﺧﯿﺮ در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ ﻓﺠﺎﯾﻊ ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮوز ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺣﻀﺮات ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻀﻼي روﺣﺎﻧﯽ از‬ ‫ﺳﭙﯿﺪهي ازل ﺣﻀﻮري ﭘﺮﺑﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻗﻮل وﻟﺘﺮ »ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺷﺎرﻻﺗﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﻮرد«!‬

‫‪٢١٥‬‬

‫ﺗﺎزه اﯾﻦ دﻋﻮا را ﻧﻤﯽﺗﻮان دﻋﻮاي آﮐﺎدﻣﯿﺴﯿﻦﻫﺎ و ﻣﺬﻫﺒﯿﻮن داﻧﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از‬ ‫ﺧﺪاﺑﺎوران و دﯾﻦداران داراي اﻧﻮاع ﻣﺪارك و ﻣﺪارج ﻋﻠﻤﯽاﻧﺪ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﺘﺮي از ﺑﺰرﮔﺎن داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻏﺮب ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻮﯾﯿﺲ در ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬در ﻣﻮﺿﻊ ﺑﯽﻃﺮﻓﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﺧﻮد را‬ ‫اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ ﺑﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺨﺸﯽ از آﻧﭽﻪ در اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ )ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻦ( آﺗﺌﯿﺴﺖ )ﺑﯽﺧﺪا(‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﯾﮑﺠﺎي ﮐﺎر ﻣﯽﻟﻨﮕﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﺎي اﺳﺘﺪﻻل درﺑﺎره اﺛﺒﺎت وﺟﻮد و ﺧﺎﻟﻘﯿﺖ ﺧﺪا‬ ‫وﺳﻂ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ از ﺳﻮي ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن و ﻓﯿﺴﻠﻮﻓﺎن ﻣﺬﻫﺒﯽ ﭘﯿﺶ روي ﻣﺎ ﻧﻬﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ »ﺗﺮدﺳﺘﯽ‬ ‫دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ« ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﯽ! ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪﯾﺪهاي ﺟﺰﺋﯽ و ﮔﺬرا ﺑﻪ ﺳﻮد ﻧﻈﺮﯾﻪي‬ ‫ﺧﺪاﺑﺎوري ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﮐﻮدك ﻓﺮض ﺷﺪه و »ﺳﻮك ﺳﻮك‪ ،‬ﺧﺪا وﺟﻮد دارد« و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺧﺪا‬ ‫ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ ﺿﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﯾﺎ ﮐﻨﺶ ﯾﺎ ﻣﻨﺶ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮد!‬ ‫دﯾﻨﺪاران ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﮐﻪ "داﻧﺶ" در اﯾﻦ دﻋﻮا "داوري" ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﺎﺳﻪاي زﯾﺮ ﻧﯿﻢﮐﺎﺳﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ داﻧﺶ را رﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﯿﺮ! داﻧﺶ‬ ‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﺑﺰاري ﮐﺎﻣﻼ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن در آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاري آﻧﺮا از ﺟﯿﺐ ﮔﺸﺎدﺷﺎن ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻟﻄﯿﻔﻪي ﻏﺮﺑﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي در ﻗﻄﺎر ﻣﺮدي در ﮐﻨﺎر ﮐﺸﯿﺸﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮد‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺪام ﺳﺮ ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد‪ .‬ﮐﺸﯿﺶ از ﺳﺮ ﮐﻨﺠﮑﺎوري ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻣﺮد ﭘﺮﺳﯿﺪ‪:‬‬ ‫ﭘﺪر! ﺷﻤﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ رﻣﺎﺗﯿﺴﻢ ﭼﺮا رخ ﻣﯽدﻫﺪ؟ ﮐﺸﯿﺶ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و داد‬ ‫ﺳﺨﻦ داد ﮐﻪ رﻣﺎﺗﯿﺴﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﺑﻮاﻟﻬﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺶ و ﻧﻮش و ﺷﺮابﺧﻮاري و زﻧﺒﺎرﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ را‬ ‫ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ﺳﺮش را ﺑﻪ درون روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﺮد و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﺳﺮ ﺗﮑﺎن دادن اداﻣﻪ داد‪ .‬ﮐﺸﯿﺶ دوﺑﺎره‬ ‫ﮐﻨﺠﮑﺎو ﺷﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﻣﯽﺷﻮد ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ آﻧﺠﺎ ﭼﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ؟ ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﺎپ اﻋﻈﻢ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎري‬ ‫رﻣﺎﺗﯿﺴﻢ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه اﺳﺖ!‬

‫‪٢١٦‬‬

‫ﻫـﺮ ﭘﺪﯾـﺪهي ﻋﻠﻤــﯽ ﺗـﺎزه ﮐﺸـﻒ ﺷــﺪه ﺑـﺮاي دﯾﻨـﺪاران و ﮐﯿﺸــﺒﺎﻧﺎن ﯾـﮏ ﻓﺮﺻـﺖ ﺗﻠﻘــﯽ ﻣـﯽﺷــﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ در واﻗﻊ ﺗﻬﺪﯾﺪاﻧﺪ ﻧﻪ ﻓﺮﺻﺖ!‬ ‫ﺟــﺪاي اﯾــﻦ ﺟﻨــﮓ اﺻــﻠﯽ ﻣﯿــﺎن ﺳــﺮدﻣﺪاران دو ﻟﺸــﮑﺮ‪ ،‬ﯾــﮏ ﭘﯿــﺎدهﻧﻈــﺎم ﯾــﺎ ﺑﻬﺘــﺮ ﺑﮕــﻮﯾﯿﻢ‬ ‫ﺳـﯿﺎﻫﯽﻟﺸـﮑﺮ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﺳـﻨﺘﯽ ﻗــﺮنﻫﺎﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ در اﺧﺘﯿـﺎر ﻫـﻮاداران ﻧﻈﺮﯾــﻪي‬ ‫دﯾــﻦ و ﺧــﺪا اﺳــﺖ‪ .‬ﭼــﺮا؟ ﺑــﻪ راﺳــﺘﯽ ﭼــﺮا ﻣﺮدﻣــﺎن در ﺷــﺮاﯾﻂ ﺑﺮاﺑــﺮ‪ ،‬دﯾــﺪﮔﺎﻫﻬﺎي دﯾﻨــﯽ را ﺗــﺮﺟﯿﺢ‬ ‫ﻣــﯽدﻫﻨــﺪ؟ ﭼــﺮا اﮔــﺮ ﻫــﻢ دﯾــﺪﮔﺎهﻫــﺎي ﺿــﺪﺧﺪاﯾﯽ را ﭘــﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﺑﺒﯿﻨﻨــﺪ‪ ،‬آﻧــﺮا از ﺳــﺮ ﻏــﻢ و اﻓﺴــﺮدﮔﯽ‬ ‫ﻣــﯽﮔﯿﺮﻧــﺪ و ﺑــﺮﻋﮑﺲ دﯾــﺪﮔﺎهﻫــﺎي ﺧﺪاﻣﺤﻮراﻧــﻪ را ﺷــﺎديﺳــﺎز ﻓــﺮض ﻣــﯽﮐﻨﻨــﺪ؟ داﻧﺸــﻨﺎﻣﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿــﮏ‬ ‫ﺑــﻪ درﺳــﺘﯽ ﻣــﯽﻧﻮﯾﺴــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﯽﺧــﺪاﯾﯽ ﻣﺮاﻣــﯽ اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻫﺮﮔــﺰ ﻣــﻮرد ﻋﻼﻗــﻪي اﮐﺜﺮﯾــﺖ ﻋــﻮام ﻗــﺮار‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺎﯾﯿــﺪ ﻓــﺮض ﺑﮕﯿــﺮﯾﻢ ﮐــﻪ ﺧــﺪا و دﯾــﻦ ﭘﺪﯾــﺪهﻫــﺎي ﻧﯿﮑــﯽ ﻫﺴــﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑــﺎ اﯾــﻦ ﻓــﺮض‪ ،‬آﻧﭽــﻪ ﺑﺎﻋــﺚ‬ ‫ﺑﺮﺗـﺮي ﺟﻨـﺎح ﻣـﺬﮐﻮر ﻣـﯽﺷـﻮد ﭼﯿـﺰي ﻧﯿﺴـﺖ ﺟـﺰ "دﻓـﺎع ادراﮐـﯽ"‪ .‬ﮔﺮاﯾﺸـﯽ در اﻧﺴـﺎن ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﭼﯿـﺰي را ﺑﺒﯿﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﺒﯿﻨـﺪ‪ .‬اﻧﺴـﺎن واﻗﻌـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ را ﺑﺒﯿﻨـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑـﺮاﯾﺶ ﻣﻀـﻤﻮﻧﯽ ﻣﻨﻔـﯽ دارﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﭼﯿﺰﻫـﺎي ﻣﺜﺒـﺖ را ﺑـﻪ ﺳـﻬﻮﻟﺖ ﺗﻤـﺎم ﻣـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﭘﺸـﺖ ﺗﻠﻔـﻦ‬ ‫ﺑــﻪ ﮐﺴــﯽ ﺑﮕﻮﯾﯿــﺪ ﮐــﻪ ﻫﻤــﻪي ﺳــﺮﻣﺎﯾﻪ و زﻧــﺪﮔﯽاش ﻧــﺎﺑﻮد ﺷــﺪه و ﺳــﭙﺲ ﺑﻼﻓﺎﺻــﻠﻪ ﺗﻠﻔــﻦ ﻗﻄــﻊ ﺷــﻮد‪ ،‬او‬ ‫اﮔــﺮ ﻧﺮﻣــﺎل ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻫــﺰار و ﯾــﮏ ﺑﻬﺎﻧــﻪ در ذﻫــﻨﺶ ﻣــﯽﺗﺮاﺷــﺪ ﮐــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﺷــﻤﺎ را اﺷــﺘﺒﺎه ﺷــﻨﯿﺪه‪ .‬ﺣﺘــﺎ اﮔــﺮ‬ ‫واﻗﻌــﺎ ﺷــﻨﯿﺪه ﺑﺎﺷــﺪ! ﺣﺘــﺎ اﮔ ـﺮ ﺷــﻤﺎ ﺑــﻪ راﺳــﺘﮕﻮﯾﯽ ﻧــﺎمور ﺑﺎﺷــﯿﺪ! و ﺣﺘــﺎ اﮔــﺮ ﺻــﺪا ﮐــﺎﻣﻼ ﺷــﻔﺎف ﺑــﻮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﻓـﺮض ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ ﮐـﻪ دﯾـﻦ و ﺧـﺪا ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎي زﯾﺎﻧﺒـﺎري ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻓـﺮض آﻧﭽـﻪ‬ ‫ﺑﺎﻋــﺚ ﺷــﯿﻮع و ﻣﺤﺒﻮﺑﯿــﺖ ﮔﺮاﯾﺸــﺎت دﯾﻨــﯽ و ﺧــﺪاﯾﯽ ﻣــﯽﺷــﻮد‪ ،‬ﻫﻤــﺎن اﺳــﺖ ﮐــﻪ در ﺑﺤــﺚ ﺑﻬﺪاﺷــﺖ ﺑــﻪ‬ ‫ﻧــﺎم اﭘﯿــﺪﻣﯽ ﻣــﯽﺷﻨﺎﺳــﯿﻢ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸــﮕﺮان از دﻫــﻪ ‪ 70‬ﻣــﯿﻼدي روي اﯾــﻦ ﻧﻈﺮﯾــﻪ ﮐــﺎر ﮐــﺮدهاﻧــﺪ ﮐــﻪ ﭼﯿــﺰي‬ ‫ﻫــﻢﺟــﻨﺲ وﯾــﺮوس زﯾﺴــﺘﯽ‪ ،‬در ﻻﯾــﻪي ﻓﺮﻫﻨﮕــﯽ ﻫــﻢ وﺟــﻮد دارد و ﺑﺮﺧــﯽ ﭼــﻮن داوﮐﯿﻨــﺰ ﻣﻬــﻢﺗــﺮﯾﻦ‬ ‫وﯾﺮوس ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را دﯾﻦ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ داد ﻫـﻮاداران دﯾـﻦ ﺑـﻪ ﻫـﻮا ﻣـﯽرود ﮐـﻪ دﯾـﻦ و ﺧـﺪا اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ ﺷـﺎﯾﻊاﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬ ‫ﺳــﺮﻣﺎﺧﻮردﮔﯽ ﻫ ـﻢ ﺷــﺎﯾﻊ اﺳــﺖ! ﺑﺴــﯿﺎر ﻧﺎرﺳــﺎﯾﯽﻫــﺎي ژﻧﺘﯿﮑــﯽ و ﺑﯿﻤــﺎريﻫــﺎي ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪه و ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻧﺸــﺪه در ﻣﯿــﺎن ﺟﺎﻧــﺪاران ﺷــﺎﯾﻊ ﺑــﻮده و ﻫﺴــﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧــﯽ از اﯾﻨــﺎن ﻋﻤﺮﺷــﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒــﺎ ﺑــﻪ اﻧــﺪازهي ﻋﻤــﺮ آن‬ ‫ﮔﻮﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬آﯾــﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ در ﺟﻬـﺖ اﺻــﻼح ﮔﻮﻧـﻪ و ﻧـﺎﺑﻮدي آن ﺑﯿﻤــﺎري ﺗـﻼش ﮐـﺮد؟ آﯾــﺎ ﺻـﺮف ﻗــﺪﯾﻤﯽ‬ ‫ﯾﺎ اﺻﻼ ازﻟﯽ ﺑﻮدن ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮدن آن دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮدﻧﺶ اﺳﺖ؟‬

‫‪٢١٧‬‬

‫در ﺑﺨــﺶ ﭘــﯿﺶ ﻣــﺎﺟﺮاي ﺑﺎرﭘ‪‬ﺮﺳــﺘﯽ را ﻣــﺮور ﮐــﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺗﻔــﺎوت ﺑﺎرﭘﺮﺳــﺘﺎن ﺑﯿﭽــﺎره ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ‬ ‫ﺧﺮاﻓﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣـﻮرد رﯾﺸـﺨﻨﺪ ﻣـﺎ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻣـﺜﻼ ﻣﺘﻤـﺪن اﻣـﺮوز ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن و‬ ‫ﯾﻬﻮدﯾــﺎن ﭼﯿﺴــﺖ؟ ﺗــﺎزه دﯾــﺪﯾﻢ ﮐــﻪ ﺑﺎرﭘﺮﺳــﺘﺎن از ﻣﺴــﯿﺤﯿﺖ اﻟﮕــﻮﺑﺮداري ﮐﺮدﻧــﺪ و ﭘــﯿﺶ از ﺣﻀــﻮر‬ ‫ﭘﺮﺳﻌﺎدت ﻣﯿﺴﯿﻮﻧﺮﻫﺎي ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬ﺑﺎرﭘﺮﺳﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﮔــﺮدﯾﻢ ﺑــﻪ ﻣﻮﺿــﻮع وﺟــﻮد ﯾــﺎ ﻋــﺪم وﺟــﻮد ﺧــﺪا‪ .‬ﺗﺼــﻮر ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﯿــﺪ در دادﮔــﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺿــﯽ ﯾــﺎ‬ ‫ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ ﺗﻨﻬـﺎ و ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﻣـﺪرك ﺑـﺮاي ﮔﻨﺎﻫﮑـﺎر ﺑـﻮدن ﻣـﺘﻬﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و آن ﯾـﮏ دﻟﯿـﻞ ﮐـﺎﻣﻼ‬ ‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑـﺎ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و ﺳـﻨﺖﻫـﺎي دادرﺳـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ‪ 100‬درﺻـﺪ ﻣـﻮرد ﺗﻮاﻓـﻖ دو ﻃـﺮف دﻋـﻮا ﯾﻌﻨـﯽ وﮐﯿـﻞ‬ ‫و دادﺳــﺘﺎن واﻗــﻊ ﺷــﻮد‪ ،‬در اﯾــﻦ ﺻــﻮرت ﺣﮑــﻢ دادن آﺳــﺎنﺗــﺮ و ﻗﻄﻌــﯽﺗــﺮ اﺳــﺖ ﯾــﺎ در ﭘﺮوﻧــﺪهاي ﮐــﻪ‬ ‫دادﺳــﺘﺎن ﯾــﺎ ﺷــﺎﮐﯽ ﺑــﻪ ‪ 30‬دﻟﯿــﻞ ﮔﻮﻧــﺎﮔﻮن و ﺑــﯽرﺑــﻂ ﻣﺘﻮﺳــﻞ ﺷــﻮﻧﺪ و ﺳــﺎﻋﺘﻬﺎ وﻗــﺖ دادﮔــﺎه را ﺑــﺎ‬ ‫ﺗﻔﺴــﯿﺮﻫﺎ و ﺑﺮﻫــﺎنﻫــﺎي ﺳــﺮﮔﯿﺠﻪآور ﺑﮕﯿﺮﻧــﺪ و ﮔــﺎه از در ﺗﻬﺪﯾــﺪ و ﮔــﺎه از در اﻟﺘﻤــﺎس و ﻧﺎﻟــﻪ و ﻻﺑــﻪ‬ ‫ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﻗﺎﺿـﯽ و ﻫﯿﺌـﺖ ﻣﻨﺼـﻔﻪ ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ؟ اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﭘﺮوﻧـﺪهﻫـﺎ اﺻـﻮﻻ ﺟﻨﺠـﺎﻟﯽ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‬ ‫و ﺣﺘــﺎ ﺑﻌــﺪ از ﺻــﺪور ﺣﮑــﻢ ﻗﻄﻌــﯽ ﻫــﻢ ﻫﻤــﻮاره در ذﻫــﻦ ﻫﻤﮕــﺎن ﺣــﻞ ﻧﺎﺷــﺪه ﺑــﺎﻗﯽ ﻣــﯽﻣﺎﻧﻨــﺪ و ﻫﻤﯿﺸــﻪ‬ ‫اﺣﺘﻤـﺎل اﯾــﻦ ﻣــﯽرود ﮐــﻪ اﯾــﻦ ﭘﺮوﻧــﺪه روزي دوﺑــﺎره ﺑــﺎز ﺷــﻮد‪ .‬ﺷــﻤﺎر ﺑــﺎﻻي ﺑﺮﻫــﺎنﻫــﺎي اﺛﺒــﺎت و ﺷــﻤﺎر‬ ‫ﺑــﺎﻻﺗﺮ ﺗﻔﺴــﯿﺮﻫﺎي اﺛﺒــﺎتﮔﺮاﯾﺎﻧــﻪ از ﺑﺮﻫــﺎنﻫــﺎي اﺻــﻠﯽ و ﻃﯿــﻒ ﮔﻮﻧــﺎﮔﻮن و ﻧﺎﻣﺘﺠــﺎﻧﺲ از ﺣﻀــﺮات‬ ‫اﺛﺒــﺎتﮐﻨﻨــﺪه وﺟــﻮد ﺧــﺪا‪ ،‬ﺑــﯿﺶ از آﻧﮑــﻪ دﻟﯿﻠــﯽ ﺑــﺮ اﺣﺘﻤــﺎل ﺑــﺎﻻي وﺟــﻮد ﺧــﺪا ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻧﺸــﺎﻧﺪﻫﻨﺪهي آن‬ ‫اﺳــﺖ ﮐــﻪ اﺗﻔﺎﻗــﺎ ﯾــﮏ ﺟــﺎي ﮐــﺎر ﻣﯿﻠﻨﮕ ـﺪ! وﮔﺮﻧــﻪ اﺻــﻮﻻ ﺑــﺮاي اﺛﺒــﺎت وﺟــﻮد ﯾــﮏ ﭼﯿــﺰ‪ ،‬ﯾــﮏ ﺑﺮﻫــﺎن‬ ‫ﺧﻮب ﺑﺴﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑــﻪ ﺑﺮﺗﺮاﻧــﺪ راﺳ ـﻞِ زﯾــﺮك و دوﺳــﺖداﺷــﺘﻨﯽ ﻫﻤﯿﺸــﻪ ﺑــﺮ آن ﺗﺎﮐﯿــﺪ ﻣــﯽورزﯾــﺪ‪ ،‬ﺑــﺎر اﺛﺒــﺎت‬ ‫وﺟــﻮد ﻫــﺮ ﭼﯿــﺰي از ﺟﻤﻠــﻪ ﺧــﺪا‪ ،‬ﺑــﺮ دوش اﺛﺒــﺎتﮐﻨﻨــﺪه اﺳــﺖ و ﻧﮕــﺎﻫﯽ ﺑــﻪ ﮐﺘــﺎﺑﯽ ﮐــﻪ ﭘــﯿﺶ روي‬ ‫ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ اﺛﺒـﺎت ﺧـﺪا ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺧﺪاﺷـﻨﺎس ﻫـﻢ ﮐـﺎر ﺣﻀـﺮت ﻓﯿـﻞ اﺳـﺖ! ﭼـﻪ ﺑﺮﺳـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫اﺛﺒﺎت ﺧﺪا ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺑﯽﺧﺪا!‬ ‫دﯾﮕــﺮ ﻧﮑﺘــﻪ ﻧﻬﻔﺘــﻪ در اﯾــﻦ ﮐﺘــﺎب اوج ﺷﻮﯾﻨﯿﺴــﻢ ﺣــﺎﮐﻢ ﺑــﺮ ﻣــﺎ اﻧﺴــﺎنﻫﺎﺳــﺖ‪ .‬اﯾــﻦ ﻣﻮﺟــﻮد دوﭘــﺎ‬ ‫ﺳــﺪهﻫــﺎ و ﻫــﺰارهﻫﺎﺳــﺖ ﮐــﻪ ﮔﻤــﺎن ﻣــﯽﮐﻨــﺪ ﻣﺮﮐــﺰ ﺟﻬــﺎن اﺳــﺖ‪ .‬از ﯾﻮﻧﺎﻧﯿــﺎن ﺑﺎﺳــﺘﺎن ﮐــﻪ در ﻧﺨﺴــﺘﯿﻦ‬ ‫ﻧﻘﺸــﻪﻫــﺎ ﯾﻮﻧــﺎن را در ﻣﺮﮐــﺰ ﺟﻬــﺎن ﮐﺸــﯿﺪه ﺑﻮدﻧــﺪ )ﺣــﺎل آﻧﮑــﻪ آﻧﺰﻣــﺎن در ﮔﻮﺷــﻪاي ﭘــﺮت از ﺟﻬــﺎن‬ ‫ﻣﺘﻤــﺪن ﺑﻮدﻧــﺪ( و اﯾﺮاﻧﯿــﺎن ﻋﺼــﺮ اوﺳــﺘﺎﯾﯽ ﺑﮕﯿﺮﯾــﺪ ﺗــﺎ دﯾﮕــﺮ اﻗــﻮام ﮔﻤﺸــﺪه در ﺟﺰﯾــﺮهﻫــﺎي وﺳــﻂ‬ ‫اﻗﯿــﺎﻧﻮس ﯾــﺎ ﻣﺤﺼــﻮر در وﺳــﻂ ﺟﻨــﮓﻫــﺎي ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘــﺬﯾﺮ‪ .‬ﻫﻤــﻪ ﮔﻤــﺎن ﻣــﯽﮐﺮدﻧــﺪ ﻣﻬﻤﺘــﺮﯾﻦ ﻗــﻮم و‬ ‫ﻣﺮﮐﺰيﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﺟﻬﺎناﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢١٨‬‬

‫از ﻫﻤــﯿﻦ روﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻣﺮﮐــﺰ ﺑــﻮدن زﻣــﯿﻦ ﺑــﻪ ﺑــﺎوري ﺧﺪﺷــﻪﻧﺎﭘــﺬﯾﺮ در ﻣﯿــﺎن ﯾﻬﻮدﯾــﺎن و ﻣﺴــﯿﺤﯿﺎن‬ ‫و ﻣﺴــﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺒــﺪﯾﻞ ﺷــﺪ و اﮔــﺮ ﮔﺎﻟﯿﻠــﻪ اﻧــﺪﮐﯽ در ﭘــﺲ ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﺣــﺮف ﮐﻔﺮآﻣﯿــﺰش درﺑــﺎره ﻣﺮﮐﺰﯾــﺖ‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺴﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻃﻌﻤﻪي آﺗﺶ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣــﺮوز ﮐﯿﻬــﺎنﺷﻨﺎﺳــﯽ ﺑﺴــﯽ ﻓﺮاﺗــﺮ از ﮐﻮﭘﺮﻧﯿــﮏ و ﮔﺎﻟﯿﻠــﻪ رﻓﺘــﻪ اﺳــﺖ‪ .‬اﮐﻨــﻮن ﺳــﺨﻦ از اﯾــﻦ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ ﮐــﻪ زﻣــﯿﻦ ﯾﮑـﯽ از ﺳــﯿﺎرات ﺑــﻪ دور ﯾــﮏ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑــﺰرگ اﺳــﺖ‪ .‬ﻣﺴـﺌﻠﻪ آن اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺧﻮرﺷــﯿﺪ‬ ‫ﯾﮑــﯽ از ﺳــﺘﺎرهﻫــﺎي ﻣﻌﻤــﻮﻟﯽ از ﻣﯿــﺎن ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫــﺎ ﺳــﺘﺎرهي ﮐﻬﮑﺸــﺎن راهﺷــﯿﺮي و ﮐﻬﮑﺸــﺎن راهﺷــﯿﺮي‬ ‫ﯾﮑــﯽ از ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫــﺎ ﮐﻬﮑﺸــﺎن ﻣﻮﺟــﻮد در ﮐﯿﻬــﺎن اﺳــﺖ‪ .‬اﮔــﺮ ﻣــﯽﺧﻮاﻫﯿــﺪ ﺑــﻪ اﻫﻤﯿــﺖ زﻣــﯿﻦ ﭘــﯽ ﺑﺒﺮﯾــﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ رﻓﺘـﻪ و ﯾـﮏ ﻣﺸـﺖ ﺷـﻦ را ﺑﺮدارﯾـﺪ و ﺑـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺳـﺨﺖ اﺳـﺖ ﺗـﻼش ﮐﻨﯿـﺪ ﯾـﮏ داﻧـﻪ ﺷـﻦ‬ ‫را ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﻗﯽ را ﺑﺮﯾﺰﯾـﺪ‪ .‬ﻧﺴـﺒﺖ اﯾـﻦ داﻧـﻪ ﺷـﻦ ﺑـﻪ ﻫﻤـﻪي ﺷـﻦﻫـﺎي آن ﺳـﺎﺣﻞ درﯾـﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫زﻣــﯿﻦ ﺑــﻪ ﮐــﻞ اﺟــﺮام ﮐﯿﻬــﺎن اﺳــﺖ‪ .‬آن ﺷــﻦ را ﺑــﺮ زﻣــﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘــﻪ و ﻫــﻢزﻣــﺎن اﻓﮑــﺎر ﺷﻮﯾﻨﯿﺴــﺘﯽ ﺧــﻮد را‬

‫دور ﺑﺮﯾــﺰﯾﻢ‪ .‬اﮔــﺮ اﺑــﻮﻋﻠﯽ ﺳــﯿﻨﺎ ﻫــﺰار ﺳــﺎل ﭘــﯿﺶ ﺑﺨــﺶ ﻣﻬﻤــﯽ از ﮐﺘــﺎب ﺧــﻮد ﺷــﻔﺎ را ﺑــﻪ ﻣﻮﺿــﻮع‬ ‫»ﺗﻮﺟــﻪ ﺧــﺪا ﺑــﻪ اﻧﺴــﺎﻧﻬﺎ« اﺧﺘﺼــﺎص داد و آﻧــﺮا ﺑــﻪ ﭼــﺎﻟﺶ ﮐﺸــﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺸــﺎن از ﻧﺒــﻮغ اوﺳــﺖ‪ .‬وﻟــﯽ اﮐﻨــﻮن‬ ‫ﮐـﻪ ﻣـﺎ از ﻧﺴــﺒﺖﻫـﺎي ﮐﯿﻬــﺎﻧﯽ ﺑـﺎﺧﺒﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻻزم ﻧﯿﺴــﺖ ﻧﺎﺑﻐـﻪ ﺑﺎﺷــﯿﻢ ﺗـﺎ از اﯾــﻦ ﻧﮕـﺎه دﮔــﻢ و ﻓﺎﻧﺎﺗﯿـﮏ دﺳــﺖ‬ ‫ﺑﺮدارﯾﻢ‪ .‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﻢ!‬ ‫زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻠﻨﮕﺮ ﻣﯽزﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪي ﺣﯿﺎت ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻓﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺣﻘﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ داﻧﺶ ﺟﺎن راﺳﮑﯿﻦ را آﮔﺎه ﮐﺮد و او را واداﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺎل‬ ‫‪١٨۵١‬ﺷ‪‬ﮑﻮه ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﮐﺎش زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺮا ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺎن از ﭘﺘﮏﻫﺎي‬ ‫ﻣﻬﯿﺐﺷﺎن! در ﭘﺲ ﻫﺮ آﯾﻪي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻃﻨﯿﻦ ﮐﻮﺑﺶ آن ﭘﺘﮏﻫﺎ را ﻣﯽﺷﻨﻮم«‪ 12 .‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺳﺎل از‬ ‫ﺑﯿﮓﺑﻨﮓ و ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺳﺎل از ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪن زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ و ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎل از زﯾﺴﺖ ﮔﻮﻧﻪي آدم )ﯾﺎ‬ ‫ﭼﯿﺰي ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن( ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬دوران را ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ )ﭘﯿﺶ از ﻣﺴﯿﺢ( و ﻋﻬﺪ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ )ﭘﺲ از ﻣﺴﯿﺢ( ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻋﻤﺮ زﻣﯿﻦ و اﻧﺴﺎن ‪ 5‬ﯾﺎ ‪ 8‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﻣﯽﮔﺬرد‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺬاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ و ﻣﺤﻤﺪ را‬ ‫ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد؟‬

‫‪٢١٩‬‬

‫ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺪام اﻧﺴﺎن؟ آن ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ! ﻧﺎﻧﺪرﺗﺎلﻫﺎي ‪ 350‬ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ درك!‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﻫﻮﻣﻮﺳﺎﭘﯿﻨﺲ ‪ 120‬ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ؟ ‪ 118‬ﻫﺰار ﺳﺎل در ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ زﯾﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ‪ 2‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‬ ‫ﻣﺴﯿﺢ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪﺷﺎن ﮐﻨﺪ؟ ﺷﻮﺧﯽﺗﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ؟ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ 118‬ﻫﺰار ﺳﺎل و‬ ‫‪ 620‬ﺳﺎل ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﺮده ﺑﻮد و آﻧﮕﺎه ﺧﺎﺗﻢاﻧﺒﯿﺎ را ﺑﺮاي رﻫﺎﻧﺪن ﺑﺸﺮﯾﺖ از ﻇﻠﻤﺎت و ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻮر اﺳﻼم‬ ‫ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد! اﻣﯿﺪوارم ﺑﺤﺚ آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺸﺮ را ﭘﯿﺶ ﻧﮑﺸﯿﺪ! ﻋﺮب ﺟﺎﻫﻠﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﻤﺎي او در ﻫﻤﺎن ﻗﺮآن و‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم روﺷﻦ اﺳﺖ آﻣﺎدﮔﯽ داﺷﺖ؟ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻔﺎوت ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﻋﺮب ﺟﺎﻫﻠﯽ ‪ 1400‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﻮﻣﻮﺳﺎﭘﯿﻨﺲ ‪ 120‬ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ! ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﻫﻢﺧﻮاﺑﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ و از اﯾﻦ‬ ‫رو ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﺑﯽﺳﻮاد )ﻃﺒﻖ ادﻋﺎي اﺳﻼم( ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن دﯾﻦ ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺗﺎرﯾﺦ و ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ 5‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺧﺒﺮي از ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ ﺧﺪا و‬ ‫دﺷﻤﻨﯽ ﺷﯿﻄﺎن و روز داوري و آﺧﺮت و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮐﺘﺎبﺑﻪدﺳﺖ و ﻣﻌﺠﺰهﮔﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و دﯾﻦﻫﺎي‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ در ﻫﻤﯿﻦ ‪ 5‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﻇﻬﻮر ﮐﺮدهاﻧﺪ )اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻔﺴﺮان ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ(‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از زﻣﺎن ﭘﯿﺪاﯾﺶ‬ ‫اﻗﻮام ﻋﺒﺮي و آرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ 115‬ﻫﺰار ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎزه ﺑﻪ ﯾﺎد ﻗﻮل ﭘﯿﺸﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮدش ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﮔﻮﻫﺮي ﺑﻮدم ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮم ﭘﺲ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮدم ﺧﻠﻖ را«‬ ‫)ﺗﻮرات(‪ .‬ﻣﯽداﻧﯿﺪ اﯾﻦ ﺧﻮاب و ﻏﻔﻠﺖ اﻻﻫﯽ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪاي اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ؟ اﻟﺒﺘﻪ در اﺳﺘﻮرهﻫﺎي ﮐﻬﻦ از ﺧﻮاب‬ ‫رﻓﺘﮕﯽ و ﺑﯿﻬﻮش ﺷﺪن ﺧﺪاﯾﺎن ﺳﺨﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ در اﺳﺘﻮرهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬اﻫﺮﯾﻤﻦ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ اﻫﻮراﻣﺰدا‬ ‫ﺳﺮودي را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻫﺰار ﺳﺎل ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻢ از ﻓﻀﺎي اﺳﺘﻮرهاي ﺑﻪ داﻧﺶﻫﺎي‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮديﺗﺮ ﺑﺮﮔﺮدم‪ .‬رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ‪ %4.16‬از ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻧﻪي اﻧﺴﺎن )اﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽﻣﺎن‪،‬‬ ‫ﻧﺌﺎﻧﺪرﺗﺎلﻫﺎ را آدم ﺣﺴﺎب ﻧﮑﻨﯿﻢ( ﭘﺲ از آﻏﺎز دوره ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ادﯾﺎن ﺳﭙﺮي ﺷﺪه و ‪ %95.84‬درﺻﺪ ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫در ﺟﻬﻞ و ﻧﺎآﮔﺎﻫﯽ ﮔﺬﺷﺖ و ﻧﺴﻞﻫﺎ در ﭘﯽ ﻧﺴﻠﻬﺎ ﮔﻤﺮاه زاده ﺷﺪه‪ ،‬ﮔﻤﺮاه درﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و اﮔﺮ رﺣﻤﺖ اﻻﻫﯽ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﺑﻪ دوزخ ﻧﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ رو ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ وﻋﺪه داده ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ و ﻃﻌﻢ ﺧﻮش ﻫﻢﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ‬ ‫اوﻟﯿﺎاﷲ و ﻧﻮﺷﯿﺪن از ﮐﻮﺛﺮ را ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﭼﺸﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺗﺎرﯾﺦ و ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ از ‪ 124‬ﻫﺰار‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﮐﻪ ﺧﺪاي ﯾﮑﺘﺎ ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﺸﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ 123998 ،‬ﺗﺎي آﻧﻬﺎ در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪﻫﺎي ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮد و ﮔﻤﻨﺎم‬ ‫ﻋﺒﺮي زﺑﺎن )ﯾﻬﻮدي( آﻣﺪﻧﺪ و از ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺑﺮﺟﺎي ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻇﻬﻮر دو ﺗﺎي‬

‫‪٢٢٠‬‬

‫آﺧﺮ ﯾﻌﻨﯽ ‪ 2000‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن در ﺟﻬﻞ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﻫﻢ ﯾﻬﻮدي ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﻨﺖ‬ ‫‪ 123998‬ﺗﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ "ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﮔﻤﺸﺪهي ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ" را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻫﯿﭻ ادﻋﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺮ رﺳﺘﮕﺎري ﮐﻞ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﻧﺪاﺷﺖ )ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺢ اﻧﺠﯿﻞ(‪ .‬وﻟﯽ ﺷﺎﮔﺮدان و ﻫﻮاداراﻧﺶ ﺧﻼف ﻣﯿﻞ ﺑﺎﻃﻨﯽ او‬ ‫ﭼﺮاغ ﻫﺪاﯾﺖ را ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ از ‪ 300‬ﻣﯿﻼدي )‪ 1700‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ( ﻧﯿﻤﯽ از ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن در راه‬ ‫ﺳﻌﺎدت ﮔﺎم ﺑﮕﺬارد‪ .‬اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪد ‪ %4.16‬را ﺑﻪ ‪ %1.4‬ﮐﺎﻫﺶ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﺳﻼم ﮐﻪ ﮐﻤﺎل دﯾﻦ اﺳﺖ )و آﯾﻪ‬ ‫ﺻﺮﯾﺢ ﻗﺮآن ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﻫﺮﮐﺲ دﯾﻨﯽ ﺟﺰ اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺧﺪا ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و او از‬ ‫زﯾﺎﻧﮑﺎران ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد( را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ‪ 650‬ﻣﯿﻼدي ﺑﺮوﯾﻢ و ﻋﺪد را ﺑﺎز ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻌﺪ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ؟ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻧﯿﻤﯽ از ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ اﺳﻼم آﻧﺮا ﮔﺴﺘﺮش داد‬ ‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ دو دﯾﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻞ ﺟﻬﺎن را در ﺑﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮوز )ﺗﺎزه ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﺳﺘﻌﻤﺎر‬ ‫اروﭘﺎﯾﯽﻫﺎ( از ‪ 7‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺳﺎﮐﻨﺎن ﮐﺮه زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﺼﻒ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﺪد ﺳﻪ‬ ‫دﯾﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و ﯾﻬﻮدﯾﺖ‪ ،‬از ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ ﺑﯿﺮون ﺷﺪه و از ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻌﺎد و آﺧﺮت ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ‬ ‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻘﺪس را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎر آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪد ‪ %1.4‬را ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺼﻒ ﯾﻌﻨﯽ ‪ %0.7‬ﮐﺎﻫﺶ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺧﻨﺪهدار اﺳﺖ؟ ﺑﺮﻋﮑﺲ! ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ اﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﺗﺎرﯾﺦ و ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﻧﺪوهﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻏﻔﻠﺖ و ﺳﭙﺲ ﻧﺪاﻧﻢﮐﺎريﻫﺎي ﺧﻮد‪،‬‬ ‫‪ %99.3‬آدﻣﻬﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﮐﺮد و ﭼﻮﭘﺎنوار ﻫﻢ‪ ‬و ﻏﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﮔﻤﺸﺪه ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ‬ ‫)اﺻﻄﻼح از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس( ﮔﺬاﺷﺖ! ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ آﯾﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺳﺖ؟ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ‬ ‫دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﻢ!‬ ‫ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ آﻣﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻦ رﺳﯿﺪه و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﺶ از ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﺻﻼ ﻧﻮ ﻧﯿﺴﺖ و‬ ‫ﮔﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮي از آﻧﺮا ﺣﮑﯿﻢ ري‪ ،‬زﮐﺮﯾﺎي رازي ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﺪل اﻻﻫﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺒﻮت و دﯾﻦ ﺗﻀﺎد دارد‪ .‬او ‪ 800‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﭘﯿﺶآﻫﻨﮕﺎن ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺧﺮدﮔﺮاﯾﯽ و روﺷﻨﮕﺮي اروﭘﺎ ﭼﻮن‬ ‫روﺳﻮ و اﺳﭙﯿﻨﻮزا و وﻟﺘﺮ دﯾﻦ و ﻧﺒﻮت را ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻓﻠﺴﻔﯽ اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﯿﺶ ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮐﯿﻬﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﯽ و‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ و ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮدهام اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬اﯾﺮاد ﺗﻮ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺶ را "زﯾﺎدي ﺟﺪي"‬

‫‪٢٢١‬‬

‫ﮔﺮﻓﺘﯽ« ﺧﺐ‪ .‬اﺻﻮﻻ اﯾﻦ ﺣﺮف ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺤﺚ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﻣﻦ ﺣﺮﯾﺼﺎﻧﻪ ﺑﺤﺚ را اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻢ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪:‬‬ ‫»اﯾﺮاد ﺗﻮ ﻫﻢ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎورﻫﺎي دﯾﻨﯽ را ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺘﯽ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل وﻟﺘﺮ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ در ﺣﺪ داﺳﺘﺎنﻫﺎي‬ ‫ﻻﻻﯾﯽ آﺧﺮ ﺷﺐ ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ اﮔﺮ اﯾﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ و رازﻫﺎي آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﭘﯿﺪاﯾﺶ و آﻣﺪن و‬ ‫رﻓﺘﻦ اﻗﻮام و ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺣﻘﯿﻘﺖ دارد‪ ،‬ﭼﺮا ﺗﻤﺪنﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺎﺳﺘﺎن )ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﯿﻦ‪ ،‬رم( ﻫﯿﭻ از آن ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ اﻗﻮام ﭘﺮت و ﺗﻮﺳﺮيﺧﻮردهاي ﭼﻮن ﻋﺒﺮيﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺷﻤﺎ آدم و ﺣﻮا ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﻬﺸﺖ ﺳﯿﺐ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ؟‬ ‫دﺳﺖﺑﺮدارﯾﻢ!«‬ ‫اﮔــﺮ ﻫﻨــﻮز ﻧﻤــﯽﺧــﻮاﻫﯿﻢ دﺳــﺖ ﺑــﺮدارﯾﻢ‪ ،‬ﭼــﺎره ﮐــﺎر آن اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻋﻠــﻢ و داﻧــﺶ را رﻫــﺎ ﮐﻨــﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﻨــﺪي ﭘــﯿﺶ ﯾﮑــﯽ از ﻓﻮﺗﺒﺎﻟﯿﺴــﺖﻫــﺎي ﭘﯿﺸﮑﺴــﻮت و ﻣﺤﺒــﻮب ﯾﮑــﯽ از ﺗــﯿﻢﻫــﺎي ﺑــﺰرگ ﺗﻬــﺮان در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪاي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾــﻮﻧﯽ در ﭘﺎﺳــﺦ ﺑــﻪ ﭘﺮﺳــﺶ ﻣﺠــﺮي درﺑــﺎره ﮐﺘــﺎﺑﺨﻮان ﺑــﻮدﻧﺶ در ﺟــﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﮔﻔــﺖ‪ :‬ﻣــﻦ‬ ‫زﻣــﺎﻧﯽ ﺑﺴــﯿﺎر ﮐﺘــﺎب ﻣــﯽﺧﻮاﻧــﺪم و ﯾــﮏ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧــﻪ ﺑــﺰرگ داﺷــﺘﻢ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬــﺎن ﺑــﻪ ﯾــﮏ ﺟــﺎﯾﯽ رﺳــﯿﺪم ﮐــﻪ‬ ‫دﯾــﺪم اﯾــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪي زﯾــﺎد ﺑــﻪ آراﻣــﺶ رواﻧــﯽ ﻣــﻦ آﺳــﯿﺐ ﻣــﯽزﻧــﺪ‪ .‬ﭘــﺲ آﻧــﺮا ﮐﻨــﺎر ﮔﺬاﺷــﺘﻢ و ﻫﻤــﻪ‬ ‫ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﻢ را ﺣﺮاج ﮐﺮدم‪.‬‬ ‫در ﻫﻤــﯿﻦ ﮐﺘــﺎب‪ ،‬داوﮐﯿﻨــﺰ داﺳــﺘﺎن زﻣــﯿﻦﺷﻨﺎﺳــﯽ ﺑــﻪ ﻧــﺎم ﮐ‪‬ــﺮت واﯾــﺰ را آورد ﮐــﻪ از ﯾﮑــﯽ ﺑــﻪ‬ ‫ﻧﻌــﻞ و ﯾﮑــﯽ ﺑــﻪ ﻣــﯿﺦ زدنﻫــﺎي ﭘﯿــﺎﭘﯽ ﺑــﻪ داﻧــﺶ و دﯾــﻦ ﺧﺴــﺘﻪ ﺷــﺪ و ﻧﻬﺎﯾﺘــﺎ ﯾﮑــﯽ را ﺑﺮﮔﺰﯾــﺪ و ﺧــﻮد و‬ ‫ﻫﻤﻪ را آﺳﻮده ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬او دﯾﻦ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ!‬ ‫راﺳــﺘﯽ ﭼﻄــﻮر ﻣــﯽﺷــﻮد در اﯾــﻦ دوره و زﻣﺎﻧــﻪ ﻫﻤﭽــﻮن ﺑﺎﺳــﺘﺎﻧﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸــﯿﺪ؟ ﭼﻄــﻮر ﻣــﯽﺷــﻮد ﮐــﻪ‬ ‫رﺋــﯿﺲ داﻧﺸــﮕﺎه ﺻــﻨﻌﺘﯽ ﺷــﺮﯾﻒ ﺗﻬــﺮان ﮐــﻪ ﻃﺒﯿﻌﺘــﺎ ﺑﺎﯾــﺪ داﻧــﺶآﻣﻮﺧﺘــﻪي ﺑﺮﺗــﺮ ﻫﻤــﺎن داﻧﺸــﮕﺎه ﺑﺎﺷــﺪ‪،‬‬ ‫ﻣــﯽﮔﻮﯾــﺪ ﺑــﻪ اﻣﯿــﺪ روزي ﮐــﻪ در ﯾﮑــﯽ از ﮐــﺮات آﺳــﻤﺎﻧﯽ ﻧﻤــﺎز ﺟﻤﺎﻋــﺖ ﺑﺮﭘــﺎ ﺷــﻮد؟ آﯾــﺎ او از ﺧــﻮد‬ ‫ﻧﻤـﯽﭘﺮﺳـﺪ ﻗﺒﻠـﻪ در ﮐــﺮات ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﺳــﻮﯾﯽ اﺳـﺖ؟ از ﺧـﻮد ﻧﻤـﯽﭘﺮﺳــﺪ اوﻗـﺎت ﺷـﺮﻋﯽ ﻧﻤــﺎز ﮐـﯽاﻧـﺪ؟ ﯾــﺎ‬ ‫ﻣــﺜﻼ روزه ﻣــﺎه رﻣﻀــﺎن ﺗﮑﻠــﯿﻔﺶ ﭼــﻪ ﻣــﯽﺷــﻮد؟ ﭘﺮﺳــﺶﻫــﺎي ﺳــﺨﺘﯽ ﺑــﻪ ﻧﻈــﺮ ﻣــﯽرﺳــﻨﺪ‪ ،‬ﭼــﻮن ﻋﻠﻤــﺎي‬ ‫اﺳﻼم ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺎﺳـﺦ دﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﻧﺰدﯾﮑـﯽ ﻗﻄـﺐ ﭼـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺮد؟ در ﺧـﻮد ﻗﻄـﺐ ﮐـﻪ ﺷـﺶ ﻣـﺎه‬ ‫ﺷــﺐ اﺳــﺖ و ﺷــﺶ ﻣــﺎه روز‪ ،‬ﺗﮑﻠﯿــﻒ روزه و ﻧﻤــﺎز ﭼــﻪ ﻣــﯽﺷــﻮد؟ ﺧــﺐ اﻧﺴــﺎن را ﭼــﻪ ﺑــﻪ زﻧــﺪﮔﯽ در‬ ‫ﻗﻄــﺐ؟ وﻟــﯽ در ﻧﺰدﯾﮑــﯽ ﻗﻄــﺐ ﺷــﻬﺮﻫﺎ و روﺳــﺘﺎﻫﺎﯾﯽ وﺟــﻮد دارﻧــﺪ ﮐــﻪ ﺷــﺶ ﻣــﺎه از ﺳــﺎل روﺷــﻨﺎﯾﯽ‬ ‫روزﺷــﺎن ﯾﮑــﯽ دو ﺳــﺎﻋﺖ و ﺷﺸــﻢ ﻣــﺎه دﯾﮕــﺮ ﺗــﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺒﺸــﺎن ﯾﮑــﯽ دو ﺳــﺎﻋﺖ اﺳــﺖ‪ .‬اذان ﺑــﺮاي اﯾــﻦ‬

‫‪٢٢٢‬‬

‫ﺑﯿﭽﺎرﮔــﺎن ﭼــﻪ وﻗــﺖ اﺳــﺖ؟ ﭼــﺮا اﺳــﻼم ﮐــﻪ اﯾﻨﻘــﺪر دﯾــﻦ ﮐــﺎﻣﻠﯽ اﺳــﺖ ﺑﺎﯾــﺪ در ﻧﺰدﯾﮑــﯽ اﺳــﺘﻮا ﻇﻬــﻮر‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ دﯾﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞﯾﺎﻓﺘﻪ دﭼﺎر ﺷﻮﯾﻨﯿﺴﻢ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺷﻮد؟‬ ‫اﺻﻼ داﻧﺶ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻘﻠﻤﺎن ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ؟ ﭼﺸﻢﻣﺎن؟ ﮔﻮﺷﻤﺎن؟ ﻫﻤﻪي ﺣﻮاس ﻣﺎ و ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺎ از ﮔﻬﻮاره‬ ‫ﺗﺎ ﮔﻮر ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻬﯿﺐ ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺘﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮل داوﮐﯿﻨـﺰ‪» :‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﮑﺎرﭼﯿﺎن ﺑـﻪ زﯾﺒـﺎﯾﯽ "آﻓﺮﯾـﺪه" ﺷـﺪهاﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻃﻌﻤـﻪي‬ ‫ﺧـﻮد را ﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﺷـﮑﺎرﻫﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن زﯾﺒـﺎﯾﯽ "آﻓﺮﯾـﺪه" ﺷـﺪهاﻧـﺪ ﺗـﺎ از ﺷـﮑﺎرﭼﯽ ﺑﮕﺮﯾﺰﻧـﺪ‬ ‫‪.‬اﻣﺎ ﺧﺪا ﻃﺮف ﮐﯿﺴﺖ؟«‬ ‫ﺧﯿﺎم ‪ 900‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫اي ﭼﺮخ ﻓﻠﮏ ﺧﺮاﺑﯽ از ﮐﯿﻨﻪ ﺗﻮﺳﺖ‬ ‫اي ﺧﺎك اﮔﺮ ﺳﯿﻨﻪ ﺗﻮ ﺑﺸﮑﺎﻓﻨﺪ‬

‫ﺑﯽ دادﮔﺮي ﺷﯿﻮه دﯾﺮﯾﻨﻪ ﺗﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑﺲ ﮔﻮﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﮐﻪ در ﺳﯿﻨﻪ ﺗﻮﺳﺖ‬

‫ﻓﺮوغ ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﯽ ‪ 60‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺳﺎل ﻫﺎ ﻣﺎ آدﻣﮏ ﻫﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮ‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻫﻢ زآﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺳﻮزﯾﻢ‬

‫ﺑﺎ ﻫﺰاران ﻧﻐﻤﻪ ﺳﺎز ﺗﻮ رﻗﺼﯿﺪﯾﻢ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺪل ﺗﻮ را ﻫﻢ ﺧﻮب ﻓﻬﻤﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑـﺮاي دﯾﻨـﺪار ﺑـﻮدن ﮐﻨـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻦ داﻧـﺶ – ﮐـﺎري ﮐـﻪ ﮐ‪‬ـﺮت واﯾـﺰ ﮐـﺮد – ﺑﺴـﻨﺪه ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن‬ ‫ﻫــﺮ اﻧﺴــﺎﻧﯽ اﻧــﺪازهاي از ﺧــﺮد و درك دروﻧــﯽ دارد‪ .‬ﻫﻤــﺎن ﮐــﻪ ﻓﯿﻠﺴــﻮﻓﺎن ﺷــﺮﻗﯽ ﺑــﻪ آن رﺳــﻮل ﺑــﺎﻃﻨﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘــﻪاﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي دﯾﻨــﺪار ﺑــﻮدن ﺑﺎﯾــﺪ ﮐﺮﮐــﺮهي ﻋﻘــﻞ را ﭘــﺎﯾﯿﻦ ﮐﺸــﯿﺪ و ﺑــﻪ ﻣﻮﺟــﻮدي ﻣﺴــﺦﺷــﺪه ﺗﺒــﺪﯾﻞ‬ ‫ﺷﺪ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐـﺎرﮐﺮد ﻣﻐـﺰش ﺿـﺒﻂ و ﭘﺨـﺶ دادهﻫـﺎ و دﺳـﺘﻮرات ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﯿـﺰي ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﺴـﺖﺗـﺮ‬ ‫از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﻪي اﻧﺴـﺎن ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺳـﺎل ﭘـﯿﺶ‪ .‬ﭼﺮاﮐـﻪ آن ﮔﻮﻧـﻪ و ﺷـﺎﻧﭙﺎﻧﺰهﻫـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ ﻋﻘـﻞ‬ ‫را ﺑﻪ ﮐﻞ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮏ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ ﮐﺘﺎب ﺗﻮﻫﻢ ﺧﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪي رﯾﭽﺎرد داوﮐﯿﻨﺰ درﺑﺎره وﺟﻮد و ﻋﺪم‬ ‫وﺟﻮد ﺧﺪا ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫‪٢٢٣‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪1‬‬

‫ﻓﺮﺿﯿﻪي وﺟﻮد ﺧﺪا‬ ‫دﯾﻦ ﯾﮏ دوران‪ ،‬ﺗﻔﺮﯾﺢ ادﺑﯽِ دوران ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫راﻟﻒ واﻟﺪو ا‪‬ﻣ‪‬ﺮﺳﺎن‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ در ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺷـﺪه ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮعﺗـﺮﯾﻦ ﺷﺨﺼـﯿﺖ داﺳـﺘﺎﻧﯽ‬ ‫دﻧﯿـﺎ اﺳـﺖ‪ :‬ﺣﺴـﻮد اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎدت ﺧـﻮد اﻓﺘﺨـﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛ ﻫﯿـﻮﻻي ﺑـﯽاﻧﺼـﺎف‪ ‬ﮐـﻮردﻟﯽ اﺳـﺖ؛‬ ‫اﻧﺘﻘـﺎﻣﺠﻮي ﺧـﻮنﺧـﻮاري اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭘﺎﮐﺴـﺎزي ﻗـﻮﻣﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛ زنﺳـﺘﯿﺰ اﺳـﺖ و از ﻫﻤﺠـﻨﺲﮔﺮاﯾـﺎن‬ ‫ﻧﻔـﺮت دارد؛ ﮐـﻮدكﮐﺸـﯽ و ﻧﺴـﻞﮐﺸـﯽ و ﭘﺴﺮﮐﺸـﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛ ﻗـﺪرتﭘﺮﺳـﺘﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻃـﺎﻋﻮن‬ ‫ﻣـﯽﻓﺮﺳـﺘﺪ؛ ﺳﺎدوﻣﺎزوﺧﯿﺴـﺘﯽ اﺳـﺖ ﺑـﺪﻧﻬﺎد و ﺑﻮﻟﻬـﻮس و ﺳـﺘﻤﮑﺎر‪ .‬ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ از ﮐـﻮدﮐﯽ در‬ ‫ﻣﮑﺘـﺐ او ﺑـﺎر آﯾﻨـﺪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﭘﺎﯾـﺎن ﻋﻤـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﺧـﻮف او ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬آدم ﺳـﺎدهاي ﮐـﻪ ﺑﺨـﺖ‬ ‫ﻣﺒﺮا ﺑﻮدن از آﺋﯿﻦ ﯾﻬﻮه را داﺷﺘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز روﺷﻦﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫راﻧـﺪوﻟﻒ‪ ،‬ﭘﺴـﺮ وﯾﻨﺴـﺘﻮن ﭼﺮﭼﯿـﻞ ﻗﺼـﺪ داﺷـﺖ از ﻣﺘـﻮن ﻣﻘـﺪس ﺑـﯽﺧﺒـﺮ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ا‪‬وِﻟـﯿﻦ واو و ﯾـﮏ ﺑـﺮادر اﻓﺴـﺮ او ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﺟﻨﮕـﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺳـﺎﮐﺖ ﮐـﺮدن او ﺑﯿﻬـﻮده ﮐﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ او ﺷـﺮط ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ در ﻇـﺮف دو ﻫﻔﺘـﻪ ﺗﻤـﺎم ﮐﺘـﺎب‬ ‫ﻣﻘـﺪس را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪» :‬ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﻣﻄﻠﻮﺑﻤـﺎن ﻧﺮﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬او ﻗـﺒﻼ ﻫﺮﮔـﺰ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس را‬ ‫ﻧﺨﻮاﻧـﺪه ﺑـﻮد و ﺑـﻪ ﻃـﺮز زﻧﻨـﺪهي از ﺧﻮاﻧـﺪن آن ﺗﺤﺮﯾـﮏ ﺷـﺪه ﺑـﻮد؛ او ﻣـﺪام ﺑـﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨـﺪ‬

‫ﻣـﯽﮔﻔـﺖ "ﺷـﺮط ﻣـﯽﺑﻨـﺪم ﺷـﻤﺎ ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﯿﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﺰﺧﺮﻓـﺎت را در ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﻧﻮﺷـﺘﻪ "‪...‬ﯾـﺎ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي ﺧﻮد ﻣﯿﺰد و ﻗﻬﻘﻬﻪ ﺳﺮ ﻣﯽداد "ﺧﺪاي ﻣﻦ! ﻋﺠﺐ ﺧﺪاي ﮔُﻬﯽ!"»‬ ‫ﺗﻮﻣـﺎس ﺟﻔﺮﺳـﻮن – ﮐـﻪ آدم ﻓﺮﻫﯿﺨﺘـﻪﺗـﺮي ﺑـﻮد – ﻫـﻢ ﻧﻈـﺮ ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ داﺷـﺖ‪» :‬ﺧـﺪاي‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺨﻮﻓﯽ دارد – ﺳﺘﻤﮕﺮ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﻮﻟﻬﻮس و ﺑﯽاﻧﺼﺎف اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﻫـﺪف ﺳـﻬﻞ و ﺳـﺎدهاي ﺑـﯽاﻧﺼـﺎﻓﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻗـﻮت و ﺿـﻌﻒ ﺧـﺪا را ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺿـﻌﯿﻒﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺤـﮏ آن ﯾﻌﻨـﯽ ﯾﻬـﻮه‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑـﺪل ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑـﯽرﻣـﻖ آن "ﻋﯿﺴـﺎي ﻣﻬﺮﺑـﺎنِ ﻓـﺮوﺗﻦِ ﻧﺠﯿـﺐ"‬ ‫ﺳـﻨﺠﯿﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي رﻋﺎﯾـﺖ اﻧﺼـﺎف ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺷـﯿﺮﺑﺮﻧﺠﯽ ﻣﺴـﯿﺢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺤﺼـﻮل ﭘﯿـﺮوان‬ ‫او در ﻋﺼــﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎﺳــﺖ ﺗــﺎ ﻋﯿﺴــﺎي واﻗﻌــﯽ‪ .‬آﯾــﺎ ﺳــﺨﻨﯽ ﺗﻬــﻮعآورﺗــﺮ از ﮐــﻼم دوﺷــﯿﺰه‬ ‫ﺳـﯽ‪.‬اف‪.‬اﻟﮑﺴـﺎﻧﺪر ﻣـﯽﺗـﻮان ﯾﺎﻓـﺖ ﮐـﻪ ﮔﻔـﺖ »ﮐﻮدﮐـﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﻤﮕـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺴـﯿﺢ اﻓﺘـﺎده‪،‬‬

‫‪٢٢٤‬‬

‫ﻣﻄﯿﻊ و ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﻨﺪ«؟ ﻣـﻦ ﮐـﺎري ﻧـﺪارم ﮐـﻪ وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي ﺧـﺎص ﯾﻬـﻮه‪ ،‬ﯾـﺎ ﻋﯿﺴـﯽ ﯾـﺎ اﷲ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺧـﺪاي‬ ‫ﻫﺮ دﯾـﻦ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﺑ‪‬ﻌـﻞ‪ ،‬زﺋـﻮس ﯾـﺎ ووﺗـﺎن ﭼﯿﺴـﺖ‪ .‬در ﻋـﻮض‪ ،‬ﻓﺮﺿـﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا را ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎعﺗﺮ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﯾـﮏ ﻫـﻮش ﻓﺮااﻧﺴـﺎﻧﯽ و ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎن را و ﻫـﺮ ﭼـﻪ در آن اﺳـﺖ‪ ،‬از‬ ‫ﺟﻤﻠـﻪ ﻣـﺎ اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ را‪ ،‬از روي ﻗﺼـﺪ ﻃـﺮح ﮐـﺮده و آﻓﺮﯾـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب‪ ،‬ﻣـﻦ از دﯾـﺪﮔﺎه‬ ‫ﺧـﻼف اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ دﻓـﺎع ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ :‬ﻫـﺮ ﻫـﻮش آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪهاي ﮐـﻪ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﺮاي آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪﮔﯽ‬ ‫داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻓﻘــﻂ ﻣــﯽﺗﻮاﻧــﺪ ﻣﺤﺼــﻮل ﯾــﮏ ﻓﺮآﯾﻨــﺪ ﭘﯿﻮﺳــﺘﻪي ﺗﮑﺎﻣــﻞ ﺗــﺪرﯾﺠﯽ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﭼــﻮن‬ ‫ﻫـﻮشﻫـﺎي آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪه در ﺟﻬـﺎن ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ وﺟﻮدﺷـﺎن ﻣﻘـﺪم ﺑـﺮ وﺟـﻮد ﺧـﻮد ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻟﺬا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﺴـﺌﻮل ﻃﺮاﺣـﯽ ﺟﻬـﺎن ﻗﻠﻤـﺪاد ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ‪ ،‬ﺧـﺪا ﯾـﮏ ﺗـﻮﻫﻢ اﺳـﺖ؛‬ ‫و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد‪ ،‬ﺗﻮﻫﻤﯽ اﺳﺖ ﻣ‪‬ﻬﻠﮏ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻓﺮﺿﯿﻪي وﺟﻮد ﺧﺪا ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺳـﻨﺖﻫـﺎي ﻣﺤﻠـﯽِ وﺣـﯽ ﺑـﻪ اﻓـﺮاد اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﺑـﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾـﻪي ﺷــﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺟــﺎي ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐــﻪ رواﯾــﺖﻫـﺎي ﺑﺴــﯿﺎر ﮔﻮﻧــﺎﮔﻮﻧﯽ دارد‪ .‬ﻣﻮرﺧــﺎن دﯾــﻦ‬ ‫ﭘﯿﺸــﺮﻓﺘﯽ را در اﯾــﻦ رواﯾــﺖﻫــﺎ ذﮐــﺮ ﻣــﯽﮐﻨﻨــﺪ ﮐــﻪ از ﺟﺎﻧــﺪاراﻧﮕﺎري‬ ‫ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري‬

‫‪305‬‬

‫‪304‬‬

‫ﻗﺒﯿﻠــﻪاي‪ ،‬ﺑــﻪ‬

‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ادﯾـﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯿـﺎن و روﻣﯿـﺎن و اﻗـﻮام ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ اﺳـﮑﺎﻧﺪﯾﻨﺎوي‪ ،‬ﺗـﺎ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳـﺘﯽ و‬

‫ﺗﻮﺣﯿﺪ ﯾﻬﻮدﯾﺖ و ﻣﺸﺘﻘﺎﺗﺶ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و اﺳﻼم اﻣﺘﺪاد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪﭘﺮﺳﺘﯽ‬ ‫ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﺑﺎﯾـﺪ ﮔـﺬار از ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪﭘﺮﺳـﺘﯽ ﺑـﻪ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳـﺘﯽ‬

‫‪306‬‬

‫را ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﯽ‬

‫ﺗﻌﺎﻟﯽﺑﺨﺶ و ﺑـﺪﯾﻬﯽ ﻣﺤﺴـﻮب ﮐـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺷـﻮخﻃﺒﻌـﯽ واﻓـﺮ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺣـﺪس زد ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺳـﯿﺮ اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ اداﻣـﻪ ﯾﺎﺑـﺪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم آﺧـﺮﯾﻦ ﺧـﺪاي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪه ﻫـﻢ ﮐﻨـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ‬

‫ﻣـﯽرﺳـﯿﻢ – ﻫﻤـﺎن ﻓﺮﺿـﯽ ﮐـﻪ اﺑـﻦ ور‪‬اق‪ 307‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهي ﮐﺘـﺎب ﭼـﺮا ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴـﺘﻢ؟ ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬ ‫‪.‬داﯾـﺮهاﻟﻤﻌـﺎرف ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺿـﺮﺑﺖ ﻗﻠـﻢ ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري و ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ را رد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬ ‫‪»:‬ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ رﺳـﻤﯽ‪ ،‬د‪‬ﮔﻤـﯽ ﻣﺘﻨـﺎﻗﺾ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻫﺮﮔـﺰ در ﻋﻤـﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﺗﻌـﺪاد ﻗﺎﺑـﻞ‬

‫‪٣٠٤‬‬

‫‪Animism‬‬ ‫‪Polytheism‬‬ ‫‪٣٠٦‬‬ ‫‪monotheism‬‬ ‫‪٣٠٧‬‬ ‫‪Ibn Warraq, author of ‘Why I am not a Muslim‬‬ ‫‪٣٠٥‬‬

‫‪٢٢٥‬‬

‫ﺗـﻮﺟﻬﯽ از آدﻣﯿـﺎن را ﺟﻠـﺐ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦﻃـﻮر ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري‪ ،‬ﮐـﻪ ﮔﺮﭼـﻪ ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ در ﺗﺼـﻮر ﻋﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻨﺠﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﯾﮏ ﻓﯿﻠﺴﻮف را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ«‬ ‫ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳـﺘﯽ ﺷﻮﻧﯿﺴـﺘﯽ ﺗـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ اواﺧـﺮ در ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺆﺳﺴـﺎت ﺧﯿﺮﯾـﻪي اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن و اﺳـﮑﺎﺗﻠﻨﺪ‬ ‫ﻣﻨـﺪرج ﺑـﻮد‪ ،‬و ﺧﯿﺮﯾـﻪﻫـﺎي واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ادﯾـﺎن ﭼﻨﺪﺧـﺪاﯾﯽ‬

‫‪308‬‬

‫را از ﺷـﻤﻮل ﺗﺨﻔﯿـﻒﻫـﺎي ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ‬

‫ﻣﺤـﺮوم ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺆﺳﺴـﺎت ﺧﯿﺮﯾـﻪاي ﮐـﻪ ادﯾـﺎن ﺗﻮﺣﯿـﺪي را ﺗﺒﻠﯿـﻎ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺣـﺎل اﺳﺎﺳـﯽ‬ ‫ﻣـﯽداد و از ﺑﺎزرﺳـﯽﻫـﺎي ﺳـﺨﺘﮕﯿﺮاﻧﻪ ﻣﺼـﺎرف وﺟـﻮه ﺧﯿﺮﯾـﻪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑﺎﯾﺴـﺘﻪ ﯾـﮏ دوﻟـﺖ ﺳـﮑﻮﻻر‬ ‫اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﺸـﻢ ﻣـﯽﭘﻮﺷـﯿﺪ‪ .‬آن زﻣـﺎن آرزو داﺷـﺘﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﻋﻀـﻮ ﻣﺤﺘﺮﻣـﯽ از اﻧﺠﻤـﻦ ﻫﻨـﺪوان‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ را وادارم ﺗـﺎ ﭘـﺎ ﭘـﯿﺶ ﺑﮕـﺬارد و ﻋﻠﯿـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺒﻌـﯿﺾ ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧـﻪ در ﻗﺒـﺎل ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري‪،‬‬ ‫ﮐﺎرزاري ﻣـﺪﻧﯽ راه ﺑﯿﺎﻧـﺪازد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬ﺑﺴـﯽ ﺑﻬﺘـﺮ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ دوﻟـﺖ ﻫﻤـﻪ ﺗﺨﻔﯿـﻒﻫـﺎي ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ ﺟﻬـﺖ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾـﺖ ازﻣـﺬاﻫﺐ را ﮐﻨـﺎر ﺑﮕـﺬارد‪ .‬اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺛﻤـﺮات ﻋﻈﯿﻤـﯽ دارد‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه در آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﮐـﻪ ﻣﺒﻠـﻎ‬ ‫ﭘـﻮلﻫـﺎي ﻓـﺎرغ از ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ ﮐـﻪ ﮐﻠﯿﺴـﺎﻫﺎ ﺑـﻪ ﺟﯿـﺐ ﻣـﯽزﻧﻨـﺪ و ﺻـﺮف ﻓﺮﺑـﻪﺗـﺮ ﮐـﺮدن ﮐﺸـﯿﺶﻫـﺎي‬ ‫ﭘﻮﻟـﺪار ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮﻧﯽ‪ 309‬ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺳـﺮ ﺑـﻪ آﺳـﻤﺎن ﻣـﯽزﻧـﺪ‪ .‬واﻋﻈـﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم اورال راﺑﺮﺗـﺰ زﻣـﺎﻧﯽ در‬ ‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮن اﻋـﻼم ﮐـﺮد ﮐـﻪ اﮔـﺮ در راه ﺧـﺪا ﻫﺸـﺖ ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﻧﺪﻫﯿـﺪ ﺧـﻮدم را ﻣـﯽﮐُﺸـﻢ‪ .‬ﺑـﺎورﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ ﮐﻠـﮏاش ﻗﺸـﻨﮓ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﻣﻌـﺎف از ﻣﺎﻟﯿـﺎت! اﻣـﻮرات راﺑﺮﺗـﺰ ﻫﻨـﻮز ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﻣـﯽﮔـﺬرد‬ ‫ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ ،‬اﻣـﻮرات داﻧﺸـﮕﺎه اورال راﺑﺮﺗـﺰ در ﺗﻮﺳـﻼي اوﮐﻼﻫﺎﻣـﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‪ .‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن اﯾـﻦ‬ ‫داﻧﺸـﮕﺎه ‪ ٢۵٠‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن دﻻر ﺧـﺮج ﺑﺮداﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎﻣﺶ از ﻋﻄﺎﯾـﺎي اﻻﻫـﯽ ﺧـﻮد ﺧـﺪا ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺷـﺪه‬ ‫ﮐـﻪ ﻓﺮﻣـﻮده اﺳـﺖ‪» :‬داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن را ﭼﻨـﺎن ﺑـﺎر آو‪‬ر ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧـﺪاي ﻣـﻦ ﮔـﻮش ﺟـﺎن ﺳـﭙﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ آﻧﺠـﺎ‬ ‫روﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻧـﻮر ﻣـﻦ ﮐـﻢﻓـﺮوغ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻧـﺪاي ﻣـﺮا دﺷـﻮار ﻧﯿﻮﺷـﻨﺪ‪ ،‬و ﺷـﻔﺎي ﻣـﺮا ﻧﺸﻨﺎﺳـﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺣﺘـﯽ دورﺗــﺮﯾﻦ ﺟــﺎي زﻣــﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺗــﻼش آﻧــﺎن از ﺗـﻮ ﻓﺮاﺗـﺮ ﻣـﯽرود‪ ،‬و ﻣــﻦ ﭼﻨــﯿﻦ ﺧﺸــﻨﻮد‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدم‪«.‬‬ ‫وﻗﺘـﯽ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﯾـﮏ ﻣﺒﻠـﻎ ﻫﻨـﺪو ﻣـﯽﮔـﺬارم‪ ،‬ﻣـﯽﺑﯿـﻨﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﭘﻨـﺪ »اﮔـﺮ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺣﺮﯾـﻒ را ﺷﮑﺴـﺖ دﻫـﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ او ﺑﭙﯿﻮﻧـﺪ« را آوﯾـﺰه ﮔـﻮش ﮐـﻨﻢ‪ .‬و ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري ﻣـﻦ در‬ ‫ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳـﺘﯽ درﺟﺎﻣـﻪي ﻣﺒـﺪ‪‬ل اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﻘـﻂ ﯾـﮏ ﺧـﺪا وﺟـﻮد‬

‫‪ ٣٠٨‬ﻣﻨﻈﻮر ﭘﯿﺮوان ﻫﻨﺪي ﻣﺬاﻫﺐ ﻫﻨﺪو اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﻀﻮر ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻫﻨﺪي ﻓﺮاوان در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﺪو اﺻﻄﻼﺣﯽ ﻧﻮ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﻫﻨﺪي ﮐﻬﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﺎور ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاﯾﺎن ﺷﯿﻮا‪ ،‬وﯾﺸﻨﻮ و ﺑﺮﻫﻤﺎ و ﺗﻨﺎﺳﺦ ﭘﺲ از‬ ‫ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٣٠٩‬‬

‫‪ Televangelist‬ﮐﻨﺎﯾﻪاﯾﺴﺖ ﺑﻪ اواﻧﺠﻠﯿﺴﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺪام در ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﻪ وﻋﻆ و ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﺸﻐﻮلاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٢٦‬‬

‫دارد ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺑِﺮَﻫﻤـﺎي ﺧـﺎﻟﻖ‪ ،‬وﯾﺸـﻨﻮي ﻣﺤـﺎﻓﻆ‪ ،‬ﺷـﯿﻮاي ﻣﺨـﺮّب‪ ،‬و ﺧـﺪاﯾﮕﺎن زن ﺳﺎراﺳـﺎواﺗﯽ‪،‬‬ ‫ﻻﮐﺴـﻤﯽ و ﭘـﺎرواﺗﯽ ‪ -‬ﻫﻤﺴـﺮان ﺑﺮاﻫﻤـﺎ‪ ،‬وﯾﺸـﻨﻮ و ﺷـﯿﻮا ‪ ،-‬ﮔـﺎﻧ‪‬ﺶ ﺧـﺪاي ﭘﯿﻠـﺘﻦ‪ ،‬و ﭼﻨـﺪ ﺻـﺪ‬ ‫ﺧﺪاي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺮوزات ﯾﺎ ﺗﺠﺴ‪‬ﺪات ﭘﺮوردﮔﺎر ﯾﮑﺘﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺑﺎﯾـﺪ از اﯾـﻦ ﺳﻔﺴـﻄﻪﺑـﺎزي ﺧﻮﺷـﻨﻮد ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ در ﻗـﺮون وﺳـﻄﺎ ﺟـﻮيﻫـﺎي‬ ‫ﻣ‪‬ﺮَﮐـﺐ )اﮔـﺮ ﻧﮕـﻮﯾﯿﻢ ﺧـﻮن( ﻫـﺪر دادهاﻧـﺪ ﺗـﺎ "راز" ﺗﺜﻠﯿـﺚ‬

‫‪310‬‬

‫را ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و اﻧﺤﺮاﻓـﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬

‫ﺷـﺮك آرﯾﻮﺳـﯽ را ﺳـﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آرﯾـﻮس اﺳـﮑﻨﺪراﻧﯽ‪ ،‬در ﻗـﺮن ﭼﻬـﺎرم ﻣـﯿﻼدي ﻣﻨﮑـﺮ اﯾـﻦ ﺷـﺪ‬ ‫ﮐـﻪ ﻋﯿﺴـﯽ و ﺧـﺪا ﻫـﻢ‪-‬ﺟـﻮﻫﺮ ﯾﻌﻨـﯽ از ﺟـﻮﻫﺮ ﯾـﺎ ذات واﺣـﺪ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫‪311‬‬

‫ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺣـﺎﻻ‬

‫اﯾـﻦ اﺻـﻼ ﯾﻌﻨـﯽ ﭼـﯽ؟ "ﺟـﻮﻫﺮ" ﭼﯿﺴـﺖ؟ ﻣﻌﻨـﺎي "ذات" دﻗﯿﻘـﺎ ﭼﯿﺴـﺖ؟ ﺗﻨﻬـﺎ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﻌﻘـﻮل اﯾـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ "ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫـﯿﭻ"‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل اﯾـﻦ ﻣﺠﺎدﻟـﻪ‪ ،‬ﺟﻬـﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ را ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ﻗـﺮن دوﭘـﺎره ﮐـﺮد‪،‬‬ ‫و اﻣﭙﺮاﺗـﻮر ﮐﻨﺴـﺘﺎﻧﺘﯿﻦ ﻓﺮﻣـﺎن داد ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻧﺴـﺨﻪﻫـﺎي ﮐﺘـﺎب آرﯾـﻮس را ﺑﺴـﻮزاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬـﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻬﻤﻼت دﭼﺎر ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺷﻘﺎق ﺷﺪ‪ 312.‬ﺷﯿﻮهي اﻻﻫﯿﺎت ﻫﻤﻮاره ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﯾـﺎ ﯾـﮏ ﺧـﺪا دارﯾـﻢ در ﺳـﻪ ﺟـﺰء ﯾـﺎ ﺳـﻪ ﺧـﺪا در ﯾـﮏ ﺟـﺰء؟ داﯾـﺮهاﻟﻤﻌـﺎرف ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع را در ﺧﻼل ﯾﮏ ﺷﺎﻫﮑﺎر اﺳﺘﺪﻻل اﻻﻫﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮاﯾﻤﺎن روش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫در وﺣـﺪت‪ ‬ﺟـﻮﻫﺮ اﻟﻮﻫﯿـﺖ‪ ،‬ﺳـﻪ ﺷـﺨﺺ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺪر‪ ،‬ﭘﺴـﺮ و روحاﻟﻘـﺪس‪ .‬اﯾـﻦ ﺳـﻪ ﺷـﺨﺺ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ از ﻫـﻢ ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﺑـﻪ ﺣﮑـﻢ ﻓﺘـﻮاي آﺛﺎﻧﺎزﯾـﺎﯾﯽ‪» :‬ﭘـﺪر ﺧﺪاﺳـﺖ‪ ،‬ﭘﺴـﺮ ﺧﺪاﺳـﺖ‪،‬‬ ‫روحاﻟﻘﺪس ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﺳﻪ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﺧﺪاﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪٣١٠‬‬

‫‪Trinity‬‬ ‫‪ ٣١١‬دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺧﻼف ﯾﻬﻮدﯾﺖ و اﺳﻼم ﭼﻨﺪان ﻫﻢ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ روﺷﻨﯽ از ﺳﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺧﺪاﯾﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ و روح اﻟﻘﺪس ﯾﺎد‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ را ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﭼﻨﺪﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﯾﻬﻮدﯾﺖ و اﺳﺘﻮرهﻫﺎي ﻣﯿﺘﺮاﯾﯽ و ﺑﺎورﻫﺎي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و اﯾﺮاﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺳﺮ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻶﺧﺮه ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد ﯾﺎ ﺟﻠﻮهاي از ﺧﺪا؟ ﯾﮑﯽ دو ﻫﺰاره ﺑﺎ ﻫﻢ درﮔﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﺮان دوران ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺳﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻠﯿﺐ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ ﺧﻮد ﺧﺪا ﺑﻮد ﯾﺎ وﺟﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﺪا )ﻻﻫﻮت و ﻧﺎﺳﻮت( ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﻓﺠﯿﻊ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﻗﻮل داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﻀﺤﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ دﮐﺎنﻫﺎي ﻣﺬاﻫﺐ ﭼﻨﺪﺧﺪاﯾﯽ را ﻣﻌﺎف از ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺧﻮدﺷﺎن را‬ ‫ﺟﺰو ﻣﺬاﻫﺐ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ! ر‪.‬ب‬ ‫‪٣١٢‬‬

‫ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﯿﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدرش ﻫﻠﻨﺎ ﭘﺲ از ﺳﻔﺮ ﺑﻪ اورﺷﻠﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﭘﺴﺮش اﺻﺮار ﮐﺮد ﮐﻪ‬

‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ را ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯿﺘﺮاﯾﯿﺴﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﻫﻢ ﮔﻮﯾﺎ ﯾﮏ ﺷﺐ در ﺧﻮاب روحاﻟﻘﺪس را دﯾﺪ و ﻓﺮداي آﻧﺮوز ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ ﻧﯿﻤﯽ از ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن ﻣﯿﺘﺮا‬

‫را ﻓﺮاﻣﻮش و ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻣﯿﺎن رﻣﯽﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯽﻫﺎي ﺷﺮﻗﯽ اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد و ﺟﻬﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‬ ‫رﻣﯽ و ارﺗﺪوﮐﺲ ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﭘﺎپ در واﺗﯿﮑﺎن را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ﻧﺎﯾﺐ ﺑﺮﺣﻖ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ارﺗﺪوﮐﺲﻫﺎي‬

‫ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻮازﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎدي و ﺳﻨﺘﯽ دﯾﻨﯽ – ﺑﺪون ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ زﻣﺎن – اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻌﺪا در ﺟﻬﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف ﺑﺮوز ﮐﺮد‬ ‫و ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﯿﺴﻢ )اﺻﻼﺣﺎت دﯾﻨﯽ( ﺧﻮد ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﻫﻢ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪ‪ .‬و از آن روز روﻧﺪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﺬاﻫﺐ‬ ‫ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ دارد و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﯾﮑﺒﺎر ﯾﮏ ﻣﺬﻫﺐ ﻧﻮ ﺑﻪ ﭘﺮﺷﻤﺎر ﻣﺬاﻫﺐ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٢٧‬‬

‫اﻧﮕـﺎر ﻗﻀـﯿﻪ روﺷـﻦ ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ داﯾـﺮهاﻟﻤﻌـﺎرف ﻣـﺬﮐﻮر در اداﻣـﻪ از ﻗـﺪﯾﺲ ﮔﺮﯾﮕـﻮري‬ ‫ﻣﻌﺠﺰهﮔﺮ‪ ،‬اﻻﻫﯿﺪان ﻗﺮن ﺳﻮم ﻫﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»ﻟـﺬا در ﺗﺜﻠﯿـﺚ ﻫـﯿﭻ ﻣﺨﻠـﻮﻗﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﻫـﯿﭻﯾـﮏ ﻣﻌﻠـﻮل دﯾﮕـﺮي ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻫـﯿﭻﮐـﺪام ﺑـﺮ ﺑﻘﯿـﻪ‬ ‫اﻓﺰوده ﻧﺸﺪه ﮐﻪ ﮔـﻮﯾﯽ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ ﻣﻮﺟـﻮد ﻧﺒـﻮده ﺑﻠﮑـﻪ ﺳـﭙﺲﺗـﺮ وارد ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ :‬ﻟـﺬا ﻧـﻪ ﭘـﺪر ﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫ﺑﺪون ﭘﺴﺮ ﺑﻮده‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺪون روحاﻟﻘﺪس و اﯾﻦ ﺗﺜﻠﯿﺚ ﻣﻘﺪس ﺗﺎ اﺑﺪ ﺑﺎﻗﯽ و ﻻﯾﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺠــﺰهﮔــﺮي ﺟﻨــﺎب ﻗــﺪﯾﺲ ﮔﺮﯾﮕــﻮري‪ ،‬ﻫﺮﭼــﻪ ﮐــﻪ ﺑــﻮده ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻧﻤــﯽﺗﻮاﻧﺴــﺘﻪ وﺿــﻮح‬ ‫ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪي ﮐـﻼم ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮐـﻼم او ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺷـﺎﺧﺺ ﺳﻔﺴـﻄﻪﮔـﺮي ﻣﻄﻠـﻮب اﻻﻫﯿـﻮن اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬ ‫اﻻﻫﯿﺎت – ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﻠـﻢ و دﯾﮕـﺮ ﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎي ﻣﻌـﺎرف اﻧﺴـﺎﻧﯽ – از ﻗـﺮن ﻫﺠـﺪﻫﻢ ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ ﻫـﯿﭻ ﺗﮑـﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﺨـﻮرده اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻮﻣـﺎس ﺟﻔﺮﺳـﻮن ﻣـﯽﮔﻔـﺖ‪» :‬اﺳـﺘﻬﺰا ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﻼﺣﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳﻔﺴـﻄﻪ‬ ‫ﮐـﺎرآﯾﯽ دارد‪ .‬ﺑـﺮاي ﺑﺮرﺳـﯽ ﻋﻘﻼﻧـﯽ اﯾـﺪهﻫـﺎ آن اﯾـﺪهﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ روﺷـﻦ و ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؛ و ﺗـﺎﮐﻨﻮن‬ ‫ﻫﯿﭻﮐﺲ اﯾﺪهي روﺷـﻨﯽ درﺑـﺎرهي ﺗﺜﻠﯿـﺚ ﭘـﯿﺶ ﻧﻨﻬـﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼـﻪ ﺑـﻮده اﺟ‪‬ـﯽ ﻣﺠ‪‬ـﯽ ﺷـﺎرﻻﺗﺎنﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﺧـﻮد را ﻣﺒﻠﻐـﺎن ﻋﯿﺴـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪهاﻧـﺪ« و اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ ﺟﻔﺮﺳـﻮن ﻫـﻢ ﻣﺜـﻞ اﻏﻠـﺐ ﺳـﺨﻨﺎﻧﺶ‬ ‫درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘـﻪي دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﻢ از ذﮐـﺮ آن ﺧـﻮدداري ﮐـﻨﻢ‪ ،‬اﻋﺘﻤـﺎد ﺑـﻪ ﻧﻔـﺲ اﺻـﺤﺎب دﯾـﻦ‬

‫اﺳﺖ‪ 313.‬آﻧﺎن ﺟﺰﺋﯿﺎت رﯾـﺰ اﻣـﻮري را ذﮐـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧـﻪ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي ﺑﺮاﯾﺸـﺎن ﻣـﯽآورﻧـﺪ و ﻧـﻪ‬ ‫ﺷـﺎﻫﺪ آوردن در ﻣﻮردﺷـﺎن ﻣﻘـﺪور اﺳـﺖ‪ 314.‬ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ واﻗﻌﯿـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي ﺑـﺮاي رد ﯾـﺎ‬ ‫ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﻧﻈـﺮات اﻻﻫﯿـﺎﺗﯽ در ﮐـﺎر ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺧﺼـﻮﻣﺖ ﺣـﺎد اﻻﻫﯿـﻮن ﺑـﺎ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮاﺗﺸﺎن اﻧﺪﮐﯽ دﯾﮕﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﻣﻮرد آﻣﻮزهي ﺗﺜﻠﯿﺚ ﺑﺎرز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻔﺮﺳـﻮن در ﻧﻘـﺪ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﮐﺎﻟﻮﯾﻨﯿﺴـﻢ‪ 315‬اﺳـﺘﻬﺰاﯾﺶ را ﻧﺜـﺎر آﻣـﻮزهاي ﮐـﺮد ﮐـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل او‪،‬‬

‫»ﺳـﻪ ﺧـﺪا ﻫﺴـﺖ«‪ .‬اﻣـﺎ ﺷـﺎﺧﻪاي از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﮐـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﺎ ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري ﻻس ﻣـﯽزﻧـﺪ و آن را ﺑـﺎ‬ ‫ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺘـﻮرم ﻣـﯽﺳـﺎزد ﻣـﺬﻫﺐ ﮐـﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏﻫـﺎ ﻣـﺮﯾﻢ ﺑـﺎﮐﺮه را ﻫـﻢ ﺑـﻪ‬

‫‪٣١٣‬‬

‫ﺗﺎزه داوﮐﯿﻨﺰ ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺎ را ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﻧﻘﻼب اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ ﭼﻨﺪ روز ﯾﮑﺒﺎر ﯾﮏ وﯾﺪﺋﻮ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻋﻠﻤﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻪ‬

‫در ﮐﻮره داﻫﺎتﻫﺎ ﮐﻪ در ﺷﻠﻮغﺗﺮﯾﻦ ﮔﺮدﻫﻤﺎﯾﯽﻫﺎ در ﺗﻬﺮان ﯾﺎ ﻣﺸﻬﺪ ﯾﺎ ﻗﻢ در ﺑﻠﻮﺗﻮث ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ و اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن آن ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫رﺑﺎﻧﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﺜﺎل زدﻧﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن آورده ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺣﮑﻢ ﻏﯿﺮاﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻏﯿﺮﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ‪18+‬‬

‫دارد! ر‪.‬ب‬ ‫‪٣١٤‬‬

‫ﺟﻮاﻧﺎن اﯾﺮاﻧﯽ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﺮاﻓﻪﻫﺎ ﻟﻄﯿﻔﻪاي ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ آﺧﻮﻧﺪ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻮري از ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ‪،‬‬

‫اﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﺗﻮرﻟﯿﺪر اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﺮاي آﻧﺠﺎ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﮐﻨﺪ! ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٣١٥‬ﮐﺎﻟﻮﯾﻦ ﮐﺸﯿﺶ ﺳﻮﯾﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﺑﺮ ﺿﺪ ﭘﺎپ ﺷﻮرﯾﺪه و اﻧﻘﻼب ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﯿﺴﻢ را ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٢٨‬‬

‫ﺗﺜﻠﯿﺚ اﻓﺰودهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺮﯾﻢ ﮐـﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ "ﻣﻠﮑـﻪي ﺑﻬﺸـﺖ" اﺳـﺖ‪ ،‬اﻻﻫـﻪاﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ از ﺧـﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ ﻓﻘـﻂ اﺳـﻢ‬ ‫آن را ﮐـﻢ دارد‪ .‬ﻣـﺮﯾﻢ ﮐﺴـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺣـﯿﻦ ﻋﺒـﺎدت درﺳـﺖ ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﺧـﺪا ﻗـﺮار دارد‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﮐـﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ ﻫـﻢ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ از ﻟﺸـﮑﺮ ﻗﺪﯾﺴـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺧﺪاﯾﭽـﻪ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻗـﺪرت‬ ‫ﻣﺪاﺧﻠـﻪ و ﺷـﻔﺎﮔﺮيﺷـﺎن در ﺣﯿﻄـﻪي ﺗﺨﺼﺼـﯽ ﺧـﻮد ﮐـﺎﻣﻼ ﻧﻘـﺶ ﺧـﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬اﻧﺠﻤـﻦ‬ ‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿــﮏﻫــﺎ ﺑــﺮاي ﺗﺴــﻬﯿﻞ اﻣــﻮر ﻣﺆﻣﻨــﺎن ﻓﻬﺮﺳــﺘﯽ از ‪ ۵١٢٠‬ﻗــﺪﯾﺲ ﻫﻤــﺮاه ﺑــﺎ زﻣﯿﻨــﻪﻫــﺎي‬ ‫ﺗﺨﺼﺼـﯽﺷـﺎن ﺗﻬﯿـﻪ ﮐـﺮده اﺳـﺖ؛ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻗﺪﯾﺴـﺎنِ ﻣﺘﺨﺼـﺺ در اﻣـﻮر دردﻫـﺎي ﺷـﮑﻤﯽ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯿـﺎن‬ ‫ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺑﯽاﺷﺘﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬اﺳﻠﺤﻪﻓﺮوﺷﯽ‪ ،‬ﻧﻌﻞﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﻤﺐ ﺳﺎزي‪ ،‬و ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺨﻠّﯽ‪.‬‬

‫‪316‬‬

‫ﺳـﺮود ﮐُـﺮ ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﻣﯿﺰﺑـﺎن را ﻫـﻢ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﮑﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ در ﻧُـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪:‬‬ ‫ﺳـﺮاﻓﯿﺎن‪ ،‬ﮐﺮوﺑﯿـﺎن‪ ،‬ﺳـﺮﯾﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺳـﺮوران‪ ،‬ﻓﻀـﺎﯾﻞ‪ ،‬ﻗـﺪرتﻫـﺎ‪ ،‬ﻗﻠﻤﺮوﻫـﺎ‪ ،‬ﺳﺮﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن رؤﺳـﺎي ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻣﯿﺰﺑﺎﻧـﺎن و آن ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﺳـﺎدهي ﻗـﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﻧﺰدﯾـﮏﺗـﺮﯾﻦ رﻓﯿـﻖ ﻣـﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺷـﺘﻪي ﻧﮕﻬﺒـﺎن ﮐـﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺎ را ﻣـﯽﭘﺎﯾـﺪ‪ .‬ﮔﯿﺮاﯾـﯽ اﺳـﻄﻮرهﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﺑـﺮاي ﻣـﻦ‪ ،‬ﮐﻤﺘـﺮ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻫﻨـﺮ ﻧـﺎزل آن‪،‬‬ ‫و ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﻻﻗﯿـﺪي ﺳﺒﮑﺴـﺮاﻧﻪاي اﺳـﺖ ﮐـﻪ آﺋـﯿﻦ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ در ﺷـﺎخ و ﺑـﺮگ دادن ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺎﺗﯽ دارد ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﯽﻣﻬﺎﺑﺎ اﺑﺪاع ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘـﺎپ ژان ﭘـﻞ دوم‬

‫‪317‬‬

‫ﺑـﯿﺶ از ﻫﻤـﻪي اﺳـﻼفاش در ﻃـﯽ ﻗـﺮون و اﻋﺼـﺎر ﻗـﺪﯾﺲ ﮐﺸـﻒ‬

‫ﮐـﺮد‪ .‬در ﺿـﻤﻦ او ﻋﻼﻗـﻪي ﺧﺎﺻـﯽ ﺑـﻪ ﻣـﺮﯾﻢ ﺑـﺎﮐﺮه داﺷـﺖ‪ .‬ﺷـﻮق ﭼﻨﺪﺧﺪااﻧﮕﺎراﻧـﻪ واﻓـﺮ او ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ‬ ‫آﺷـﮑﺎرا ﺑـﺮوز ﮐـﺮد ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ‪ ١٩٨١‬در ر‪‬م از ﯾـﮏ ﺗـﺮور ﻧﺎﻓﺮﺟـﺎم ﺟـﺎن ﺑـﻪ در ﺑـﺮد‪ ،‬و ﻧﺠـﺎت‬ ‫ﺧـﻮد را ﻣـﺪﯾﻮن دﺧﺎﻟـﺖ "ﺑـﺎﻧﻮ ﻓﺎﺗﯿﻤـﺎي ﻣـﺎ"‪ 318‬داﻧﺴـﺖ و ﻓﺮﻣـﻮد "ﯾـﮏ دﺳـﺖ ﻣﺎدراﻧـﻪ ﮔﻠﻮﻟـﻪ را‬

‫ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮد‪ ".‬ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﮐـﻪ ﮐـﻪ ﭘـﺲ ﭼـﺮا آن ﻣـﺎدر ﻣﻬﺮﺑـﺎن ﮐـﺎري ﻧﮑـﺮد ﮐـﻪ ﮔﻠﻮﻟـﻪ اﺻـﻼ ﺑـﻪ‬ ‫ﺣﻀـﺮت ﭘـﺎپ ﻧﺨـﻮرد‪ .‬ﻋـﺪهي دﯾﮕـﺮي ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ آن ﺗـﯿﻢ ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﮐـﻪ ﺷـﺶ ﺳـﺎﻋﺖ ﻣﺸـﻐﻮل‬ ‫ﺟﺮاﺣﯽ ﭘﺎپ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻫـﻢ ﻣﺴـﺘﺤﻖ ﻗـﺪري ﻟﻄـﻒ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؛ اﻣـﺎ ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ دﺳـﺘﺎن آﻧﻬـﺎ ﻫـﻢ ﺗﻮﺳـﻂ آن دﺳـﺖ‬ ‫‪٣١٦‬‬

‫ﺗﺸﯿﻊ در اﺳﻼم ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در ﻣﺬﻫﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ ﯾﮏ ﭘﺎپ وﺟﻮد دارد و در ﺗﺸﯿﻊ ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ‬

‫ﭘﺮﺷﻤﺎرﻧﺪ وﻟﯽ دﻗﯿﻘﺎ اﺧﺘﯿﺎرات و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﺎپ را دارﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﺮاﺟﻊ ﻋﻈﺎم در ﻫﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ از ﺑﻘﯿﻪ ارﺷﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫دﻗﯿﻘﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺎن ﭘﺎپ را دارد‪ .‬ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻗﺪﯾﺴﺎن ﭘﺮﺷﻤﺎر و ﺗﺨﺼﺼﯽ و ﻓﻮق ﺗﺨﺼﺼﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ ﮐﻪ زﯾﺎرﺗﮑﺪهﻫﺎﯾﺸﺎن در ﺟﺎيﺟﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎ و‬ ‫دهﮐﻮرهﻫﺎي اروﭘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎ و آﻓﺮﯾﻘﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﻤﺴﺎن ﺑﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ اﻣﺎﻣﺰادهﻫﺎي ﺧﻮدﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ آﻣﺎر ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﺎﻻي ﺳﯿﺼﺪ ﻫﺰار‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻮﯾﺎ ﻧﺮخ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻫﻢ دارﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪ ٣١٧‬ﭘﺎپ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اردوﮔﺎه ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدهاي داﺷﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٣١٨‬‬

‫‪Our Lady of Fatima‬‬

‫اﯾــﻦ ﻓﺎﺗﯿﻤـﺎ ﻣــﺎ را ﯾــﺎد ﻓﺎﻃﻤـﻪ ﻣــﯽاﻧـﺪازد و ﯾﮑﺒــﺎر ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮن اﯾــﺮان ﻫــﻢ ﯾـﮏ ﻣﺴــﺘﻨﺪ وﯾـﮋه درﺑــﺎره آن ﺳــﺎﺧﺖ و‬

‫اﯾﻦ ﻗﺪﯾﺲ اروﭘﺎﯾﯽ را ﺟﻠـﻮهاي از ﺣﻀـﺮت ﻓﺎﻃﻤـﻪ‪ ،‬دﺧﺘـﺮ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﺳـﻼم داﻧﺴـﺖ‪ .‬وﻟـﯽ روﺷـﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﭼـﺮا اﯾـﻦ ﺣﻀـﺮت ﺑﺎﯾـﺪ ﭘـﺎپ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬ ‫را از ﻣﺮگ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ! ر‪.‬ب‬

‫‪٢٢٩‬‬

‫ﻣﺎدراﻧﻪ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣﻄﻠـﺐ ﻣـﺎ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﭘـﺎپ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ "ﺑـﺎﻧﻮي‬ ‫ﻣـﺎ" ﮔﻠﻮﻟـﻪ را ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐـﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ آن ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﺸﺨﺼـﺎ "ﺑـﺎﻧﻮ ﻓﺎﺗﯿﻤـﺎي ﻣـﺎ" ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮا‬ ‫ﻗﺪﯾﺴﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮﻣﺜـﻞ ﺑـﺎﻧﻮ ﻣﺠﻮﮔـﻮري ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎﻧﻮ آﮐﺘﯿـﺎﯾﯽ ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎﻧﻮ زﯾﺘـﻮﻧﯽ ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎﻧﻮ ﮔﺮاﺑﺎﻧـﺪاﻟﯽ ﻣـﺎ و‬ ‫ﺑﺎﻧﻮ ﻧﺎﮐﯽ ﻣﺎ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻗــﻮام دﯾﮕــﺮ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿــﺎن‪ ،‬روﻣﯿــﺎن‪ ،‬و واﯾﮑﯿﻨــﮓﻫــﺎ ﭼﮕﻮﻧــﻪ اﯾــﻦ ﻗﺒﯿــﻞ ﻣﻌﻤﺎﻫــﺎي‬ ‫ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري را ﺣـﻞ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ؟ آﯾـﺎ وﻧـﻮس ﻧـﺎم دﯾﮕـﺮ آﻓﺮودﯾﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾـﺎ اﯾـﻦ دو اﻻﻫـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪي ﺑـﺮاي ﻋﺸـﻖ ﺑﻮدﻧـﺪ؟ آﯾـﺎ ﺛـﻮر ﺑـﺎ ﭼﮑـﺶاش ﻇﻬـﻮري از واﻟﺘـﻮن ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾـﺎ ﺧـﺪاﯾﯽ‬ ‫ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪاي ﺑـﻮد؟ ﺑـﺮاي ﮐـﯽ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ؟ زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﻮﺗـﺎهﺗـﺮ از آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ آن را ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎﯾﺰ‬ ‫ﻧﻬﺎدن ﻣﯿـﺎن ﯾـﮏ وﻫـﻢ از اوﻫـﺎم ﻓـﺮاوان دﯾﮕـﺮ ﺻـﺮف ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﻣـﻦ ﺑﺤـﺚ از ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري را ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺳـﺒﺐ ﮔﺸـﻮدم ﮐـﻪ ﻣـﺘﻬﻢ ﺑـﻪ ﻏﻔﻠـﺖ از آن ﻧﺸـﻮم‪ ،‬و ﭼﯿـﺰ ﺑﯿﺸـﺘﺮي در اﯾـﻦ ﺑـﺎب ﻧﺨـﻮاﻫﻢ ﮔﻔـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ‬ ‫ﻫﻤـﻪي ﺧـﺪاﯾﮕﺎن را‪ ،‬ﭼـﻪ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﭼـﻪ ﯾﮕﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ "ﺧـﺪا" ﻣـﯽﺧـﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈـﻪي اﯾﻨﮑـﻪ ﺧـﺪاي اﺑﺮاﻫﯿﻤـﯽ ﻧﺮﯾﻨـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﯿﻦ ﺑـﺮاﯾﺶ ﺿـﻤﺎﯾﺮ ﻣـﺬﮐﺮ را ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽﺑـﺮم‪.‬‬ ‫اﻻﻫـﯽداﻧـﺎن ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪﺗـﺮ ﻣـﺪﻋﯽ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﻓﺎﻗـﺪ ﺟﻨﺴـﯿﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ اﻻﻫـﯽداﻧـﺎن‬ ‫ﻓﻤﯿﻨﯿﺴـﺖ ﭼـﺎرهي ﺟﺒـﺮان ﺑـﯽ ﻋـﺪاﻟﺘﯽﻫـﺎي ﺗـﺎرﯾﺨﯽ را در ﻣﺆﻧـﺚ ﺷـﻤﺮدن ﺧـﺪا ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ آﺧـﺮ‬ ‫ﯾﮏ زن ﻧﺎﻣﻮﺟﻮد ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺮد ﻧﺎﻣﻮﺟﻮد دارد؟‬ ‫ﻫــﺪف اﯾــﻦ ﮐﺘــﺎب ﺷــﺮح ﺧﺮاﻓــﺎت ﻧﯿﺴــﺖ‪ .‬ﻣــﻦ ﻫﻤــﻪﻧــﻮع ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌــﺖﮔﺮاﯾــﯽ‬

‫‪319‬‬

‫را ﺗﻘﺒــﯿﺢ‬

‫ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ ،‬و ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺷـﯿﻮهي اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺗﻤﺮﮐـﺰ ﺑـﺮ ﻧـﻮﻋﯽ ﻓﺮاﻃﺒﻌﯿـﺖﮔﺮاﯾـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧـﺰد‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎﻧﻢ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺗـﺮ اﺳـﺖ – ﻧـﻮﻋﯽ ﮐـﻪ ﺑـﯿﺶ ازﻫﻤـﻪ ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣـﺎ را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻏﻠـﺐ‬ ‫ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﮐﺘـﺎب ﻣـﺮا ﻣـﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ در ﺳـﻨﺖ ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ ﺳـﻪ دﯾـﻦ" ﺑـﺰرگ" ﺗﻮﺣﯿـﺪي ﭘـﺮورش‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﮔـﺮ ﻣﻮرﻣﻮﻧﯿﺴـﻢ را ﻫـﻢ ﺣﺴـﺎب ﮐﻨﯿـﺪ ﻣـﯽﺷـﻮد ﭼﻬـﺎر ﺗـﺎ‪).‬ﻫﻤـﻪي اﯾـﻦ ادﯾـﺎن‪ ،‬اﺑـﺮاﻫﯿﻢ‬ ‫را ﺑﺰرگ‪ ‬ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮد را ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪320‬‬

‫‪Supernaturalism‬‬ ‫‪٣٢٠‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ داوﮐﯿﻨﺰ دو دﯾﻦ اﯾﺮاﻧﯽ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ دﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ و دﯾﻦ ﺑﻬﺎﯾﯽ را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬دﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ دﺳﺘﮑﻢ‬

‫‪٣١٩‬‬

‫ﻫﻢاﻧﺪازه دﯾﻦ ﯾﻬﻮدي ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮرات ﺑﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺎن دﯾﮕﺮ اﻗﻮام را ﻧﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاي ﯾﻬﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﯾﻬﻮه را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫)ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻋﺒﺎدي( زرﺗﺸﺖ ﻫﻤﻪ ﺧﺪاﯾﺎن را ﺟﺰ ﻣﺰدا‪ ،‬دروﻏﯿﻦ و ﻏﯿﺮﻣﻮﺟﻮد داﻧﺴﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﻫﻢ ﺗﺎ ‪ 1400‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ و ﺣﺘﺎ ﺗﺎ ‪ 1000‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺷﻤﺎر‬ ‫زرﺗﺸﺘﯿﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺶ از ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬دﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﯾﮏ دﯾﻦ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﻏﯿﺮاﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﯾﻦ ﺑﻬﺎﯾﯽ را ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ دﯾﻦ‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان ادﯾﺎن ﭘﯿﺸﯿﻦ آﻧﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺮوان ﻫﯿﭻ دﯾﻨﯽ‪ ،‬دﯾﻦ ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺮ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ رو ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺤﺘﺮم‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ داوﮐﯿﻨﺰ در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ادﯾﺎن را ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﺎر دارد و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽاش ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽاﻧﺪ ر‪.‬ب‬

‫‪٢٣٠‬‬

‫در اﯾـﻦ ﺟـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺜـﻞ ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﺧـﻮب اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﯾـﺮادي ﮐـﻪ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮔﺮﻓـﺖ ﭘـﯿﺶدﺳـﺘﯽ ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺧـﺪاﯾﯽ را ﮐـﻪ داوﮐﯿﻨـﺰ ﻗﺒـﻮل ﻧـﺪارد ﻣـﻦ ﻫـﻢ‬ ‫ﻗﺒـﻮل ﻧـﺪارم‪ .‬ﻣـﻦ ﻫـﻢ اﻋﺘﻘـﺎد ﻧـﺪارم ﮐـﻪ ﭘﯿﺮﻣـﺮدي ﺑـﺎ رﯾـﺶ ﺳـﻔﯿﺪ دراز در آﺳـﻤﺎن ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ«‬ ‫‪.‬اﯾﻦ اﯾﺮاد ﻣﺎﻧﻨـﺪ آﻣـﺪن ﺷـﺐ در ﭘـﺲ روز‪ ،‬ﻗﻄﻌـﺎ ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﻋ‪‬ﻠَـﻢ ﮐـﺮدن ﭼﻨـﯿﻦ ﻣـﺮدي ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﺧـﺪا ﯾـﮏ ﺟـﻮر ﺣـﻮاسﭘـﺮتﮐﻨـﯽ ﻧـﺎﻣﺮﺑﻮط اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻗـﺪر درازي رﯾـﺶ اﯾـﻦ ﻣـﺮد‪ ،‬ﻣﻼﻟـﺖﺑـﺎر‪.‬‬ ‫درواﻗـﻊ‪ ،‬ﺣـﻮاسﭘـﺮتﮐﻨـﯽ اﯾـﻦ اﯾـﺮاد از ﻧـﺎﻣﺮﺑﻮﻃﯽ آن ﺑـﺪﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﺮادﮔﯿـﺮ‪ ،‬ﺳـﻔﺎﻫﺖ اﯾـﻦ اﯾـﺪه‬ ‫را ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﻣـﺎ را از اﯾـﻦ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻣﻨﺤـﺮف ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺳـﻔﺎﻫﺖ ﺧـﺪاي ﺧـﻮدش ﻫـﻢ‬ ‫دﺳـﺖ ﮐﻤـﯽ از ﺳـﻔﺎﻫﺖ اﯾـﻦ اﯾـﺪه ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣـﯽداﻧـﻢ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ اﻋﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ ﭘﯿﺮﻣـﺮد رﯾﺸـﻮﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬ ‫ﻓﺮاز اﺑﺮﻫﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﻧﺪارﯾـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﺑـﯿﺶ از اﯾـﻦ وﻗـﺖﻣـﺎن را ﺗﻠـﻒ ﻧﮑﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺣﻤﻠـﻪي ﻣـﻦ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬ ‫ﻫـﯿﭻ رواﯾـﺖ ﺧﺎﺻـﯽ از ﺧـﺪا ﯾـﺎ ﺧـﺪاﯾﺎن ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻫـﺪف ﺣﻤﻠـﻪي ﻣـﻦ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻫﻤـﻪي ﺧـﺪاﯾﮕﺎن و‬ ‫ﺗﮏﺗﮏ اﻣﻮر ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﺟﺎ و ﻫﺮﮔﺎه و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢٣١‬‬

‫ﺗﻮﺣﯿﺪ‬ ‫آن ﺷﺮّ ﺑﺰرگ ﻧﺎﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﻄﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﻻﻧﻪ ﮐﺮده ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﯾـﮏ ﻣـﺘﻦ دوران ﺑﺮﺑﺮﯾـﺖ ﺑﺮﻧـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪ ،‬ﺳـﻪ دﯾـﻦ ﻏﯿﺮاﻧﺴـﺎﻧﯽ ﯾﻬﻮدﯾـﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ و اﺳـﻼم ﻧﺸـﺄت ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻨﻬـﺎ ادﯾـﺎﻧﯽ آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي دﻗﯿـﻖ ﮐﻠﻤـﻪ ادﯾـﺎﻧﯽ‬ ‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﭘﺪرﺳـﺎﻻر –ﺧﺪاﯾﺸـﺎن ﯾـﮏ ﭘـﺪر ﻗـﺎدر ﻣﺘﻌـﺎل اﺳـﺖ – ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﻃـﯽ ﺑـﯿﺶ از ‪ ٢٠٠٠‬ﺳـﺎل‬ ‫ﺧـﻮد و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﺬﮐﺮ زﻣﯿﻨـﯽاش در ﮐﺸـﻮرﻫﺎي ﻣﺒـﺘﻼ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ادﯾـﺎن آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﺑـﻪ زﻧـﺎن ﻧﻔـﺮت روا‬ ‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﻬﻮدﯾـﺖ ﮐﻬـﻦﺗـﺮﯾﻦِ اﯾـﻦ ﺳـﻪ دﯾـﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻤـﯽ و ﺳ‪‬ـﻠَﻒ ﺑـﯽﭼـﻮن و ﭼـﺮاي آن دو دﯾـﻦ دﯾﮕـﺮ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﻬﻮدﯾـﺖ در اﺑﺘـﺪا آﺋﯿﻨـﯽ ﻗﺒﯿﻠـﻪاي ﺑـﻮد ﺑـﺎ ﺧـﺪاﯾﯽ ﯾﮕﺎﻧـﻪ و ﺳـﺨﺖ ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮع ﮐـﻪ دﻟﻤﺸـﻐﻮﻟﯽ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرﮔﻮﻧـﻪاي ﺑـﻪ ﻗﯿـﻮد ﺟﻨﺴـﯽ‪ ،‬ﺑـﻮي ﮔﻮﺷـﺖ ﭘﺨﺘـﻪ‪ ،‬ﺳـﺮو‪‬ري ﺧـﻮد ﺑـﺮ دﯾﮕـﺮ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن و ﺳـﺮو‪‬ري‬ ‫ﻗـﻮم ﺻـﺤﺮاﮔﺮد ﺧـﻮد ﺑـﺮ دﯾﮕـﺮ ﻗﺒﺎﯾـﻞ داﺷـﺖ‪ .‬در دوران اﺷـﻐﺎل ﻓﻠﺴـﻄﯿﻦ ﺗﻮﺳـﻂ رﻣﯿـﺎن‪ ،‬ﭘ‪‬ـﻞ‬ ‫ﺗﺎروﺳـﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ را ﻓﺮﻗـﻪي از ﯾﻬﻮدﯾـﺖ ﺷـﻤﺮد ﮐـﻪ درﺻـﺪ ﺗﻮﺣﯿـﺪي آن ﮐﻤﺘـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬ ‫ﻗـﻮم ﯾﻬـﻮد‪ ،‬ﻧـﯿﻢ ﻧﮕـﺎﻫﯽ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻗﯽ ﺟﻬـﺎن دارد‪ .‬ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻗـﺮن ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ و ﭘﯿـﺮواﻧﺶ ﺑـﻪ ﺗﻮﺣﯿـﺪ‬ ‫آﺷـﺘﯽﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ و اﺻـﯿﻞ ﯾﻬـﻮدي ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ و اﺳـﻼم را ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﯾـﮏ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﺟﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﻗﺮآن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎ ﮔﺬاردﻧـﺪ‪ ،‬و ﯾـﮏ اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻗـﻮي ﺣـﺎﻣﯽ ﻓـﺘﺢ ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺟﻬـﺖ ﮔﺴـﺘﺮش اﯾﻤـﺎن را ﻫـﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﮔﺴـﺘﺮش ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬ﺷﻤﺸـﯿﺮي ﮐـﻪ ﻧﺨﺴـﺖ اﻣﭙﺮاﺗـﻮر ﮐﻨﺴـﺘﺎﻧﺘﯿﻦ ﺑـﺮ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬ﮐﻨﺴـﺘﺎﻧﺘﯿﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ را از ﯾـﮏ ﻓﺮﻗـﻪي ﻣﺘﻔﺮﻗـﻪ ﺑـﻪ دﯾـﻦ رﺳـﻤﯽ ﺑـﺪل ﮐـﺮد‪ ،‬و ﺑﻌـﺪﻫﺎ‬ ‫ﺻـﻠﯿﺒﯿﻮن‪ ،‬ﺳـﭙﺲﺗــﺮ ﻓﺎﺗﺤـﺎن اﺳــﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ و دﯾﮕـﺮ ﻣﻬﺎﺟﻤـﺎن و اﺳـﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان اروﭘـﺎﯾﯽ ﻫﻤـﺮاه ﺑــﺎ‬ ‫ﻣﯿﺴـﯿﻮﻧﺮﻫﺎ اﯾـﻦ رواﯾـﺖ ﻓـﺘﺢ را اداﻣـﻪ دادﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي اﻏﻠـﺐ ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﻣـﻦ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻫـﺮ ﺳـﻪ دﯾـﻦ‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻤـﯽ را از ﻫـﻢ ﺗﻤﺎﯾﺰﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ اﻧﮕﺎﺷـﺖ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ ﺧـﻼفاش ذﮐـﺮ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﻦ ﻏﺎﻟﺒـﺎ از‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻣﺜﺎل ﻣﯽزﻧﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺒﺐ ﮐـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﺮ ﻗﻀـﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﺎ اﯾـﻦ رواﯾـﺖ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘـﻪام‬ ‫‪.‬و اﺻـﻼ ﺑـﻪ ادﯾـﺎن دﯾﮕـﺮ ﻣﺜـﻞ ﺑﻮدﯾﺴـﻢ و ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﮐﻨﻔﺴﻮﺳﯿﻮﺳـﯽ ﻧﻤـﯽﭘـﺮدازم‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﯾـﺎدآور ﺷـﻮم‬

‫‪٢٣٢‬‬

‫ﮐـﻪ اﯾﻨﻬـﺎ را دﯾــﻦ ﻧﻤـﯽداﻧــﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ ﺑﯿﺸــﺘﺮ ﻧﻈـﺎمﻫــﺎﯾﯽ اﺧﻼﻗــﯽ ﯾــﺎ ﻓﻠﺴــﻔﻪﻫـﺎي زﻧــﺪﮔﯽ ﻣﺤﺴــﻮب‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫‪321‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺳـﺎدهاي را ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺷـﺮوع ﻣﺒﺤـﺚ ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮدم ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﯿﻠـﯽ‬ ‫ﻓﺮﺑـﻪﺗـﺮ ﮐـﺮد ﺗـﺎ ادﯾـﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻤـﯽ را در ﺑﺮﮔﯿـﺮد‪ .‬ﺧـﺪا ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺟﻬـﺎن را آﻓﺮﯾـﺪه ﺑﻠﮑـﻪ ﺧـﺪاي‬ ‫ﺷﺨﺼـﯿﺖداري اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﯾـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ ﺧـﺎرج آن )ﺣـﺎﻻ "ﺧـﺎرج" ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻣﻌﻨـﺎ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ( ﺳﮑﻨﺎ دارد‪ ،‬و داراي ﺧﺼﺎل اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﻄﺒﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺼـﺎل اﻧﺴـﺎﻧﯽ )ﭼـﻪ ﻣﻄﺒـﻮع و ﭼـﻪ ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮع( در وﺟـﻮد ﺧـﺪاي دﺋﯿﺴـﺘﯽِ وﻟﺘـﺮ‬

‫ﭘِـﯿﻦ‬

‫‪323‬‬

‫‪322‬‬

‫ﯾـﺎ ﺗﻮﻣـﺎس‬

‫ﺟـﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺧـﺪاي دﺋﯿﺴـﺘﯽ روﺷـﻨﮕﺮان ﻗـﺮن ﻫﺠـﺪﻫﻤﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ آن ﺟـﺎﻧﯽِ روانﭘـﺮﯾﺶ‬

‫ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺤﺘـﺮمﺗـﺮي اﺳـﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﮐﯿﻬـﺎن را دارد‪ ،‬ﺑـﺰرگﻣﻨﺸـﺎﻧﻪ ﺑـﻪ‬

‫اﻣﻮر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑـﯽﻋﻼﻗـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧﺠﯿﺒﺎﻧـﻪ از اﻧﺪﯾﺸـﻪﻫـﺎ و آﻣـﺎل ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﻣـﺎ ﮐﻨـﺎره ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬و ﮔﻨﺎﻫـﺎن‬ ‫و اوراد و ادﻋﯿـﻪﻣـﺎن ﻫـﯿﭻ ﺟﺎذﺑـﻪاي ﺑـﺮاﯾﺶ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺧـﺪاي دﺋﯿﺴـﺘﯽ‪ ،‬ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓﯿﺰﯾـﮏ‬ ‫را ﺧـﺘﻢ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬آﻟﻔـﺎ و اُﻣﮕـﺎي رﯾﺎﺿـﯿﺪاﻧﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺜَـﻞ اﻋـﻼي ﻃﺮاﺣـﺎن اﺳـﺖ؛ اَﺑ‪‬ﺮﻣﻬﻨﺪﺳـﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و ﺛﻮاﺑـﺖ ﻋـﺎﻟﻢ را وﺿـﻊ ﮐـﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻈﯿﻤـﺎت ﻇﺮﯾـﻒ را ﺑـﺎ دﻗـﺖ و داﻧـﺶ اﺳـﺘﺜﻨﺎﯾﯽاش اﻧﺠـﺎم‬ ‫داد‪ ،‬اﻧﻔﺠﺎري را ﮐـﻪ اﻣـﺮوزه ﺑﯿـﮓﺑﻨـﮓ ﻣـﯽﻧـﺎﻣﯿﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﯾـﺰي ﮐـﺮد‪ ،‬و ﺑﻌـﺪ ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺖ ﺷـﺪ و دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﺧﺒﺮي از او ﻧﺸﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫در ﻋﺼـﺮ ﻗـﻮ‪‬ت اﯾﻤـﺎن‪ ،‬دﺋﯿﺴـﺖﻫـﺎ را ﻃﻌـﻦ و ﻟﻌـﻦ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻧﮕـﺎر ﮐـﻪ ﻓﺮﻗـﯽ ﺑـﺎ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن‬

‫ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻮزان ژاﮐـﻮﺑﯽ در ﮐﺘـﺎﺑﺶ‪ ،‬آزداﻧﺪﯾﺸـﺎن ﺗـﺎرﯾﺦ ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﻢ آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺘﯽ ﮔـﺮد‬ ‫‪٣٢١‬‬

‫ﮐﺎر داوﮐﯿﻨﺰ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻮدا ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﻘﻼب ﺿﺪ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ در ﻫﻨﺪ دﺳﺖ ﯾﺎزﯾﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور اﯾﻦ اﻧﻘﻼب ﮐﻔﺮآﻣﯿﺰ ﺑﻮدا ﻧﯿﺰ ﺧﻮد‬

‫ﺑﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه دﯾﻨﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي دﯾﻦﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل در ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﻮداﯾﯽ ﺧﺒﺮي از ﺧﺪا‪ ،‬آﻓﺮﯾﻨﺶ در ﻟﺤﻈﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ و روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﻨﻔﻮزي ﯾﺎ ﮐﻨﻔﻮﺳﯿﻮس ﭼﯿﻨﯽ ﻫﻢ در ﯾﮏ ﭘﺲ زﻣﯿﻨﻪ ﭼﯿﻨﯽ رﺷﺪ ﮐﺮد و در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺻﯿﻞ ﭼﯿﻨﯽ اﺻﻼ ﺧﺪاﯾﺎن‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ رﻓﻘﺎي ﭼﯿﻨﯽ ﻣﺎ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﺪارﻧﺪ و دﺳﺘﮑﻢ در اﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻫﻨﺪيﻫﺎ و ﻏﺮﺑﯽﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻼي ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٣٢٢‬‬

‫‪ Voltaire‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺳﺪه ﻫﺠﺪه ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ .‬او ﺑﺎ دﻻوري در زﻣﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ وارون اﻣﺮوز ﮐﺸﻮري ﯾﮑﺪﺳﺖ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ‬

‫ﺿﺪ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ دﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر رﺳﺎﻻﺗﯽ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺑﺮاي ﻧﻘﺪ ﺟﺪي ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﯾﻬﻮدي و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ‬

‫ﺑﯽﻣﻬﺮي روﺑﺮو ﺷﺪه و ﻣﺪﺗﻬﺎ در اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در ﮔﻤﻨﺎﻣﯽ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺮوزي آزادي ﺧﻮاﻫﺎن در‬ ‫اﻧﻘﻼب ﮐﺒﯿﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻧﻘﺶ ﺑﻠﻨﺪ او ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و زان ﭘﺲ او را ﺳﻤﺒﻞ ﺟﻨﺒﺶ روﺷﻨﮕﺮي و روﺷﻨﻔﮑﺮي ﻫﻤﻪ اروﭘﺎ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٣٢٣‬‬

‫‪ Thomas Paine‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﺪوره و ﻫﻢاﻧﺪﯾﺶ وﻟﺘﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺪر او ﻫﻢ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﮐﺎﻣﻼ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ ﭘﺪران اﻧﻘﻼب‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺳﯿﺎﺳﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﯾﻔﺎ ﮐﺮد و در ﮐﻨﺎر ﻓﺮاﻧﮑﻠﯿﻦ و ﺟﻔﺮﺳﻮن از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن اﻋﻼﻣﯿﻪ اﺳﺘﻘﻼل و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺳﺘﻮارﺳﺎزي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴﻢ در آن دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٣٣‬‬

‫آورده از اﻟﻘـﺎﺑﯽ ﮐـﻪ ﻧﺜـﺎر ﺗﻮﻣـﺎس ﭘـﯿﻦ ﺑﯿﭽـﺎره ﮐﺮدﻧـﺪ‪» :‬ﺧﺰﻧـﺪه‪ ،‬ﺧـﻮك ﭘـﺮواري‪ ،‬ﺳـﮓ دﯾﻮاﻧـﻪ‪،‬‬ ‫ﻻﯾﻌﻘـﻞ‪ ،‬ﺷـﭙﺶ‪ ،‬ﺣﯿـﻮان اﻋﻈـﻢ‪ ،‬ﻧﻔﻬـﻢ‪ ،‬ﮐـﺬّاب‪ ،‬و اﻟﺒﺘـﻪ ﮐـﺎﻓﺮ«‪ .‬ﭘـﯿﻦ در ﺗﻨﮕﺪﺳـﺘﯽ ﻣـﺮد و رﻓﻘـﺎي‬ ‫ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺳــﺎﺑﻖاش )ﺑـﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي ﺟِﻔ‪‬ﺮﺳـﻮن ﺷـﺮﯾﻒ( ﻫﻤﮕــﯽ رﻫــﺎﯾﺶ ﮐﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﭼــﻮن از ﻧﻈـﺮات‬ ‫ﺿﺪﻣﺴﯿﺤﯽ او ﺷﺮﻣﻨﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه زﻣﺎﻧـﻪ ﭼﻨـﺎن ﻋـﻮض ﺷـﺪه ﮐـﻪ دﺋﯿﺴـﺖﻫـﺎ را ﺑﯿﺸـﺘﺮ در ﺗﻀـﺎد ﺑـﺎ‬ ‫ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن و در زﻣـﺮهي ﺧـﺪاﺑﺎوران ﻣـﯽﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﭼـﻮن آﻧﻬـﺎ ﻫـﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻮﺷـﯽ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ‬ ‫ﺟﻬﺎن را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﯾﻦِ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫ﻣﺮﺳـﻮم اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ آﺑـﺎي ﺑﻨﯿـﺎنﮔـﺰار ﺟﻤﻬـﻮري آﻣﺮﯾﮑـﺎ دﺋﯿﺴـﺖ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺪون‬ ‫ﺷـﮏ ﺑﺴـﯿﺎري از آﻧﻬـﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ اﺣﺘﺠـﺎج ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪﺗـﺮﯾﻦﻫﺎﺷـﺎن‬ ‫ﺑﯽﺧﺪا ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ زﻣﺎﻧـﻪي ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫـﺎي آﻧـﺎن درﺑـﺎب دﯾـﻦ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣـﻦ ﺟـﺎي ﺷـﮑﯽ ﺑـﺎﻗﯽ‬ ‫ﻧﻤـﯽﻣﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ آﻧـﺎن در زﻣﺎﻧـﻪي ﻣـﺎ ﻣـﯽزﯾﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﯽﺧـﺪا ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ دﯾـﺪﮔﺎهﻫـﺎي ﺷﺨﺼـﯽ‬ ‫ﺗـﮏﺗـﮏ آﻧـﺎن درﺑـﺎرهي دﯾـﻦ ﻫﺮﭼـﻪ ﮐـﻪ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻄـﻪي اﺷـﺘﺮاكﺷـﺎن اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻫﻤﮕـﯽ‬ ‫ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ را ﺑـﺎ ﺑﺤـﺚ ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﻢ آﻏـﺎز ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ ،‬و ﺑـﺎ ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮﻟﯽ از ﺳـﻨﺎﺗﻮر‬ ‫ﺑ‪‬ـﺮي ﮔُﻠـﺪواﺗﺮ در ﺳـﺎل ‪ ١٩٨١‬ﮐـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑـﻪ روﺷـﻨﯽ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‬ ‫اﯾـﻦ ﮐﺎﻧﺪﯾـﺪ رﯾﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮري و اﯾـﻦ ﻗﻬﺮﻣـﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﮐـﺎري آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﺗـﺎ ﭼـﻪ ﺣـﺪ ﺣـﺎﻣﯽ ﺳـﻨﺖ‬ ‫ﺳـﮑﻮﻻر ﺑﻨﯿـﺎنﮔـﺬاران ﺟﻤﻬـﻮري آﻣﺮﯾﮑـﺎ اﺳـﺖ‪» :‬ﻣـﺮدم ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﻫـﯿﭻ ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳـﺘﻮارﺗﺮ از ﻋﻘﺎﯾـﺪ‬ ‫دﯾﻨﯽﺷﺎن ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎم ﻣﺠﺎدﻟـﻪ‪ ،‬آدم ﻫـﯿﭻ ﯾـﺎوري ﻧﯿﺮوﻣﻨـﺪﺗـﺮ از ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﺴـﯿﺢ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺧـﺪا‪ ،‬ﯾـﺎ اﷲ‪ ،‬ﯾـﺎ‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ اﺳﻢ اﯾـﻦ ﻣﻮﺟـﻮد ﻣﺘﻌـﺎﻟﯽ را ﺑﮕـﺬارﯾﻢ ﻧﻤـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧـﺎم ﺧـﺪا ﻫـﻢ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫از ﻫـﺮ ﺳـﻼح ﻧﯿﺮوﻣﻨـﺪ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ اﺣﺘﯿـﺎط اﻧﺠـﺎم ﮔﯿـﺮد‪ .‬ﻓﺮﻗـﻪﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﮐـﻪ در ﺳﺮاﺳـﺮ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﺻـﻠﻪي دﯾﻨـﯽ را ﻋﺎﻗﻼﻧـﻪ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻧﻤـﯽﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺳـﺮان‬ ‫دوﻟـﺖ را وادار ﺑـﻪ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ‪ ١٠٠‬درﺻـﺪي از ﻣﻮاﺿـﻊ ﺧـﻮد ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺷـﻤﺎ در ﯾـﮏ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ﺧـﺎص اﺧﻼﻗـﯽ ﻣﺨـﺎﻟﻒ اﯾـﻦ ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﺷـﺎﮐﯽ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺷـﻤﺎ را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﻮل ﯾﺎ رأيﺷﺎن‪ ،‬ﯾـﺎ ﻫـﺮ دو را از ﺷـﻤﺎ درﯾـﻎ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬راﺳـﺘﺶ ﻣـﻦ از اﯾـﻦ واﻋﻈـﺎن ﺳﯿﺎﺳـﯽ اﯾـﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آﻣﺪهام‪ .‬ﭼﻮن ﻣـﯽآﯾﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﻣـﯽﺧـﻮاﻫﯽ آدﻣـﯽ اﺧﻼﻗـﯽ ﺑﺎﺷـﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ اﻟـﻒ‪ ،‬ب‪ ،‬ﺟـﯿﻢ و دال ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺎﺷـﯽ‪ .‬اﺻـﻼ اﯾﻨﻬـﺎ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؟ و ﭼـﻪ ﮐﺴـﯽ‬ ‫اﯾـﻦ ﺣـﻖ را ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ داده ﮐـﻪ اﻋﺘﻘـﺎدات اﺧﻼﻗـﯽﺷـﺎن را ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ؟ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ از آن‪ ،‬ﻣـﻦ‬

‫‪٢٣٤‬‬

‫از اﯾـﻦ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬار ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻬﺪﯾـﺪﻫﺎي ﮔـﺮوهﻫـﺎي دﯾﻨـﯽ را ﺗﺤﻤـﻞ‬ ‫ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺧـﺪا ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺣـﻖ داده ﺗـﺎ در ﻫـﺮ رأيﮔﯿـﺮي ﺳـﻨﺎ‪ ،‬آراي ﻣـﺮا ﮐﻨﺘـﺮل‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻫﺸـﺪار ﻣـﯽدﻫـﻢ‪ :‬اﮔـﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻋﻘﺎﯾـﺪ اﺧﻼﻗـﯽﺷـﺎن را ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﮐـﺎري ﺑـﻪ‬ ‫ﮐﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﻨﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪ‪«.‬‬ ‫اﻣـﺮوزه ﻣﺒﻠّﻐـﺎن دﺳـﺖراﺳـﺘﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣﻀـﻄﺮﺑﺎﻧﻪ درﺻـﺪد ﺑـﻪ ﮐﺮﺳـﯽ ﻧﺸـﺎﻧﺪن رواﯾـﺖ‬ ‫ﻣﻄﻠـﻮب ﺧـﻮد از ﺗـﺎرﯾﺦاﻧـﺪ‪ ،‬ﻋﻼﻗـﻪي ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮات دﯾﻨـﯽ آﺑـﺎي ﺑﻨﯿﺎﻧﮕـﺬار آﻣﺮﯾﮑـﺎ دارﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈـﺮ اﯾـﻦ ﻣﺒﻠﻐـﺎن‪ ،‬اﯾـﻦ واﻗﻌﯿـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﮐﺸـﻮر ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺗﺄﺳـﯿﺲ‬ ‫ﻧﺸـﺪ‪ ،‬از ﻗـﺪﯾﻢ در ﻗﺎﻟـﺐ ﻣﻌﺎﻫـﺪهاي درج ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻃـﺮاﺑﻠﺲ ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ١٧٩۶‬در زﻣـﺎن رﯾﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺟﻤﻬـﻮري ﺟـﻮرج واﺷـﯿﻨﮕﺘﻦ ﻣﮑﺘـﻮب‪ ،‬و ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ١٧٩٧‬ﺗﻮﺳـﻂ ﺟـﺎن آداﻣـﺰ اﻣﻀـﺎ ﺷـﺪ‪» :‬از آﻧﺠـﺎ‬ ‫ﮐﻪ دوﻟـﺖ اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪهي آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻋﻨـﻮان ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي دﯾـﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﻧﺸـﺪه؛ و ﻫـﯿﭻ‬ ‫ﺧﺼـﻮﻣﺘﯽ ﺑـﺎ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬آداب ﯾـﺎ آﺳـﺎﯾﺶ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧـﺪارد؛ و اﯾـﺎﻻت ﻣـﺬﮐﻮر ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﺎ ﻫـﯿﭻ ﻣﻠـﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ وارد ﺟﻨﮓ ﻧﺸـﺪه ﯾـﺎ ﺧﺼـﻮﻣﺖ ﻧﻮرزﯾـﺪه‪ ،‬ﻃـﺮﻓﯿﻦ اﻋـﻼم ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺧﻠﻠـﯽ‬ ‫در ﺣﺴﻦ رواﺑﻂ ﻓﯽﻣﺎﺑﯿﻦ اﯾﺠﺎد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪«.‬‬ ‫اﻣـﺮوزه ﺟﻤﻠـﻪي آﻏـﺎزﯾﻦ اﯾـﻦ ﻋﺒـﺎرت ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﯿـﺎن اﺧـﻼف واﺷـﯿﻨﮕﺘﻦ ﺑﻠـﻮا ﺑـﻪ ﭘـﺎ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ا‪‬د ﺑـﻮﮐﻨﺮ ﺑـﻪ ﻃـﺮزي ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨـﺪه ﻧﺸـﺎن داده اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻧﻈـﺮ در زﻣـﺎن ﺧـﻮد ﻫـﯿﭻ ﻣﺨـﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑـﯿﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﯾﺎ ﻣﺮدم ﺑﺮﻧﯿﺎﻧﮕﯿﺨﺖ‪.‬‬ ‫اﻏﻠﺐ ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻧﺎﺳـﺎزه اﺷـﺎره ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﮔﺮﭼـﻪ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﻢ ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﺷـﺪ‪،‬‬ ‫اﻣـﺎ اﻣـﺮوزه دﯾﻨـﺪارﺗﺮﯾﻦ ﮐﺸـﻮر ﺟﻬـﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬درﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﮐـﻪ ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ ﻣﺴـﺘﻘﺮ‬ ‫ﺑـﻪ زﻋﺎﻣـﺖ ﭘﺎدﺷـﺎه ﻣﺸـﺮوﻃﻪ دارد‪ ،‬از زﻣـﺮهي ﺑـﯽدﯾـﻦﺗـﺮﯾﻦ اﯾـﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﻋﻠـﺖ دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﯾـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﮐﺸـﻮر ﻣﻬـﺎﺟﺮان اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﮑـﺎرم ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﯾـﺎدآور ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮان‪،‬‬ ‫ﮐـﻪ از ﺛﺒـﺎت و آﺳـﻮدﮔﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻧـﺰد ﺧﻮﯾﺸـﺎن ﺧـﻮد در اروﭘـﺎ ﮐﻨـﺪه ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در ﺧـﺎك‬ ‫ﻏﺮﯾﺐ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻠﯿﺴـﺎ را ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑـﺮاي اﻗـﻮام ﺧـﻮد ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﯾـﺪهي ﺟـﺎﻟﺒﯽ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣـﯽارزد‪ .‬ﻫـﯿﭻ ﺷـﮑﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯿـﺎن ﮐﻠﯿﺴـﺎي ﻣﺤـﻞ ﺧـﻮد‬ ‫را ﺟـﺰء ﻣﻬﻤـﯽ از ﻫﻮﯾـﺖ ﺧـﻮد ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ‪ ،‬و در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻫـﻢ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑﺮﺧـﯽ از وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي را داراﺳﺖ‪.‬‬

‫‪324‬‬

‫‪ ٣٢٤‬اﯾﻦ ﻗﺼﻪ ﻣﻦ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﯽاﻧﺪازد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺣﺴﯿﻨﯿﻪﻫﺎي ﻣﻘﯿﻢ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻨﯿﺎد ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻋﻤﻼ‬ ‫ﭘﯿﻮﻧﺪﺷﺎن را ﺑﺎ ﻗﻮم و ﺧﻮﯾﺶ و ﻫﻢ وﻻﯾﺘﯽﻫﺎﯾﺸﺎن ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٣٥‬‬

‫ﯾـﮏ ﻓﺮﺿـﯿﻪي دﯾﮕـﺮ ﻫـﻢ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺑـﻮدن آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﻧﺎﺳـﺎزهوار‬

‫‪325‬‬

‫ﻧﺎﺷـﯽ از ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﻢ ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﯽ آن اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن آﻣﺮﯾﮑـﺎ از ﻧﻈـﺮ ﺣﻘـﻮﻗﯽ ﺳـﮑﻮﻻر اﺳـﺖ‪ ،‬دﯾـﻦ‬ ‫ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﯾـﮏ ﺗﺠـﺎرت آزاد درآﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿﺴـﺎﻫﺎي رﻗﯿـﺐ ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﺟـﺬب ﭘﯿـﺮوان – و اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﮐﻤﮏﻫﺎي ﭼﺎق و ﭼﻠـﻪاي ﮐـﻪ ﭘﯿـﺮوان ﺑـﻪ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ –ﺑـﺎ ﻫـﻢ رﻗﺎﺑـﺖ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و در‬ ‫اﯾﻦ رﻗﺎﺑـﺖ از ﺗﻤـﺎم ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﺑﺎزارﯾـﺎﺑﯽ دﻧﯿـﺎي ﺗﺠـﺎرت ﺑﻬـﺮه ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺮﻓﻨـﺪي ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻓـﺮوش‬ ‫ﺑﺮﺷـﺘﻮك ﮐﺎرآﻣـﺪ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﺗﺒﻠﯿـﻎ ﺧـﺪا ﻫـﻢ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ ،‬و ﮔـﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻـﻞ ﮐـﺎر ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﯽ دﯾـﻦ‪-‬‬ ‫ﺷـﯿﺪاﯾﯽ در ﻣﯿـﺎن ﻃﺒﻘـﺎت ﮐـﻢﺳـﻮادﺗﺮ ﻣـﯽاﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن‪ ،‬دﯾـﻦ زﯾـﺮ ﺳـﺎﯾﻪي‬ ‫ﮐﻠﯿﺴـﺎي رﺳـﻤﯽ ﻗـﺮار دارد و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺟـﻮر وﻗـﺖﮔـﺬراﻧﯽ ﺟﻤﻌـﯽ و دﻟﭙـﺬﯾﺮ ﺑـﺪل ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺟﻨﺒـﻪ دﯾﻨـﯽ آن ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﯽ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺸـﺨﯿﺺ اﺳـﺖ‪ .‬ژﯾـﻞ ﻓﺮﯾـﺰر‪ ،‬ﮐﺸـﯿﺶ اﻧﮕﻠﯿﮑﻨـﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺮﺑـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﻪ در آﮐﺴـﻔﻮرد ﻫـﻢ ﻫﺴـﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟـﻪاي ﮐـﻪ در ﮔـﺎردﯾﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺳـﻨﺖ دﯾـﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ را‬ ‫ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻨـﻮان ﻓﺮﻋـﯽ ﻣﻘﺎﻟـﻪي او اﯾـﻦ اﺳـﺖ‪» :‬ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﮐﻠﯿﺴـﺎي اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺧـﺪا را از‬ ‫دﯾﻦ ﺑﯿﺮون راﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﭘﺮﺷﻮرﺗﺮ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻫﻢ ﺧﻄﺮاﺗﯽ دارﻧﺪ‪«.‬‬ ‫روزﮔـﺎري ﮐﺸـﯿﺶ اﻧﮕﻠـﯿﮑﻦ در اﯾـﻦ ﻣﻤﻠﮑـﺖ ﻧﻤـﺎد ﺷﺨﺼـﯿﺖ داﺳـﺘﺎﻧﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬ ‫آدم ﭼﺎيﻧـﻮش‪ ،‬ﺑـﺎ ﻏﺮاﺑﺘـﯽ دﻟﭙـﺬﯾﺮ‪ ،‬ﺑـﺎ ﮐﻔـﺶﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺮق اﻧﺪاﺧﺘـﻪ و رﻓﺘـﺎر ﻣـﻮﻗﺮ‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ دﯾﻨـﯽ ﺑـﻮد‬ ‫ﮐـﻪ ﺑـﯽدﯾﻨـﺎن را ﭘﺮﯾﺸـﺎن ﻧﻤـﯽﮐـﺮد‪ .‬ﭼﻨـﯿﻦ آدﻣـﯽ ﻣﺸـﻘﺖ اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴـﯿﺎل ﻧﻤـﯽﮐﺸـﯿﺪ ﯾـﺎ ﮔﺮﯾﺒـﺎن ﺷـﻤﺎ‬

‫را ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ رﺳـﺘﮕﺎر ﺷـﺪهاﯾـﺪ ﯾـﺎ ﻧـﻪ؟‪ 326‬و ﻫﺮﮔـﺰ ﻫـﻢ از ﻓـﺮاز ﻣﻨﺒـﺮ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻗـﺎدر ﻣﺘﻌـﺎل‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺻﻠﯿﺒﯽ راه ﻧﻤﯽاﻧﺪاﺧﺖ ﯾﺎ ﺑﻤﺐ ﮐﻨﺎر ﺟﺎدهاي ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪327‬‬

‫ﻓﺮﯾـﺰر ﻣﻄﻠـﺐ ﺧـﻮد را ﭼﻨـﯿﻦ اداﻣـﻪ ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ »اﯾـﻦ ﮐﺸـﯿﺶ ﻣﻄﺒـﻮع ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻗﺸـﺮ‬ ‫وﺳـﯿﻌﯽ از اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽﻫـﺎ را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ واﮐﺴـﯿﻨﻪ ﮐـﺮد‪ «.‬او در ﭘﺎﯾـﺎن ﻣﻘﺎﻟـﻪاش از روﻧـﺪ‬ ‫ﻣﺘـﺄﺧﺮﺗﺮي در ﮐﻠﯿﺴـﺎي اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺷ‪‬ـﮑﻮه ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣﺠـﺪدا ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ دﯾـﻦ را ﺟـﺪيﺗـﺮ ﺑﮕﯿـﺮد‬ ‫‪.‬آﺧـﺮﯾﻦ ﺟﻤﻠـﻪي او ﻫﺸـﺪار دﻫﻨـﺪه اﺳـﺖ‪» :‬ﺟـﺎي ﻧﮕﺮاﻧـﯽ اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻏـﻮل ﺗﻌﺼـﺐ دﯾـﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ‬ ‫را از ﭼﺮاغ ﮐﻠﯿﺴﺎي رﺳﻤﯽ ﺑﯿﺮون ﺑﮑﺸﯿﻢ‪ ،‬ﻏﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺮنﻫﺎ در اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫اﻣـﺮوزه ﻏـﻮل ﺗﻌﺼـﺐ دﯾﻨـﯽ در ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎي آﻣﺮﯾﮑـﺎي ﭘﺮﺳـﻪ ﻣـﯽزﻧـﺪ‪ .‬و اﮔـﺮ آﺑـﺎي ﺑﻨﯿـﺎنﮔـﺬار‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ از آن وﺣﺸـﺖ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻪ ﻧﺎﺳـﺎزه را ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ و ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﯽ ﺳـﮑﻮﻻر را ﻣﺴـﺌﻮل وﺿـﻊ‬

‫‪Paradoxical‬‬ ‫‪ ٣٢٦‬ﮐﻨﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﻬﺎ‬ ‫‪ 327‬ﮐﻨﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫‪٣٢٥‬‬

‫‪٢٣٦‬‬

‫ﻓﻌﻠـﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﺪاﻧﯿﻢ و ﭼـﻪ ﻧـﻪ‪ ،‬روﺷـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻨﯿـﺎنﮔـﺬاران آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺳـﮑﻮﻻرﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﯿـﺮون ﻧﮕـﻪ داﺷـﺘﻦ دﯾـﻦ ازﻋﺮﺻـﻪي ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺑـﺎور داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ را ﻣـﯽﺗـﻮان ﮐـﺎﻣﻼ ﻫﻤﺴـﻮ ﺑـﺎ ﮐﺴـﺎﻧﯽ‬ ‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎﯾﺶ ده ﻓﺮﻣـﺎن ﺟﻠـﻮ اﻣـﺎﮐﻦ ﻋﻤـﻮﻣﯽ دوﻟﺘـﯽ ﻣﻌﺘـﺮضاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل ﺟﺎﻟـﺐ‬ ‫اﺳـﺖ ﻗـﺪري ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ آﯾـﺎ ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺧـﯽ از ﺑﻨﯿـﺎنﮔـﺬاران آﻣﺮﯾﮑـﺎ وراي دﺋﯿﺴـﻢ‬ ‫ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ؟ آﯾـﺎ ﻣﻤﮑـﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬـﺎ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ ﺑـﯽﺧـﺪاي ﺗﻤـﺎم ﻋﯿـﺎري ﺑـﻮده‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ؟ ﻗﻄﻌـﻪي زﯾـﺮ از ﺟﻔﺮﺳـﻮن ﻫـﯿﭻ ﻓﺮﻗـﯽ ﺑـﺎ آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ اﻣـﺮوزه اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴـﯿﻢ )ﻻادريﮔـﺮي(‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ ﻧﺪارد‪:‬‬ ‫»ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ از وﺟـﻮد ﻏﯿﺮﻣـﺎدي ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ از ﻫـﯿﭻ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﻔـﺘﻦ اﯾﻨﮑـﻪ روح آدﻣـﯽ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن و ﺧـﺪا ﻏﯿﺮﻣـﺎدي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﺧـﺪا ﯾـﺎ ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﯾـﺎ روح‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣـﻦ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﻃـﻮر دﯾﮕـﺮي اﺳـﺘﺪﻻل ﮐـﻨﻢ ‪...‬ﻣﮕـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻐـﺎك ﺑـﯽاﻧﺘﻬـﺎي وﻫـﻢ و‬ ‫ﺧﯿﺎل ﻓـﺮوﻏﻠﺘﻢ‪ .‬ﻣـﻦ ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ و ﮐـﺎﻣﻼ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑـﻪ اﻣـﻮر ﻣﻮﺟـﻮد ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﺑـﯽآﻧﮑـﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣـﻦ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي ﺑـﺮ ﺑـﻮدنﺷـﺎن ﻧـﺪارم‪ ،‬ﻋـﺬاب ﯾـﺎ ﺷـﮑﻨﺠﻪ دﻫـﻢ«‪.‬‬ ‫ﮐﺮﯾﺴـﺘﻮﻓﺮ ﻫﯿﭽِﻨـﺰ در زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣـﻪي ﺗﻮﻣـﺎس ﺟﻔﺮﺳـﻮن ﻣﺆﻟـﻒ آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬ﻣـﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﺟﻔﺮﺳﻮن ﺑﯽﺧﺪا ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ آن ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺪا ﺑﻮدن ﺑﺴﯽ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ ﻗﻀـﺎوت ﺑـﯽﺧـﺪا ﺑـﻮدن ﯾـﺎ ﻧﺒـﻮدن او را ﻋﻘـﺐ ﺑـﯽاﻧـﺪازﯾﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن او در ﻃـﯽ ﺣﯿـﺎت‬ ‫ﺳﯿﺎﺳـﯽاش ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ رﻋﺎﯾـﺖ ﻣﻼﺣﻈـﺎﺗﯽ ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ در ﻫﻤـﺎن ﺣـﯿﻦ ﻫـﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ،١٧٨٧‬در ﻧﺎﻣـﻪاي‬ ‫ﺑـﻪ ﺧـﻮاﻫﺮزادهاش ﭘﯿﺘـﺮ ﮐـﺎر ﻧﻮﺷـﺖ ﮐـﻪ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺗـﺮس از ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﭘﺮﺳﺸـﮕﺮي‪ ،‬از ﭘﺮﺳـﯿﺪن‬ ‫ﺑﺎز اﯾﺴﺘﺎد‪» :‬اﮔﺮ ﭘﺮﺳﺸـﮕﺮي ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﺎور ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪاﯾﯽ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣـﺪ اﯾـﻦ ﻓﻀـﯿﻠﺖ‬ ‫را در آﺳـﻮدﮔﯽ و آﺳـﺎﯾﺶ ﻣـﯽﯾـﺎﺑﯽ‪ ،‬و در ﻋﺸـﻖ ﺑـﻪ دﯾﮕـﺮان را ﮐـﻪ ﮐﻮﺷـﺶات ﺑـﻪ ﺗـﻮ ارزاﻧـﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪«.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪي دﯾﮕﺮ ﺟﻔﺮﺳﻮن را‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ در ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺘﺮ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﺄﻣﻞﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ‪:‬‬ ‫ﺗـﺮس ﻧﺎﺷـﯽ از ﭘـﯿﺶداوري ﭼﺎﮐﺮاﻧـﻪ را از ﺧـﻮد ﺑـﺮان‪ .‬اﯾـﻦ ﺗـﺮس اذﻫـﺎن ﺿـﻌﯿﻒ را ﺑـﻪ‬ ‫ﮐﺮﻧﺸـﯽ دون واﻣـﯽدارد‪ .‬ﺧـﺮد را ﺑـﺮ ﺻـﺪر ﺑﻨﺸـﺎن‪ ،‬و در ﺑـﺎب ﻫـﺮ اﻣـﺮ و ﻋﻘﯿـﺪهاي ﺑـﻪ ﻣﺤﮑﻤـﻪي‬ ‫ﺧ‪‬ـﺮد رﺟـﻮع ﮐـﻦ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﺑـﺎ ﺟﺴـﺎرت وﺟـﻮد ﺧـﺪا را ﺑـﻪ ﭘﺮﺳـﺶ ﺑﮕﯿـﺮ؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺧ‪‬ﺮد را ﺑﯿﺶ از ﺗﺮس ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ارج ﻧﻬﺪ‪.‬‬

‫‪٢٣٧‬‬

‫ﺑﺮﺧـﯽ ﺳـﺨﻨﺎن ﺟﻔﺮﺳـﻮن ﻣﺎﻧﻨـﺪ »ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﻣﻨﺤـﺮفﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻈـﺎﻣﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آدﻣـﯽ ﻋﺮﺿـﻪ‬ ‫ﺷـﺪه« ﻫـﻢ ﺑـﺎ دﺋﯿﺴـﻢ ﺳـﺎزﮔﺎرﻧﺪ و ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ‪.‬‬

‫‪328‬‬

‫ﻟﺤـﻦ ﺿـﺪروﺣﺎﻧﯽ ﺟﯿﻤـﺰ ﻣ‪‬ﺪﯾﺴـﻮن‬

‫‪329‬‬

‫ﺑـﻪ‬

‫ﻫﻤـﯿﻦ ﻗـﻮت اﺳـﺖ‪» :‬ﻗﺮﯾـﺐ ﭘـﺎﻧﺰده ﻗـﺮن ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻧﻈـﺎم ﻗﻀـﺎﯾﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺻـﻞاش ﭼـﻪ ﺑـﻮده؟ ﮐـﻢ و ﺑـﯿﺶ ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ ﺷـﺎﻫﺪ ﺗﻔـﺎﺧﺮ و ﺗـﻦ آﺳـﺎﯾﯽ روﺣـﺎﻧﯿﻮن و ﺟﻬﺎﻟـﺖ و‬ ‫ﭼﺎﮐﺮﻣـﺄﺑﯽ ﻋـﻮام ﻫﺴـﺘﯿﻢ؛ و ﻧـﺰد اﯾـﻦ ﻫـﺮ دو ﺧﺮاﻓـﺎت‪ ،‬ﺗﻌﺼـﺐ و ﺗﻬﺪﯾـﺪ‪ «.‬و ﻫﻤـﯿﻦ ﻧﮑﺘـﻪ در ﻣـﻮرد‬ ‫ﺑﻨﺠـﺎﻣﯿﻦ ﻓـﺮاﻧﮑﻠﯿﻦ‬

‫‪330‬‬

‫ﻧﯿـﺰ ﺻـﺪق ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ »ﻓـﺎﻧﻮس درﯾـﺎﯾﯽ ﻣﻔﯿـﺪﺗﺮ از ﮐﻠﯿﺴﺎﺳـﺖ« و‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺎن آداﻣـﺰ‪» :331‬اﯾـﻦ ﺟﻬـﺎن ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺟﻬـﺎن ﻣﻤﮑـﻦ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ دﯾﻨـﯽ در آن ﻧﺒـﻮد‪ «.‬آداﻣـﺰ‬ ‫ﺧﻄﺎﺑـﻪﻫـﺎي ﺷـﺪﯾﺪاﻟﻠﺤﻦ درﺧﺸـﺎﻧﯽ ﻋﻠﯿـﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ داﺷـﺖ »در ﻧﻈـﺮ ﻣـﻦ دﯾـﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯽ وﺣـﯽ ﺑـﻮده و‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﻪ ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ اﻓﺴـﺎﻧﻪ‪ ،‬رواﯾـﺖ‪ ،‬اﺳـﻄﻮره آﻣﯿﺨﺘـﻪ ﮐـﻪ آن را ﺧﻮﻧﺒـﺎرﺗﺮﯾﻦ دﯾـﻦ‬ ‫ﻋـﺎﻟﻢ ﺳـﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ؟« و در ﺟـﺎﯾﯽ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬آداﻣـﺰ در ﻧﺎﻣـﻪاي ﺑـﻪ ﺟﻔﺮﺳـﻮن‪ ،‬ﻧﻮﺷـﺖ‪» :‬ﻣـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‬ ‫اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻣﻬﻠـﮏﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺳﻮءاﺳـﺘﻔﺎده از رﻧـﺞ ﯾﻌﻨـﯽ از اﻧﺪﯾﺸـﻪي ﺻـﻠﯿﺐ‪ ،‬دﭼـﺎر‬ ‫ﺗﻬﻮع ﻣﯽﺷﻮم‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺗﻮرِ رﻧﺞ‪ ،‬ﭼﻪ ﻓﺠﺎﯾﻌﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر آورده اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﺟﻔﺮﺳـﻮن و ﻫﻤﮑـﺎراناش ﭼـﻪ دﯾـﻦدار ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ دﺋﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﭼـﻪ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ ﯾـﺎ ﺑـﯽﺧـﺪا‪،‬‬ ‫درﻫﺮﺣـﺎل ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﺖﻫـﺎي دوآﺗﺸـﻪاي ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎور داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻋﻘﺎﯾـﺪ دﯾﻨـﯽ ﯾـﮏ ﭘﺮزﯾـﺪﻧﺖ‪،‬‬ ‫ﯾـﺎ ﻓﻘـﺪان ﭼﻨـﯿﻦ ﻋﻘﺎﯾـﺪي‪ ،‬ﮐـﺎﻣﻼ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش ﻣﺮﺑـﻮط اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﮕـﯽ آﺑـﺎي ﺑﻨﯿـﺎﻧﮕﺰار‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾـﺪ دﯾﻨـﯽ‬ ‫ﺷﺨﺼـﯽﺷـﺎن ﻫﺮﭼـﻪ ﮐـﻪ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬از ﺧﻮاﻧـﺪن ﭘﺎﺳـﺦ ﺟـﺮج ﺑـﻮش ﭘـﺪر ﺑـﻪ راﺑـﺮت ﺷ‪‬ـﺮﻣﺎنِ‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﻣـﺎت و ﻣﺒﻬـﻮت ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺷ‪‬ـﺮﻣﺎن از ﺑـﻮش ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ آﯾـﺎ او ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن‬ ‫آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ را داراي ﺣﯿﺜﯿـﺖ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﻬﺮوﻧﺪي و ﻣـﯿﻬﻦدوﺳـﺖ ﻣـﯽداﻧـﺪ‪ ،‬او ﺟـﻮاب داد‪» :‬ﻧـﻪ‪ ،‬ﻣـﻦ‬ ‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮان ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن را ﺷـﻬﺮوﻧﺪ ﻣﺤﺴـﻮب ﮐـﺮد‪ ،‬و ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﻫـﻢ ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮان آﻧﻬـﺎ‬ ‫را ﻣﯿﻬﻦدوﺳﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪٣٢٨‬‬

‫اﯾﻦ ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن‪ ،‬ﺳﻮﻣﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬از آن اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎر از زﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮﯾﺶ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ‬

‫وﻟﯽ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰﺗﺮ آﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﺑﺎ اﯾﻦ اﻓﮑﺎر ﻓﺮاﺗﺮ از زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻮام را راﺿﯽ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ و دو دوره رﯾﯿﺲ دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ و‬ ‫ﯾﮏ دوره ﻣﻌﺎون آن ﺑﺎﺷﺪ؟ اﻓﮑﺎر او ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺗﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻧﻤﺎد روﺷﻨﻔﮑﺮي اروﭘﺎ ﯾﻌﻨﯽ وﻟﺘﺮ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ او ﺳﭙﺲ ﺳﻨﺠﺶ او ﺑﺎ روﺳﺎي ﺟﻤﻬﻮر اﺧﯿﺮ‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺎه ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﮐﺸﯿﺶ )ﻣﯿﺖ راﻣﻨﯽ( ﻫﻢ ﺟﺮات ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﺎﻧﺪﯾﺪ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺷﻮد ﺑﺮاﺳﺘﯽ روﻧﺪ ﻣﺎﯾﻮسﮐﻨﻨﺪهي آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪329‬‬

‫ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪ 330‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و داﻧﺸﻤﻨﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻋﻼﻣﯿﻪ اﺳﺘﻘﻼل‬ ‫‪ 331‬دوﻣﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪٢٣٨‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﻧﺎﺗـﺎﻟﯽ آﻧﮋﯾﯿـﺮ در ﻧﯿﻮﯾـﻮرك ﺗـﺎﯾﻤﺰ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان "اﻋﺘﺮاﻓـﺎت ﯾـﮏ ﺑـﯽﺧـﺪاي ﺗﻨﻬـﺎ"‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻏﻤﻨـﺎك و ﺗﮑـﺎن دﻫﻨـﺪهاي از اﺣﺴـﺎس اﻧـﺰواي ﯾـﮏ ﺑـﯽﺧـﺪا در آﻣﺮﯾﮑـﺎي اﻣـﺮوز اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫اﻧـﺰواي ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗـﻮﻫﻤﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از دﯾﺮﺑـﺎز ﺑـﺎ ﭘﯿﺸـﺪاوري ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮ آﻧـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ اﻏﻠـﺐ ﻣـﺮدم ﮔﻤـﺎن ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ در ﭘﯿﺸـﮕﻔﺘﺎر‬ ‫ذﮐـﺮ ﮐـﺮدم‪ ،‬ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ ﺑﺴـﯿﺎر از ﯾﻬﻮدﯾـﺎن ﭘﺮﺷـﻤﺎرﺗﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل ﻧﻔـﻮذ ﻗـﺎﻃﻊ ﻻﺑـﯽ‬ ‫ﯾﻬـﻮدي در واﺷـﯿﻨﮕﺘﻦ ﺷـﻬﺮهي ﺧـﺎص و ﻋـﺎم اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﺳﻨﺪ؟‬ ‫دﯾﻮﯾـﺪ ﻣﯿﻠـﺰ‪ ،‬در ﮐﺘـﺎب ﺗﺤﺴـﯿﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰش دﻧﯿـﺎي ﺑـﯽﺧـﺪا داﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﻧﺪاﻧﯿـﺪ واﻗﻌـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬آن را ﮐﺎرﯾﮑـﺎﺗﻮري ﻏﯿﺮواﻗﻌـﯽ از ﺗﻌﺼـﺐ ﭘﻠـﯿﺲ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ‪ :‬ﯾـﮏ‬ ‫ﺷﻔﺎدﻫﻨﺪهي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﺎ "ﺻـﻠﯿﺐ ﺟـﺎدوﯾﯽ"اش ﺑـﻪ ﺷـﻬﺮ ﻣﺤـﻞ اﻗﺎﻣـﺖ ﻣﯿﻠـﺰ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬ ‫ﺷـﻔﺎدﻫﻨﺪه ﻣـﺜﻼ ﺑﯿﻤـﺎران ﻗﻨـﺪي را ﺗﺸـﻮﯾﻖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﻧﺴـﻮﻟﯿﻦ ﻫﺎﯾﺸـﺎن را دور ﺑﯿﺎﻧﺪازﻧـﺪ و ﯾـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﯿﻤـﺎران ﺳـﺮﻃﺎﻧﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﯿﻤﯽدرﻣـﺎﻧﯽ را ﮐﻨـﺎر ﺑﮕﺬارﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺟـﺎي آن ﺑـﺮاي درﻣـﺎن‬ ‫ﻣﻌﺠـﺰهآﺳـﺎي ﺧـﻮد دﺳـﺖ ﺑـﻪ دﻋـﺎ ﺑﺮدارﻧـﺪ‪ .‬ﻣﯿﻠـﺰ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﺮاي آﮔـﺎه ﺳـﺎزي ﻣـﺮدم‬ ‫ﺗﻈـﺎﻫﺮاﺗﯽ ﻣﺴـﺎﻟﻤﺖآﻣﯿـﺰ ﺗﺮﺗﯿـﺐ دﻫـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﺷـﺘﺒﺎﻫﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ادارهي ﭘﻠـﯿﺲ‬ ‫ﻣـﯽرود و ﻗﺼـﺪش را ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ از ﭘﻠـﯿﺲ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﮐـﻪ از ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺣﻤـﻼت‬ ‫اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﻃﺮﻓـﺪاران آن ﺷـﻔﺎدﻫﻨﺪه ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ اﻓﺴـﺮ ﭘﻠﯿﺴـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ او ﻣﻮاﺟـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‬ ‫ﻣـﯽﭘﺮﺳـﺪ‪» :‬ﺣـﺎﻻ ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ او ﺗﻈـﺎﻫﺮات ﮐﻨﯿـﺪ ﯾـﺎ ﻋﻠﯿـﻪ او؟« وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ ﻣﯿﻠـﺰ ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﻣـﯽدﻫـﺪ »ﻋﻠﯿـﻪ او«‪ ،‬اﻓﺴـﺮ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮدش ﺷﺨﺼـﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﺪه و وﻗﺘـﯽ ﻣﯿﻠـﺰ از ﺟﻠـﻮﯾﺶ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬرد ﺑﻪ روﯾﺶ ﺗﻒ ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﯿﻠـﺰ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﺑﺨـﺖاش را ﺑـﺎ اﻓﺴـﺮ ﭘﻠـﯿﺲ دﯾﮕـﺮي آزﻣـﺎﯾﺶ ﮐﻨـﺪ‪ .‬آن ﯾﮑـﯽ ﻫـﻢ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ اﮔـﺮ ﻫـﺮ ﮐـﺪام از ﺣﺎﻣﯿـﺎن آن ﺷـﻔﺎدﻫﻨﺪه ﺑـﺎ ﺧﺸـﻮﻧﺖ ﺑـﺎ ﻣﯿﻠـﺰ روﺑـﺮو ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬او ﻣﯿﻠـﺰ را ﺑـﻪ‬ ‫ﺟـﺮم "ﺗـﻼش ﺑـﺮاي ﻣﺪاﺧﻠـﻪ در ﮐـﺎر ﺧـﺪا" ﺑﺎزداﺷـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﯿﻠـﺰ ﺑـﻪ ﺧﺎﻧـﻪ ﺑﺮﻣـﯽﮔـﺮدد و‬ ‫ﻣـﯽﮐﻮﺷـﺪ ﺑـﺎ ادارهي ﻣﺮﮐـﺰي ﭘﻠـﯿﺲ ﺗﻤـﺎس ﺑﮕﯿـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ اﻣﯿـﺪ اﯾﻨﮑـﻪ درﺟـﻪداري را ﻣﻮاﻓـﻖ ﺧـﻮد‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ او را ﺑـﻪ ﮔﺮوﻫﺒـﺎﻧﯽ وﺻـﻞ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ »ﻟﻌﻨـﺖ ﺑـﺮ ﺗـﻮ ﻣﺮﺗﯿﮑـﻪ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﭘﻠﯿﺴـﯽ‬ ‫ﻧﻤـﯽﺧﻮاﻫـﺪ از ﯾـﮏ ﺑـﯽﺧـﺪاي ﻟﻌﻨﺘـﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ ﮐﻨـﺪ‪ «.‬ﻇـﺎﻫﺮا اﯾـﻦ ادارهي ﭘﻠـﯿﺲ ﮐﻤﺒـﻮد ﻓﺤـﺶ‬ ‫داﺷـﺘﻪ‪ ،‬و ﻫﻤﯿﻨﻄـﻮر ﮐﻤﺒـﻮد ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ ﺑﺸـﺮي و ﺣـﺲ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ‪ .‬ﻣﯿﻠـﺰ ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ آن روز ﺑـﺎ‬

‫‪٢٣٩‬‬

‫ﻫﻔـﺖ ﯾـﺎ ﻫﺸـﺖ ﭘﻠـﯿﺲ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐـﺮده‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻫﯿﭽﮑـﺪام ﮐﻤﮑـﯽ ﻧﮑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷـﺎن او را‬ ‫ﺻﺮاﺣﺘﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﮑﺎﯾﺖﻫﺎي اﯾـﻦ ﻗﻀـﺎوتﻫـﺎي ﺗﺒﻌـﯿﺾآﻣﯿـﺰ درﺑـﺎرهي ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﻓـﺮاواناﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺎرﮔﺮت داوﻧـﯽ‬ ‫از اﻧﺠﻤـﻦ آزاداﻧﺪﯾﺸـﺎن ﻓﯿﻼدﻟﻔﯿـﺎ‪ ،‬ﭘﺮوﻧـﺪهي ﻣﻨﻈﻤـﯽ از اﯾـﻦ ﻣـﻮارد را ﺟﻤـﻊآوري ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧـﮏ‬ ‫اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ او ﺷـﺎﻣﻞ ﺣـﻮادث درون اﺟﺘﻤﺎﻋـﺎت‪ ،‬ﻣـﺪارس‪ ،‬ﻣﺤـﻞﻫـﺎي ﮐـﺎر‪ ،‬رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻮاده و دوﻟـﺖ‬ ‫اﺳـﺖ و ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﯾﯽ از اذﯾـﺖ و آزار‪ ،‬اﺧـﺮاج از ﮐـﺎر‪ ،‬ﻋـﺎق واﻟـﺪﯾﻦ‪ ،‬و ﺣﺘـﯽ ﻗﺘـﻞ را در ﺑﺮﻣـﯽﮔﯿـﺮد‬ ‫‪.‬ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺷـﻮاﻫﺪ ﻣﺴـﺘﻨﺪ داوﻧـﯽ از ﻧﻔـﺮت و ﺳـﻮءﺗﻔﺎﻫﻢ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ ﻣـﯽﺗـﻮان‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐـﻪ ﭘﯿـﺮوزي ﯾـﮏ ﺑـﯽﺧـﺪاي ﺻـﺎدق آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ در اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻋﻤـﻼ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻠـﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎ ‪ ۴٣۵‬ﻋﻀـﻮ و ﻣﺠﻠـﺲ ﺳـﻨﺎ ‪ ١٠٠‬ﻋﻀـﻮ دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﻓـﺮض اﯾﻨﮑـﻪ اﮐﺜﺮﯾـﺖ‬ ‫اﯾﻦ ‪ ۵٣۵‬ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﮐـﺮدهاي از ﺟﻤﻌﯿـﺖ اﯾـﻦ ﮐﺸـﻮر ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ‬ ‫از آﻧـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ آﻣـﺎري ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑـﯽﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ آﻧﻬـﺎ ﯾـﺎ دروغ ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ و ﯾـﺎ اﻋﺘﻘـﺎدات‬ ‫واﻗﻌﯽ ﺧﻮد را ﻣﺨﻔـﯽ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ رأي دﻫﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﺎﻣﺰدﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﺷـﺎن ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ ﮐﺴـﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ آﻧﻬـﺎ را ﺳـﺮزﻧﺶ ﮐﻨـﺪ؟ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﮐـﺎﻣﻼ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ اذﻋـﺎن ﯾـﮏ ﻧـﺎﻣﺰد رﯾﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮري ﺑـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪي ﺧﻮدﮐﺸـﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﯽ اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾــﻦ واﻗﻌﯿــﺖﻫــﺎ درﺑــﺎرهي ﺣــﺎل و ﻫــﻮاي ﺳﯿﺎﺳــﯽ اﻣــﺮوز آﻣﺮﯾﮑــﺎ‪ ،‬و ﭘﯿﺎﻣــﺪﻫﺎي آن‪،‬‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﻣﻮﺟـﺐ وﺣﺸـﺖ ﺟﻔﺮﺳـﻮن‪ ،‬واﺷـﯿﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺪﯾﺴـﻮن‪ ،‬آداﻣـﺰ و ﻫﻤـﻪي رﻓﻘـﺎي آﻧﻬـﺎ ﺷـﻮد‬ ‫‪.‬آﻧﻬـﺎ ﭼـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪا ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ‪ ،‬ﭼـﻪ دﺋﯿﺴـﺖ و ﭼـﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬از ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ دﯾـﻦﺳـﺎﻻران‬ ‫اﺑﺘﺪاي ﻗـﺮن ‪ ٢١‬ﺑـﺮ واﺷـﯿﻨﮕﺘﻦ ﻣﺸـﻤﺌﺰ ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬درﻋـﻮض آﻧﻬـﺎ آﺑـﺎي ﺑﻨﯿـﺎنﮔـﺬار ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﺖ ﻫﻨـﺪ‬ ‫ﭘﺴـﺎ‪-‬اﺳـﺘﻌﻤﺎر را ﻣـﯽﺳـﺘﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﮔﺎﻧـﺪي دﯾﻨـﺪار را ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻔـﺖ »ﻣـﻦ ﻫﻨـﺪو ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻢ‪،‬‬ ‫ﯾﻬـﻮدي ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻫﺴـﺘﻢ و ﺑـﻮداﯾﯽ« و ﻧ‪‬ﻬـﺮوي‪ 332‬ﺑـﯽﺧـﺪا را ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﻦ ﺑـﺎ ﻣﺸـﺎﻫﺪهي‬

‫آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ دﯾـﻦ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﻫـﺮ دﯾـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘـﻪ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن و ﺟﺎﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ وﺣﺸـﺖ‬ ‫ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ .‬ﻣـﻦ ﻣﮑـﺮرا آن را ﻧﮑـﻮﻫﺶ ﮐـﺮدهام و آرزو ﮐـﺮدهام ﮐـﻪ ﮐـﺎش ﻣـﯽﺷـﺪ اﯾـﻦ ﻣﻨﻈـﺮه را‬ ‫ﮐـﺎﻣﻼ ﭘـﺎك ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ادﯾـﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﺣـﺎﻣﯽ ﻋﻘﺎﯾـﺪ و واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﮐﻮرﮐﻮراﻧـﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺼـﺐ و‬ ‫ﺣﻤﻖ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﺎت‪ ،‬اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺣﻔﻆ ﺳﺮوري ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑﻬﺮهﮐﺶ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪ ٣٣٢‬ﺟﻮاﻫﺮﻟﻌﻞ ﻧ‪‬ﻬﺮو‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻫﻨﺪ ﭘﺲ از اﺳﺘﻘﻼل‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٤٠‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧ‪‬ﻬﺮو از ﻫﻨـﺪ‪ ‬ﺳـﮑﻮﻻرِ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﮔﺎﻧـﺪي ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺗﺤﻘـﻖ ﻧﯿﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐﺸـﻮر ﻏـﺮق در‬ ‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي ﺑﯿﻦ ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﯽﺷﺪ درﺳﺖ ﭘﮋواك اﯾﺪهﻫﺎي ﺧﻮد ﺟﻔﺮﺳﻮن اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣـﺎ از ﯾـﮏ ﻫﻨـﺪ ﺳـﮑﻮﻻر ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽﮔـﻮﯾﯿﻢ ‪...‬ﺑﺮﺧـﯽ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﻼف دﯾـﻦ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻓﮑـﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻧﺎدرﺳـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻮﻻر ﺑـﻮدن ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻣـﺬاﻫﺐ اﺣﺘـﺮام ﯾﮑﺴـﺎن ﻗﺎﺋـﻞ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑﺨـﺖ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣـﯽدﻫـﺪ؛ ﻣـﺪاراي ﻣـﺬﻫﺒﯽ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺳـﻨﺘﯽ دﯾﺮﯾﻨـﻪ دارد ‪...‬در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﺜـﻞ ﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ادﯾـﺎن و ﻣـﺬاﻫﺐ ﺑﺴـﯿﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴـﻢ ﺟـﺰ ﺑـﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪي ﺳﮑﻮﻻرﯾﺘﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪«.‬‬ ‫ﺧـﺪاي دﺋﯿﺴـﺘﯽ ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ آن ﻫﯿـﻮﻻي ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﯽ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺑﺨـﺖ وﺟـﻮد آن ﭼﻨـﺪان ﺑـﯿﺶ از ﺧـﺪاي ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا در‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺻﻮر ﺧﻮد ﻏﯿﺮﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﯾـﺎ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﻧـﺎﭘﻠﺌﻮن از ﻻﭘـﻼس‪ ،‬رﯾﺎﺿـﯿﺪان ﻣﺸـﻬﻮر‪ ،‬ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ‬ ‫ﮐﺘـﺎﺑﺶ را ﺑـﺪون ذﮐـﺮي از ﺧـﺪا ﺑﻨﻮﯾﺴـﺪ‪ ،‬ﻻﭘـﻼس ﺟـﻮاب داد‪» :‬آﻗـﺎ‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﻧﯿـﺎزي‬ ‫ﻧﺪارم‪«.‬‬ ‫ﻗـﻮاﻧﯿﻦ اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﻫـﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺑﻄـﻼن اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ را ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از وارﺳـﯽ ﺑـﻪ‬ ‫اﺻـﻄﻼح ﺑـﺮاﻫﯿﻦ وﺟـﻮد ﺧـﺪا در ﻓﺼـﻞ‪ ، ٣‬دوﺑـﺎره در ﻓﺼـﻞ‪ ۴‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﺑـﺎزﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺸـﺖ‪ .‬در‬ ‫اﯾـﻦ ﻣﯿـﺎن ﺑـﻪ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴـﻢ ﻣـﯽﭘـﺮدازم و ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﻧﮕـﺎرهي ﺧﻄـﺎ ﮐـﻪ »ﭘﺮﺳـﺶ از وﺟـﻮد ﯾـﺎ ﻋـﺪم‬ ‫وﺟﻮد ﺧﺪا ﻓﺮاﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎي ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪٢٤١‬‬

‫ﻓﻘﺮ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴﻢ‬

‫‪333‬‬

‫آن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻗـﻮي ﻫﯿﮑﻠـﯽ ﮐـﻪ از ﺑـﺎﻻي ﻣﻨﺒـﺮ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧـﻪي ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﻣﺪرﺳـﻪ ﺑـﺎ ﺷـﻮر و ﺷـﻮق ﻣـﺎ‬ ‫را ﻣﻮﻋﻈـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﺣﺮﻣـﺖ ﻣﮑﺘـﻮﻣﯽ ﺑـﺮاي ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﻗﺎﺋـﻞ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ او ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن دﺳـﺖﮐـﻢ‬ ‫ﺟﺴـﺎرت اﺑـﺮاز ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﭼﺮﻧـﺪ ﺧـﻮد را دارﻧـﺪ‪ .‬واﻋـﻆ ﻣـﺎ اﻣـﺎ اﺻـﻼ ﺗﺤﻤـﻞ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏﻫـﺎ را ﻧﺪاﺷـﺖ‪،‬‬ ‫ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ او اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏﻫـﺎ آدمﻫـﺎﯾﯽ ﺿـﻌﯿﻒاﻟـﻨﻔﺲ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳـﺎﺗﯽ‪ ،‬آبدوغﺧﯿـﺎري‪ ،‬ﻫـﺮزه و‬ ‫ﻫ‪‬ﺮﻫ‪‬ﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺣـﺪي ﺣـﻖ ﺑـﺎ او ﺑـﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ دﻻﯾـﻞاش ﮐـﺎﻣﻼ ﻏﻠـﻂ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺳـﯿﺎق‪ ،‬ﻫﯿـﻮ‬ ‫روس وﯾﻠﯿﺎﻣﺴـﻮن ﮐـﻪ ﻣـﻮرﺧﯽ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ ﻣﻌﺘﻘـﺪ و ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن‬ ‫اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬاﺷـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﺤﻘﯿـﺮ ﺧـﻮد را ﻧﺜـﺎر ﻫﺮﻫـﺮي ﻣﺴـﻠﮏﻫـﺎي ﻣﯿﺎﻧـﻪﮔﯿـﺮ و ﺑـﯽﺟﺮﺑـﺰهاي ﻣـﯽﮐـﺮد‬ ‫ﮐﻪ در ﻣﯿﺎﻧﻪي اﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﻣﻌﻠﻖ و وارو ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﯿﭻ اﺷـﮑﺎﻟﯽ ﻧـﺪارد ﮐـﻪ وﻗﺘـﯽ ﺷـﻮاﻫﺪي ﻟـﻪ ﯾـﺎ ﻋﻠﯿـﻪ ﯾـﮏ ﻣـﺪﻋﺎ ﻧـﺪارﯾﻢ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ‪ .‬در‬ ‫اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻊ ﺑﺨﺮداﻧـﻪاي اﺳـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﯽ از ﮐـﺎرل ﺳـﺎﮔﺎن ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﮐـﻪ آﯾـﺎ در‬ ‫ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﺣﯿـﺎت وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﺑـﺎ اﻓﺘﺨـﺎر ﺟـﻮاب داد ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬وﻗﺘـﯽ ﺳـﺎﮔﺎن از ﭘﺎﺳـﺦﮔـﻮﯾﯽ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧـﻪ اﻣﺘﻨـﺎع ﮐـﺮد‪ ،‬ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪﮔـﺮ ﺑـﺎز ﺑـﻪ او اﺻـﺮار ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺗـﻮي‬ ‫دلﺗﺎن در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﭼـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬و ﺳـﺎﮔﺎن ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﺸـﺪﻧﯽ داد‪» :‬ﻣـﻦ ﺳـﻌﯽ ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ‬ ‫ﺑﺎ دﻟـﻢ ﻓﮑـﺮ ﮐـﻨﻢ‪ .‬ﮐـﺎﻓﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﺣﺼـﻮل ﺷـﻮاﻫﺪ‪ ،‬داوري را ﺑـﻪ ﺗﻌﻮﯾـﻖ ﺑﯿﺎﻧـﺪازﯾﻢ‪ «.‬ﺑﺤـﺚ‬ ‫وﺟـﻮد ﺣﯿـﺎت ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﮔﺸـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ دو ﻃـﺮف اﯾـﻦ ﺑﺤـﺚ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ اﺳـﺘﺪﻻلﻫـﺎي‬ ‫ﺧـﻮﺑﯽ اﻗﺎﻣـﻪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺷـﻮاﻫﺪ ﻓﻌﻠـﯽ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﻣـﯽﺗـﻮان اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﺣـﺎﻣﯽ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﻃـﺮﻓﯿﻦ‬ ‫ﺑﺤـﺚ را ﻗـﺪري ﺳـﺒﮏ ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﮐـﺮد‪ .‬در ﺑﺴـﯿﺎري از ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﯽ‪ ،‬ﺑـﯽﻧﻈـﺮي ﻣﻮﺿـﻊ ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ‬ ‫اﺳـﺖ؛ ﻣـﺜﻼ در اﯾـﻦ ﺑـﺎره ﮐـﻪ ﻋﻠـﺖ اﻧﻘـﺮاض ﺟـﺎﻧﻮران در ﭘﺎﯾـﺎن ﻋﺼـﺮ ﭘﺮﻣﯿـﺎن )ﮐـﻪ ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ‬ ‫اﻧﻘـﺮاض ﺟﻤﻌـﯽ در ﺗـﺎرﯾﺦ ﻓﺴـﯿﻠﯽ اﺳـﺖ( ﭼـﻪ ﺑـﻮده‪ ،‬ﭘﺎﺳـﺦ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺮﺧـﻮرد ﯾـﮏ ﺷـﻬﺎب ﺳـﻨﮓ‬ ‫‪٣٣٣‬‬

‫اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ واژهاي ﺧﻼف واژه ﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ را ﻋﺎرف ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻋﺮﻓﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﻻﻫﯿﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎره وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد و ﭼﯿﺴﺘﯽ ﺧﺪا و آﻓﺮﯾﻨﺶ و دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮدات‬ ‫ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ و زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮي ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬از ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ ﺑﺴﯿﺎري از داﻧﺸﻤﻨﺪان و‬

‫ﺑﺰرﮔﺎن در دﻋﻮاي ﻣﯿﺎن ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎﺳﺎن اﻋﻼم ﺑﯽﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در آن ﻋﺼﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬دﺋﯿﺴﻢ )ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎور ﺑﻪ وﺟﻮد‬ ‫ﺧﺪاي ﺑﺪون رﺳﻮل و دﯾﻦ( ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ از اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴﻢ ﺑﻮد‪ .‬داروﯾﻦ و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ او و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺑﺸﺮ در ﻓﯿﺰﯾﮏ ﻣﻮﺿﻊ و ﺑﻬﺎﻧﻪي‬ ‫اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏﻫﺎ را ﺑﺴﯿﺎر آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و از آﻧﺰﻣﺎن ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﯽ ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ ﭼﻮن داوﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴﻢ را ﻣﻨﺴﻮخ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﯿﺶ از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺸﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺎور دارﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوز دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻫﻤﭽﻮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﯽﻃﺮف و ﺑﯽﻧﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺎرﺳﯽ ﮔﺎه اﯾﻦ ﻣﺴﻠﮏ را ﻻادري ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻧﺎآﺷﻨﺎﺗﺮ از اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٤٢‬‬

‫ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺣﺎدﺛـﻪاي ﮐـﻪ در ﭘﺮﺗـﻮ ﺷـﻮاﻫﺪ ﻓﻌﻠـﯽ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل ﻗـﻮي ﻋﻠـﺖ اﻧﻘـﺮاض‬ ‫داﯾﻨﺎﺳـﻮرﻫﺎ ﺑـﻮده‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﻋﻠـﺖ ﭘﺎﯾـﺎن ﻋﺼـﺮ ﭘﺮﻣﯿـﺎن‪ ،‬ﺣﺎدﺛـﻪي دﯾﮕـﺮي ﯾـﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒـﯽ از‬ ‫ﺣـﻮادث دﯾﮕـﺮ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﻋﻠـﻞ ﻫـﺮ دوي اﯾـﻦ اﻧﻘـﺮاضﻫـﺎ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي‪ ،‬ﺑﺨﺮداﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫درﺑﺎرهي ﭘﺮﺳـﺶ از وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﭼـﻪ؟ آﯾـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ درﻣـﻮرد ﺧـﺪا ﻫـﻢ ﺑـﯽﻧﻈـﺮ ﺑﺎﺷـﯿﻢ؟ ﺑﺮﺧـﯽ ﺑـﺎ ﻗﻄﻌﯿـﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻠﻪ‪ ،‬و اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ زﯾﺎدي ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺣﻖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺤﺚ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﻧﻬـﺎدن ﻣﯿـﺎن دو ﻧـﻮع ﺑـﯽﻧﻈـﺮي آﻏـﺎز ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺖ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي ﻣـﻮﻗﺘﯽ‬ ‫در ﻋﻤـﻞ ﯾـﺎ ﺣـﺮف اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻗﺴـﻢ ﻣﯿﺎﻧـﻪ ﮔﯿـﺮي ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﻣﻌﻘـﻮل اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﭘﺎﺳـﺦ ﻗـﺎﻃﻊ و‬ ‫ﻣﺸـﺨﺺ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻨـﻮز ﺷـﻮاﻫﺪي ﺑـﺮاي دﺳـﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑـﻪ آن ﭘﺎﺳـﺦ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﯾـﺎ‬ ‫ﺷـﻮاﻫﺪ ﻣﻔﻬـﻮم ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ وﻗـﺖ ﺑـﺮاي ﻣﻼﺣﻈـﻪي ﻣﻮﺿـﻊ ﺑﺨﺮداﻧـﻪاي اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﯾـﮏ ﻧـﻮع ﻋﻤﯿﻘـﺎ ﭼـﺎرهﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ دﯾﮕـﺮ از ﺑـﯽﻧﻈـﺮي ﻫـﻢ ﻫﺴـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﻦ آن را ﺑـﺮاي ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﺷـﻮاﻫﺪ ﮔـﺮد آورﯾـﻢ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﺑﺮاﯾﺸـﺎن ﺑﯿـﺎﺑﯿﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن اﺻـﻮﻻ‬ ‫ﺷـﻮاﻫﺪي ﺑﺮﺷـﺎن ﻣﺘﺮﺗـﺐ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎ در ﺳـﭙﻬﺮي ﻣﺘﻔـﺎوت‪ ،‬ﯾـﺎ در ﺑ‪‬ﻌـﺪي دﯾﮕـﺮ ﺳـﯿﺮ‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻓﺮاﺳـﻮي ﺣﯿﻄـﻪي ﺷـﻮاﻫﺪ ﻗﺎﺑـﻞ دﺳـﺘﯿﺎﺑﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪي اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎ‪ ،‬آن‬ ‫ﻗﺼﻪي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آﯾـﺎ ﺗـﻮ ﻫـﻢ ﻣﺜـﻞ ﻣـﻦ ﻗﺮﻣـﺰ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯽ؟ ﺷـﺎﯾﺪ آﻧﭽـﻪ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗـﻮ ﻗﺮﻣـﺰ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ ﺑـﺮاي ﻣـﻦ ﺳـﺒﺰ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ اﺻـﻼ رﻧﮕـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در ﺧﯿـﺎل ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﻧﻤـﯽﮔﻨﺠـﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ را از زﻣـﺮهي ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎﯾﯽ ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﻫـﻢ‬ ‫ﮐـﻪ ﺷـﻮاﻫﺪ ﺟﺪﯾـﺪ ﻓـﺮاﻫﻢ ﮐﻨـﯿﻢ ﭘﺎﺳـﺦ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ را ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻧﻤـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬و ﺑﺮﺧـﯽ از داﻧﺸـﻤﻨﺪان و‬ ‫دﯾﮕﺮ روﺷـﻨﻔﮑﺮان ﻫـﻢ – ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮم زﯾـﺎدي ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎﻧﻪ – ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭘﺮﺳـﺶ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻫـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﻘﻮﻟـﻪي ﺗﻌﻠـﻖ دارد‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﺧـﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ دﯾـﺪﮔﺎه اﻏﻠـﺐ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘـﯽ ﻗﯿـﺎس‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺎ اﺑـﺪ دﺳـﺖ ﻧﯿـﺎﻓﺘﻨﯽ‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎل درﺳـﺘﯽ ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا و ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﻋـﺪم وﺟـﻮد‬ ‫ﺧـﺪا دﻗﯿﻘـﺎ ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﻃﺮﻓـﺪار دﯾـﺪﮔﺎﻫﯽ ﮐـﺎﻣﻼ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﻫﺴـﺘﻢ‪ :‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻦ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي‬ ‫درﺑـﺎرهي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﮐـﺎﻣﻼ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي ﻣـﻮﻗﺘﯽ دارد‪ .‬ﭼـﻪ ﺧـﺪا ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼـﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫وﺟـﻮد ﯾـﺎ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﯾـﮏ ﭘﺮﺳـﺶ ﻋﻠﻤـﯽ اﺳـﺖ؛ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ روزي ﭘﺎﺳـﺦاش را ﺑـﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬و‬ ‫در اﯾـﻦ ﺣـﯿﻦ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺎ ﻗـﻮت در ﻣـﻮرد اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﺧـﺪا اﻇﻬـﺎرﻧﻈـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬در ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫اﻧﺪﯾﺸـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﯾﯽ از ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑـﻪ ﭘﺮﺳﺸـﻬﺎﯾﯽ را ﻣـﯽﯾـﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ ﻗـﺒﻼ ﻓﺮاﺳـﻮي ﻣﺮزﻫـﺎي داﻧـﺶ‬ ‫ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬آﮔﻮﺳـﺖ ﮐُﻨـﺖ ﻓﯿﻠﺴـﻮف ﻣﺸـﻬﻮر ﻓﺮاﻧﺴـﻮي‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ١٨٣۵‬درﺑـﺎرهي ﺳـﺘﺎرﮔﺎن‬

‫‪٢٤٣‬‬

‫ﻧﻮﺷـﺖ‪» :‬ﻣـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻃﺮﯾﻘـﯽ‪ ،‬ﻧﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﮐُﻨـﻪ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن را ﭘـﮋوﻫﺶ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬و‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮐﺎﻧﯽﺷﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ«‬ ‫ﺣﺘـﯽ ﭘـﯿﺶ از اﯾﻨﮑـﻪ ﮐُﻨـﺖ اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﺎت را ﺑﻨﻮﯾﺴـﺪ‪ ،‬ﻓﺮاوﻧﻬـﻮﻓﺮ ﺑـﺎ ﻃﯿـﻒ ﻧﮕـﺎرش ﺷـﺮوع ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺮوزه ﻃﯿـﻒﻧﮕـﺎران ﺑـﺎ ﺗﺤﻠﯿـﻞﻫـﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ دﻗﯿـﻖ‬ ‫از ﺗﺮﮐﯿـﺐ دوردﺳـﺖﺗـﺮﯾﻦ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬ﮐُﻨـﺖ را ﺑﻬـﺖزده ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬از ﺑـﯽﻧﻈـﺮي اﺧﺘﺮﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪي ﮐُﻨـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺣﮑﺎﯾـﺖ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه‪ ،‬دﺳـﺖﮐـﻢ ﻣـﺎ را وا ﻣـﯽدارد ﺗـﺎ ﺑـﯽﭘـﺮوا ﺣﮑـﻢ ﺑـﻪ ﺻـﺤﺖ‬ ‫ﺑﯽﻧﻈـﺮي داﺋﻤـﯽ ﻧﮑﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﻧﻮﺑـﺖ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﻣـﯽرﺳـﺪ‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن و داﻧﺸـﻤﻨﺪان‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻣﺎس ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﻣﺒﺪع واژهي اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﻫﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ ﻣﻌﻨـﺎي واژهي اﺑـﺪاﻋﯽ ﺧـﻮد اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ را در ﭘﺎﺳـﺦ ﺣﻤﻼﺗـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آن ﺷـﺪ‬ ‫ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﮐـﺮد‪ .‬ﻋﺎﻟﯿﺠﻨـﺎب دﮐﺘـﺮ واﻟـﺲ‪ ،‬رﺋـﯿﺲ ﮐـﺎﻟﺞ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﻟﻨـﺪن‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿـﺮ ﺧـﻮد را ﭼﻨـﯿﻦ ﻧﺜـﺎر‬ ‫اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴﻢ ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫»او ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧـﻮد را اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ؛ اﻣـﺎ ﺗﺴـﻤﯿﻪي اﺻـﻠﯽ او اﺳـﻤﯽ ﻗـﺪﯾﻤﯽﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ :‬او‬ ‫ﮐـﺎﻓﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﯽاﯾﻤـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ واژهي ﮐـﺎﻓﺮ ﻃﻨـﯿﻦ ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮﻋﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ او‬ ‫ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻮده ﻧـﺎم ﺟﺪﯾـﺪي اﺧﺘﯿـﺎر ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي آدم ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﺻﺎف و ﭘﻮﺳﺖﮐﻨﺪه ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارد‪«.‬‬ ‫اﻣـﺎ ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ آدﻣـﯽ ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﺗﺤﻘﯿـﺮي را ﺑـﺮ ﺧـﻮد روا دارد‪ .‬و ﭘﺎﺳـﺦ او در ﺳـﺎل‬ ‫‪١٨٨٩‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﭼﺰّاﻧﻨـﺪﮔﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ از او اﻧﺘﻈـﺎر دارﯾـﻢ ﮔﺮﭼـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ از ﻃﺮﯾـﻖ ادب ﺧـﺎرج ﻧﺸـﺪ‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﺑﻮﻟـﺪاگ داروﯾـﻦ‪ ،‬دﻧـﺪانﻫـﺎي ﺧـﻮد را در ﻣﮑﺘـﺐ ﻃﻌـﻦ و ﮐﻨﺎﯾـﻪي وﯾﮑﺘﻮرﯾـﺎﯾﯽ ﺗﯿـﺰ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‬ ‫‪.‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﭘـﺲ از اﯾﻨﮑـﻪ ﺣـﻖ دﮐﺘـﺮ واﻟـﺲ را ﮐـﻒ دﺳـﺘﺶ ﮔﺬاﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ واژهي "اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ‬ ‫"ﭘﺮداﺧـﺖ و ﺷـﺮح داد ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴـﻢ رﺳـﯿﺪه اﺳـﺖ‪ .‬او ﯾـﺎدآور ﺷـﺪ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮان‬ ‫ﯾﻘـﯿﻦ داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻗﺴـﻤﯽ "ﮔﻨﻮﺳـﯿﺲ"‬

‫‪334‬‬

‫رﺳـﯿﺪهاﻧـﺪ –ﯾﻌﻨـﯽ ﮐـﻢ و ﺑـﯿﺶ ﺑـﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﻣﺴـﺌﻠﻪي‬

‫ﻫﺴـﺘﯽ را ﮔﺸـﻮدهاﻧـﺪ؛ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﯾﻘـﯿﻦ داﺷـﺘﻢ ﮐـﻪ ﭼﻨـﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧـﺪارم‪ ،‬و اﻋﺘﻘـﺎد ﻗـﻮي‬ ‫داﺷﺘﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻧﺎﮔﺸـﻮدﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬و ﻫﻤﻨـﻮا ﺑـﺎ ﻫﯿـﻮم و ﮐﺎﻧـﺖ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﻣﻐﺮوراﻧـﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸـﻢ‬

‫‪ ٣٣٤‬ﻋﺮﻓﺎن = آﮔﺎﻫﯽ‬

‫‪٢٤٤‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ زودي ﺑـﻪ ﭼﻨـﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﺎﺋـﻞ ﺧـﻮاﻫﻢ ﺷـﺪ ‪...‬ﭘـﺲ ﻟﺨﺘـﯽ اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪم‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻧﮕﺮﺷـﯽ رﺳـﯿﺪم ﮐـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺳﺐ آن "اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ" اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اداﻣـﻪي اﯾـﻦ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏﻫـﺎ ﻫـﯿﭻ ﻧﻈـﺎم ﻋﻘﯿـﺪﺗﯽ‬ ‫درﺑﺎرهي دﯾﻦ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻔﯿﺎ و ﭼﻪ اﺛﺒﺎﺗﺎ‪.‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴـﻢ ﯾـﮏ ﻧﻈـﺎم ﻋﻘﯿـﺪﺗﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ روﺷـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﺻـﻞ واﺣـﺪي‬ ‫درﺑـﺎب دﯾـﻦ ﺗﮑﯿـﻪ دارد ‪ ...‬ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ اﯾﺠـﺎﺑﯽ‪ ،‬اﯾـﻦ اﺻـﻞ را ﻣـﯽﺗـﻮان ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮد‪ :‬در اﻣـﻮر‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺗﺎ آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﻠـﺖ ﺗـﻮ را ﻣـﯽﺑـﺮد‪ ،‬ﺑـﯽ ﻫـﯿﭻ ﻣﻼﺣﻈـﻪاي ﺑـﺎ آن ﻫﻤـﺮاه ﺷـﻮ‪ .‬و ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ ﺳـﻠﺒﯽ‪:‬‬ ‫در اﻣـﻮر ﻋﻘﻼﻧـﯽ واﻧﻤـﻮد ﻧﮑـﻦ ﮐـﻪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ اﺛﺒـﺎت ﻧﺸـﺪه ﯾـﺎ اﺛﺒـﺎت ﻧﺸـﺪﻧﯽ ﻗﻄﻌﯿـﺖ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺴـﻠﮏ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ ﮔﺮوﯾـﺪم‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ اﮔـﺮ آدﻣـﯽ ﮐـﻞﻧﮕـﺮ و اﺳـﺘﻮار ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﺒﺎﯾـﺪ‬ ‫از روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺷﻮد‪ ،‬آﯾﻨﺪه ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﺳـﺨﻨﺎن از دﯾـﺪ ﯾـﮏ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺣﮑﯿﻤﺎﻧـﻪ ﻣـﯽآﯾﻨـﺪ و ﻫـﯿﭻﮐـﺲ ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮﯾﻦ اﯾـﺮادي ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﻧﻤﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﻇـﺎﻫﺮا ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ در ﺑﺤـﺚ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻨﯽ ﻣﻄﻠـﻖ اﺛﺒـﺎت ﯾـﺎ رد وﺟـﻮد ﺧـﺪا‪ ،‬از ﺳـﺎﯾﻪ‬ ‫روﺷﻦﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻻت ﭼﺸـﻢ ﻣـﯽﭘﻮﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑـﻪ ﻣـﺎ ﻧﺘـﻮاﻧﯿﻢ وﺟـﻮد ﭼﯿـﺰي را اﺛﺒـﺎت ﯾـﺎ رد ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬وﺟـﻮد‬ ‫ﯾﺎ ﻋـﺪم آن را ﻋﻠـﯽاﻟﺴـﻮﯾﻪ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ ﺑـﺎ اﯾـﻦ اﺻـﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬و ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻫﻢ ﮐـﻪ ﻣﺨـﺎﻟﻒ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻣـﯽﻧﻤـﻮد ﻣﻌﻠـﻖ وارو ﻣﯿـﺰد ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﻗﺒـﻮل ﯾـﮏ ﻣﻮﺿـﻊ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻊ‬ ‫دﯾﮕﺮش را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻼﺷﯽ ﮔﺎﻫﯽ از ﻫﻤﻪي ﻣﺎ ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑـﺮﺧﻼف ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﻣـﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﯾـﮏ ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﻋﻠﻤـﯽ‬ ‫ﻣﺜـﻞ ﻫﻤـﻪي ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﯾـﺎ ﻣﻘﻮﻟـﻪي ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ آزﻣـﻮدن آن در ﻋﻤـﻞ دﺷـﻮار‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺟﻌﺒـﻪي ﻣـﻮﻗﺘﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬درﺳـﺖ ﻣﺜـﻞ ﻓﺮﺿـﯿﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ اﻧﻘـﺮاض ﺟـﺎﻧﻮران‬ ‫دورانﻫـﺎي ﭘﺮﻣﯿـﺎن و ﮐﺮﺗﺎﺳـﻪ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺶ وﺟـﻮد ﯾـﺎ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺶ از ﯾـﮏ ﻓَﮑـﺖ ﻋﻠﻤـﯽ‬ ‫درﺑـﺎرهي ﻋـﺎﻟﻢ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﭘﺎﺳـﺦاش در ﻋﻤـﻞ ﯾﺎﻓـﺖﻧﺸـﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در اﺻـﻞ ﯾﺎﻓـﺖﺷـﺪﻧﯽ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺧـﺪا وﺟـﻮد داﺷـﺖ و ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺖ وﺟـﻮدش را آﺷـﮑﺎر ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑﺮﻫـﺎﻧﯽ ﻗـﺎﻃﻊ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ‬ ‫ﺧﻮد اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ وﺟـﻮد ﯾـﺎ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻫـﯿﭻﮔـﺎه ﺑـﺎ ﻗﻄﻌﯿـﺖ اﺛﺒـﺎت ﯾـﺎ رد ﻧﺸـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ در دﺳﺖ و اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﺗﻮان اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ۵٠‬درﺻﺪ را ﺗﺨﻤﯿﻦ زد‪.‬‬ ‫ﭘـﺲ ﺑﮕﺬارﯾـﺪ اﯾـﺪهي ﻃﯿـﻒ اﺣﺘﻤـﺎﻻت را ﺟـﺪي ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ و داوري آدﻣـﯽ درﺑـﺎرهي وﺟـﻮد‬ ‫ﺧﺪا را در اﯾﻦ ﻃﯿـﻒ ﻣﯿـﺎن دو ﺣـﺪ‪ ‬ﻣﺘﻀـﺎد ﻗﻄﻌﯿـﺖ ﺑﮕـﺬارﯾﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﻃﯿـﻒ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان‬ ‫آن را ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﺨﺶﺑﻨﺪي ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٢٤٥‬‬

‫‪ .١‬ﺧﺪاﺑﺎوري ﻗﻮي‪ :‬اﺣﺘﻤﺎل ‪ ١٠٠‬درﺻﺪي وﺟﻮد ﺧﺪا‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﮐﺎرل ﮔﻮﺳﺘﺎو ﯾﻮﻧﮓ »ﻣﻦ ﺑﺎور ﻧﺪارم! ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ!«‬

‫‪335‬‬

‫‪ .٢‬اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮي اﻣﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٠٠‬درﺻﺪ‪:‬‬ ‫ﺧـﺪاﺑﺎوري در ﻋﻤـﻞ»ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﻗﻄـﻊ ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻗﻮﯾـﺎ ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑـﺎور دارم و زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽام‬ ‫را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي اﯾﻦ ﺑﺎور ﭘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮم‪«.‬‬ ‫‪ .٣‬اﺣﺘﻤـﺎل ﺑـﺎﻻي ‪ ۵٠‬درﺻـﺪ اﻣـﺎ ﻧـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﺎﻻ‪ .‬ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗﮑﻨﯿﮑـﯽ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ اﻣـﺎ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺪاﺑﺎوري‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎﯾﻞام ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ«‬ ‫‪ .۴‬دﻗﯿﻘﺎ ‪ ۵٠‬درﺻﺪ‪ .‬اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ‪:‬‬ ‫»اﺣﺘﻤﺎﻻت وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺧﺪا ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ«‬ ‫‪ .۵‬ﭘﺎﯾﯿﻦﺗـﺮ از ‪ ۵٠‬درﺻـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗـﺮ‪ .‬ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗﮑﻨﯿﮑـﯽ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ اﻣـﺎ ﻣﺎﯾـﻞ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ‪:‬‬ ‫»ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد ﯾﺎ ﻧﻪ اﻣﺎ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﺎﮐﯿﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪«.‬‬ ‫‪ .۶‬اﺣﺘﻤﺎل ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺻﻔﺮ‪ .‬ﺑﯿﺨﺪاﯾﯽ در ﻋﻤﻞ‪:‬‬ ‫»ﻧﻤﯽ ﺗـﻮاﻧﻢ ﻗﻄﻌـﺎ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﺧـﺪا ﻧﯿﺴـﺖ اﻣـﺎ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺧﯿﻠـﯽ ﺑﻌﯿـﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬و‬ ‫زﻧﺪﮔﯽام را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻧﺒﻮدناش ﭘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮم«‬

‫‪336‬‬

‫‪ .٧‬ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ ﻗﻮي‪:‬‬ ‫»ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ! ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻗﻄﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﻮﻧﮓ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﻫﺴﺖ! «‬ ‫ﺑـﺮاي ﻣـﻦ ﺟـﺎي ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد اﮔـﺮ ﺑﺒﯿـﻨﻢ ﮐـﻪ ﮐـﻪ ﻋـﺪهي زﯾـﺎدي در ﻣﻘﻮﻟـﻪي ‪٧‬‬ ‫ﻣـﯽﮔﻨﺠﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻘﻮﻟـﻪ را ﺑـﺮاي ﺗﻘـﺎرن ﺑـﺎ ﻣﻘﻮﻟـﻪي ‪ ،١‬ﮐـﻪ ﮐـﺎﻣﻼ ﭘﺮﻃﺮﻓـﺪار اﺳـﺖ‪ ،‬درج ﮐـﺮدهام‬

‫‪.‬ﺳﺮﺷﺖ اﯾﻤﺎن اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺆﻣﻦ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﯾﻮﻧـﮓ‪ 337‬ﭼﯿـﺰي را ﺑـﺪون داﺷـﺘﻦ دﻻﯾـﻞ ﮐـﺎﻓﯽ‬ ‫ﺑـﺎور ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﯾﻮﻧـﮓ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي ﺧﺎﺻـﯽ در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪاش ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺑـﺎ‬ ‫ﺻـﺪاﯾﯽ ﻣﻬﯿـﺐ ﻣﻨﻔﺠـﺮ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن اﯾﻤـﺎن ﻧﺪارﻧـﺪ؛ و ﻋﻘـﻞ ﻣﺤـﺾ ﻫـﻢ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺷـﺨﺺ را‬

‫‪٣٣٥‬‬

‫وﻗﺘﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﺰرﮔﯽ ﭼﻮن ﯾﻮﻧﮓ ﮐﻪ ﻫﻢدوره و ﻫﻤﮑﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﭼﻮن ﻓﺮوﯾﺪ ﺑﻮد‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﭙﺎﯾﻪي ﮐﯿﺶﺑﺎﻧﺎن داﻧﺶﺳﺘﯿﺰ و ﻋﻮاماﻟﻨﺎس دﮔﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬

‫اﯾﻨﻄﻮر درﺑﺎره ﭘﺪﯾﺪهاي ﻏﯿﺮﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺪه و ﭼﻨﯿﻦ اﺧﺘﻼف ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺣﮑﻢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬واﻗﻌﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﺎﯾﻮس ﺷﺪه و ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻈﺎراﺗﺶ از اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮدات‬ ‫دوﭘﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ او را ﺑﺴﻨﺠﯿﺪ ﺑﺎ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺑﺰرگ‪ ،‬دﮐﺎرت ﮐﻪ ﺣﺘﺎ درﺑﺎرهي وﺟﻮد داﺷﺘﻦ ﺧﻮدش ﻫﻢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ 100‬درﺻﺪي ﻧﺪاﺷﺖ! ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٣٣٦‬ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪ ﺑﺰرگ ﺳﺪه ﺑﯿﺴﺘﻢ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﻋﻀﻮ اﯾﻦ ﮔﺮوه داﻧﺴﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﻻ ﻫﻤﻮاره ورد زﺑﺎﻧﺶ ﺑﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪٣٣٧‬‬

‫‪ Carl Gustav Jung‬رواﻧﺸﻨﺎس ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺳﻮﯾﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از زﯾﮕﻤﻮﻧﺪ ﻓﺮوﯾﺪ‪ ،‬از ﺑﻨﯿﺎدﮔﺬاران ﻣﮑﺘﺐ رواﻧﮑﺎوي اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٤٦‬‬

‫ﺑـﻪ ﯾﻘـﯿﻦ ﮐﺎﻣـﻞ درﺑـﺎرهي ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﭼﯿـﺰي ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻋﻤـﻞ ﻣﻘﻮﻟـﻪي ‪ 7‬ﮐـﻢﻃﺮﻓـﺪارﺗﺮ از‬ ‫ﻣﻘﻮﻟﻪي ﻣﺘﻀﺎدش‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ ١‬اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻫﻮاﺧﻮاﻫﺎن ﺳﯿﻨﻪﭼﺎﮐﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺧﻮد را ﺟﺰو ﻣﻘﻮﻟﻪي ‪ ۶‬ﻣـﯽداﻧـﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﻣـﻮرد ‪ ٧‬ﺑـﯽﻧﻈـﺮي ﻣـﻦ در ﻣـﻮرد‬ ‫ﺧﺪا ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻗﺪر ﺑﯽﻧﻈﺮيام درﻣﻮرد ﭘﺮﯾﺎن ﺗﻪ ﺑﺎغ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺑـﺪاﻧﻢ ﮐـﻪ آﯾـﺎ رﻧـﮓ ﻗﺮﻣـﺰ ﺷـﻤﺎ ﻫﻤـﺎن رﻧـﮓ ﺳـﺒﺰ ﻣـﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬اﯾـﻦ‬ ‫اﺣﺘﻤـﺎل را ‪ ۵٠‬درﺻـﺪ ﻧﻤـﯽﺳـﺎزد‪ .‬اﯾـﻦ ﮔـﺰارهي ﺑـﯽ ﻣﻌﻨـﺎﺗﺮ از آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺷـﺄﻧﯽ‬ ‫ﺑـﻪ آن دﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬اﯾـﻦ ﺧﻄـﺎي راﯾﺠـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎزﻫﻢ ﺑـﻪ آن ﺑﭙـﺮدازﯾﻢ ﺗـﺎ از ﻓـﺮض‬ ‫ﭘﺎﺳـﺦ ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﺑـﻮدن ﭘﺮﺳـﺶ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻧﻠﻐـﺰﯾﻢ ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﯾـﺎ ﻋـﺪم وﺟـﻮد‬ ‫ﺧﺪا ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾـﮏ ﻃﺮﯾـﻖ دﯾﮕـﺮ ﺑﯿـﺎن اﯾـﻦ ﺧﻄـﺎ‪ ،‬ﺑﺤـﺚ »ﺑـﺎر اﺛﺒـﺎت«‬

‫‪338‬‬

‫اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑﺮﺗﺮاﻧـﺪ راﺳـﻞ‬

‫‪339‬‬

‫ﺑـﺎ‬

‫ﻇﺮاﻓﺖ آن را در ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻗﻮري آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺘﻌﺼـﺒﺎن ﭼﻨـﺎن ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ اﻧﮕـﺎر وﻇﯿﻔـﻪي رد‪ ‬اﺻـﻮل ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺑـﺮ‬ ‫ﻋﻬـﺪهي ﺷـﮑﺎﮐﺎن اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﺴـﻠﻤﺎ اﺷـﺘﺒﺎه اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﻣـﻦ ادﻋـﺎ ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ زﻣـﯿﻦ و ﻣـﺮﯾﺦ ﯾـﮏ‬ ‫ﻗـﻮري ﭼﯿﻨـﯽ ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ در ﻣـﺪاري ﺑﯿﻀـﻮي ﺑـﻪ دور ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺣـﺮﻓﻢ را رد ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮﻃﯽ ﮐـﻪ از روي اﺣﺘﯿـﺎط ﺑﯿـﺎﻓﺰاﯾﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻗـﻮري ﭼﻨـﺎن‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ ﺑـﺎ ﻗـﻮيﺗـﺮﯾﻦ ﺗﻠﺴـﮑﻮپﻫـﺎ ﻫـﻢ دﯾـﺪه ﻧﻤـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ ﭼـﻮن‬ ‫ﮐﺴـﯽ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ادﻋـﺎﯾﻢ را رد ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻋﻘـﻞ ﻫـﯿﭻ ﺑﺸـﺮي ﻧﺒﺎﯾـﺪ در ﺻـﺤﺖ آن ﺷـﮏ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آن‬ ‫وﻗﺖ ﻣﺮدم ﺣﻖ دارﻧﺪ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭼﺮﻧـﺪ ﻣـﯽﮔـﻮﯾﻢ‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﮐﺘـﺐ ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺮ وﺟـﻮد آن ﻗـﻮري‬ ‫ﺻـﺤﻪ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫـﺮ ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ آن را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺣﻘﯿﻘﺘـﯽ ﻣﻘـﺪس آﻣـﻮزش و در ﻣﺪرﺳـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮرد ﺑﭽـﻪﻫـﺎ داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬درﻧـﮓ در ﺑـﺎور ﺑـﺪان ﻣـﺪﻋﺎ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ اﻧﺤـﺮاف ﻗﻠﻤـﺪاد ﻣـﯽﺷـﺪ و ﺷـﮑﺎك را‬ ‫در ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ﻣﺤﺘﺎج رواندرﻣﺎﻧﯽ و در اﻋﺼﺎر ﭘﯿﺶﺗﺮ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪«.‬‬ ‫ﻣـﺎ وﻗـﺖﻣـﺎن را ﺑـﺮاي رد ادﻋـﺎي وﺟـﻮد ﻗـﻮري آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﻫـﺪر ﻧﻤـﯽدﻫـﯿﻢ ﭼـﻮن‪ ،‬ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣـﻦ ﻣـﯽداﻧـﻢ‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﻗـﻮري آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﻧﻤـﯽﭘﺮﺳـﺘﺪ‪) .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣـﻦ زود ﻗﻀـﺎوت ﮐـﺮده ﺑﺎﺷـﻢ‪ .‬روزﻧﺎﻣـﻪي‬ ‫اﯾﻨﺪﯾﭙﻨـﺪﻧﺖ ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ‪ ۵‬ژوﺋـﻦ‪ ٢٠٠۵‬ﺧﺒـﺮداد ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻣﺎﻟﺰﯾـﺎﯾﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻓﺮﻗـﻪاي ﻣـﺬﻫﺒﯽ‬ ‫‪Burden of proof‬‬ ‫‪339‬‬

‫‪ Bertrand Russell‬ﻓﯿﻠﺴﻮف‪ ،‬رﯾﺎﺿﯽدان و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﺮﻧﺪه ﺟﺎﯾﺰه ﺻﻠﺢ ﻧﻮﺑﻞ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪338‬‬

‫‪٢٤٧‬‬

‫ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻗـﻮري ﻣﻘـﺪس ﺑـﻪ اﺑﻌـﺎد ﯾـﮏ ﺧﺎﻧـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬از ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺎزي ﺗﺨﻄـﯽ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر ﺑﯽﺑﯽﺳﯽ ﻫﻤﺎن روز(‬ ‫اﻣـﺎ اﮔـﺮ از ﻣـﺎ ﺑﭙﺮﺳـﻨﺪ‪ ،‬در اﻇﻬـﺎر ﺑـﯽاﻋﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻗـﻮري ﭘﺮﻧـﺪه درﻧـﮓ ﻧﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﮐـﺮد‪.‬‬ ‫ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮا ﻫﻤﮕـﯽ ﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ درﺑـﺎرهي ﻗـﻮري‪ ،‬ﻻادري )اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ( ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﭼـﻮن ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﺑـﻪ ﻗﻄـﻊ و ﯾﻘـﯿﻦ ﺛﺎﺑـﺖ ﮐﻨـﯿﻢ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬اﻣـﺎ در ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﻣـﺎ از ﻻادريﮔـﺮي ﺑـﻮدن در ﻗﺒـﺎل ﻗـﻮري‬

‫آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽروﯾﻢ و ﺑﻪ ﻻ‪-‬ﻗﻮريﮔﺮي‪ 340‬ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫دوﺳﺘﯽ دارم ﮐـﻪ ﯾﻬـﻮدي ﺑـﺎر آﻣـﺪه و ﻫﻨـﻮز ﺑـﺮاي اﺑـﺮاز وﻓـﺎداري ﺑـﻪ ﺳـﻨﺖ ﻣﺮاﺳـﻢ ﺳ‪‬ـﺒ‪‬ﺚ‪ 341‬و‬

‫دﯾﮕـﺮ ﻣﻨﺎﺳـﮏ ﯾﻬـﻮدي را رﻋﺎﯾـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬او ﺧـﻮد را اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ ﮐـﺮم دﻧـﺪان ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻫـﻢ ﺑـﯿﺶ از وﺟـﻮد ﮐـﺮم دﻧـﺪان ﻣﺤﺘﻤـﻞ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﻫـﯿﭻﯾـﮏ از‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫـﺎ را رد ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬و ﻫـﺮ دو ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣﯿـﺰان ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞاﻧـﺪ‪ .‬او درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪر ﮐـﻪ ﺑـﯽ‪-‬‬ ‫ﮐـﺮم دﻧـﺪان اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﯽ‪-‬ﺧـﺪا ﻫـﻢ ﻫﺴـﺖ‪ .‬و درﺑـﺎرهي ﻫـﺮ دو ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣﯿـﺰان اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘـﻪ ﻗـﻮري راﺳـﻞ‪ ،‬ﺗﻤﺜﯿﻠـﯽ از ﺑﯿﻨﻬﺎﯾـﺖ ﭼﯿﺰﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ وﺟﻮدﺷـﺎن را ﻣـﯽﺗـﻮان ﺗﺼـﻮر‬ ‫ﮐـﺮد‪ ،‬و اﻟﺒﺘـﻪ ﻧﻤـﯽﺗـﻮان رد ﮐـﺮد‪ .‬ﮐﻼرﻧـﺲ دارو‪ ،‬وﮐﯿـﻞ ﺑـﺰرگ آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪» :‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ‬

‫ﺧـﺪا اﻋﺘﻘـﺎد ﻧـﺪارم‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐﻠﺜـﻮم ﻧﻨـﻪ‪ 342‬اﻋﺘﻘـﺎد ﻧـﺪارم« اَﻧـﺪرو ﻣـﻮﻟﺮ روزﻧﺎﻣـﻪﻧﮕـﺎر ﻫـﻢ‬ ‫ﻋﻘﯿـﺪه دارد ﮐـﻪ اﻟﺘـﺰام ﺑـﻪ ﻫـﺮ دﯾـﻦ ﻣﺸـﺨﺺ ﻋﺠﯿـﺐﺗـﺮ از اﯾـﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ‬

‫ﺷـﮑﻞ ﻣﺘـﻮازي اﻻﺿـﻼﻋﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دو زاوﯾـﻪي ﺣـﺎدهي آن را دو ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﺳـﺒﺰرﻧﮓ ﻏـﻮل آﺳـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺎمﻫﺎي اﺳﻤﺮاﻟﺪا و ﮐ‪‬ﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎ ﭼﻨﮕﮏ ﺧﻮد ﻣﯽﻓﺸﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣـﺎ ﻣﺜـﺎل ﻣﺤﺒـﻮب ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن‪ ،‬ﺗﮑﺸـﺎخ ﻧﺎدﯾـﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺷـﻨﯿﺪﻧﯽ و ﻧﺎﺑﺴـﻮدﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺤـﺚ وﺟـﻮد‬ ‫ﯾﺎ ﻋﺪماش‪ ،‬ﻧﻘـﻞ ﻣﺤﻔـﻞ ﺑﭽـﻪﻫـﺎي دﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ در ﮐَﻤـﭗ ﮐﻮﺋﺴـﺖ‬

‫‪343‬‬

‫اﺳـﺖ‪ .‬در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﯾـﮏ ﺧـﺪاي‬

‫ﻣﺤﺒـﻮب ﺑـﺮ روي اﯾﻨﺘﺮﻧـﺖ‪ - ،‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﯾﻬـﻮه ﯾـﺎ ﻫـﺮ ﺧـﺪاي دﯾﮕـﺮ ردﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ اﺳـﺖ – ﺑـﻪ ﻧـﺎم‬ ‫ﻫﯿـﻮﻻي اﺳـﭙﺎﮔﺘﯽ ﭘﺮﻧـﺪه‬

‫‪344‬‬

‫وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑﺴـﯿﺎري ﻣـﺪﻋﯽ رواﺑﻄـﯽ ﺑـﺎ او ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﺧﻮﺷـﺤﺎل‬ ‫‪A-teapotism‬‬

‫‪٣٤١‬‬

‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﻨﺒﻪ در ﮐﻨﯿﺴﻪ‬

‫‪٣٤٠‬‬

‫‪٣٤٢‬‬

‫‪Mother Goose‬‬ ‫‪٣٤٣‬‬ ‫‪ Camp Quest‬ﯾـﮏ ﺳـﺎزﻣﺎن آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اردوﻫـﺎي ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر دﻟﭙـﺬﯾﺮي ﺑﺮﮔـﺰار ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف دﯾﮕـﺮ اردوﻫـﺎي‬

‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐـﻪ ﺗـﺎﺑﻊ آداب ﭘﯿﺸـﺎﻫﻨﮕﯽ و دﯾﻨـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤـﭗ ﮐﻮﺋﺴـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ادوﯾـﻦ و ﻫﻠـﻦ ﮐـﯿﮕﻦ در ﮐﻨﺘـﺎﮐﯽ ﺑﻨـﺎ ﻧﻬـﺎده ﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺳـﻂ اوﻣﺎﻧﯿﺴـﺖﻫـﺎي ﺳـﮑﻮﻻر اداره ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬و ﮐﻮدﮐـﺎن را ﺗﺸـﻮﯾﻖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺧـﻮد ﺑـﺎ دﯾـﺪ ﺷـﮑﺎﮐﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸـﻨﺪ و در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل ﺑـﺎ‬ ‫ﮔـﺮدشﻫـﺎي ﺧـﺎرج ﺷـﻬﺮ اوﻗـﺎت اﻣـﺮوزه ﮐﻤـﭗ ﮐﻮﺋﺴـﺖﻫـﺎي دﯾﮕـﺮي ﺑـﺎ روﯾـﻪي ﻣﺸـﺎﺑﻪ در ﺗﻨﺴـﯽ‪ ،‬ﻣﯿﻨﺴـﻮﺗﺎ‪ ،‬ﻣﯿﺸـﯿﮕﺎن‪ ،‬ﺧﻮﺷـﯽ را ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ اوﻫﺎﯾﻮ و ﮐﺎﻧﺎدا ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪Flying Spaghetti Monster‬‬

‫‪٣٤٤‬‬

‫‪٢٤٨‬‬

‫ﺷﺪم وﻗﺘﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس اﺳـﭙﺎﮔﺘﯽ ﭘﺮﻧـﺪه ﻫـﻢ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪه و ﺑـﺎ اﻗﺒـﺎل ﻓـﺮاوان ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﺷﺨﺼـﺎ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب را ﻧﺨﻮاﻧـﺪهام‪ ،‬اﻣـﺎ وﻗﺘـﯽ ﺑﺪاﻧﯿـﺪ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﺻـﺤﺖ دارد‪ ،‬ﭼـﻪ‬ ‫ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن آن دارﯾـﺪ؟ در ﺿـﻤﻦ‪ ،‬ﯾـﮏ اﻧﺸـﻌﺎب ﺑـﺰرگ ﻫـﻢ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺎل در اﯾـﻦ دﯾﺎﻧـﺖ اﯾﺠـﺎد‬ ‫ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن اﺳﭙﺎﮔﺘﯽ ﭘﺮﻧﺪه اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺼـﻮد از ذﮐـﺮ ﻫﻤـﻪي اﯾـﻦ ﻣﺜـﺎلﻫـﺎي ﻧﻮﻧَـﻮار اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻤﮕـﯽ ردﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺎل ﻫﯿﭻﮐـﺲ ﻓﮑـﺮ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻓﺮﺿـﯿﻪﻫـﺎي وﺟـﻮد و ﻋـﺪم وﺟﻮدﺷـﺎن ﻋﻠـﯽاﻟﺴـﻮﯾﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﺣـﺮف‬ ‫راﺳـﻞ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎر اﺛﺒـﺎت ﺑـﺮ دوش ﻣﺆﻣﻨـﺎن اﺳـﺖ ﻧـﻪ ﮐـﺎﻓﺮان‪ .‬و ﺣـﺮف ﻣـﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﺨـﺖ وﺟـﻮد ﻗـﻮري‪ ،‬ﻫﯿـﻮﻻي اﺳـﭙﺎﮔﺘﯽ‪ ،‬اﺳـﻤﺮاﻟﺪا و ﮐﯿـﺖ‪ ،‬ﺗـﮏﺷـﺎخ و اﻟـﺦ‬

‫‪345‬‬

‫ﺑـﺎ ﺑﺨـﺖ وﺟـﻮد‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻦﺷﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻫـﺮ آدم ﻋـﺎﻗﻠﯽ ﻣـﯽﭘـﺬﯾﺮد ﮐـﻪ ردﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﺑـﻮدن ﻗـﻮري ﭘﺮﻧـﺪه‪ ،‬ﺑـﻪ درد ﻫـﯿﭻ اﺳـﺘﺪﻻل ﺟـﺎﻟﺒﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ .‬ﻫـﯿﭻ ﮐـﺪام از ﻣـﺎ ﻧﯿـﺎزي ﻧﻤـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ از ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ ﭼﯿـﺰ ﻋﺠﯿـﺐ و ﻏﺮﯾﺒـﯽ را‬ ‫ﮐﻪ ﯾﮏ ذﻫـﻦ ﺧـﻼق ﯾـﺎ ﺷـﻮخ ﻃﺒـﻊ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﻠـﻖ ﮐﻨـﺪ رد ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬وﻗﺘـﯽ از ﻣـﻦ ﻣـﯽﭘﺮﺳـﻨﺪ ﮐـﻪ آﯾـﺎ‬ ‫ﺑﯽﺧﺪا ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﯾـﮏ راﻫﮑـﺎر ﺟﺎﻟـﺐ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﭘﺮﺳﺸـﮕﺮ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺧـﻮد او ﻫـﻢ در‬ ‫ﻗﺒـﺎل زﺋـﻮس‪ ،‬آﭘﻮﻟـﻮ‪ ،‬آﻣـﻮن‪ ،‬رع‪ ،‬ﻣﯿﺘـﺮا‪ ،‬ﺑﻌـﻞ‪ ،‬ﺛـﻮر‪ ،‬واﺗـﻮ‪ ،‬ﮔﻮﺳـﺎﻟﻪي ﻃﻼﯾـﯽ و اﺳـﭙﺎﮔﺘﯽ ﭘﺮﻧـﺪه‬ ‫»ﺑﯽاﯾﻤﺎن« اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺧﺪا ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻓﺘﻪام‪.‬‬ ‫ﻣـﺎ ﺧـﻮد را ﻣﻠـﺰم ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺷـﮑﺎﮐﯿﺖ ﻋﻤﯿـﻖ ﺧـﻮد را ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺑـﯽﺑـﺎوري ﺗﻤـﺎم ﻋﯿـﺎر ﭘﻬﻠـﻮ‬ ‫ﻣﯽزﻧـﺪ ﺑﯿـﺎن ﮐﻨـﯿﻢ – اﻟﺒﺘـﻪ ﻧـﻪ در ﻣـﻮرد ﺗـﮏﺷـﺎخﻫـﺎ‪ ،‬ﮐـﺮمﻫـﺎي دﻧـﺪان و ﺧـﺪايﮔـﺎن ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ‪ ،‬رﻣـﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺼـﺮي و واﯾﮑﯿﻨـﮓ‪ ،‬ﮐـﻪ اﻣـﺮوزه ﻧﯿـﺎزي ﻧﯿﺴـﺖ ﺑـﻪ ﺧﻮدﻣـﺎن زﺣﻤـﺖ ﺑـﺪﻫﯿﻢ و رد‪‬ﺷـﺎن ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬در‬ ‫ﻣـﻮرد ﺧـﺪاي اﺑﺮاﻫﯿﻤـﯽ اﻣـﺎ‪ ،‬ﻻزم اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮد زﺣﻤـﺖ دﻫـﯿﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن ﺑﺨـﺶ ﻋﻈﯿﻤـﯽ از ﻣﺮدﻣـﯽ ﮐـﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺳـﯿﺎره را ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﺷـﺮﯾﮏ ﻫﺴـﺘﯿﻢ ﻋﻤﯿﻘـﺎ ﺑـﻪ وﺟـﻮد اﯾـﻦ ﺧـﺪا ﺑـﺎور دارﻧـﺪ‪ .‬ﺣﮑﺎﯾـﺖ ﻗـﻮري راﺳـﻞ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻮدن ﻣﻌﺘﻘـﺪان ﺑـﻪ ﺧـﺪا در ﻗﯿـﺎس ﺑـﺎ ﻣﻌﺘﻘـﺪان ﺑـﻪ ﻗـﻮري ﭘﺮﻧـﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘـﺎ ﺑـﺎر‬ ‫اﺛﺒـﺎت را ﺑـﺮ دوش ﻃـﺮف ﺑـﯽاﻋﺘﻘـﺎد ﻧﻤـﯽاﻧـﺪازد‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ ﻇـﺎﻫﺮا از ﻟﺤـﺎظ ﺣﮑﻤـﺖ ﻋﻤﻠـﯽ ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا را ﺛﺎﺑـﺖ ﮐﻨﯿـﺪ ﻣﻄﻠﺒـﯽ ﭘـﯿﺶ ﭘـﺎ اﻓﺘـﺎده و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫‪ ٣٤٥‬ﭘﺎﮔﻨﺪه و ﯾِﺘﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪيﻫﺎي ﻏﯿﺮاﯾﺮاﻧﯽ و ﺳﯿﻤﺮغ‪ ،‬آل‪ ،‬ﺑﺨﺘﮏ‪ ،‬ﺟﻦ و ﭘﺮي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در اﯾﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺟﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫وﺟﻮدش در ﻗﺮآن ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺪا اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٤٩‬‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﻪ ﻗﻄـﻊ و ﯾﻘـﯿﻦ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰي را‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻧﻮﻣﺎ‬ ‫درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ ﻣﻌﻠـﻖ وارو ﻣـﯽزد ﺗـﺎ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴـﻢ را ﮐـﺎﻣﻼ ﺑـﯽﻃـﺮف‬ ‫ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و آن را درﺳـﺖ در ﻣﯿﺎﻧـﻪي ﻃﯿـﻒ ﻫﻔـﺖ ردهاي ﻣـﻦ از ﺑـﺎور دﯾﻨـﯽ ﺑﻨﺸـﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧـﺪاﺑﺎوران‬ ‫ﻫـﻢ از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ ﻃﯿـﻒ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻣﻌﻠـﻖ وارو زدن را ﺑـﺎ دﻻﯾـﻞ ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﭘﯿﺸـﻪ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬آﻟﯿﺴـﺘﺮ‬

‫ﻣـﮏﮔـﺮاث‪ 346‬اﻻﻫـﯽدان در ﮐﺘـﺎب ﺧـﻮد ﺧـﺪاي داوﮐﯿﻨـﺰ‪ ،‬ژنﻫـﺎ‪ ،‬ﻣ‪‬ـﻢﻫـﺎ و ﻣﻨﺸـﺎء ﺣﯿـﺎت ﮐﻮﺷـﺶاش‬ ‫را ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﺘﻤﺮﮐـﺰ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬او ﭘـﺲ از اراﺋـﻪي ﺧﻼﺻـﻪاي از آﺛـﺎر ﻋﻠﻤـﯽ ﻣـﻦ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺤـﻮ ﺗﺤﺴـﯿﻦﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰي ﻣﻨﺼـﻔﺎﻧﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮا ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ اﯾـﺮاد را ﺑـﺮاي رد‪ ‬دﯾـﺪﮔﺎه ﻣـﻦ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ و‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﺸﮑﻞ اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ دﯾـﺪﮔﺎه ﺷـﻤﺎ ﮐـﻪ ﻣﻮﺿـﻊﺗـﺎن را ﺑـﻪ ﻃـﺮز ﻓﻀـﺎﺣﺖﺑـﺎري ﺿـﻌﯿﻒ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬ ‫اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا را رد ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم ﺧﻮاﻧـﺪن ﮐﺘـﺎب ﻣـﮏﮔـﺮاث‪ ،‬در‬ ‫ﺣﺎﺷــﯿﻪاش ﻣــﯽﻧﻮﺷــﺘﻢ " ﻗــﻮري"‪ .‬ﻣــﮏﮔــﺮاث ﻫــﻢ ذﮐــﺮ ﺧﯿــﺮي از ﺗﻮﻣــﺎس ﻫﺎﮐﺴــﻠﯽ ﻣــﯽﮐﻨــﺪ و‬ ‫ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ »ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ ﮐـﻪ از ﺧـﺪاﺑﺎوران و ﻫـﻢ از ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﻇﻬـﺎرات ﺟﺰﻣـﯽِ و ﻓﺎﻗـﺪ‬ ‫ﺷـﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑـﯽﺷـﺎن ﺑـﻪ ﺗﻨـﮓ آﻣـﺪه ﺑـﻮد اﻋـﻼم ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﭘﺮﺳـﺶ ﺧـﺪا را ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي روش‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ ﭘﺎﺳﺦ داد‪«.‬‬ ‫در اداﻣـﻪ‪ ،‬ﻣـﮏﮔـﺮاث ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﯿﺎق از اﺳـﺘﻮن‪ .‬ﺟـﯽ‪ .‬ﮔﻮﻟـﺪ ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮل ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪» :‬و ﺑـﺮاي‬ ‫ﭼﻨـﺪ ﻣﯿﻠﯿـﻮناُﻣـﯿﻦ ﺑـﺎر از ﺟﺎﻧـﺐ ﻫﻤـﻪي ﻫﻤﮑـﺎرانام ﭼـﻪ در ﺷـﺐﻧﺸـﯿﻨﯽﻫـﺎي داﻧﺸـﮑﺪه و ﭼـﻪ در‬ ‫ﻣﻘـﺎﻻت ﻋﺎﻟﻤﺎﻧـﻪ ﻣـﯽﮔـﻮﯾﻢ ﻋﻠـﻢ اﺻـﻼ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ روشﻫـﺎي ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﺧـﻮد در ﺑـﺎب اﺣﺘﻤـﺎل ﺳـﺮوري‬ ‫ﺧـﺪا ﺑـﺮ ﺟﻬـﺎن ﻓﺘـﻮي دﻫـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﻧـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ وﺟـﻮد ﺧـﺪا را ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﮐﻨـﯿﻢ و ﻧـﻪ اﻧﮑـﺎر؛ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫داﻧﺸـﻤﻨﺪ اﺻـﻼ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺳـﺨﻨﯽ درﺑـﺎرهاش ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﻟﺤـﻦ ﺳﺮﺷـﺎر از اﻃﻤﯿﻨـﺎن‪ ،‬و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ‬ ‫ﻣﺮﻋـﻮبﮐﻨﻨـﺪهي ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﻟـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﭼـﻪ ﺗـﻮﺟﯿﻬﯽ دارد؟ ﭼـﺮا ﻣـﺎ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻧﺒﺎﯾـﺪ در‬ ‫ﺑـﺎره ﺧـﺪا اﻇﻬـﺎر ﻧﻈـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ؟ و ﭼـﺮا ﻗـﻮري راﺳـﻞ‪ ،‬ﯾـﺎ اﺳـﭙﺎﮔﺘﯽ ﭘﺮﻧـﺪه ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﺎن از ﮔﺰﻧـﺪ‬ ‫ﺷﮑﺎﮐﯿﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺼـﻮﻧﯿﺖ ﻧﯿﺎﺑﻨـﺪ؟ ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﺑـﻪ زودي اﺳـﺘﺪﻻل ﺧـﻮاﻫﻢ ﮐـﺮد‪ ،‬ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﺳـﺮور‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪه ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﻔـﺎوت از ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺑـﺪون ﭼﻨـﯿﻦ ﺳـﺮوري ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ ﭼـﺮا ﻣﻮﺿـﻮع وﺟـﻮد‬ ‫‪ ٣٤٦‬اﯾﻦ اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ در ﯾﮏ دﻫﻪ اﺧﯿﺮ از ﺗﺌﻮﻟﻮژي )اﻻﻫﯿﺎت( ﮔﺬر ﮐﺮده و ﺑﻪ داوﮐﯿﻨﺰوﻟﻮژي رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و اﻓﺰون ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺿﺪ او ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﯾﺎد ﮐﺮدن از داوﮐﯿﻨﺰ در ﻣﺤﺎﻓﻞ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﮏﮔﺮاث ﻫﻢ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٥٠‬‬

‫ﺧـﺪا ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻋﻠﻤـﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ؟ ﮔﻮﻟـﺪ در ﯾﮑـﯽ از ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي ﮐﻤﺘـﺮ ﺗﺤﺴـﯿﻦﺷـﺪهاش ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان‬

‫ﺳـﻨﮓﻫـﺎي اﻋﺼـﺎر‬

‫‪347‬‬

‫اﯾـﻦ اﯾـﺪه را ﺗـﺎ ﺣـﺪ ﮐﺴـﺎﻟﺖﺑـﺎري ﺑﺴـﻂ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب او واژهي‬

‫ﻧﻮﻣﺎ‪ 348‬را ﺑﺮاي اﺧﺘﺼﺎر ﻋﺒﺎرت "ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﭙﻮﺷﺎن" ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺷـﺒﮑﻪ ﯾـﺎ ﻗﻠﻤـﺮو داﻧـﺶ‪ ،‬ﺣـﻮزهي ﺗﺠﺮﺑـﯽ را ﻣـﯽﭘﻮﺷـﺎﻧﺪ‪ :‬اﯾﻨﮑـﻪ ﺟﻬـﺎن از ﭼـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‬ ‫)ﻓﮑـﺖ( و ﭼـﺮا اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﮐـﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ )ﻧﻈﺮﯾـﻪ(‪ .‬ﻗﻠﻤـﺮو دﯾـﻦ‪ ،‬ﺣـﻮزهي ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﻏـﺎﯾﯽ و ارزشﻫـﺎي‬ ‫اﺧﻼﻗـﯽ را در ﺑـﺮ ﻣﯿﮕﯿـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ دو ﻗﻠﻤـﺮو ﻫﻤﭙﻮﺷـﺎن ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻤـﺎم ﻗﻠﻤﺮوﻫـﺎ را ﻫـﻢ ﻣﺤـﺎط‬ ‫ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼ‪ ،‬ﻗﻠﻤـﺮو ﻫﻨـﺮ و ﻣﻌﻨـﺎي زﯾﺒـﺎﯾﯽ را در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﻧﻘـﻞ ﯾـﮏ ﮐﻠﯿﺸـﻪي ﻗـﺪﯾﻤﯽ‪،‬‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ داﻧـﺶ‪ ،‬دورانِ ﺳـﻨﮓﻫـﺎ را ﻣـﯽﮐـﺎود و دﯾـﻦ ﺳـﻨﮓدورانﻫـﺎ را؛ داﻧـﺶ ﭼﯿﺴـﺘﯽ‬ ‫آﺳﻤﺎن را ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ‪ ،‬و دﯾﻦ ﻋﺮوج ﺑﻪ آﺳﻤﺎن را‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ داراي ﮐﻤـﺎل ﺻـﺤﺖ و درﺳـﺘﯽ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﭘـﯿﺶ از آن ﮐـﻪ ﻟﺤﻈـﻪاي در آن‬ ‫ﺗﺄﻣـﻞ ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي ﻏـﺎﯾﯽ ﭼـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ دﯾـﻦ در ﻣﺤﻀﺮﺷـﺎن ﯾـﮏ ﻣﻬﻤـﺎن ﻣﺤﺘـﺮم اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫اﻣـﺎ داﻧـﺶ ﺑﺎﯾـﺪ دماش را روي ﮐـﻮﻟﺶ ﺑﮕـﺬارد و ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧـﻪ ﮐﻨـﺎر ﺑـﺮود؟ ﻣـﺎرﺗﯿﻦ رﯾﯿـﺰ‪ ،‬اﺧﺘﺮﺷـﻨﺎس‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ از او ﯾـﺎد ﮐـﺮدم‪ ،‬ﮐﺘـﺎﺑﺶ ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺄواي ﮐﯿﻬـﺎﻧﯽ ﻣـﺎ‪ 349‬را ﺑـﺎ ﻃـﺮح‬

‫دو ﭘﺮﺳـﺶ ﻋﻤـﺪه و اراﺋـﻪي دو ﭘﺎﺳـﺦ ﻧﻮﻣـﺎ‪-‬ﭘﺴـﻨﺪ آﻏـﺎز ﻣـﯽﮐﻨـﺪ »ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ راز ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ﭼـﺮا اﺻـﻼ ﭼﯿـﺰي وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰي روح ﺣﯿـﺎت را در ﻣﻌـﺎدﻻت دﻣﯿـﺪه‪ ،‬و آﻧﻬـﺎ را در‬ ‫ﺟﻬﺎن واﻗﻌـﯽ ﺗﺤﻘـﻖ ﺑﺨﺸـﯿﺪه اﺳـﺖ؟ ﭼﻨـﯿﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎﯾﯽ ﻓﺮاﺳـﻮي داﻧـﺶ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﻗﻠﻤـﺮو ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن و‬ ‫اﻻﻫﯿﻮناﻧﺪ‪«.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻓﺮاﺳـﻮي ﻗﻠﻤـﺮو داﻧـﺶاﻧـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ‬ ‫ﺑـﻪ ﻗﻄـﻊ و ﯾﻘـﯿﻦ ﻓﺮاﺳـﻮي ﻗﻠﻤـﺮوي اﻻﻫﯿـﻮن ﻧﯿـﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮاﯾﻢ ﺟﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ ﺑـﺪاﻧﻢ ﮐـﻪ ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن‬ ‫درﺑﺎرهي اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﺎرﺗﯿﻦ رﯾﯿـﺰ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ اﻻﻫﯿـﻮن ﻫـﻢ ﮐﺎﺳـﻪ ﮐـﺮده ﭼـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻫﻢ از‬ ‫اﯾـﻦ ﻫـﻢ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ روم و ﺑﭙﺮﺳـﻢ ﮐـﻪ اﺻـﻼ ﭼـﺮا ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ اﻻﻫﯿـﻮن ﻗﻠﻤـﺮوﯾـﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ‬ ‫ﻫﻤـﻮاره ﺳـﺨﻦ رﺋـﯿﺲ ﺳـﺎﺑﻖ داﻧﺸـﮑﺪهﻣـﺎن در آﮐﺴـﻔﻮرد را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻣـﯽآورم‪ .‬ﯾـﮏ اﻻﻫـﯽدان ﺟـﻮان‬ ‫‪٣٤٧‬‬

‫‪Rocks of Ages‬‬ ‫‪NOMA: non-overlapping magisterials‬‬ ‫‪٣٤٩‬‬ ‫‪Our Cosmic Habitat, Martin Rees‬‬ ‫‪٣٤٨‬‬

‫‪٢٥١‬‬

‫ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﯾـﮏ ﺑـﻮرس ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎﺗﯽ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ .‬ﺗـﺰ دﮐﺘـﺮاي او درﺑـﺎب اﻻﻫﯿـﺎت ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑـﻮد‪ .‬او رﺋـﯿﺲ‬ ‫داﻧﺸـﮑﺪهي ﻣـﺎ را واداﺷـﺖ ﺗـﺎ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻣـﻦ ﻋﻤﯿﻘـﺎ ﺷـﮏ دارم ﮐـﻪ اﻻﻫﯿـﺎت ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﺻـﻼ "ﯾـﮏ‬ ‫رﺷﺘﻪ" ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫اﻻﻫـﯽداﻧـﺎن ﭼـﻪ ﻣﻬـﺎرﺗﯽ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي ﻋﻤﯿـﻖ ﮐﯿﻬـﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣـﯽآﯾـﺪ؟ در ﮐﺘـﺎب دﯾﮕـﺮي ﺳـﺨﻨﺎن ﯾـﮏ اﺧﺘﺮﺷـﻨﺎس آﮐﺴـﻔﻮردي را ﻧﻘـﻞ ﮐـﺮدهام ﮐـﻪ وﻗﺘـﯽ ﯾﮑـﯽ‬ ‫از اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي ﻋﻤﯿـﻖ را از او ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‪» :‬آه‪ ،‬اﯾﻨﺠـﺎ ﻣـﺎ ﺑـﻪ وراي ﻗﻠﻤـﺮوي داﻧـﺶ‬ ‫ﻣﯽروﯾﻢ‪ .‬و ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ دوﺳﺖ ﺧﻮﺑﺎن ﺟﻨﺎب ﮐﺸﯿﺶ رﺟﻮع دﻫﻢ«‬ ‫ﻣـﻦ آن ﻣﻮﻗـﻊ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﺣﺎﺿـﺮﺟﻮاب ﻧﺒـﻮدم ﮐـﻪ ﭘﺎﺳـﺨﯽ را ﺑـﺪﻫﻢ ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪا ﻧﻮﺷـﺘﻢ‪» :‬اﻣـﺎ‬ ‫ﭼﺮا ﺑﻪ ﮐﺸﯿﺶ رﺟﻮع ﮐﻨﻢ؟ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺒﺎن ﯾﺎ ﺳﺮآﺷﭙﺰ؟«‬ ‫ﭼـﺮا داﻧﺸـﻤﻨﺪان در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺟـﺎهﻃﻠﺒـﯽﻫـﺎي ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن‪ ،‬درﺑـﺎرهي ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ اﻻﻫﯿـﻮن ﻫـﻢ‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺑـﯿﺶ از ﺧـﻮد داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﯽﺷـﺎن را ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﯿﻦ ﻓﺮوﺗﻨﺎﻧـﻪ ﺳـﺮ ﺗﮑـﺮﯾﻢ‬ ‫ﻓﺮود ﻣﯽآورﻧﺪ؟‬ ‫ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﮐﻠﯿﺸـﻪاي ﻣﻼﻟـﺖﺑـﺎر ﮐـﻪ ﺑـﺮﺧﻼف ﺑﺴـﯿﺎري از ﮐﻠﯿﺸـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ درﺳـﺖ ﻫـﻢ ﻧﯿﺴـﺖ‪،‬‬ ‫داﻧـﺶ ﻣﻌﻄـﻮف ﺑـﻪ ﭘﺮﺳـﺶ از ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬درﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻓﻘـﻂ اﻻﻫﯿـﺎت ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﭘﺮﺳـﺶ از‬ ‫ﭼﺮاﯾـﯽ را ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻮﯾـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﺻـﻼ ﭘﺮﺳـﺶ از ﭼﺮاﯾـﯽ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﭘﺮﺳﺸـﯽ اﺳـﺖ؟ ﻫـﺮ ﭘﺮﺳﺸـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫واژهي "ﭼـﺮا" ﺷـﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺶ ﻣﺸـﺮوﻋﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼ ﭼـﺮا ﺗﮑﺸـﺎخﻫـﺎ ﺗﻮﺧـﺎﻟﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؟ ﺑﺮﺧـﯽ از اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎ ﺣﺘـﯽ ارزش ﺟـﻮاب دادن ﻫـﻢ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﺜﻼ اﻧﺘـﺰاع ﭼـﻪ رﻧﮕـﯽ اﺳـﺖ؟ اﻣﯿـﺪ ﭼـﻪ ﺑـﻮﯾﯽ‬ ‫دارد؟ ﻫـﺮ ﺟﻤﻠـﻪي ﺳـﺌﻮاﻟﯽ ﮐـﻪ ﺳـﺎﺧﺖ دﺳـﺘﻮري درﺳـﺘﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻟﺰوﻣـﺎ ﯾـﮏ ﭘﺮﺳـﺶ ﻣﻌﻨـﺎدار‬ ‫ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫و اﺻـﻼ ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ اﮔـﺮ داﻧـﺶ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﭘﺮﺳـﺶ ﻣﻌﻨـﺎدار ﭘﺎﺳـﺦ دﻫـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ دﯾـﻦ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷـﺎﯾﺪ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻋﻤﯿـﻖ و ﭘﺮﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺎ اﺑـﺪ ﻓﺮاﺳـﻮي ﻣﺮزﻫـﺎي داﻧـﺶ‬ ‫ﻗﺮارﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﮐﻮاﻧﺘـﻮم ﺑـﻪ آﺳـﺘﺎﻧﻪي اﯾـﻦ ﻓﻬـﻢﻧﺎﭘـﺬﯾﺮﻫﺎ رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ داﻧـﺶ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻏـﺎﺋﯽ را ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﺑﺎﯾـﺪ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ دﯾـﻦ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ؟ ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ‬ ‫ﻫـﯿﭻﯾـﮏ از آن اﺧﺘﺮﺷﻨﺎﺳـﺎن آﮐﺴـﻔﻮردي و ﮐﻤﺒﺮﯾﺠـﯽ واﻗﻌـﺎ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ اﻻﻫﯿـﻮن ﺗﺨﺼﺼـﯽ‬ ‫ﺧﺎص دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺪد آن ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎﯾﯽ را ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي داﻧـﺶ زﯾـﺎده از ﺣـﺪ‬

‫‪٢٥٢‬‬

‫ژرفاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ ﻫـﺮ دوي اﯾـﻦ اﺧﺘﺮﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻓﻘـﻂ ﻣﺆدﺑﺎﻧـﻪ ﻣﻌﻠـﻖ وارو زدهاﻧـﺪ‪ :‬ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﻫـﯿﭻ‬ ‫ﺳـﺨﻦ درﺧـﻮري درﺑـﺎرهي ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ دﯾﮕـﺮ ﻧﺪارﻧـﺪ؛ ﭘـﺲ ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ارزﻧـﯽ ﺟﻠﻮﯾﺸـﺎن ﺑﺮﯾـﺰﯾﻢ ﺗـﺎ‬ ‫ﻣﺸـﻐﻮل ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎﯾﯽ ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﭘﺎﺳـﺦ دﻫـﺪ و ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ ﻫـﻢ ﭘﺎﺳـﺨﯽ‬ ‫ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف اﯾـﻦ دوﺳـﺘﺎن اﺧﺘﺮﺷـﻨﺎس‪ ،‬ﻣـﻦ ﻣﻮاﻓـﻖ ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ارزﻧـﯽ ﺟﻠـﻮ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن‬ ‫رﯾﺨـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ اﺻـﻼ ﻫـﯿﭻ دﻟﯿـﻞ ﺧـﻮﺑﯽ ﻧﻤـﯽﯾـﺎﺑﻢ ﮐـﻪ »اﻻﻫﯿـﺎت« ﻫﻤﭽـﻮن »ﺗـﺎرﯾﺦ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس«‪،‬‬ ‫»ادﺑﯿﺎت« و ﻏﯿﺮه اﺻﻼ ﯾﮏ رﺷﺘﻪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﻣﻐﺎﻟﻄـﻪي ﺑﺴـﯿﺎر راﯾـﺞ – ﮐـﻪ ﺑﺴـﯿﺎري ﻣﺎﻧﻨـﺪ وِرد ﺗﮑـﺮارش ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺷـﮏ دارم ﮐـﻪ‬ ‫ﺧﯿﻠـﯽﻫﺎﯾﺸـﺎن درﺳـﺖ ﺑـﻪ آن اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ – ﺣـﺎﮐﯽ از ﻧﮕﺮﺷـﯽﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﻦ آن را "ﻓﻘـﺮ‬ ‫اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮑﯽ" ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻧﻢ‪ .‬در ﺿـﻤﻦ‪ ،‬ﺧـﻮد ﮔﻮﻟـﺪ ﻫـﻢ ﯾـﮏ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ ﺑـﯽﻃـﺮف ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ در‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻗﻮﯾﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ ﺑـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ او ﻫـﯿﭻ ﺣﺮﻓـﯽ درﺑـﺎرهي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻧـﺪارد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﭼﻨـﺎن‬ ‫داوريﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا‪ ،‬ﻋﺎﻣـﻞ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽاي ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪه و ﺣـﺎﻓﻆ ﺟﻬـﺎن اﺳـﺖ‬ ‫و ﺣﺘـﯽ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﻣﻌﺠـﺰه در ﮐـﺎر ﺟﻬـﺎن ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻌﺠـﺰات‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺗﺨﻄـﯽ ﻣـﻮﻗﺘﯽ از‬ ‫ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘـﺬﯾﺮي ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮد ﺧـﺪا وﺿـﻊ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬رﯾﭽـﺎرد ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از‬

‫ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ‪ ،‬در ﮐﺘـﺎب ﺧـﻮد آﯾـﺎ ﺧـﺪاﯾﯽ ﻫﺴـﺖ؟ ﮐـﺎﻣﻼ در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﺻـﺮاﺣﺖ‬

‫دارد‪:‬‬ ‫»ادﻋﺎي ﺧﺪاﺑﺎور اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺗـﻮان ﺧﻠـﻖ‪ ،‬ﺣﻔـﻆ و ﻧـﺎﺑﻮدي ﻫﺮﭼﯿـﺰي‪ ،‬ﭼـﻪ ﺧُـﺮد و ﭼـﻪ‬ ‫ﮐـﻼن‪ ،‬را دارد‪ .‬او ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﺷـﯿﺎ را ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻗﺴـﻤﯽ ﺑـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ وادارد ‪...‬او ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﯿﺎرات را‬ ‫ﭼﻨـﺎن ﺑﮕﺮداﻧـﺪ ﮐـﻪ ﮐ‪‬ﭙﻠـﺮ ﮐﺸـﻒ ﮐـﺮد‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑـﺎروت را ﭼﻨـﺎن ﺧﻠـﻖ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ زدن ﺟﺮﻗـﻪاي ﻣﻨﻔﺠـﺮ‬ ‫ﺷـﻮد؛ و ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﯿﺎرات را ﺟـﻮر دﯾﮕـﺮي ﺑﮕﺮداﻧـﺪ‪ ،‬و ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ را دﯾﮕﺮﮔﻮﻧـﻪ‬ ‫ﺑﯿﺂﻓﺮﯾﻨـﺪ ﺗـﺎ در ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت از ﺷـﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠـﯽ ﻣﻨﻔﺠـﺮ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺤـﺪود ﺑـﻪ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ؛ او واﺿـﻊ اﯾـﻦ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ اﺳـﺖ و ﻫﺮﮔـﺎه اراده ﮐﻨـﺪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ آﻧﻬـﺎ را ﺗﻐﯿﯿـﺮ دﻫـﺪ ﯾـﺎ‬ ‫ﻣﻌﻮق ﺑﮕﺬارد‪«.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺎدﮔﯽ‪ ،‬ﻧـﻪ؟ اﯾـﻦ ﻧﮕـﺮش در ﻫـﺮ ﺻـﻮرت ﻓﺮﺳـﻨﮓﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻧﮕـﺮش ﻧﻮﻣـﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارد‪ .‬و‬ ‫ﻧﮕـﺮش داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ ﻣﮑﺘـﺐ "ﻗﻠﻤﺮوﻫـﺎي ﻧﺎﻫﻤﭙﻮﺷـﺎن" ﻫـﺮ ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﯾـﮏ ﺟﻬـﺎن آﻓﺮﯾـﺪهي ﺧـﺎﻟﻖ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﻔـﺎوت از ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﻓﺎﻗـﺪ ﭼﻨـﯿﻦ ﺧـﺎﻟﻘﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ آزﻣـﻮدن اﯾـﻦ ﺗﻔـﺎوت ﺑﻨﯿـﺎدي در ﻋﻤـﻞ آﺳـﺎن ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ زﯾـﺮآب اﯾـﻦ ﺣﮑـﻢ‬

‫‪٢٥٣‬‬

‫اﻏﻮاﮔﺮِ آﺳﻮدهﺳـﺎز را ﻣـﯽزﻧـﺪ ﮐـﻪ داﻧـﺶ ﺑﺎﯾـﺪ در ﻗﺒـﺎل ﻣـﺪﻋﺎي وﺟـﻮدي اﺻـﻠﯽ دﯾـﻦ‪ ،‬ﺳـﮑﻮت ﮐﺎﻣـﻞ‬ ‫ﭘﯿﺸـﻪ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺣﻀـﻮر ﯾـﺎ ﻏﯿـﺎب ﯾـﮏ اَﺑ‪‬ﺮﻫـﻮشِ آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪه‪ ،‬ﺑـﯽﺷـﮏ ﯾـﮏ ﭘﺮﺳـﺶ ﻋﻠﻤـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ‬ ‫اﮔﺮ در ﻋﻤﻞ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ ﻣﻄﻠـﺐ درﺑـﺎرهي ﺻـﺤﺖ و ﺳـﻘﻢ داﺳـﺘﺎنﻫـﺎي ﻣﻌﺠـﺰه ﻫـﻢ‬ ‫ﺻﺪق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺑﺮاي ﺗﺄﺛﯿﺮﻧﻬﺎدن ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺪانﻫﺎ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﯾـﺎ ﭘـﺪرِ ﻋﯿﺴـﯽ اﻧﺴـﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾـﺎ ﻣـﺎدرش در زﻣـﺎن ﺗﻮﻟـﺪ او ﺑـﺎﮐﺮه ﺑـﻮد؟ ﺷـﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﺮاي‬ ‫ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﯾﯽ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ ﭼـﻪ ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﭼـﻪ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد ﭘﺮﺳﺸـﯽ ﮐـﺎﻣﻼ ﻋﻠﻤـﯽ اﺳـﺖ و اﺻـﻮﻻ‬ ‫ﭘﺎﺳـﺦ واﺣـﺪي دارد‪ :‬ﺑﻠـﯽ ﯾـﺎ ﺧﯿـﺮ؟ آﯾـﺎ ﻋﯿﺴـﯽ‪ ،‬اﻟﯿﻌـﺎذر ﻣـﺮده را زﻧـﺪه ﮐـﺮد؟ آﯾـﺎ ﺧـﻮد ﻋﯿﺴـﯽ ﭘـﺲ‬ ‫از ﺳـﻪ روز ﻣﺼـﻠﻮب ﺑـﻮدن زﻧـﺪه ﺷـﺪ؟ ﻫـﺮ ﮐـﺪام از اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎ ﭘﺎﺳـﺨﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﺎﺳـﺦﻫـﺎ‬ ‫ﻋﻠﻤـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ در ﻋﻤـﻞ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ آنﻫـﺎ را ﺑﯿـﺎﺑﯿﻢ و ﭼـﻪ ﻧﺘـﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﻓـﺮض ﺑﻌﯿـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺷـﻮاﻫﺪ‬ ‫ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ از روش ﻋﻠﻤـﯽ ﻣﺤـﺾ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺦ دﻫـﯽﺷـﺎن ﺑﻬـﺮه‬ ‫ﺟـﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺮاي دراﻣﺎﺗﯿـﮏ ﮐـﺮدن ﻣﻮﺿـﻮع‪ ،‬ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﺑﺎﺳـﺘﺎنﺷﻨﺎﺳـﺎن دي‪.‬ان‪.‬اي ﻋﯿﺴـﯽ را ﺑﯿﺎﺑﻨـﺪ و‬ ‫ﭘـﺲ از ﺑﺮرﺳـﯽ آن ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻋﯿﺴـﯽ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﭘـﺪري ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬آﯾـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺗﺼـﻮر‬ ‫ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﻣـﺪاﻓﻌﺎن دﯾـﻦ ﺷـﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸـﺎن را ﺑـﺎﻻ ﺑﯿﺎﻧﺪازﻧـﺪ و ﺣـﺮف ﭘﺮﺗـﯽ از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ‬ ‫ﺑﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ »ﺧﻮب ﮐﻪ ﭼﯽ؟ ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﻠﻤﯽ ﻫﯿﭻ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي اﻻﻫﯿﺎﺗﯽ ﻧﺪارﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﻫﻤـﻪي داراﯾـﯽﺗـﺎن ﺷـﺮط ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﺷـﻮاﻫﺪ ﻋﻠﻤـﯽ ﯾﺎﻓـﺖ ﺷـﻮد‪،‬‬ ‫ﻏﺮﯾـﻮ ﺷـﺎدي اﻻﻫﯿـﻮن ﮔـﻮش ﻓﻠـﮏ را ﮐـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﺮد‪ .‬ﻣﺤﺒﻮﺑﯿـﺖ ﻧﻮﻣـﺎ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا در دﺳـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔـﺎه ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮﯾﻦ ﺷـﺎﻫﺪي دال‬ ‫ﺑـﺮ ﺻـﺤﺖ ﺑﺎورﻫـﺎي دﯾﻨـﯽ ﯾﺎﻓـﺖ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﺘﮑﻠﻤـﯿﻦ ﻟﺤﻈـﻪاي در دور اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﻧﻮﻣـﺎ درﻧـﮓ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ‬ ‫ﮐـﺮد‪ .‬از ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﻧﺨﺒـﻪ ﮐـﻪ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﺷـﮏ دارم ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣﻌﺠـﺰات‪ ،‬ﻗـﻮيﺗـﺮﯾﻦ دﻻﯾـﻞ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﺑـﺮاي اﯾﻤـﺎنﺷـﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺣﺘـﯽ ﺧـﻮد آن ﻧﺨﺒﮕـﺎن ﻫـﻢ داﺳـﺘﺎن ﻣﻌﺠـﺰات را ﺑـﻪ ﺻـﺮف ﺗﺤﮑـﯿﻢ‬ ‫ﺑﯿﻀـﻪي دﯾـﻦ ﺑـﻪ ﺧـﻮرد ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﺳـﺎده دل ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ؛ و ﻣﻌﺠـﺰات‪ ،‬ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‪ ،‬ﺗﺨﻄـﯽ از ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﻋﻠﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻠﯿﺴـﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ از ﯾـﮏ ﺳـﻮ ﺣـﺎﻣﯽ ﻧﻮﻣـﺎ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ و از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ‬ ‫اﻧﺠـﺎم ﻣﻌﺠـﺰه را ﺷـﺮط ﻻزم ﺑـﺮاي اﺣـﺮاز ﻣﻘـﺎم ﻗﺪﯾﺴـﯽ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ﻓﻘﯿـﺪ ﺑﻠﮋﯾـﮏ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧـﺎﻃﺮ ﻣﻮﺿـﻊﮔﯿـﺮياش ﻋﻠﯿـﻪ ﺳـﻘﻂ ﺟﻨـﯿﻦ ﻧـﺎﻣﺰد ﻣﻘـﺎم ﻗﺪﯾﺴـﯽ ﺷـﺪ‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎﺗﯽ ﺟـﺪي در‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ آﯾـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ دﻋﺎﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﭘـﺲ از ﻣـﺮگ آن اﻋﻠﯿﺤﻀـﺮت در ﺣـﻖاش‬ ‫ﺷـﺪه ﺷـﻔﺎي ﻣﻌﺠـﺰه آﺳـﺎﯾﯽ ﻣﻨﺴـﻮب ﮐـﺮد ﯾـﺎ ﺧﯿـﺮ؟ ﺷـﻮﺧﯽ ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﻗﻀـﯿﻪ ﺻـﺤﺖ دارد‪ ،‬و‬

‫‪٢٥٤‬‬

‫اﯾـﻦ روﯾـﻪ در داﺳـﺘﺎن ﻗﺪﯾﺴـﺎن ﻋﻤﻮﻣﯿـﺖ دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮم ﮐـﻞ اﯾـﻦ ﻗﻀـﯿﻪ ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﻓـﻞ ﻧﺨﺒـﻪﺗـﺮ‬ ‫ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ ﻣﺎﯾـﻪي ﺷـﺮﻣﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﻣﺤـﺎﻓﻠﯽ ﮐـﻪ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪي ﻧـﺎم ﻧﺨﺒـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ دﺳـﺖ از‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﺮ ﻧﻤﯽدارﻧﺪ ﻧﯿﺰ رازي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻋﻤﻖ رازﻫﺎي دﯾﮕﺮِ ﻣﺤﺒﻮب ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن‪.‬‬ ‫درﻣـﻮرد ﻣﻌﺠـﺰات‪ ،‬ﮔﻮﻟـﺪ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾـﺪ اﯾـﻦ ﭘﺎﺳـﺦ را ﺑﭙـﺬﯾﺮد ﮐـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﻣﮑﺘـﺐ ﻧﻮﻣـﺎ ﯾـﮏ‬ ‫ﻗﻤـﺎر دوﺳـﻮﯾﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﻪ دﯾـﻦ ﮔـﺎم در ﭼﻤـﻦزار داﻧـﺶ ﺑﮕـﺬارد و ﺑـﺎ ﻣﻌﺠـﺰهﮔـﺮي ﺷـﺮوع ﺑـﻪ‬ ‫دﺧﺎﻟـﺖ در اﻣـﻮر ﺟﻬـﺎن ﮐﻨـﺪ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ در ﻣﻔﻬـﻮم ﮔﻮﻟـﺪ از دﯾـﻦ ﻧﻤـﯽﮔﻨﺠـﺪ‪ ،‬و ﻧﻘـﺶ ﻣﺮﺿـﯽاﻟﻄـﺮﻓﯿﻦ‬ ‫آن زاﯾـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﮐـﻪ دﯾـﻦِ ﻓﺎﻗـﺪ‪ ‬اﻋﺠـﺎزِ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮِ ﮔﻮﻟـﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺒـﻮل ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬ ‫دﯾﻨـﺪاران ﮐﻠﯿﺴـﺎرو ﯾـﺎ ﻗـﺎﺋﻢاﻟﺼـﻼت ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﭼﻨـﯿﻦ دﯾﻨـﯽ ﺳـﺨﺖ ﺑـﻪ ﮐـﺎم ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬ ‫ﺗﻠـﺦ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬آﻟـﯿﺲ‪ ،‬ﭘـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺠﺎﯾـﺐ ﻓـﺮو رود‪ ،‬در ﻣـﻮرد ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﮐـﻪ ﺧـﻮاﻫﺮش‬ ‫ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﻧـﻪ ﻣﻌﺠـﺰه ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﻧـﻪ دﻋﺎﻫـﺎ را اﺟﺎﺑـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﭼـﻪ ﻓﺎﯾـﺪهاي دارد؟‬ ‫ﺗﻌﺮﯾـﻒ آﻣﺒـﺮوز ﺑﯿِـﺮس از ﻓﻌـﻞ ﻋﺒـﺎدت ﮐـﺮدن را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ آورﯾـﺪ‪» :‬ﺧﻮاﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺗﻌﻠﯿـﻖ درآﻣـﺪن‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻤﻠﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯽارزﺷﯽ ﺧﻮد ﻣﻌﺘﺮف اﺳﺖ«‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧـﺎن ورزﺷـﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﮐﻤـﮏﺷـﺎن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﭘﯿـﺮوز ﺷـﻮﻧﺪ – اﻟﺒﺘـﻪ در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺣﺮﯾﻔـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻧﻤـﯽرﺳـﺪ اﺳـﺘﺤﻘﺎق ﮐﻤﺘـﺮي ﺑـﺮاي اﻣـﺪادﻫﺎي ﻏﯿﺒـﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬

‫‪350‬‬

‫ﺑﻌﻀـﯽ راﻧﻨـﺪﮔﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺑﺮاﯾﺸـﺎن ﺟـﺎي ﭘـﺎرك ﻧﮕـﻪ ﻣـﯽدارد – اﻟﺒﺘـﻪ ﺧـﺪا ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾـﺪ‬

‫اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑـﻪ ﺑﻬـﺎي ﻣﺤـﺮوم ﮐـﺮدن ﺑﻘﯿـﻪ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ 351.‬اﯾـﻦ ﻧـﻮع ﺧـﺪاﺑﺎوري ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ ﺧﺠﺎﻟـﺖآوري‬ ‫ﺷـﺎﯾﻊ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﯿـﺪ اﺳـﺖ ﻣﻌﺘﻘـﺪان ﺑـﻪ آن ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻧﻈـﺮ ﻣﺴـﺎﻋﺪي ﺑـﻪ ﻣﮑﺘـﺐ ﻇـﺎﻫﺮا ﻣﻌﻘـﻮل ﻧﻮﻣـﺎﯾﯽ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺗﻔﺎﺻـﯿﻞ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﯾـﺪ از ﮔﻮﻟـﺪ ﭘﯿـﺮوي ﮐﻨـﯿﻢ و ﺑـﻪ ﯾـﮏ دﯾـﻦ ﺣـﺪاﻗﻠﯽِ ﻧﺎﻣﺪاﺧﻠـﻪﮔـﺮ در‬ ‫داﻧﺶ ﺑﺴﻨﺪه ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻣﻌﺠـﺰهاي در ﮐـﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻣـﺮاودهاي ﺷﺨﺼـﯽ ﻣﯿـﺎن ﻣـﺎ و ﺧـﺪا‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺳـﺨﺮه ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾـﮏ‪ ،‬ﻧـﻪ دﺳـﺖدرازي دﯾـﻦ ﺑـﻪ ﭼﻤﻨـﺰار داﻧـﺶ‪ .‬ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎ ورودي‬ ‫اﻻﻫـﯽ در ﺷـﺮاﯾﻂ اوﻟﯿـﻪي ﺟﻬـﺎن دﺧﯿـﻞ ﺑـﻮده‪ .‬آﯾـﺎ ﺑـﻪ ﯾﻘـﯿﻦ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺟـﺪاﯾﯽ‬

‫‪٣٥٠‬‬

‫اﯾﻦ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ در اﯾﺮان ﻣﺤﺸﺮ اﺳﺖ! ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ در ﺑﺎزي ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﯿﺲ – اﺳﺘﻘﻼل ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻫﺰاران ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ در اﺳﺘﺎدﯾﻮم ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﯾﺎ ﻋﻠﯽ ﻣﺪد و ﯾﺎ‬

‫زﻫﺮا اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ ﮐﻪ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﯿﺴﯽ ﯾﺎ اﺳﺘﻘﻼﻟﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ! ﯾﺎ ﻣﺜﻼ در ﺑﺎزي اﯾﺮان ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ اﯾﺮاﻧﯽ اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ‪،‬‬ ‫اﯾﺮاﻧﺪوﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﻠﯽﮔﺮا و دوآﺗﺸﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و دﻣﺎغ ﻋﺮبﻫﺎ را ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ! ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٣٥١‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﻗﻄﻌﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﺑﻪ ﭘﺎي اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ داوﮐﯿﻨﺰ ﯾﮑﺒﺎر ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪه و ﭘﺲ از آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺧﻂ ﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﮐﺎﻣﯿﻮﻧﻬﺎ و‬ ‫اﺗﻮﺑﻮﺳﻬﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎد ﯾﮑﯽ از ﮐﺎﻣﯿﻮﻧﻬﺎ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ راﻧﻨﺪه ﺑﺎﻫﻮش آن ﭘﺸﺘﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪" :‬ﯾﺎ ﻫﻤﻪ اﻣﺎﻣﺎ!" ر‪.‬ب‬

‫‪٢٥٥‬‬

‫ﻗﻠﻤﺮوﻫـﺎي داﻧـﺶ و دﯾـﻦ ﻣﮑﻔـﯽ اﺳـﺖ؟ آﯾـﺎ ﻣﮑﺘـﺐ ﻧﻮﻣـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﯾـﻦ دﯾـﻦ ﻓﺮوﺗﻨﺎﻧـﻪﺗـﺮ و ﺑـﯽ‬ ‫ﻓﺮوغﺗﺮ را ﻧﮕﻪ دارد؟‬ ‫ﺧـﻮب ﺷـﺎﯾﺪ ﺷـﻤﺎ اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﻓﮑـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﻣـﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ ﯾـﮏ ﺧـﺪاي‬ ‫ﻧﻮﻣـﺎﯾﯽِ ﻧﺎﻣﺪاﺧﻠـﻪﮔـﺮ ﻫـﻢ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ ﮐﻤﺘـﺮ از ﺧـﺪاي اﺑﺮاﻫﯿﻤـﯽ ﺧﺸـﻦ و دﺳـﺖ و ﭘـﺎﭼﻠﻔﺘﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺎ دﯾﺪهي اﻧﺼﺎف و ﺗﺪﻗﯿﻖ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﯾﮏ ﻓﺮﺿﯿﻪي ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺰرگ دﻋﺎ‬ ‫ﯾـﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﻣـﻮردي‪ ،‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ رﻗـﺖاﻧﮕﯿـﺰ‪ ،‬درﺑـﺎرهي ﻣﻌﺠـﺰه‪ ،‬آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﺰرگ دﻋﺎﺳـﺖ‬ ‫‪:‬آﯾﺎ دﻋﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﯿﻤـﺎران ﮐﻤـﮏ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؟ ﻋﻤﻮﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﺷـﻔﺎي ﺑﯿﻤـﺎران دﻋـﺎ را‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻓـﺮدي‬ ‫و ﭼﻪ در ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻋﺒﺎدي ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴـﯿﺲ ﮔـﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸـﺎوﻧﺪ داروﯾـﻦ‪ ،‬ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻃﺮﯾـﻖ ﻋﻠﻤـﯽ ﺗـﺄﺛﯿﺮ دﻋـﺎ‬ ‫را ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗـﺮار داد‪ .‬او ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ ﺗﻤـﺎم ﻧﻤـﺎزﮔﺰاران در ﮐﻠﯿﺴـﺎﻫﺎي‬ ‫ﺳﺮاﺳـﺮ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ ﺑـﺮاي ﺳـﻼﻣﺘﯽ ﺧـﺎﻧﻮادهي ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ دﻋـﺎ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ آﯾـﺎ ﻧﻤـﯽﺗـﻮان اﻧﺘﻈـﺎر داﺷـﺖ‬ ‫ﮐﻪ وﺿﻊ ﺳـﻼﻣﺘﯽ اﻋﻀـﺎي اﯾـﻦ ﺧـﺎﻧﻮاده ﺑﻬﺘـﺮ از ﺳـﺎﯾﺮ ﻣـﺮدم ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺸـﻤﻮل دﻋـﺎي اﻗـﺎرب و‬ ‫ﺧﻮﯾﺸـﺎن ﺧـﻮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ؟ ﮔـﺎﻟﺘﻮن ﺷـﻮاﻫﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ را ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐـﺮد و ﻫـﯿﭻ ﺗﻔـﺎوت آﻣـﺎرﯾﯽ ﻣﯿـﺎن‬ ‫وﺿـﻊ ﺳـﻼﻣﺘﯽ ﺧﺎﻧـﺪان ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ و ﻣـﺮدم ﻋـﺎدي ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻧﮑـﺮد‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣﻘﺼـﻮد او ﻃﻌﻨـﻪآﻣﯿـﺰ ﺑـﻮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ زﻣـﺎﻧﯽ دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻃـﻮر آزﻣﺎﯾﺸـﯽ ﺑـﺮاي رﺷـﺪ ﺑﻬﺘـﺮ ﮔﯿﺎﻫـﺎن ﭼﻨـﺪ ﮐـﺮت از ﯾـﮏ‬ ‫ﻣﺰرﻋﻪ دﻋـﺎ ﮐـﺮد ﺗـﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ آﯾـﺎ ﮔﯿﺎﻫـﺎن آن ﮐـﺮتﻫـﺎ ﺑﻬﺘـﺮ از ﺑﻘﯿـﻪ رﺷـﺪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﯾـﺎ ﻧـﻪ؟ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺑـﺮاي ﺻـﺤﺖ ﭼﻨـﯿﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ ﻫـﺎﯾﯽ‪ ،‬آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺪون ﺟﻬـﺖدﻫـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻌﯿـﺎر ﺑـﻪ‬ ‫دﻗـﺖ رﻋﺎﯾـﺖ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﯿﻤـﺎران ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐـﺎﻣﻼ ﮐﺘـﺮهاي اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﮔـﺮوه ﺗﺤـﺖ آزﻣـﺎﯾﺶ ﮐـﻪ‬ ‫دﻋﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﮏ ﮔـﺮوه ﮐﻨﺘـﺮل ﮐـﻪ دﻋـﺎ درﯾﺎﻓـﺖ ﻧﻤـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺷـﺪ‪ .‬ﻧـﻪ ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ‬ ‫از ﺑﯿﻤـﺎران‪ ،‬ﻧـﻪ دﮐﺘﺮﻫـﺎ‪ ،‬ﻧـﻪ دﻋﺎﺷـﻮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬و ﻧـﻪ آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺮان ﻣﺠـﺎز ﻧﺒـﻮد ﺑﺪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﮐـﺪام ﺑﯿﻤـﺎر دﻋـﺎ‬ ‫ﻣـﯽﺷـﻮد و ﮐـﺪام دﻋـﺎ ﻧﻤـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ دﻋﺎﻫـﺎي آزﻣـﺎﯾﺶ را اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽداﻧـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧـﺎم اﻓـﺮاد‬ ‫دﻋﺎﺷـﻮﻧﺪه را ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﭼﻄـﻮر ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ دارﻧـﺪ ﺑـﺮاي ﭼـﻪ‬ ‫ﮐﺴـﯽ دﻋـﺎ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ؟ اﻣـﺎ از روي اﺣﺘﯿـﺎط ﻓﻘـﻂ ﻧـﺎم ﮐﻮﭼـﮏ و ﺣـﺮف اول ﻧـﺎم ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﯿﻤـﺎران‬

‫‪٢٥٦‬‬

‫دﻋﺎﺷـﻮﻧﺪه ﺑـﻪ دﻋﺎﮔﻮﯾـﺎن داده ﺷـﺪ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮا ﻫﻤـﯿﻦ ﻗـﺪر ﮐﻔﺎﯾـﺖ ﻣـﯽﮐـﺮد ﺗـﺎ ﺧـﺪا ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺗﺨـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺻـﺮف اﯾـﺪهي اﻧﺠـﺎم ﭼﻨـﯿﻦ آزﻣﺎﯾﺸـﯽ‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻌﺪ ﻣﻘـﺪار ﻣﻌﺘﻨـﺎﺑﻬﯽ ﺧﻨـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻧﺘﯿﺠـﻪي‬ ‫آزﻣـﺎﯾﺶ ﻫـﻢ اﯾـﻦ ﻧﻮﯾـﺪ را ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ اﺣﺴـﻦ ﺑـﺮآورده ﮐـﺮد‪ .‬ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﻣـﯽداﻧـﻢ ﺑـﺎب ﻧﯿﻮﻫـﺎرت‬ ‫ﻃﺮﺣﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﮑﺸﯿﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻃﻨﯿﻦ ﺳﺨﻦاش را ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﯽﺷﻨﻮم‪:‬‬ ‫»ﺧﺪاﯾﺎ ﭼـﯽ ﻓﺮﻣﻮدﯾـﺪ؟ ﭼـﻮن ﻋﻀـﻮ ﮔـﺮوه ﮐﻨﺘـﺮل ﻫﺴـﺘﻢ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯽ ﻣـﺮا ﺷـﻔﺎ دﻫـﯽ؟ ‪ ...‬آﻫـﺎ‬ ‫ﻓﻬﻤﯿـﺪم‪ ،‬دﻋﺎﻫـﺎي ﻋﻤـﻪام ﮐـﺎﻓﯽ ﻧﺒـﻮده‪ .‬اﻣـﺎ ﺧـﺪاﯾﺎ‪ ،‬آﻗـﺎي ﺟـﺎن ا‪‬واﻧـﺰ در اﺗـﺎق ﺑﻐﻠـﯽ ‪ ...‬ﭼـﯽ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﯾـﺪ؟ ‪ ...‬آﻗـﺎي ا‪‬واﻧـﺰ روزي ﻫـﺰار ﺑـﺎر دﻋـﺎ ﺷـﺪه؟ اﻣـﺎ ﺧـﺪاﯾﺎ‪ ،‬آﻗـﺎي ا‪‬واﻧـﺰ ﮐـﻪ ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ رو‬ ‫ﻧﻤـﯽﺷﻨﺎﺳـﻪ ‪ ...‬اوﻧﻬـﺎ ﻓﻘـﻂ اواﻧـﺰ رو ﺑـﻪ اﺳـﻢ ﺟـﺎناي ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ اﻣـﺎ ﺧـﺪاﯾﺎ‪ ،‬از ﮐﺠـﺎ ﻓﻬﻤﯿـﺪي‬ ‫ﻣﻨﻈﻮرﺷـﻮن ﺟـﺎن ا‪‬ﻟـﺲ وورﺛـﯽ ﻧﺒـﻮده؟ ‪ ...‬آﻫـﺎ‪ ،‬درﺳـﺘﻪ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ از داﻧـﺶ ﺑـﯽاﻧﺘﻬـﺎي ﺧﻮدﺗـﻮن اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫ﮐﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻔﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻀﺮات دﻋﺎﮐﻦ از ﺟﺎناي ﭼﯽ ﺑﻮده‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺪا ﺟﻮن‪«...‬‬ ‫ﺗـﯿﻢ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان اﻣـﺎ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎﻧـﻪ ﺑـﺎر ﻫﻤـﻪي اﯾـﻦ ﻧـﯿﺶ و ﮐﻨﺎﯾـﻪﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺟـﺎن ﺧﺮﯾﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬

‫ﺻـﺮف ‪ ٢.۴‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن دﻻر ﭘـﻮل‪ 352‬ﺑﻨﯿـﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻫﻤـﺖ ﮔﻤﺎﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﭘﺮﺳـﺘﯽ اﯾـﻦ‬ ‫ﮔـﺮوه ﺑـﺎ دﮐﺘـﺮ ﻫﺮﺑـﺮت ﺑﻨﺴـﻮن‪ ،‬ﯾـﮏ ﻣﺘﺨﺼـﺺ ﻗﻠـﺐ در ﻣﺆﺳﺴـﻪي ﭘﺰﺷـﮑﯽ ذﻫـﻦ و ﺑـﺪن در‬ ‫ﻧﺰدﯾﮑـﯽ ﺑﻮﺳـﺘﻮن ﺑـﻮد‪ .‬ﭘـﯿﺶ ﺗﺨﯿﻠـﯽ ‪ -‬ﺗـﺮ در ﻧﺸـﺮﯾﻪي ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن از دﮐﺘـﺮ ﺑﻨﺴـﻮن ﻧﻘـﻞ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬ ‫او ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ »ﺷـﻮاﻫﺪ روزاﻓﺰوﻧـﯽ ﺣـﺎﮐﯽ از ﮐﺎرآﻣـﺪي دﻋـﺎ در درﻣـﺎنﻫـﺎي ﭘﺰﺷـﮑﯽاﻧـﺪ«‪ .‬ﭘـﺲ‪ ،‬ﺑـﺎ‬ ‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣـﯽﺷـﺪ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﮐـﺎر ﭘـﮋوﻫﺶ ﺑـﻪ ﻓـﺮد ﮐـﺎرداﻧﯽ ﺳـﭙﺮده ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻠﻨﮕﺮﻫـﺎي ﺷـﮑﺎﮐﺎﻧﻪ‬ ‫دﭼـﺎر ﺗﺰﻟـﺰل ﻧﻤـﯽﺷـﻮد‪ .‬دﮐﺘـﺮ ﺑﻨﺴـﻮن و ﮔـﺮوه او ﺣـﺎل ‪ ١٨٠٢‬ﺑﯿﻤـﺎر در ﺷـﺶ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن را‬ ‫ﭘﯿﺠـﻮﯾﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﯿﻤـﺎران را ﮐـﻪ ﻫﻤﮕـﯽ ﺗﺤـﺖ ﻋﻤـﻞ ﺟﺮاﺣـﯽ ﺑـﺎيﭘ‪‬ـﺲ ﻋﺮوﻗـﯽ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﯿﻤـﺎران ﮔـﺮوه‪ ١‬دﻋـﺎ ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﯽآﻧﮑـﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑﺪاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﮔـﺮوه‬ ‫‪٢‬ﻫـﯿﭻ دﻋـﺎﯾﯽ درﯾﺎﻓـﺖ ﻧﻤـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﯽآﻧﮑـﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑﺪاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﮔـﺮوه ‪ ٣‬ﻫـﻢ دﻋـﺎ ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ و ﻫـﻢ‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ دﻋـﺎ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪي ﻣﯿـﺎن ﮔـﺮوهﻫـﺎي ‪١‬و ‪ ٢‬ﺑـﺮاي آزﻣـﻮن ﮐﺎرآﻣـﺪي دﻋـﺎ ﺑـﻮد‪.‬‬ ‫ﮔـﺮوه ‪ ٣‬ﺑـﺮاي آزﻣـﻮن اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد اﺛـﺮات روان‪-‬ﺗﻨـﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از آﮔـﺎﻫﯽ از دﻋﺎﺷـﺪن ﺑـﻮد‪ .‬دﻋﺎﻫـﺎ‬ ‫در ﻣﺮاﺳـﻢ ﻧﻤـﺎز ﺳـﻪ ﮐﻠﯿﺴـﺎ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ در ﻣﯿﻨـﻪﺳـﻮﺗﺎ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ در ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳـﺖ و دﯾﮕـﺮي‬ ‫‪٣٥٢‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﻮل ﭼﻪ ﮐﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﯽﺷﺪ درﺑﺎره ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ و درﻣﺎن ﻫﺎيﺷﺎن اﻧﺠﺎم داد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﻮرد اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﻢ ﻣﺮﺑﻮط‬

‫ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺰرگ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮدﺗﺎن ﺣﺪس ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﭼﻪ ﻗﺪر ﭘﻮل ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي دﯾﻨﯽ ‪ -‬ﺗﺨﯿﻠﯽ از اﯾﻦ دﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد!‬ ‫ر‪.‬ب‬

‫‪٢٥٧‬‬

‫در ﻣﯿﺴـﻮري‪ ،‬ﮐـﻪ ﻫﻤﮕـﯽ دور از ﻫـﻢ و دور از ﺳـﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﮔﻔﺘـﯿﻢ ﺑـﻪ اﻓـﺮاد‬ ‫دﻋـﺎﮔﻮ ﻓﻘـﻂ ﻧـﺎم و ﺣـﺮف اول ﻧـﺎم ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻫـﺮ ﺑﯿﻤـﺎر دﻋﺎﺷـﻮﻧﺪه داده ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ روﯾـﻪي‬ ‫ﺗﺠﺮﺑـﯽ ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ ﺑـﻮد ﺗـﺎ آزﻣـﺎﯾﺶ ﺣﺘـﯽاﻻﻣﮑـﺎن اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ از ﺗﻤـﺎم دﻋﺎﮔﻮﯾـﺎن ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐـﻪ در دﻋﺎﻫﺎﯾﺸـﺎن ﺟﻤﻠـﻪي »ﺑـﺮاي ﺟﺮاﺣـﯽ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖآﻣﯿـﺰ ﺗـﻮأم ﺑـﺎ ﺑﻬﺒـﻮد ﺳـﺮﯾﻊ و ﺑﺎزﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﺪون دﺷﻮاري« را ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘـﺎﯾﺞ آزﻣـﺎﯾﺶ ﮐـﻪ در ﺷـﻤﺎرهي آورﯾـﻞ ‪ ٢٠٠۶‬ژورﻧـﺎل ﻗﻠـﺐ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﭼـﺎپ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﯽاﺑﻬـﺎم‬ ‫ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﯿـﺎن ﺑﯿﻤـﺎراﻧﯽ ﮐـﻪ دﻋـﺎ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و آﻧﻬـﺎ ﮐـﻪ دﻋـﺎ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻫـﯿﭻ ﺗﻔـﺎوﺗﯽ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻧﺸـﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺠـﺐ ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮياي! اﻣـﺎ ﻣﯿـﺎن ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ دﻋـﺎ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ و آﻧﻬـﺎ ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﻔـﺎوﺗﯽ ﺑـﻮد؛ اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﻦ ﺗﻔـﺎوت در ﺟﻬـﺖ ﺧـﻼف اﻧﺘﻈـﺎر ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﺸـﮑﻼت ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬ ‫دﻋـﺎ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﺑـﻪ ﻃـﺮز ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ ﺑـﯿﺶ از ﻣﺸـﮑﻼت ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ اﯾـﻦ را ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬آﯾـﺎ‬ ‫ﺧـﺪا ﻗـﺪري ﻗﻬـﺮ ﺑـﻪ ﺧـﺮج داده ﺗـﺎ ﻧﺎﺧﺮﺳـﻨﺪي ﺧـﻮد را از اﯾـﻦ ﺗﻬـﻮر ﺳﺒﮑﺴـﺮاﻧﻪي ﺑﺸـﺮ ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ؟‬ ‫ﻣﺤﺘﻤﻞﺗﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻤـﺎراﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ دﻋـﺎ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﺒﺐ دﭼـﺎر اﺿـﻄﺮاب‬ ‫ﺑﯿﺸـﺘﺮي ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ :‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﯾﮑـﯽ از آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺮان‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ اﯾـﻦ دﺳـﺘﻪ ﺑﯿﻤـﺎران دﭼﺎرﻋﺎرﺿـﻪ‬ ‫ي "اﺿـﻄﺮاب ﻋﻤﻠﮑـﺮد" ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬دﮐﺘـﺮ ﭼـﺎرﻟﺰ ﺑِﺜﯿـﺎ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﻣﺤﻘﻘـﺎن ﮔﻔـﺖ »ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ اﯾـﻦ‬ ‫آﮔـﺎﻫﯽ از دﻋـﺎ ﺷـﺪن ﻣﻮﺟـﺐ ﻋـﺪم اﻃﻤﯿﻨـﺎن آﻧﻬـﺎ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﮔﻔﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ ﭘـﺲ ﺣـﺎل‬ ‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﻗﺪر ﺧﺮاب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺮاﯾﻢ ﯾﮏ ﮔﺮوه دﻋﺎﮔﻮ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﻨﻨﺪ؟«‬ ‫ﺟﺎي ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐـﻪ اﻻﻫﯿـﻮن ﻫـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ اﻋﺘـﺮاض ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ آﻧـﺎن ﻧﮕـﺮان‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ آزﻣـﻮﻧﯽ ﺑـﻪ ﻣﻀـﺤﮑﻪي دﯾـﻦ ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از اﻧﺘﺸـﺎر ﻧﺘﯿﺠـﻪي اﯾـﻦ آزﻣـﻮن‪ ،‬رﯾﭽـﺎرد‬ ‫ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن‪ ،‬اﻻﻫﯿـﺪان آﮐﺴـﻔﻮردي‪ ،‬در اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ ﺷﮑﺴـﺖ آزﻣـﻮن ﻧﻮﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﻓﻘـﻂ دﻋﺎﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫را ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﻻﯾـﻞ ﺧـﻮﺑﯽ ﺑـﺮايﺷـﺎن اراﺋـﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ دﻋـﺎ ﮐـﺮدن اﷲﺑﺨﺘﮑـﯽ ﺑـﻪ ﺣـﺎل‬ ‫ﻓﻼﻧـﯽ و ﻧـﻪ ﺑﻬﻤـﺎﻧﯽ‪ ،‬و ﺻـﺮﻓﺎ ﺑـﺮاي رﻋﺎﯾـﺖ اﺻـﻞ ﻋـﺪم ﺟﻬـﺖدﻫـﯽ آزﻣـﺎﯾﺶ‪ ،‬دﻟﯿـﻞ ﺧـﻮﺑﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫‪.‬ﺧﺪا ﮐﻠﮏﮐﺎر را در ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫در واﻗـﻊ اﯾـﻦ ﻫﻤـﺎن ﻧﮑﺘـﻪاﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎب ﻧﯿﻮﻫـﺎرت ﻫـﻢ ﺑـﻪ آن اﺷـﺎره ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﻫـﻢ ﺣـﻖ دارد ﮐـﻪ آن را ﮔﻮﺷـﺰد ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻧﯿﻤـﻪي دﯾﮕـﺮ ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﻃﻨﺰآﻟـﻮد ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬در ﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ او ﺑـﺮاي ﭼﻨـﺪﻣﯿﻦ ﺑـﺎر ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل راﻫـﯽ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺟﯿـﻪ رﻧـﺞ ﻣﻮﺟـﻮد در‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬رﻧﺠﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮا ﮐﺎر ﺧﺪاﺳﺖ‪:‬‬

‫‪٢٥٨‬‬

‫»رﻧـﺞ ﻣـﻦ‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﻢ ﻣﺠـﺎل ﺑـﺮوز ﺷـﺠﺎﻋﺖ و ﺻـﺒﺮ را ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﯽآورد و ﺑـﺮاي ﺷـﻤﺎ ﻣﺠـﺎل اﺑـﺮاز‬ ‫ﻫﻤـﺪﻟﯽ و ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ ﺗﺴـﻬﯿﻞ و ﺗﺤﻤـﻞ رﻧـﺞ‪ .‬و ﺑـﺮاي ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣﺠـﺎل اﻧﺘﺨـﺎب اﯾﻨﮑـﻪ آﯾـﺎ ﭘـﻮل ﻫﻨﮕﻔﺘـﯽ‬ ‫ﺻـﺮف ﯾـﺎﻓﺘﻦ راه ﻋـﻼج اﯾـﻦ ﯾـﺎ آن ﻣـﺮض ﮐﻨـﺪ ﯾـﺎ ﺧﯿـﺮ ‪...‬اﮔﺮﭼـﻪ ﯾـﮏ ﺧـﺪاي ﺧـﻮب از رﻧـﺞ ﻣـﺎ‬ ‫ﻣﺘـﺄﺛﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﻘﺼـﻮد اﺻـﻠﯽ او ﻣﺴـﻠﻤﺎ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﻣـﺎ ﺻـﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻤـﺪﻟﯽ و‬ ‫ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮوز دﻫﯿﻢ‪ ،‬و ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ وﺟﻬـﯽ ﻗﺪﺳـﯽ ﺑﯿـﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺻـﺮﻓﺎ ﺑـﻪ ﺟﻬـﺖ ﺑﯿﻤـﺎر‬ ‫ﺷـﺪن‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺑﯿﻤﺎرﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮﺧـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺑﯿﻤـﺎر ﺷـﻮﻧﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺮاي دﯾﮕـﺮان ﻣﺠـﺎل‬ ‫اﻧﺘﺨـﺎبﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ ﻓـﺮاﻫﻢ آورﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ ﺗﺸـﻮﯾﻖ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ در‬ ‫ﻣـﻮرد ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺧـﻮد دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﮔـﺰﯾﻨﺶﻫـﺎي ﺧﻄﯿـﺮ ﺑﺰﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻧـﺰد ﺑﻘﯿـﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻤـﺎري ﭼﻨـﺪان ارزﺷـﻤﻨﺪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻋﺠﯿـﺐ و ﻏﺮﯾـﺐ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪاي ﻧﮑﺒـﺖﺑـﺎر از ذﻫـﻦ ﯾـﮏ اﻻﻫﯿـﺎﺗﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﺮا ﺑـﻪ‬ ‫ﯾـﺎد زﻣـﺎﻧﯽ ﻣـﯽاﻧـﺪازد ﮐـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن و ﯾـﮏ ﻫﻤﮑـﺎر دﯾﮕـﺮ آﮐﺴـﻔﻮرديﻣـﺎن ﭘﺮوﻓﺴـﻮر ﭘﯿﺘـﺮ‬ ‫اﺗﮑﯿﻨـﺰ در ﯾـﮏ ﮔﻔﺘﮕـﻮي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮﻧﯽ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐـﺮدﯾﻢ‪ .‬در ﺑﺨﺸـﯽ از اﯾـﻦ ﮔﻔﺘﮕـﻮ ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﮐﻮﺷـﯿﺪ‬ ‫ﻫﻮﻟﻮﮐﺎﺳـﺖ را ﭼﻨـﯿﻦ ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻓﻼﮐـﺖ ﺑـﻪ ﯾﻬﻮدﯾـﺎن ﻓﺮﺻـﺘﯽ ﻋـﺎﻟﯽ ﺑﺨﺸـﯿﺪ ﺗـﺎ از ﺧـﻮد‬ ‫ﺷـﺠﺎﻋﺖ و ﺑﺮازﻧـﺪﮔﯽ ﺑـﺮوز دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﭘﯿﺘـﺮ اﺗﮑﯿﻨـﺰ ﭼﻨـﯿﻦ ﭘﺎﺳـﺦاش را داد ﮐـﻪ »ﭘـﺲ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻣﻔﻠـﻮكﺗـﺎن‬ ‫ﮐﻨﺎد‪«.‬‬ ‫در اداﻣـﻪي ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن‪ ،‬ﯾـﮏ اﺳـﺘﺪﻻل ﻧـﻮﻋﯽ دﯾﮕـﺮ در اﻻﻫﯿـﺎت ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬او ﺑـﻪ‬ ‫درﺳﺘﯽ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺧـﺪا ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺖ وﺟـﻮد ﺧـﻮد را ﻇـﺎﻫﺮ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ اﯾـﻦ ﮐـﺎر را‬ ‫ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮهاي ﺑﻬﺘـﺮ از اﯾﺠـﺎد ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺟﺰﺋـﯽ در آﻣـﺎر ﺑﯿﻤـﺎر ﻗﻠﺒـﯽ ﺑﻬﺒـﻮد ﯾﺎﻓﺘـﻪي ﮔـﺮوه آزﻣﺎﯾﺸـﯽ ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎران ﮔـﺮوه ﮐﻨﺘﺮﻟـﯽ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ وﺟـﻮد داﺷـﺖ و ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺖ وﺟـﻮدش را ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫را ﺑﻘﺒﻮﻻﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ »ﺟﻬـﺎن را از ﻣﻌﺠـﺰات ﺷـﮕﺮف آﮐﻨـﺪه ﺳـﺎزد«‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﻌـﺪ ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﮔـﻮﻫﺮ‬ ‫ﺧـﻮد را ﻓـﺮو ﻣـﯽﮔـﺬارد و ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ »در ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﺷـﻮاﻫﺪ دال ﺑـﺮ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﻮاﻫﺪ زﯾﺎده از ﺣﺪ ﻫﻢ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺧﻮب ﻧﺒﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫زﯾﺎدياش ﻫﻢ ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ! دوﺑﺎره ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ :‬ﺷﻮاﻫﺪ زﯾﺎده از ﺣﺪ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫رﯾﭽـﺎرد ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن اﺧﯿـﺮا ﺑـﺎ درﯾﺎﻓـﺖ ﯾﮑـﯽ از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗـﺮﯾﻦ ﻧﺸـﺎنﻫـﺎي اﺳـﺘﺎدي اﻻﻫﯿـﺎت در‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬و اﮐﻨـﻮن ﻋﻀـﻮ آﮐـﺎدﻣﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ دﻧﺒـﺎل اﻻﻫﯿـﺪان ﻣـﯽﮔﺮدﯾـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮ از او ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﻪﺑﺴـﺎ ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل اﻻﻫﯿـﺪان ﻧﺒﺎﺷـﯿﺪ‪ .‬ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﺗﻨﻬـﺎ اﻻﻫﯿـﺪاﻧﯽ‬

‫ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ آزﻣـﺎﯾﺶ دﻋـﺎ را ﭘـﺲ از ﺷﮑﺴـﺖ آن را اﻧﮑـﺎر ﮐـﺮد‪ .‬در ﺿـﻤﯿﻤﻪي ﻧﯿﻮﯾـﻮرك ﺗـﺎﯾﻤﺰ ﺑـﻪ‬

‫‪٢٥٩‬‬

‫ﮐﺸـﯿﺶ رﯾﻤﻮﻧـﺪ ﺟِـﯽ‪.‬ﻻرﻧـﺲ ﻫـﻢ ﺳـﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻓﻀـﺎﯾﯽ داده ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﻫـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺮا رﻫﺒـﺮان‬ ‫دﯾﻨـﯽ ﺑﺎﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﻔـﺲ راﺣﺘـﯽ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﺸـﯿﺪ اﮔـﺮ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي ﺑـﺮ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﻮدن دﻋـﺎ ﯾﺎﻓـﺖ ﻧﺸـﻮد‪.‬‬ ‫آﯾـﺎ اﮔـﺮ ﻧﺘﯿﺠـﻪي آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑﻨﺴـﻮن ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﻗـﺪرت دﻋـﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬اﯾـﻦ ﮐﺸـﯿﺶ ﻧﻐﻤـﻪي دﯾﮕـﺮي ﺳـﺎز‬ ‫ﻧﻤـﯽﮐـﺮد؟ ﺷـﺎﯾﺪ ﻧـﻪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان اﻃﻤﯿﻨـﺎن داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺧﯿـﻞ ﻋﻈﯿﻤـﯽ از ﻋﻠﻤـﺎ و ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻪي ﮐﺸـﯿﺶ ﻻرﻧـﺲ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﯾـﻦ ﮐﺸـﻒ و ﺷـﻬﻮداش ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﻪ ﯾـﺎد ﻣﺎﻧـﺪﻧﯽ اﺳـﺖ‪:‬‬ ‫»اﺧﯿـﺮا ﻫﻤﮑـﺎري ﺑـﺎ ﻣـﻦ در ﺑـﺎرهي زن ﻣـﺆﻣﻦ ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺧـﺎﻧﻢ‪ ،‬ﭘﺰﺷـﮏ ﻣﻌـﺎﻟﺞ‬ ‫ﺷـﻮﻫﺮش را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ درﻣـﺎن ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ او ﺑـﻪ ﻣﺤﮑﻤـﻪ ﮐﺸـﯿﺪه ﺑـﻮد‪ .‬اﺗﻬـﺎم آن دﮐﺘـﺮ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ در‬ ‫ﺧﻼل روزﻫﺎي اﺣﺘﻀﺎر ﺷﻮﻫﺮ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫دﯾﮕـﺮ اﻻﻫﯿـﻮن ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺷـﮑﺎﮐﯿﺖ ﻧﻮﻣﺎﮔﺮاﯾﺎﻧـﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻨﺪ واﻋـﻼم ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺷـﯿﻮهي‬ ‫ﭘـﮋوﻫﺶ ﺛﻤﺮﺑﺨﺸـﯽ دﻋـﺎ‪ ،‬اﺗـﻼف ﭘـﻮل اﺳـﺖ ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮات ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻓﺮاﺳـﻮي‬ ‫ﻗﻤﻠﺮو داﻧـﺶ ﻗـﺮار دارﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺑﻨﯿـﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﻫﻨﮕـﺎم ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺑﻮدﺟـﻪي اﯾـﻦ ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﺑـﻪ‬ ‫درﺳـﺘﯽ درﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻗـﺪرت ﻣﻨﺴـﻮب ﺑـﻪ دﻋـﺎي ﺷـﻔﺎﺑﺨﺶ‪ ،‬دﺳـﺖﮐـﻢ ﺑـﻪ ﻃـﻮر اﺻـﻮﻟﯽ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺤﻘﯿـﻖ‬ ‫ﻋﻠﻤـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬و اﻧﺠـﺎم آزﻣﺎﯾﺸـﯽ ﺑـﯽﻃﺮﻓﺎﻧـﻪي آن ﺷـﺪﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ و‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﻣﺜﺒﺘـﯽ ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ .‬و اﮔـﺮ ﭼﻨـﯿﻦ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬آﯾـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ‬ ‫ﯾـﮏ اﻻﻫﯿـﺪان آن ﻧﺘﯿﺠـﻪ را ﺑـﺮ اﯾـﻦ اﺳـﺎس ﮐـﻪ ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﻋﻠﻤـﯽ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻣـﻮر دﯾﻨـﯽ ﺑﭙـﺮدازد‬ ‫ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﺷﺪ؟ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﻻزم ﺑـﻪ ذﮐـﺮ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔـﯽ ﺣﺎﺻـﻞ از اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﺗﮑـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ اﯾﻤـﺎن ﻣﺆﻣﻨـﺎن‬ ‫ﻧـﺪاد‪ .‬ﺑـﺎب ﺑـﺎرث‪ ،‬رﺋـﯿﺲ ﻣﻌﻨـﻮي ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ در ﻣﯿﺴـﻮري ﮐـﻪ ﺑﺨﺸـﯽ از اﯾـﻦ دﻋـﺎﮔﻮﯾﯽﻫـﺎ را ﺑﺮﻋﻬـﺪه‬ ‫داﺷـﺖ ﮔﻔـﺖ‪» :‬آدم ﻣـﺆﻣﻦ ﻗﺎﺋـﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘـﯽ ﺟﺎﻟـﺐ ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣـﺎ ﺧﯿﻠـﯽ وﻗـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫دﻋـﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ و ﺛﻤـﺮاﺗﺶ را ﻫـﻢ دﯾـﺪهاﯾـﻢ‪ ،‬ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ دﻋـﺎ ﻣـﺆﺛﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺗﺤﻘﯿـﻖ درﺑـﺎرهي‬ ‫ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ دﻋﺎ ﺗﺎزه ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ«‬

‫‪٣٥٣‬‬

‫ﺑﻠـﻪ‪ ،‬درﺳـﺖ اﺳـﺖ‪ :‬ﻣـﺎ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي اﯾﻤـﺎنﻣـﺎن ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ دﻋـﺎ ﺛﻤـﺮﺑﺨﺶ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ اﮔـﺮ‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮادﻣﺎن ﺑﺮﺳﯿﻢ‪.‬‬

‫‪354‬‬

‫‪ ٣٥٣‬ﻣﻦ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﮐﻪ ﻣﯿﺒﯿﻨﻢ ﻓﺮدي ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ وﻟﯽ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد! ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪» :‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ!« ر‪.‬ب‬ ‫‪٣٥٤‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﭘﺮﺳﺶ را از ﯾﮏ دﯾﻨﺪار ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ دﻋﺎﻫﺎﯾﺖ دﻗﯿﻘﺎ ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﻮد زﻧﺪﮔﯽات ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﺳﺨﺘﯽﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ و ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ‬

‫و ﺑﺪي وﺿﻊ را ﺑﻪ رﺧﺶ ﻣﯽﮐﺸﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ دﻧﺪانﺷﮑﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﻧﺼﺎﻓﺎ ﺗﺎ اﻣﺮوز ردﯾﻪاي ﺑﺮ آن ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﮐﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم اﮔﺮ دﻋﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮدم وﺿﻊ از اﯾﻦ ﺑﺪﺗﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪ؟ ر‪.‬ب‬

‫‪٢٦٠‬‬

‫ﻣﮑﺘﺐ ﺗﮑﺎﻣﻞﮔﺮاﯾﯽ ﻧ‪‬ﻮﯾﻞ ﭼﻤﺒﺮﻟﯿﻦ‬ ‫ﯾـﮏ اﻧﮕﯿـﺰهي ﺛـﺎﻧﻮي داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻣﺘﻤﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﻣﮑﺘـﺐ ﻧﻮﻣـﺎ – ﮐـﻪ داﻧـﺶ را ﺑـﺎ ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد‬ ‫ﺧـﺪا ﺑـﯽارﺗﺒـﺎط ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ– اﺣﺘﻤـﺎﻻ ﯾـﮏ روﯾﮑـﺮد ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺧـﺎص آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ در‬ ‫واﮐـﻨﺶ ﺑـﻪ ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﭘﻮﭘﻮﻟﯿﺴـﺖ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬داﻧـﺶ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎﯾﯽ از اﯾـﺎﻻت‬ ‫ﻣﺘﺤـﺪه‪ ،‬در ﻣﻌـﺮض ﻫﺠﻤـﻪي اﭘﻮزﯾﺴـﯿﻮﻧﯽ ﮐـﺎﻣﻼ ﺳـﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻼت ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻗـﻮي‪ ،‬و‬ ‫ﻣﻬـﻢﺗـﺮ از ﻫﻤـﻪ‪ ،‬ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ آﻣـﻮزش ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﺗﮑﺎﻣـﻞ را ﺑـﻪ ﭼﺎﻟﺸـﯽ ﺳـﺨﺖ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‬ ‫‪.‬داﻧﺸـﻤﻨﺪان آن دﯾـﺎر ﺣـﻖ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮد را در ﻣﻌـﺮض ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﺑﯿﺎﺑﻨـﺪ ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﻮدﺟـﻪي‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎتﺷـﺎن در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺗﻮﺳـﻂ دوﻟـﺖ ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣـﯽﺷـﻮد و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪهي ﻣﻠـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﻋـﻼوه‬ ‫ﺑﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪان آﮔﺎه‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﺎﻫﻞ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ واﮐـﻨﺶ ﻻﺑـﯽ ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔـﺮا در ﻗﺒـﺎل اﯾـﻦ ﺗﻬﺪﯾـﺪ در ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻠـﯽ آﻣـﻮزش داﻧـﺶ ﺷـﮑﻞ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اوﮔﻨـﯽ اﺳـﮑﺎت‪ ،‬رﺋـﯿﺲ اﯾـﻦ ﻣﺮﮐـﺰ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺧﺴـﺘﮕﯽﻧﺎﭘـﺬﯾﺮي در ﺗـﺮوﯾﺞ داﻧـﺶ دارد‬

‫و اﺧﯿـﺮا ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔﺮاﯾـﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﯽ‬

‫‪355‬‬

‫ﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از‬

‫ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎي اﺻـﻠﯽ ﻣﺮﮐـﺰ آﻣـﻮزش ﻋﻠـﻮم‪ ،‬ﺟـﺬب و ﺑﺴـﯿﺞ اﻋﺘﻘـﺎدات "ﻣﻌﻘـﻮل" دﯾﻨـﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﯿﻞ ﮐﻠﯿﺴـﺎروﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﺑـﺎ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﻧﺪارﻧـﺪ و ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ آن را ﺑـﯽرﺑـﻂ ﺑـﻪ اﯾﻤـﺎن‬ ‫ﺧـﻮد ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻃﺮﯾـﻖ ﻏﺮﯾﺒـﯽ ﻣﺆﯾـﺪ آن ﺑﯿﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬ﻻﺑـﯽ ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔـﺮا ﻣـﯽﮐﻮﺷـﺪ ﺧﯿـﻞ روﺣـﺎﻧﯿﻮن‪،‬‬ ‫ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن و ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻏﯿﺮﺑﻨﯿـﺎدﮔﺮاﯾﯽ را ﺟـﺬب ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ از ﺑـﺪﻧﺎم ﺷـﺪن دﯾـﻦ ﺗﻮﺳـﻂ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﯽ‬ ‫ﺷـﺮﻣﻨﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﻃﺮﯾـﻖ ﻧﯿـﻞ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻫـﺪف‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻖ وارو زدن ﺑـﺮاي ﭘـﺬﯾﺮش ﻣﮑﺘـﺐ ﻧﻮﻣـﺎ اﺳـﺖ –‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﮐﻪ داﻧﺶ ﮐـﺎﻣﻼ ﺑـﺮاي دﯾـﻦ ﺑـﯽﺧﻄـﺮ اﺳـﺖ زﯾـﺮا داﻧـﺶ دﺧﻠـﯽ ﺑـﻪ ﻣـﺪﻋﺎﻫﺎي دﯾﻨـﯽ‬ ‫ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫دﯾﮕـﺮ ﭼﻬـﺮهي ﭘﺮﻓـﺮوغ اﯾـﻦ روﯾﮑـﺮد ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ آن را ﻧﺤﻠـﻪي ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔﺮاﯾـﯽ ﻧﻮﯾـﻞ‬ ‫ﭼﻤﺒــﺮﻟﯿﻦ‬

‫‪356‬‬

‫ﺑﺨــﻮاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎﯾﮑــﻞ روس‬

‫‪357‬‬

‫ﻓﯿﻠﺴــﻮف اﺳــﺖ‪ .‬روس ﺟﻨﮕﺠــﻮي ﻣــﺆﺛﺮي ﻋﻠﯿــﻪ‬

‫ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﭼـﻪ ﺑـﺎ ﻗﻠـﻢ و ﭼـﻪ در دادﮔـﺎه‪ .‬او ﺧـﻮد را ﺑـﯽﺧـﺪا ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪاش در ﭘﻠﯽﺑﻮي ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎه را اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪٣٥٥‬‬

‫‪Evolutionism vs. Creationism‬‬ ‫‪ ٣٥٦‬ﻧﺨﺴـﺖ وزﯾـﺮ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ ‪ ١٩٣٧‬ﺗـﺎ ‪ 1940‬ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﺗﺨـﺎذ ﺳﯿﺎﺳـﺖ "ﺳـﺎزش" در ﻗﺒـﺎل آﻟﻤـﺎن ﻫﯿﺘﻠـﺮي ﺷـﻬﺮه اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ از او وﯾﻨﺴـﺘﻮن‬ ‫ﭼﺮﭼﯿﻞ ﺳﺮ ﮐﺎر آﻣﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﺖ آﻫﻨﯿﻦ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Michael Ruse‬‬

‫‪٣٥٧‬‬

‫‪٢٦١‬‬

‫»ﻣـﺎ ﻋﺎﺷـﻘﺎن داﻧـﺶ ﺑﺎﯾـﺪ درﯾـﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ دﺷـﻤﻦِ دﺷـﻤﻦِ ﻣـﺎ دوﺳـﺖ ﻣﺎﺳـﺖ‪ .‬اﻏﻠـﺐ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔﺮاﯾـﺎن وﻗـﺖ ﺧـﻮد را ﺻـﺮف ﺗـﺎﺧﺘﻦ ﺑـﻪ ﻣﺘﺤـﺪان ﺑـﺎﻟﻘﻮهﺷـﺎن ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺑـﻪ وﯾـﮋه‬ ‫درﺑـﺎرهي ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔﺮاﯾـﺎن ﺳـﮑﻮﻻر ﺻـﺎدق اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﺑﯿﺸـﺘﺮ وﻗـﺖﺷـﺎن را ﺻـﺮف ﺗﺎراﻧـﺪن‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻫﻤﺪل ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺑـﺎ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ژان ﭘـﻞ دوم در ﻧﺎﻣـﻪاي ﻧﻮﺷـﺖ‬ ‫ﮐﻪ داروﯾﻨﯿﺴﻢ را ﻣـﯽﭘـﺬﯾﺮد‪ ،‬ﭘﺎﺳـﺦ رﯾﭽـﺎرد داوﮐﯿﻨـﺰ ﺻـﺮﻓﺎ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﭘـﺎپ ﻓـﺮد رﯾﺎﮐـﺎري اﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ درﺑـﺎب داﻧـﺶ ﺻـﺎدق ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﺷـﺨﺺ داوﮐﯿﻨـﺰ اﺻـﻮﻻ ﯾـﮏ ﺑﻨﯿـﺎدﮔﺮاي ﺻـﺎدق را‬ ‫ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ«‬ ‫از دﯾـﺪﮔﺎه ﺗـﺎﮐﺘﯿﮑﯽ ﻣﺤـﺾ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺟـﺬاﺑﯿﺖ ﺳـﻄﺤﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪي روس را ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ﺟﻨـﮓ ﻋﻠﯿـﻪ ﻫﯿﺘﻠـﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﮐـﻨﻢ‪ .‬وﯾﻨﺴـﺘﻮن ﭼﺮﭼﯿـﻞ و ﻓـﺮاﻧﮑﻠﯿﻦ روزوﻟـﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﺎﻟﯿﻦ و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴـﻢ را‬ ‫دوﺳـﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﻫﯿﺘﻠـﺮ درﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣﺠﺒﻮرﻧـﺪ ﺑـﺎ اﺗﺤـﺎد ﺟﻤـﺎﻫﯿﺮ ﺷـﻮروي‬ ‫ﻫﻤﮑـﺎري ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﻗﯿـﺎس‪ ،‬ﮐﻠﯿـﻪي ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔﺮاﯾـﺎن ﻫـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ دوﺷـﺎدوش ﻋﻠﯿـﻪ ﺧﻠﻘـﺖ ﮔﺮاﯾـﺎن‬ ‫ﻣﺒـﺎرزه ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﻦ در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺗـﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﻢ اﯾـﺮاد ﺧـﻮد ﺑـﻪ اﯾـﻦ دﯾـﺪﮔﺎه را از ﻗـﻮل ﻫﻤﮑـﺎر‬ ‫ژنﺷـﻨﺎسام در داﻧﺸـﮕﺎه ﺷـﯿﮑﺎﮔﻮ‪ ،‬ﺟـﺮي ﮐـﻮﯾﻦ ﻧﻘـﻞ ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬روس از ﻓﻬـﻢ ﺳﺮﺷـﺖ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﯽ دﻋﻮا ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ دﻋـﻮا ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﯿـﺎن ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔﺮاﯾـﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻧـﺰد‬ ‫داﻧﺸـﻤﻨﺪاﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ داوﮐﯿﻨـﺰ ﯾـﺎ وﯾﻠﺴـﻮن )زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎس آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ( ﻧﺒـﺮد واﻗﻌـﯽ ﻣﯿـﺎن ﺧﺮدﮔﺮاﯾـﯽ و‬ ‫ﺧﺮاﻓـﺎت اﺳـﺖ‪ .‬داﻧـﺶ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾﮑـﯽ از ﺷـﮑﻞﻫـﺎي ﺧﺮدﮔﺮاﯾـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﯽ ﻓﻘـﻂ ﯾﮑـﯽ از‬ ‫ﻧﺸـﺎﻧﮕﺎن ﭼﯿـﺰي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ آن را دﺷـﻤﻨﯽ ﻋﻈـﯿﻢﺗـﺮ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ‪ ،‬دﯾـﻦ‪ .‬دﯾـﻦ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺪون‬ ‫ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون دﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣـﻦ در ﯾـﮏ ﻧﮑﺘـﻪ ﺑـﺎ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن اﺗﻔـﺎقﻧﻈـﺮ دارم‪ .‬آﻧـﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﻦ‪ ،‬و ﺑـﺮﺧﻼف "ﻣﮑﺘـﺐ‬ ‫ﭼﻤﺒـﺮﻟﯿﻦ"‪ ،‬اﺻـﻼ ﻣﮑﺘـﺐ ﻧﻮﻣـﺎ و ﻗﻠﻤﺮوﻫـﺎي ﻧﺎﻫﻤﭙﻮﺷـﺎن آن را ﻧﻤـﯽﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫ﻫـﯿﭻ ﻋﻼﻗـﻪاي ﺑـﻪ ﻣﺮزﺑﻨـﺪي ﭼﻤـﻦزار داﻧـﺶ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻫـﯿﭻﭼﯿـﺰ را دﻟﭙـﺬﯾﺮﺗﺮ از ﻟﮕـﺪﻣﺎل ﮐـﺮدن‬ ‫ﺳﺮاﺳـﺮ اﯾـﻦ ﭼﻤـﻦزار ﺑـﺎ ﭼﮑﻤـﻪﻫـﺎي آﻟـﻮدهي ﺧـﻮد ﻧﻤـﯽﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬و در اﯾـﻦ ﻧﺒـﺮد از ﻫـﯿﭻ ﺣﺮﺑـﻪاي ﻫـﻢ‬ ‫ﻓﺮوﮔـﺬار ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﻫﻤـﻪي ﻗﺼـﺒﺎت ﭘﺸـﺖﮐـﻮه آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬وﮐـﻼي ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن در ﺗﻌﻘﯿـﺐ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞﮔﺮاﯾﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﺷـﮑﺎرا ﺧـﻮد را ﺑـﯽﺧـﺪا ﻣـﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻊاﻻﺳـﻒ‪ ،‬ﻣـﯽداﻧـﻢ ﮐـﻪ ﻧـﺎم ﻣـﻦ ﻫـﻢ‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎ دﺧﯿـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﺎﮐﺘﯿـﮏ ﮐﺎرآﻣـﺪي اﺳـﺖ زﯾـﺮا اﻋﻀـﺎي ﻫﯿﺌـﺖ ﻣﻨﺼـﻔﻪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﮐﺘﺮهاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﻣﺤـﺘﻤﻼ ﺷـﺎﻣﻞ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻫـﻢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﯾـﻦ اﻋﺘﻘـﺎد ﺑﺎرآﻣـﺪهاﻧـﺪ‬ ‫ﮐـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﺗﺠﺴـﻢ ﺧـﻮد ﺷـﯿﻄﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ ﺑﭽـﻪﺑﺎزﻫـﺎ ﯾـﺎ "ﺗﺮورﯾﺴـﺖﻫـﺎ" )ﻣﻌـﺎدل اﻣـﺮوزي‬

‫‪٢٦٢‬‬

‫ﺟـﺎدوﮔﺮان ﻗـﺮون وﺳـﻄﯽ‪ (358‬و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴـﺖﻫـﺎي دورهي ﻣـﮏ ﮐـﺎرﺗﯽ‬

‫‪359‬‬

‫ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﯿـﺎساﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ وﮐﯿـﻞ‬

‫ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣـﺮا ﺑـﻪ دادﮔـﺎه ﺑﮑﺸـﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﭙﺮﺳـﺪ‪» :‬آﯾـﺎ آﺷـﻨﺎﯾﯽﺗـﺎن ﺑـﺎ ﻧﻈﺮﯾـﻪي‬ ‫ﺗﮑﺎﻣـﻞ در ﮔـﺮاﯾﺶ ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﻮده اﺳـﺖ؟« و ﻣـﻦ ﻣﺠﺒـﻮرم ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را‬ ‫ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﮐـﻨﻢ‪ ،‬و ﯾﮑﺒـﺎره ﻧﻈــﺮ ﻫﯿﺌـﺖ ﻣﻨﺼــﻔﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑــﻪ ﻣـﻦ ﺑــﺮ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﺑــﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﻣﺤﮑﻤـﻪﭘﺴـﻨﺪ ﯾـﮏ ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴـﺖ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ ﭼﻨـﯿﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‪» :‬ﻋﻘﺎﯾـﺪ دﯾﻨـﯽ داﺷـﺘﻦ ﯾـﺎ‬ ‫ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﻣـﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ ﺧﺼﻮﺻـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻧـﻪ رﺑﻄـﯽ ﺑـﻪ دادﮔـﺎه دارد و ﻧـﻪ ﺑـﻪ داﻧـﺶ« اﻣـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ‪ ۴‬ﺷﺮح ﺧﻮاﻫﻢ داد ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدان ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺒﺰ رﻧﮓ‬ ‫ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﺗﻤﺜﯿـﻞ ﻗـﻮري ﭘﺮﻧـﺪهي ﺑﺮﺗﺮاﻧـﺪ راﺳـﻞ را درﺑـﺎرهي وﺟـﻮد ﺣﯿـﺎت ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﮐـﺎر ﮔﯿـﺮﯾﻢ – ﻫﻤـﺎن ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ ﮐـﻪ ﺳـﺎﮔﺎن را واداﺷـﺖ ﺗـﺎ آن ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﯾـﺎد ﻣﺎﻧـﺪﻧﯽ را ﺑﺪﻫـﺪ و‬ ‫ﺑﮕﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗـﻪ دﻟـﺶ ﻧﻤـﯽاﻧﺪﯾﺸـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ وﺟـﻮد ﺣﯿـﺎت ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ را ﻫـﻢ ﻣـﺎ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ رد ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬و‬ ‫ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻮﺿـﻊ ﻣﻌﻘـﻮل در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﻣﻮﺿـﻊ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ دﯾﮕـﺮ ﻣﻬﻤـﻞ‬ ‫ﻧﻤـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ دﯾﮕـﺮ آن را ﺑـﯽدرﻧـﮓ ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﻤـﯽداﻧـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺷـﻮاﻫﺪ ﻧﺎﮐﺎﻣـﻞﻣـﺎن ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫اﺳـﺘﺪﻻلﻫـﺎي ﺟـﺎﻟﺒﯽ درﺑـﺎرهي اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬و ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺷـﻮاﻫﺪي را ذﮐـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﻋﺪماﻃﻤﯿﻨﺎنﻣﺎن را ﻣـﯽﮐﺎﻫﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ دوﻟـﺖﻣـﺎن ﭘـﻮل ﻫﻨﮕﻔﺘـﯽ ﺻـﺮف ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺗﻠﺴـﮑﻮپﻫـﺎﯾﯽ ﻣـﯽﮐـﺮد‬ ‫ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻫـﺪف از ﺳـﺎﺧﺘﻦﺷـﺎن ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﻗـﻮريﻫـﺎي ﭘﺮﻧـﺪه در آﺳـﻤﺎن ﺑـﻮد ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ ﻣـﯽﺷـﺪﯾﻢ‪ .‬اﻣـﺎ‬

‫ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﭘـﺮوژهي ﺳ‪‬ـﺘﯽ )ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﺣﯿـﺎت ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ(‪ 360‬ﺑﻮدﺟـﻪاي ﺻـﺮف‬

‫‪٣٥٨‬‬

‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﻗﺮون وﺳﻄﯽ دﺷﻤﻨﯽ ﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑﺎ ﺟﺎدوﮔﺮان ﻣﯽورزﯾﺪ‪ .‬دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﺴﯿﺎري دارد و ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺻﻮﻻ ﺑﻪ‬

‫ﺟﺎدو و اﻋﻤﺎل ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﺑﺎور دارد و اﯾﻦ ﺗﺮس ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ آن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﻓﯿﻠﻤﻬﺎي ﺗﺮﺳﻨﺎك )ﻃﺎﻟﻊ ﻧﺤﺲ و ﺟﻨﮕﯿﺮ( در ﺑﺴﺘﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬ ‫ﻏﺮب ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎي ﮐﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ﺗﺎ ﻣﺜﻼ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﯾﺎ ﻫﻨﺪو ﯾﺎ ﺑﻮداﯾﯽ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺮوان آﯾﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اروﭘﺎ )ﺑﻪ‬ ‫وﯾﮋه در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ( ﻧﯿﺰ ﺟﺎدوﮔﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ آﻧﺎن ﺳﺘﯿﺰ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎزات ﺟﺎدوﮔﺮان ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮﺗﺪﻫﺎ‪ ،‬زﻧﺪهﺳﻮزي در آﺗﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ زﺟﺮ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از اﯾﻦ رو ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮزاﻧﺪه و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺨﺖ زﻧﺪه ﺷﺪن در رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ را از‬ ‫دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ روﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺳﻮزاﻧﺪن ﺟﺴﺪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ در ﻣﯿﺎن ﺑﯽدﯾﻨﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺒﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن آﻧﺎن ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺴﯿﺢ و ﮐﻠﯿﺴﺎ و‬ ‫ﮐﺸﯿﺸﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در آن ﺟﻬﺎن دوﺑﺎره ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﻤﻨﺸﯿﻦ ﺳﻨﺖ اﮔﻮﺳﺘﯿﻦ و ﺳﻨﺖ ﭘﻮﻟﺲ و ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﺪام ﺟﻠﻮي ﭘﺪر ﻣﻘﺪس اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﺸﺎي رﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٣٥٩‬ﺳﻨﺎﺗﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ دﻫﻪ ‪ 50‬ﮐﻪ ﻃﺮﺣﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﺿﺪ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﻬﺎ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾﺪ را در آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫اﺟﺮا ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎري را ﺑﻪ ﺟﺮم داﺷﺘﻦ ﻣﺮام ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫)‪Search for Exterritorial Intelligence (SETI‬‬

‫‪٣٦٠‬‬

‫‪٢٦٣‬‬

‫ﺳـﺎﺧﺖ رادﯾﻮﺗﻠﺴـﮑﻮپﻫـﺎ ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻣﯿـﺪ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﻧﺸـﺎﻧﯽ از ﺣﯿـﺎتﻫـﺎي ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ‪ ،‬آﺳـﻤﺎن را‬ ‫ﺑﮑﺎوﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ ﮐـﺎرل ﺳـﺎﮔﺎن را ﺳـﺘﻮدم ﭼـﻮن او ﮔﻤﺎﻧـﻪزﻧـﯽ ﺑـﯽاﺳـﺎس درﺑـﺎرهي اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﺣﯿـﺎت‬ ‫ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ را رد ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﻋﺎﻗﻼﻧـﻪاي از ﻣﻠﺰوﻣـﺎت ﺗﺨﻤـﯿﻦ اﯾـﻦ اﺣﺘﻤـﺎل‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺻـﺮﻓﺎ ﺑـﺎ ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﮐـﺮدن ﻣﺠﻬـﻮﻻت ﻣﺴـﺌﻠﻪ آﻏـﺎز ﺷـﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ‬ ‫در ﻣﻌﺎدﻟـﻪي ﻣﺸـﻬﻮر د‪‬رِك‪ ،‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﭘ‪‬ـﻞ دﯾـﻮﯾﺰ‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎﻻت را ﮔـﺮد ﻣـﯽآورﯾـﻢ‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ اﯾـﻦ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‪،‬‬ ‫ﺑـﺮاي ﺗﺨﻤـﯿﻦ ﺗﻌـﺪاد ﺗﻤـﺪنﻫـﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞﯾﺎﻓﺘـﻪ در ﺟﻬـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﻪ ﻣﺆﻟﻔـﻪ را در ﻫـﻢ ﺿـﺮب‬ ‫ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳـﻪ ﻣﺆﻟﻔـﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از ﺗﻌـﺪاد ﺳـﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬درﺻـﺪ ﺳـﯿﺎرات ﺷـﺒﯿﻪ زﻣـﯿﻦ در ﻫـﺮ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪ‪،‬‬ ‫اﺣﺘﻤـﺎﻻت اﯾـﻦ دو‪ ،‬و ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﮐـﻪ ﻻزم ﻧﯿﺴـﺖ در اﯾﻨﺠـﺎ ﻫﻤـﻪ را ذﮐـﺮ ﮐـﻨﻢ‪ .‬ﭼـﻮن‬ ‫ﻣﻘﺼـﻮدم ﻓﻘـﻂ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮐﻤﯿـﺖ ﻫﻤﮕـﯽ اﯾـﻦ ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎ ﻣﺠﻬـﻮلاﻧـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺗﺨﻤـﯿﻦﺷـﺎن ﺑـﺎ ﺣﺎﺷـﯿﻪي‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ از ﺧﻄﺎ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘـﯽ اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ ﻣﺆﻟﻔـﻪ در ﻫـﻢ ﺿـﺮب ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪﺷـﺎن ﮐـﺎﻣﻼ ﯾـﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ‬ ‫ﻣﺠﻬـﻮلاﻧـﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ – ﯾﻌﻨـﯽ ﺗﻌـﺪاد ﺗﺨﻤﯿﻨـﯽ ﺗﻤـﺪنﻫـﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ – ﭼﻨـﺎن ﺧﻄـﺎي ﺳـﺘﺮﮔﯽ در‬ ‫ﺑـﺮ دارد ﮐـﻪ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي در اﯾـﻦ ﺑـﺎره را ﻣﻌﻘـﻮلﺗـﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨـﻪ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬و ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ آن را ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻮﺿـﻊ‬ ‫ﺑﺨﺮداﻧﻪ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫اﻣـﺮوزه ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎي ﻣﻌﺎدﻟـﻪي د‪‬رِك را ﺑﻬﺘـﺮ از ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﯿﻢ ﮐـﻪ او ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﺑـﺎر‬ ‫در ﺳـﺎل ‪ ١٩۶١‬اﯾـﻦ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ را ﭘـﯿﺶ ﻧﻬـﺎد‪ .‬آن ﻣﻮﻗـﻊ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪﻫـﺎي ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي‬ ‫ﺧﻮرﺷـﯿﺪي ﻣـﺎ‪ ،‬و ﻧﯿـﺰ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪوارﻫـﺎي ﻗﻤـﺮي ﺑـﺮﺟﯿﺲ و ﮐﯿـﻮان ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺗﺨﻤـﯿﻦ ﻣـﺎ از ﺗﻌـﺪاد‬ ‫ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪﻫـﺎي ﺟﻬـﺎن ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﻣـﺪلﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﻧﮕـﺮش ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽِ "اﺻـﻞ ﻣﯿـﺎنﻣـﺎﯾﮕﯽ"‬

‫‪361‬‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑـﺮ اﺻـﻞ ﻣﯿـﺎنﻣـﺎﯾﮕﯽ ﮐـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ درسﻫـﺎي ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﻧـﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ از ﮐﻮﭘﺮﻧﯿـﮏ‪ ،‬ﻫﺎﺑـﻞ‬ ‫و دﯾﮕـﺮان اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾﺴـﺘﮕﺎه ﻣـﺎ در ﮐﯿﻬـﺎن ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤـﻮﻟﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺷـﻮرﺑﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧـﻮد اﺻـﻞ‬ ‫ﻣﯿـﺎنﻣـﺎﯾﮕﯽ ﺗﻮﺳـﻂ اﺻـﻞ "آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ" ﻋﻘـﯿﻢ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ :‬اﮔـﺮ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي ﺧﻮرﺷـﯿﺪي ﻣـﺎ در ﺣﻘﯿﻘـﺖ‬ ‫ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي ﻣﻮﺟـﻮد در ﺟﻬـﺎن ﻣـﯽﺑـﻮد‪ ،‬دﻗﯿﻘـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﻤـﺎن ﺟـﺎﯾﯽ ﻣـﯽﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬

‫‪Principle of mediocrity‬‬

‫‪٣٦١‬‬

‫‪٢٦٤‬‬

‫ﻣﻮﺟـﻮداﺗﯽ ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﭼﻨــﯿﻦ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎﺗﯽ ﻣـﯽاﻧﺪﯾﺸــﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ در آن ﻣـﯽزﯾﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬ﺻ‪‬ــﺮف‪ ‬وﺟــﻮد ﻣــﺎ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﻄﻒ ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺒﻖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮل زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪362‬‬

‫اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺨﻤـﯿﻦ اﻣـﺮوزي‪ ،‬ﻓﺮاواﻧـﯽ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪﻫـﺎي ﺧﻮرﺷـﯿﺪي دﯾﮕـﺮ ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ اﺻـﻞ ﻣﯿـﺎنﻣـﺎﯾﮕﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ؛ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺷـﻮاﻫﺪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﻃﯿـﻒﻧﮕـﺎري )اﻻﻫـﻪي اﻧﺘﻘـﺎم از ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴـﻢ ﮐُﻨـﺖ(‬ ‫ﺑـﺎز ﮐﺎرﮔﺸـﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗﻠﺴـﮑﻮپ ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﯽ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺳـﯿﺎرات اﻃـﺮاف ﺳـﺘﺎرﮔﺎن دﯾﮕـﺮ را‬ ‫ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﺒﯿﻨـﯿﻢ‪ .‬اﻣـﺎ ﮐﺸـﺶ ﮔﺮاﻧﺸـﯽ ﺳـﯿﺎرات ﮔـﺮدان ﺑـﻪ دور ﯾـﮏ ﺳـﺘﺎره ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ آن ﺳـﺘﺎره را‬ ‫ﻣﻐﺸﻮش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻃﯿـﻒﻧﮕﺎرﻫـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﮑﻢ ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐـﻪ ﺳـﯿﺎرهي اﻏﺘﺸـﺎشﮔـﺮ‪ ،‬ﺑـﺰرگ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ دوﭘﻠـﺮي ﺣﺎﺻـﻞ را در ﻃﯿـﻒ ﺳـﺘﺎره ﺗﺸـﺨﯿﺺ دﻫﻨـﺪ‪ .‬در زﻣـﺎن ﻧﮕـﺎرش اﯾـﻦ ﻣـﺘﻦ‪ ،‬ﻋﻤـﺪﺗﺎ ﺑـﺎ‬ ‫اﻋﻤـﺎل اﯾـﻦ روش‪ ١٧٠ ،‬ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي ﺳـﯿﺎرهاي را ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪاﯾـﻢ ﮐـﻪ ﮔ‪‬ـﺮد ‪ ١۴٧‬ﺳـﺘﺎره ﻣـﯽﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗـﺎ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ اﯾـﻦ ﻣـﺘﻦ را ﻣـﯽﺧﻮاﻧﯿـﺪ اﯾـﻦ رﻗـﻢ ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻓﺰوﻧـﯽ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗـﺎﮐﻨﻮن‪ ،‬اﯾـﻦ ﺳـﺘﺎرهﻫـﺎ‬ ‫"ﺑـﺮﺟﯿﺲ"ﻫـﺎي ﻋﻈـﯿﻢاﻟﺠﺜـﻪ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا ﻓﻘـﻂ ﺳـﯿﺎرهﻫـﺎﯾﯽ در ﺣـﺪ و اﻧـﺪازهي ﺑـﺮﺟﯿﺲ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫در ﻃﯿـﻒ ﺳـﺘﺎرهﻫﺎﯾﺸـﺎن اﻏﺘﺸـﺎشﻫـﺎﯾﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﺣﯿﻄـﻪي اﮐﺘﺸـﺎف اﺳﭙﮑﺘﺮوﺳـﮑﻮپﻫـﺎي‬ ‫اﻣﺮوزي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣـﺮوزه ﺗﺨﻤـﯿﻦ ﮐﻤ‪‬ـﯽ ﻣـﺎ در ﻣـﻮرد دﺳـﺖﮐـﻢ ﯾﮑـﯽ از ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎي ﻗـﺒﻼ ﻧـﺎﻣﻌﻠﻮم ﻣﻌﺎدﻟـﻪي‬ ‫د‪‬رِك‪ ،‬ﺑﻬﺒـﻮد ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ اﻣـﺮ از ﺑـﯽﻧﻈـﺮي ﻣـﺎ در ﻗﺒـﺎل ﻣﻘـﺪار ﻧﻬـﺎﯾﯽ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ را ﮐﺎﺳـﺘﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﮔﯿـﺮﯾﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮐـﺎﻫﺶ ﭼﺸـﻤﮕﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻨـﻮز ﺑﺎﯾـﺪ در ﻗﺒـﺎل وﺟـﻮد ﺣﯿـﺎت در ﺳـﯿﺎرات دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﺑـﯽﻧﻈـﺮ ﺑﻤـﺎﻧﯿﻢ – اﻣـﺎ اﻧـﺪﮐﯽ ﮐﻤﺘـﺮ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺟﻬـﻞﻣـﺎن اﻧـﺪﮐﯽ ﮐﻤﺘـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬داﻧـﺶ‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﯽﻧﻈـﺮي را ذرهذره ﺑﮑﺎﻫـﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ ﻣﻌﻠـﻖ وارو ﻣـﯽزد ﺗـﺎ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را در ﻣـﻮرد‬ ‫ﭘﺮﺳـﺶ از ﺧـﺪا را ﻣﻨﮑـﺮ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف اﺣﺘـﺮاز اﺣﺘـﺮامآﻣﯿـﺰ ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ و ﮔﻮﻟـﺪ و ﺧﯿﻠـﯽ ﮐﺴـﺎن‬ ‫دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ادﻋـﺎي ﻣـﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭘﺮﺳـﺶ از وﺟـﻮد ﺧـﺪا اﺻـﻮﻻ و ﺗـﺎ اﺑـﺪ ﻓﺮاﺳـﻮي ﺣﯿﻄـﻪي داﻧـﺶ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ داﻧـﺶ‪ ،‬ﺧﻄـﺎي اﻧﺘﻈـﺎر ﮐُﻨـﺖ در ﻣـﻮرد ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن را ﻧﺸـﺎن داده‬ ‫و اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﺣﯿـﺎت در ﻣـﺪار اﻃـﺮاف ﺳـﺘﺎرﮔﺎن را اﻓـﺰوده‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ دﺳـﺖﮐـﻢ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﺴﯿﺴﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺘﺎزد‪.‬‬

‫‪٣٦٢‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺳﺎده اﺻﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿﮏ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺘﻤﺎ اﻣﮑﺎن وﺟﻮدش ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ آن ﭼﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﮕﻔﺖ‬

‫ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ و ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و زﯾﺎد از ﺣﺪ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑﺎﺑﺖ ﺑﻮدﻧﺶ رﻧﺞ ﻧﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬ ‫ر‪.‬ب‬

‫‪٢٦٥‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻣـﻦ از ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ واژهﻫـﺎي "ﻓﺮااﻧﺴـﺎﻧﯽ" و "ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ" ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺗﻔـﺎوت اﯾـﻦ دو‪ ،‬ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ رادﯾـﻮ ﺗﻠﺴـﮑﻮﭘﯽ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ در ﻋﻤـﻞ ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ از ﯾـﮏ‬ ‫ﺣﯿـﺎت ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ درﯾﺎﻓـﺖ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﯽﺷـﮏ و ﺷـﺒﻬﻪ ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ در ﮐﯿﻬـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﯿﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑـﻪ ﭼـﻪ ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ را ﻣـﯽﺗـﻮان ﻧﺸـﺎﻧﻪي ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ ﮐﻨﻨـﺪهي ﺣﯿـﺎت داﻧﺴـﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺶ ﺑﯿﻬـﻮدهاي ﻧﯿﺴـﺖ‪.‬‬ ‫ﯾـﮏ روش ﺧـﻮب ﭘﺎﺳـﺦﮔـﻮﯾﯽ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻋﮑـﺲ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ را ﻣﻄـﺮح ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﭼـﻪ ﮐـﺎر‬ ‫ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪاي ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮑﻨـﯿﻢ ﺗـﺎ ﺣﻀـﻮر ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن ﮐﯿﻬـﺎﻧﯽﻣـﺎن ﺑﺸﻨﺎﺳـﺎﻧﯿﻢ؟ ﭘـﺎﻟﺲﻫـﺎي‬ ‫رﯾﺘﻤﯿـﮏ اﻓﺎﻗـﻪ ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺟﻮﺳـﻠﯿﻦ ﺑِـﻞ ﺑِﺮﻧ‪‬ـﻞ‪ ،‬اﺧﺘﺮﺷـﻨﺎس رادﯾـﻮﯾﯽ ﮐـﻪ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﺑـﺎر ﭘﻮﻟﺴـﺎر را در‬ ‫ﺳـﺎل ‪ ١٩۶٧‬ﮐﺸـﻒ ﮐـﺮد‪ ،‬از دﻗـﺖ ‪ ١.٣٣‬ﺛﺎﻧﯿـﻪاي ﺑﺴـﺎﻣﺪ ﻧﻮﺳـﺎنﻫـﺎي ﭘﻮﻟﺴـﺎري ﺷـﮕﻔﺖزده ﺷـﺪ و‬ ‫ﺷـﻮخﻃﺒﻌﺎﻧـﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺳـﯿﮕﻨﺎلﻫـﺎي "ال ﺟـﯽ ام" ﻣـﺮدان ﮐﻮﭼـﮏ ﺳـﺒﺰرﻧﮓ‬

‫‪363‬‬

‫ﻧـﺎم ﻧﻬـﺎد‪ .‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬او‬

‫ﭘﻮﻟﺴـﺎر دﯾﮕـﺮي در ﺟـﺎي دﯾﮕـﺮي از آﺳـﻤﺎن ﯾﺎﻓـﺖ ﮐـﻪ دورهي ﺑﺴـﺎﻣﺪ ﻧﻮﺳـﺎﻧﯽ آن ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﻮد‪ ،‬و‬ ‫از ﺷـﺮ ﻓﺮﺿـﯿﻪي ال ﺟـﯽ ام ﺧـﻼص ﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه ﺑـﯿﺶ از ﻫـﺰار ﭘﻮﻟﺴـﺎر در ﮐﻬﮑﺸـﺎن ﻣـﺎ ﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬و اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﭘﻮﻟﺴـﺎرﻫﺎ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن ﻧـﻮﺗﺮوﻧﯽ دو‪‬اري ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﯽ‪ ،‬اﻧﺮژي رادﯾﻮﯾﯽ ﻣﯽﭘﺮاﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ ﺳـﺘﺎرهاي را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ در زﻣـﺎﻧﯽ در ﻣﻘﯿـﺎس ﭼﻨـﺪ ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﺑـﻪ دور ﺧـﻮد‬ ‫ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﺷـﺒﺎﻧﻪ روز ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ‪ ٢۴‬ﺳـﺎﻋﺖ‪ ١.٣٣ ،‬ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ ﺳـﺘﺎرهﻫـﺎي‬ ‫ﻧـﻮﺗﺮوﻧﯽ ﻫﻤـﻪ ﭼﯿﺰﺷـﺎن ﺟﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘـﻪ در اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن ﭘﻮﻟﺴـﺎر را ﭘﺪﯾـﺪهاي ﺻـﺮﻓﺎ‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ و ﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪي ﻫﻮش‪.‬‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺤﺘﻤـﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻤـﺪنﻫـﺎي ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺸﻨﺎﺳـﯿﻢﺷـﺎن و ﭼـﻪ ﻧﺘـﻮاﻧﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﻓﺮااﻧﺴـﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨــﺎن ﺧــﺪاوار ﺑﺎﺷــﻨﺪ ﮐــﻪ در ﺗﺼــﻮر ﻫــﯿﭻ ﻣﺘﮑﻠﻤــﯽ ﻧﮕﻨﺠﻨــﺪ‪ .‬دﺳــﺘﺎوردﻫﺎي‬ ‫ﻓﻨﺂوراﻧـﻪﺷـﺎن در ﻧﻈـﺮ ﻣـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪر ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﮐـﻪ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي ﻗـﺮن ﺑﯿﺴـﺖ و ﯾﮑﻤـﯽ ﻣـﺎ در‬ ‫ﻧﻈـﺮ ﯾـﮏ دﻫﻘـﺎن ﻗـﺮون وﺳـﻄﺎﯾﯽ‪ .‬ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ واﮐـﻨﺶ ﭼﻨـﺎن دﻫﻘـﺎﻧﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻟـﭗﺗـﺎپ‪ ،‬ﺗﻠﻔـﻦ‬ ‫ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺑﻤـﺐ ﻫﯿـﺪروژﻧﯽ ﯾـﺎ ﺟﻤﺒﻮﺟـﺖ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺑـﻮد‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ آرﺗـﻮر‪ .‬ﺳـﯽ‪ .‬ﮐـﻼرك در ﻗـﺎﻧﻮن‬ ‫ﺳـﻮماش ﯾـﺎدآور ﻣـﯽﺷـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﻓﻨـﺂوري ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ از ﻣﻌﺠـﺰه ﺗﻤﯿﺰدادﻧـﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ‪ «.‬اﻋﺠـﺎب ﻣﻌﺠـﺰات ﻓﻨـﺂوري ﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯿﺎن ﮐﻤﺘـﺮ از اﻋﺠـﺎب رواﯾـﺎت ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ درﯾـﺎ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﯽ ﯾـﺎ راه رﻓـﺘﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﺑـﺮ روي آب ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﻋﺠـﺎب ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺳـﯿﮕﻨﺎلﻫـﺎي ﺳ‪‬ـﺘﯽ ﺑـﺮ‬ ‫ﻣـﺎ ﻫﻮﯾـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻤﺘـﺮ از اﻋﺠـﺎب ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺗﻤـﺪنﻫـﺎي ﻋﺼـﺮ‬ ‫‪ Little Green Men: LGM ٣٦٣‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮض ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ آدم ﻓﻀﺎﯾﯽﻫﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺎ زﻣﯿﻨﯽﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٦٦‬‬

‫ﺣﺠــﺮ‪ ،‬ﻣﯿﺴــﯿﻮﻧﺮﻫﺎ را ﺧــﺪاﯾﮕﺎن ﭘﻨﺪاﺷــﺘﻨﺪ ﭼــﻮن ﺑــﺎ ﺗﻔﻨــﮓﻫــﺎ‪ ،‬ﺗﻠﺴــﮑﻮپﻫــﺎ‪ ،‬ﮐﺒﺮﯾــﺖﻫــﺎ و‬ ‫ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﮐـﻪ ﺧﺴـﻮف ﺑﻌـﺪي را ﭘﯿﺸـﮕﻮﯾﯽ ﻣـﯽﮐـﺮد ﺑـﻪ ﺳـﺮاغ آن ﺑﯿﭽـﺎرهﻫـﺎ رﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬و اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫از اﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺎدآورده ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﯿـﺎتﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪي ﻓﻀـﺎﯾﯽ ﺧـﺪاﯾﮕﺎناﻧـﺪ ﯾـﺎ ﻧـﻪ؟ ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻣﻤﮑـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻓﺮااﻧﺴـﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ اﻣـﺎ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ؟ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬـﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣﻘﺼـﻮد اﺻـﻠﯽ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻔـﺎوت ﮐﻠﯿـﺪي ﻣﯿـﺎن ﺧـﺪاﯾﮕﺎن و ﻣﻮﺟـﻮدات ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽِ ﺧـﺪاوار‪ ،‬در وﯾﮋﮔـﯽﻫﺎﯾﺸـﺎن ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﺑﻠﮑـﻪ در ﻣﻨﺸـﺎﺷـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻮﺟـﻮداﺗﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ واﺟـﺪ ﻫـﻮش ﺷـﻮﻧﺪ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﻃﺒﯿﻌﯽاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻬـﻢ ﻧﯿﺴـﺖ وﻗﺘـﯽ ﺑـﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﻣﻮﺟـﻮداﺗﯽ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﻮﯾﻢ ﭼﻘـﺪر ﺧـﺪاوار ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ؛ ﻣﻬـﻢ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻨﺸـﺎء ﺧـﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن داﺳـﺘﺎنﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﯽ ‪-‬‬

‫ﺗﺨﯿﻠـﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ داﻧﯿـﻞ‪ .‬اف‪ .‬ﮔـﺎﻟﻮي در ﮐﺘـﺎب دﻧﯿـﺎي ﺑـﺪﻟﯽ‬

‫‪364‬‬

‫ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﻣـﺎ درون ﯾـﮏ‬

‫ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزي ﮐـﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﯾـﮏ ﺗﻤـﺪن ﺑﺴﯿﺎرﺑﺴـﯿﺎر ﻋـﺎﻟﯽﺗـﺮ ﻃـﺮحرﯾـﺰي‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣـﻦ ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان اﯾـﻦ ادﻋـﺎ را رد ﮐـﺮد‪ 365.‬اﻣـﺎ ﺧـﻮد آن ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزان ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫از ﺟﺎي دﯾﮕﺮي آﻣﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻗـﻮاﻧﯿﻦ اﺣﺘﻤـﺎﻻت اﺑـﺪا اﺟـﺎزه ﻧﻤـﯽدﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ آﻧـﺎن ﺑـﺪون داﺷـﺘﻦ ﻧﯿﺎﮐـﺎن‬ ‫ﺳـﺎدهﺗـﺮ و ﺑـﻪ ﯾﮑﺒـﺎره ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺮﺻـﻪي ﻫﺴـﺘﯽ ﻧﻬـﺎده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬وﺟـﻮد آﻧـﺎن ﻫـﻢ اﺣﺘﻤـﺎﻻ ﻣﺮﻫـﻮن ﻗﺴـﻤﯽ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ داروﯾﻨﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ :‬ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح داﻧﯿـﻞ د‪‬ﻧ‪‬ـﺖ‪ :‬ﻣﺤﺼـﻮل ﻗﺴـﻤﯽ "ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ‬ ‫"ﭼـﺮخ دﻧـﺪهاياﻧـﺪ و ﻧـﻪ ﯾـﮏ ﻗـﻼب ﻓﻀـﺎﯾﯽ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‪ ،‬دروﻧﻤﺎﯾـﻪي ﻓﺼـﻞ ‪ ۴‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان‬

‫ﭼـﺮا ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل ﻗﺮﯾـﺐ ﺑـﻪ ﯾﻘـﯿﻦ ﺧـﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴـﺖ؟ اﻣـﺎ ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬ﭘـﯿﺶ از اداﻣـﻪي ﺑﺤـﺜﻢ از ﻧﺎﺑـﺎوري‬

‫اﯾﺠﺎﺑﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧـﺪا‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺧـﺪﻣﺖ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي اﯾﺠـﺎﺑﯽ ﺑـﺎور ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑﺮﺳـﯿﻢ ﮐـﻪ اﻻﻫﯿـﻮن در‬ ‫درازﻧﺎي ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Counterfeit World, Daniel F. Galouye‬‬ ‫‪ ٣٦٥‬ﺑﺮادران واﭼﻮﻓﺴﮑﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻓﯿﻠﻢ ﻣﺎﺗﺮﯾﮑﺲ را ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٦٤‬‬

‫‪٢٦٧‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪2‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎنﻫﺎي وﺟﻮد ﺧﺪا‬ ‫اﺳﺘﺎدي اﻻﻫﯿﺎت ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ در ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن‬

‫ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻗـﺮن ﻫﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﺻـﻮرتﺑﻨـﺪي ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬و دﯾﮕـﺮان‪،‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺎﻣﯿﺎن ﺑﻪ اﺻﻄﻼح "ﻓﻬﻢ ﻣﺘﻌﺎرﻓﯽ"‪ 366‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺻﺤﻪ ﮔﺬاردهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺒﺎتﻫﺎي ﺗﻮﻣﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨﺎس‬

‫ﭘـﻨﺞ اﺛﺒـﺎﺗﯽ ﮐـﻪ ﺗﻮﻣـﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس در ﻗـﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﺑـﺮاي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮده‪،367‬‬ ‫ﻣﺆﯾـﺪ ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﮔﺮﭼـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺑﯿـﺎن اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ درﻧـﮓ ﮐـﻨﻢ‪ ،‬ﭘـﻮﭼﯽ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ‬ ‫ﻋﯿـﺎن ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﻪ ﺑﺮﻫـﺎن اول آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس ﺗﻨﻬـﺎ ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑﯿـﺎن ﻣﻄﻠﺒـﯽ واﺣـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺮاه ﻫـﻢ ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﮐـﺮد‪ .‬ﻫﻤﮕـﯽ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي دور ﺑﺎﻃـﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ – ﯾﻌﻨـﯽ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ دﯾﮕﺮي ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ روﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١‬ﻣﺘﺤـﺮك ﻻﯾﺘﺤـﺮك‬

‫‪368‬‬

‫‪ :‬ﻫـﯿﭻ ﺣﺮﮐﺘـﯽ ﺑـﺪون ﻣﺤﺮﮐـﯽ ﻣﻘـﺪم ﺑـﺮ ﺧـﻮد ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ اﻣـﺮ‬

‫ﺑـﻪ دور ﺑـﺎﻃﻠﯽ ﻣـﯽاﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ راه ﮔﺮﯾـﺰ از آن‪ ،‬ﻓـﺮض وﺟـﻮد ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﮐﺴـﯽ را ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺧﺪا ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻋﻠـﺖ ﻧـﺎﻣﻌﻠﻮل‬

‫‪369‬‬

‫‪ :‬ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ ﻣﻌﻠـﻮل ﺧـﻮدش ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﻣﻌﻠـﻮﻟﯽ ﻋﻠﺘـﯽ ﻣﻘـﺪم ﺑـﺮ ﺧـﻮد‬

‫دارد‪ ،‬و ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑـﻪ دور ﺑـﺎﻃﻠﯽ ﻣـﯽرﺳـﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺧـﺘﻢ آن ﻧﺎﭼـﺎرﯾﻢ ﻋﻠـﺖ اوﻻﯾـﯽ ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣٦٦‬‬

‫‪Common sense‬‬ ‫‪ ٣٦٧‬ﺷﮕﻔﺘﺎ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ در ﮐﻮدﮐﯽ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﯿﻨﺶ دﯾﻨﯽ و ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﯽ درﺑﺎره ﺑﺮﻫﺎنﻫﺎي وﺟﻮد ﺧﺪا آﻣﻮزش دادﻧﺪ روﻧﻮﯾﺴﯽ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺸﯿﺶ اروﭘﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺎﯾﺪ او ﻫﻢ ﺧﻮدش از روي دﺳﺖ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن روﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﷲ اﻋﻠﻢ! ر‪.‬ب‬ ‫‪The Unmoved Mover‬‬ ‫‪The Uncaused Cause‬‬

‫‪٣٦٨‬‬ ‫‪٣٦٩‬‬

‫‪٢٦٨‬‬

‫‪ .٣‬ﺑﺮﻫـﺎن ﮐﯿﻬـﺎنﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫‪370‬‬

‫‪ :‬ﺑﺎﯾـﺪ زﻣـﺎﻧﯽ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در آن اﺷـﯿﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ وﺟـﻮد‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﻮن اﮐﻨـﻮن اﺷـﯿﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ اﻣـﺮي ﻏﯿﺮﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ‬ ‫وﺟﻮد آورده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آن اﻣﺮ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﺳـﻪي اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي اﯾـﺪهي دورﺑﺎﻃـﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬دوري ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺑـﺮاي ﺧﺎﺗﻤـﻪ دادن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻄﻼن آن اﺣﻀﺎر ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻤﮕـﯽ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻓـﺮض ﮐـﺎﻣﻼ ﻧﺎﻣﻮﺟـﻪ اﺳـﺘﻮارﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮد ﺧـﺪا ﻣﺼـﻮن‬ ‫از دور اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﺗﺠﻤـﻞ ﻣﺸـﮑﻮك را ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ و وﺟـﻮد ﺧﺎﺗﻤـﻪدﻫﻨـﺪهاي را ﺑـﺮاي دور‬ ‫ﺑﺎﻃـﻞ ﻓـﺮض ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ و آن را ﺧـﺪا ﻧـﺎم ﻧﻬـﯿﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﺑـﻪ ﻧـﺎﻣﯽ ﻧﯿـﺎز دارﯾـﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘـﺎ دﻟﯿﻠـﯽ‬ ‫ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ آن ﻣﻮﺟﻮد واﺟـﺪ ﺻـﻔﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﻧﺴـﺒﺖ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺻـﻔﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﻗـﺎدر‬ ‫ﻣﻄﻠـﻖ ﺑـﻮدن‬

‫‪371‬‬

‫‪ ،‬ﻋـﺎﻟﻢ ﻣﻄﻠـﻖ ﺑـﻮدن‪ ،372‬اﻻﻫﯿـﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻘﯿـﺖ‪ ،‬ﺑﮕـﺬرﯾﻢ از ﺧﺼـﺎل اﻧﺴـﺎنواري ﻣﺜـﻞ‬

‫اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﮔﻨﺎﻫﺎن‪ ،‬و ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﯽ اﻟﺼﺪور‪.‬‬ ‫در ﺿـﻤﻦ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻫـﻢ از ﻧﻈـﺮ ﻣﻨﻄـﻖداﻧـﺎن ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻧﻤﺎﻧـﺪه ﮐـﻪ ﻋﻠـﯿﻢ )ﻫﻤـﻪداﻧـﯽ( و ﻗـﺪﯾﺮ‬ ‫)ﻫﻤﻪﺗـﻮاﻧﯽ( ﺑـﻮدن ﻣﻨﻄﻘـﺎ ﻧﺎﻫﻤﺴـﺎز ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺧـﺪا ﻫﻤـﻪدان ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ از ﭘـﯿﺶ ﺑﺪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬ ‫ﺑـﻪ ﻣـﺪد ﻫﻤـﻪﺗـﻮاﻧﯽاش در ﺳـﯿﺮ ﺗـﺎرﯾﺦ دﺧﺎﻟـﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﺑـﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﻧﻈـﺮش را درﺑـﺎرهي ﻣـﺪاﺧﻼت ﺧـﻮد ﺗﻐﯿﯿـﺮ دﻫـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻫﻤـﻪﺗـﻮان ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﮐَـﺮِن اُوِﻧـﺰ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪي‬ ‫ﻇﺮﯾﻒ ﻧﺎﺳﺎزهوار را ﺑﺎ ﻧﺜﺮي ﮔﯿﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﺧــﺪاي ﻫﻤــﻪداﻧــﯽ ﮐــﻪ‪ ،‬از ﻫﻤــﻪﭼﯿــﺰ آﯾﻨــﺪه ﺧﺒــﺮ دارد‪ ،‬ﻫﻤــﻪﺗــﻮاﻧﯽاش ﮐﺠﺎﺳــﺖ ﺗــﺎ رأي‬ ‫آﯾﻨﺪهي ﺧﻮد را دﯾﮕﺮﮔﻮن ﺳﺎزد؟«‬ ‫ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ دور ﺑﺎﻃـﻞ و ﻋﺒـﺚ ﺑـﻮدن ﻓـﺮض وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑـﺮاي ﺷﮑﺴـﺘﻦ اﯾـﻦ دور ﺑـﺎزﮔﺮدﯾﻢ‬

‫‪.‬ﺻـﺮﻓﻪﺟﻮﯾﺎﻧـﻪﺗـﺮ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼ ﯾـﮏ "ﺗﮑﯿﻨﮕـﯽ ﺑﯿـﮓﺑﻨـﮓ"‪ ،373‬ﯾـﺎ ﻣﻔﻬـﻮم‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز ﺑﺮاﯾﻤـﺎن ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﮑﻨﻨﺪهي اﯾـﻦ دور ﺑﺎﻃـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺧـﺪا ﺧﻮاﻧـﺪن‬ ‫اﯾﻦ دورﺷـﮑﻦ‪ ،‬در ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﯽﻓﺎﯾـﺪه و در ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﻪ ﻃـﺮز ﻣﻬﻠﮑـﯽ ﮔﻤـﺮاهﮐﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧـﯽ دورﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺧـﺘﻢ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﻤـﺎي ﻗـﺪﯾﻢ از ﺧـﻮد ﻣـﯽﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﻣـﺎدهاي‪ ،‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ ﻃـﻼ را‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧﺮدﺗـﺮﯾﻦ اﺟـﺰاي ﻣﻤﮑـﻦ آن ﺑﺸـﮑﺎﻓﯿﻢ ﭼـﻪ ﺑـﺮ ﺳـﺮ آن ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﭼـﺮا‬ ‫‪٣٧٠‬‬

‫‪The Cosmological Argument‬‬ ‫‪Omnipotence‬‬ ‫‪٣٧٢‬‬ ‫‪Omniscience‬‬ ‫‪٣٧٣‬‬ ‫‪Big bang singularity‬‬ ‫‪٣٧١‬‬

‫‪٢٦٩‬‬

‫ﻧﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺎز ﻫﺮﯾـﮏ از آن ﺧـﺮدهﻫـﺎ را ﺑـﻪ دو ﻧـﯿﻢ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬و ﺧـﺮدهي ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﺧﺮدﺗـﺮي از ﻃـﻼ‬ ‫ﺑﺴـﺎزﯾﻢ؟ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﻣﺴـﻠﻤﺎ دور ﺑـﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﺗـﻢ ﭘﺎﯾـﺎن ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮﯾﻦ ذرهي ﻃـﻼ‬ ‫ﻫﺴـﺘﻪي اﺗﻤـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دﻗﯿﻘـﺎ از ﻫﻔﺘـﺎد و ﻧـﻪ ﭘﺮوﺗـﻮن و ﻗـﺪري ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻧـﻮﺗﺮون ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻔﺘﺎد و ﻧـﻪ اﻟﮑﺘـﺮون ﮔـﺮد آن ﻣـﯽﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿـﺪ ﻫﺴـﺘﻪي اﺗـﻢ ﻃـﻼ را ﺑـﺎز ﻫـﻢ "ﺑﺸـﮑﺎﻓﯿﺪ"‪،‬‬ ‫ﺣﺎﺻـﻞ ﻫﺮﭼـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ ﻃـﻼ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺟـﻮر دورﻫـﺎي از ﻧـﻮع ﮐﺘﻠـﺖ ﮐﺮاﻣﺒﻮﺑﻠﯿـﻮس ﻃﺒﯿﻌﺘـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫اﺗـﻢ ﺧـﺘﻢ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﺻـﻼ ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ دورِ آﮐﻮﺋﯿﻨﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺘـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﺧـﺘﻢ ﺷـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪،‬‬ ‫ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﺳـﭙﺲﺗـﺮ ﺧـﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑﯿـﺎن ﻣﻼﯾﻤـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﻌـﻼ ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﺛﺒـﺎتﻫـﺎي‬ ‫آﮐﻮﺋﯿﻨﺎس را ﭘﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻣﺮاﺗـﺐ وﺟـﻮد‪ :374‬ﺗﻮﺟـﻪ دارﯾـﻢ ﮐـﻪ اﻣـﻮر ﻋـﺎﻟﻢ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻓـﺮق دارﻧـﺪ‪ .‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ‪،‬‬

‫ﻣﺮاﺗﺒـﯽ از اﻟﻮﻫﯿـﺖ ﯾـﺎ ﮐﻤـﺎل در اﺷـﯿﺎء ﻫﺴـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﺎ اﯾـﻦ ﻣﺮاﺗـﺐ را ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪﺷـﺎن ﺑـﺎ ﯾـﮏ‬ ‫ﺣـﺪاﮐﺜﺮ درﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺧـﻮب ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻫـﻢ ﺑـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺧـﻮﺑﯽ‬ ‫ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ درون ﻣـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﺑﺎﯾـﺪ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ دﯾﮕـﺮي ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻣﻌﯿـﺎر ﮐﻤـﺎل ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد‪ ،‬و آن‬ ‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ را "ﺧﺪا" ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ اﯾـﻦ ﯾـﮏ ﺑﺮﻫـﺎن اﺳـﺖ؟ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﯿﺎق ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺑﻮﮔﻨـﺪوﯾﯽ ﻣـﺮدم ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬ ‫ﻓﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻓﻘـﻂ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻮﮔﻨـﺪوﯾﯽ ﻣـﺮدم را ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻣﻌﯿـﺎر‬ ‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﻤـﺎل ﺑﻮﮔﻨـﺪوﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ ﯾـﮏ ﺑﻮﮔﻨـﺪوي ﺳـﺮآﻣﺪ‪ ‬ﺑـﯽﻫﻤﺘـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﺧـﺪاﯾﺶ ﻣـﯽﺧـﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﻫـﺮ ﺻـﻔﺖ دﯾﮕـﺮي را ﻫـﻢ ﮐـﻪ دوﺳـﺖ دارﯾـﺪ ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺪر اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪375‬‬

‫‪.۵‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻏﺎﯾـﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﺮﻫـﺎن ﺻ‪‬ـﻨﻊ‪ :376‬اﻣـﻮر ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﻣﻮﺟـﻮدات زﻧـﺪه‪،‬‬ ‫ﻃﺮاﺣـﯽ ﺷـﺪه ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬و ﻫـﯿﭻﭼﯿـﺰ ﻃﺮاﺣـﯽ ﺷـﺪهاي را ﻧﻤـﯽﺷﻨﺎﺳـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻃـﺮاح ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﻃـﺮاح داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺧـﺪاﯾﺶ ﻣـﯽﺧـﻮاﻧﯿﻢ‪) .‬ﻣﺜـﺎل ﺧـﻮد آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس‪ ،‬ﺗﯿـﺮ ﺑـﻮد‬ ‫از ﭼﻠـﻪي ﮐﻤـﺎن رﻫـﺎ ﺷـﺪه و ﻫـﺪﻓﯽ را آﻣـﺎج ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺪف ﻗﻄﻌـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ در ﻟﺤﻈـﻪ ﻧﺨﺴـﺖ اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫‪The Argument from Degree‬‬ ‫‪٣٧٥‬‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل آﮐﻮﺋﯿﻨﺎس ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻤﺎل و ﺗﻤﺎم ﺑﻮدن ﺧﺪا ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﺷﻨﻪ آﺷﯿﻞﻫﺎي ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهي‬

‫‪٣٧٤‬‬

‫ﮐﻮﺗﺎه داوﮐﯿﻨﺰ ﮔﺮﭼﻪ درﺳﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي دوﮔﺎﻧﻪﭘﺮﺳﺘﯽ )ﺛﻨﻮﯾﺖ( ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻤﺎل ﺑﺪيﻫﺎ اﻫﺮﯾﻤﻦ و ﮐﻤﺎل‬ ‫ﺧﻮﺑﯽﻫﺎ اﻫﻮرا اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Teleological Argument or Argument from Design‬‬

‫‪٣٧٦‬‬

‫‪٢٧٠‬‬

‫ﺷــﻮد وﻟــﯽ ﻣــﺎ اﻣــﺮوز ﻣﻮﺷــﮏﻫــﺎي ﺿﺪﻣﻮﺷــﮏ‪ ‬ﮔﺮﻣــﺎﺟﻮ را دارﯾــﻢ ﮐــﻪ ﻧﻘــﺾ اﯾــﻦ ﺑﺮﻫــﺎن را ﻧﺸــﺎن‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ(‬ ‫اﻣـﺮوزه ﺑﺮﻫـﺎن ﺻـﻨﻊ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺮﻫـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز رواج و ﻣﻘﺒﻮﻟﯿـﺖ دارد‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺑﺴـﯿﺎري‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺣﺮﯾـﻒ را ﺿـﺮﺑﻪ ﻓﻨـﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬داروﯾـﻦ ﺟـﻮان ﻫـﻢ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫ﺑـﻮد‪ .‬او اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن را در دورهي ﻟﯿﺴـﺎﻧﺲاش در ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ در ﮐﺘـﺎب اﻻﻫﯿـﺎت ﻃﺒﯿﻌـﯽ وﯾﻠﯿـﺎم ﭘـﺎﻟﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬از ﺑﺨـﺖ ﺑـﺪ‪ ‬ﭘـﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒـﺖ‪ ،‬داروﯾـﻦ ﮐﻬﻨﺴـﺎل اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن را ﺿـﺮﺑﻪي ﻓﻨـﯽ ﮐـﺮد‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ‬ ‫ﻫـﯿﭻﮔـﺎه ﯾـﮏ ﺑـﺎور ﻣﻘﺒـﻮل ﻋـﺎم اﯾـﻦ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑـﺎ اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣﻀـﻤﺤﻞ ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺎرﻟﺰ‬ ‫داروﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﺻ‪‬ـﻨﻊ را ﻧـﺎﺑﻮد ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧـﺎﺑﻮدي ﮐـﺎﻣﻼ ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈـﺮه ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ داروﯾـﻦ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ‬ ‫درﺳـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﻫﺮﭼـﻪ ﮐـﻪ ﻧـﺰد ﻣـﺎ ﻃـﺮحوار ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪" ،‬ﻃـﺮاح" دارد‪ .‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺗﻮﺳـﻂ‬ ‫اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺜـﺎل ﻋـﺎﻟﯽ ﻃﺮاﺣـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺑﻠﻨـﺪاي ﺷـﮕﺮف ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ و ﺑﺮازﻧـﺪﮔﯽ راه‬ ‫ﻣـﯽﺑـﺮد‪ .‬و از ﺟﻤﻠـﻪي اﯾـﻦ ﻧﻤﻮدﻫـﺎي ﻃـﺮحوارﮔـﯽ‪ ،‬ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎي ﻋﺼـﺒﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ در‬ ‫ﻓﺮوﺗﻨﺎﻧـﻪﺗـﺮﯾﻦ ﺻـﻮرتﻫﺎﯾﺸـﺎن‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ رﻓﺘـﺎر ﻫـﺪفﺟﻮﯾﺎﻧـﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﺷـﺒﮑﻪي ﻋﺼـﺒﯽ ﯾـﮏ ﭘﺸـﻪي‬ ‫ﻧﺎﻗﺎﺑـﻞ ﻫـﻢ ﺑـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ ﺷـﺒﯿﻪ ﯾـﮏ ﺗﯿـﺮ ﮔﺴـﯿﻞ ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﻫـﺪف ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻮﺷـﮏﻫـﺎي‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﺟﻮي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﺮﻫﺎن ﺻﻨﻊ ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫‪٢٧١‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻫﺎنﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎيﻫـﺎي وﺟـﻮد ﺧـﺪا در دو ﻣﻘﻮﻟـﻪي اﺻـﻠﯽ ﻣـﯽﮔﻨﺠﻨـﺪ‪ :‬ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﯿﻨﯽ و ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي‬ ‫ﭘﺴﯿﻨﯽ‬ ‫ﭘـﻨﺞ ﺑﺮﻫـﺎن ﺗﻮﻣـﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي ﭘﺴـﯿﻨﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺑﺮرﺳـﯽ ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﺧﺎرجاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺮوفﺗـﺮﯾﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﭘﯿﺸـﯿﻨﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺘﺪﻻل ﻧﻈـﺮي ﻣﺤـﺾ ﺗﮑﯿـﻪ‬ ‫دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻫﺴـﺘﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻗـﺪﯾﺲ آﻧﺴـﻠﻢ اﻫـﻞ ﮐـﺎﻧﺘﺮﺑﻮري در ﺳـﺎل ‪١٠٧٨‬‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و ﺳـﭙﺲ رواﯾـﺖﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد آن ﺗﻮﺳـﻂ ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن ﺗﮑـﺮار ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﺟﻨﺒـﻪي ﻏﺮﯾـﺐ‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن آﻧﺴـﻠﻢ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺨﺎﻃـﺐ رواﯾـﺖ اﺻـﻠﯽ ﺑﺮﻫـﺎن اﺻـﻼ ﺑﺸـﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺧـﻮد ﺧﺪاﺳـﺖ‬ ‫‪.‬آﻧﺴـﻠﻢ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﯾـﮏ دﻋـﺎ ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮد‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻓﮑـﺮ ﺑﯿﺎﻓﺘﯿـﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﻋﺎ ﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﺪ ﻧﯿﺎزي ﻧﺪارد ﺗﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮد ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﻧﺴـﻠﻢ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻣﻮﺟـﻮدي را ﺗﺼـﻮر ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ ﺑـﺰرگﺗـﺮ از آن ﻣﺘﺼـﻮر‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﯾـﮏ ﺑـﯽﺧـﺪا ﻫـﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﭼﻨـﯿﻦ ﻣﻮﺟـﻮد ﻣﺘﻌـﺎﻟﯽاي را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ وﺟـﻮد آن‬ ‫در دﻧﯿﺎي واﻗﻌﯽ را ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ ﮐـﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﻮدي ﮐـﻪ در ﺟﻬـﺎن واﻗﻌـﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻗـﺪ ﮐﻤـﺎل اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬و ﺳ‪‬ﮏ ﺳ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺧﺪا وﺟﻮد دارد!‬ ‫اﻣـﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻫـﺎن ﭼﻨـﯿﻦ ﻗﯿـﺎس ﻣﻨﻄﻘـﯽ زﯾﺒـﺎﯾﯽ را ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻫـﻢ ﺷـﺎﮔﺮديام در ﮐـﻼس ﻫﻨﺪﺳـﻪ‬ ‫درﺑـﺎرهي اﺛﺒـﺎت ﯾﮑـﯽ از ﻗﻀـﺎﯾﺎي اﻗﻠﯿـﺪس ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮد ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ‪» :‬ﻣﺜﻠـﺚ ‪A B C‬‬ ‫ﻣﺘﺴﺎوياﻟﺴﺎﻗﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪«...‬‬ ‫ﺑﮕﺬارﯾـﺪ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﺑﭽﮕﺎﻧـﻪ را ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﻣﻨﺎﺳـﺐاش ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎن زﺑـﺎن ﻣﯿـﺪان‬ ‫ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫"ﺑﺎﻫﺎت ﺷﺮط ﻣﯽﺑﻨﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻢ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد"‬ ‫"ﺷﺮط ﻣﯽﺑﻨﺪم ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ"‬ ‫"ﺑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﺎﻟﯽِ ﻋﺎﻟﯽِ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ را ﺗﺼﻮر ﮐﻦ"‬ ‫"ﺧﻮب‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﯽ؟"‬

‫‪٢٧٢‬‬

‫"ﺣﺎﻻ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺎﻟﯽِ ﻋﺎﻟﯽِ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ راﺳﺘﮑﯽ اﺳﺖ؟ وﺟﻮد دارد؟"‬ ‫"ﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮي ﻓﮑﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ"‪.‬‬ ‫"اﻣﺎ اﮔﺮ واﻗﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮ ﺑﻮد! ﭼﻮن ﭼﯿﺰ ﻋﺎﻟﯽ راﺳﺘﮑﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﺧﯿﺎل ﻣﺴﺨﺮه ﺗﻮي ﻓﮑﺮ‬ ‫ﺗﻮﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺮاﯾﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻟﺴﺘﻦ و وﻟﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﺑﯽﺧﺪاﻫﺎ اﺣﻤﻖ ﻫﺴﺘﻦ!"‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ در اﯾـﻦ ﮔﻔﺘﮕـﻮي ﮐﻮدﮐﺎﻧـﻪ واژهي"اﺣﻤـﻖ" را ﻋﻤـﺪا ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﺑـﺮدم‪ .‬ﺧـﻮد آﻧﺴـﻠﻢ آﯾـﻪي‬ ‫اول ﻣﺰاﻣﯿـﺮ‬

‫‪377‬‬

‫ﭼﻬـﺎرده را ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪» :‬اﺣﻤـﻖ در دل ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﺧـﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴـﺖ« و ﮔﺴـﺘﺎﺧﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن ﻓﺮﺿﯽاش را "اﺣﻤﻖ" ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬ ‫»ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﺣﻤـﻖ ﻫـﻢ ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ اﻣـﺮي ﺣـﺪاﻗﻞ در ﻓﻬـﻢ ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑـﺰرگﺗـﺮ از آن ﻣﺘﺼـﻮر ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬زﯾـﺮا وﻗﺘـﯽ او وﺻـﻒ آن اﻣـﺮ را ﻣـﯽﺷـﻨﻮد آن را در ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬و‬ ‫ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑـﻪ ﻓﻬـﻢ در آﯾـﺪ‪ ،‬در ﻓﻬـﻢ ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ‪ .‬و ﻣﺴـﻠﻢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ آن ﭼـﻪ ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ ﺑـﺰرگﺗـﺮ از‬ ‫آن ﻣﺘﺼـﻮر ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻓﻬـﻢ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬زﯾـﺮا‪ ،‬ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻓﻬـﻢ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ در واﻗﻌﯿﺖ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﻫﻤـﯿﻦ اﺧـﺬ اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﻋﻈﻤـﺎ از ﭼﻨـﯿﻦ ﻧﯿﺮﻧـﮓﺑـﺎزي ﻣﻨﻄﻘـﯽﻧﻤـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺣـﺲ زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪي‬ ‫ﻣـﺮا ﻣـﯽآزارد‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺮاﻗـﺐ ﺑﺎﺷـﻢ ﮐـﻪ از ﮐـﺎرﺑﺮد واژﮔـﺎﻧﯽ ﻣﺜـﻞ "اﺣﻤـﻖ" اﺟﺘﻨـﺎب ﮐـﻨﻢ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮاﻧـﺪ‬ ‫راﺳـﻞ ﮐـﻪ اﺣﻤـﻖ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﺳـﺨﻦ ﺟـﺎﻟﺒﯽ دارد‪» :‬ﭘـﺬﯾﺮش ﺳﻔﺴـﻄﻪآﻣﯿـﺰ ﺑـﻮدن ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ آﺳـﺎنﺗـﺮ از اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻔﻬﻤـﯿﻢ ﺳﻔﺴـﻄﻪ دﻗﯿﻘـﺎ در ﮐﺠـﺎي اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﻧﻬﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪«.‬‬ ‫ﺧﻮد راﺳﻞ‪ ،‬در ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫»ﮐﺎﻣﻼ آن ﻣﻮﻗﻊ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﯽآورم‪ .‬در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎي ﺳﺎل ‪ ،١٨٩۴‬ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺪمزدن در ﻣﺴﯿﺮ‬ ‫ﺗﺮﯾﻨﯿﺘﯽﻻﯾﻦ‪ ،‬در ﺑﺎرﻗﻪي ﺷﻬﻮدي درﯾﺎﻓﺘﻢ )ﯾﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺘﻢ( ﮐﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﯾﮏ ﻗﻮﻃﯽ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﺑﺨﺮم؛ در ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن آن ﻗﻮﻃﯽ را ﺑﻪ ﻫﻮا اﻧﺪاﺧﺘﻢ و‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦاش ﻓﺮﯾﺎد زدم‪:‬‬ ‫" اﺳﮑﺎت ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺴﺘﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ"«‬

‫‪ ٣٧٧‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﮐﻪ ﺑﻪ داوود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٧٣‬‬

‫ﻣـﻦ ﺗﻌﺠـﺐ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﭼـﺮا راﺳـﻞ ﭼﯿـﺰي ﻣﺜـﻞ اﯾـﻦ ﻧﮕﻔﺘـﻪ‪» :‬اﺳـﮑﺎت ﮐﺒﯿـﺮ‪ ،‬ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﻣـﺎ آﯾـﺎ زﻧﻨـﺪه ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻋﻈﻤـﺎﯾﯽ درﺑـﺎرهي ﮐﯿﻬـﺎن‪،‬‬ ‫ﺣﺎﺻـﻞ ﯾـﮏ ﺑـﺎزي ﮐﻼﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؟ ﻣـﻦ ﺗـﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽدادم ﮐـﺎرم را ﺑـﺎ ﺣـﻞ ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ ﻣﺜـﻞ ﺗﻨـﺎﻗﺾﻫـﺎي‬ ‫زﻧﻮن ﺷـﺮوع ﮐـﻨﻢ‪ «.‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿـﺎن ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﻧﺎﺳـﺎزهﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺜـﻞ" اﺛﺒـﺎت اﯾﻨﮑـﻪ آﺷـﯿﻞ ﻫـﯿﭻ وﻗـﺖ ﺑـﻪ ﻻﮐﭙﺸـﺖ‬ ‫ﻧﻤـﯽرﺳـﺪ" دﭼـﺎر دردﺳـﺮ ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﺑﯿـﻨﺶ را داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻧﮕﯿﺮﻧـﺪ ﮐـﻪ آﺷـﯿﻞ‬ ‫واﻗﻌﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻻﮐﭙﺸـﺖ ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬در ﻋـﻮض‪ ،‬آﻧـﺎن اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ را ﺗﻨـﺎﻗﺾ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﺻـﺒﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ‬ ‫ﺗـﺎ ﻧﺴـﻞﻫـﺎي ﺑﻌـﺪي رﯾﺎﺿـﯿﺪاﻧﺎن آن را ﺣـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﮐـﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﻪ ﻃـﺮح ﻧﻈﺮﯾـﻪي "ﺳـﺮيﻫـﺎي‬ ‫ﻧﺎﻣﺤـﺪود‪ ‬واﮔﺮاﺷـﻮﻧﺪه ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﻣﺤـﺪود" ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﺪ‪.‬‬

‫‪378‬‬

‫اﻟﺒﺘـﻪ ﺧـﻮد راﺳـﻞ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻗـﺪر دﯾﮕـﺮان‬

‫ﺑﯿـﻨﺶ داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻔﻬﻤـﺪ ﻻزم ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﻓﺘﺨـﺎر ﻧﺮﺳـﯿﺪن آﺷـﯿﻞ ﺑـﻪ ﻻﮐﭙﺸـﺖ ﻗـﻮﻃﯽ ﺗﻨﺒـﺎﮐﻮﯾﯽ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﺑﯿﺎﻧﺪازد‪ .‬اﻣﺎ ﭼـﺮا در ﻗﺒـﺎل ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺪﯾﺲ آﻧﺴـﻠﻢ ﭼﻨـﯿﻦ اﺣﺘﯿـﺎﻃﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺮج ﻧـﺪاد؟ ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ او ﺑـﻪ‬ ‫ﻃﺮز ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿـﺰي ﯾـﮏ ﺑـﯽﺧـﺪاي ﻣﻨﺼـﻒ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺷـﻮق واﻓـﺮي داﺷـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﺎ اﯾﺠـﺎب ﻣﻨﻄـﻖ‪ ،‬ﺧـﻮد‬ ‫را اﻓﺴﻮنزداﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫راﺳـﻞ ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ،١٩۴۶‬دﯾﺮزﻣـﺎﻧﯽ ﭘـﺲ از آن ﻓﺮﯾـﺎد ﮐﺸـﻒ ﺑﺮﻫـﺎن ﻫﺴـﺘﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫»ﭘﺮﺳﺶ واﻗﻌـﯽ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ آﯾـﺎ ﭼﯿـﺰي ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﻪ آن ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸـﯿﻢ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﺻـﺮف‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻌﻠـﻮم ﺷـﻮد ﮐـﻪ آن ﭼﯿـﺰ در ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎرج وﺟـﻮد دارد؟ ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن ﻣﺎﯾـﻞاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﺟﻮاب ﻣﺜﺒـﺖ دﻫﻨـﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا ﮐـﺎر ﻓﯿﻠﺴـﻮف اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻣـﻮر ﺟﻬـﺎن را ﺑـﺎ اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪن درﯾﺎﺑـﺪ‬ ‫ﻧـﻪ ﺑـﺎ ﻣﺸـﺎﻫﺪه‪ .‬اﮔـﺮ ﭘﺎﺳـﺦ ﭘﺮﺳـﺶ ﻓـﻮق ﻣﺜﺒـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻣﯿـﺎن اﻧﺪﯾﺸـﻪي ﻣﺤـﺾ و واﻗﻌﯿـﺖ ﭘﻠـﯽ‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ‪«.‬‬

‫‪ ٣٧٨‬ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻧﺎﺳﺎزهﻫﺎي زﻧﻮن ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮ از آﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ ذﮐﺮﺷـﺎن در ﯾـﮏ ﭘـﺎﻧﻮﯾﺲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آﺷـﯿﻞ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ده ﺑـﺎر ﺳـﺮﯾﻊﺗـﺮ از ﻻﮐﭙﺸـﺖ‬

‫ﺑﺪود‪ ،‬ﭘﺲ اﮔـﺮ در ﻣﺴـﺎﺑﻘﻪي دو‪ ،‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ آﺷـﯿﻞ ﺻـﺪ ﻣﺘـﺮ ﻋﻘـﺐﺗـﺮ از زﻧـﻮن ﺑﺎﯾﺴـﺘﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ آﺷـﯿﻞ اﯾـﻦ ﺻـﺪ ﻣﺘـﺮ را ﻃـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻻﮐﭙﺸـﺖ ده‬ ‫ﻣﺘﺮ ﭘﯿﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ آﺷﯿﻞ اﯾـﻦ ده ﻣﺘـﺮ را ﻃـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻻﮐﭙﺸـﺖ ﯾـﮏ ﻣﺘـﺮ ﭘﯿﻤـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﯽ آﺷـﯿﻞ اﯾـﻦ ﯾـﮏ ﻣﺘـﺮ را ﻃـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎز‬ ‫ﻻﮐﭙﺸﺖ ده ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﭘﺲ آﺷﯿﻞ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻻﮐﭙﺸﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪٢٧٤‬‬

‫ﺑـﺮﺧﻼف ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن ﻣـﻮرد اﺷـﺎرهي راﺳـﻞ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻋﻤﯿﻘـﺎ در ﻗﺒـﺎل ﻫـﺮ اﻧﺪﯾﺸـﻪاي ﮐـﻪ ﺑـﺪون‬ ‫ﻣﻼﺣﻈـﻪي ﻫـﯿﭻ دادهاي از ﺟﻬـﺎن واﻗﻌـﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ ﭼﻨـﺎن ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﻋﻈﻤـﺎﯾﯽ ﺑﺮﺳـﺪ ﻣﺸـﮑﻮكام‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪم و ﻧﻪ ﻓﯿﻠﺴﻮف‪.‬‬ ‫ﻗـﻮيﺗـﺮﯾﻦ رد‪‬ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺑﺮﻫـﺎن ﻫﺴـﺘﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ را ﻣﻌﻤـﻮﻻ دﯾﻮﯾـﺪ ﻫﯿـﻮم و اﻣﺎﻧﻮﺋـﻞ ﮐﺎﻧـﺖ‬ ‫ﻣـﯽﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻧـﺖ ﭘﺘـﻪي آﻧﺴـﻠﻢ را اﯾﻨﻄـﻮر روي آب رﯾﺨـﺖ ﮐـﻪ ﮔﻔـﺖ اﯾـﻦ ﻓـﺮض ﮐـﻪ "وﺟـﻮد‬ ‫"داراي"ﮐﻤﺎﻟﯽ ﺑﯿﺶ از ﻋﺪم وﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽﭘﺎﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﯽ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬داﮔـﻼس ﮔَﺴـﮑﯿﻨﮓ‬

‫‪379‬‬

‫اﺳـﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻫﻤـﯿﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را در "اﺛﺒـﺎت ﻋـﺪم وﺟـﻮد‬

‫ﺧﺪا" ﺑﻪ ﻃﻌﻨﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪ .١‬آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﯾﮏ دﺳﺘﺎورد‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﮐﯿﻔﯿﺖ دروﻧﯽ آن‪ ،‬وﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهي آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻫﺮﭼﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهاي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺎورد او ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﯿﺰﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .۴‬ﺳﻬﻤﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه‪" ،‬ﻋﺪم وﺟﻮد او" ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۵‬ﺑﻨــﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔــﺮ ﻓــﺮض ﮐﻨــﯿﻢ ﮐــﻪ ﺟﻬــﺎن ﻣﺤﺼــﻮل ﯾــﮏ آﻓﺮﯾﻨﻨــﺪهي ﻣﻮﺟــﻮد اﺳــﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪهي ﺑـﺰرگﺗـﺮي را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ در ﻋـﯿﻦ ﻋـﺪم وﺟـﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ را آﻓﺮﯾـﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬ﭘـﺲ ﺧـﺪاي ﻣﻮﺟـﻮد ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺰرگ ﺗـﺮﯾﻦ ﺧـﺪاي ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺼـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا ﻫﻨـﻮز‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮ و ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﯿﺰﺗﺮ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪ .٧‬ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻻزم ﺑـﻪ ﮔﻔـﺘﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﮔَﺴـﮑﯿﻨﮓ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا را اﺛﺒـﺎت ﻧﮑـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﻗﯿﺎس‪ ،‬آﻧﺴﻠﻢ ﻫﻢ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ وﺟـﻮد ﺧـﺪا را اﺛﺒـﺎت ﻧﮑـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻔـﺎوت ﻣﯿـﺎنﺷـﺎن اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺴـﮑﯿﻨﮓ ﻗﺼـﺪ ﺷـﻮﺧﯽ داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ او درﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﭘﺮﺳـﺶ از وﺟـﻮد ﯾـﺎ ﻋـﺪم وﺟـﻮد‬ ‫ﺧﺪا ﺑﺰرگﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻪ ﻣﺪد" ﺗﺮدﺳﺘﯽ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ" ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ اﺳـﺘﻔﺎدهي ﺗﺮدﺳـﺘﺎﻧﻪ از وﺟـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﻼك ﮐﻤـﺎل‪ ،‬ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞ ﺑﺮﻫـﺎن آﻧﺴـﻠﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ روزي ﺑـﺮاي ﺗﺤﺮﯾـﮏ ﯾـﮏ ﺟﻤـﻊ از ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن و ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن‪ ،‬ﺑـﺎ‬ ‫اﻗﺘﺒﺎس از ﺑﺮﻫﺎن آﻧﺴﻠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺧﻮكﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺮوز ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٣٧٩‬‬

‫‪Douglas Gasking‬‬

‫‪٢٧٥‬‬

‫ﻣـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ از اﯾـﻦ ﻣﺠﺎدﻟـﻪي رﺳـﻮاي ﻗـﺮن ﻫﺠـﺪﻫﻤﯽ ﺑـﺮ ﺳـﺮ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﯾـﺎد ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﮐـﺎﺗﺮﯾﻦ ﮐﺒﯿـﺮ ﻣﯿـﺎن اوﯾﻠـﺮ‪ ،‬رﯾﺎﺿـﯿﺪان ﺳﻮﯾﺴـﯽ‪ ،‬و دﯾـﺪرو‪ ،‬داﻧﺸـﻨﺎﻣﻪﻧﮕـﺎر ﺑـﺰرگ ﻋﺼـﺮ روﺷـﻨﮕﺮي‬ ‫ﺑﺮﭘـﺎ ﮐـﺮد‪ .‬اوﯾﻠـﺮ ﻣـﺆﻣﻦ ﺑـﺎ ﻟﺤﻨـﯽ ﺳﺮﺷـﺎر از ﯾﻘـﯿﻦ دﯾـﺪرو ﺑـﯽﺧـﺪا را ﭼﻨـﯿﻦ ﺑـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫‪»:‬ﻣﻮﺳـﯿﻮ دﯾـﺪرو‪ ،(a + bn)/n = x ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧـﺪا وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﭘﺎﺳـﺦ دﻫﯿـﺪ!« دﯾـﺪرو ﻣﺮﻋـﻮب‬ ‫ﺷﺪ و ﭘﺎ ﭘﺲ ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ‪ ،‬ﺳﺮ در ﮔﺮﯾﺒﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫اوﯾﻠـﺮ روﯾـﻪاي را ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑﺮﻫـﺎن ﺧﯿـﺮه ﮐـﺮدن ﺑـﺎ داﻧـﺶ ﻧﺎﻣﯿـﺪ‪ .‬دﯾﻮﯾـﺪ‬

‫ﻣﯿﻠـﺰ‪ ،‬در ﮐﺘـﺎباش ﺟﻬـﺎن ﺑـﯽﺧـﺪ‪ ،380‬ﮔﻔﺘﮕـﻮﯾﯽ رادﯾـﻮﯾﯽ را ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﺳـﺨﻨﮕﻮي‬

‫ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻣﯿﻠـﺰ اﻧﺠـﺎم داده‪ ،‬و درآن ﺑـﻪ ﻃـﺮزي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﻤـﻞ ﺑـﻪ اﺻـﻞ ﺑﻘـﺎي ﻣـﺎده‪-‬اﻧـﺮژي‬ ‫ﻣﺘﻮﺳـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻣﺨﺎﻃـﺐ را ﺧﯿـﺮه ﮐﻨـﺪ‪» :‬از آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪي ﻣـﺎ از ﻣـﺎده و اﻧـﺮژي ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬ ‫ﺷـﺪهاﯾـﻢ‪ ،‬آﯾـﺎ از اﯾـﻦ اﺻـﻞ ﻋﻠﻤـﯽ درﺳـﺘﯽ اﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت ﺟـﺎوداﻧﯽ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻧﻤـﯽﺷـﻮد؟« ﻣﯿﻠـﺰ اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳـﺶ را ﺑـﺎ ﺻـﺒﺮ و ﻣﺘـﺎﻧﺘﯽ ﺑـﯿﺶ از آﻧﭽـﻪ از ﻣـﻦ ﺑﺮﻣـﯽآﯾـﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻔـﺖ‪ .‬زﯾـﺮا ﺗﺮﺟﻤـﻪي ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﮔـﺮ ﺑـﯿﺶ از اﯾـﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ‪» :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽﻣﯿـﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ از اﺗـﻢﻫـﺎي ﺑـﺪنﻣـﺎن و‬ ‫ﻫﯿﭻ اﻧﺮژياي ﻧﺎﺑﻮد ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺎ ﻧﺎﻣﯿﺮا ﻫﺴﺘﯿﻢ‪«.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ رﻏﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻃﻮﻻﻧﯽام‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻔﺎﻫﺖ ﻧﺸﻨﯿﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از‬ ‫اﯾﻦ اﺛﺒﺎتﻫﺎي ﺷﮕﺮف را در اﯾﻨﺠﺎ ‪ http://www.godlessgeeks.com/LINKS/GodProof.htm‬ﯾﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از اﻓﺰون ﺑﺮ ﺳﯿﺼﺪ اﺛﺒﺎت وﺟﻮد ﺧﺪا ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺎر از ﮐﻤﺪياﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺾ اﻧﺒﺴﺎط‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻧﯿﻢ دوﺟﯿﻦ از اﯾﻦ اﺛﺒﺎتﻫﺎ را در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽآورم‪ .‬از اﺛﺒﺎت ﺷﻤﺎره ي ‪ ٣۶‬ﺷﺮوع ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪ .٣۶‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺎﺑﻮدي ﻧـﺎﻗﺺ‪ :‬ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﺳـﻘﻮط ﮐـﺮد و ‪ ١۴٣‬ﻣﺴـﺎﻓﺮ و ﺧﺪﻣـﻪاش ﮐﺸـﺘﻪ‬ ‫ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﮐـﻮدﮐﯽ از اﯾـﻦ ﺳـﺎﻧﺤﻪ ﻧﺠـﺎت ﯾﺎﻓـﺖ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻓﻘـﻂ ﺳـﯽ درﺻـﺪ ﺳـﻮﺧﺘﮕﯽ داﺷـﺖ‬ ‫‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪ .٣٧‬ﺑﺮﻫـﺎن ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﻣﻤﮑـﻦ‪ :‬اﮔـﺮ اﻣـﻮر ﺟـﻮر دﯾﮕـﺮي ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ اﻣـﻮر ﺟـﻮر دﯾﮕـﺮي‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪ .٣٨‬ﺑﺮﻫـﺎن ارادهي ﻣﺤـﺾ‪ :‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺧـﺪا اﻋﺘﻘـﺎد دارم! ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺧـﺪا اﻋﺘﻘـﺎد دارم! دارم؛ دارم؛‬ ‫دارم‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻋﺘﻘﺎد دارم! ﭘﺲ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪Atheist Universe‬‬

‫‪٣٨٠‬‬

‫‪٢٧٦‬‬

‫‪ .٣٩‬ﺑﺮﻫـﺎن ﺑـﯽاﻋﺘﻘـﺎدي‪ :‬اﮐﺜﺮﯾـﺖ ﺟﻤﻌﯿـﺖ دﻧﯿـﺎ اﻋﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬اﯾـﻦ درﺳـﺖ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪ .۴٠‬ﺑﺮﻫـﺎن ﺗﺠـﺎرب ﭘـﺲ از ﻣـﺮگ‪ :‬ﺷـﺨﺺ اﯾﮑـﺲ ﮐـﺎﻓﺮ ﻣـﺮد‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﻣﺘﻮﺟـﻪ اﺷـﺘﺒﺎهاش‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪ .۴١‬ﺑﺮﻫـﺎن ارﻋـﺎب ﻋـﺎﻃﻔﯽ‪ :‬ﺧـﺪا ﺷـﻤﺎ را دوﺳـﺖ ﻣـﯽدارد‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﭼﻄـﻮر ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ اﯾـﻦ ﻗـﺪر‬ ‫ﺳﻨﮕﺪل ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﻮﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ؟ ﭘﺲ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪381‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫در رﻣـﺎن ﻧﻘﻄـﻪ ﻋﻠﯿـﻪ ﻧﻘﻄـﻪ از آﻟـﺪوس ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺨﺼـﯿﺖ دﯾﮕـﺮي ﺑـﺎ ﭘﺨـﺶ اﺳـﺘﺮﯾﻨﮓ‬ ‫ﮐﻮارﺗـﺖ ﺷـﻤﺎرهي ‪١۵‬ﺑﺘﻬـﻮون ﺑـﺮ روي ﮔﺮاﻣـﺎﻓﻮن وﺟـﻮد ﺧـﺪا را ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ‬ ‫اﺳـﺖ در آ ﻣﯿﻨـﻮر ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﺮﻫـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨـﺪه ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧﻤﺎﯾـﺎﻧﮕﺮ ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي‬ ‫ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ اﺳـﺖ‪ .‬دﯾﮕـﺮ ﺷـﻤﺎر ﺗﻌـﺪاد ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎي ﮐـﻢ و ﺑـﯿﺶ ﺳـﺘﯿﺰهﺟﻮﯾﺎﻧـﻪاي از ﻗﺒﯿـﻞ »اﻣـﺎ ﺷﮑﺴـﭙﯿﺮ‬ ‫را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽدﻫﯿـﺪ؟« از دﺳـﺘﻢ در رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﻠﯿﻘﻪﺗـﺎن ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺷـﻮﺑﺮت‪ ،‬ﻣﯿﮑـﻞ‬ ‫آﻧـﮋ و دﯾﮕـﺮان را ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﺑﺮﻫـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﺮوﻓﯿـﺖ‪ ،‬ﻧﯿـﺎزي ﺑـﻪ ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻧـﺪارد‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻣﻨﻄـﻖ ﻧﻬﻔﺘـﻪ در اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﻫﺮﮔـﺰ ﻣـﻮرد ﺗـﺪﻗﯿﻖ ﻗـﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻫﺮﭼـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ در ﻣـﻮرد آن‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﭘـﻮﭼﯽ آن را در ﻣــﯽﯾﺎﺑﯿـﺪ‪ .‬ﻣﺴــﻠﻤﺎ ﮐﻮارﺗــﺖﻫـﺎي آﺧـﺮ ﺑﺘﻬـﻮون ﺷـﮑﻮﻫﻤﻨﺪﻧﺪ‬ ‫‪.‬ﻫﻤـﯿﻦ ﻃـﻮر ﻏﺰﻟﻬـﺎيﻫـﺎي ﺷﮑﺴـﭙﯿﺮ‪ .‬ﭼـﻪ ﺧـﺪاﯾﯽ در ﮐـﺎر ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼـﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ آﺛـﺎر ﺑﺎﺷـﮑﻮﻫﻨﺪ‬ ‫‪.‬اﻣﺎ اﯾـﻦ آﺛـﺎر ﻫﻨـﺮي اﺛﺒـﺎت وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ؛ اﺛﺒـﺎت وﺟـﻮد ﺑﺘﻬـﻮون و ﺷﮑﺴـﭙﯿﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌـﺮوف‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ رﻫﺒـﺮ ﺑـﺰرگ ارﮐﺴـﺘﺮ ﮔﻔﺘـﻪ‪» :‬وﻗﺘـﯽ ﻣـﻮﺗﺰارت را ﺑـﺮاي ﮔـﻮش دادن دارﯾـﺪ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﺪا ﻫﺴﺖ؟«‬ ‫ﯾـﮏ ﺑـﺎر ﻣﯿﻬﻤـﺎن ﻫﻔﺘـﻪي ﯾـﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪي رادﯾـﻮﯾﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ ﺑـﻮدم‪ .‬در اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﮐـﻪ ﻧـﺎم آن‬ ‫دﯾﺴـﮏﻫـﺎي ﺻـﺤﺮاي ﺑﺮﻫـﻮت ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﯿﻬﻤـﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ اﻧﺘﺨـﺎب ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﻗـﺮار ﺑﺎﺷـﺪ در ﯾـﮏ‬ ‫‪٣٨١‬‬

‫ﻧﺎم اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن را ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻮاﺳﺘﻔﺎده از اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ در زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎﻧﺲ ﻣﯽآورﯾﺪ ﺷﺎﻧﺲ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ رﺧﺘﺎن‬

‫ﮐﺸﯿﺪه و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺒﯿﻦ ﺧﺪا ﭼﻘﺪر دوﺳﺘﺖ دارد! اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن دو ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺎﺳﯽ دارد‪ .‬ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪﺷﻨﺎﺳﯽﻫﺎ ﮐﻪ اﺻﻮﻻ در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ آدﻣﯿﺎن ﮐﻢ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ را ﻟﺤﺎظ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و زﯾﺮﮐﺎﻧﻪ ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮد و دوم اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا دوﺳﺘﺘﺎن دارد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺸﻖ ﺷﯿﺮﯾﻦ و‬ ‫ﻓﺮﻫﺎدوار ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻼ دﺳﺖ از ﺷﺎﻧﺲﻫﺎﯾﺘﺎن ﮐﺸﯿﺪه و زﻧﺪﮔﯽﺗﺎن را در راه ﻣﺴﺠﺪ و ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﻪ ﻫﺪر دﻫﯿﺪ! ﺳﺎدهﺗﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺷﻮﮐﻮﻻﺗﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﮑﻪ ﻃﻼ را از دﺳﺘﺘﺎن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ر‪ .‬ب‬

‫‪٢٧٧‬‬

‫ﺻـﺤﺮاي ﺑﺮﻫـﻮت رﻫـﺎ ﺷـﻮد‪ ،‬ﭼـﻪ دﯾﺴـﮏﻫـﺎﯾﯽ را ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻣـﯽﺑـﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ اﻧﺘﺨـﺎبﻫـﺎي ﻣـﻦ‬

‫ﻣﮑﺎﺷـﻔﺎت ﻗـﺪﯾﺲ ﻣـﺎﺗﯿﻮ‪ ،‬اﺛـﺮ ﺑـﺎخ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪﮔـﺮ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑﻔﻬﻤـﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﻦ ﺑﯿـﺪﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ دﯾﻨـﯽ را اﻧﺘﺨـﺎب ﮐـﺮدهام‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﭼﻄـﻮر آدم ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ از رﻣـﺎن‬

‫ﺑﻠﻨـﺪيﻫـﺎي ﺑـﺎدﮔﯿﺮ‪ 382‬ﻟـﺬت ﺑﺒـﺮد‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽداﻧـﺪ ﮐﺘـﯽ و ﻫﯿـﺖ ﮐﻠﯿـﻒ واﻗﻌـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ وﺟـﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ؟ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﻧﮑﺘـﻪي دﯾﮕـﺮي را ﻫـﻢ در ﭘﺎﺳـﺦ ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪﮔـﺮ ذﮐـﺮ ﮐـﻨﻢ‪ ،‬ﻧﮑﺘـﻪاي ﮐـﻪ‬

‫در ﻣـﻮرد ﺗﻤـﺎم آﺛـﺎر داراي دروﻧﻤﺎﯾـﻪي دﯾﻨـﯽ‪ ،‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ ﮐﻠﯿﺴـﺎي ﺳﯿﺴـﺘﯿﻦ ﯾـﺎ ﻧﻘﺎﺷـﯽ دﯾـﻮاري ﺑﺸـﺎرت‬ ‫اﺛﺮ راﻓﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺻـﺎدق اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪان ﻫـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ زﻧـﺪﮔﯽﺷـﺎن را ﺑﮕﺮداﻧﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺳـﻔﺎرشﻫـﺎ را ﻗﺒـﻮل ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ دﻟﯿﻠـﯽ ﻧـﺪارم ﮐـﻪ در ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑـﻮدن راﻓﺎﺋـﻞ و ﻣﯿﮑـﻞ آﻧـﮋ ﺷـﮏ‬ ‫ﮐﻨﻢ– ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﺗﻨﻬـﺎ ﮔﺰﯾﻨـﻪي آن دوران ﺑـﻮد – اﻣـﺎ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑـﻮدنﺷـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ از ﺳـﺮ‬ ‫اﺗﻔـﺎق ﺑـﻮد‪ .‬ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ ﺛـﺮوت ﺑﯿﮑـﺮاناش‪ ،‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻓﺮﻣـﺎي ﻫﻨـﺮي آن دوران ﺑـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ‬ ‫ﺳـﯿﺮ ﺗـﺎرﯾﺦ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي دﯾﮕـﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬و ﺳـﻔﺎرش ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﺳـﻘﻒ ﯾـﮏ ﻣـﻮزهي ﻋﻠـﻮم را ﺑـﻪ ﻣﯿﮑـﻞ آﻧـﮋ‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ اﺛـﺮي ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰي ﮐﻠﯿﺴـﺎي ﺳﯿﺴـﺘﯿﻦ ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨـﺪ؟ اﮔـﺮ اﯾـﻦ‬ ‫اﺳـﺘﺪﻻل را از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ دﻧﺒـﺎل ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﻫﻤﺴـﺮم ﺑـﺎ ﺳـﺮدي ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﮐـﺮد‪ ،‬ﭼـﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷـﺪ اﮔـﺮ ﺷﮑﺴـﭙﯿﺮ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻮد آﺛـﺎرش را ﺑـﻪ ﺳـﻔﺎرش ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑﯿﺂﻓﺮﯾﻨـﺪ؟ در آن ﺻـﻮرت ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻣـﺎ‬ ‫از ﻫﻤﻠﺖ‪ ،‬ﺷـﺎه ﻟﯿـﺮ‪ ،‬و ﻣﮑﺒـﺚ ﻣﺤـﺮوم ﻣـﯽﺷـﺪﯾﻢ‪ .‬و در ﻋـﻮض ﭼـﻪ ﻧﺼـﯿﺐﻣـﺎن ﻣـﯽﺷـﺪ؟ آﺛـﺎري ﻫﻤـﯿﻦ‬ ‫ﻗﺪر ﺧﯿﺎل اﻧﮕﯿﺰ؟ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﯿﺎل ﺑﺎﺷﯿﺪ!‬

‫‪383‬‬

‫ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺮﻫـﺎﻧﯽ ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﯾﺎﻓـﺖ ﺷـﻮد ﮐـﻪ وﺟـﻮد آﺛـﺎر ﻋﻈـﯿﻢ ﻫﻨـﺮي را ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﭘﯿﻮﻧـﺪ‬ ‫دﻫـﺪ‪ ،‬ﻫـﻮاداران ﺑﺮﻫـﺎن زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﭘﯿﻮﻧـﺪدﻫﻨـﺪه را ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻧـﺪادهاﻧـﺪ‪ .‬آﻧـﺎن ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﻓـﺮض ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﭘﯿﻮﻧـﺪي ﺑـﺪﯾﻬﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑـﺪاﻫﺘﯽ در ﮐـﺎر ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ‬ ‫اﯾـﻦ اﺳـﺘﺪﻻل ﻫـﻢ ﺻـﻮرت دﯾﮕـﺮي از ﺑﺮﻫـﺎن ﺻ‪‬ـﻨﻊ ﺑﺎﺷـﺪ‪ :‬ﻣﻐـﺰ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯿﺎﯾﯽ ﺷـﻮﺑﺮت‪ ،‬ﻣﻌﺠـﺰهاي‬ ‫ﺑـﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ ﻋﺠﯿـﺐﺗـﺮ از ﭼﺸـﻢ ﻣﻬـﺮهداران‪ .‬ﯾـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﺮزي ﻓﺮوﻣﺎﯾـﻪﺗـﺮ‪ ،‬اﯾـﻦ‬

‫‪Wuthering Heights‬‬ ‫‪٣٨٣‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﯿﺦ ﻟﻄﻒ اﷲ ﯾﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎه ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﺷﺎﻫﮑﺎرﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ در اﺻﻔﻬﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﯾﻨﻪ ﮐﺎري ﺣﺮم ﺷﺎهﭼﺮاغ ﺷﯿﺮاز و ﺑﻪ‬

‫‪٣٨٢‬‬

‫ﻫﻨﺮﺧﻮﺷﻨﻮﯾﺴﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ را در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ و ﭼﺮا آﻓﺮﯾﺪﻧﺪ؟ ﺟﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم اﯾﻦ ﻧﺎبﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺮ دﯾﻨﯽ را در اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫آﻓﺮﯾﺪ؟ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽاﻧﺪ وﻟﯽ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻫﻨﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﯾﺮان ﻧﻤﻮد ﯾﺎﻓﺖ و ﭼﺮا اﯾﻨﻘﺪر دﯾﺮ؟‬ ‫)ﻋﻤﺪه اﯾﻦ آﺛﺎر در ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮي اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ‪ 1000‬ﺳﺎل ﺑﺎ ورود اﺳﻼم ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﻧﺪ( آﯾﺎ ﺷﮑﻮه ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ و آذرﮔﺸﻨﺴﺐ ﻫﻢ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ‬ ‫وﺟﻮد اﻫﻮراﻣﺰدا و ﺷﮑﻮه ﻣﻌﺒﺪ آﻧﺎﻫﯿﺘﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد آﻧﺎﻫﯿﺘﺎ اﺳﺖ؟ راﺳﺘﯽ درﺑﺎره زﯾﮕﻮرات اﯾﻨﺸﻮﺷﯿﻨﺎك و ﻣﻌﺒﺪﻫﺎي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﭘﻮﻟﻮ و زﻧﺌﻮس‬ ‫و آرﺗﺎﻣﯿﺰ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟ ر‪.‬ب‬

‫‪٢٧٨‬‬

‫ﻧﮕـﺮش ﻧﺎﺷـﯽ از ﻧـﻮﻋﯽ ﺣﺴـﺎدت ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﻮاﺑـﻎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ :‬ﭼﻄـﻮر ﯾـﮏ اﻧﺴـﺎن دﯾﮕـﺮ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﯾﺎ ﺷﻌﺮ ﯾﺎ ﻫﻨﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﯿﺂﻓﺮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ؟ ﭘﺲ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﺗﺠﺎرب ﺷﺨﺼﯽ‬ ‫ﯾﮑـﯽ از ﻫﻤـﺪورهﻫـﺎي ﻣﻌﻘـﻮل و ﺑـﺎﻫﻮش دورهي ﻟﯿﺴـﺎﻧﺲ ﻣـﻦ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘـﺪﯾﻦ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﮐﻤﭙﯿﻨـﮓ ﺑــﻪ ﺟﺰاﯾــﺮ اﺳــﮑﺎﺗﻠﻨﺪ رﻓـﺖ‪ .‬در ﻧﯿﻤـﻪ ﺷـﺒﯽ او و دوﺳــﺖدﺧﺘـﺮش در ﭼﺎدرﺷــﺎن از‬ ‫ﺳﺮوﺻـﺪاي ﭘﻠﯿـﺪي ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪﻧﺪ – ﮐـﻪ ﺑـﯽﺷـﺒﻬﻪ ﺻـﺪاي ﺧـﻮد ﺷـﯿﻄﺎن ﺑـﻮد‪» :‬ﺻـﺪا از ﻫـﺮ ﻧﻈـﺮ‬ ‫اﻫﺮﯾﻤﻨـﯽ ﺑـﻮد‪ «.‬دوﺳـﺖ ﻣـﻦ ﻫﺮﮔـﺰ اﯾـﻦ ﺗﺠﺮﺑـﻪي ﻣﻬﯿـﺐ را ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﮑـﺮد‪ ،‬و اﯾـﻦ ﯾﮑـﯽ از اﺳـﺒﺎﺑﯽ‬ ‫ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ او را ﺑـﻪ ﮐﺸـﯿﺶ ﺷـﺪن ﺳـﻮق داد‪ .‬ذﻫـﻦ ﺟـﻮان ﻣـﻦ از اﯾـﻦ ﺣﮑﺎﯾـﺖ ﻣﺘـﺄﺛﺮ ﺷـﺪ و اﯾـﻦ‬ ‫را ﺑـﺮاي ﺟﻤﻌـﯽ از ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﮐـﻪ در ﻣﻬﻤﺎﻧﺴـﺮاي روزاﻧـﺪ ﮐـﺮاون آﮐﺴـﻔﻮرد ﮔـﺮد آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‬ ‫رواﯾـﺖ ﮐـﺮدم‪ .‬از ﻗﻀـﺎ دو ﻧﻔـﺮ از آﻧﻬـﺎ ﮐـﻪ ﭘﺮﻧـﺪه ﺷـﻨﺎس ﺑﻮدﻧـﺪ از ﺧﻨـﺪه رودهﺑـﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻧـﻮع ﺟﯿـﻎ و ﻓﻐـﺎنﻫـﺎي اﻫﺮﯾﻤﻨـﯽ ﮐـﻪ در ﻧﻘـﺎط ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ ﻟﻬﺠـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻗﺎﺑـﻞ ﺷـﻨﯿﺪن اﺳـﺖ ﺻـﺪاي ﭘﺮﻧـﺪهاﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﯿـﻎ ﻫـﺎﯾﺶ اﺻـﻄﻼﺣﺎ "ﻣـﺮغ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن"‪ 384‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴـﯿﺎري ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﺑـﻪ ﺧـﺪا اﻋﺘﻘـﺎد دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﺗﺼـﻮﯾﺮي از ﺧـﺪا – ﯾـﺎ ﯾـﮏ‬ ‫ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﯾـﺎ ﺑـﺎﮐﺮهاي آﺑـﯽﭘـﻮش – را ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ ﺧـﻮد دﯾـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﯾـﺎ ﺧـﺪا ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﺑـﺮاي ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻣـﺪﻋﯽاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﺗﺠـﺎرﺑﯽ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﺑﺮﻫـﺎن ﺗﺠـﺎرب ﺷﺨﺼـﯽ ﯾﮑـﯽ از‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨـﺪهﺗـﺮﯾﻦ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي وﺟـﻮد ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣـﺮدم‪ ،‬و ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣﻌﺮﻓﺘـﯽ ﺑـﻪ‬ ‫رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺧـﺪا را ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﮐـﺮدهاﯾـﺪ؟ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧـﻮب‪ ،‬ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻫـﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ‬ ‫ﻓﯿـﻞ ﺻـﻮرﺗﯽ را ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ داﻧﺴـﺘﻦ اﯾـﻦ ﺑﺮاﯾﺘـﺎن ﺟﺎﻟـﺐ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘﯿﺘـﺮ ﺳـﺎﺗﮑﻠﯿﻒ‪،‬‬ ‫آدمﮐـﺶ ﯾﻮرﮐﺸـﺎﯾﺮي‪ ،‬ﺑـﻪ وﺿـﻮح ﺻـﺪاي ﻋﯿﺴـﯽ را ﻣـﯽﺷـﻨﯿﺪه ﮐـﻪ او را اﻣـﺮ ﺑـﻪ ﮐﺸـﺘﻦ زﻧـﺎن‬ ‫ﻣﯽﮐـﺮد‪ .‬او ﻣﺤﮑـﻮم ﺑـﻪ ﺣـﺒﺲ اﺑـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺟـﻮرج دﺑﻠﯿـﻮ ﺑـﻮش ﻣـﯽﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺑـﻪ او ﮔﻔﺘـﻪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﺮاق ﺣﻤﻠـﻪ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻓﺴـﻮس ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺑـﻪ او وﺣـﯽ ﻧﮑـﺮده ﺑـﻮد ﮐـﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺳـﻼحﻫـﺎي ﮐﺸـﺘﺎر ﺟﻤﻌـﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑﯿﻤـﺎران در ﺗﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧـﺎﭘﻠﺌﻮن ﯾـﺎ ﭼـﺎرﻟﯽ ﭼـﺎﭘﻠﯿﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﯾـﺎ ﻫﻤـﻪي دﻧﯿـﺎ‬

‫‪Devil bird‬‬

‫‪٣٨٤‬‬

‫‪٢٧٩‬‬

‫ﻋﻠﯿﻪﺷﺎن در ﺣـﺎل ﺗﻮﻃﺌـﻪاﻧـﺪ؛ ﯾـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ رﺳـﺎﻟﺖﺷـﺎن را ﺑـﻪ ﻫﻤـﻪي ﻣـﺮدم اﻟﻘـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ 385.‬ﻣـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ادﻋﺎﻫﺎ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﻢ اﻣـﺎ اﯾـﻦ وﺣـﯽ و ﮐﺸـﻒ و ﺷـﻬﻮدﻫﺎ را ﺟـﺪي ﻧﻤـﯽﮔﯿـﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﮐـﻪ‬ ‫ﻋـﺪهي زﯾـﺎدي از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﺑﺎورﻫـﺎ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻓـﺮق ﺗﺠـﺎرب دﯾﻨـﯽ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻣـﻮارد اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣـﺪﻋﯿﺎن داﺷـﺘﻦﺷـﺎن ﭘﺮﺷـﻤﺎراﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻢ ﻫـﺮﯾﺲ‪ ،‬ﭼﻨـﺪان ﮐﻠﺒـﯽﻣﺴـﻠﮑﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺮج ﻧـﺪاد ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ در‬

‫ﮐﺘﺎباش‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻤﺎن‬

‫‪386‬‬

‫ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫»ﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﺎورﻫـﺎي ﻓﺎﻗـﺪ ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﻋﻘﻼﻧـﯽ زﯾـﺎدي دارﻧـﺪ ﻧـﺎمﻫـﺎﯾﯽ دارﯾـﻢ‬ ‫‪.‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺎورﻫـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﺎﯾﻊ ﺑﺎﺷـﻨﺪ آن اﻓـﺮاد را "دﯾﻨـﺪار" ﻣـﯽﺧـﻮاﻧﯿﻢ؛ در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‬ ‫ﻣﻌﻤـﻮﻻ "دﯾﻮاﻧـﻪ" ‪" ،‬رواﻧـﯽ" ﯾـﺎ "ﺧﯿـﺎﻻﺗﯽ" ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ در ﺟﻤﺎﻋـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺿـﻤﻦ‪ ،‬اﯾـﻦ ﯾـﮏ ﺗﺼـﺎدف ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺻـﺮف ﺑـﻮده ﮐـﻪ در ﺟﺎﻣﻌـﻪي ﻣـﺎ ﺑـﺎور ﺑـﻪ ﺧـﺎﻟﻖ ﺟﻬـﺎن ﻧﺮﻣـﺎل‬ ‫ﺷـﻤﺮده ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺗﻮﺳـﻂ ﺿـﺮﺑﺎت ﻗﻄـﺮات ﺑـﺎران ﺑـﺮ ﭘﻨﺠـﺮهي اﺗـﺎق‬ ‫ﺧـﻮابﺗـﺎن ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎ ارﺗﺒـﺎط ﻣـﻮرس ﺑﺮﻗـﺮار ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻤـﺎر رواﻧـﯽ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﺷـﻮﯾﺪ‪ .‬و ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ ﻣﺮدﻣـﺎن دﯾﻨـﺪار ﻣﻌﻤـﻮﻻ دﯾﻮاﻧـﻪ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﺎورﻫـﺎي اﺻـﻠﯽﺷـﺎن ﻣﻄﻠﻘـﺎ دﯾﻮاﻧـﻪوار‬ ‫اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »ﺗﻮﻫﻢ« ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻐـﺰ اﻧﺴـﺎن ﯾـﮏ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزي درﺟـﻪي ﯾـﮏ را اﺟـﺮا ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭼﺸـﻤﺎن ﻣـﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬ ‫وﻓﺎداراﻧـﻪاي از ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎرج‪ ،‬ﯾـﺎ ﻓـﯿﻠﻢ دﻗﯿﻘـﯽ از آﻧﭽـﻪ در زﻣـﺎن ﻣـﯽﮔـﺬرد اراﺋـﻪ ﻧﻤـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ذﻫـﻦ ﻣـﺎ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ در ﺣـﺎل ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﻣـﺪﻟﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎرج دارد‪ :‬ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺿـﺮﺑﺎنﻫـﺎي رﻣﺰﮔـﺬاري‬ ‫ﺷـﺪهاي ﮐـﻪ از ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ﺑﯿﻨـﺎﯾﯽ ﮔﺴـﯿﻞ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﯿـﺰ اﻟﮕـﻮي ﭘـﺮاﮐﻨﺶ آﻧﻬـﺎ ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪي ﺧـﻮد‬ ‫ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻋﺼـﺒﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗـﻮﻫﻢﻫـﺎي ﺑﺼـﺮي ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪي ﻋﻤـﺪه از‬ ‫ﺗـﻮﻫﻢ ﻫـﺎ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣﮑﻌـﺐ ﻧ‪‬ﮑ‪‬ـﺮ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪ از آﻧﻬﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻋﻠـﺖ رخ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ دادهﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺼﺮي ﮐﻪ ﻣﻐـﺰ درﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺑـﺎ دو ﻣـﺪل ادراﮐـﯽ از واﻗﻌﯿـﺖ ﺳـﺎزﮔﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻣﻐـﺰ ﻫـﯿﭻ ﻣﺒﻨـﺎﯾﯽ ﺑـﺮاي‬ ‫ﮔـﺰﯾﻨﺶ ﻣﯿـﺎن آن دو ﻣـﺪل ﻧـﺪارد‪ ،‬وﻟـﺬا ﻣـﺎ ﻣﺮﺗـﺐ ﯾـﮏ ادراك ﺑﺼـﺮي را از ﭘـﯽ ادراك دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﭘـﺲ ﺗﺼـﻮﯾﺮي ﮐـﻪ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺗﺤـﺖاﻟﻠﻔﻈـﯽ ﮐﻠﻤـﻪ‪ ،‬ﻣـﺪام ﺑـﯿﻦ دو ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻧﻮﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ٣٨٥‬در اﯾﺮان‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎران را ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻧﻤﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﻘﺎمﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﮐﺸﻮري و ﻟﺸﮑﺮي ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪The End of Faith, Sam Harris‬‬

‫‪٣٨٦‬‬

‫‪٢٨٠‬‬

‫اﯾﻦ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزي در ﻣﻐـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺗﺸـﺨﯿﺺ ﭼﻬـﺮهﻫـﺎ و اﺻـﻮات اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ‬ ‫روي ﻃﺎﻗﭽـﻪي ﭘﻨﺠـﺮهي اﺗـﺎﻗﻢ ﻣﺎﺳـﮑﯽ ﭘﻼﺳـﺘﯿﮑﯽ از اﯾﻨﺸـﺘﯿﻦ ﮔﺬاﺷـﺘﻪام‪ .‬از روﺑـﺮو ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﺎﺳﮏ ﻧﮕﺎه ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﻋﺠﯿـﺐ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺻـﻠﺐ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺟﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ وﻗﺘـﯽ‬ ‫از ﭘﻬﻠـﻮ ﺑـﻪ آن ﻧﮕـﺎه ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ادراك ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﺠﯿﺒـﯽ ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺎ ﮔﺸـﺘﻦ ﺑـﻪ دور ﻣﺎﺳـﮏ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﺮه ﻫﻢ ﻣﯽﮔـﺮدد و ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺿـﻌﯿﻔﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ ﭼﺸـﻤﺎن ﻣﻮﻧـﺎﻟﯿﺰا ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﻣﺎﺳـﮏ ﺗﻮﺧـﺎﻟﯽ واﻗﻌـﺎ ﻣـﯽﭼﺮﺧـﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺎﺳﮑﯽ ﻧﺪﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از دﯾﺪن اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﮐﺎﻣﻼ ﺷﮕﻔﺖزده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼـﺮا ﭼﻨـﯿﻦ ﭘﺪﯾـﺪهاي رخ ﻣـﯽدﻫـﺪ؟ ﻫـﯿﭻ ﮐﻠﮑـﯽ در ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻣﺎﺳـﮏ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻧﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ‬ ‫ﻣﺎﺳـﮏ ﺗﻮﺧـﺎﻟﯽاي ﭼﻨـﯿﻦ ﭘﺪﯾـﺪهاي اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻪي ﮐﻠـﮏ در ﻣﻐـﺰ ادراكﮐﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻧـﺮم‬ ‫اﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎز دروﻧـﯽ ﻣـﺎ دادهﻫـﺎﯾﯽ را درﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺣـﺎﮐﯽ از وﺟـﻮد ﯾـﮏ ﭼﻬـﺮه اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻐـﺰ ﺑـﺮاي ادراك ﯾـﮏ ﭼﻬـﺮه‪ ،‬ﺑـﻪ ﭼﯿـﺰي ﺟـﺰ ﯾـﮏ ﺟﻔـﺖ ﭼﺸـﻢ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺑﯿﻨـﯽ و ﯾـﮏ دﻫـﺎن در‬ ‫ﺟﺎﻫـﺎي ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﯿـﺎز ﻧـﺪارد و ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ اﯾـﻦ ﺳـﺮﻧﺦﻫـﺎي ﺗﻘﺮﯾﺒـﯽ ﺑـﺎﻗﯽ ﮐـﺎر را اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽدﻫـﺪ‬ ‫‪.‬ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزي ﭼﻬـﺮه ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ و ﯾـﮏ ﻣـﺪل ﮐﺎﻣـﻞ از ﭼﻬـﺮه ﻣـﯽﺳـﺎزد‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ‬ ‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽآﯾﺪ ﺟﺰ ﯾﮏ ﻣﺎﺳﮏ ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را ﺑﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﮔﻔـﺘﻢ ﮐـﻪ ﻗـﺪرت ﺷـﮕﺮف ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزي در ﻣﻐـﺰ را ﻧﺸـﺎن‬ ‫دﻫﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ "ﺗﺼـﻮﯾﺮﻫﺎ" و "ﺗﺼـﻮرﻫﺎﯾﯽ" ﺑـﺎ ﺑـﺎﻻﺗﺮﯾﻦ درﺟـﻪي ﺻـﺎدقﻧﻤـﺎﯾﯽ ﺑﺴـﺎزد‬ ‫‪.‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﺮماﻓـﺰار ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزي ﯾـﮏ روح ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﻣـﺮﯾﻢ ﺑـﺎﮐﺮه ﻣﺜـﻞ آب‬ ‫ﺧﻮردن اﺳﺖ‪ .‬ﺣـﺲ ﺷـﻨﻮاﯾﯽ ﻫـﻢ ﻫﻤـﯿﻦ ﻃـﻮر اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ ﺧـﻼف اﻧﺘﻘـﺎل ﺻـﻮت از ﻣﯿﮑﺮوﻓـﻮن ﺑـﻪ ﯾـﮏ‬ ‫ﺿـﺒﻂ ﺻـﻮت ﺑﺎﮐﯿﻔﯿـﺖ‪ ،‬در ﺻـﺪاﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺎ را ﻣـﯽﺷـﻨﻮﯾﻢ‪ ،‬اﻧﺘﻘـﺎل ﺻـﻮت از اﻋﺼـﺎب ﺷـﻨﻮاﯾﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻐـﺰ وﻓﺎداراﻧـﻪ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺑﯿﻨـﺎﯾﯽ‪ ،‬در ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺷـﻨﻮاﯾﯽ ﻫـﻢ ﻣﻐـﺰ ﯾـﮏ ﻣـﺪل ﺷـﻨﯿﺪاري‬ ‫ﻣـﯽﺳـﺎزد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي دادهﻫـﺎي ﺷـﻨﻮاﯾﯽ ﻣـﺪام در ﺣـﺎل ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺳـﺎﻣﺎن دادهﻫـﺎي ﻋﺼـﺐ ﺷـﻨﻮاﯾﯽ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﺒﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻏﺮﯾـﻮ ﺗﺮوﻣﭙـﺖ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﯾـﮏ ﻧـﻮت واﺣـﺪ ﻣـﯽﺷـﻨﻮﯾﻢ‪ ،‬و ﻧـﻪ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒـﯽ از ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿـﮏﻫـﺎي ﺗـﮏ ﻧُﺘـﯽ ﮐـﻪ ﻃﻨـﯿﻦ ﺑﺮﻧـﺰي اﯾـﻦ ﺻـﻮت را اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ‬ ‫ﺗـﻮازنﻫـﺎي ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿـﮏ ﻣﺘﻔـﺎوت‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻧُـﺖﻫـﺎ در ﮐﻼرﯾﻨـﺖ داراي ﻃﻨـﯿﻦ "ﭼـﻮﺑﯽ" ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ و در‬ ‫ﻗـﺮهﻧـﯽ‪ ،‬داراي ﻃﻨــﯿﻦ ﻧـﯽﮔـﻮن‪ .‬اﮔـﺮ ﯾـﮏ ﺳـﯿﻨﺘﯽﺳـﺎﯾﺰر ﺻـﻮﺗﯽ را ﺑــﺎ دﻗـﺖ ﺗﻨﻈــﯿﻢ ﮐﻨﯿـﺪ ﺗــﺎ‬ ‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿﮏﻫﺎي ﻣﺠـﺰا را ﯾﮑـﯽﯾﮑـﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻐـﺰ ﺗـﺎ ﻣـﺪت ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺗﺮﮐﯿـﺐ‬ ‫ﺗُـﻦﻫـﺎي ﻣﺠـﺰا ﻣـﯽﺷـﻨﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎز "وارد ﺷـﻮد"‪ ،‬و از آن ﭘـﺲ ﻣـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧـﻮت‬

‫‪٢٨١‬‬

‫واﺣـﺪي از ﺗﺮوﻣﭙـﺖ ﯾـﺎ ﻗـﺮهﻧـﯽ ﯾـﺎ ﻫـﺮ آﻟـﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ دﯾﮕـﺮ را ﻣـﯽﺷـﻨﻮﯾﻢ‪ .‬ﺣـﺮوف ﺻـﺪادار و‬ ‫ﺑـﯽﺻـﺪاي ﮔﻔﺘـﺎر ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ در ﻣﻐـﺰ ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﺳـﻄﺤﯽ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ‬ ‫آواﻫﺎي ﺑﺎﻻﻣﺮﺗﺒﻪﺗﺮ و واژﮔﺎن ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﮐـﻮدﮐﯽام‪ ،‬ﯾـﮏ ﺑـﺎر ﺻـﺪاي ﯾـﮏ روح را ﺷـﻨﯿﺪم‪ :‬ﺻـﺪاي ﻣﺮداﻧـﻪاي ﮐـﻪ ﻧﺠـﻮا ﻣـﯽﮐـﺮد‪،‬‬ ‫اﻧﮕﺎر ﮐـﻪ در ﺣـﺎل ﺧﻮاﻧـﺪن ورد ﯾـﺎ دﻋـﺎﯾﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧـﻪ ﮐـﺎﻣﻼ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ واژه ﻫـﺎﯾﺶ‬ ‫را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﻨﯿﻨﯽ ﺟﺪي و ﻣﻮﻗﺮ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ داﺳـﺘﺎنﻫـﺎﯾﯽ از زﻧـﺪﮔﯽ ارواح درﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺷـﻨﯿﺪه ﺑـﻮدم‪ ،‬و اﻧـﺪﮐﯽ ﺗـﺮس ﺑـﺮم‬ ‫داﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ از ﺗﺨـﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻢ و و آﻫﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﻣﻨﺒـﻊ ﺻـﺪا ﺣﺮﮐـﺖ ﮐـﺮدم‪ .‬ﻫﺮﭼـﻪ‬ ‫ﻧﺰدﯾـﮏﺗـﺮ ﻣـﯽﺷـﺪم‪ ،‬ﺻـﺪا ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬و ﻧﺎﮔﻬـﺎن‪ ،‬ﺻـﺪا در ﻣﻐـﺰم "زﯾـﺮ و زﺑـﺮ" ﺷـﺪ‪ .‬اﮐﻨـﻮن آن‬ ‫ﻗـﺪر ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪه ﺑـﻮدم ﮐـﻪ ﻣﻨﺸـﺎء اﺻـﻠﯽ ﺻـﻮت را ﺗﺸـﺨﯿﺺ دﻫـﻢ‪ .‬ﺑـﺎد‪ ،‬ﮐـﻪ از ﺳـﻮراخ ﮐﻠﯿـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫داﺧـﻞ ﻣـﯽوزﯾـﺪ‪ ،‬ﺻـﺪاﯾﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐـﺮده ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎز ﻣﻐـﺰ ﻣـﻦ آن را ﺑـﻪ ﺳـﺨﻦ ﻣـﻮﻗﺮ‬ ‫ﻣﺮداﻧـﻪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ ﮐـﻮدك ﺗﻠﻘـﯿﻦﭘـﺬﯾﺮﺗﺮي ﺑـﻮدم‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﺨﻨﯽ‬ ‫ﻧـﺎﻣﻔﻬﻮم ﺑﻠﮑـﻪ ﺳـﺨﻨﺎﻧﯽ ﻣﺸـﺨﺺ و ﺣﺘـﯽ ﺟﻤﻼﺗـﯽ را "ﻣـﯽﺷـﻨﯿﺪم" و اﮔـﺮ ﻫـﻢ ﺗﻠﻘـﯿﻦﭘـﺬﯾﺮ ﺑـﻮدم و ﻫـﻢ‬ ‫ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎر آﻣﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬از ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎد زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽﮐﺮد در ﺷﮕﻔﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺎدم‪.‬‬ ‫ﯾـﮏ ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ در ﻫﻤـﺎن ﺳـﻦ و ﺳـﺎل‪ ،‬ﭼﻬـﺮهي ﻋﻈﯿﻤـﯽ را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺷـﺮارﺗﯽ‬ ‫وﺻـﻒ ﻧﮑﺮدﻧـﯽ از ﭘﺸـﺖ ﭘﻨﺠـﺮه ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺧﯿـﺮه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﭘﻨﺠـﺮهاي ﮐـﻪ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻋـﺎدي‪ ،‬ﭘﻨﺠـﺮهي‬ ‫ﺧﺎﻧﻪاي ﻣﻌﻤـﻮﻟﯽ در ﯾـﮏ دﻫﮑـﺪهي ﮐﻨـﺎر درﯾـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ﺗـﺮس و ﻟـﺮز ﺟﻠـﻮﺗﺮ رﻓـﺘﻢ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ آن ﻗـﺪر‬ ‫ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪم ﮐـﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺑﺒﯿـﻨﻢ آن ﭼﻬـﺮه واﻗﻌـﺎ ﭼﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻓﻘـﻂ ﺷـﮑﻞ ﭼﻬـﺮهوار ﻣﺒﻬﻤـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬ ‫ﺗﺼـﺎدﻓﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﭘـﺮدهﻫـﺎ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺧـﻮد ﭼﻬـﺮه و ﺳـﯿﻤﺎي ﻇـﺎﻫﺮا ﺷـﯿﻄﺎﻧﯽ آن‪ ،‬ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪي ﻣﻐـﺰ‬ ‫ﺗﺮﺳـﺎن ﮐﻮدﮐﺎﻧـﻪي ﻣـﻦ ﺑـﻮد‪ .‬در ‪ ١١‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ٢٠٠١‬ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﺮدﻣـﺎن دﯾﻨـﺪار ﺗﺼـﻮر ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ در‬ ‫دود ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺑـﺮجﻫـﺎي دوﻗﻮﻟـﻮ ﭼﻬـﺮهي ﺷـﯿﻄﺎن را دﯾـﺪه اﻧـﺪ‪ :‬ﯾـﮏ ﺧﺮاﻓـﻪي دﯾﮕـﺮ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ ﯾـﮏ‬ ‫ﻋﮑﺲ‪ .‬ﻋﮑﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ درج و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣـﺪلﺳـﺎزي ﮐـﺎري اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻐـﺰ ﺑﺸـﺮ ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ از ﭘـﺲ آن ﺑـﺮ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ ﺧـﻮاﺑﯿﻢ‪،‬‬ ‫آن را رؤﯾـﺎ ﻣـﯽﻧﺎﻣﻨـﺪ؛ وﻗﺘـﯽ ﺑﯿـﺪارﯾﻢ‪ ،‬آن را ﺗﺨﯿـﻞ ﻣـﯽﻧـﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬و ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺗﺨﯿـﻞ ﺧﯿﻠـﯽ زﻧـﺪه‬ ‫ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺗـﻮﻫﻢ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ در ﻓﺼـﻞ ‪ ۵‬ﻧﺸـﺎن ﺧـﻮاﻫﯿﻢ داد‪ ،‬ﮐﻮدﮐـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ "دوﺳـﺖ‬ ‫ﺧﯿـﺎﻟﯽ" دارﻧـﺪ‪ ،‬ﮔـﺎﻫﯽ او را ﺑـﻪ وﺿـﻮح ﻣـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ‪ ،‬درﺳـﺖ اﻧﮕـﺎر ﮐـﻪ واﻗﻌـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻓـﺮد‬ ‫ﺳـﺎدهﻟـﻮﺣﯽ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻤـﺎت و رؤﯾﺎﻫـﺎي ﺧـﻮد را آﻧﭽﻨـﺎن ﮐـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻣـﺪﻋﯽ‬

‫‪٢٨٢‬‬

‫ﻣـﯽﺷـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ روﺣـﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻓﺮﺷـﺘﻪاي‪ ،‬ﯾـﺎ ﺧـﺪا – و ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‪ ،‬ﺟـﻮان‪ ،‬زن و ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ‬ ‫ﺑﺎﺷـﯿﻢ – ﻣـﺮﯾﻢ ﻣﻘـﺪس را دﯾـﺪهاﯾـﻢ ﯾـﺎ ﺻـﺪاﯾﺶ را ﺷـﻨﯿﺪهاﯾـﻢ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ اﯾـﻦ ﺗﺼـﻮرات و ﻧﻤـﻮدهﻫـﺎ‪،‬‬ ‫دﻻﯾﻞ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎور ﺑﻪ وﺟﻮد ارواح‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺪﯾﺴﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪387‬‬

‫اﻣـﺎ ﻧﻔـﯽ ﺗﺼـﻮرات ﺗـﻮدهاي دﺷـﻮارﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼ اﯾﻨﮑـﻪ ﮔـﺰارش ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺎل‬ ‫‪١٩١٧‬در ﻓﺎﺗﯿﻤﺎي ﭘﺮﺗﻐـﺎل‪ ،‬ﻫﻔﺘـﺎد ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ ﻧﻔـﺮ دﯾﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ "ﺷـﺮوع ﺑـﻪ اﺷـﮏ رﯾﺨـﺘﻦ در‬ ‫آﺳـﻤﺎن ﮐـﺮد و ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﻓﺮوﭘﺎﺷـﯿﺪ" دﺷـﻮار ﺑﺘـﻮان ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻫﻔﺘـﺎد ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ ﺗـﻮﻫﻢ واﺣـﺪي را ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺣﺘـﯽ دﺷـﻮارﺗﺮ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ ﭼﻨـﯿﻦ ﭼﯿـﺰي‬ ‫واﻗﻌﺎ رخ داده ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣـﺮدم دﻧﯿـﺎ‪) ،‬ﺑـﻪ ﺟـﺰ در ﻣﺤـﻞ( ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺷـﺎﻫﺪ آن ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑـﻪ ﻧـﺎﺑﻮدي ﻣﺼـﯿﺒﺖﺑـﺎر ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي ﺧﻮرﺷـﯿﺪي‪ ،‬و ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺷـﺘﺎب دﻫﻨـﺪهي ﺣﺎﺻـﻞ از اﯾـﻦ رﺧـﺪاد‬ ‫را ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﭘﺮﺗـﺎب ﮐـﺮدن ﻫﺮﮐﺴـﯽ ﺑـﻪ آﺳـﻤﺎن ﮐـﺎﻓﯽ اﺳـﺖ ﺣـﺲ ﮐـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ! آدﻣـﯽ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑـﻪ‬ ‫ﯾﺎد آزﻣﻮن ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪي دﯾﻮﯾـﺪ ﻫﯿـﻮم ﺑـﺮاي وارﺳـﯽ ﻣﻌﺠـﺰات ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ‪» :‬ﻫـﯿﭻ ﺷـﻬﺎدﺗﯽ ﺑـﺮاي اﺛﺒـﺎت‬ ‫ﻣﻌﺠـﺰه ﺑـﻮدن ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪه ﮐﻔﺎﯾـﺖ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋـﺪم آن ﻣﻌﺠـﺰه‪ ،‬ﺧـﻮد ﻣﻌﺠـﺰهي ﺑﺰرﮔﺘـﺮي‬ ‫ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪«.‬‬ ‫ﺷـﺎﯾﺪ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻔﺘـﺎد ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﻓﺮﯾﻔﺘـﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻫﻤﺰﻣـﺎن در ﺗﻮﻃﺌـﻪاي‬ ‫ﺷـﺮﯾﮏ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾـﺎ ﺗـﺎرﯾﺦ در ﺛﺒـﺖ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﻫﻔﺘـﺎد ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ ادﻋـﺎي دﯾـﺪن رﻗـﺺ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ را‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه ﮐـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾـﺎ ﻫﻤـﻪي آﻧﻬـﺎ ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺳـﺮاﺑﯽ را دﯾـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ وادرﺷـﺎن ﮐـﺮده ﺗـﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺧﯿـﺮه ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﯾـﻦ ﺑـﻪ اﺧﺘﻼﻟـﯽ درﺑﯿﻨـﺎﯾﯽﺷـﺎن اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪه‪ .‬اﻣـﺎ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﺎت‬ ‫ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻤـﻞﺗـﺮ از اﯾـﻦ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ زﻣـﯿﻦ ﻧﺎﮔﻬـﺎن از ﻣـﺪارش ﺑﯿـﺮون ﺟﻬﯿـﺪه‪،‬‬ ‫و ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي ﺧﻮرﺷـﯿﺪي ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑـﯽ آن ﮐـﻪ ﺧـﺎرج از آن دﻫـﺎت‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻗﻀـﯿﻪ ﺷـﻮد‬ ‫‪.‬ﻣﻨﻈﻮرم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎل اﯾﻦ ﻗﺪرﻫﺎ ﻫﻢ ﭘﺮت ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫واﻗﻌـﺎ ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ ﺑﯿﺸـﺘﺮي درﺑـﺎرهي ﺗﺠـﺎرب ﺷﺨﺼـﯽ ﺧـﺪاﯾﺎن ﯾـﺎ دﯾﮕـﺮ ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎي دﯾﻨـﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﺷـﻤﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﺗﺠـﺎرﺑﯽ داﺷـﺘﻪاﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺳـﻔﺖ و ﺳـﺨﺖ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬

‫‪ ٣٨٧‬اﮔﺮ ﺷﺮح اﺣﻮاﻻت ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻀﻼي اﯾﺮان ﺣﺘﺎ در ﺳﺪه ﺑﯿﺴﺘﻢ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻮرد روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ از ﺧﺎدﻣﺎن و ﻧﺰدﯾﮑﺎن اﯾﻦ ﻣﺮاﺟﻊ‬ ‫ﻋﻈﺎم ﻧﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﻋﺎﻟﯿﻘﺪر ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان آﻧﺮا ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻮاره ﺣﻀﻮر دﯾﮕﺮي را ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ دوﺳﺖ ﺧﯿﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﻔﮑﺮ اﯾﻦ ﺣﻀﺮات در ذﻫﻨﺸﺎن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﻮي ﻋﻮام اﻣﺎم ﻋﺼﺮ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد‪،‬‬ ‫ﮐﻠﮏ و دروﻏﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري رواﻧﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٨٣‬‬

‫ﺗﺠﺎرب ﺻﺤﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﻧﺘﻈـﺎر ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﮐـﻪ ﺑﻘﯿـﻪ ﻫـﻢ ﺣـﺮفﺗـﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه اﮔـﺮ‬ ‫اﻧﺪك داﻧﺸﯽ از ﻣﻐﺰ و ﺳﺎزوﮐﺎر ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘـﯿﺶ از اﯾــﻦ درﺑــﺎره ﺑﺮﻫــﺎن ﮐﺘـﺎب ﻣﻘــﺪس ﺗﻮﺿــﯿﺢ داده ﺷــﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑـﻪ ﮐﺘــﺎب ﻣﻘــﺪس ﺑــﻪ ﻫــﯿﭻ روي‬

‫ﻣﻨﺒــﻊ ﻣﻮﺛــﻖ و ﻗﺎﺑــﻞ اﻋﺘﻤــﺎدي ﻧﯿﺴــﺖ ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ آن ﺧــﺪا را ﺑــﺎور ﮐﻨــﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ درﺑــﺎره ﺑﺮﻫــﺎن‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪان دﯾﻨﺪار ﺑﺤـﺚ ﮐـﺮدم ﮐـﻪ ﺑـﺮﺧﻼف آﻧﭽـﻪ ﺗﺒﻠﯿـﻎ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺑﯿﺸـﺘﺮ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﺑـﯽدﯾـﻦاﻧـﺪ و اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن در اﻋﺼﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ دﯾﻨﺪاري ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ دﻟﯿﻞ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨٤‬‬

‫ﻗﻤﺎرﺑﺎزِ ﭘﺎﺳﮑﺎل‬ ‫ﺑِﻠ‪‬ـﺰ ﭘﺎﺳـﮑﺎل‪ ،‬رﯾﺎﺿـﯽدان ﺑـﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي‪ ،‬ﻣـﯽاﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﻫـﻢ ﺑﺨـﺖ ﺷـﺮطﺑﻨـﺪي‬ ‫روي وﺟـﻮد ﺧـﺪا اﻧـﺪك ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﻤـﻪي اﺷـﺘﺒﺎه ﺣـﺪس زدن از آن ﻫـﻢ اﻓـﺰونﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺧـﺪا اﻋﺘﻘـﺎد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن اﮔـﺮ اﻋﺘﻘﺎدﺗـﺎن درﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﺳـﻌﺎدت اﺑـﺪي ﻧﺼـﯿﺐﺗـﺎن ﻣـﯽﺷـﻮد‪،‬‬ ‫و اﮔـﺮ ﺑﺮﺧﻄـﺎ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﻫـﯿﭻ ﺗﻔـﺎوﺗﯽ اﯾﺠـﺎد ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﺧـﺪا اﻋﺘﻘـﺎد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷـﯿﺪ و از ﻗﻀـﺎ ﺑﺮﺧﻄـﺎ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬دﭼـﺎر ﻋـﺬاب اﺑـﺪي ﻣـﯽﺷـﻮﯾﺪ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺑـﯽاﻋﺘﻘـﺎديﺗـﺎن‬ ‫درﺳﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫـﯿﭻ ﺗﻔـﺎوﺗﯽ اﯾﺠـﺎد ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي در ﭼﻨـﯿﻦ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﺟـﺎي ﺗﺄﻣـﻞ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪388‬‬

‫اﻣﺎ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﻧﮑﺘـﻪاي ﺑـﺲ ﻏﺮﯾـﺐ اﺳـﺖ‪ .‬اﻋﺘﻘـﺎد ﯾـﺎ ﺑـﺎور داﺷـﺘﻦ ﭼﯿـﺰي ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﯿـﺪ آن را ﻣﺜـﻞ ﯾـﮏ ﺳﯿﺎﺳـﺖ اﺗﺨـﺎذ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬دﺳـﺖﮐـﻢ‪ ،‬ﭼﯿـﺰي ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﺑﺘـﻮاﻧﻢ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬ ‫ارادي درﺑﺎرهاش ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮم‪ .‬ﻣـﻦ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿـﺮم ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑـﺮوم‪ ،‬ﯾـﺎ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿـﺮم‬

‫ﮐﻪ وردي را زﻣﺰﻣـﻪ ﮐـﻨﻢ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿـﺮم ﮐـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﺮ روي اﻧﺠﯿـﻞ ﺑﮕـﺬارم و ﺳـﻮﮔﻨﺪ‬ ‫ﺑﺨـﻮرم ﮐـﻪ ﮐﻠﻤـﻪ ﺑـﻪ ﮐﻠﻤـﻪي آن را ﻗﺒـﻮل دارم‪ .‬اﻣـﺎ ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ از اﯾـﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢﻫـﺎ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻣﻮﺟـﺐ‬ ‫اﻋﺘﻘـﺎد ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﻧﻤـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﻤﺎرﺑـﺎز ﭘﺎﺳـﮑﺎل ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺮﻫـﺎن اﻋﺘﻘـﺎد ﻗﻼﺑـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺪا‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و در اﯾﻨﺼـﻮرت ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺪﻋﯽ اﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﻪ او ﻫﺴـﺘﯿﺪ از ﻧـﻮع ﺧـﺪاﯾﺎن ﻫﻤـﻪدان‬ ‫ﯾـﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬داﮔـﻼس آداﻣـﺰ در داﺳـﺘﺎن ﻣﺆﺳﺴـﻪي ﮐﺎرآﮔـﺎﻫﯽ ﺟﻬـﺎﻧﯽ دﯾـﮏ ﺟِﻨﺘﻠـﯽ اﯾـﻦ اﯾـﺪهي ﭼﺮﻧـﺪ‬

‫را ﺑـﻪ ﺳـﺨﺮه ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ اﻋﺘﻘـﺎد ﯾـﺎ ﺑﺎورداﺷـﺘﻦ ﭼﯿـﺰي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ درﺑـﺎرهاش‬ ‫ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ داﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﻣـﺎ ﺑـﺎ رﺑـﺎﺗﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم راﻫـﺐ ﺑﺮﻗـﯽ آﺷـﻨﺎ ﻣـﯽﺷـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ ﻧـﻮﻋﯽ‬ ‫اﺑـﺰار ﺻـﺮﻓﻪﺟـﻮﯾﯽ در ﮐـﺎر اﺳـﺖ و ﺑـﺎ ﺧﺮﯾـﺪن آن ﻣـﯽﺗـﻮان ﻋﻤـﻞ "ﺑـﺎور ﮐـﺮدن را ﺑﺮاﯾﺘـﺎن اﻧﺠـﺎم‬

‫‪٣٨٨‬‬

‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن را در ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪ از زﺑﺎن اﻣﺎم رﺿﺎ دﯾﺪه ﺑﻮدم‪ .‬و ﺑﺴﯿﺎر ﺣﯿﺮت ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺮﻫﺎن را داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺳﮑﺎل‬

‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪا ﺑﺮاﯾﻢ ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮده ﮐﻪ اﻣﺎم رﺿﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺮادي روﺑﺮو ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺧﺪا ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻔﺴﻄﻪاي دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫در درﺑﺎر ﻣﺎﻣﻮن ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻣﻨﺎﻇﺮاﺗﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﺪه وﻟﯽ اﯾﻨﮑﻪ آﺗﺌﯿﺴﺖ ﻫﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﷲ اﻋﻠﻢ! ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل آﻧﭽﻪ ﻫﻤﺎن زﻣﺎن در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻦ داﻧﺶ‬ ‫آﻣﻮز رﺳﯿﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺎم رﺿﺎ )ﯾﺎ ﭘﺎﺳﮑﺎلِ ﻗﻤﺎرﺑﺎز( ﭼﻄﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮد )ﺧﺪا و ﻣﻌﺎد و ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ( ﻣﻮﻣﻨﺎن ﭼﯿﺰي از دﺳﺖ‬

‫ﻧﺪادهاﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭼﯿﺰي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ دارﯾﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬و دﯾﻦ و ﻣﺬﻫﺐ )دﺳﺘﮑﻢ اﺳﻼم و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﺎﯾﯿﺪ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ و ﭘﺎﺳﮑﺎل اﺳﺖ( ﻣﺠﺎل ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﮐﺎﻣﻞ از زﻧﺪﮔﯽ را ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ "دﻧﯿﺎ زﻧﺪان ﻣﻮﻣﻦ اﺳﺖ"؟ و ﻣﮕﺮ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‬ ‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ دوري از ﺗﺠﻤﻼت و ﺧﻮﺷﯽﻫﺎي ﻟﺤﻈﻪاي و ﺳﻄﺤﯽ را ارزش ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ؟ دﺳﺘﮑﻢ اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ ﺟﺪ اﻣﺎم رﺿﺎ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ ﮐﻪ در ﮐﺮﺑﻼ ﺑﺴﯿﺎر رﻧﺞ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬از آن ﺳﻮ ﮐﺸﯿﺶﻫﺎ و ﻗﺪﯾﺲﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ را دارﯾﻢ ﮐﻪ ازدواج ﻧﮑﺮده و ﺑﺴﯿﺎري از ﻟﺬتﻫﺎي ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ را ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن اﻣﺎم رﺿﺎ – ﭘﺎﺳﮑﺎل را ﻧﻔﻬﻤﯿﺪم‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻔﻬﻤﯿﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٨٥‬‬

‫دﻫﺪ‪ ".‬ﻣﺪل دوﻟﻮﮐﺲ اﯾﻦ رﺑـﺎت ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺒﺐ ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ "ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺑـﺎور ﮐـﺮدن ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺳﺎﻟﺖﻟ‪‬ﯿﮏ ﺳﯿﺘﯽ ﻫﻢ ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪"389.‬‬

‫در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﭼـﺮا ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ اﯾـﻦ اﯾـﺪه را ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺧﺸـﻨﻮد ﮐـﺮدن ﺧـﺪا‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ﺑـﻪ او ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ؟ ﭼـﻪ ﻧﮑﺘـﻪي ﺧﺎﺻـﯽ در ﺑـﺎور ﻫﺴـﺖ؟ آﯾـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﻗـﺪر ﻣﺤﺘﻤـﻞ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﺪا‬ ‫ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺸـﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺗﻮاﺿـﻊ را ﻧﯿـﺰ ﭘـﺎداش دﻫـﺪ؟ ﯾـﺎ ﺻـﺪاﻗﺖ؟ ﭼـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ اﮔـﺮ ﺧـﺪا داﻧﺸـﻤﻨﺪي‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪي ﺣﻘﯿﻘـﺖ را واﻻﺗـﺮﯾﻦ ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﺑﺪاﻧـﺪ؟ آﯾـﺎ ﺧـﺎﻟﻖ ﺷـﻤﺎ ﺣﺘﻤـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺻـﺪاﻗﺖ را ﺑـﺮ ﺻـﺪر ﻧﺸـﺎﻧﺪ؟ از ﺑﺮﺗﺮاﻧـﺪ راﺳـﻞ ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ اﮔـﺮ ﺑﻤﯿـﺮد و ﺧـﻮد را در‬ ‫ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺪا ﺑﯿﺎﺑـﺪ‪ ،‬و ﺧـﺪا از او ﺑﭙﺮﺳـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﺑـﻪ ﻣـﻦ اﻋﺘﻘـﺎد ﻧﺪاﺷـﺘﯽ ﭼـﻪ ﺟـﻮاﺑﯽ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬راﺳـﻞ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﻓﻘﺪان ﺷﻮاﻫﺪ ﮐﺎﻓﯽ! ﺧﺪا! ﻓﻘﺪان ﺷﻮاﻫﺪ ﮐﺎﻓﯽ!«‬

‫‪390‬‬

‫ﻣـﻦ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﮔﻔﺘـﻪام ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﺟـﺎوداﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬آﯾـﺎ ﺧـﺪا ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑـﺮاي ﺷـﮑﺎﮐﯿﺖ دﻟﯿﺮاﻧـﻪي‬ ‫راﺳـﻞ ﺑﺴـﯽ ﺑـﯿﺶ از ﺷـﺮطﺑﻨـﺪي زﺑﻮﻧﺎﻧـﻪي ﭘﺎﺳـﮑﺎل اﺣﺘـﺮام ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﻮد؟ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ از ﺻـﻠﺢﻃﻠﺒـﯽ‬ ‫دﻟﯿﺮاﻧـﻪي راﺳـﻞ ﮐـﻪ در ﺧـﻼل ﺟﻨـﮓ اول ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟـﺐ زﻧـﺪاﻧﯽ ﺷـﺪﻧﺶ ﺷـﺪ‪ .‬و ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ ﺧﺪا ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑـﻪ ﮐـﺪام روﯾـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﺷﮑﺴـﺖ دادن ﭘﺎﺳـﮑﺎل ﻗﻤﺎرﺑـﺎز ﺑﺎﯾـﺪ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ‬ ‫را ﺑـﺪاﻧﯿﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳـﮑﺎل ادﻋـﺎ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻗﻤﺎرﺑـﺎز ﻣـﺪﻧﻈﺮش ﻫـﯿﭻ داﻧﺸـﯽ وراي ﺷـﺮطﺑﻨـﺪي ﻧـﺪارد‪ .‬آﯾـﺎ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮﯾﺪ ﺷـﺮط ﺑﻨﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺑـﺮاي اﻋﺘﻘـﺎد ﻗﻼﺑـﯽ و ﻓﺎﻗـﺪ ﺻـﺪاﻗﺖ ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ اﻋﺘﻘـﺎد ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑـﯿﺶ‬ ‫از ﺷﮑﺎﮐﯿﺖ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ارج ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﭘـﺲ از ﻣـﺮگﺗـﺎن ﺑـﺎ آن ﻣﻮاﺟـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌـﻞ )ﺧـﺪاي‬ ‫ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ ﮐﻨﻌﺎﻧﯿـﺎن( ﺑﺎﺷـﺪ و ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺑﻌـﻞ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺣﺴـﻮدي رﻗﯿـﺐ ﻗـﺪﯾﻤﯽاش ﯾﻬـﻮه‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آﯾـﺎ ﺑﻬﺘـﺮ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﭘﺎﺳـﮑﺎل ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﺷـﺮطﺑﻨـﺪي روي ﯾـﮏ ﺧـﺪاي ﺧـﺎص‪ ،‬اﺻـﻼ روي ﻫـﯿﭻ‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ ﻗﻤﺎر ﻧﮑﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻓـﺮاوان ﺧـﺪاﯾﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان روﯾﺸـﺎن ﺷـﺮطﺑﻨـﺪي ﮐـﺮد‪،‬‬ ‫ﮐـﻞ ﻣﻨﻄـﻖ ﻗﻤـﺎر ﭘﺎﺳـﮑﺎل زاﯾـﻞ ﻧﻤـﯽﺷـﻮد؟ ﺷـﺎﯾﺪ ﭘﺎﺳـﮑﺎل اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن را ﺑـﻪ ﺷـﻮﺧﯽ ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﻣـﻦ آن را ﺑـﻪ ﺷـﻮﺧﯽ رد ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ .‬اﻣـﺎ ﮐﺴـﺎﻧﯽ را دﯾـﺪهام‪ ،‬ﻣـﺜﻼ در ﺟﻠﺴـﻪي‬ ‫ﭘﺮﺳـﺶ و ﭘﺎﺳـﺦ ﭘـﺲ از ﯾـﮏ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺟـﺪا ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﻤﺎرﺑـﺎز ﭘﺎﺳـﮑﺎل را ﻣﺆﯾـﺪ ﺑـﺎور ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬ ‫ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﯿﻦ اراﺋﻪي ﻃﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮي از اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن در اﯾﻨﺠﺎ را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣٨٩‬‬

‫ﮐﻨﺎﯾﻪ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﺳﺎﻟﺖﻟﯿﮏ ﺳﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ آن ﯾﮏ اژدﻫﺎ در درون درﯾﺎﭼﻪ ﺳﺎﻟﺖ ﻟﯿﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎري ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آن را‬

‫دﯾﺪهاﻧﺪ! ر‪.‬ب‬ ‫‪Not enough evidence, God, not enough evidence.‬‬

‫‪٣٩٠‬‬

‫‪٢٨٦‬‬

‫ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬آﯾـﺎ ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﮔﻮﻧـﻪاي ﺿـﺪﺑﺮﻫﺎن ﻗﻤﺎرﺑـﺎز ﭘﺎﺳـﮑﺎل ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮد؟ ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ‬ ‫ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ اﻧﺪك ﺑﺨﺘﯽ ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﺑـﺮ روي ﻧﺒـﻮدن ﺧـﺪا ﺷـﺮط ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ از زﻧـﺪﮔﯽ ﺳﺮﺷـﺎرﺗﺮ و دﻟﭙـﺬﯾﺮﺗﺮي ﺑﺮﺧـﻮردار ﻣـﯽﺷـﻮﯾﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫اﮔـﺮ ﺑـﺮ روي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺷـﺮط ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ ﻣﺠﺒﻮرﯾـﺪ وﻗـﺖ ﮔﺮاﻧﺒﻬـﺎيﺗـﺎن را ﺑـﺮاي ﻋﺒـﺎدت او‪ ،‬ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐـﺮدن ﺑـﻪ درﮔـﺎﻫﺶ‪ ،‬ﺟﻨﮕﯿـﺪن و ﻣـﺮدن ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮش و ﻏﯿـﺮه ﺗﻠـﻒ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﭘﺮﺳـﺶ را ﭘـﯽ‬ ‫ﻧﻤـﯽﮔﯿـﺮم ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧـﻮب اﺳـﺖ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻓﺼـﻞ ﺑﻌـﺪ ﻣـﯽرﺳـﯿﻢ و درﺑـﺎرهي ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻣﺼـﯿﺒﺖ ﺑـﺎر‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد و اﻟﺘﺰام دﯾﻨﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎنﻫﺎي ﺑﺎﯾِﺴﯽ‬

‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻏﺮﯾـﺐﺗـﺮﯾﻦ ﺗـﻼشﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي اﺛﺒـﺎت وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺷـﺪه‪ ،391‬ﺑﺮﻫـﺎن ﺑﺎﯾِﺴـﯽ‬

‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺧﯿـﺮا اﺳـﺘﯿﻮن آﻧـﻮﯾﻦ در ﮐﺘـﺎب اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﺧـﺪا‬

‫‪393‬‬

‫‪392‬‬

‫ﭘـﯿﺶ ﻧﻬـﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ اﺑﺘـﺪا‬

‫ﺗﺮدﯾـﺪ داﺷـﺘﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن را ﮐـﻪ ﺿـﻌﯿﻒﺗـﺮﯾﻦ و ﮐـﻢارجﺗـﺮﯾﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺰد ﻗـﺪﻣﺎ اﺳـﺖ‪ ،‬ذﮐـﺮ‬ ‫ﮐـﻨﻢ‪ .‬اﻣـﺎ ﮐﺘـﺎب آﻧـﻮﯾﻦ ﭘـﺲ از اﻧﺘﺸـﺎر ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ٢٠٠٣‬ﺗﻮﺟـﻪ رﺳـﺎﻧﻪاي ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ‬ ‫ﮐـﺮد‪ ،‬و ﺑﺮﺧـﯽ روﯾـﻪﻫـﺎي ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ را ﮔـﺮد ﻫـﻢ آورد‪ .‬ﻣـﻦ ﻗـﺪري ﺑـﺎ ﻣﻘﺎﺻـﺪ او ﻫﻤـﺪﻟﯽ داﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن‬ ‫ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ در ﻓﺼـﻞ ‪ ٢‬ﮔﻔـﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘـﺪم ﮐـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﯾـﮏ ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﻋﻠﻤـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻢ اﺻـﻮﻻ ﻗﺎﺑـﻞ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺗـﻼش دون ﮐﯿﺸـﻮت وار آﻧـﻮﯾﻦ ﺟﻬـﺖ ﺗﻌﯿـﯿﻦ رﻗـﻢ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد ﺧﺪا ﮐﺎﻣﻼ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻨـﻮان ﻓﺮﻋـﯽ ﮐﺘـﺎب‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪي ﺳـﺎدهاي ﮐـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻏـﺎﺋﯽ را ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻪي ﻧﺸـﺎﻧﮕﺎن‬

‫ﮐﺘﺎب ﺑﻌـﺪي ﻧﺎﺷـﺮ را دارد‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ اﻋﺘﻤـﺎد ﻣﺘﮑﺒﺮاﻧـﻪاي در ﻣـﺘﻦ آﻧـﻮﯾﻦ ﯾﺎﻓـﺖ اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد‬ ‫ﺧﺪا‪" ،‬ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ" واژهي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻼﯾﻤـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﺻـﻞ آﻧـﻮﯾﻦ ﯾـﮏ ﻣﺸـﺎور ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ رﯾﺴـﮏ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ رﻗﯿـﺐ‪ ،‬ﭘـﺮﭼﻢ اﺳـﺘﻨﺘﺎج ﺑﺎﯾﺴـﯽ را ﺑـﺮ اﻓﺮاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬او ﮐـﺎرﺑﺮد‬

‫‪ ٣٩١‬ﺑﺎ داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻏﺮﯾﺐﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺮﻫﺎن "اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت" اﺳﺖ! اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﮑﺴﺎن و از ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰﺋﯿﺎت آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪" :‬ﺧﺪا وﺟﻮد دارد ﯾﺎ ﻣﯽﻣﯿﺮي؟" اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺒﻪاﻟﻤﺮاد‪ ،‬اﮔﺮ زﺑﺎﻧﻢ‬ ‫ﻻل ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺷﮑﻞ ﻣﺴﯿﺤﯽاش در آﺗﺶ ﻣﯽﺳﻮزﯾﺪ و ﻣﯽﻣﯿﺮﯾﺪ و در ﺷﮑﻞ اﺳﻼﻣﯽاش‪ ،‬ﺳﺮﺗﺎن را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﯿﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬

‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺑﺎورﻫﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮑﯽ‪ ،‬آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺑﺴﻮزد و ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ دﻓﻦ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺘﯽ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت و رﺳﺘﮕﺎري ﻧﺪارد‪.‬‬

‫از ﻫﻤﯿﻦ رو ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺮون وﺳﻄﺎ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﺠﺎزات‪ ،‬آﺗﺶ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﮑﻞ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺷﺪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮاﯾﺘﺎن اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫درﺑﺎره ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﻤﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﺧﺪا واﮔﺬار ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Bayesian Argument‬‬ ‫‪The Probability of God, Stephen Unwin‬‬

‫‪٣٩٢‬‬ ‫‪٣٩٣‬‬

‫‪٢٨٧‬‬

‫ﻗﻀـﯿﻪي ﺑـﺎﯾِﺲ را‪ ،‬ﻧـﻪ در ﻣـﻮرد ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﻗﺎﺗـﻞ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ درﺑـﺎرهي ﻋﻈـﯿﻢﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪي آزﻣـﻮدﻧﯽ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻋﻤـﺎل ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬روش او اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻋـﺪم اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﮐﺎﻣـﻞ آﻏـﺎز ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ اﺑﺘـﺪا ﺑـﻪ وﺟـﻮد و ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﮐﻤﯿـﺖ ‪ ۵٠‬درﺻـﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ او ﺷـﺶ ﻓَﮑـﺖ‬ ‫را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ ﺿـﺮﯾﺒﯽ ﻋـﺪدي ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫ﻣـﯽدﻫـﺪ و اﯾـﻦ ﺷـﺶ رﻗـﻢ را ﺑـﻪ ﻣﻮﺗـﻮر ﻗﻀـﯿﻪي ﺑـﺎﯾﺲ ﻣـﯽﺧﻮراﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺒﯿﻨـﺪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺗـﻮر ﭼـﻪ رﻗﻤـﯽ‬ ‫ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﻣﺸـﮑﻞ اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﺶ ﺿـﺮﯾﺐ داده ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐﻤﯿـﺖ ﻫـﺎﯾﯽ اﻧـﺪازهﮔﯿـﺮي ﺷـﺪه‬ ‫ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ داوري ﺷﺨﺼـﯽ ﺧـﻮد آﻧـﻮﯾﻦ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺣـﻞ ﻗﻀـﯿﻪ ﺷـﮑﻞ ﻋـﺪدي ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١‬ﻫﻤﻪي ﻣﺎ درﮐﯽ از ﺧﯿﺮ دارﯾﻢ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻣﺮدم ﮐﺎرﻫﺎي ﺷﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )ﻫﯿﺘﻠﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ(‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻃﺒﯿﻌﺖ ﮐﺎرﻫﺎي ﺷﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ )زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮﻧﺎﻣﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎ(‬ ‫‪ .۴‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣﻌﺠـﺰات ﮐـﻮﭼﮑﯽ رخ دﻫﻨـﺪ )ﻣـﻦ ﮐﻠﯿـﺪم را ﮔـﻢ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ و دوﺑـﺎره ﭘﯿـﺪاﯾﺶ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻢ(‬ ‫‪ .۵‬ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻌﺠﺰات ﺑﺰرﮔﯽ رخ دﻫﻨﺪ‪) .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻋﯿﺴﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ زﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ(‬ ‫‪ .۶‬ﻣﺮدم ﺗﺠﺎرب دﯾﻨﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘـﺲ از ﯾـﮏ ﻣﺴـﺎﺑﻘﻪي ﭘـﺮ ﺳﺮوﺻـﺪاي ﺑﺎﯾﺴـﯽ‪ ،‬ﮐـﻪ در آن ﺧـﺪا ﺟﻠـﻮ ﻣـﯽزﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ ﻋﻘـﺐ‬ ‫ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ ﺳـﺨﺖ ﺗﻘـﻼ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺪ ﻧﺼـﺎب ‪ ۵٠‬درﺻـﺪي ﮐـﻪ از آن آﻏـﺎز ﮐـﺮده ﺑﺮﺳـﺪ‪،‬‬ ‫ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺧـﺪا ﻣﻮﻓـﻖ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ ﺗﺨﻤـﯿﻦﻫـﺎي آﻧـﻮﯾﻦ‪ ،‬ﺑـﻪ ‪ ۶٧‬درﺻـﺪ اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد دﺳـﺖ‬ ‫ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺣـﺎل‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺎﺑﻘﻪ ﭼـﻪ ارزﺷـﯽ دارد؟ )ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻦ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ( ﺳـﭙﺲ آﻧـﻮﯾﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬ ‫ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل ﺑﺎﯾِﺴـﯽ ‪ ۶٧‬درﺻـﺪ وﺟـﻮد ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ زﯾـﺎد ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﮔـﺎم ﻋﺠﯿﺒـﯽ‬ ‫ﺑﺮﻣـﯽدارد ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺰرﯾـﻖ ﻓـﻮري "اﯾﻤـﺎن"‪ ،‬اﯾـﻦ اﺣﺘﻤـﺎل را دوﭘﯿﻨـﮓ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ ‪ ٩۵‬درﺻـﺪ ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑـﻪ ﺷـﻮﺧﯽ ﺷـﺒﯿﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ او واﻗﻌـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﺎر را ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﮐـﺎش ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ‬ ‫او ﭼﻄـﻮر اﯾـﻦ ﻣﻘـﺎدﯾﺮ را ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در واﻗـﻊ ﻫـﯿﭻ ﺗـﻮﺟﯿﻬﯽ در ﮐـﺎر ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ در ﺟـﺎي‬ ‫دﯾﮕـﺮ ﻫـﻢ اﯾـﻦ ﺗﺮﻫـﺎت را ﺷـﻨﯿﺪهام‪ .‬ﯾـﮏ ﺑـﺎر ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪان دﯾﻨـﺪاري را ﮐـﻪ اﺗﻔﺎﻗـﺎ‬ ‫آدمﻫـﺎي ﺑﺎﻫﻮﺷـﯽ ﻫـﻢ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ ﻣـﯽﮔـﺮﻓﺘﻢ ﺗـﺎ ﺑﺎورﺷـﺎن ﺑـﻪ ﺧـﺪا را ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬ ‫ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي ﺑـﺮ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎز ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﻗﺒـﻮل دارم ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي‬

‫‪٢٨٨‬‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ آﻧـﺮا "اﯾﻤـﺎن" ﻣـﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ« )واﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪي اﺧﯿـﺮ را ﺑـﺎ اﻋﺘﻘـﺎدي‬ ‫ﻃﻠﺒﮑﺎراﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﻮزش ﯾﺎ ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ(‪.‬‬ ‫ﺷـﮕﻔﺖ آﻧﮑـﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﺷـﺶ ﮔـﺰارهي آﻧـﻮﯾﻦ‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑﺮﻫـﺎن ﺧﻠﻘـﺖ را ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬و ﻧـﻪ‬ ‫ﻫـﯿﭻﯾـﮏ از ﺑـﺎﻗﯽ ﭘـﻨﺞ " اﺛﺒـﺎت" آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس را‪ ،‬و ﻧـﻪ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻫﺴـﺘﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ را‪ .‬او‬ ‫ﻫﯿﭻ ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎ ﻧـﺪارد‪ :‬آﻧﻬـﺎ ﺣﺘـﯽ ﯾـﮏ ﻧﻤـﻪ ﻫـﻢ ﺗﺨﻤـﯿﻦ ﻋـﺪدي اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﺧـﺪا را‬ ‫ﻧﻤـﯽاﻓﺰاﯾﻨـﺪ‪ .‬او اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن را ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﺜـﻞ ﯾـﮏ اﺣﺘﻤـﺎﻻتدان ﺧـﻮب‪ ،‬ﻫﻤـﻪ را ﻋﺒـﺚ‬ ‫ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ اﺛـﺮش ارزﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ دﻟﯿـﻞ او ﺑـﺮاي رد ﺑﺮﻫـﺎن ﺧﻠﻘـﺖ ﺑـﺎ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﻣﻦ ﻓـﺮق دارد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮم ﺑﺮﻫـﺎنﻫـﺎﯾﯽ ﻫـﻢ ﮐـﻪ او ﺗـﺪرﯾﺠﺎ اذن دﺧـﻮلﺷـﺎن را ﺑـﻪ داﻻن ﺑﺎﯾﺴـﯽ‬ ‫ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪر ﺿـﻌﯿﻒ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺼـﻮدم ﻓﻘـﻂ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺿـﺮاﯾﺒﯽ ﮐـﻪ آﻧـﻮﯾﻦ ﺑـﻪ ﻃﺮﯾـﻖ‬ ‫ذﻫﻨـﯽ وﺿـﻊ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺿـﺮاﯾﺒﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻦ وﺿـﻊ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﻓـﺮق دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎﻵﺧﺮه‪ ،‬داوريﻫـﺎي ذﻫﻨـﯽ‬ ‫ﺑﺮاي ﮐـﯽ اﻫﻤﯿـﺖ دارﻧـﺪ؟ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ آﻧـﻮﯾﻦ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻓَﮑـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺣﺴـﯽ از ﺧـﻮﺑﯽ و ﺑـﺪي دارﯾـﻢ ﮐـﺎﻣﻼ‬ ‫ﺣﺎﻣﯽ وﺟﻮد ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻦ اﺻـﻼ ﻧﻤـﯽﻓﻬﻤـﻢ ﭼـﺮا اﯾـﻦ ﻓَﮑـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻮﺿـﻊ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦﻣـﺎن در‬ ‫ﻗﺒـﺎل ﺧـﺪا ﻣـﺎ را ﺗﻐﯿﯿـﺮ دﻫـﺪ‪ .‬در ﻓﺼـﻞﻫـﺎي ‪ 6‬و ‪ 7‬ﮐﺘـﺎب ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﻢ ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﻮرداري از ﺣـﺲ‬ ‫ﺧـﻮﺑﯽ و ﺑـﺪي‪ ،‬ﻫـﯿﭻ دﻟﯿﻠـﯽ ﻣﻌﺘﺒـﺮي ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ و ﺑـﺪي ارﺗﺒـﺎط آﺷـﮑﺎري ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻻﻫﯿﺘـﯽ‬ ‫ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫درﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﻣـﺎن در ﻟـﺬت ﺑـﺮدن از ﯾـﮏ ﮐﻮارﺗـﺖ ﺑﺘﻬـﻮون‪ ،‬ﺣـﺲ ﻣـﺎ از ﺧـﻮﺑﯽ ﻧﯿـﺰ‬ ‫در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺧﺪا ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ آﻧـﻮﯾﻦ وﺟـﻮد ﺷـﺮ و ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺑﻼﯾـﺎي ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻣﺜـﻞ زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه و‬ ‫ﺳﻮﻧﺎﻣﯽ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺧـﻼف اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد‪ ،‬داوري آﻧـﻮﯾﻦ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﺎ ﻣـﻦ‬

‫اﻣـﺎ ﻫﻤﻨـﻮا ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﻧﺎراﺣـﺖ اﺳـﺖ‪" .‬ﻋـﺪل ﺧﺪاوﻧـﺪي"‪394‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺗﺒﺮﺋـﻪي ﻣﺸـﯿﺖ‬

‫اﻻﻫــﯽ در ﻗﺒــﺎل وﺟــﻮد ﺷــﺮ‪ ،‬ﺧــﻮاب را از ﭼﺸــﻢ ﻣﺘﮑﻠﻤــﺎن ﻣــﯽرﺑﺎﯾــﺪ‪ .‬ﮐﺘــﺎب ﻣﺮﺟــﻊ ﻓﻠﺴــﻔﻪي‬

‫آﮐﺴـﻔﻮرد‪ ،395‬ﮐـﻪ ﻣﺮﺟـﻊ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻌﺘﺒـﺮي اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻠﻪي ﺷـﺮ را "ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪﺗﺮﯾﻦ اﯾـﺮاد ﺑـﻪ ﺧـﺪاﺑﺎوري‬ ‫ﺳـﻨﺘﯽ" ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ اﯾـﺮاد ﻓﻘـﻂ ﻣﺘﻮﺟـﻪ وﺟـﻮد ﯾـﮏ ﺧـﺪاي ﺧـﻮب اﺳـﺖ‪ .‬ﺧـﻮﺑﯽ ﺟـﺰء‬

‫‪٣٩٤‬‬

‫‪Theodicy‬‬ ‫‪Oxford Companion to Philosophy‬‬

‫‪٣٩٥‬‬

‫‪٢٨٩‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﺧـﺪا ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻓﻘـﻂ ﯾـﮏ ﺿـﻤﯿﻤﻪي ﻣﻄﻠـﻮب اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آن اﻟﺼـﺎق‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪396‬‬

‫ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﮐﺴـﺎﻧﯽ از ﺳـﻠﮏ اﻻﻫـﯽداﻧـﺎن ﻏﺎﻟﺒـﺎ در ﺗﻤﯿﯿـﺰ آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ ﺻـﺎدق اﺳـﺖ و آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ‬ ‫دوﺳﺖ دارﻧـﺪ ﺻـﺎدق ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬دﭼـﺎر ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣﻀـﻤﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ﻣـﺆﻣﻦ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪﺗـﺮ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫وﺟﻮد ﻧـﻮﻋﯽ ﻫـﻮش ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﺎور دارد‪ ،‬ﺣـﻞ و ﻓﺼـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪي ﺷـﺮ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ آب ﺧـﻮردن اﺳـﺖ‬

‫‪.‬ﻓﻘـﻂ ﮐﺎﻓﯿﺴـﺖ ﺧـﺪا را ﺑـﺪﻧﻬﺎد ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ – ﻣﺜـﻞ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ در ﻫـﺮ ﺻـﻔﺤﻪ از ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‬ ‫ﻣـﯽﺧﺮاﻣـﺪ‪ .‬ﯾـﺎ اﮔـﺮ ﭼﻨـﯿﻦ ﺧـﺪاﯾﯽ را دوﺳـﺖ ﻧﺪارﯾـﺪ‪ ،‬ﺧـﺪاي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪي اﺧﺘـﺮاع ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬و او را‬ ‫اﻫـﺮﯾﻤﻦ ﺑﻨﺎﻣﯿـﺪ‪ ،‬و ﻧﺒـﺮد او ﺑـﺎ ﺧـﺪاي ﺧـﻮب را ﻋﺎﻣـﻞ رﻧـﺞ ﻣﻮﺟـﻮد در ﺟﻬـﺎن ﺑﺸـﻤﺎرﯾﺪ‪ .‬ﯾـﺎ ﻓـﺮض‬

‫ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ رﻧـﺞ ﺑﺸـﺮ ﺑـﯽ اﻋﺘﻨﺎﺳـﺖ‪ 397.‬ﯾـﺎ – ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ راه ﺣـﻞ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ ﺗـﺮ –‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ را ﻓﺮض ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐـﻪ دﻏﺪﻏـﻪ ﻫـﺎﯾﯽ ﻣﻬـﻢ ﺗـﺮ از ﻣﺼـﺎﺋﺐ ﺑﺸـﺮي دارد‪ .‬ﯾـﺎ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ رﻧـﺞ‬ ‫ﺑﺸﺮ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ رﻧـﺞ را ﺑﻬـﺎﯾﯽ ﻣـﯽداﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺸـﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﭙـﺮدازد‪ 398‬ﺗـﺎ در ﺟﻬـﺎن ﻣـﻨﻈﻢ و‬

‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨـﺪ از ارادهي آزاد ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﯾـﮏ از اﯾـﻦ ﺑﻬﺎﻧـﻪﻫـﺎ ﺧﺮﯾـﺪاراﻧﯽ ﻧـﺰد اﻻﻫـﯽداﻧـﺎن‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫ﻓﺼـﻞ ﺑﻌـﺪ را ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺷـﮑﻞ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺧﻼﺻـﻪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ‪» :‬ﭼـﻪ ﮐﺴـﯽ ﺧـﺪا را ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ؟«‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣـﺮدم اﻧﺪﯾﺸـﻤﻨﺪ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ را ﻧـﺰد ﺧـﻮد ﮐﺸـﻒ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻓـﺮض ﯾـﮏ ﺧـﺪاي ﻃـﺮاح‬ ‫ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﺳـﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘـﻪ در ﺟﻬـﺎن را ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﮐﻨـﺪ زﯾـﺮا ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﭼﯿـﺰي را‬ ‫ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﻪي ﺧـﻮد ﻣﺤﺘـﺎج ﻗﺴـﻤﯽ ﺗﺒﯿـﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪" .‬ﺧـﺪا" ﻣـﺎ را ﺑـﻪ دور ﺑـﺎﻃﻠﯽ ﻣـﯽﮐﺸـﺎﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮدش ﻫـﻢ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﺎ را از آن ﺑﺮﻫﺎﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎن‬ ‫ﮐـﻪ در ﻓﺼـﻞ ﺑﻌـﺪ ﻧﺸـﺎن ﺧـﻮاﻫﻢ داد‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ ازﺣﯿـﺚ ﻓﻨـﯽ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا را ﺛﺎﺑـﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد او ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٩٦‬‬

‫اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻮن وارد ﺣﻮزهاي ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﻪ و ﺳﻨﯽ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرم ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪﻫﻢ ﮐﻪ در ﻣﺬﻫﺐ ﺟﻌﻔﺮي‪ ،‬ﻋﺪل از اﺻﻮل دﯾﻦ اﺳﺖ و ارزش‬

‫آن ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﻣﻌﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺮات ﮐﻨﺪ ﻧﻘﺪي ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﺪاوﻧﺪي وارد ﮐﻨﺪ و ﻣﺜﻼ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺤﺚ وﺟﻮد ﺷﺮ را ﺑﻪ رخ ﺑﮑﺸﺪ‪،‬‬ ‫ﮔﻮﯾﯽ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪا ﯾﺎ وﺟﻮد آﺧﺮت را اﻧﮑﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ! ر‪.‬ب‬ ‫‪٣٩٧‬‬

‫‪ God's Interests in indivuduals‬ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻼﻗﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﯾﮏ ﺑﺤﺚ ﺟﺪي در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﻼﻣﯽ – ارﺳﻄﻮﯾﯽ ﺑﻮد و ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ ﭼﻮن اﺑﻦ‬

‫ﺳﯿﻨﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ ٣٩٨‬دﯾﺪﮔﺎه رﺳﻤﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٩٠‬‬

‫ﻓﺼﻞ‪3‬‬

‫ﭼﺮا ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ؟‬ ‫در ﺗﻤﺎم ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻫﻨﺎن ‪ ...‬از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﻫﺮاﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن ﺟﺎدوﮔﺮان در‬ ‫ﻃﻠﯿﻌﻪي ﺳﺤﺮ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت دﻫﻨﺪﮔﺎن رﯾﺰش ﻋﻤﺎرت ﻣﮑﺮﺷﺎن را ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺗﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن‬

‫ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ ‪ ٧۴٧‬ﻏﺎﺋﯽ‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ وﺟـﻮد ﺧـﺪا‪ ،‬ﺑﺮﻫـﺎن اﺳـﺘﻮاري اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﻧﯿـﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺮﻫـﺎن آﻓـﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣﺤﺒـﻮبﺗـﺮﯾﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﺑـﺮ وﺟـﻮد ﺧﺪاﺳـﺖ‪ ،‬ﻗـﻮي و‬ ‫ﻣﺠﺎبﮐﻨﻨﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ اﺳـﺘﻮار و ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻦ ﭘﺎﺳـﺦﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ اﺳـﺖ –اﻟﺒﺘـﻪ درﺳـﺖ‬ ‫ﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﻣﻄﻠـﻮب ﺧـﺪاﺑﺎوران‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﺑـﻪ درﺳـﺘﯽ ﺑﯿـﺎن ﺷـﻮد‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ اﺛﺒـﺎت ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺧـﺪا‬ ‫وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣـﻦ اﯾـﻦ اﺛﺒـﺎت اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺧـﺪا را ﮔﺸـﺎﯾﺶ ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ ‪ ٧۴٧‬ﻏـﺎﺋﯽ‬

‫‪399‬‬

‫ﻧﺎﻣﯿﺪهام‪.‬‬ ‫ﻧـﺎم اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن از ﺗﻤﺜﯿـﻞ ﺟـﺎﻟﺒﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓ‪‬ـﺮِد ﻫﻮﯾـﻞ ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ :‬ﯾـﮏ‬ ‫ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ‪ ٧۴٧‬را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ در ﯾـﮏ اﻧﺒـﺎر اوراﻗـﯽ اﻓﺘـﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ آﯾـﺎ‬ ‫اﯾـﻦ ﺗﻤﺜﯿـﻞ از ﺧـﻮد ﻫﻮﯾـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻤﮑـﺎر ﻧﺰدﯾـﮏ او‪ ،‬ﭼﺎﻧـﺪرا وﯾﮑﺮاﻣﺎﺳـﯿﻨﮓ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻃـﻮر‬ ‫ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬و ﻇـﺎﻫﺮا ﻧﻘﻠـﯽ ﻣﻌﺘﺒـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻮﯾـﻞ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ اﺣﺘﻤـﺎل ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮي ﺣﯿـﺎت ﺑـﺮ روي‬ ‫ﮐـﺮهي زﻣـﯿﻦ ﺑـﯿﺶ از اﺣﺘﻤـﺎل اﯾـﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻨـﺪﺑﺎدي ﺑـﺮ ﯾـﮏ اﻧﺒـﺎر اوراﻗـﯽ ﺑـﻮزد‪ ،‬و از ﺑﺨـﺖ‬ ‫ﺧـﻮش‪ ،‬ﻗﺮاﺿـﻪﻫـﺎي داﺧـﻞ اﻧﺒـﺎر را ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ ‪ ٧۴٧‬ﺑـﺪل ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ دﯾﮕـﺮان اﯾـﻦ ﺗﻤﺜﯿـﻞ را‬ ‫در ﻣﻮرد ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺪن ﺟﺎﻧﺪاران ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﻫـﻢ ﯾـﮏ رﺧـﺪاد‬ ‫ﺗﺼـﺎدﻓﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﺠـﺎد ﯾـﮏ اﺳـﺐ ﯾـﺎ زﻧﺒـﻮر ﯾـﺎ ﺷـﺘﺮﻣﺮغ ﺣﻘﯿﻘـﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻗـﺎﻃﯽ ﮐـﺮدن‬ ‫ﺗﺼـﺎدﻓﯽ اﺟـﺰاي ﺗﺸـﮑﯿﻞ دﻫﻨـﺪهاش‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪر ﺑﻌﯿـﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾﺠـﺎد ﯾـﮏ ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ ‪ ٧۴٧‬از‬ ‫ﻗﺮاﺿـﻪﻫـﺎي اوراﻗـﯽ‪ .‬ﺧﻼﺻـﻪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﻣﺤﺒـﻮب ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن اﺳـﺖ – و اﻟﺒﺘـﻪ ﻓﻘـﻂ ﻣﻘﺒـﻮل‬ ‫ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ ﮐـﻪ اﻟﻔﺒـﺎي ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺗﻮﺳـﻂ "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" را ﻧﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ‬

‫‪٣٩٩‬‬

‫‪The Ultimate Boeing ٧۴٧ gambit‬‬

‫‪٢٩١‬‬

‫ﻣـﯽﮐﻨـﺪ "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" ﻧﻈﺮﯾـﻪاي درﺑـﺎرهي ﺗﺼـﺎدف اﺳـﺖ‪ .‬ﺣـﺎل آﻧﮑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ"‪،‬‬ ‫درﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺘﻌﺎرﻓﯽ ﺗﺼﺎدف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷـﯿﻮهي ﮐﻠـﯽ ﺳﻮءﺑﺮداﺷـﺖ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن از ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬و‬ ‫اﮔـﺮ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻣﻘﺘﻀـﺎي ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺑﭙﻮﺷـﺪ ﻓﺮﻗـﯽ در اﯾـﻦ ﺳﻮءﺑﺮداﺷـﺖ اﯾﺠـﺎد ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن‬ ‫ﻫﻤﻮاره ﭘﺪﯾﺪهاي را – ﮐـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﺟﺎﻧـﺪار اﺳـﺖ ﯾـﺎ ﯾـﮏ اﻧﺪاﻣـﻪي ﭘﯿﭽﯿـﺪه‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻫـﺮ‬ ‫ﭼﯿـﺰي از ﯾـﮏ ﻣﻮﻟﮑـﻮل ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﺧـﻮد ﮐﯿﻬـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ – در ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ اﯾﺠـﺎد آن‬

‫را ﺣﻤـﻞ ﺑـﺮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣـﯽﺳـﺘﺎﯾﻨﺪ‪ 400.‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻫـﻢ از واژﮔـﺎن "ﻧﻈﺮﯾـﻪي اﻃﻼﻋـﺎت" ﺑﻬـﺮه‬ ‫ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ ﻣﻌﻨـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﯽ ﻣﺤﺘـﻮاي اﻃﻼﻋـﺎت‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻌﯿـﺎر ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﯾـﺎ "ارزش‬ ‫ﻏــﺎﻓﻠﮕﯿﺮي"‪ ،‬داروﯾﻨﯿﺴــﺖﻫــﺎ را ﺑــﻪ ﭼــﺎﻟﺶ ﻣــﯽﻃﻠﺒﻨــﺪ‪ .‬آﻧــﺎن ﻣــﯽﭘﺮﺳــﻨﺪ ﮐــﻪ داروﯾﻨﯿﺴــﻢ ﭼﮕﻮﻧــﻪ‬ ‫ﻣــﯽﺗﻮاﻧــﺪ ﺗﮑــﻮﯾﻦ ﺗﻤــﺎم اﻃﻼﻋــﺎت ﻣﻮﺟــﻮد در ﻣــﺎدهي زﻧــﺪه را ﺗﺒﯿــﯿﻦ ﻣــﯽﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬ﮔــﺎﻫﯽ ﻫــﻢ‬ ‫ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺷـﻌﺎر ﻧـﺦﻧﻤـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدداﻧﺎن را ﺗﮑـﺮار ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ‪ :‬ﻧﻬـﺎر ﻣﺠـﺎﻧﯽ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد – و‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴـﺖﻫـﺎ را ﻣـﺘﻬﻢ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ از ﮐـﺎه‪ ،‬ﮐـﻮه ﺳـﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر در اﯾـﻦ ﻓﺼـﻞ‬ ‫ﻧﺸـﺎن ﺧـﻮاﻫﻢ داد‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ داروﯾﻨـﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ راه ﺣـﻞ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪهي اﯾـﻦ ﻣﻌﻤﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫اﻃﻼﻋـﺎت از ﮐﺠـﺎ آﻣـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺪون اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ اﯾـﻦ ﻣﻌﻤـﺎ ﭘﺎﺳـﺦﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ اﺳـﺖ در اﺻـﻞ‪ ،‬ﻓﺮﺿـﯿﻪي‬ ‫وﺟﻮد ﺧﺪاﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮐﻮﺷـﺪ از ﻫـﯿﭻ‪ ،‬ﭼﯿـﺰي ﺑﯿـﺮون ﺑﮑﺸـﺪ‪ .‬ﺧـﺪا در اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﻫـﻢ ﺧـﺮ را دارد‬ ‫و ﻫـﻢ ﺧﺮﻣـﺎ را‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻫﺮﭼـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﻫﯿـﺪ وﺟـﻮدش را‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ﺑﻌﯿـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻃـﺮاح آن ﻧﯿـﺰ دﺳـﺖﮐـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺑﻌﯿـﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺧـﺪا ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ ‪٧۴٧‬‬ ‫ﻏﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ اﻣـﻮر ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺣﺎﺻـﻞ ﺗﺼـﺎدف ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺧﯿﻠـﯽﻫـﺎ‬ ‫"اﯾﺠﺎد ﺗﺼـﺎدﻓﯽ" را ﻣﺘـﺮادف ﺑـﺎ "اﯾﺠـﺎد ﺑـﺪون ﺧـﺎﻟﻖ ﻫﺪﻓﻤﻨـﺪ" ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﺟـﺎي ﺷـﮕﻔﺘﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ را ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ داروﯾﻨـﯽ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ از‬

‫‪ ٤٠٠‬اﯾﻦ را ﻫﻢ آﻣﻮزش ﻣﯿﺒﯿﻨﯿﻢ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ذاﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺑﺮﺳﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮب ﯾﺎدم ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را آﻣﻮﺧﺘﻢ و ﯾﮑﺒﺎر ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺪرم در‬ ‫ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻠﻨﺪ اﯾﺴﺘﺎده و ﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﯾﮏ دﺷﺖ ﭘﻬﻨﺎور و ﺳﺒﺰ در ﻏﺮوﺑﯽ زﯾﺒﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ "ﻋﺠﺐ ﺧﻠﻘﺘﯽ" و ﭘﺪرم ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ "ﻋﺠﺐ ﻃﺒﯿﻌﺘﯽ"! ﻣﻦ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آن ﺑﻮدم ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ از ﺗﻔﺎوت آﻧﭽﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﭘﺪرم ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬دﭼﺎر ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٩٢‬‬

‫ﻟﺤـﺎظ اﺣﺘﻤـﺎل زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ اﯾـﻦ ﻧﮕـﺮش ﺗـﺎ ﭼـﻪ ﺣـﺪ ﺧﻄﺎﺳـﺖ‪ .‬و ﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ داروﯾﻨﯿﺴـﻢ‬ ‫ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن ﺑـﯽﺟـﺎن – ﻣـﺜﻼ ﮐﯿﻬـﺎنﺷﻨﺎﺳـﯽ – ﻣﺮﺑـﻮط ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ وراي ﺣﯿﻄـﻪي اﺻـﻠﯽ ﺧـﻮد‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻫﻢ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺎ را ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻓﻬـﻢ ژرﻓـﯽ از داروﯾﻨﯿﺴـﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻓـﺮض ﺳـﻬﻞاﻧﮕﺎراﻧـﻪ را درﺑﺴـﺖ ﻧﻤـﯽﭘـﺬﯾﺮﯾﻢ‬ ‫ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﺗﺼـﺎدف اﺳـﺖ؛ و ﻣـﯽآﻣـﻮزﯾﻢ ﮐـﻪ در ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗـﺪرﯾﺠﯽِ‬ ‫ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺰاﯾﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬ﭘـﯿﺶ از داروﯾـﻦ ﻫـﻢ ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﯿـﻮم ﻓﻬﻤﯿـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﺣﯿـﺎت‪ ،‬ﺿـﺮورﺗﺎ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي آﻓﺮﯾـﺪه ﺷـﺪن آن ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ آﻧـﺎن آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮي ﺑـﺮاي آﻓـﺮﯾﻨﺶ‬ ‫ﻧﻤـﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از داروﯾـﻦ‪ ،‬ﻫﻤﮕـﯽ ﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻋﻤﯿﻘـﺎ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻫـﺮ اﯾـﺪهاي از آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﺷـﮑﺎك‬ ‫ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬ﻗـﺒﻼ در دام »ﺗـﻮﻫﻢ آﻓـﺮﯾﻨﺶ« اﻓﺘـﺎدهاﯾـﻢ‪ .‬اﻣـﺎ داروﯾـﻦ آﮔـﺎﻫﯽﻣـﺎن را ﭼﻨـﺎن اﻓـﺰوده ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از اﻓﺘﺎدن ﻣﺠﺪد در اﯾﻦ دام ﺣﺬر ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫اي ﮐﺎش او در آﮔﺎهﺳﺎزي ﻫﻤﮕﯽﻣﺎن ﮐﺎﻣﯿﺎب ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ آﮔﺎﻫﯽاﻓﺰا‬ ‫در ﯾـﮏ ﺳـﻔﯿﻨﻪي ﻓﻀـﺎﯾﯽ ﻋﻠﻤـﯽ‪-‬ﺗﺨﯿﻠـﯽ‪ ،‬ﻓﻀـﺎﻧﻮردي دﻟﺘﻨـﮓ‪ ‬وﻃـﻦ ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻓﮑـﺮ‬ ‫ﮐـﻦ ﮐـﻪ اﻵن آﻧﺠـﺎ در زﻣـﯿﻦ ﺑﻬـﺎر اﺳـﺖ«‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺷـﻤﺎ ﻓـﻮرا ﻣﺘﻮﺟـﻪ اﺷـﮑﺎل اﯾـﻦ ﮔﻔﺘـﻪ ﻧﺸـﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا‬ ‫ﮐـﻪ ﺷﻮوﻧﯿﺴـﻢ‪ 401‬ﻧـﯿﻢ ﮐـﺮهي ﺷـﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬در ذﻫـﻦ ﺳـﺎﮐﻨﺎن و ﺣﺘـﯽ ﻏﯿﺮﺳـﺎﮐﻨﺎن ﻧﯿﻤﮑـﺮهي ﺷـﻤﺎﻟﯽ رﺳـﻮب‬ ‫ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪" ،‬ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ" واژهي ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺻـﯿﻒ اﯾـﻦ وﺿـﻊ اﺳـﺖ‪ .‬آﮔـﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾـﯽ در اﯾﻨﺠـﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬در اﺳـﺘﺮاﻟﯿﺎ و ﻧﯿﻮزﻟﻨـﺪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﻧﻘﺸـﻪاي از ﮐـﺮهي زﻣـﯿﻦ ﺑﺨﺮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻗﻄـﺐ ﺟﻨـﻮب‬ ‫در ﺑـﺎﻻي آن ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻓﻘـﻂ ﺗـﺪﺑﯿﺮي زﯾﺮﮐﺎﻧـﻪ ﺑـﺮاي ﻓـﺮوش ﻧﻘﺸـﻪ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ‬ ‫ﻧﻘﺸــﻪﻫــﺎ را ﺑــﻪ دﯾــﻮار ﮐــﻼسﻫــﺎي درس ﻣــﺎن در ﻧﯿﻤﮑــﺮهي ﺷــﻤﺎﻟﯽ ﺑﯿــﺎوزﯾﻢ ﭼﻘــﺪر ﻣــﯽﺗﻮاﻧﻨــﺪ‬ ‫آﮔﺎﻫﯽاﻓﺰا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫـﺮ روز ﮐـﻪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ اﯾـﻦ ﻧﻘﺸـﻪ را ﻣـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻣـﯽآورﻧـﺪ ﮐـﻪ "ﺷـﻤﺎل" ﯾـﮏ‬ ‫ﺟﻬـﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ دﻟﺒﺨـﻮاه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻣﺎﻟﮑﯿـﺖ اﻧﺤﺼـﺎري ﺑـﺮ "ﺑـﺎﻻ" ﻧـﺪارد‪ .‬ﭼﻨـﯿﻦ ﻧﻘﺸـﻪاي ﺑـﺮاي‬ ‫ﮐﻮدﮐـﺎن ﻫـﻢ آﮔـﺎﻫﯽاﻓﺰاﺳـﺖ و ﻫـﻢ ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺧﺎﻧـﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ رﻓـﺖ و اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﺑـﺮاي‬ ‫واﻟـﺪﯾﻦﺷـﺎن ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد و در ﺿـﻤﻦ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي آﻣﻮزﮔـﺎر اﯾـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﮐﻮدك ﯾﺎد ﺑﺪﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ واﻟﺪﯾﻦاش را ﺷﮕﻔﺖ زده ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤٠١‬ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮي و ﺗﻌﺼﺐ و ﮐﻮﺗﻪ ﻓﮑﺮي ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﮋاد‪ ،‬ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻠﯿﺖ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ را ﺷﻮوﻧﯿﺴﻢ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٢٩٣‬‬

‫ﻓﻤﯿﻨﯿﺴـﻢ ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻗـﺪرت آﮔـﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾـﯽ را ﻧﺸـﺎن داده اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻣـﻦ ﻣـﯽﺧـﻮاﻫﻢ ﻫﻤـﯿﻦ ﺷـﯿﻮه را‬ ‫در ﻣـﻮرد اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻧﯿـﺰ اﻋﻤـﺎل ﮐـﻨﻢ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐﻠﯿـﺖ ﺣﯿـﺎت را ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑـﻪ آﮔـﺎﻫﯽ ﻣـﺎ را در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽاﻓﺰاﯾـﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ داﻧـﺶ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﯾﺠـﺎد اﻧﺪاﻣـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﭘﯿﭽﯿـﺪه از ﺷـﮑﻞﻫـﺎي ﺳـﺎدهﺗـﺮ ﺣﯿـﺎت را ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻫـﺪاﯾﺖ ﻫﺪﻓﻤﻨـﺪي را ﻓـﺮض‬ ‫ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬ﻓﻬـﻢ ﮐﺎﻣـﻞ از اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﺣﯿﻄـﻪﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ راﻫﺒـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬و در‬ ‫زﻣﯿﻨـﻪﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬و ﺷـﮏ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﯿﻮﻫـﺎي ﮐـﺎذﺑﯽ ﮐـﻪ زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﺎن ﭘـﯿﺶ از داروﯾـﻦ را‬ ‫ﻓﺮﯾﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﯽاﻓﺰاﯾـﺪ‪ .‬ﭘـﯿﺶ از داروﯾـﻦ‪ ،‬ﭼـﻪ ﮐﺴـﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺣـﺪس ﺑﺰﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼ ﺑـﺎل‬ ‫ﺳـﻨﺠﺎﻗﮏ ﯾـﺎ ﭼﺸـﻢ ﻋﻘـﺎب ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ آﻓﺮﯾـﺪه ﺷـﺪه ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻣﺤﺼـﻮل ﯾـﮏ ﺗـﻮاﻟﯽ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﯽ از ﻋﻠﺖﻫﺎي ﻏﯿﺮﺗﺼﺎدﻓﯽ اﻣﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫داﮔـﻼس آداﻣـﺰ از ﻫـﺪاﯾﺖ ﺧـﻮدش ﺑـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ رادﯾﮑـﺎل ﺣﮑﺎﯾـﺖ ﺟﺎﻟـﺐ و ﺑـﺎﻣﺰهي دارد‬ ‫–او ﺑﺮ واژهي "رادﯾﮑـﺎل" ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏﻫـﺎ اﺷـﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻧﺸـﻮد‪ .‬ﺣﮑﺎﯾـﺖ آداﻣـﺰ‬ ‫ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﺗـﻮان آﮔـﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾـﯽ داروﯾﻨﯿﺴـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﯿـﺪوارم ﺧﻮاﻧﻨـﺪه اﯾـﻦ ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮل را ﺣﻤـﻞ ﺑـﺮ‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ ﻣـﻦ ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﻋـﺬر ﻣـﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺪاﯾﺖ ﺷـﺪن آداﻣـﺰ ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪي ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي ﺳـﺎﺑﻖ‬ ‫ﻣﻦ – ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻗﺼـﺪ ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐـﺮدن ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ – ﻣـﺮا واداﺷـﺖ ﺗـﺎ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب را‬

‫ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮهي او ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﮐـﻨﻢ‪ .‬در ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪاي ﺑـﺎ آداﻣـﺰ ﮐـﻪ ﭘـﺲ از ﻣـﺮگ او در ﮐﺘـﺎب ﻗـﺰلآﻻي‬

‫ﺷـﮏ‪ 402‬ﭼـﺎپ ﺷـﺪ‪ ،‬روزﻧﺎﻣـﻪ ﻧﮕـﺎري از او ﻣـﯽﭘﺮﺳـﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﯽﺧـﺪا ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬آداﻣـﺰ اﺑﺘـﺪا‬ ‫ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪:‬‬ ‫و ﻓﮑـﺮ ﮐـﺮدم‪ ،‬ﻓﮑـﺮ ﮐـﺮدم و ﻓﮑـﺮ ﮐـﺮدم‪ .‬اﻣـﺎ واﻗﻌـﺎ آن ﻗـﺪر ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ ﺟﻠـﻮﺗﺮ روم‪،‬‬ ‫ﭘـﺲ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻧﺘﯿﺠـﻪاي ﻧﺮﺳـﯿﺪم‪ .‬ﻣـﻦ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﻪ اﯾـﺪهي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺷـﮏ داﺷـﺘﻢ اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ‬ ‫ﻣـﺪلﻫـﺎﯾﯽ را ﻧﻤـﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼ ﺣﯿـﺎت و ﮐﯿﻬـﺎن را ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ را در ﺟـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﻫﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ راه ﺧـﻮدم اداﻣـﻪ دادم‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﺗﻔﮑـﺮ اداﻣـﻪ دادم‪ .‬ﺣـﻮاﻟﯽ ﺳـﯽﺳـﺎﻟﮕﯽام‬

‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ آﺷـﻨﺎ ﺷـﺪم‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎ ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي ژن ﺧﻮدﺧـﻮاه و ﺳـﺎﻋﺖﺳـﺎز ﻧﺎﺑﯿﻨـﺎ‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪي رﯾﭽـﺎرد داوﮐﯿﻨـﺰ را ﮐـﻪ ﺧﻮاﻧـﺪم‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ در ﺣـﯿﻦ ﺧﻮاﻧـﺪن دوﺑـﺎرهي ژن‬

‫ﺧﻮدﺧـﻮاه ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺳـﺮﺟﺎي ﺧـﻮد ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻔﻬـﻮﻣﯽ رﺳـﯿﺪم ﮐـﻪ ﺑـﻪ رﻏـﻢ ﺳـﺎدﮔﯽ‬

‫ﺧﯿـﺮهﮐﻨﻨـﺪهاش‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺘـﺎ ﺑـﻪ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﺑـﯽﻧﻬﺎﯾـﺖ و ﺧﯿـﺮهﮐﻨﻨـﺪهاي راه ﻣـﯽﺑـﺮد‪ .‬ﺣﯿﺮﺗـﯽ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫‪The Salmon of Doubt‬‬

‫‪٤٠٢‬‬

‫‪٢٩٤‬‬

‫ﻧﮕـﺮش در ﻣـﻦ اﯾﺠـﺎد ﮐـﺮد ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‪ ،‬ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﮕـﻮﯾﻢ‪ ،‬از اﺣﺘـﺮام اﺣﻤﻘﺎﻧـﻪي ﻣـﺮدم ﺑـﻪ دﯾـﻦ‬ ‫ﺣﯿﺮت ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﯿﺮت ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻪ زودي ﺟﺎي ﺣﯿﺮت ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﻬﻞ را ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم ﺳـﺎدﮔﯽ ﺧﯿـﺮهﮐﻨﻨـﺪهاي ﮐـﻪ آداﻣـﺰ از آن ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ رﺑﻄـﯽ ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬ ‫ﻧـﺪارد‪ .‬اﯾـﻦ آﮔـﺎﻫﯽاﻓـﺰاي ﻋﻠﻤـﯽ ﻏـﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾـﻪي داروﯾـﻦ درﺑـﺎرهي ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺗﻮﺳـﻂ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬داﮔـﻼس‪ ،‬ﯾـﺎدت ﺑـﻪ ﺧﯿـﺮ‪ .‬ﺗـﻮ ﺑـﺎﻫﻮشﺗـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑـﺎﻣﺰهﺗـﺮﯾﻦ‪ ،‬آزاداﻧـﺪﯾﺶﺗـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺬﻟـﻪﮔـﻮﺗﺮﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﻗـﺪﺗﺮﯾﻦ‪ ،‬و اﺣﺘﻤـﺎﻻ ﺗﻨﻬـﺎ ﻫـﺪاﯾﺖﺷـﺪهي ﻣـﻦ ﺑـﻮدي‪ .‬اي ﮐـﺎش اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺗـﻮ را‬ ‫ﺑﺨﻨﺪاﻧﺪ – ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﻧﻪ آن ﻗﺪر ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺮا ﺧﻨﺪاﻧﺪي‪.‬‬ ‫ﻓﯿﻠﺴﻮف‪ ‬داﻧﺎي ﻋﻠﻢ‪ ،‬داﻧﯿﻞ د‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﯾﺎدآور ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از‬

‫ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ اﯾﺪهﻫﺎي ﻣﺎﺳﺖ‪» :403‬اﯾﻦ اﯾﺪه ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺳﺎده‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻫﻮش ﻋﻈﯿﻢ ﻻزم‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪي رو ﺑﻪ زوال را ﻧﻈﺮﯾﻪي آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﯽﻧﺎﻣﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺰه‪،‬‬ ‫ﻧﯿﺰهﺳﺎز را ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻌﻞ اﺳﺐ‪ ،‬ﻧﻌﻠﺒﻨﺪ ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﻮزه‪،‬‬ ‫ﮐﻮزهﮔﺮ ﺑﺴﺎزد"‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮐﻤﮏ داروﯾﻦ ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪي ﺑﺸﺮي را ﭼﻨﯿﻦ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮان آﮔﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾﯽ ﺑﻪ‬ ‫او داده‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او اﻣﮑﺎن ﻓﺮآﯾﻨﺪي را ﮐﺸﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻼف ﻋﺎدت ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﺘـﯽ ﻧـﺰد داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪي رﺷـﺘﻪﻫـﺎﯾﯽ ﺟـﺰ زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻫـﻢ ﻣﯿـﺰان ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫آﮔـﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾـﯽ ﺷـﮕﻔﺘﯽآور اﺳـﺖ‪ .‬ﻓ‪‬ـﺮِد ﻫﻮﯾـﻞ‪ ،‬ﻓﯿﺰﯾـﮏدان و ﮐﯿﻬـﺎنﺷـﻨﺎس ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪاي ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﺳـﻮءﺗﻔﺎﻫﻢاش درﺑــﺎرهي ﺑﻮﺋﯿﻨــﮓ ‪ ٧۴٧‬و اﺷــﺘﺒﺎﻫﺎت دﯾﮕــﺮش در زﯾﺴــﺖﺷﻨﺎﺳــﯽ‪) ،‬ﻣﺎﻧﻨــﺪ اﯾﻨﮑــﻪ‬ ‫ﮐﻮﺷــﯿﺪ ﻓﺴــﯿﻞ آرﮐــﺎﺋﭙﺘﺮﯾﮑﺲ‬

‫‪404‬‬

‫را ﻗﻼﺑــﯽ ﺑﺪاﻧــﺪ( ﻧﺸــﺎن ﻣــﯽدﻫﻨــﺪ ﮐــﻪ او ﻧﯿﺎزﻣﻨــﺪ اﻓــﺰاﯾﺶ‬

‫آﮔـﺎﻫﯽاش از "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ‪ ،‬در ﺳـﻄﺢ روﺷـﻨﻔﮑﺮي‪ ،‬او "اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫ﻃﺒﯿﻌـﯽ" را ﻣـﯽﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﻻزم ﺑـﻮد ﺗـﺎ اﺑﺘـﺪا در اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺧﯿﺴـﺎﻧﺪه ﺷـﻮد‪ ،‬در آن‬ ‫ﻏﻮﻃﻪ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﻨﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﺪرت واﻗﻌﯽ آن را درﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠـﻮم دﯾﮕـﺮ آﮔـﺎﻫﯽ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﻣﺘﻔـﺎوت ﻣـﯽاﻓﺰاﯾﻨـﺪ‪ .‬داﻧـﺶ ﺧـﻮد ﻓ‪‬ـﺮِد ﻫﻮﯾـﻞ از‬ ‫ﮐﯿﻬـﺎنﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣـﺎ را ﺣﯿـﺮان ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﭼـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي اﺳـﺘﻌﺎري و ﭼـﻪ ﺗﺤـﺖاﻟﻠﻔﻈـﯽ ﮐﻠﻤـﻪ ﺑـﺎد‬

‫‪٤٠٣‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ زﯾﺎدي در اﺳﺘﻮرهﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﻗﻮام دﯾﮕﺮ ﻧﺪارم وﻟﯽ ﻧﯿﮏ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﻮرهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ از دﮔﺮدﯾﺴﯽ دو‬

‫ﮔﯿﺎه رﯾﻮاس ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺸﯽ و ﻣﺸﯿﺎﻧﻪ زاده ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺳﺎزي ﺧﺪا از ﺧﺎك رس‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪ Archaeopteryx ٤٠٤‬ﮐﻬﻨﺘﺮﯾﻦ ﻓﺴﯿﻞ ﺟﺎﻧﻮري ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاي ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﺮﻧﺪه ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻂ ﺳﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ را اﺛﺒﺎت ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٩٥‬‬

‫ﻧﺨـﻮتﻣـﺎن را ﻓـﺮو ﻣـﯽﻧﺸـﺎﻧﺪ ﺗـﺎ ﻧﻘـﺶ ﮐـﻮﭼﮑﯽ را ﮐـﻪ در ﻃـﯽ زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽﻣـﺎن اﯾﻔـﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ درﺳـﺖ‬ ‫درﯾﺎﺑﯿﻢ و ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ذرهﻫﺎي ﺧُﺮدي از ﻏﺒﺎر اﻧﻔﺠﺎر ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬ ‫زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﯾﺎدﻣﺎن ﻣـﯽآورد ﮐـﻪ ﺗﺎرﯾﺨﭽـﻪي ﺣﯿـﺎت ﻣـﺎ‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﻓـﺮد و ﭼـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﯾـﮏ ﮔﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﭼﻘـﺪر ﮐﻮﺗـﺎه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ داﻧـﺶ ﺟـﺎن راﺳـﮑﯿﻦ را آﮔـﺎه ﮐـﺮد و او را واداﺷـﺖ ﺗـﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ ١٨۵١‬ﺷ‪‬ـﮑﻮه ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‪» :‬ﮐـﺎش زﻣـﯿﻦﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻣـﺮا ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﺧـﻮد ﻣـﯽﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﻣـﺎن از‬

‫ﭘﺘﮏﻫـﺎي ﻣﻬﯿـﺐﺷـﺎن! در ﭘـﺲ ﻫـﺮ آﯾـﻪي اﻧﺠﯿـﻞ ﻃﻨـﯿﻦ ﮐـﻮﺑﺶ آن ﭘﺘـﮏﻫـﺎ را ﻣـﯽﺷـﻨﻮم«‪ 405.‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﺑـﻼ را ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﺣـﺲ ﻣـﺎ از زﻣـﺎن ﻣـﯽآورد – اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﻦ ﺟـﺎي ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﭼـﻮن ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﻫﻢ در ﻣﻘﯿﺎس زﻣﺎن زﻣـﯿﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﮑﺎﻣـﻞ داروﯾﻨـﯽ‪ ،‬و ﺑـﻪ وﯾـﮋه اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ‪،‬‬ ‫اﺛـﺮ دﯾﮕـﺮي ﻫـﻢ دارد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﻈﺮﯾـﻪ در ﺣﯿﻄـﻪي زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ »ﺗـﻮﻫﻢ آﻓـﺮﯾﻨﺶ« را ﻣـﯽزداﯾـﺪ و ﺑـﻪ‬ ‫ﻣـﺎ ﻣـﯽآﻣـﻮزد ﮐـﻪ در ﺣﯿﻄـﻪي ﻓﯿﺰﯾـﮏ و ﮐﯿﻬـﺎنﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻧﯿـﺰ در ﻗﺒـﺎل ﻫـﺮ ﻧـﻮع ﻓﺮﺿـﯿﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ‬ ‫ﻣﺸـﮑﻮك ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ ﻣﻘﺼـﻮد ﻟﺌﻮﻧـﺎرد ﺳﺎﺳـﮑﯿﻨﺪ ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪان ﻫـﻢ ﻫﻤـﯿﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﻣﻮرخ ﻋﻠﻢ ﻧﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ روي ﯾـﮏ ﻧﮑﺘـﻪ ﺷـﺮط ﻣـﯽﺑﻨـﺪم‪ :‬ﮐﯿﻬـﺎنﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣـﺪرن ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﺑـﺎ داروﯾـﻦ‬ ‫و واﻻس آﻏـﺎز ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮﺧﻼف ﻫﻤـﻪي ﭘﯿﺸـﯿﻨﯿﺎنﺷـﺎن‪ ،‬ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﺑـﺮاي ﻫﺴـﺘﯽ اراﺋـﻪ دادﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫وﺟـﻮد ﮐـﺎرﮔﺰاران ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ را ﮐـﻼ ﻣﻨﺘﻔـﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ‪ ...‬داروﯾـﻦ و واﻻس اﺳـﺘﺎﻧﺪاردي ﻧﻬﺎدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﮐﯿﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ«‬ ‫از ﺟﻤﻠـﻪي ﻓﯿﺰﯾـﮏداﻧـﺎن دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ ﭼﻨـﯿﻦ آﮔـﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾـﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان‬

‫وﯾﮑﺘـﻮر اﺳـﺘ‪‬ﻨﮕﺮ را ﻧـﺎم ﺑـﺮد ﮐـﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ﮐﺘـﺎب او را ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان آﯾـﺎ ﻋﻠـﻢ ﺧـﺪا را ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ؟‬

‫‪406‬‬

‫)ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ( ﻗﻮﯾﺎ ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ ،‬و ﻧﯿـﺰ ﮐﺘـﺎب ﭘﯿﺘـﺮ اﺗﮑﯿﻨـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺑـﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺧﻠﻘـﺖ‪ ،407‬ﮐـﻪ‬ ‫اﺛﺮ ﻣﺤﺒﻮب ﻣﻦ در زﻣﯿﻨﻪي ﻧﺜﺮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪي ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ ﻫﻤـﻮاره از ﺧـﺪاﺑﺎوراﻧﯽ در ﺷـﮕﻔﺖ ﺑـﻮدهام ﮐـﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ آﮔـﺎﻫﯽﺷـﺎن ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺎن اﻓـﺰوده‬ ‫ﻧﺸـﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻇـﺎﻫﺮا از اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﻪ وﺟـﺪ آﻣـﺪهاﻧـﺪ و آن را "رﯾـﻖ اﻻﻫـﯽ ﺧﻠﻘـﺖ" ﺷـﻤﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫آﻧـﺎن درﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺗﻮﺳـﻂ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ‪ ،‬ﻃﺮﯾـﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺎده و ﭘـﺎﮐﯿﺰهاي ﺑـﺮاي اﯾﺠـﺎد‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺳﺮﺷـﺎر از ﺣﯿـﺎت اﺳـﺖ‪ .‬اﺻـﻼ ﻻزم ﻧﯿﺴـﺖ ﺧـﺪا ﮐـﺎري ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭘﯿﺘـﺮ اﺗﮑﻨﯿـﺰ‪ ،‬در ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ذﮐـﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺧـﻂ ﻓﮑـﺮي را دﻧﺒـﺎل ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﺑـﯽﺧﺪاﯾﺎﻧـﻪ ﻣـﯽرﺳـﺎﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪاي‬ ‫‪٤٠٥‬‬

‫‪Has Science Found God?, Victor Stenger‬‬ ‫‪Creation Revisited, Peter Atkins‬‬

‫‪٤٠٦‬‬ ‫‪٤٠٧‬‬

‫‪٢٩٦‬‬

‫ﻣﻔـﺮوض‪ ،‬ﺧـﺪاي ﺗﻨﺒﻠـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﺮاي اﻧﺒﺎﺷـﺘﻦ ﺟﻬـﺎن از ﺣﯿـﺎت‪ ،‬ﻣﺘﻘﺒـﻞ زﺣﻤـﺖ ﻫﺮﭼـﻪ‬ ‫ﮐﻤﺘـﺮي ﺷـﻮد‪ .‬ﺧـﺪاي ﺗﻨﺒـﻞ اﺗﮑﯿﻨـﺰ ﺣﺘـﯽ از ﺧـﺪاي دﺋﯿﺴـﺘﯽ روﺷـﻨﮕﺮان ﻗـﺮن ﻫﺠـﺪﻫﻤﯽ ﺗﻨﺒـﻞﺗـﺮ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨـﺎي واﻗﻌـﯽ ﮐﻠﻤـﻪ راﺣـﺖﻃﻠـﺐ‪ ،‬ﺑـﯽﺧﯿـﺎل‪ ،‬ﻋﺎﻃـﻞ‪ ،‬زاﯾـﺪ‪ ،‬و ﺑـﯽﻓﺎﯾـﺪه‪ .‬اﺗﮑﯿﻨـﺰ ﻣﯿـﺰان ﮐـﺎري‬ ‫را ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺗﻨﺒﻞ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﮔـﺎم ﺑـﻪ ﮔـﺎم ﻣـﯽﮐﺎﻫـﺪ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻣـﯽرﺳـﺪ‪» :‬ﺧـﺪا‬ ‫ﺣﺘـﯽ ﻻزم ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش زﺣﻤـﺖ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻦ ﺑﺪﻫـﺪ«‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ وﺿـﻮح ﻧﮑﺘـﻪي‬ ‫ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪي وودي آﻟـﻦ را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻣـﯽآورم ﮐـﻪ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻓﮑـﺮ ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ اﮔـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ در ﮐـﺎر‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد ﺷـﺮّي ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ درﺑـﺎره او ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿـﺪ‬ ‫او اﺻﻮﻻ ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﮑﺎره اﺳﺖ«‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧَﮑﺎﺳﺘﻨﯽ‬ ‫در ﻣـﻮرد ﻋﻈﻤـﺖ ﻣﺴـﺌﻠﻪاي ﮐـﻪ داروﯾـﻦ و واﻻس ﺣـﻞ ﮐﺮدﻧـﺪ اﻏـﺮاق ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﮐـﺮد‬ ‫‪.‬آﻧـﺎﺗﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺳـﻠﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺑﯿﻮﺷــﯿﻤﯽ و رﻓﺘــﺎر ﻫﻤــﻪي اﻧﺪاﻣـﻪﻫــﺎي زﻧـﺪه ﻣﺜــﺎلﻫـﺎﯾﯽ از ﮐــﺎرﺑﺮد‬ ‫ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﺗﮑﺎﻣـﻞاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼﺸـﻤﮕﯿﺮﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي آﻓﺮﯾـﺪهﻧﻤـﺎ را ﻣﺆﻟﻔـﺎن ﺧﻠﻘـﺖﮔـﺮا – ﺑـﻪ دﻻﯾـﻞ‬ ‫واﺿـﺢ – ذﮐـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﻣﺜـﺎلﻫـﺎﯾﻢ را از ﯾـﮏ ﮐﺘـﺎب ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن وام ﮔﺮﻓﺘـﻪام‪ .‬اﯾـﻦ‬

‫ﮐﺘـﺎب‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﺣﯿـﺎت ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﺠـﺎ رﺳـﯿﺪ؟‪ ،408‬ﺗﻮﺳـﻂ ﺑـﺮج دﯾـﺪهﺑـﺎﻧﯽ اﻧﺠﯿـﻞ و اﻧﺠﻤـﻦ‬

‫ﺑـﺪون ﻧـﺎم ﻣﺆﻟـﻒ در ﯾـﺎزده ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﻧﺴـﺨﻪ و ﺑـﻪ ﺷـﺎﻧﺰده زﺑـﺎن ﭼـﺎپ ﺷـﺪه‪ ،‬و اﻟﺒﺘـﻪ ﮐﺘـﺎب ﻣﺤﺒـﻮﺑﯽ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن ﻗﺮﯾـﺐ ﺑـﻪ ﺷـﺶ ﺗـﺎ از آن ﯾـﺎزده ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﻧﺴـﺨﻪ را ﻧﯿـﮏﺧﻮاﻫـﺎن از ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻫﺪﯾﻪاي ﻧﻄﻠﺒﯿﺪه ﺑﺮاﯾﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ!‬ ‫ﯾـﮏ ﺻـﻔﺤﻪي ﺗﺼـﺎدﻓﯽ از اﯾـﻦ اﺛـﺮ ﻣﺠﻬـﻮلاﻟﻤﺆﻟـﻒ و ﮐﺜﯿﺮاﻻﻧﺘﺸـﺎر را ﺑـﺎز ﮐﻨـﯿﻢ‪ :‬ﺷـﺮح‬ ‫اﺳﻔﻨﺠﯽ اﺳﺖ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺳـﺒﺪ ﮔُـﻞ ز‪‬ﻫـﺮه )اوﭘﻠﮑﺘ‪‬ﻠﯿـﺎ(‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻣـﺰﯾﻦ ﺑـﻪ ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮﻟﯽ از ﺳ‪‬ـﺮ دﯾﻮﯾـﺪ اَﺗ‪‬ﻨﺒـﻮرو‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﯾـﮏ اﺳـﻔﻨﺞ ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﻣﺜـﻞ ﺳـﺒﺪ ﮔـﻞ زﻫـﺮه ﺑﻨﮕﺮﯾـﺪ‪ ،‬ﻋﻘـﻞ ﺗـﺎن ﺣﯿـﺮان‬ ‫ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ ﺳـﻠﻮل ﺷ‪‬ـﺒﻪ‪-‬ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻣﯿﮑﺮوﺳـﮑﻮﭘﯽ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻫـﻢ دادهاﻧـﺪ‬ ‫و ﭼﻨـﯿﻦ ﮐﻠـﻢ ﻇﺮﯾـﻒ و زﯾﺒـﺎﯾﯽ را اﯾﺠـﺎد ﮐـﺮدهاﻧـﺪ؟ ﻣـﺎ ﻧﻤـﯽداﻧـﯿﻢ« ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﺑـﺮج دﯾـﺪهﺑـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑـﺪون ﻟﺤﻈـﻪاي درﻧـﮓ اﯾـﻦ ﻗﺼـﻪ را ﺗﮑﻤﯿـﻞ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪» :‬اﻣـﺎ ﯾـﮏ ﭼﯿـﺰ را ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ‪ .‬ﺑﻌﯿـﺪ اﺳـﺖ اﯾـﻦ‬ ‫ﻃﺮاﺣﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺨﺖ و ﺗﺼﺎدف ﺑﺎﺷﺪ«‬ ‫?‪Life – How Did It Get Here‬‬

‫‪٤٠٨‬‬

‫‪٢٩٧‬‬

‫درﺳـﺖ ﻫـﻢ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣـﯽ ﺣﺎﺻـﻞ ﺑﺨـﺖ و ﺗﺼـﺎدف ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﯾـﮏ ﻣـﻮرد ﮐـﺎﻣﻼ‬ ‫اﺗﻔـﺎقﻧﻈـﺮ دارﯾـﻢ‪ .‬ﺑﻌﯿـﺪ ﺑـﻮدن اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ اﯾﺠـﺎد ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺜـﻞ اﺳـﮑﻠﺖ اوﭘﻠﮑﺘﻠﯿـﺎ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻠﻪاي اﺻـﻠﯽ‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﻧﻈﺮﯾـﻪاي در ﻣـﻮرد ﺣﯿـﺎت ﺑﺎﯾـﺪ آن را ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﻫـﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼـﻪ ﺑﻌﯿـﺪ ﺑـﻮدن اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ‬ ‫ﭘﺪﯾـﺪهاي ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺨـﺖ اﯾﻨﮑـﻪ آن ﭘﺪﯾـﺪه ﺣﺎﺻـﻞ ﺗﺼـﺎدف ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻤﺘـﺮ اﺳـﺖ‪ :‬اﻣـﺎ اﺷـﺘﺒﺎه آﻧـﺎن‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ راه ﺣـﻞ ﻣﻌﻤـﺎ ﯾـﺎ آﻓـﺮﯾﻨﺶ اﺳـﺖ و ﯾـﺎ ﺗﺼـﺎدف‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ راه ﺣـﻞ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻓـﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺗﺼـﺎدف و ﯾـﺎ "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان ﺑـﺎﻻي ﺑﻌﯿـﺪ ﺑـﻮدن‬ ‫اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در اﻧﺪاﻣـﻪﻫـﺎي زﻧـﺪه ﺷـﺎﻫﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺼـﺎدف ﺟﻮاﺑﮕـﻮي آن ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬و ﻫـﯿﭻ زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎس‬ ‫ﻋـﺎﻗﻠﯽ ﻫـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ ادﻋـﺎﯾﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪا ﺧـﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ‪ ،‬ﻓـﺮض آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫـﻢ ﯾـﮏ راه ﺣـﻞ‬ ‫واﻗﻌﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﻓﻌـﻼ ﻣـﯽﺧـﻮاﻫﻢ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را دﻧﺒـﺎل ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﻧﻈﺮﯾـﻪ درﺑـﺎرهي ﺣﯿـﺎت‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺗﺼﺎدف ﺑﮕﺮﯾﺰد‪.‬‬ ‫ﺑـﺎ ﺗـﻮرﻗﯽ دﯾﮕـﺮ در ﮐﺘـﺎب دﯾـﺪهﺑـﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﺮح ﺑﻠﯿﻐـﯽ از درﺧـﺖ ﻏـﻮل )ﺳـﮑﻮﺋﯿﺎ ﻧـﺪرون‬ ‫ژﯾﮕـﺎﻧﺘﯿﻮم( ﻣـﯽرﺳـﯿﻢ‪ .‬درﺧﺘـﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﺧﯿﻠـﯽ دوﺳـﺘﺶ دارم‪ .‬ﭼـﻮن ﯾـﮏ اﺻـﻠﻪ از آن را در ﺑـﺎﻏﻢ‬ ‫دارم – ﻧﻬـﺎﻟﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻧـﺪﮐﯽ ﺑـﯿﺶ از ﯾـﮏ ﻗـﺮن از ﻋﻤـﺮش ﻣـﯽﮔـﺬرد‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮﯾﻦ‬ ‫درﺧﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺳـﺖ‪ .‬درﮐﺘـﺎب دﯾـﺪهﺑـﺎن ﻣـﯽﺧـﻮاﻧﯿﻢ‪» :‬اﻧﺴـﺎن ﻧﺤﯿـﻒ‪ ،‬اﯾﺴـﺘﺎده در ﮐﻨـﺎر ﺗﻨـﻪي ﺳـﮑﻮﺋﯿﺎ‪،‬‬ ‫ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ در ﺣﯿﺮﺗـﯽ ﺧـﺎﻣﻮش ﺑـﻪ ﻋﻈﻤـﺖ ﺷﺎﺧﺴـﺎر اﯾـﻦ درﺧـﺖ ﺧﯿـﺮه ﺷـﻮد‪ .‬آﯾـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﺎور‬ ‫ﮐﺮد ﮐـﻪ اﯾﺠـﺎد اﯾـﻦ ﻏـﻮل ﻋﻈـﯿﻢاﻟﺠﺜـﻪ از داﻧـﻪاي ﺧـﺮد ﺛﻤـﺮهي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻧﺒـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ؟« ﺑـﺎز ﻫـﻢ‪ ،‬اﮔـﺮ‬ ‫ﻣﯽﭘﻨﺪارﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬـﺎ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﺗﺼـﺎدف اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿـﺪ ﻧـﻪ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﺑـﺎور ﮐـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﺆﻟﻔﺎن آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ واﻗﻌـﯽ را ﮐـﻪ ﻫﻤﺎﻧـﺎ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺣـﺬف ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﯾـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﮐﻪ آن را ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ آن را ذﮐﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪي ﮔﯿﺎﻫـﺎن‪ ،‬از رازﯾﺎﻧـﻪي رﯾـﺰﻧﻘﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﭼﻨـﺎر ﻋﻈـﯿﻢاﻟﺠﺜـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﻓﺘﻮﺳـﻨﺘﺰ اﻧـﺮژي‬ ‫ﮐﺴـﺐ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﻫـﻢ دﯾـﺪهﺑـﺎن ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪي ﯾـﮏ زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎس‪ ،‬ﻓﺘﻮﺳـﻨﺘﺰ‬ ‫ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺣـﺪود ﻫﻔﺘـﺎد واﮐـﻨﺶ ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻣﻌﺠـﺰهآﺳﺎﺳـﺖ‪ .‬ﮔﯿﺎﻫـﺎن‬ ‫ﺳــﺒﺰ را ﮐﺎرﺧﺎﻧــﻪﻫــﺎي ﻃﺒﯿﻌــﺖ ﺧﻮاﻧــﺪهاﻧــﺪ‪ .‬ﮐﺎرﺧﺎﻧــﻪﻫــﺎﯾﯽ زﯾﺒــﺎ‪ ،‬آرام‪ ،‬ﭘــﺎﮐﯿﺰه‪ ،‬اﮐﺴــﯿﮋنﺳــﺎز‪،‬‬ ‫ﺗﺼـﻔﯿﻪﮐﻨﻨـﺪهي آب و ﺗﻐﺬﯾـﻪ ﮐﻨﻨـﺪهي ﺟﻬـﺎن‪ .‬آﯾـﺎ اﯾـﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﻃـﻮر ﺗﺼـﺎدﻓﯽ اﯾﺠـﺎد‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ؟ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺣﺮف ﺑـﺎورﮐﺮدﻧـﯽ اﺳـﺖ؟« ﻧـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎور ﮐﺮدﻧـﯽ ﻧﯿﺴـﺖ؛ اﻣـﺎ ﺗﮑـﺮار ﻣﺜـﺎﻟﯽ ﭘﺸـﺖ ﻣﺜـﺎل‬ ‫دﯾﮕـﺮ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﺟـﺎﯾﯽ ﻧﻤـﯽرﺳـﺎﻧﺪ‪" .‬ﻣﻨﻄـﻖ" ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﻫﻤـﻮاره ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎي‬

‫‪٢٩٨‬‬

‫ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﭼﻨـﺎن از ﻧﻈـﺮ اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ ﺑﻌﯿـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨـﺎن ﭘﯿﭽﯿـﺪه‪ ،‬زﯾﺒـﺎ و ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰﻧـﺪ ﮐـﻪ اﻣﮑـﺎن‬ ‫ﻧﺪارد ﺗﺼـﺎدﻓﯽ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ ﺗﺼـﺎدف‪ ،‬آﻓـﺮﯾﻨﺶ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ ﮐـﺎر‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺎر ﯾـﮏ آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﭘﺎﺳـﺦ ﻋﻠـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻨﻄـﻖ ﺑـﯽﺟـﺎ ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﻫﻤـﻮاره ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬آﻓـﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ ﺗﺼـﺎدف ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ ﺑﻬﺘـﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬آﻓـﺮﯾﻨﺶ اﺻـﻼ ﯾـﮏ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺧـﻮد آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻣﺴـﺌﻠﻪاي را‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮐﺸﺪ ﮐﻪ ﻏـﺎﻣﺾﺗـﺮ از آﻧـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮐﻮﺷـﺪ ﺣـﻞ ﮐﻨـﺪ‪ :‬ﺧـﻮد "آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر را ﭼـﻪ ﮐﺴـﯽ‬ ‫آﻓﺮﯾـﺪه اﺳـﺖ؟" ﺗﺼـﺎدف و آﻓـﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ راه ﺣـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪي ﺑﻌﯿـﺪ ﺑـﻮدن اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫زﯾـﺮا ﯾﮑـﯽ ﺧـﻮد ﻣﺴـﺌﻠﻪ اﺳـﺖ و دﯾﮕـﺮي دور زدن ﻣﺴـﺌﻠﻪ‪ .‬راه ﺣـﻞ واﻗﻌـﯽ‪" ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬اﯾـﻦ ﺗﻨﻬـﺎ راه ﺣـﻞ ﮐﺎرآﻣـﺪي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ راه ﺣـﻞ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐﺎرآﻣـﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮان ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪهاي دارد‪.‬‬ ‫اﻣـﺎ ﭼـﺮا "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" راهﺣـﻞ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻣﺴـﺌﻠﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ آﻓـﺮﯾﻨﺶ و ﺗﺼـﺎدف از اﺑﺘـﺪا‬ ‫ﭘﺎي در ﮔﻞ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ؟‬

‫ﭘﺎﺳـﺦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﯾـﮏ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ اﻧﺒﺎﺷـﺘﯽ‪ 409‬اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺴـﺌﻠﻪ را ﺑـﻪ اﺟـﺰاي‬

‫ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮ ﻓـﺮو ﻣـﯽﺷـﮑﻨﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﯾـﮏ از اﯾـﻦ اﺟـﺰا اﻧـﺪﮐﯽ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞاﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ‬ ‫رﺧـﺪادﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام اﻧـﺪﮐﯽ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞاﻧـﺪ در ﯾـﮏ ﺳﻠﺴـﻠﻪ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻـﻞ اﯾـﻦ‬ ‫اﻧﺒﺎﺷـﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺴـﯿﺎر ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﺗﺼـﺎدف را ﯾـﺎراي ﺗﺒﯿـﯿﻦ آن ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﺗﮑـﺮاري و ﻣﻼﻟـﺖﺑــﺎر ﺧﻠﻘــﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﻓﻘــﻂ ﻣﺘﻮﺟــﻪ ﻣﺤﺼــﻮل ﻧﻬـﺎﯾﯽ اﯾـﻦ اﻧﺒﺎﺷـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼــﻮن‬ ‫ﺧﻠﻘـﺖﮔـﺮا ﺗﮑـﻮﯾﻦ آﻣـﺎري را ﯾـﮏ رﺧـﺪاد ﯾﮕﺎﻧـﻪ و ﯾـﮏﺿـﺮب ﻣـﯽاﻧﮕـﺎرد‪ ،‬ﮐـﺎﻣﻼ از ﻓﻬـﻢ ﻣﻄﻠـﺐ‬ ‫ﻓﺮو ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬او ﻗﺪرت اﻧﺒﺎﺷﺖ را در ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در ﮐﺘـﺎب ﺻـﻌﻮد ﺑـﻪ ﻗﻠـﻪي ﻣﺤـﺎل‬

‫‪410‬‬

‫ﻣـﻦ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﺑـﺎ ﺗﻤﺜﯿﻠـﯽ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮدهام‪ .‬ﮐـﻮﻫﯽ را‬

‫ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻃـﺮف آن ﯾـﮏ دﯾـﻮارهي ﻋﻤـﻮدي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺻـﻌﻮد از آن ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ اﯾـﻦ ﮐـﻮه‪ ،‬ﺗـﺎ ﻗﻠـﻪ ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾﻤـﯽ دارد‪ .‬در ﻗﻠـﻪي اﯾـﻦ ﮐـﻮه‪ ،‬ﯾـﮏ اﻧﺪاﻣـﻪي ﭘﯿﭽﯿـﺪه‬ ‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭼﺸـﻢ ﯾـﺎ ﺑـﺎﮐﺘﺮي ﺗـﺎژكدار ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ اﻧﮕـﺎرهي ﻣﻬﻤـﻞ را ﮐـﻪ اﻧﺪاﻣـﻪﻫـﺎ ﯾﮑﺒـﺎره داراي‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﻪ ﺻـﻌﻮد از دﯾـﻮارهي اﯾـﻦ ﮐـﻮه ﺗﺸـﺒﯿﻪ ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺷـﺒﯿﻪ‬

‫‪٤٠٩‬‬

‫‪Cumulative‬‬ ‫‪Climbing Mount Improbable‬‬

‫‪٤١٠‬‬

‫‪٢٩٩‬‬

‫ﺑـﻪ ﺻـﻌﻮد از ﺟﺒﻬـﻪي دﯾﮕـﺮ ﮐـﻮه اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾـﻢ را ﺑـﻪ آراﻣـﯽ از داﻣﻨـﻪ ﺗـﺎ ﻗﻠـﻪ‬ ‫ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎدﮔﯽ!‬ ‫اﯾـﻦ اﺻـﻞ ﮐـﻪ ﺻـﻌﻮد ﺑﺎﯾـﺪ از ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾـﻢ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧـﻪ از دﯾـﻮاره‪ ،‬آن ﻗـﺪر ﺳـﺎده اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻋﺠﯿﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﭼـﺮا ﻓﻬـﻢ آن اﯾـﻦ ﻗـﺪر ﻃـﻮل ﮐﺸـﯿﺪ ﺗـﺎ داروﯾـﻦ ﺳـﺮ رﺳـﯿﺪ و آن را ﮐﺸـﻒ ﮐـﺮد‬ ‫‪.‬ﺗـﺎ آن دوران‪ ،‬ﺳـﻪ ﻗـﺮن از ﻧﯿﻮﺗـﻮن ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ دﺳـﺘﺎورد ﻧﯿﻮﺗـﻮن‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮا‪ ،‬ﺳـﺘﺮگﺗـﺮ از‬ ‫ﮐﺸﻒ داروﯾﻦ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺜﯿـﻞ راﯾـﺞ دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻨﯽ ﻓـﺮاوان اﯾﺠـﺎد ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ در ﺟﺎﻧـﺪاران‬ ‫ذﮐﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺜﯿـﻞ ﮔﺎوﺻـﻨﺪوق رﻣـﺰدار ﺑﺎﻧـﮏ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺮي‪ ،‬ﯾـﮏ دزد ﺑﺎﻧـﮏ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫آن ﻗـﺪر ﺧـﻮشﺷـﺎﻧﺲ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ اﺗﻔﺎﻗـﺎ ﺷـﻤﺎرهي رﻣـﺰ ﮔﺎوﺻـﻨﺪوق را ﺑﯿﺎﺑـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﻗﻔـﻞ‬ ‫ﮔﺎوﺻـﻨﺪوق ﺑﺎﻧـﮏ ﻃـﻮري ﻃﺮاﺣـﯽ ﺷـﺪه ﮐـﻪ اﻣﮑـﺎن ﯾـﺎﻓﺘﻦ رﻣـﺰ آن در ﻫﻤـﺎن ﺣـﺪود اﻣﮑـﺎن اﯾﺠـﺎد‬ ‫ﺑﻮﺋﯿﻨﮓ ‪ ٧۴٧‬ﻓ‪‬ـﺮِد ﻫﻮﯾـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻗﻔـﻞ رﻣـﺰ‪ ،‬ﺑـﺪ ﻃﺮاﺣـﯽ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺗـﺪرﯾﺠﺎ ﺳـﺮﻧﺦﻫـﺎي ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﺑـﻪ دزد ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼ ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ وﻗﺘـﯽ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از‬ ‫رﻗـﻢﻫـﺎي اﻧﺘﺨـﺎﺑﯽ دزد ﺑـﻪ رﻗـﻢ درﺳـﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﻮد‪ ،‬درِ ﮔﺎوﺻـﻨﺪوق ﺟﺮﯾﻨﮕـﯽ ﺻـﺪا ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و ﯾـﮏ‬ ‫ﺳﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دزد ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻋﻨﻘﺮﯾﺐ ﺑﺎ ﮐﻮﻟﻪﺑﺎر ﭘﻮل ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮐﻮﺷـﻨﺪ ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ را ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔﯿﺮﻧـﺪ ﻫﻤـﻮاره‬ ‫ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب زﯾﺴـﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻠﻪي "ﻫﻤـﻪ ﯾـﺎ ﻫـﯿﭻ" اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﻧـﺎم دﯾﮕـﺮ ﺳﻔﺴـﻄﻪي "ﻫﻤـﻪ‬ ‫ﯾﺎ ﻫﯿﭻ"‪" ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ" اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ اﯾـﻦ ﺳﻔﺴـﻄﻪ‪ ،‬ﭼﺸـﻢ ﯾـﺎ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ ﯾـﺎ ﻧﻤـﯽﺑﯿﻨـﺪ؛ ﺑـﺎل ﯾـﺎ‬ ‫ﻣﯽﭘﺮد ﯾﺎ ﻧﻤﯽﭘﺮد‪ .‬اﻧﮕﺎر ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﯿﺎﻧـﻪاي ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﮐـﺎﻣﻼ اﺷـﺘﺒﺎه اﺳـﺖ‪ .‬در ﻋﻤـﻞ اﯾـﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ – و ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﻢ دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر را دارد‪.‬‬ ‫ﺣﯿـﺎت واﻗﻌـﯽ‪ ،‬ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾـﻢ ﮐـﻮه ﻣﺤـﺎل را ﻣـﯽﭘﯿﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬درﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻣﺴﯿﺮﻫﺎ را ﺟﺰ ﭘﺮﺗﮕﺎه ﭘﯿﺶ روﯾﺸﺎن ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫داروﯾـﻦ ﯾـﮏ ﻓﺼـﻞ ﮐﺎﻣـﻞ از ﻣﻨﺸـﺎء ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎ را ﺑـﻪ "ﻣﺸـﮑﻼت ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﻫﺒـﻮط ﺑـﺎ ﭘﯿـﺮاﯾﺶ"‬

‫اﺧﺘﺼـﺎص داد‪ ،‬و ﻣﻨﺼـﻔﺎﻧﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ او در اﯾـﻦ ﻓﺼـﻞ ﻣﺨﺘﺼـﺮ‪ ،‬ﺗـﮏﺗـﮏ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح‬ ‫اﯾﺮادﻫـﺎﯾﯽ را ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ ﮐـﺮده و ﭘﺎﺳـﺦ داده اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﺗـﺮﯾﻦ اﯾـﻦ‬ ‫اﯾﺮادﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﺴــﺌﻠﻪي "اﻧــﺪامﻫــﺎي داراي ﮐﻤــﺎل ﭘﯿﭽﯿــﺪﮔﯽ" ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﮔــﺎﻫﯽ ﺑــﻪ اﺷــﺘﺒﺎه "ﭘﯿﭽﯿــﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳﺘﻨﯽ" ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬داروﯾﻦ ﭼﺸﻢ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﭼﺎﻟﺶ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻣﺜﺎل زد‪:‬‬

‫‪٣٠٠‬‬

‫"آﺷـﮑﺎرا اﻋﺘـﺮاف ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻏﺎﯾـﺖ ﻣﻬﻤـﻞ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ ﮐـﻪ ﭼﺸـﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺗﻤﻬﯿـﺪات‬ ‫ﺗﻘﻠﯿﺪﻧﺎﭘـﺬﯾﺮش ﺑـﺮاي ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐـﺎﻧﻮن ﺧـﻮد ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻓﻮاﺻـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﺗﻨﻄـﯿﻢ ﻧـﻮر درﯾـﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬و‬ ‫اﺻﻼح اﻧﺤﺮافﻫﺎي ﻣﺴﺘﻮي ﯾﺎ رﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬ ‫ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺑـﺎ ﺷـﻌﻒ ﻓـﺮاوان ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺑﺎرﻫـﺎ اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ را ﻧﻘـﻞ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑـﻪ ذﮐـﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ دﻧﺒﺎﻟـﻪي اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ را ﻧﻘـﻞ ﻧﮑـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﻋﺘـﺮاف آﺷـﮑﺎر و اﻏـﺮاقآﻣﯿـﺰ‬ ‫داروﯾـﻦ‪ ،‬اﺑـﺰاري ﺑﻼﻏـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬او ﺣﺮﯾـﻒ را ﺟﻠـﻮ ﻣـﯽﮐﺸـﺪ ﺗـﺎ وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺿـﺮﺑﻪاي‬ ‫ﮐـﺎريﺗـﺮ ﺑـﻪ او ﺑﺰﻧـﺪ‪ .‬آن ﺿـﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻣﻔﺼـﻞ و دﻗﯿـﻖ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺗـﺪرﯾﺠﯽ ﭼﺸـﻢ اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬درﺳـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ داروﯾـﻦ ﻋﺒـﺎراﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ "ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾـﻢ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﻗﻠـﻪي ﻣﺤـﺎل" ﯾـﺎ "ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳﺘﻨﯽ" را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺒﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺎس ﻫﺮ دو را ﺑﻪ روﺷﻨﯽ درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫـﺎ ﮐـﻪ "ﻧﺼـﻒ ﯾـﮏ ﭼﺸـﻢ ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽآﯾـﺪ؟" و ﯾـﺎ "ﻧﺼـﻒ ﯾـﮏ ﺑـﺎل ﺑـﻪ ﭼـﻪ‬ ‫ﮐـﺎر ﻣـﯽآﯾـﺪ؟" ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﯾﯽ از ﺑﺮﻫـﺎن "ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ" ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾـﮏ واﺣـﺪ ﮐـﺎرﮐﺮدي را‬ ‫ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ داراي ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﯾﮑـﯽ از اﺟـﺰاي آن واﺣـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ‬ ‫اﺧـﺘﻼل ﮐﻠـﯽ در ﮐـﺎرﮐﺮد آن ﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﻓـﺮض ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ ﭼﺸـﻢ و ﺑـﺎل ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻟﺤﻈـﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸـﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﯽدرﻧـﮓ اﺷـﮑﺎل ﮐـﺎر را درﻣـﯽ ﯾـﺎﺑﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﮔـﺮ ﻋﺪﺳـﯽ ﭼﺸـﻢ ﯾـﮏ ﺑﯿﻤـﺎر ﻣﺒـﺘﻼ ﺑـﻪ آب ﻣﺮوارﯾـﺪ را ﺑـﺎ ﺟﺮاﺣـﯽ ﺑـﺮدارﯾﻢ‪ ،‬او دﯾﮕـﺮ ﺑـﺪون ﻋﯿﻨـﮏ‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ را ﺑـﻪ وﺿـﻮح ﺑﺒﯿﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ آن ﻗـﺪر ﺑﯿﻨـﺎﯾﯽ دارد ﮐـﻪ ﺑـﺎ درﺧـﺖ ﺑﺮﺧـﻮرد ﻧﮑﻨـﺪ و ﯾـﺎ‬ ‫از ﺻﺨﺮه ﻓﺮوﻧﯿﻔﺘـﺪ‪ .‬درﺳـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ داﺷـﺘﻦ ﻧﺼـﻒ ﺑـﺎل‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ داﺷـﺘﻦ ﯾـﮏ ﺑـﺎل ﮐﺎﻣـﻞ ﻧﯿﺴـﺖ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎ از ﺑـﺎل ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗـﻊ ﺳـﻘﻮط از درﺧﺘـﯽ ﺑـﻪ ارﺗﻔـﺎع ﻣﻌـﯿﻦ‪ ،‬ﺑـﺎل ﻧﺼـﻔﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺷـﺪت ﺿـﺮﺑﻪي ﺑﺮﺧﻮردﺗـﺎن ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ را ﺗﺨﻔﯿـﻒ‪ ،‬و ﺟـﺎن ﺗـﺎن را ﻧﺠـﺎت دﻫـﺪ‪ .‬و اﮔـﺮ ‪ ۵١‬درﺻـﺪ از‬ ‫ﯾـﮏ ﺑـﺎل را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ از درﺧﺘـﯽ اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻠﻨـﺪﺗـﺮ ﺑﯿﺎﻓﺘﯿـﺪ و ﺑـﺎز زﻧـﺪه ﺑﻤﺎﻧﯿـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ‬ ‫ﮐﺴﺮي از ﺑـﺎل را ﮐـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ارﺗﻔـﺎﻋﯽ ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ آن ﺑـﺎل‪ ،‬ﺟـﺎنﺗـﺎن ﻧﺠـﺎت ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪،‬‬ ‫در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺑـﺎلﺗـﺎن اﻧـﺪﮐﯽ ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮ ﺑـﻮد از آن ارﺗﻔـﺎع ﻣﻌـﯿﻦ ﺟـﺎن ﺑـﺪر ﻧﻤـﯽﺑﺮدﯾـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬ ‫آزﻣـﺎﯾﺶ ﻓﮑـﺮي درﺑـﺎرهي ﺳـﻘﻮط از درﺧـﺖﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ ارﺗﻔـﺎعﻫـﺎي ﻣﻌـﯿﻦ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺷـﯿﻮهي درك اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠـﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺮي‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﻣﺰﯾـﺖ ﺑـﺎل ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾﻤـﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ از ‪ ١‬ﺗـﺎ‬ ‫‪ ١٠٠‬درﺻـﺪ اﻣﺘـﺪاد ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕـﻞﻫـﺎ ﭘـﺮ از ﺟـﺎﻧﻮران ﻫﻮاﺳ‪‬ـﺮ ﯾـﺎ ﭼ‪‬ﺘﺮﺑـﺎز ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺟـﺎﻧﻮران‬ ‫ﻋﻤﻼ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ ﺷﯿﺐ ﺻﻌﻮدي ﺑﺎل ﺑﻪ ﻗﻠﻪي ﻣﺤﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣٠١‬‬

‫اﮔـﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﺮاي ﮐـﺎرﺑﺮد ﭼﺸـﻢ ﻫـﻢ ﻣﺜـﺎﻟﯽ ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﮐـﺎرﺑﺮد ﺑـﺎلﻫـﺎي ﻧـﺎﻗﺺ ﻫﻨﮕـﺎم اﻓﺘـﺎدن از‬ ‫درﺧﺘﺎن ﺑﺎ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺰﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖﻫـﺎﯾﯽ را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ در آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﻧﺼـﻒ ﯾـﮏ ﭼﺸـﻢ‪ ،‬ﺟـﺎن ﺟـﺎﻧﻮر را ﻧﺠـﺎت ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ‪ ۴٩‬درﺻـﺪ آن ﭼﺸـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﯿﺐﻫـﺎي ﻣﻼﯾـﻢ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﭼﺸـﻢ را ﻣـﯽﺗـﻮان در ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﺷـﺮاﯾﻂ ﻧـﻮري‪ ،‬و ﺗﻐﯿﯿـﺮات‬ ‫ﻓﺎﺻـﻠﻪي ﺗﺸـﺨﯿﺺ ﺷـﮑﺎرﭼﯽ – ﯾـﺎ ﺷـﮑﺎر – ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬و درﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ وﺿـﻌﯿﺖ ﺑـﺎلﻫـﺎ و ﺳـﻄﻮح‬ ‫ﭘـﺮوازي‪ ،‬ﺣﺎﻟـﺖﻫـﺎي ﻣﯿـﺎﻧﯽ ﭼﺸـﻢ ﻫـﻢ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺼـﻮراﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ در ﺳﺮاﺳـﺮ دﻧﯿـﺎي وﺣـﺶ‬ ‫ﻓﺮاواناﻧـﺪ‪ .‬ﮐ‪‬ـﺮم ﭘ‪‬ﻬـﻦ‪ ،‬ﭼﺸـﻤﯽ دارد ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻫـﺮ ﻣﻌﯿـﺎر ﻣﻌﻘـﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻘﺮﺗـﺮ از ﻧﺼـﻒ ﭼﺸـﻢ اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻠــﺰون درﯾــﺎﯾﯽ ﻧــﺎوﺗﯿﻠﻮس و ﭼــﻪ ﺑﺴــﺎ ﺻــﺪفﻫــﺎي ﻋﻤــﻮزادهاش )ﮐــﻪ درﯾﺎﻫــﺎي دورانﻫــﺎي‬ ‫ﭘﺎﻟﺌﻮزوﯾـﮏ و ﻣﺰوزوﺋﯿـﮏ ﻓـﺮاوان ﺑﻮدﻧـﺪ( ﭼﺸـﻤﯽ دارد ﮐـﻪ ﭼﯿـﺰي ﺑﯿﻨـﺎﺑﯿﻦ ﭼﺸـﻢ ﮐ‪‬ـﺮم ﭘ‪‬ﻬـﻦ و‬ ‫ﭼﺸـﻢ اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف ﭼﺸـﻢ ﮐـﺮِم ﭘ‪‬ﻬـﻦ ﮐـﻪ ﻓﻘـﻂ ﻧـﻮر و ﺳـﺎﯾﻪ را ﺗﺸـﺨﯿﺺ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﺗﺼـﺎوﯾﺮ را ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺒﯿﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﺸـﻢ ﻧـﺎوﺗﯿﻠﻮس ﺷـﺒﯿﻪ دورﺑﯿﻨـﯽ ﺑـﯽﻋﺪﺳـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﯾـﮏ‬ ‫ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﺑﺴـﺎزد؛ اﻣـﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ آن در ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﭼﺸـﻢ ﻣـﺎ ﺗﯿـﺮه و ﺗـﺎر اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﭼﺸـﻢ ﺧـﻮد ﻧﻤـﺮهاي ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﭼﺸـﻢ ﺑـﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬دﻗﺘـﯽ ﮐـﺎذب ﺑـﻪ ﺧـﺮج دادهاﯾـﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻫـﯿﭻ آدم ﻋـﺎﻗﻠﯽ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﻧﮑـﺎر ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭼﺸـﻢ داﺷـﺘﻦ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﺟـﺎﻧﻮر ﺑـﯽﻣﻬـﺮه و ﺑﺴـﯿﺎري‬ ‫ﺟـﺎﻧﻮاردان دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ از ﭼﺸـﻢ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ اﺳـﺖ و ﻫﻤﮕـﯽ اﯾـﻦ ﭼﺸـﻢﻫـﺎ در ﺟـﺎﯾﯽ روي اﯾـﻦ ﺷـﯿﺐ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ و ﻣﻼﯾـﻢ ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﻗﻠـﻪي ﻣﺤـﺎل ﺟـﺎي ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮ روي اﯾـﻦ ﺷـﯿﺐ‪ ،‬ﭼﺸـﻢ ﻣـﺎ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ‬

‫ﯾﮏ ﻗﻠﻪ اﺳﺖ – ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﻧـﻪ ﻣﺮﺗﻔـﻊﺗـﺮﯾﻦ ﻗﻠـﻪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﯾﮑـﯽ از ﻣﺮﺗﻔـﻊﺗـﺮﯾﻦ ﻗﻠـﻪﻫـﺎ‪ .‬در ﮐﺘـﺎب ﺻـﻌﻮد ﺑـﻪ‬

‫ﻗﻠـﻪي ﻣﺤـﺎل‪ ،‬ﻣـﻦ ﯾـﮏ ﻓﺼـﻞ ﮐﺎﻣـﻞ را ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ و ﯾـﮏ ﻓﺼـﻞ را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺑـﺎل اﺧﺘﺼـﺎص دادهام‪ ،‬و‬

‫ﻧﺸـﺎن دادهام ﮐـﻪ اﯾـﻦ دو ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ آﻫﺴـﺘﻪ )و ﺣﺘـﯽ ﺷـﺎﯾﺪ ﻧـﻪ ﭼﻨـﺪان آﻫﺴـﺘﻪ( اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺻﻌﻮدي را ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺧﺘﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﭘـﺲ ﺑـﻪ روﺷـﻨﯽ دﯾـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ ﭼﺸـﻢﻫـﺎ و ﺑـﺎلﻫـﺎ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽاي ﻧﺪارﻧـﺪ؛ اﻣـﺎ ﻧﮑﺘـﻪي‬ ‫ﺟﺎﻟـﺐﺗـﺮ از اﯾـﻦ ﻣﺜـﺎلﻫـﺎي ﺧـﺎص‪ ،‬درس ﮐﻠـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از آﻧﻬـﺎ ﺑﯿـﺎﻣﻮزﯾﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﺧﯿﻠـﯽﻫـﺎ در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد دﭼـﺎر اﺷـﺘﺒﺎه ﻣﺤـﺾ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣـﺎ را ﻫﺸـﯿﺎر ﺳـﺎزد ﺗـﺎ در ﻣـﻮارد ﮐﻤﺘـﺮ‬ ‫واﺿـﺢ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﻮارد ﺳـﻠﻮﻟﯽ و ﺑﯿﻮﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐـﻪ اﻣـﺮوزه ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺑـﺎ ﺗﺮﻓﻨـﺪ "ﻧﻈﺮﯾـﻪي‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ" ﺟﺎر ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ ﻧﺨﻮرﯾﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑـﯽ درﻧـﮓ اﻋـﻼم ﻧﮑـﻦ ﮐـﻪ ﭼﯿـﺰي داراي "ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳﺘﻨﯽ" اﺳـﺖ؛ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺟﺰﺋﯿـﺎت آن را ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﮐـﺎﻓﯽ ﻧﺪﯾـﺪه ﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‬

‫‪٣٠٢‬‬

‫ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷـﯽ‪ .‬از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻣـﺎ اﻫـﻞ داﻧـﺶ ﻧﺒﺎﯾـﺪ دﭼـﺎر اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﺟﺰﻣـﯽ ﺷـﻮﯾﻢ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ اﻣـﻮري‬ ‫در ﻃﺒﯿﻌـﺖ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ ذاﺗـﯽﺷـﺎن‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾـﻢ ﮐـﻮه‬ ‫ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ را ﻣﺴـﺪود ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن درﺳـﺖ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﺑﺘـﻮان ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽاي را ﻧﺸـﺎن داد ﻧﻈﺮﯾـﻪي داروﯾـﻦ ﺷﮑﺴـﺖ ﻣـﯽﺧـﻮرد‪ .‬ﺧـﻮد داروﯾـﻦ ﻫـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‬ ‫اذﻋﺎن داﺷﺖ‪:‬‬ ‫»اﮔـﺮ در ﻣـﻮرد ﻫـﺮ اﻧﺪاﻣـﻪي ﭘﯿﭽﯿـﺪهي ﻣﻮﺟـﻮد‪ ،‬ﺑﺘـﻮان ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ اﻣﮑـﺎن ﻧـﺪارد ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫آن ﺣﺎﺻـﻞ اﺻـﻼﺣﺎت ﻇﺮﯾـﻒ ﻓـﺮاوان و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﻣـﻦ ﮐـﺎﻣﻼ ﺷﮑﺴـﺖ ﻣـﯽﺧـﻮرد‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮردي ﺑﯿﺎﺑﻢ«‬ ‫ﺑﻪ رﻏـﻢ ﻫﻤـﻪي ﺗـﻼشﻫـﺎي ﻣﺠﺪ‪‬اﻧـﻪ و در واﻗـﻊ ﻋﺒـﺚ‪ ،‬ﻧـﻪ داروﯾـﻦ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﭼﻨـﯿﻦ ﻣـﻮردي ﺑﯿﺎﺑـﺪ‬ ‫و ﻧـﻪ ﻫـﯿﭽﮑﺲ دﯾﮕـﺮي ﭘـﺲ از داروﯾـﻦ‪ .‬ﻧﺎﻣﺰدﻫـﺎي ﺑﺴـﯿﺎري ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﻧـﻮشداروي ﺧﻠﻘـﺖ ﮔﺮاﯾـﺎن‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﺤﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﯾـﮏ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾـﻪي داروﯾـﻦ را اﺑﻄـﺎل ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ از ﮐﺠـﺎ ﻣﻌﻠـﻮم ﮐـﻪ ﭼﻨـﺎن ﯾﺎﻓﺘـﻪاي ﻧﻈﺮﯾـﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ را ﻧﯿـﺰ اﺑﻄـﺎل ﻧﮑﻨـﺪ؟ در‬ ‫ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ از ﭘـﯿﺶ ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﺧﻠﻘـﺖ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ را اﺑﻄـﺎل ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾـﺮا‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﺑﺎرﻫـﺎ‬ ‫ﮔﻔﺘـﻪام و ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﺧـﻮاﻫﻢ ﮔﻔـﺖ‪ ،‬داﻧـﺶ ﻣـﺎ درﺑـﺎرهي ﺧـﺪا ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﻫـﻢ اﻧـﺪك ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺎ‬ ‫اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ در ﮐـﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آن ﺧـﺪا ﻧﯿـﺰ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿـﺪه و‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ!‬

‫‪٣٠٣‬‬

‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﮑﺎفﻫﺎ‬ ‫ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ از ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧَﮑﺎﺳﺘﻨﯽ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎ ﺷﯿﻮهاي ﻏﯿﺮﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺧﺎﺻﯽ از ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﺟﻬﻞ ﻓﻌﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﺎﺑﺠﺎي "ﺧﺪاي‬ ‫ﺷﮑﺎفﻫﺎ" ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﯾﺘﺮﯾﺶ ﺑﻮﻧﻬﻮﻓﺮِ اﻻﻫﯽدان ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه را ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾﺎن‬ ‫ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ در ﭘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺷﮑﺎﻓﯽ در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﯾﺎ ﻓﻬﻢ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﺷﮑﺎف ﻇﺎﻫﺮي ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ ﻓﺮض‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﯾﺪ آن را ﭘﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﯾﻪي ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﻣﺘﺠﺪدي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮﻧﻬﻮﻓﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ داﻧﺶ‪ ،‬ﺷﮑﺎفﻫﺎ ﺗﻨﮓﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ دﯾﮕﺮ ﮐﺎري ﺑﺮاي ﺧﺪا و ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺨﻔﯽ‬ ‫ﺷﺪن ﺧﺪا ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎﯾﻪي ﻧﮕﺮاﻧﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬اذﻋﺎن ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬و ﺣﺘﯽ‬ ‫اﺑﺮاز ﻣﺴﺮت از ﻧﺎداﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ذاﺗﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻋﻠﻤﯽ و ﭼﺎﻟﺸﯽ ﺑﺮاي ﻓﺘﻮﺣﺎت آﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دوﺳﺘﻢ ﻣ‪‬ﺖ‬ ‫رﯾﺪﻟﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» ،‬اﻏﻠﺐ داﻧﺸﻤﻨﺪان از آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﮐﺸﻒ ﺷﺪه ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎداﻧﺴﺘﻪﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﭘﯿﺶ ﻣﯽراﻧﺪ‪ «.‬ﻋﺎرﻓﺎن‪ ،‬راز را ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﻨﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن راز ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان راز‬ ‫را ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﻨﺪ‪ :‬راز ﮐﺎري ﺑﻪ دﺳﺘﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻋﺎمﺗﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ‪ ٨‬ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار‬ ‫ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﺛﺮات ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﻣﺨﺮّب دﯾﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﻬﻞ ﺧﻮد ﺧﺮﺳﻨﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ داﻧﺶ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﻬﻞ و رازآﻟﻮدﮔﯽ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺧﻮد اذﻋﺎن دارد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺎي ﺗﺄﺳﻒ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ راﻫﮑﺎر اﺻﻠﯽ ﻣﺒﻠﻐﺎن آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﺨﺮﯾﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺎفﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫ﺑﺠﻮﯾﻨﺪ و ادﻋﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ "آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ" اﯾﻦ ﺷﮑﺎفﻫﺎ را ﭘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪي زﯾﺮ‬ ‫را ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﻓﺮﺿﯽ اﻣﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘﺖﮔﺮا ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣ‪‬ﻔﺼﻞ زاﻧﻮﯾﯽ ﯾﮏ‬ ‫ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪي راﺳﻮﯾﯽِ ﮐﻤﯿﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮز ﻓﺮوﮐﺎﻫﺶ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺟﺰﺋﯽ از آن ﺑﺪون ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ‬ ‫ﺑﺎ دﯾﮕﺮ اﺟﺰاء ﮐﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮط ﻣﯽﺑﻨﺪم ﺷﻤﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ اﯾﺠﺎد ﻣﻔﺼﻞ زاﻧﻮﯾﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪي راﺳﻮﯾﯽ‬ ‫را ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‪ «.‬اﮔﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻮاب ﺟﺎﻣﻊ و ﻓﻮري ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺖﮔﺮا اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﭘﯿﺸﻔﺮض ﺷﺪه را ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ‪» :‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﻈﺮﯾﻪي رﻗﯿﺐ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪي‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‬

‫‪411‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﭘﯿﺮوز اﺳﺖ« ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﺟﺎﻧﺒﺪاراﻧﻪي اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ :‬اﮔﺮ‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪي اﻟﻒ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻓﻼن ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﻈﺮﯾﻪي ب ﺑﺎﯾﺪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ دﻧﺒﺎل ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺧﺎص‪،‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﭘﯿﺸﻔﺮض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺣﺮﯾﻒ ﺑﺮﺗﺮي دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﭘﯿﺸﻔﺮض را‬

‫‪Intelligent design‬‬

‫‪٤١١‬‬

‫‪٣٠٤‬‬

‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪي آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ را ﺑﺪاﻫﺘﺎ ﺑﺮگ ﺑﺮﻧﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آن را ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯽﻧﯿﺎز از‬ ‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠـﺎ اﻣـﺎ ﺣـﺮف ﻣـﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﻓﻨـﺪ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺠﯿـﺪ ﻣﻌﻤـﻮل داﻧﺸـﻤﻨﺪان‬ ‫از ﻋـﺪم ﻗﻄﻌﯿـﺖ ﻣـﻮﻗﺘﯽ را ﺗﺒـﺎه ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛ ﺗﻤﺠﯿـﺪي ﮐـﻪ در واﻗـﻊ ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫داﻧﺸـﻤﻨﺪ اﻣـﺮوزي ﺑـﻪ دﻻﯾـﻞ ﺻـﺮﻓﺎ ﺳﯿﺎﺳـﯽ در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ آن ﻣـﺪﻋﯽ آﻓـﺮﯾﻨﺶ آن ﻗﻮرﺑﺎﻏـﻪ درﻧـﮓ‬ ‫ﮐﻨﺪ و ﻧﮕﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ‪» :‬اوم‪ ،‬ﻧﮑﺘـﻪي ﺟـﺎﻟﺒﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ ﻣﻔﺼـﻞ زاﻧـﻮﯾﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻏـﻪي راﺳـﻮﯾﯽ ﭼﻄـﻮر‬ ‫ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ در ﻣـﻮرد ﻗﻮﺑﺎﻏـﻪﻫـﺎي راﺳـﻮﯾﯽ ﺗﺨﺼـﺺ ﻧـﺪارم‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﺮي ﺑـﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪي‬ ‫داﻧﺸـﮕﺎه ﺑـﺰﻧﻢ و ﻧﮕـﺎﻫﯽ ﺑﯿﺎﻧـﺪازم‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﭘـﺮوژهي ﺟـﺎﻟﺒﯽ ﺑـﺮاي ﯾـﮏ داﻧﺸـﺠﻮي ﻓـﻮق ﻟﯿﺴـﺎﻧﺲ ﺑﺎﺷـﺪ‪«.‬‬ ‫ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﭼﻨـﯿﻦ ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﺑﺪﻫـﺪ – و ﺧﯿﻠـﯽ ﭘـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ داﻧﺸـﺠﻮ ﭘـﺮوژهاش را ﺷـﺮوع‬ ‫ﮐﻨـﺪ – ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﭘﯿﺸـﻔﺮض ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن‪ ،‬در ﯾـﮏ ﺟـﺰوهي ﺗﺒﻠﯿﻐـﯽﺷـﺎن ﺗﯿﺘـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد‪» :‬ﻃﺮاﺣـﯽ‬ ‫ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪي راﺳﻮﯾﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎر ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫‪412‬‬

‫ﭘـﺲ ﻣﯿـﺎن روﯾﮑـﺮد داﻧﺸـﻤﻨﺪ و روﯾﮑـﺮد ﺧﻠﻘـﺖﮔـﺮا ﺑـﻪ ﻣﺠﻬـﻮﻻت‪ ،‬ﺗﻘـﺎرن ﻧـﺎﻣﯿﻤﻮﻧﯽ ﻫﺴـﺖ‬ ‫‪.‬ﻫـﺮ دو ﺑـﻪ ﻣﺠﻬـﻮﻻت ﻧﯿـﺎز دارﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺮ ﻣﺠﻬـﻮل ﺑـﺮاي داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻫـﺪف ﭘـﮋوﻫﺶ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺧﻠﻘـﺖﮔـﺮا ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﭘﯿـﺮوزي ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﻣﻄﻠـﻮباش اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾـﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي‬ ‫ﺑـﺮ درﺳـﺘﯽ ﺧـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﺟـﺰ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﺜـﻞ داﻧـﻪاي در ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه در ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻋﻠﻤـﯽ ﺟـﺎ‬ ‫ﺧـﻮش ﮐﻨـﺪ‪ .‬دﻗﯿﻘـﺎ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺧـﺎﻃﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﯿـﺎز داﻧـﺶ ﺑـﻪ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺷـﮑﺎفﻫـﺎ و ﺗﺒـﺪﯾﻞﺷـﺎن ﺑـﻪ‬ ‫ﺣﯿﻄـﻪﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﭘﮋوﻫﺸـﯽ‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﻧﻈﺮﯾـﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ را ﻫﺮاﺳـﺎن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬ ‫ﺳـﺒﺐ‪ ،‬داﻧـﺶ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﯾـﻦ اﻻﻫﯿـﺎت ﻋﻮاﻣﻔﺮﯾـﺐ و ﺧـﺎم‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ اﻻﻫﯿـﺎت ﺷـﮑﺎف ﮐـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺷـﮑﺎفﻫـﺎ را ﺑـﺎ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ ﭘـﺮ ﮐﻨـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪاي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻮﻧﻬـﻮﻓﺮ ﻣﺘﺤـﺪ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪٤١٢‬‬

‫در ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن‪ ،‬درﺑﺎره روزه اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺎﻇﺮهاي ﻣﯿﺎن ﭘﺰﺷﮑﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺰﺷﮏ ﻻﺋﯿﮏ ﺗﺎﮐﯿﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ روزه ﺑﺮاي‬

‫ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻣﻀﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺰﺷﮏ دﯾﻨﺪار آن دﻻﯾﻞ را رد ﻣﯽﮐﺮد و اﺻﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﮑﺎت رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ ،‬روزه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻣﻔﯿﺪ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺰﺷﮏ ﻻﺋﯿﮏ ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺘﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرده اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮐﺪام ﭘﮋوﻫﺶ رﺳﻤﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮردﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ روزه ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﺣﺮف ﮐﺎﻣﻼ ﺧﻼف داﻧﺶ اﺳﺖ‪ .‬آن ﭘﺰﺷﮏ دﯾﻨﺪار ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ داد ﮐﻪ در ﻫﯿﭻ ﭘﮋوﻫﺶ رﺳﻤﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻫﻢ‬ ‫اﺛﺒﺎت ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﻣﻀﺮ اﺳﺖ! ﺑﺤﺚﻫﺎي داوﮐﯿﻨﺰ ﻣﻦ را ﺑﻪ ﯾﺎد آن ﻣﻨﺎﻇﺮه اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻫﻢ آن ﭘﺰﺷﮏ دﯾﻨﺪار ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ وﻓﺎدار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮف اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻠﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭘﮋوﻫﺶ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﺟﺎﻣﻊ و ﮐﺎﻣﻠﯽ درﺑﺎره ﻣﻀﺮات روزه اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺎر ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ‪ ،‬ﻣﺮدم را دﻋﻮت ﺑﻪ روزهداري ﻣﯽﮐﺮد! ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﺻﻞ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادن اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﮐﺎر‪ ،‬آﻧﻬﻢ ﮐﺎر ﻣﻬﻤﯽ ﻫﻤﭽﻮ‬ ‫روزهداري اﺳﻼﻣﯽ )ﻧﺨﻮردن و ﻧﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 16‬ﺳﺎﻋﺖ!( ﺑﺎﯾﺪ دﻟﯿﻞ داﺷﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٠٥‬‬

‫ﻧﻈﺮﺑـﺎزي ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺑـﺎ ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﺗـﺎرﯾﺦ ﻓﺴـﯿﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾـﺎﻧﮕﺮ ﮐـﻞ اﻻﻫﯿـﺎت ﺷـﮑﺎف اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬زﻣـﺎﻧﯽ ﻣـﻦ ﻣﻄﻠﺒـﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻢ در ﻣـﻮرد دوراﻧـﯽ ﮐـﻪ اﺻـﻄﻼﺣﺎ "اﻧﻔﺠـﺎر ﮐـﺎﻣﺒﺮﯾﻦ" ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬آن‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ را ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ آﻏـﺎز ﮐـﺮدم ﮐـﻪ‪» ،‬اﻧﮕـﺎر ﮐـﻪ ﻓﺴـﯿﻞﻫـﺎ ﺑـﺪون ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺗـﺎرﯾﺦ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ آﻧﺠـﺎ‬ ‫ﻧﻬـﺎده ﺷـﺪهاﻧـﺪ«‪ .‬اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ ﻫـﻢ ﭘـﯿﺶ درآﻣـﺪي ﺑﻼﻏـﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﻗﺼـﺪ ﻣـﻦ از ﻧﻮﺷـﺘﻦ آن اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬ ‫اﺷـﺘﻬﺎي ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را ﺑـﺮاي ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت ﺗﮑﻤﯿﻠـﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰم‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺄﺳـﻒ ﺑـﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣـﯽﻧﮕـﺮم‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐـﻪ ﭼﻘـﺪر ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎت ﭘﯿـﺮو آن ﺟﻤﻠـﻪ را ﺑـﻪ ﮐﻨـﺎري‬ ‫ﻧﻬﻨـﺪ و آن ﺟﻤﻠـﻪي آﻏـﺎزﯾﻦ را ﺳﺮﺧﻮﺷـﺎﻧﻪ ﺧـﺎرج از زﻣﯿﻨـﻪاش ﻧﻘـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﻋﺎﺷـﻖ‬ ‫ﺷﮑﺎفﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺴﯿﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﯿﻔﺘﻪي ﻫﻤﻪي ﺷﮑﺎفﻫﺎي ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎري از ﮔـﺬارﻫﺎي ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﺑـﻪ روﺷـﻨﯽ ﺗﻮﺳـﻂ زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎي ﮐـﻢ و ﺑـﯿﺶ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ از از‬ ‫ﻓﺴـﯿﻞﻫـﺎي ﺗـﺪرﯾﺠﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﯾﺎﺑﻨـﺪه‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺣﻠﻘـﻪﻫـﺎي ﺑﻌﻀـﯽ از زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎ ﻫـﻢ ﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و اﯾـﻦ ﺣﻠﻘـﻪﻫـﺎي ﻣﻔﻘـﻮده ﻫﻤـﺎن ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﻣﺸـﻬﻮر ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﯾﮑـﻞ ﺷ‪‬ـﻤ‪‬ﺮ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮاﯾﯽ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮده ﮐـﻪ ﮐﺸـﻒ ﻫـﺮ ﻓﺴـﯿﻞ ﺗـﺎزه‪ ،‬ﺷـﮑﺎف ﻣﺤﺒـﻮب ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن را ﺑـﻪ دو ﻧـﯿﻢ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬ ‫و آن ﺷـﮑﺎف درﺳـﺖ دو ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد! در ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﺣـﻮاسﺗـﺎن ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎدهي ﻧﺎﻣﻮﺟـﻪ‬ ‫ﺧﻠﻘﺖﮔﺮاﯾـﺎن از ﻧﮕـﺮش ﭘﯿﺸـﻔﺮضﺷـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻓﺴـﯿﻠﯽ ﮔـﻮاه ﺑـﺮ ﯾـﮏ ﮔـﺬار ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﻣﻌـﯿﻦ ﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫ﻧﺸـﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺸـﻔﺮض آﻧـﺎن اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮔـﺬاري ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ در ﮐـﺎر ﻧﺒـﻮده و ﻟـﺬا ﮐـﺎر ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺎر ﺧـﺪا‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻪ در ﺗﮑﺎﻣﻞ و ﭼﻪ در ﻫـﺮ داﻧـﺶ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻓـﺮض ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﻮاﻫﺪ ﮐـﺎﻣﻠﯽ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ روﻧـﺪ‬ ‫ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳـﺘﯽ ﮐـﺎﻣﻼ ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬درﺳـﺖ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ‬ ‫ﺑـﺮاي ﻣـﺘﻬﻢ ﮐـﺮدن ﮐﺴـﯽ ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺛﺒـﺖ ﮐﺎﻣـﻞ ﺳـﯿﻨﻤﺎﯾﯽ ﺣﺮﮐـﺎت ﻗﺎﺗـﻞ در ﺻـﺤﻨﻪي ﺟﻨﺎﯾـﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺪون ﻓﻘـﺪان ﺣﺘـﯽ ﯾـﮏ ﻓـﺮﯾﻢ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺨـﺶ ﻗﻠﯿﻠـﯽ از ﺟﺴـﺪ ﺟـﺎﻧﻮران ﺑـﻪ ﻓﺴـﯿﻞ ﺑـﺪل‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و از ﺑﺨﺖ ﺧﻮشﻣـﺎن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﻗـﺪر ﻓﺴـﯿﻞﻫـﺎي ﻣﯿـﺎﻧﯽ از زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎي ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ را ﻫـﻢ‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﻫـﯿﭻ ﻓﺴـﯿﻠﯽ را ﻫـﻢ ﭘﯿـﺪا ﻧﻤـﯽﮐـﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻨـﻮز ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﻢ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ دﯾﮕـﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ژﻧﺘﯿـﮏ ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ و ﭘﺮاﮐﻨـﺪﮔﯽﻫـﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺷـﻮاﻫﺪ ﮐـﺎﻣﻼ ﻗـﻮي دال ﺑـﺮ ﺻـﺤﺖ ﻧﻈﺮﯾـﻪي‬ ‫ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺑﯿـﺎﺑﯿﻢ‪ .‬از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﺗﮑﺎﻣـﻞ اﯾـﻦ ﭘﯿﺸـﮕﻮﯾﯽ ﻗـﻮي را دارد ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﯾـﮏ‬ ‫ﻓﺴﯿﻞ در ﭼﯿﻨـﻪي زﻣـﯿﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﺎدرﺳـﺖ ﯾﺎﻓـﺖ ﺷـﻮد‪ ،‬ﮐـﻞ ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﺑـﺮ ﺑـﺎد ﻓﻨـﺎ ﻣـﯽرود‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﯾـﮏ ﭘـﻮﭘﺮي دوآﺗﺸـﻪ ﻫﺎﻟـﺪﯾﻦ‪ 413‬را ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ ﺑـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬

‫اﺑﻄـﺎل ﻣــﯽﺷـﻮد‪ ،‬او ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﺸـﻬﻮرش را داد ﮐــﻪ »وﻗﺘــﯽ ﺧﺮﮔــﻮشﻫـﺎي ﻓﺴــﯿﻞ ﺷـﺪه در دورهي‬ ‫‪٤١٣‬‬

‫‪Haldane‬‬

‫‪٣٠٦‬‬

‫ﭘﺮﯾﮑـﺎﻣﺒﺮﯾﻦ ﯾﺎﻓـﺖ ﺷـﻮﻧﺪ‪ «.‬ﺑـﻪ رﻏـﻢ اﻓﺴـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﮐـﺬب از آب درآﻣـﺪهي ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼ‬ ‫ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ ﺟﻤﺠﻤـﻪي اﻧﺴـﺎن در ﻏـﺎر ﻣ‪‬ـﮋر‪ ،‬ﯾـﺎ رد ﭘـﺎي اﻧﺴـﺎن در ﻣﯿـﺎن ﻓﺴـﯿﻞﻫـﺎي داﯾﻨﺎﺳـﻮرﻫﺎ ﮐﺸـﻒ‬ ‫ﺷﺪه‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻨﻮز ﻫﯿﭻ ﻓﺴﯿﻞ ﻧﺎﺑﻬﻨﮕﺎم اﯾﻨﭽﻨﯿﻨﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ اﻇﻬـﺎر ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻏـﻪي راﺳـﻮﯾﯽ ﯾـﺎ ﺳﻮﺳـﮏ ﺑﻤـﺐاﻓﮑـﻦ‪ ،‬ﯾـﺎ‬ ‫ﮐﺬا و ﮐﺬا ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ ﺑﺮﻫـﺎن ﯾـﺎ ﺗﻮﺟﯿـﻪ دﯾﮕـﺮي ﺑﯿﺎورﯾـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﻃﺮﯾـﻖ‬ ‫داﻧﺶورزي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﮕـﺎرهي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ از ﺣﯿـﺚ ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﻣﻌـﺎدل اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿـﺪ »ﻣـﻦ )اﯾﻨﺠـﺎ‬ ‫اﺳﻢ ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﮕﺬارﯾـﺪ( ﺷﺨﺼـﺎ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﻫـﯿﭻ ﻃﺮﯾﻘـﯽ ﺑﯿـﺎﺑﻢ ﮐـﻪ )اﯾﻨﺠـﺎ ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪهي زﯾﺴـﺘﯽ را‬ ‫ﺑﮕﺬارﯾـﺪ( ﮔـﺎم ﺑـﻪ ﮔـﺎم اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه داراي »ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧَﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ«‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ آﻓﺮﯾـﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ :‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪ ،‬ﺑـﯽ درﻧـﮓ ﻣـﯽﺑﯿﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﺳـﺘﺪﻻل ﮐـﺎﻣﻼ‬ ‫ﺷـﮑﻨﻨﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﻟﺤﻈـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ داﻧﺸـﻤﻨﺪي ﺳـﺮ ﺑﺮﺳـﺪ و ﯾـﮏ ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﯿﺎﻧـﻪي ﻗﺒـﻞ ازآن‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﻔﺮوض را ﺑﯿﺎﺑﺪ ﯾـﺎ ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ؛ ﯾـﺎ دﺳـﺖﮐـﻢ‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﯿﺎﻧـﻪاي را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ‬ ‫اﮔـﺮ ﻫـﯿﭻ داﻧﺸـﻤﻨﺪي ﻫـﻢ آن ﭘﺪﯾـﺪه را ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻧﮑﻨـﺪ‪ ،‬اﺻـﻼ ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ آﻓـﺮﯾﻨﺶ‬ ‫ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺑـﺮاي آن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾـﻪي اﺳـﺘﺪﻻل ﻧﻈﺮﯾـﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ ﯾﻌﻨـﯽ ﻫﻤـﺎن اﺳـﺘﺪﻻل‬ ‫ﮐﻼﺳـﯿﮏ "ﺧـﺪاي ﺷـﮑﺎفﻫـﺎ "ﺳﺴـﺖ و زﺑﻮﻧﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﭘﯿﺸـﺘﺮ آن را »ﺑﺮﻫـﺎن ﻧﺎﺑـﺎوري ﺷﺨﺼـﯽ«‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪهام‪.‬‬ ‫ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﻣﺸـﻐﻮل ﺗﻤﺎﺷـﺎي ﺷـﻌﺒﺪهﺑـﺎزي ﻣﺤﯿﺮاﻟﻌﻘـﻮﻟﯽ ﻫﺴـﺘﯿﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ دو ﺷـﻌﺒﺪهﺑـﺎز‬ ‫ﺑـﻪ ﻧـﺎمﻫـﺎي ﭘِـﻦ و ﺗ‪‬ﻠ‪‬ـﺮ ﻧﻤﺎﯾﺸـﯽ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ در آن ﻇـﺎﻫﺮا ﻫـﺮ دو ﺑـﺎ ﺗﭙﺎﻧﭽـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﻫـﻢ ﺷـﻠﯿﮏ‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﺗﯿـﺮ ﺷـﻠﯿﮏ ﺷـﺪه از ﺗﭙﺎﻧﭽـﻪي دﯾﮕـﺮي را ﺑـﻪ دﻧـﺪان ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺗـﺪاﺑﯿﺮ اﺣﺘﯿـﺎﻃﯽ را ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔﯿـﺮﯾﻢ ﺗـﺎ ﺧـﺮاشﻫـﺎي روي ﮔﻠﻮﻟـﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺗﭙﺎﻧﭽـﻪﻫـﺎ ﺗﻄﺒﯿـﻖ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﮐـﻞ ﺷـﻌﺒﺪهﺑـﺎزي را ﯾـﮏ ﻋـﺪه ﺗﻤﺎﺷـﺎﮔﺮ ﻣﺘﺨﺼـﺺ اﺳـﻠﺤﻪي ﮔـﺮم از ﻓﺎﺻـﻠﻪي ﻧﺰدﯾـﮏ ﻧﻈـﺎره ﮐﻨﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺣﻘـﻪﺑـﺎزي از ﻣﯿـﺎن ﺑـﺮود‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺗﻔﺎﺻـﯿﻞ‪ ،‬ﮔﻠﻮﻟـﻪي ﺗﭙﺎﻧﭽـﻪي ﭘـﻦ در دﻫـﺎن ﺗ‪‬ﻠ‪‬ـﺮ و‬ ‫ﮔﻠﻮﻟﻪي ﺗﭙﺎﻧﭽﻪي ﺗ‪‬ﻠ‪‬ﺮ در دﻫﺎن ﭘِـﻦ ﺟـﺎ ﺧـﻮش ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ )رﯾﭽـﺎرد داوﮐﯿﻨـﺰ( اﺻـﻼ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺑـﺎور‬ ‫ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﺷـﻌﺒﺪهاي اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬ﻓﻬـﻢ ﻣﺘﻌـﺎرﻓﯽ ﻣـﻦ از ژرﻓـﺎي وﺟـﻮد ﭘﯿﺸـﺎﻋﻠﻤﯽام‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا ﺑـﺎورﮐﺮدﻧﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬و ﻣـﺮا ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑﮕـﻮﯾﻢ »ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻌﺠـﺰهاي‬ ‫در ﮐـﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا ﻫـﯿﭻ ﮔﻮﻧـﻪ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻋﻠﻤـﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ «.‬اﻣـﺎ ﺻـﺪاي‬ ‫ﺿـﻌﯿﻔﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ از آﻣـﻮزش ﻋﻠﻤـﯽام ﻧﻐﻤـﻪي دﯾﮕـﺮي ﺳـﺎز ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭘِـﻦ و ﺗ‪‬ﻠ‪‬ـﺮ ﺗﺮدﺳـﺘﺎن ﺑـﯽﺑـﺪﯾﻠﯽ‬

‫‪٣٠٧‬‬

‫در ﺳـﻄﺢ ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻤـﺎ اﯾـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻋﻠﻤـﯽ ﮐـﺎﻣﻠﯽ دارد‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﻮن ﻣـﻦ ﺧﯿﻠـﯽ ﺧـﺎم‬ ‫ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﯽدﻗـﺖام‪ ،‬ﯾـﺎ ﻗـﺪرت ﺗﺨﯿـﻞ ﮐـﺎﻓﯽ ﻧـﺪارم‪ ،‬راز ﻣـﺎﺟﺮا را ﻧﻤـﯽﻓﻬﻤـﻢ‪ .‬اﯾـﻦ واﮐـﻨﺶ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ در ﻗﺒـﺎل ﺷـﻌﺒﺪهي ﻣـﺬﮐﻮر اﺳـﺖ‪ .‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪهي زﯾﺴـﺘﯽ ﮐـﻪ ﻇـﺎﻫﺮا ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ دارد ﻧﯿـﺰ واﮐـﻨﺶ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻫﻤـﯿﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻫـﻢ ﮐـﻪ از ﺳـﺮدرﮔﻤﯽ ﺷﺨﺼـﯽﺷـﺎن در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪهي ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻓـﻮرا ﺑـﻪ ﻧﯿـﺎﯾﺶ ﺷـﺘﺎبزدهي ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﺖ ﻣـﯽرﺳـﻨﺪ دﺳـﺖ ﮐﻤـﯽ از‬ ‫اﺣﻤﻖﻫﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ ﺷـﻌﺒﺪهﺑـﺎزي ﯾـﮏ ﻗﺎﺷـﻖ را ﺧـﻢ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﻓـﻮرا ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪهاي "ﭘﺎراﻧﺮﻣﺎل" ﺳﺮوﮐﺎر دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷـﯿﻤﯽدان اﺳـﮑﺎﺗﻠﻨﺪي‪ ،‬ﮐـﺮاﯾﻦ اﺳـﻤﯿﺖ‪ ،‬در ﮐﺘـﺎﺑﺶ ﻫﻔـﺖ ﺳـﺮﻧﺦ درﺑـﺎرهي ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺣﯿـﺎت‪،414‬‬

‫ﺑـﺎ ﺗﻤﺜﯿـﻞ ﺗـﺎق ﮐﻤـﺎﻧﯽ ﻧﮑﺘـﻪي دﯾﮕـﺮي را ذﮐـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﺗـﺎق ﮐﻤـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ از ﮐﻨـﺎر ﻫـﻢ ﻧﻬـﺎدن‬ ‫ﺳـﻨﮓﻫـﺎي ﺳـﺨﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺪون ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ ﺳـﺎروج ﯾـﺎ ﺳـﯿﻤﺎن‪ ،‬اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ و ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ دارد‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ اﮔـﺮ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﺳـﻨﮓﻫـﺎي ﺑﺮﺳـﺎزﻧﺪهي اﯾـﻦ ﺗـﺎق را ﺑـﺮدارﯾﻢ‪ ،‬ﮐـﻞ آن‬ ‫ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺰد‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﺗـﺎق را اﺑﺘـﺪا ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺳـﺎﺧﺖ؟ ﯾـﮏ روش اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﮐﭙـﻪ‬ ‫از ﺳـﻨﮓﻫـﺎي ﺳـﺨﺖ در ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﺮﯾـﺰﯾﻢ و ﺳـﭙﺲ ﺳـﻨﮓﻫـﺎي اﺿـﺎﻓﯽ را ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﯾﮑـﯽﯾﮑـﯽ ﺑـﺮدارﯾﻢ‬ ‫‪.‬ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎن ﻋـﺎمﺗـﺮ‪ ،‬ﺳـﺎزهﻫـﺎي ﻓﺮاواﻧـﯽ را ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺷـﯿﻮه ﺳـﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ داراي‬ ‫ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺎ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﻫـﺮ ﺟـﺰءﺷـﺎن‪ ،‬ﮐـﻞ ﺳـﺎزه ﻓـﺮو رﯾـﺰد‪ .‬ﺳـﺎزهﻫـﺎ را‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮان ﺗﻮﺳـﻂ دارﺑﺴـﺖﺑﻨـﺪي ﺳـﺎﺧﺖ و ﺳـﭙﺲ دارﺑﺴـﺖ را ﺑﺮداﺷـﺖ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﻣﻌﻠـﻮم‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺨﺴـﺖ دارﺑﺴـﺘﯽ ﻧﺼـﺐ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﻪ ﺳـﺎزه ﮐﺎﻣـﻞ ﺷـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻮار ﻣـﯽاﯾﺴـﺘﺪ و‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﺎ اﻃﻤﯿﻨـﺎن دارﺑﺴـﺖ را ﺑﺮﭼﯿـﺪ‪ .‬در ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﻫـﻢ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﯿﺎﮐـﺎن اﻧﺪاﻣـﻪ ﯾـﺎ ﺳـﺎزهاي‬ ‫ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ دارﺑﺴﺘﯽ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه دﯾﮕﺮ ﺑﺮﭼﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾـﺪهي »ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ« ﺟﺪﯾـﺪ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧـﻮد اﯾـﻦ اﺻـﻄﻼح را ﻣﺎﯾﮑـﻞ ﺑِ​ِﻬـﯽ‬

‫‪415‬‬

‫ﺧﻠﻘـﺖﮔـﺮا ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ١٩٩۶‬ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮد‪ .‬ﮔـﺮاﯾﺶ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﯽ ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﺣﯿﻄـﻪي ﺟﺪﯾـﺪي در‬ ‫زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑﯿﻮﺷـﯿﻤﯽ و زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺳـﻠﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻣـﺪﯾﻮن اوﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎن او ﺑـﺮاي ﺷـﮑﺎر‬ ‫ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﻣﺤﺒـﻮب ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن‪ ،‬اﯾـﻦ ﺣﯿﻄـﻪﻫـﺎ اﻣﯿـﺪﺑﺨﺶﺗـﺮ از ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﺳـﺎﺑﻖ در ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﭼﺸــﻢﻫــﺎ و ﺑــﺎلﻫــﺎ ﻫﺴــﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﯿﻄــﻪي ﺳــﻠﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺘــﺮﯾﻦ ﻣﺜــﺎﻟﯽ ﮐــﻪ او ﺗﻮاﻧﺴــﺘﻪ از ﭘﯿﭽﯿــﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ اراﺋـﻪ دﻫـﺪ )ﮐـﻪ ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﻣﺜـﺎل ﺑـﺪي اﺳـﺖ( ﻣﻮﺗـﻮر ﺣﺮﮐﺘـﯽ ﺑـﺎﮐﺘﺮي ﺗـﺎژكدار اﺳـﺖ‪.‬‬

‫‪٤١٤‬‬

‫‪Seven Clues to the Origin of Life, A.G. Crain-Smith‬‬ ‫‪Michael Behe‬‬

‫‪٤١٥‬‬

‫‪٣٠٨‬‬

‫ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﺎژﮐﯽ اﯾـﻦ ﺑـﺎﮐﺘﺮي‪ ،‬اﻋﺠﻮﺑـﻪي ﻃﺒﯿﻌـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬از ﻓﻨـﺎوري اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑـﺎﮐﺘﺮي‬ ‫ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻮﺟـﻮدي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻣﺤـﻮر دو‪‬ار دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺟـﺎﻧﻮر ﺑـﺰرگ ﭼﺮﺧـﺪاري‬ ‫ﻣـﯽﯾـﺎﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﻢ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪاي ﻋـﺎﻟﯽ از ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ را ﯾﺎﻓﺘـﻪاﯾـﻢ‪ ،‬و ﭼـﻪ‬ ‫ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺒﺐ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺟـﺎﻧﻮر ﭼﺮﺧـﺪاري وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﭼـﻮن ﻧﻤـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ اﻋﺼـﺎب و رگﻫـﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ از درون ﯾـﮏ ﯾﺎﺗﺎﻗـﺎن ﺑﮕﺬرﻧـﺪ‪.‬‬

‫‪416‬‬

‫ﺗـﺎژك ﺑـﺎﮐﺘﺮي‪ ،‬ﯾـﮏ ﭘﺮواﻧـﻪي ﻧـﺦ‪-‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﺑﺎﮐﺘﺮي ﺑﺎ آن در آب ﻧﻘﺐ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﮔﻔـﺘﻢ "ﻧﻘـﺐ ﻣـﯽزﻧـﺪ" و ﻧﮕﻔـﺘﻢ "ﺷـﻨﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ" ﮐـﻪ‬ ‫در ﻣﻘﯿـﺎس ﺑـﺎﮐﺘﺮي‪ ،‬ﻣـﺎﯾﻌﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ آب ﻫﻤـﺎن ﺣﺎﻟـﺖ ﺳـﯿﺎل را ﻧـﺪارد ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺣـﺲ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﻧـﺰد‬ ‫ﺑﺎﮐﺘﺮي‪ ،‬آب ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ ﺷـﯿﺮه‪ ،‬ﯾـﺎ ژﻟـﻪ ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ ﻣﺎﺳـﻪ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬و ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﺎﮐﺘﺮي در آب ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻘـﺐ زدن ﯾـﺎ ﺳـﻮراخ ﮐـﺮدن ﺷـﺒﯿﻪ اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺷـﻨﺎ ﮐـﺮدن‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﺗـﺎژك ﺟـﺎﻧﻮران‬ ‫ﺑـﺰرگﺗـﺮي ﻣﺎﻧﻨـﺪ آﻏﺎزﯾـﺎن‪ ،‬ﺣﺮﮐـﺖ ﺗـﺎژك ﺑـﺎﮐﺘﺮي ﺷـﺒﯿﻪ ﺑـﻪ ﺗﺎزﯾﺎﻧـﻪ زدن ﯾـﺎ ﭘـﺎرو زدن ﻧﯿﺴـﺖ‪.‬‬ ‫ﺗـﺎژك ﺑـﺎﮐﺘﺮي ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﯾـﮏ ﻣﺤـﻮر دو‪‬ار اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑـﺎ ﻧﯿـﺮوي ﻣﺤﺮﮐـﻪي ﯾـﮏ ﻣﻮﺗـﻮر‬ ‫ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده ﮐﻮﭼـﮏ درون ﯾﺎﺗﺎﻗـﺎن ﺧـﻮد ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬در ﺳـﻄﺢ ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ‪ ،‬ﮐـﺎرﮐﺮد ﻣﻮﺗـﻮر‬ ‫اﺳﺎﺳـﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐـﺎرﮐﺮد ﯾـﮏ ﻣﺎﻫﯿﭽـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺮﺧﻼف اﻧﻘﺒـﺎضﻫـﺎي ﻣﺘﻨـﺎوب ﻣﺎﻫﯿﭽـﻪاي‪ ،‬ﮔـﺮدش‬ ‫ﺗـﺎژك ﺑـﺎﮐﺘﺮي ﺳﯿﺼﺪوﺷﺼـﺖ درﺟـﻪاي اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺑـﺎ ﺷـﻮر و ﺷـﻌﻒ آن‬ ‫را ﻫﻤﭽـﻮن ﯾـﮏ ﻣﻮﺗـﻮر ﺑﯿـﺮون ﻗـﺎﯾﻖ ﺧﻮاﻧـﺪهاﻧـﺪ ﮔﺮﭼـﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳـﯽ – و از ﻟﺤـﺎظ‬ ‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ – ﻣﻮﺗﻮري اﺳﺖ ﺑﺲ ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺑِﻬﯽ ﻫﻢ ﺑﺪون ﯾـﮏ ﮐﻠﻤـﻪ ﺗﻮﺟﯿـﻪ‪ ،‬ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﯾـﺎ ﺗﻮﺿـﯿﺢ‪ ،‬ﺻـﺮﻓﺎ ادﻋـﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﺎژﮐﯽ‬ ‫ﺑـﺎﮐﺘﺮي ﯾـﮏ »ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ« اﺳـﺖ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ او ﻫـﯿﭻ اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ دال ﺑـﺮ ﺻـﺤﺖ‬ ‫ادﻋـﺎﯾﺶ اراﺋـﻪ ﻧﻤـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﻣﻈﻨـﻮن ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ او ﻗـﺪرت ﺗﺨﯿـﻞ ﮐـﺎﻓﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻣـﺪﻋﯽ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼـﺎن زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ را ﻧﺎدﯾـﺪه ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﮐـﺬب اﯾـﻦ ادﻋـﺎي‬ ‫اﺧﯿـﺮ ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ٢٠٠۵‬در دادﮔـﺎﻫﯽ در ﭘﻨﺴـﯿﻠﻮاﻧﯿﺎ ﺑـﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳـﺘﯽ ﻗﺎﺿـﯽ ﺟـﺎن اي ﺟـﻮﻧﺰ اﺛﺒـﺎت ﺷـﺪ و‬ ‫ﻣﺎﯾـﻪي ﺷﺮﻣﺴـﺎري ﺑِﻬـﯽ ﮔﺸـﺖ‪ .‬در آن دادﮔـﺎه ﺑِﻬـﯽ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺷـﺎﻫﺪ ﻣﺘﺨﺼـﺺ از ﺟﺎﻧـﺐ ﮔﺮوﻫـﯽ از‬ ‫ﺧﻠﻘـﺖﮔﺮاﯾـﺎن ﺑـﻪ ﻣﺤﮑﻤـﻪ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪ ﺗـﺎ دﻋـﻮي درج "آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ" در ﻣـﻮاد درﺳـﯽ ﯾـﮏ‬

‫ﻧﻪ از ﻧﻮع اﻧﻘﺒﺎض ﺳﺎده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪي ﭘﺮوازي ﭘﺮﻧﺪه اﺳﺖ و ﻧﻪ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪي ﭘﺮوازي زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺗﻮر واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪٤١٦‬‬

‫از اﯾﻦ ﺣﯿﺚ‪ ،‬ﺟﺰء ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﺎﮐﺘﺮي ﺷﺒﯿﻪ ﻣﻮﺗﻮر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﺎ ﻣﻮﺗﻮر واﻧﮑﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٠٩‬‬

‫ﻣﺪرﺳـﻪي ﻣﺤﻠـﯽ را ﺑـﻪ ﮐﺮﺳـﯽ ﺑﻨﺸـﺎﻧﺪ– ﺧﻮاﺳـﺘﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻗﺎﺿـﯽ ﺟـﻮﻧﺰ "ﺳـﺒﮏﺳـﺮي ﻣﻬﯿﺠـﯽ"‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﮔﻮﯾﻨﺪهي آن در ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮي ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑِﻬﯽ در آن ﻣﺤﮑﻤﻪ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮐ‪‬ﻨ‪‬ـﺖ ﻣﯿﻠـﺮ از داﻧﺸـﮕﺎه ﺑـﺮاون اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮده‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮم ﺑـﻪ راﺳـﺘﯽ‬ ‫اﻻﻫﻪي اﻧﺘﻘـﺎم از "آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ" ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻧـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﮐـﻪ ﺧـﻮد ﻣﯿﻠـﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬

‫ﻣﻌﺘﻘـﺪي اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﮐﺘـﺎب ﻣﯿﻠـﺮ ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺧـﺪاي داروﯾـﻦ‬

‫‪417‬‬

‫را ﺑـﻪ دﯾﻨـﺪاراﻧﯽ ﺗﻮﺻـﯿﻪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺷﯿﻔﺘﻪي ﺑِﻬﯽ ﺷﺪن ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯿﻠﺮ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺗﻮر د‪‬و‪‬راﻧـﯽ ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰﻣﯽ ﺟﻠـﺐ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬ ‫ﺗﺮﺷﺤﯽ ﻧﻮع ﺳـﻮم ﯾـﺎ ﺑـﻪ اﺧﺘﺼـﺎر ﺗـﯽ‪.‬ﺗـﯽ‪.‬اس‪.‬اس ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﮐـﺎر آن اﯾﺠـﺎد ﺣﺮﮐـﺖ دوراﻧـﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻤﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫـﺎي اﻧﮕﻠـﯽ ﺑـﺮاي ﭘﻤـﭗ ﮐـﺮدن ﻣـﺎدهي‬ ‫ﺳـﻤﯽ از ﺟـﺪارهي ﺳـﻠﻮﻟﯽ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽﺑﺮﻧـﺪ ﺗـﺎ اﻧﺪاﻣـﻪي ﻣﯿﺰﺑـﺎن ﺧـﻮد را ﻣﺴـﻤﻮم ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻣﻘﯿـﺎس اﻧﺴـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺷـﺒﯿﻪ ﭼﮑﺎﻧـﺪن ﯾـﺎ ﭘﺎﺷـﯿﺪن ﻣـﺎﯾﻌﯽ از ﺧـﻼل ﯾـﮏ‬ ‫ﺣﻔـﺮه ﺑﺎﺷـﺪ؛ اﻣـﺎ در ﻣﻘﯿـﺎس ﺑﺎﮐﺘﺮﯾـﺎﯾﯽ وﺿـﻊ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي دﯾﮕـﺮ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﻣﻮﻟﮑـﻮل ﻣـﺎدهي‬ ‫ﺗﺮاوش ﺷـﺪه‪ ،‬ﯾـﮏ ﭘـﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺳـﻪ ﺑﻌـﺪي و ﺑـﺰرگ در ﻫﻤـﺎن اﺑﻌـﺎد ﺧـﻮد ﺗـﯽ‪.‬ﺗـﯽ‪.‬اس‪.‬اس اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬ ‫ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣﺠﺴـﻤﻪاي ﺻ‪‬ـﻠﺐ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣـﺎﯾﻊ‪ .‬ﻫـﺮ ﻣﻮﻟـﻮﮐﯽ ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﺣﺮﮐـﺖ ﺧـﻮدش را در‬ ‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﮐﻠﯽ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰﯾﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮﺑﻪ ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﻓـﺮوش اﺗﻮﻣﺎﺗﯿـﮏ ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼ اﺳـﺒﺎبﺑـﺎزي‬ ‫ﯾـﺎ ﺑﻄـﺮي ﻧﻮﺷــﯿﺪﻧﯽ ﺑﯿــﺮون ﻣــﯽدﻫـﺪ ﻣــﯽﻣﺎﻧــﺪ‪ ،‬ﺗــﺎ ﺳــﺎزوﮐﺎر ﺣﺮﮐﺘــﯽ ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫــﺎ‪ .‬ﺧــﻮد ﻣﺎﺷــﯿﻦ‬ ‫ﺗﻮزﯾـﻊﮐﻨﻨـﺪهي ﻣﻮﻟﮑـﻮل ﻫـﻢ از ﺗﻌـﺪاد ﮐﻤـﯽ ﻣﻮﻟﮑـﻮل ﭘـﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﻪ اﺑﻌـﺎد و ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻫﺮﮐﺪامﺷﺎن در ﺣـﺪ ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟـﺐ اﯾـﻦ ﮐـﻪ در ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫـﺎﯾﯽ ﻫـﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﭼﻨـﺪاﻧﯽ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻧﺪارﻧـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر اﻏﻠـﺐ اﯾـﻦ ﻣﺎﺷـﯿﻦﻫـﺎي ﺑﺎﮐﺘﺮﯾـﺎﯾﯽِ ﻣﻮﻟﮑـﻮل ﭘـﺮاﮐﻦ ﻣﺸـﺎﺑﻪ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤـﺎﻻ ژنﻫـﺎي اﯾﺠﺎدﮐﻨﻨـﺪهي اﯾـﻦ ﻣﺎﺷـﯿﻦﻫـﺎ از ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ "ﮐﭙـﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺴـﺖ" ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫـﺎ در ﮐﭙـﯽﺑـﺮداري ﮐـﺎﻣﻼ زﺑﺮدﺳـﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻫـﻢ ﺧـﻮد ﻣﻄﻠـﺐ ﺟﺎﻟـﺐ دﯾﮕـﺮي اﺳـﺖ اﻣـﺎ‬ ‫ﺟﺎي ﺑﺤﺚاش اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﮑــﻮلﻫــﺎي ﭘــﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺗﺸــﮑﯿﻞ دﻫﻨــﺪهي آن ﺑﺴــﯿﺎر ﺷــﺒﯿﻪ ﻣﻮﻟﮑــﻮلﻫــﺎي ﺗﺸــﮑﯿﻞ دﻫﻨــﺪهي‬ ‫ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﺎژﮐﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﯾـﮏ ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔـﺮا آﺷـﮑﺎر اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺧـﻼل ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫـﺎي‬ ‫ﺗﺎژكدار‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺗـﯽ‪.‬ﺗـﯽ‪.‬اس‪.‬اس ﺑـﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﮐـﺎرﮐﺮد دﯾﮕـﺮي درآﻣـﺪهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﯽرﺑـﻂ ﺑـﺎ‬ ‫‪Finding Darwin’s God, Kenneth Miller‬‬

‫‪٤١٧‬‬

‫‪٣١٠‬‬

‫ﮐـﺎرﮐﺮد اوﻟﯿـﻪﺷـﺎن ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ اﯾـﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎ را از ﺧـﻮد ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽراﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐـﻪ ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﺎژﮐﯽ اﯾـﻦ ﺳـﺎزوﮐﺎر اوﻟﯿـﻪ را ﺑـﺮاي ﻣﻘﺼـﻮد دﯾﮕـﺮي ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﻫﻤـﺎن د‪‬و‪‬ران ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي ﻣﺤـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎي اﺻـﻠﯽ ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﺎژﮐﯽ از ﻗﺒـﻞ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﺑـﻮده و ﭘـﯿﺶ از ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﺎژﮐﯽ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑـﻪ ﺧـﺪﻣﺖ دﯾﮕـﺮي ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﯾﮑـﯽ از‬ ‫ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺿـﯿﺢ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﺟـﺰاي ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰمﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻇـﺎﻫﺮا ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ دارﻧـﺪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ ﺑـﻪ "ﻗﻠـﻪي ﻣﺤـﺎل" ﺻـﻌﻮد ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈـﻪي ﺗﻐﯿﯿـﺮات در ﮐـﺎرﮐﺮد‬ ‫ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰمﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ اﻧﺠـﺎم داد‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﻣﻄﻤـﺌﻦام ﺑـﻪ ﺛﻤـﺮ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨـﺪ رﺳـﯿﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﻗـﺮار ﺑـﻮد ﮐـﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﭘﯿﺸـﻔﺮض رﺧﻮﺗﻨـﺎﮐﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ "ﻧﻈﺮﯾـﻪي‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ" دﻟﺨﻮش ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﺻﻼ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﯾﯽ ﻻزم ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﯾـﮏ "ﻧﻈﺮﯾـﻪﭘـﺮداز ﻧـﻮﻋﯽ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ" ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي داﻧﺸـﻤﻨﺪان داﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬اﮔـﺮ ﻧﻤـﯽداﻧﯿـﺪ ﮐـﻪ ﭼﯿـﺰي ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﮕـﺮان ﻧﺒﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬رﻫـﺎﯾﺶ ﮐﻨﯿـﺪ‬ ‫و ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐـﺎر ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻤـﯽ داﻧﯿـﺪ ﺿـﺮﺑﺎن ﻋﺼـﺒﯽ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؟ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧـﻮب! ﻧﻤـﯽداﻧﯿـﺪ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺧـﺎﻃﺮات در ﻣﻐـﺰ ﺛﺒـﺖ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ؟ ﭼـﻪ ﻋـﺎﻟﯽ! آﯾـﺎ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﻓﺘﻮﺳـﻨﺘﺰ ﺳـﺮﮔﯿﺠﻪآور‬ ‫اﺳـﺖ؟ ﻣﺮﺣﺒـﺎ! ﻟﻄﻔـﺎ دﻧﺒـﺎل ﺣـﻞ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻧﺮوﯾـﺪ‪ .‬اﺻـﻼ ولﺷـﺎن ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬و ﺑـﻪ درﮔـﺎه ﺧـﺪا ﻣﺘﻮﺳـﻞ‬

‫ﺷﻮﯾﺪ‪ 418.‬داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻋﺰﯾـﺰ‪ ،‬روي رازﻫﺎﯾـﺖ ﮐـﺎر ﻧﮑـﻦ‪ .‬رازﻫﺎﯾـﺖ را ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺑﯿـﺎور‪ ،‬ﭼـﻮن ﺑـﻪ دردﻣـﺎن‬

‫ﻣـﯽﺧﻮرﻧـﺪ‪ .‬ﺟﻬـﻞ ذيﻗﯿﻤـﺖ را ﺑـﺎ ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﺧـﻮد ﻫـﺪر ﻧـﺪه‪ .‬ﻣـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﺷـﮑﻮﻫﻤﻨﺪ ﮐـﻪ‬ ‫آﺧـﺮﯾﻦ ﭘﻨﺎﻫﮕـﺎه ﺧﺪاﺳـﺖ ﻧﯿـﺎز واﻓـﺮ دارﯾـﻢ« آﮔﻮﺳـﺘﯿﻦ ﻗـﺪﯾﺲ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را آﺷـﮑﺎرا ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﯿـﺎن‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪» :‬وﺳﻮﺳـﻪي دﯾﮕـﺮي ﻫﺴـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ از ﺑـﺎﻗﯽ وﺳﻮﺳـﻪﻫـﺎ ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺮض‬ ‫ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﮐﻨﺠﮑـﺎوي اﺳـﺖ اﯾـﻦ ﻣـﺮض ﻣـﺎ را واﻣـﯽ دارد ﺗـﺎ ﺑﮑﻮﺷـﯿﻢ رازﻫـﺎي ﻃﺒﯿﻌـﺖ را درﯾـﺎﺑﯿﻢ و‬ ‫اﺳﺮار وراي ﻓﻬﻢﻣﺎن را ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺣﺎﺻﻠﯽ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﮕﺸﺎﯾﯿﻢ‪«.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧـﻪي دﯾﮕـﺮي از ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح »ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻓﺮوﻧﮑﺎﺳـﺘﻨﯽ« ﻣﺤﺒـﻮب ﺑِﻬـﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺴـﺘﻢ اﯾﻤﻨـﯽ ﺑـﺪن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﺬارﯾﻢ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را از زﺑﺎن ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻮﻧﺰ ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ‪:‬‬ ‫در واﻗـﻊ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﺑﺮرﺳـﯽﻫـﺎي ﺗﻄﺒﯿﻘـﯽ درﺑـﺎرهي ﻣـﺪﻋﺎي ﭘﺮوﻓﺴـﻮر ﺑِﻬـﯽ ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ‪١٩٩۶‬‬ ‫ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد داﻧـﺶ ﻫﺮﮔـﺰ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ از ﺳﯿﺴـﺘﻢ اﯾﻤﻨـﯽ ﺑـﺪن ﺟﺎﻧـﺪاران اراﺋـﻪ‬ ‫‪٤١٨‬‬

‫ﮐﻮرت ﻓﺮﯾﺸﻠﺮ در رﻣﺎن ﺗﺎرﯾﺨﯽاش ﻋﺎﯾﺸﻪ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﯾﮑﯽ از اﻋﺮاب ﺻﺪر اﺳﻼم ﺳﻨﮕﯽ ﺳﯿﺎه را ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﻧﺸﺎن داد و از او ﭘﺮﺳﯿﺪ ﻣﯽداﻧﯽ اﯾﻦ‬

‫ﺳﻨﮓ ﭼﺮا ﺳﯿﺎه اﺳﺖ؟ آن دﯾﮕﺮي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﺷﺪ! ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﻋﺼﺮ ﺣﺠﺮي ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺣﺘﯽ در‬ ‫ﻣﯿﺎن آﮐﺎدﻣﯿﺴﯿﻦﻫﺎ ﻫﻮاداراﻧﯽ ﭘﺮوﭘﺎ ﻗﺮص دارد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣١١‬‬

‫دﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﯾﺸـﺎن ﭘﻨﺠـﺎه و ﻫﺸـﺖ ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻧُـﻪ ﮐﺘـﺎب‪ ،‬و ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻓﺼـﻞ از ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي ﻣﺮﺟـﻊ‬ ‫اﯾﻤﻨـﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ درﺑـﺎرهي ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺳﯿﺴـﺘﻢ اﯾﻤﻨـﯽ اراﺋـﻪ ﺷـﺪ؛ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬اﯾﺸـﺎن ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺗﺄﮐﯿـﺪ دارﻧـﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﯾـﻦ ﺷـﻮاﻫﺪ ﻫﻨـﻮز ﺑـﺮاي اﺛﺒـﺎت ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﺑـﻮدن ﺳﯿﺴـﺘﻢ اﯾﻤﻨـﯽ ﺑﺴـﻨﺪه ‪ ،‬و "ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ" اﺳـﺘﻮار‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ا‪‬رﯾـﮏ روﺗﭽﯿﻠـﺪ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳـﺖ ﺷـﻮراي ﺷـﺎﮐﯿﺎن‪ ،‬در ﻃـﯽ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘـﯽ ﺑِﻬـﯽ را واداﺷـﺖ ﺗـﺎ‬ ‫اﻗـﺮار ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ اﻏﻠـﺐ آن ﭘﻨﺠـﺎه و ﻫﺸـﺖ ﻣﻘﺎﻟـﻪ را ﻧﺨﻮاﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﻦ ﺧﯿﻠـﯽ ﻋﺠﯿـﺐ ﻧﯿﺴـﺖ‪،‬‬ ‫ﭼـﻮن اﯾﻤﻨـﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣﺒﺤـﺚ دﺷـﻮاري اﺳـﺖ ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ ﮐـﻪ ﮐﻤﺘـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺑﺨﺸـﺶ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ﺑِﻬـﯽ آن ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎ را ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻋﻨـﻮان ﮐـﻪ "ﺑـﯽ ﺛﻤـﺮ" ﻫﺴـﺘﻨﺪ رد ﮐـﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﮔـﺮ ﻫـﺪفﺗـﺎن‬ ‫ﻫـﻮﭼﯽﮔـﺮي در ﻣﯿـﺎن ﻣـﺮدم ﻋـﺎدي و ﺳﯿﺎﺳـﺖﻣـﺪاران ﺳـﺎدهﻟـﻮح ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻧـﻪ ﮐﺸـﻒ ﺣﻘـﺎﯾﻖ ﻣﻬﻤـﯽ‬ ‫درﺑـﺎرهي ﺟﻬـﺎن واﻗﻌـﯽ‪ ،‬اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎ ﺑـﯽﺛﻤـﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬روﺗﭽﯿﻠـﺪ ﭘـﺲ از ﺷـﻨﯿﺪن ﺳـﺨﻨﺎن ﺑِﻬـﯽ‪،‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ را ﮐﻪ ﻫﺮ آدم ﻣﻨﺼﻔﯽ ﺑﺎﯾﺪ از آن دادﮔﺎه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﯿﻮا ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪاﻧﯽ ﻫﺴــﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل ﭘﺎﺳـﺦ ﭘﺮﺳــﺶﻫـﺎي ﺗﮑــﻮﯾﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻢ اﯾﻤﻨــﯽ‬ ‫ﻣـﯽﮔﺮدﻧـﺪ ‪...‬اﯾـﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﻋﺎﻣـﻞ دﻓـﺎﻋﯽ ﻣـﺎ درﺑﺮاﺑـﺮ ﺿـﻌﻒﻫـﺎ و اﻣـﺮاض ﻣﻬﻠـﮏ اﺳـﺖ‪ .‬داﻧﺸـﻤﻨﺪاﻧﯽ‬ ‫ﮐـﻪ آن ﮐﺘـﺎبﻫـﺎ و ﻣﻘـﺎﻻت را ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧـﺪ در ﮔﻤﻨـﺎﻣﯽ ﻣﺘﺤﻤـﻞ آن زﺣﻤـﺎت ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﯽآﻧﮑـﻪ ﻧﮕـﺮان‬ ‫ﻓﺮوش ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﺸـﺎن ﯾـﺎ ﮐﺴـﺐ ﺷـﻬﺮت ﺑـﺮاي ﺧـﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺗـﻼش آﻧـﺎن در ﻧﺒـﺮد ﺑـﺎ اﻣـﺮاض ﺳـﺨﺖ و‬ ‫درﻣـﺎن ﺑﯿﻤـﺎريﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣـﺪد ﻣـﺎ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف آﻧـﺎن‪ ،‬ﭘﺮوﻓﺴـﻮر ﺑِﻬـﯽ و ﮐـﻞ ﺟﺮﯾـﺎن آﻓـﺮﯾﻨﺶ‬ ‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺎري ﺑـﺮاي ﭘﯿﺸـﺒﺮد داﻧـﺶ ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﻧﮑـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬و ﭘﯿـﺎمﺷـﺎن ﺑـﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻧﺴـﻞﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻌﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ دردﺳﺮ ﻧﯿﺎﻧﺪازﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺟِـﺮي ﮐـﻮﯾﻦ‪ ،‬ژﻧﺘﯿـﮏدان آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ‪ ،‬در ﻣـﺮورش ﺑـﺮ ﮐﺘـﺎب ﺑِﻬـﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬ ‫»اﮔـﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﯿﻢ درﺳـﯽ از ﺗـﺎرﯾﺦ ﻋﻠـﻢ ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ‪ ،‬آن درس اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ زدن ﺑﺮﭼﺴـﺐ ﺧـﺪا ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﻬﻞﻣﺎن ره ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﺑﺮﯾﻢ«‬ ‫ﺑﻼﮔـﺮ ﺧـﻮش ﻗﺮﯾﺤـﻪاي درﺑـﺎرهي ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﮐـﻮﯾﻦ و ﻣـﻦ درﺑـﺎرهي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ در‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪي ﮔﺎردﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»آﯾﺎ ﻓﺮض وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﭼﯿـﺰي را ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؟ ﻧـﻪ‪ ،‬ﺧـﺪا ﯾـﮏ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﺷﮑﺴـﺖ‬ ‫ﺗﺒﯿـﯿﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﻧﻪ ﺑـﺎﻻ اﻧـﺪاﺧﺘﻨﯽ اﺳـﺖ و "ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ" ﮔﻔﺘﻨـﯽ ﮐـﻪ در زر ورق روﺣﺎﻧﯿـﺖ و ﺗﻌـﺎﻟﯿﻢ‬

‫‪٣١٢‬‬

‫دﯾﻨﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﭘـﺎي ﺧـﺪا را ﺑـﺮاي ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﭼﯿـﺰي ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن ﺑﮑﺸـﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻣﻨﻈـﻮرش اﯾـﻦ‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﺳـﺮﻧﺨﯽ در دﺳـﺖ ﻧـﺪارد‪ ،‬ﭘـﺲ راز را ﻧﺎﺷـﯽ از آن وﻫـﻢ دﺳـﺖ ﻧﯿـﺎﻓﺘﻨﯽِ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻨﯽِ‬ ‫آﺳﻤﺎن ﻧﺸﯿﻦ ﻣـﯽﺷـﻤﺎرد‪ .‬اﮔـﺮ ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﻣﻨﺸـﺎء ﻓـﻼن ﭼﯿـﺰ ﭼﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻇـﻦ ﻗـﻮي ﯾـﮏ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣـﺒﻬﻢ‬ ‫ﺷـﺒﻪﻓﻠﺴـﻔﯽ درﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻮاره ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﻮده‪ ،‬ﯾـﺎ ﺧـﺎرج از ﻃﺒﯿﻌـﺖ ﺑـﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﯽدﻫﺪ«‪.‬‬ ‫داروﯾﻨﯿﺴـﻢ آﮔـﺎﻫﯽ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﻃـﺮق دﯾﮕـﺮي ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽاﻓﺰاﯾـﺪ‪ .‬اﻧﺪاﻣـﻪﻫـﺎي ﺗﮑﺎﻣـﻞﯾﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ‬ ‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺎﺷـﮑﻮه و ﮐﺎرآﻣـﺪ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﻧﻘـﺺﻫـﺎﯾﯽ ﻧﯿـﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ – درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬ ‫ﺗـﺎرﯾﺦ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ اﻧﺘﻈـﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ و درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ اﮔـﺮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ در ﮐـﺎر ﺑـﻮد‬ ‫ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﺪ اﻧﺘﻈـﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ .‬ﻣـﻦ در دﯾﮕـﺮ ﮐﺘـﺎبﻫـﺎﯾﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﯾﯽ از اﯾـﻦ ﻧﻘـﺺﻫـﺎ را ذﮐـﺮ‬ ‫ﮐﺮدهام‪ :‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎ ﻧﺎرﺳـﺎﯾﯽﻫـﺎي ﻋﺼـﺐ ﺣﻨﺠـﺮه در اﺛـﺮ اﻟﺘﻬـﺎب ﮔﻠـﻮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻧﺎﺷـﯽ از اﻧﺤـﺮاف‬ ‫ﻋﻈـﯿﻢ و ﻣﺼـﺮﻓﺎﻧﻪاي در ﺧـﻂ ﺳـﯿﺮ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ اﯾـﻦ ﻋﺼـﺐ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎري از ﺑﯿﻤـﺎريﻫـﺎي اﻧﺴـﺎن‪ ،‬از درد‬ ‫ﻣﻬﺮهﻫﺎي ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﮐﻤـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﻓﺘـﻖ‪ ،‬و از ﭘـﺎﯾﯿﻦ اﻓﺘـﺎدﮔﯽ ﭘﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ آﺳـﯿﺐﭘـﺬﯾﺮي در ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻋﻔﻮﻧـﺖﻫـﺎي ﺳﯿﻨﻮﺳـﯽ‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﻧﺎﺷـﯽ از اﯾـﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ اﻣـﺮوزه ﻣـﺎ ﺑـﺮ دو ﭘـﺎ راه ﻣـﯽروﯾـﻢ‪ ،‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺪنﻣـﺎن در ﻃـﯽ ﺻـﺪﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺳـﺎل ﺑـﺮاي راه رﻓـﺘﻦ ﺑـﺮ روي ﭼﻬﺎرﭘـﺎ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬ﻇﻠـﻢ و اﺳـﺮاف اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻫـﻢ آﮔـﺎﻫﯽ اﻓﺰاﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﮑﺎرﭼﯿﺎن ﺑـﻪ زﯾﺒـﺎﯾﯽ‬ ‫"آﻓﺮﯾـﺪه" ﺷـﺪهاﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻃﻌﻤـﻪي ﺧـﻮد را ﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﺷـﮑﺎرﻫﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن زﯾﺒـﺎﯾﯽ "آﻓﺮﯾـﺪه‬ ‫"ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ از ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﮕﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺪا ﻃﺮف ﮐﯿﺴﺖ؟‬

‫رواﯾﺖ ﺳﯿﺎرهاي اﺻﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿﮏ‬ ‫اﮔـﺮ اﻟﻬﯿـﺪاﻧﺎن ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪهي ﺷـﮑﺎفﻫـﺎ‪ ،‬از ﺧﯿـﺮ ﭼﺸـﻢ‪ ،‬ﺑـﺎل‪ ،‬ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﺎژﮐﯽ و ﺳﯿﺴـﺘﻢ اﯾﻤﻨـﯽ‬ ‫ﺑﮕﺬرﻧـﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﻣـﺎﺑﻘﯽ اﻣﯿـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺣﯿـﺎت دﺧﯿـﻞ ﻣـﯽﺑﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮا رﯾﺸـﻪﻫـﺎي ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣـﻮاد ﻏﯿﺮزﻧـﺪه‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﺷـﮑﺎﻓﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻫﻤـﻪي ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﻣﯿـﺎن ﮔـﺬارﻫﺎي ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺪ آن ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬و از ﯾـﮏ ﺟﻬـﺖ ﻫـﻢ اﯾـﻦ ﺷـﮑﺎف ﺑـﺰرگﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬آن ﺟﻬـﺖ ﺑﺴـﯿﺎر وﯾـﮋه‬ ‫اﺳـﺖ‪ ،‬و اﺻـﻼ ﻣﺎﯾـﻪي آﺳـﺎﯾﺶ ﻣﻔﺴـﺮان ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﺑـﺎر ﻻزم ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﺣﯿـﺎت ﺗﮑـﻮﯾﻦ‬ ‫ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐـﻪ آن رﺧـﺪاد ﺑﯿﻨﻬﺎﯾـﺖ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﻧﺸـﺎن‬ ‫ﺧـﻮاﻫﻢ داد‪ ،‬آن رﺧـﺪاد ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺑﺎرﻫـﺎ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞﺗـﺮ از آن ﭼﯿـﺰي ﺑـﻮده ﮐـﻪ در ﺗﺼـﻮر ﻏﺎﻟـﺐ ﻣـﺮدم‬ ‫ﺑﮕﻨﺠـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺣﯿـﺎت‪ ،‬ﮔـﺎمﻫـﺎي ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﭘﯿﺎﻣـﺪ آن در ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ و ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ ﮔﻮﻧـﻪي‬

‫‪٣١٣‬‬

‫ﺟﺎﻧـﺪاران‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻘﻼ ﺗﮑﺜﯿـﺮ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮔـﺎمﻫـﺎي ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻣﺸـﺎﺑﻪ در ﻃـﯽ‬ ‫دورانﻫـﺎي زﻣـﯿﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺗﮑـﺮار ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺮاي ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺟﺎﻧـﺪاران‬ ‫ﭘﯿﭽﯿـﺪه‪ ،‬از ﻫﻤـﺎن اﺳـﺘﺪﻻل آﻣـﺎري اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺣﯿـﺎت ﻗﺎﺑـﻞ اﻋﻤـﺎل اﺳـﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤـﺎل‬ ‫وﻗــﻮع رﺧــﺪادﻫﺎي اﯾﺠﺎدﮐﻨﻨــﺪهي ﺗﮑﺎﻣــﻞ ﻣﻌﻤــﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺑــﺮﺧﻼف اﺣﺘﻤــﺎل ﺗﮑــﻮﯾﻦ ﯾﮕﺎﻧــﻪي ﺣﯿــﺎت‪،‬‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷـﺎﯾﺪ اﯾـﻦ ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﺳـﺮدرﮔﻢ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾـﺪ آن را‪ ،‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح اﺻـﻞ‬ ‫آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺷـﺮح دﻫـﻢ‪ .‬اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ را ﺑﺮَﻧـﺪون ﮐـﺎرﺗﺮ رﯾﺎﺿـﯿﺪان ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎﯾﯽ در ﺳـﺎل‬ ‫‪١٩٧۴‬ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎده اﺳـﺖ و دو ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪان ﺑـﻪ ﻧـﺎمﻫـﺎي ﺟـﺎن ﺑـﺎرو و ﻓﺮاﻧـﮏ ﺗﯿﭙﻠـﺮ در ﮐﺘـﺎبﺷـﺎن اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺴﻂ دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻤـﻮﻻ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺑـﺮ ﮐـﻞ ﮐﯿﻬـﺎن اﻃـﻼق ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪ ﺑـﻪ آن ﺧـﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧـﺖ‬ ‫‪.‬اﻣـﺎ ﻓﻌـﻼ اﯾـﻦ اﺻـﻞ را در ﻣﻘﯿـﺎس ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪاي ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ .‬ﻣـﺎ اﯾﻨﺠـﺎ روي زﻣـﯿﻦ‬ ‫وﺟـﻮد دارﯾـﻢ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ زﻣـﯿﻦ ﺑﺎﯾـﺪ از آن ﻧـﻮع ﺳـﯿﺎراﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻮده ﺗـﺎ ﻣـﺎ را اﯾﺠـﺎد ﮐﻨـﺪ و‬ ‫ﺑﭙﺮوراﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎل اﯾﻦ ﻧـﻮع ﺳـﯿﺎره ﻫﺮﭼﻘـﺪر ﻫـﻢ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﻧـﺎﻣﻌﻤﻮل ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ ﯾﮕﺎﻧـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪،‬‬ ‫ﮔﻮﻧـﻪي ﻣـﺎ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺪون آب ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎتاش اداﻣـﻪ دﻫـﺪ‪ .‬زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﺎن ﮐﯿﻬـﺎﻧﯽ ﺑـﺮاي ﺟﺴـﺘﺠﻮي‬ ‫ﺣﯿـﺎتﻫـﺎي ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﻧﺸـﺎﻧﻪاي از آب در آﺳـﻤﺎنﻫـﺎ ﻣـﯽﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ دور ﯾـﮏ ﺳـﺘﺎرهي‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿـﻪاي ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻧـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﮔـﺮم اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﺳـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻣﻌﺘـﺪل‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﺎﺣﯿـﻪ را ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾـﯽ‬

‫‪419‬‬

‫ﺑـﺮاي ﺳـﯿﺎرات داراي آب ﻣـﺎﯾﻊ ﻣـﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﯿﻦ ﻣـﺪارﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﮐـﻪ آن ﻗـﺪر از ﺳـﺘﺎره دوراﻧـﺪ ﮐـﻪ آب در آﻧﺠـﺎ ﯾـﺦ ﻣـﯽزﻧـﺪ و ﻣـﺪارﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ آن ﻗـﺪر ﺑـﻪ ﺳـﺘﺎره‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏاﻧﺪ ﮐﻪ آب در آﻧﺠـﺎ ﺗﺒﺨﯿـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﯾـﮏ ﻧـﻮار ﻧـﺎزك ﻣـﺪاري ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾـﯽ را‬ ‫در ﺑـﺮ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣـﺪارﻫﺎي ﺣﯿـﺎتﭘـﺮور ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻣـﺪو‪‬ر ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در ﯾـﮏ ﻣـﺪار ﺧﯿﻠـﯽ‬ ‫ﺑﯿﻀﻮي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺪار ﺳـﯿﺎرهي دﻫـﻢ ﺗـﺎزه ﮐﺸـﻒ ﺷـﺪه ﮐـﻪ اﺻـﻄﻼﺣﺎ زِﻧـﺎ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﺳـﯿﺎره ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ دﻫـﻪ ﯾـﮏ ﺑـﺎر از ﻣﯿـﺎن ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾـﯽ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﻋﺒـﻮر ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧـﻮد زِﻧـﺎ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ در‬ ‫ﻧﺰدﯾـﮏﺗـﺮﯾﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪي ﻣـﺪارياش از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﮐـﻪ در ﻫـﺮ‪ ۵۶٠‬ﺳـﺎل زﻣﯿﻨـﯽ ﯾـﮏ ﺑـﺎر ﺑـﻪ آن‬ ‫ﻣـﯽرﺳـﺪ‪ ،‬اﺻـﻼ وارد ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾــﯽ ﻫـﻢ ﻧﻤـﯽﺷـﻮد‪ .‬دﻣـﺎي دﻧﺒﺎﻟــﻪدار ﻫـﺎﻟﯽ در ﻧﺰدﯾـﮏﺗـﺮﯾﻦ‬ ‫ﻓﺎﺻـﻠﻪاش ﺑـﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ‪ ۴٧‬درﺟـﻪي ﺳـﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد و در دورﺗـﺮﯾﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻣﻨﻔـﯽ ‪٢٧٠‬‬ ‫درﺟـﻪي ﺳـﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺪار زﻣـﯿﻦ ﭼﻨـﺎن داﯾـﺮهوار اﺳـﺖ ﮐـﻪ زﻣـﯿﻦ ﻫـﯿﭻ ﮔـﺎه از ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾـﯽ‬ ‫‪Goldilocks zone‬‬

‫‪٤١٩‬‬

‫‪٣١٤‬‬

‫ﺧـﺎرج ﻧﻤـﯽﺷـﻮد‪ .‬وﺿـﻌﯿﺖ زﻣـﯿﻦ در ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي ﺧﻮرﺷـﯿﺪي از ﺟﻬـﺎت دﯾﮕـﺮي ﻫـﻢ ﻣﺴـﺎﻋﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫آن را ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺣﯿـﺎت ﺳـﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﺟـﺎروﺑﺮﻗﯽ ﻋﻈـﯿﻢ ﮔﺮاﻧﺸـﯽ ﻣﺸـﺘﺮي در ﺟـﺎي ﺧـﻮﺑﯽ ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﺧـﺮده ﺳـﯿﺎرهﻫـﺎي ﺳـﺮﮔﺮدان در ﻓﻀـﺎ را ﺑـﻪ ﮐـﺎم ﺧـﻮد ﺑﮑﺸـﺪ و از ﺗﺼـﺎدم ﻣﺼـﯿﺒﺖﺑﺎرﺷـﺎن‬ ‫ﺑﺎ زﻣﯿﻦ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻗﻤـﺮ ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺑـﺰرگ زﻣـﯿﻦ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻣﺤـﻮر دوران ﻣـﺎ اﺳـﺘﻮار‬ ‫ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪي ﺷﻤﺴـﯽ ﺑـﻪ ﻃـﺮق دﯾﮕـﺮي ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﺣﯿـﺎت در زﻣـﯿﻦ ﮐﻤـﮏ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻣـﺎ از اﯾـﻦ ﺟﻬـﺖ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤـﻮل اﺳـﺖ ﮐـﻪ دوﮔـﺎﻧﯽ‬

‫‪420‬‬

‫ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ ﯾـﮏ ﺳـﺘﺎرهي ﻫﻤـﺪم و‬

‫ﻣـﺪار دوﮔﺎﻧـﻪ ﻧـﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن دوﮔـﺎﻧﯽ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺳـﯿﺎره داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ اﻣـﺎ ﻣـﺪار ﺳـﯿﺎرات‬ ‫آﻧﻬـﺎ درﻫـﻢ و ﺑـﺮﻫﻢﺗـﺮ از آن ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺣﯿـﺎت ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﻮد‪ .‬در ﻣـﻮرد‬ ‫ﺣﯿـﺎتﭘـﺮوري ﻏﯿﺮﻣﻌﻤـﻮل ﺳـﯿﺎرهي ﻣـﺎ دو ﺗﺒﯿـﯿﻦ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾـﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺧـﺪا ﺟﻬـﺎن را آﻓﺮﯾـﺪ و زﻣـﯿﻦ را در ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾـﯽ ﻗـﺮار داد‪ ،‬و ﻫﻤـﻪي ﺟﺰﺋﯿـﺎت را ﻫـﻢ ﻋﻤـﺪا ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻔـﻊ ﻣـﺎ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐـﺮد‪ 421.‬روﯾﮑـﺮد آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت اﻣـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺗـﻪ رﻧﮕـﯽ از‬

‫داروﯾﻨﯿﺴـﻢ دارد‪ .‬اﮐﺜﺮﯾـﺖ ﻏﺎﻟـﺐ ﺳـﯿﺎرات ﮐﯿﻬـﺎن در ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾـﯽ ﺳـﺘﺎرهي ﻣﺮﺑـﻮطﺷـﺎن ﻗـﺮار‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺣﯿـﺎت ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻫـﯿﭻ ﮐـﺪام از اﯾـﻦ اﮐﺜﺮﯾـﺖ ﺳـﯿﺎرات ﺣﯿـﺎت ﺷـﮑﻞ ﻧﻤـﯽﮔﯿـﺮد‬ ‫‪.‬اﻣـﺎ اﻗﻠﯿـﺖ ﮐـﻮﭼﮑﯽ از ﺳـﯿﺎرات ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت را دارﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣـﺎ ﺿـﺮورﺗﺎ‬ ‫در ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ ﺳـﯿﺎرات اﻗﻠﯿـﺖ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن اﯾﻨﺠـﺎ ﻫﺴـﺘﯿﻢ و دارﯾـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻗﻀـﯿﻪ ﻓﮑـﺮ‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺷـﮕﻔﺖ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﻔﺴـﺮان دﯾﻨـﯽ ﻋﺎﺷـﻖ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧـﺎن ﺑـﻪ دﻻﯾﻠـﯽ ﮐـﺎﻣﻼ‬ ‫ﺑﯽﭘﺎﯾـﻪ‪ ،‬ﻣـﯽاﻧﺪﯾﺸـﻨﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﺻـﻞ ﺣـﺎﻣﯽ ﻣﺪﻋﺎﯾﺸـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ درﺳـﺖ ﻋﮑـﺲ ﻗﻀـﯿﻪ ﺻـﺎدق اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ‪ ،‬آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮي ﺑـﺮاي ﻓﺮﺿـﯿﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ اﺻـﻞ‪ ،‬ﺑـﺎ‬ ‫اراﺋـﻪي ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﻋﻘﻼﻧـﯽ و ﻓـﺎرغ از آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫﺴـﺘﯽ ﻣـﺎ را در ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﻓﻌﻠـﯽ ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﺪ‬ ‫‪.‬ﻓﮑﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ اﺷـﺘﺒﺎه ذﻫـﻦ ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﯾـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن در زﻣﯿﻨـﻪي ﺣـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪي ﺣﯿـﺎت اراﺋـﻪ ﺷـﺪه ﺗـﺎ ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﻣـﺎ در ﻣﮑـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺣﯿـﺎتﭘـﺮور زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬اﻣـﺎ آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ دﯾﻨـﺪار درﻧﻤـﯽﯾﺎﺑـﺪ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دو راه ﺣـﻞ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺣـﻞ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﮑـﯽ وﺟـﻮد ﺧﺪاﺳـﺖ و دﯾﮕـﺮي اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ‪ .‬اﯾـﻦ دو‬ ‫راه ﺣﻞ ﻣﺘﻌﺎرض ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٢٠‬‬

‫‪Binary‬‬ ‫‪ ٤٢١‬و اﻟﺒﺘﻪ در آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺴﯿﺎر دﺳﺖ و دﻟﺒﺎزي ﺑﻪ ﺧﺮج داده ﭼﻮن اﻧﺒﻮه ﺳﺘﺎرهﻫﺎ و ﻣﻨﻈﻮﻣﻪﻫﺎي ﺑﯽﺧﺎﺻﯿﺖ را ﺑﯽ ﻫﯿﭻ ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺳﯿﺎره و ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻣﺎ‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ! ر‪.‬ب‬

‫‪٣١٥‬‬

‫ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ‪ ،‬ﺷـﺮط ﻻزم ﺑـﺮاي اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت‪ ،‬وﺟـﻮد آب در ﺣﺎﻟـﺖ ﻣـﺎﯾﻊ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫اﯾـﻦ ﺷـﺮط ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ وﺟـﻪ ﮐـﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ ﺣﯿـﺎت ﺑﺎﯾـﺪ در آب ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ رﺧـﺪاد‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﻪ ﺣﯿـﺎت ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ داروﯾﻨـﯽ ﺳﺮﺧﻮﺷـﺎﻧﻪ اداﻣـﻪ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺣﯿﺎت اﺑﺘﺪا ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ؟ ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي ﺣﯿـﺎت ﺣﺎﺻـﻞ ﯾـﮏ رﺧـﺪاد ﯾـﺎ ﯾـﮏ رﺷـﺘﻪ‬ ‫رﺧـﺪادﻫﺎي ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ در اﺛـﺮ آن ﺷـﺮاﯾﻂ ﺣﯿـﺎﺗﯽ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ دﻫﻨـﺪهي ﺣﯿـﺎت ﯾـﺎ دي‪.‬ان‪.‬آ ﺑـﻮده ﯾـﺎ ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﻮﻟﮑـﻮل دﯾﮕـﺮي ﺑـﻮده‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دي‪.‬ان‪.‬اي‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﮐﻤﺘـﺮ‪ ،‬ﺧـﻮد را ﺗﮑﺜﯿـﺮ ﻣـﯽﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ‬ ‫آر‪.‬ان‪.‬اي ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﻪ اﺟـﺰاي ﺣﯿـﺎﺗﯽ – ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎﯾﯽ از ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي ژﻧﺘﯿـﮏ – ﭘﺪﯾـﺪ‬ ‫آﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ داروﯾﻨـﯽ ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ آﻏـﺎز ﺷـﻮد و اﻧـﻮاع ﭘﯿﭽﯿـﺪهي ﺣﯿـﺎت ﺗـﺪرﯾﺠﺎ از ﭘـﯽ ﻫـﻢ‬ ‫ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ رخ دادن ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ و ﺗﺼـﺎدﻓﯽ ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي وراﺛﺘـﯽ‪ ،‬از ﻧﻈـﺮ ﺑﺴـﯿﺎري ﮐــﺎﻣﻼ‬ ‫ﻧﺎﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ اﯾـﻦ رﺧـﺪاد ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻣـﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬ ‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻮن دروﻧﻤﺎﯾﻪي اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘـﮋوﻫﺶ درﺑـﺎرهي اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت ﻣﻮﺿـﻮع ﭘﮋوﻫﺸـﯽ ﺷـﮑﻮﻓﺎﯾﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺗﺨﺼـﺺ ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز‬ ‫ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ آن ﺷـﯿﻤﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﻧـﺪارم‪ .‬ﻣـﻦ ﺑـﺎ ﮐﻨﺠﮑـﺎوي اﯾـﻦ ﻣﺒﺤـﺚ را از ﺣﺎﺷـﯿﻪ دﻧﺒـﺎل‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺗﺎ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل دﯾﮕـﺮ ﺑﺒﯿـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺷـﯿﻤﯽداﻧـﺎن ﮔـﺰارش دﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ‬ ‫ﺣﯿﺎت را ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ در آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎه اﯾﺠـﺎد ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺷـﮕﻔﺖزده ﻧﺨـﻮاﻫﻢ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬اﯾـﻦ‬ ‫اﺗﻔﺎق ﻫﻨﻮز ﻧﯿﻔﺘـﺎده اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻫﻨـﻮز ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع آن ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده ﺿـﻌﯿﻒ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ – ﮔﺮﭼﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر رخ داده اﺳﺖ!‬ ‫ﻫﻤـﺎن ﻧﮑﺘـﻪاي را ﮐـﻪ در ﻣـﻮرد ﻣـﺪارﻫﺎي ﻃﻼﯾـﯽ ﮔﻔﺘـﯿﻢ در ﻣـﻮرد اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت ﻧﯿـﺰ ﺻـﺪق‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ ﻫﺮﻗـﺪر ﻫـﻢ ﮐـﻪ اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫در زﻣـﯿﻦ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻣـﺎ اﻵن اﯾﻨﺠـﺎ ﺣـﯽ‪ ‬و ﺣﺎﺿـﺮ ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬در ﻣـﻮرد اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت‬ ‫ﻫﻢ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻂ دﻣﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎره‪ ،‬دو ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﺎوﻗﻊ ﻫﺴﺖ‪:‬‬ ‫ﻓﺮﺿـﯿﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ و ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﻋﻠﻤـﯽ ﯾـﺎ "آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ"‪ .‬ﻓﺮﺿـﯿﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺧـﺪاﯾﯽ ﺑـﻮده ﮐـﻪ در ﻟﺤﻈـﻪي ﺧﻄﯿـﺮي از ﻫﺴـﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺠـﺰه ﮐـﺮده و ﻟﻬﯿﺒـﯽ اﻻﻫـﯽ در ﺳـﻮپ‬ ‫ﭘﯿﺸﺎزﯾﺴـﺘﯽ دﻣﯿـﺪه‪ ،‬ﯾـﺎ ﮐـﺎري از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﮐـﺮده‪ ،‬ﺗـﺎ دي‪.‬ان‪.‬اي اﯾﺠـﺎد ﺷـﻮد‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﺎﺣﯿﻪي ﻃﻼﯾﯽ‪ ،‬آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﯿﻮ آﻧﺘﺮوﭘﯿﮏ ﻓﺮﺿﯿﻪي آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣١٦‬‬

‫داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻣﻌﺠـﺰهي اﻋـﺪاد ﺑـﺰرگ را ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤـﯿﻦ ﻣـﯽزﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ ‪ ١‬ﺗـﺎ ‪٣٠‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﯿﺎره در ﮐﻬﮑﺸـﺎن ﻣـﺎ‪ ،‬و ﺣـﺪود ‪ ١٠٠‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﮐﻬﮑﺸـﺎن در ﮐﯿﻬـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑﻨـﺎ ﺑـﺮ‬ ‫اﺣﺘﯿﺎط واﺟـﺐ از ﭼﻨـﺪ ﺻـﻔﺮ ﺻـﺮف ﻧﻈـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﺨﻤـﯿﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﮐﺎراﻧـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ‬ ‫ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﯿﺎره در ﺟﻬـﺎن ﻫﺴـﺖ‪ .‬ﺣـﺎل‪ ،‬ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ دي‪.‬ان‪.‬اي‪ ،‬رﺧـﺪادي ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ اﯾـﻦ اﺗﻔـﺎق ﭼﻨـﺎن ﻧـﺎدر ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫از ﻫﺮ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﯿﺎره ﻓﻘـﻂ در ﯾﮑـﯽ ﺣﯿـﺎت اﯾﺠـﺎد ﺷـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ ﺷـﯿﻤﯿﺪاﻧﯽ ﻣـﺪﻋﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑﺨـﺖ‬ ‫ﺑـﻪ ﺛﻤـﺮ رﺳـﯿﺪن ﭘـﮋوﻫﺶاش ﯾـﮏ در ﻫـﺰار اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫـﺮ ﺷـﻮراي ﺗـﺄﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒـﺎر ﭘﮋوﻫﺸـﯽ ﺑـﻪ او ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺧﻨﺪﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﻣـﺎ از ﺑﺨـﺖ ﯾـﮏ در ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽﮔـﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬و ﺑـﺎز ﺣﺘـﯽ ﺑـﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﺨـﺖ ﻗﻠﯿﻠـﯽ‪،‬‬ ‫ﺣﯿﺎت در ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺳﯿﺎره رخ ﻣﯽدﻫﺪ – ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ زﻣﯿﻦ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮﮐﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑـﺎز ﻣـﯽﮔـﻮﯾﻢ‪ :‬اﮔـﺮ ﺑﺨـﺖ ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬ ‫ﺧـﻮدي ﺣﯿـﺎت در ﯾـﮏ ﺳـﯿﺎره ﯾـﮏ در ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎز اﯾـﻦ اﺗﻔـﺎق ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ و ﺷـﮕﺮف در ﯾـﮏ‬ ‫ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﯿﺎره رخ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺖ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از آن ﺳـﯿﺎرات اﻣـﺎ‪ ،‬ﯾـﺎدآور ﺿـﺮباﻟﻤﺜـﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﺳـﻮزن در ﮐﺎﻫـﺪان اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﺎ ﻧﯿـﺎزي ﻧـﺪارﯾﻢ ﺗـﺎ ﮐﺎرﻣـﺎن را ﺳـﺨﺖ ﮐﻨـﯿﻢ و ﺳـﻮزنﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ را‬ ‫ﺑﮑـﺎوﯾﻢ ﭼـﺮا ﮐـﻪ )ﺑﺮﮔـﺮدﯾﻢ ﺑـﻪ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ( ﻫﻤـﻪي اﻧﺴـﺎﻧﻬﺎي ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﮐﻨﮑـﺎش‪ ،‬ﺣﺘـﯽ ﭘـﯿﺶ از‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮيﺷﺎن را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺿﺮورﺗﺎ ﺳﺮﻧﺸﯿﻦ ﯾﮑﯽ از آن ﺳﻮزنﻫﺎي ﮐﻤﯿﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ!‬ ‫ﮔﺰارهﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ در زﻣﯿﻨـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﺣـﺪ ﻣﻌﯿﻨـﯽ ﻣﺠﻬـﻮل اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﻣـﺎ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ درﺑـﺎرهي ﯾـﮏ ﺳـﯿﺎره ﻧـﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺑﺨـﺖ اﯾﻨﮑـﻪ ﺣﯿـﺎت در آن آﻏـﺎز‬ ‫ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ‪ ،‬ﯾـﮏ در ﻣﯿﻠﯿـﺎرد اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﺗﺨﻤـﯿﻦ ﺧـﻮد ﻓـﺮض ﺟﺪﯾـﺪي را ﺑﯿﻔـﺰاﯾﯿﻢ‪،‬‬ ‫وﺿﻊ ﻓـﺮق ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﯾـﮏ ﺳـﯿﺎرهي ﻣﻌـﯿﻦ وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي ﺧﺎﺻـﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﺜﻼ ﯾـﮏ‬ ‫رﮔـﻪ از ﻋﻨﺼـﺮ ﺧﺎﺻـﯽ در ﺳـﻨﮓﻫـﺎي آن ﻓـﺮاوان ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت در آن‬ ‫را ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎن دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﯽ ﺳـﯿﺎرات "زﻣـﯿﻦوارﺗـﺮ از ﺑﻘﯿـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺧـﻮد زﻣـﯿﻦ ﺑـﯿﺶ‬ ‫از ﻫﻤـﻪي ﺳـﯿﺎرات زﻣـﯿﻦوار اﺳـﺖ! اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﺸـﻮﯾﻘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺮاي ﺷـﯿﻤﯽداﻧـﺎن ﺗـﺎ ﺑﮑﻮﺷـﻨﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﺷـﺮاﯾﻂ اوﻟﯿـﻪي ﮐـﺮهي زﻣـﯿﻦ آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت را در آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎه ﺑـﺎزآﻓﺮﯾﻨﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن اﯾـﻦ‬ ‫ﺷـﯿﻮه اﺣﺘﻤـﺎل ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖﺷـﺎن را اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪي ﻗﺒﻠـﯽ ﻣـﻦ ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ ﯾـﮏ‬ ‫ﻣـﺪل ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑـﺎ ﺑﺨـﺖ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﯾـﮏ در ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﻫـﻢ ﻫﻨـﻮز ﭘﯿﺸـﺒﯿﻨﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺣﯿـﺎت در ﯾـﮏ‬ ‫ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﯿﺎرهي ﺟﻬـﺎن ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬و زﯾﺒـﺎﯾﯽ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮﺧﻼف ﻫﻤـﻪي‬

‫‪٣١٧‬‬

‫ﺷﻬﻮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ از ﯾـﮏ ﻣـﺪل ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺣﯿـﺎت ﺗﻨﻬـﺎ اﻧﺘﻈـﺎر ﻣـﯽرود ﮐـﻪ اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت را‬ ‫در ﯾﮑـﯽ از ﯾـﮏ ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﯿﺎره ﭘﯿﺸـﺒﯿﻨﯽ ﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺧـﻮب و ﮐـﺎﻣﻼ رﺿـﺎﯾﺖ ﺑﺨﺸـﯽ از‬ ‫وﺟﻮد ﺣﯿـﺎت در زﻣـﯿﻦ ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ اﺻـﻼ ﺑـﺎور ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ در ﻋﻤـﻞ‪ ،‬اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت ﻫـﯿﭻ ﺟـﺎ ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﺎﻣﻼ ﻣـﯽارزد ﮐـﻪ ﺟﻬـﺖ ﺗﮑـﺮار آن رﺧـﺪاد در آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎه‬ ‫ﭘـﻮل ﺻـﺮف ﮐﻨـﯿﻢ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﺮاي ﭘـﺮوژهي ﺳ‪‬ـﺘﯽ )ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﺣﯿـﺎت ﻓﺮازﻣﯿﻨـﯽ(‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ‬ ‫ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺣﯿـﺎتﻫـﺎي ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ دﯾﮕـﺮي در ﮐﯿﻬـﺎن وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﺪﺑﯿﻨﺎﻧـﻪﺗـﺮﯾﻦ ﺗﺨﻤـﯿﻦ را در ﻣـﻮرد اﺣﺘﻤـﺎل ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺧﻮدﺑﺨـﻮدي ﺣﯿـﺎت ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ ﻫﯿﭻ اﻋﺘﺒـﺎري ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ادﻋـﺎ ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤـﯽﮔـﺬارد ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﭘـﺮ ﮐـﺮدن اﯾـﻦ ﺷـﮑﺎف ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻓﺮض آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﺘﻮﺳـﻞ ﺷـﻮﯾﻢ‪ .‬ﻧـﺰد ذﻫﻨـﯽ ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل و رﯾﺴـﮏ را ﺑـﺎ ﻣﻘﯿـﺎسﻫـﺎي روزﻣـﺮه ﺑﺴـﻨﺠﺪ‪،‬‬ ‫ﺷـﮑﺎف ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺣﯿـﺎت از ﺗﻤـﺎم ﺷـﮑﺎفﻫـﺎي ﻇـﺎﻫﺮي ﺗـﺎرﯾﺦ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ ﭘﺮﻧﮑﺮدﻧـﯽﺗـﺮ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧـﻪي‬ ‫ﻣﻘﯿـﺎسﻫـﺎي رﯾﺴـﮏﭘـﺬﯾﺮي روزﻣـﺮه‪ ،‬ﻣﻘﯿـﺎس رﯾﺴـﮏﭘـﺬﯾﺮي ﺷـﻮراﻫﺎي ﺗـﺄﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒـﺎر ﭘﮋوﻫﺸـﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎﺗﯽ ﺷـﯿﻤﯿﺪانﻫـﺎ را ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻋﻠـﻢِ آﮔـﺎه ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻت‪ ،‬ﺣﺘـﯽ‬ ‫ﺷـﮑﺎﻓﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺰرﮔـﯽ را ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﯽ ﭘـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬درﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﻋﻠـﻢ اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎﯾـﻪي‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن "ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ ‪ ٧۴٧‬ﻏـﺎﺋﯽ" ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮدﯾﻢ‪ ،‬ادﻋـﺎي وﺟـﻮد آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪهي اﻻﻫـﯽ را رد‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﺑﺮﮔـﺮدﯾﻢ ﺑـﻪ ﻧﮑﺘـﻪي ﺟـﺎﻟﺒﯽ ﮐـﻪ ﻣﻘﺼـﻮد اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ ﺑـﻮد‪ .‬ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﮐﺴـﯽ ﺑﮑﻮﺷـﺪ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ را ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺳـﯿﺎق ﮐـﻪ درﺑـﺎرهي آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت ﮔﻔﺘـﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﻓـﺮاوان ﺳـﯿﺎرات ﻣﻮﺟـﻮد ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ .‬واﻗﻌﯿـﺖ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪاي‪ ،‬و ﻫـﺮ اﻧﺪاﻣـﻪاي در ﻫـﺮ‬ ‫ﮔﻮﻧـﻪي ﺟـﺎﻧﻮري‪ ،‬ﺑـﺮاي ﮐـﺎري ﮐـﻪ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽدﻫـﺪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎﻟﻬـﺎي ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن‪ ،‬زﻧﺒﻮرﻫـﺎ و‬ ‫ﺧﻔـﺎشﻫـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﭘـﺮوازاﻧـﺪ‪ .‬ﭼﺸـﻢﻫـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺐ دﯾـﺪناﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮگﻫـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻓﺘﻮﺳـﻨﺘﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣـﺎ در ﺳـﯿﺎرهاي‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ آﮐﻨـﺪه از ﺣـﺪود ده ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﮔﻮﻧـﻪي ﺟـﺎﻧﻮري اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪامﺷـﺎن ﻇـﺎﻫﺮا‬ ‫ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﭘﻨـﺪار ﻧﯿﺮوﻣﻨـﺪ آﻓـﺮﯾﻨﺶاﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪي ﺟـﺎﻧﻮري ﺑـﺎ ﺷـﯿﻮهي زﻧـﺪﮔﯽ ﺧـﻮد اﻧﻄﺒـﺎق دارد‪ .‬آﯾـﺎ‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻫـﺎن "ﺗﻌـﺪاد ﮐﺜﯿـﺮ ﺳـﯿﺎرات" ﻫﻤـﻪي اﯾـﻦ اوﻫـﺎم آﻓـﺮﯾﻨﺶ را ﺗﻮﺿـﯿﺢ‬ ‫دﻫﯿﻢ؟ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﻓﮑـﺮش را ﻫـﻢ ﻧﮑﻨﯿـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪي ﻣﻬﻤـﯽ اﺳـﺖ ﭼـﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻧﻮن ﺟﺪيﺗﺮﯾﻦ ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ داروﯾﻨﯿﺴﻢ راه ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬

‫‪٣١٨‬‬

‫ﻫﺮ ﻃﻮر ﮐـﻪ ﺑـﺎ ارﻗـﺎم ﺗﻌـﺪاد ﺳـﯿﺎرات ﺑـﺎزي ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺨـﺖ آن ﻗـﺪر ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﻧﻤـﯽﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﺗﻨـﻮع ﻓـﺮاوان ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽﻫـﺎي ﺣﯿـﺎت ﺑـﺮ ﮐـﺮهي زﻣـﯿﻦ را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺳـﯿﺎق آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت ﺗﻮﺿـﯿﺢ‬ ‫دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺣﯿـﺎت ﺑـﺎ آﻏـﺎز آن ﮐـﺎﻣﻼ ﻓـﺮق دارد ﭼـﺮا ﮐـﻪ‪ ،‬ﺗﮑـﺮار ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت ﯾـﮏ اﺗﻔـﺎق‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر رخ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻣـﺎ اﻧﻄﺒـﺎق ﮔﺰﯾﻨﺸـﯽ ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ ﮔﻮﻧـﻪي ﺟﺎﻧـﺪار ﺑـﺎ ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪي ﺧـﻮد‪ ،‬ﯾـﮏ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ‬ ‫ﻣﺪاوم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﺷـﮑﺎر اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﮐﻠـﯽ ﺑﻬﯿﻨـﻪﺳـﺎزي ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي زﯾﺴـﺘﯽ زﻣـﯿﻦ ﻣـﻮاﺟﻬﯿﻢ‬ ‫‪.‬ﻓﺮآﯾﻨـﺪي ﮐـﻪ در ﺳﺮاﺳـﺮ اﯾـﻦ ﺳـﯿﺎره‪ ،‬در ﺗﻤـﺎم ﻗـﺎرهﻫـﺎ و ﺟﺰﯾـﺮه ﻫـﺎ‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره در ﺟﺮﯾـﺎن اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺎ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﭘﯿﺸـﮕﻮﯾﯽ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ده ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺳـﺎل دﯾﮕـﺮ ﺻـﺒﺮ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺟﺪﯾﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﯿﻮهي زﯾﺴـﺖ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺧـﻮﺑﯽ ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﻓﻌﻠـﯽ ﺑـﺎ ﻣﺤـﯿﻂﺷـﺎن‬ ‫اﻧﻄﺒـﺎق دارد‪ .‬اﯾـﻦ ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪهي ﺗﮑـﺮار ﺷـﻮﻧﺪه‪ ،‬ﻗﺎﺑـﻞ ﭘﯿﺸـﺒﯿﻨﯽ و ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻧـﻪ ﯾـﮏ ﺑﺨـﺖ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﭘﯿﺸـﮕﻮﯾﯽ ﻣﻌﻠـﻮمﻣـﺎن ﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ داروﯾـﻦ‪ ،‬ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬ ‫رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ‪.‬‬ ‫اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ از ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺟﺰﺋﯿـﺎت ﮔﻮﻧـﻪﮔـﻮن ﻣﻮﺟـﻮدات زﻧـﺪه ﻧـﺎﺗﻮان اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ واﻗﻌـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﭘﺮﺗـﻮان داروﯾـﻦ ﻧﯿـﺎز دارﯾـﻢ ﺗـﺎ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ ﺣﯿـﺎت ﺑـﺮ ﮐـﺮهي زﻣـﯿﻦ‪ ،‬و ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺗـﻮﻫﻢ‬ ‫اﻏـﻮاﮔﺮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ را ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﻫـﯿﻢ‪ .‬آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت اﻣـﺎ وراي ﺑ‪‬ـﺮد اﯾـﻦ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬زﯾـﺮا‬ ‫ﭘﯿﺶ از آﻏﺎز ﺣﯿﺎت‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺑـﻪ ﮐﺎرﻣـﺎن ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﻓـﺮض ﺗﻌـﺪاد ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎد ﺳـﯿﺎرات‪،‬‬ ‫ﮐـﻪ ﻓﺮﺻـﺖﻫـﺎي ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺑـﺮاي اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﻣﻨﺤﺼـﺮﺑﻪ ﻓـﺮد‬ ‫ﺣﯿـﺎت را ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﻫـﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﻪ آن ﺑﺨـﺖ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪ – ﺑﺨﺘـﯽ ﮐـﻪ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺑـﺎ‬ ‫ﻗﺎﻃﻌﯿـﺖ ﻫﺮﭼـﻪ ﺗﻤـﺎمﺗـﺮ ﺑـﻪ ارﻣﻐـﺎن ﻣـﯽآورد – رﺷـﺘﻪي ﮐـﺎر ﺑـﻪ دﺳـﺖ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ‪ :‬و‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﯿﭻ دﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎل ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣـﺎل ﺷـﺎﯾﺪ آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت ﺗﻨﻬـﺎ ﺷـﮑﺎف ﻋﻤـﺪهاي در داﺳـﺘﺎن ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺑﺨـﺖ و‬ ‫اﻗﺒـﺎل ﻣﺤـﺾ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﭘـﺮ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﻫﻤﮑـﺎرم ﻣـﺎرك رﯾـﺪﻟﯽ در ﮐﺘـﺎﺑﺶ‬ ‫ﺑـﻪ ﻧــﺎم ﺟـﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨــﺪل‬

‫‪422‬‬

‫)ﮐــﻪ ﻧﺎﺷــﺮان آﻣﺮﯾﮑــﺎﯾﯽاش ﻋﻨــﻮان ﻓﺮﻋـﯽ ﺑﯿﺠــﺎ و ﮔﻤــﺮاهﮐﻨﻨــﺪهي ژن‬ ‫‪The Mendel’s Demon, Mark Ridley‬‬

‫‪٤٢٢‬‬

‫‪٣١٩‬‬

‫ﻣﺸـﺎرﮐﺖﺟـﻮ را ﺑـﻪ آن اﻓـﺰودهاﻧـﺪ( ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﮐـﺮده ﮐـﻪ ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي ﺳـﻠﻮل ﯾﻮﮐﺎرﯾﻮﺗﯿـﮏ )ﻣﺜـﻞ‬ ‫ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ﺑـﺪن ﻣـﺎ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻫﺴـﺘﻪ و ﭼﯿﺰﻫـﺎي ﺟﻮراﺟـﻮر و ﭘﯿﭽﯿـﺪهي دﯾﮕـﺮي ﻣﺜـﻞ ﻣﯿﺘﻮﮐﻮﻧـﺪرﯾﺎ‬ ‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎﮐﺘﺮيﻫـﺎ ﻓﺎﻗـﺪ آﻧﻨـﺪ( از ﺣﯿـﺚ اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ دﺷـﻮارﺗﺮ و ﺣﺘـﯽ از آﻏـﺎز ﺧـﻮد ﺣﯿـﺎت ﺑﻌﯿـﺪﺗـﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﮑﺎف ﻋﻤـﺪهي دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ ﭘـﺮ ﮐـﺮدن آن ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻣﯿـﺰان دﺷـﻮار ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺷـﮑﺎف ﺷـﮑﻞ‬ ‫ﮔﯿـﺮي ﻫﻮﺷـﯿﺎري‬

‫‪423‬‬

‫اﺳـﺖ‪ .‬رﺧـﺪادﻫﺎي ﯾﮑّـﻪي اﯾﻨﭽﻨﯿﻨـﯽ را ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﺎ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﭼﻨـﯿﻦ‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ داد‪ :‬ﺣﯿـﺎت در ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫـﺎ ﺳـﯿﺎره ﺗـﺎ ﺳـﻄﺢ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾـﺎﯾﯽ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﮐﺴـﺮي از‬ ‫اﯾــﻦ ﺷــﮑﻞﻫــﺎي ﺣﯿــﺎت ﺗﻮاﻧﺴــﺘﻪاﻧــﺪ از اﯾــﻦ ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﺑﮕﺬرﻧــﺪ و ﺑــﻪ ﻣﺮﺣﻠــﻪي ﺳــﻠﻮلﻫــﺎي‬ ‫ﯾﻮﮐﺎرﯾﻮﺗﯿـﮏوار ﺑﺮﺳـﻨﺪ‪ .‬و از ﻣﯿـﺎن ﻫﻤـﻪي اﯾـﻦ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎ‪ ،‬ﮐﺴـﺮ ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮي ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ از رود‬

‫روﺑﯿﮑـﻮن ﺛـﺎﻧﻮي‪ 424‬ﻧﯿـﺰ ﺑﮕﺬرﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪي ﻫﻮﺷـﯿﺎري ﺑﺮﺳـﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ رﺧـﺪادﻫﺎ ﯾﮑّـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑـﺮﺧﻼف اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻋـﺎدي‪ ،‬دﯾﮕـﺮ ﯾـﮏ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ ﺣﺎﺿـﺮ و ﻫﻤﯿﺸـﮕﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬ ‫اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ‪ ،‬از آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ ﻣـﺎ "زﻧـﺪهاﯾـﻢ"‪" ،‬ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ﯾﻮﮐﺎرﯾﻮﺗﯿـﮏ" دارﯾـﻢ و "ﻫﻮﺷـﯿﺎر"‬ ‫ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺳـﯿﺎرهﻣـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﯾﮑـﯽ از آن ﻧـﺎدر ﺳـﯿﺎراﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻫﺮﺳـﻪي اﯾـﻦ ﺷـﮑﺎفﻫـﺎ را ﭘـﻞ‬ ‫زدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺒﺐ ﻣـﺆﺛﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﺟـﺎدهي ﯾـﮏﻃﺮﻓـﻪ و اﻧﺒﺎﺷـﺘﯽ ﺑـﻪ ﺳـﻮي‬ ‫ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺳـﺎزي اﺳـﺖ‪ .‬آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت ﺑـﻪ ﻗـﺪري ﺑﺨـﺖ ﺧـﻮش ﻧﯿـﺎز دارد‪ ،‬و ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫـﺎ ﺳـﺘﺎرهي اﺻـﻞ‬ ‫آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ اﯾـﻦ ﺑﺨـﺖ ﺧـﻮش را ﺑـﻪ آن ارزاﻧـﯽ ﻣـﯽدارﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﭼﻨـﺪ ﺷـﮑﺎف ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ دﯾﮕـﺮ ﻫـﻢ در‬ ‫داﺳـﺘﺎن ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﻗﺒـﺎل وﻗـﻮع و اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﻧﯿـﺎز دارﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻫـﺮ‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺣﯿـﺎت داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺣﯿـﺎت ﻧﻤـﯽآﯾـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺒﺎﺷـﺘﯽ ﻧﯿﺴـﺖ و ﻟـﺬا ﺧـﻮد ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي ﺑـﺰرگﺗـﺮي ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽﮐﺸـﺪ – و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ‬ ‫ﻗﻀﯿﻪي دور ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣـﺎ در ﺳـﯿﺎرهاي زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣﻄﺒـﻮع ﺷـﯿﻮهي زﻧـﺪﮔﯽﻣـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬و دﯾـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪ دو‬ ‫دﻟﯿﻞ ﭼﻨـﯿﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﮑـﯽ اﯾﻨﮑـﻪ ﺣﯿـﺎت ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ در ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﮐـﻪ ﺳـﯿﺎره ﻓـﺮاﻫﻢ آورده ﺷـﮑﻮﻓﺎ‬ ‫‪٤٢٣‬‬

‫‪Consciousness‬‬ ‫‪٤٢٤‬رودي در ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ﮐـﻪ در زﻣـﺎن ژوﻟﯿـﻮس ﺳـﺰار‪ ،‬ﺣـﺪ ﻓﺎﺻـﻞ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮔُـﻞ )ﻓﺮاﻧﺴـﻪ( از رم ﺑـﻮد‪ .‬ﻋﺒـﻮر ﺳـﭙﺎه اﯾـﺎﻟﺘﯽ ﯾـﮏ ﺳـﺮدار از‬ ‫روﺑﯿﮑـﻮن و ورودش ﺑـﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ﻣﺠـﺎز ﻧﺒـﻮد ﺗـﺎ ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﯽ رم از ﺗﻌـﺮض ﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن ﻧﮕﻬﺒـﺎﻧﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻮﻟﯿﻮس ﺳﺰار ﭘـﺲ از ﻓـﺘﺢ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮔُـﻞ ﺑـﻪ ﻗﺼـﺪ ﮐﻮدﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه ﺧـﻮد از اﯾـﻦ رود ﮔﺬﺷـﺖ و از اﯾـﻦ رو ﮔﺬﺷـﺘﻦ از اﯾـﻦ رود ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣ‪‬ﺜَـﻞ‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﺮب ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٢٠‬‬

‫ﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﺎﺷـﯽ از اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬دﻟﯿـﻞ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫﺎ ﺳـﯿﺎره ﻫﺴـﺖ‪ ،‬و ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﻫـﻢ ﮐـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﺳـﯿﺎرات ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ اﻧـﺪك ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﯿﺎرهي ﻣـﺎ‬ ‫ﺿـﺮورﺗﺎ ﯾﮑـﯽ از آﻧﻬﺎﺳـﺖ‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﺑﺎﯾـﺪ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ را ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪي ﭘـﯿﺶﺗـﺮي ﺑﺒـﺮﯾﻢ‪ ،‬و از‬ ‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﯿﻬﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫رواﯾﺖ ﮐﯿﻬﺎﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ اﺻﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿﮏ‬ ‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﯿﺎرهي ﻣـﺎ ﻣﺴـﺎﻋﺪي زﻧـﺪﮔﯽﻣـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﮐﯿﻬـﺎن ﻫـﻢ ﻣﺴـﺎﻋﺪ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﺎﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﯽ‬ ‫ﺗـﻮاﻧﯿﻢ از ﺑـﻮدن ﺧـﻮد ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ ﮐـﻪ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﻣﺴـﺎﻋﺪ اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت‬ ‫ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺼـﺎدﻓﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ وﻗﺘـﯽ ﺑـﻪ آﺳـﻤﺎن ﺷـﺐ ﻣـﯽﻧﮕـﺮﯾﻢ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن را ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬ ‫ﺳـﺘﺎرﮔﺎن ﯾـﮏ ﭘـﯿﺶﻧﯿـﺎز ﻻزم ﺑـﺮاي وﺟـﻮد اﻏﻠـﺐ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑـﺪون ﺷـﯿﻤﯽ‪ ،‬ﺣﯿـﺎت‬ ‫ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ اﯾﺠـﺎد ﺷـﻮد‪ .‬ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و ﺛﻮاﺑـﺖ ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﺣﺘـﯽ‬ ‫اﻧـﺪﮐﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﺎ ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﻓﻌﻠـﯽﺷـﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬ﺟﻬـﺎن ﭼﻨـﺎن ﻣـﯽﺷـﺪ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎﺗﯽ در آن‬ ‫ﻣﻤﮑـﻦ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را ﺑـﻪ اﻧﺤـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧﺘﯿﺠـﻪﺷـﺎن ﻫﻤـﻮاره‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎرﺗﯿﻦ رﯾﯿـﺰ در ﮐﺘـﺎب ﻓﻘـﻂ ﺷـﺶ رﻗـﻢ‬

‫‪425‬‬

‫ﺷـﺶ ﺛﺎﺑـﺖ ﺑﻨﯿـﺎدي را ذﮐـﺮ‬

‫ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺑـﺎور ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن در ﺗﻤـﺎم ﮐﯿﻬـﺎن ﯾﮑﺴـﺎناﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﮐـﺪام از اﯾـﻦ ﺷـﺶ رﻗـﻢ ﺑـﻪ ﻇﺮاﻓـﺖ ﺗﻨﻈـﯿﻢ‬ ‫ﺷـﺪه‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ اﮔـﺮ اﻧـﺪﮐﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﻓﻌﻠـﯽاش ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐـﻞ ﺟﻬـﺎن دﯾﮕﺮﮔﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺷـﺪ و دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﺣﯿـﺎت ﻧﺒـﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪي اﯾـﻦ ﺛﺎﺑـﺖﻫـﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﻧﯿـﺮوي ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح "ﻗـﻮي" اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ اﺟـﺰاي ﻫﺴـﺘﻪي اﺗـﻢ را ﻣـﯽﺳـﻨﺠﻨﺪ و ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﻣﻘﯿـﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي "ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ" ﻫﺴـﺘﻪي‬ ‫اﺗﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮو ﻏﻠﺒـﻪ ﮐـﺮد‪ .‬ﻧﯿـﺮوي ﻗـﻮي را ﺑـﺎ ﻣﻘﯿﺎﺳـﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺟﺮﻣـﯽ از ﻫﺴـﺘﻪي‬ ‫ﻫﯿـﺪروژن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﻫﻤﺠﻮﺷـﯽ ﻫﺴـﺘﻪﻫـﺎي ﻫﯿـﺪروژن و اﯾﺠـﺎد ﻫﻠﯿـﻮم‪ ،‬ﺑـﻪ اﻧـﺮژي ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬ ‫ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻘـﺪار اﯾـﻦ ﺛﺎﺑـﺖ در ﺟﻬـﺎن ﻣـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ٠.٠٠٧‬اﺳـﺖ و ﭼﻨـﯿﻦ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻻزﻣـﻪي وﺟـﻮد‬ ‫ﺷﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶﻧﯿـﺎز اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت اﺳـﺖ اﯾـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﯿـﺮوي ﻗـﻮي ﺧﯿﻠـﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار‬ ‫‪٠.٠٠٧‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﯿـﺪروژن ﺳـﺎدهﺗـﺮﯾﻦ و ﻓـﺮاوانﺗـﺮﯾﻦ ﻋﻨﺼـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﻪي ﻋﻨﺎﺻـﺮ دﯾﮕـﺮ ﺟﻬـﺎن ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎ ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫ﻫﻤﺠﻮﺷـﯽ ﻫﺴـﺘﻪﻫـﺎي ﻫﯿـﺪروژن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺠﻮﺷـﯽ ﻫﺴـﺘﻪاي‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨـﺪ دﺷـﻮاري اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺷـﺮاﯾﻂ‬ ‫‪Just Six Numbers, Martin Rees‬‬

‫‪٤٢٥‬‬

‫‪٣٢١‬‬

‫ﻓــﻮقاﻟﻌــﺎده داغ درون ﺳــﺘﺎرﮔﺎن و ﺑﻤــﺐﻫــﺎي ﻫﯿــﺪروژﻧﯽ رخ ﻣــﯽدﻫــﺪ‪ .‬ﺗﻌــﺪاد ﺳــﺘﺎرﮔﺎن ﻧﺴــﺒﺘﺎ‬ ‫ﮐﻮﭼـﮏ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻣـﺎ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻓﻘـﻂ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻋﻨﺼـﺮ ﺳـﺒﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻠﯿـﻮم ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ اﻧـﺪك‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻠﯿـﻮم ﭘـﺲ از ﻫﯿـﺪروژن دوﻣـﯿﻦ ﻋﻨﺼـﺮ ﺳـﺒﮏ در ﺟـﺪول ﺗﻨـﺎوﺑﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻞ اﻏﻠـﺐ‬ ‫ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺳـﻨﮕﯿﻦﺗـﺮ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ ﺳـﺘﺎرﮔﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑـﺰرگﺗـﺮ و داغﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ در‬ ‫ﯾـﮏ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻓﺮآﯾﻨـﺪﻫﺎي ﻫﻤﺠﻮﺷـﯽ ﻫﺴـﺘﻪاي ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺳـﻨﮕﯿﻦﺗـﺮ را اﯾﺠـﺎد ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺟﺰﺋﯿـﺎت اﯾـﻦ‬ ‫واﮐـﻨﺶﻫـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﻓ‪‬ـﺮِد ﻫﻮﯾـﻞ و دو ﺗـﻦ از ﻫﻤﮑـﺎراﻧﺶ ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﻋﺠﯿـﺐ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ ﭘـﺎس‬ ‫اﯾﻦ دﺳـﺘﺎورد‪ ،‬ﺳـﻬﻤﯽ از ﺟـﺎﯾﺰهي ﻧـﻮﺑﻠﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ دﯾﮕـﺮان دادﻧـﺪ ﻧﺼـﯿﺐ ﻫﻮﯾـﻞ ﻧﺸـﺪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن‬ ‫ﺑـﺰرگ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺳـﻮﭘﺮﻧﻮآﻫﺎ ﻣﻨﻔﺠـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﻣـﻮاد درون ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت اﺑﺮﻫـﺎﯾﯽ از ﻏﺒـﺎر در‬ ‫ﻓﻀـﺎ ﻣـﯽﭘﺮاﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﻮاد ﺷـﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺟـﺪول ﺗﻨـﺎوﺑﯽ ﻫـﻢ ﻫﺴـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ اﺑﺮﻫـﺎي ﻏﺒـﺎري ﺗـﺪرﯾﺠﺎ‬ ‫ﻣﺘـﺮاﮐﻢ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﺳـﺘﺎرﮔﺎن و ﺳـﯿﺎرات ﺟﺪﯾـﺪي ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺳـﯿﺎرهي ﻣـﺎ ﯾﮑـﯽ از‬ ‫آﻧﻬﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﺒﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ زﻣـﯿﻦ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻫﯿـﺪروژنِ ﻫﻤـﻪﺟـﺎﺣﺎﺿـﺮ‪ ،‬ﺳﺮﺷـﺎر از ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮي ﮐﻪ ﺑﺪون آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻤﯽ‪ ،‬و آﻏﺎز ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﺤﺎل ﻣﯽﺑﻮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠـﺎ ﻧﮑﺘـﻪي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ ﻣـﺎ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻘـﺪار ﻧﯿـﺮوي ﻗـﻮي ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻫﻤﺠﻮﺷﯽﻫﺎي ﻫﺴـﺘﻪاي ﺗـﺎ ﮐﺠـﺎي ﺟـﺪول ﺗﻨـﺎوﺑﯽ ﺑـﺎﻻ ﻣـﯽرود‪ .‬اﮔـﺮ ﻣﻘـﺪار ﻧﯿـﺮوي ﻗـﻮي ﺧﯿﻠـﯽ‬ ‫ﮐﻮﭼـﮏ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ‪ ٠.٠٠٧‬ﺑﺮاﺑـﺮ‪ ٠.٠٠۶‬ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﻋﻨﺼـﺮي ﺟـﺰ ﻫﯿـﺪروژن در ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻧﻤـﯽآﻣـﺪ و ﻫـﯿﭻ ﺷـﯿﻤﯽِ ﺟﺎﻟـﺐ ﺗـﻮﺟﻬﯽ ﺣﺎﺻـﻞ ﻧﻤـﯽﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﻣﻘـﺪار ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﺰرگ‬ ‫ﺑـﻮد‪ ،‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ ‪ ٠.٠٠٨‬ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﻪي ﻫﯿـﺪروژن ﺟﻬـﺎن دﭼـﺎر ﻫﻤﺠﻮﺷـﯽ ﻣـﯽﺷـﺪ و ﺑـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺳـﻨﮕﯿﻦﺗـﺮ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪان ﮐـﻪ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ‪ ،‬ﺷـﯿﻤﯽ ﺑـﺪون ﻫﯿـﺪروژن ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﻪ آﻏـﺎز ﺣﯿـﺎت ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﮐﻪ ﺑـﺪون ﻫﯿـﺪروژن دﯾﮕـﺮ آﺑـﯽ در ﮐـﺎر ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﯿـﺮوي ﻗـﻮي ﺑﺎﯾـﺪ درﺳـﺖ ﺣـﻮاﻟﯽ‬ ‫ﻣﻘـﺪار ﻃﻼﯾـﯽ ‪ ٠.٠٠٧‬ﺑﺎﺷــﺪ ﺗـﺎ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ ﻋﻨﺎﺻـﺮ و ﺷـﯿﻤﯽ ﺟﺎﻟـﺐ و ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﺣﯿـﺎت اﯾﺠــﺎد‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻗﯽ ﺷـﺶ ﺛﺎﺑـﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ رﯾﯿـﺰ ﻧﻤـﯽﭘـﺮدازم‪ .‬ﮐﻠﯿـﺖ ﻣﻄﻠـﺐ ﺑـﺮاي‬ ‫ﻫﻤـﻪي ﺛﻮاﺑـﺖ ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺪار ﻓﻌﻠـﯽ اﯾـﻦ ﺛﻮاﺑـﺖ در ﻧﺎﺣﯿـﻪاي ﻃﻼﯾـﯽ ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ وراي‬ ‫آن ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺣﯿـﺎت ﻣﻤﮑـﻦ ﻧﻤـﯽﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ؟ در اﯾﻨﺠـﺎ ﻫـﻢ از ﯾـﮏ ﺳـﻮ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺧـﺪاﺑﺎور را دارﯾـﻢ و از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ را‪ .‬ﺧـﺪاﺑﺎور ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﻫﻨﮕـﺎم‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﺛﻮاﺑـﺖ ﺑﻨﯿـﺎدي را ﭼﻨـﺎن ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐـﺮده ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪﺷـﺎن در ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ‬

‫‪٣٢٢‬‬

‫ﺣﯿﺎت را اﯾﺠـﺎد ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻧﮕـﺎر ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺷـﺶ ﮔﯿـﺮهي ﺗﻨﻈـﯿﻢ داﺷـﺘﻪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑﭽﺮﺧﺎﻧـﺪ‬ ‫و ﻫﺮ ﮐـﺪام را ﺑـﺎ دﻗـﺖ روي ﻣﻘـﺪار ﻃﻼﯾـﯽ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻤﯿﺸـﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳـﺦ ﺧـﺪاﺑﺎور اﺻـﻼ ﻣﺠـﺎب‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪه ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﻮد ﺧـﺪا را ﺑـﯽﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽﮔـﺬارد‪ .‬وﺟـﻮد ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﻃﻼﯾـﯽ ﺛﺎﺑـﺖﻫـﺎي ﺑﻨﯿـﺎدي را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮐﻨـﺪ ﻫـﻢ دﺳـﺘﮑﻢ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه اﺣﺘﻤـﺎل ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي‬ ‫ﺗﺼﺎدﻓﯽاش‪ ،‬ﺑﻌﯿﺪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﻣـﻦ ﻣﺠﺒـﻮرم در اداﻣـﻪ ﺑـﺮاي ﺳـﻬﻮﻟﺖ ﻓـﺮض ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﻇﺮﯾﻒ ﺛﻮاﺑﺖ ﺑﻨﯿﺎدي‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪي واﻗﻌﺎ دﺷﻮاري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧـﻮد ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﺛﺎﺑـﺖﻫـﺎ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ‪ ،‬و در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻌﯿـﺪ اﺳـﺖ– اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ در واﻗـﻊ ﻣﻀـﻤﻮن‬ ‫ﮐـﻞ ﺑﺤـﺚ ﺣﺎﺿـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ ﭘﺎﺳـﺦ ﺧـﺪاﺑﺎور ﻫﺮﮔـﺰ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ راه ﺣـﻞ ﻣﺜﺒﺘـﯽ ﺑـﺮاي ﺣـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﻫـﯿﭻ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮي ﺟـﺰ ﻣﻨﺘﻔـﯽ داﻧﺴـﺘﻦ اﯾـﻦ ﭘﺎﺳـﺦ ﻧﻤـﯽﯾـﺎﺑﻢ‪ .‬اﻣـﺎ ﻫﻤﺰﻣـﺎن در ﺷـﮕﻔﺘﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺧﯿﻠـﯽﻫـﺎ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﺸـﮑﻞ ﭘﺎﺳـﺦ ﺧﺪاﺑﺎوراﻧـﻪ را درﯾﺎﺑﻨـﺪ و ﺑﺮﻫـﺎن "ﮔﯿـﺮهﮔـﺮدان اﻻﻫـﯽ" ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮﺷﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺷـﺎﯾﺪ ﯾـﮏ ﻋﻠـﺖ رواﻧـﯽ اﯾـﻦ ﮐـﻮري ﻏﺮﯾـﺐ اﯾـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮﺧﻼف زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻫﻨـﻮز‬ ‫ﺧﯿﻠـﯽﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" را ﻧﺸـﻨﺎﺧﺘﻪاﻧـﺪ و ﺗـﻮان آن را ﺑـﺮاي رام ﮐـﺮدن ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺑـﻮدن‬ ‫درﻧﯿﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﺟِـﯽ اﻧﺪرﺳـﻮن ﺗﻮﻣـﺎس ﮐـﻪ رواﻧﺸـﻨﺎس ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻋﻠـﺖ دﯾﮕـﺮي را از دﯾـﺪ‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺧﻮد ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﮔﻮﺷـﺰد ﮐـﺮد‪ :‬ﻫﻤﮕـﯽ ﻣـﺎ ﮔﺮاﯾﺸـﯽ رواﻧﺸـﻨﺎﺧﺘﯽ دارﯾـﻢ ﮐـﻪ اﺷـﯿﺎي ﺑـﯽﺟـﺎن را‬ ‫اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﻣـﺎﻣﻮر ﺑـﯽاﻧﮕـﺎرﯾﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﺗﻮﻣـﺎس‪ ،‬ﻣـﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺗﻤﺎﯾـﻞ دارﯾـﻢ ﺳـﺎﯾﻪ را ﺑـﺎ دزد ﻋﻮﺿـﯽ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺗـﺎ دزد را ﺑـﺎ ﺳـﺎﯾﻪ‪ .‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﯾـﮏ اﯾﺠـﺎب ﻏﻠـﻂ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ وﻗـﺖ ﺗﻠـﻒ ﮐـﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﯾـﮏ ﻧﻔـﯽ ﻏﻠـﻂ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺮﮔﺒـﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬او در ﻧﺎﻣـﻪاي ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﻧﻮﺷـﺖ ﮐـﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺧﻄﯿﺮﺗـﺮﯾﻦ‬ ‫ﭼـﺎﻟﺶ ﻣﺤﯿﻄـﯽ ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﻣـﺎ از ﺳـﻮي ﻫﻤﮕﻨـﺎنﺷـﺎن ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪» .‬ﻣﯿـﺮاث آن دوران‪ ،‬اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﭘﯿﺸﻔﺮض ﻏﺎﻟـﺐ را ﺑـﺮ ﺗـﺮس از ﻧﯿـﺎت آدﻣﯿـﺎن ﺑﮕـﺬارﯾﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﻓﻬـﻢ ﻋﻠﯿـﺖﻫـﺎي ﻏﯿـﺮ ﺑﺸـﺮي دﭼـﺎر‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞ ﻓـﺮاوان ﻣـﯽﺷـﻮﯾﻢ‪ «.‬ﻣـﺎ ﻃﺒﯿﻌﺘـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﮔـﺮاﯾﺶ را ﺑـﻪ ﻧﯿـﺎت اﻻﻫـﯽ ﻧﯿـﺰ ﺗﺴـﺮّي ﻣـﯽدﻫـﯿﻢ‪ .‬در‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ ۵‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﮕﺎرهي اﻏﻮاﮔﺮ "ﮐُﻨﺸﮕﺮان" ﺑﺎزﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﺎن‪ ،‬ﮐـﻪ درك ﺗـﻮان ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﺮ آﮔـﺎﻫﯽﺷـﺎن اﻓـﺰوده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻌﯿـﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐـﻪ زﯾـﺮ ﺑـﺎر ﻧﻈﺮﯾـﻪاي ﺑﺮوﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﺴـﺌﻠﻪي ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ را ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺿـﺮﺑﺖ ﺣـﻞ ﮐﻨـﺪ‪ .‬و‬ ‫ﭘﺎﺳـﺦ ﺧـﺪاﺑﺎوران ﺑـﻪ ﻣﻌﻤـﺎي ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ‪ ،‬ﺗـﮏ ﺿـﺮﺑﺘﯽ اﺳـﺖ ﺑـﺎ ﻣـﺪﻋﺎﯾﯽ ﮔـﺰاف‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﺎﺳـﺦ ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﺑـﺎزﮔﻮﯾﯽ ﺧـﻮد ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ اﻓـﺰودن ﺷـﺎخ و ﺑـﺮگ ﻋﺠﯿـﺐ و ﻏﺮﯾﺒـﯽ ﺑـﻪ آن اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ‬

‫‪٣٢٣‬‬

‫ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﺑـﻪ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺑﭙـﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳـﺦ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ‪ ،‬در ﻋـﺎم ﺗـﺮﯾﻦ ﺷـﮑﻞ ﺧـﻮد‪ ،‬اﯾـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ در ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺮﺳـﺶ از ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ را ﻣﻄـﺮح ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﻣـﺎ را اﯾﺠـﺎد‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺻـﺮف اﯾﻨﮑـﻪ وﺟـﻮد دارﯾـﻢ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺛﻮاﺑـﺖ ﺑﻨﯿـﺎدي ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﺑﺎﯾـﺪ در‬ ‫ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻃﻼﯾــﯽﺷـﺎن ﺑــﻮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻓﯿﺰﯾﮑــﺪاﻧﺎن ﻣﺨﺘﻠـﻒ راه ﺣــﻞﻫــﺎي آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﻣﺘﻔــﺎوﺗﯽ ﺑــﺮاي‬ ‫ﻣﻌﻤـﺎي ﻫﺴـﺘﯽ ﭘـﯿﺶ ﻧﻬـﺎدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن ﺳﺮﺳـﺨﺖ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ آن ﺷـﺶ دﮐﻤـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ در‬

‫اﺑﺘﺪاي ﮐﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻧﺒـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ اﯾـﻦ دﺳـﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﻪ ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﻫﻤـﻪﭼﯿـﺰ‬

‫‪426‬‬

‫ﺑﺮﺳـﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾـﻪاي ﮐـﻪ دﯾـﺮي اﺳـﺖ در ﺳـﻮداي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ آﻧـﯿﻢ‪ ،‬ﺧـﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ ﮐـﻪ آن ﺷـﺶ ﺛﺎﺑـﺖ‬ ‫ﮐﻠﯿـﺪي ﭼﻨـﺎن ﺑـﻪ ﻫﻤـﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﭼﯿـﺰ دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز ﺑﺮاﯾﻤـﺎن ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬واﺑﺴـﺘﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫اﻣـﺮوزه در ﺗﺼـﻮرﻣﺎن ﻧﻤـﯽﮔﻨﺠـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣﻌﻠـﻮم ﺷـﻮد ﮐـﻪ آزادي ﺗﻐﯿﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺷـﺶ ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﯿﺶ از‬ ‫آزادي ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﺤـﯿﻂ داﯾـﺮه ﺑـﻪ ﻗﻄـﺮ آن ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬و درﯾـﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎن ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻃﺮﯾـﻖ‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻧﮕـﺮش‪ ،‬ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ ﺧـﺪاﯾﯽ ﺑـﺮاي ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐﻨﻨـﺪهي دﮐﻤـﻪﻫـﺎ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺻﻼ دﮐﻤﻪاي در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫دﯾﮕـﺮ ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧـﻮد ﻣـﺎرﺗﯿﻦ رﯾﯿـﺰ اﯾـﻦ ﻧﮕـﺮش را ﻧﻤـﯽﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ و ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﻣـﻦ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷـﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﮐـﺎﻣﻼ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺼـﻮر اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫‪.‬اﻣـﺎ ﭼـﺮا آن ﻃﺮﯾـﻖ ﯾﮑّـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﻨـﺎن ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺗـﺪرﯾﺠﯽ ﻣـﺎ ﺑﯿﻨﺠﺎﻣـﺪ؟ ﭼـﺮا‬ ‫ﺟﻬـﺎن ﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ از ﻧـﻮﻋﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ اﻧﮕـﺎر‪ ،‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪان ﻧﻈـﺮي‪ ،‬ﻓـﺮﯾﻤﻦ داﯾﺴـﻮن‪» ،‬ﻣـﯽداﻧﺴـﺘﻪ‬ ‫ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽآﯾـﯿﻢ؟« در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﺟـﺎن ﻟ‪‬ﺰﻟـﯽ ﻓﯿﻠﺴـﻮف‪ ،‬ﻣـﺮدي اﻋـﺪاﻣﯽ را ﻣﺜـﺎل ﻣـﯽزﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﻮﺧـﻪي آﺗـﺶ ﺳـﭙﺮده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﯿـﺮ ﻫﻤـﻪي آن ده ﻧﻔـﺮ ﺳـﺮﺑﺎز ﺟﻮﺧـﻪ ﺧﻄـﺎ رود‬ ‫‪.‬اﮔﺮ ﻓﺮد اﻋﺪاﻣﯽ ﭘـﺲ از اﯾـﻦ ﺷـﻠﯿﮏ ﺧﻄـﺎ ﻓﺮﺻـﺖ ﯾﺎﺑـﺪ ﺗـﺎ در ﻣـﻮرد ﺧـﻮشﺷﺎﻧﺴـﯽ ﺧـﻮد ﺗﺄﻣـﻞ ﮐﻨـﺪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺳﺮﺧﻮﺷـﯽ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺧـﻮب‪ ،‬واﺿـﺢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﯿـﺮ ﻫﻤـﻪﺷـﺎن ﺑـﻪ ﺧﻄـﺎ رﻓـﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧـﻪ ﻣـﻦ‬ ‫اﻵن ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻓﮑـﺮ ﮐـﻨﻢ‪ «.‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ او ﻫﻤﭽﻨـﺎن در ﻋﺠـﺐ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﻫﻤـﻪي‬ ‫ﺟﻮﺧـﻪ ﺧﻄـﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﺎت ﮐﻠﻨﺠـﺎر ﺑـﺮود ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼ آﯾـﺎ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ رﺷـﻮه داده ﺑﻮدﻧـﺪ ﯾـﺎ‬ ‫ﻣﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﺮ او ﺧﺮده ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪427‬‬

‫‪٤٢٦‬‬

‫‪Theory of Everything‬‬ ‫‪٤٢٧‬‬ ‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎق در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎ اﻓﺘﺎد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﺑﺎب را ﺑﻪ ﺟﺮم ﺑﺪﻋﺖ و ﺗﺎﺳﯿﺲ ﯾﮏ دﯾﻦ و ﻓﺮﻗﻪ ﻧﻮ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ آﺗﺶ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﯿﺮﻫﺎي‬ ‫ﺟﻮﺧﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺗﯿﺮﻫﺎ رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻋﺪاﻣﯽ را ﺑﺎ آن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ را ﭘﺎره ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎب از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﻋﺠﺎز ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪي‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﻧﺒﺮد و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ دوﺑﺎره او را ﺑﺴﺘﻪ و اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٢٤‬‬

‫اﯾـﻦ اﯾـﺮاد را ﻣـﯽﺗـﻮان اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﭘﺎﺳـﺦ داد ﮐـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧـﻮد رﯾﯿـﺰ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي‬

‫ﻫﻤﺰﯾﺴﺖ ﻓﺮاواﻧـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺣﺒـﺎبﻫـﺎي ﺻـﺎﺑﻮن در ﯾـﮏ "ﭼﻨﺠﻬـﺎن"‪) 428‬ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻟﺌﻮﻧـﺎرد‬ ‫ﺳﺎﺳـﮑﯿﻨﺪ در ﯾـﮏ "اَﺑ‪‬ﺮﺟﻬـﺎن" ﻗـﻮاﻧﯿﻦ( ﻫﻤﺰﯾﺴـﺘﯽ دارﻧـﺪ و ﺛﻮاﺑـﺖ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﺟﻬـﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺸـﺎﻫﺪهي ﻣـﺎ‪ ،‬ﻣﺨـﺘﺺ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش اﺳـﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿـﺖ اﺑﺮﺟﻬـﺎن ﭘـﺮ از اﯾـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪﻫـﺎي ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬

‫ﻣﺤﻠـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﻫـﻢ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﺎﮐﻦ ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ ﺟﻬـﺎنﻫـﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ )اﻧﮕـﺎر در اﻗﻠﯿـﺖاﻧـﺪ( و ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺤﻠـﯽﺷـﺎن ﭼﻨـﺎن از آب درآﻣـﺪه ﮐـﻪ ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﺗﺪرﺟﯽ و درﻧﺘﯿﺠﻪ اﻣﮑﺎن ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﯾـﮏ رواﯾـﺖ ﮔﯿـﺮا از ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﭼﻨﺠﻬـﺎن‪ ،‬ﺣﺎﺻـﻞ ﺗﺄﻣـﻞ درﺑـﺎرهي ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ ﻧﻬـﺎﯾﯽ ﺟﻬـﺎن ﺧـﻮد‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﻘـﺎدﯾﺮ اﻋـﺪادي ﻧﻈﯿـﺮ ﺷـﺶ ﺛﺎﺑـﺖ ﺑﻨﯿـﺎدي ﭼـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﯾـﺎ ﺟﻬـﺎن ﻣـﺎ ﺗـﺎ‬ ‫اﺑـﺪ اﻧﺒﺴـﺎط ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم اﻧﺒﺴـﺎط آن ﺑـﻪ ﺣـﺎﻟﺘﯽ ﺗﻌـﺎدﻟﯽ ﻣـﯽرﺳـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺟﻬـﺖ اﻧﺒﺴـﺎط‬ ‫ﻣﻌﮑـﻮس ﺷـﻮد و ﺟﻬـﺎن رو ﺑـﻪ اﻧﻘﺒـﺎض ﮔـﺬارد‪ ،‬ﺗـﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺎﻟﺘﯽ ﺑﺮﺳـﺪ ﮐـﻪ اﺻـﻄﻼﺣﺎ "ﻣ‪‬ﭽـﺎﻟﮕﯽ‬

‫ﺑــﺰرگ"‪ 429‬ﻣــﯽﻧﺎﻣﻨــﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧــﯽ از ﻣــﺪلﻫــﺎي ﻣﭽــﺎﻟﮕﯽ ﺑــﺰرگ‪ ،‬ﺟﻬــﺎن دوﺑــﺎره رو ﺑــﻪ اﻧﺒﺴــﺎط‬

‫ﻣـﯽﮔـﺬارد‪ ،‬و اﯾـﻦ ﭼﺮﺧـﻪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﮔﯿـﺮﯾﻢ ﻫـﺮ ﺑﯿﺴـﺖ ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﺎل ﯾـﮏ ﺑـﺎر رخ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ اﺑـﺪ اداﻣـﻪ‬ ‫ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻣـﺪل اﺳـﺘﺎﻧﺪارد از ﺟﻬـﺎن ﻣـﺎ‪ ،‬زﻣـﺎن ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﻓﻀـﺎ در ﺣـﺪود ‪ ١٢‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﺎل‬ ‫ﭘـﯿﺶ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎم ﻣﻬﺒﺎﻧـﮓ )ﺑﯿـﮓﺑﻨـﮓ( اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬اﻣـﺎ ﻣـﺪل ﻣ‪‬ﭽـﺎﻟﮕﯽ ﺑـﺰرگ ﻣﺘـﻮاﻟﯽ اﯾـﻦ ﮔـﺰاره‬ ‫را ﭼﻨـﯿﻦ اﺻـﻼح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ :‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ زﻣـﺎن و ﻓﻀـﺎ ﺑـﺎ ﻣﻬﺒﺎﻧـﮓ دوران ﻣـﺎ آﻏـﺎز ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ‬ ‫زﻣـﺎن و ﻓﻀـﺎ ﻓﻘـﻂ ﺗـﺎزهﺗـﺮﯾﻦ ﻓﻀـﺎ‪-‬زﻣـﺎن ﻫـﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در ﺗـﻮاﻟﯽ ﻣﻬﺒﺎﻧـﮓﻫـﺎ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬

‫‪430‬‬

‫‪Multiverse‬‬ ‫‪Big crunch‬‬ ‫‪ ٤٣٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺑﺮﺧﯽ اﺳﺘﻮرهﻫﺎي ﮐﻬﻦ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﻮرهﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬در آﻏﺎز‪ ،‬زﻣﺎن ﺑﯽﮐﺮان ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺋﻞ اﻫﻮرا و اﻫﺮﯾﻤﻦ‬

‫‪٤٢٨‬‬ ‫‪٤٢٩‬‬

‫ﻣﯽآﻏﺎزد‪ ،‬زﻣﺎن ﮐﺮاﻣﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﺰﺋﯿﺎت داﺳﺘﺎن اﺳﺘﻮرهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺪل اﻣﺮوزي ﺗﻮﻟﺪ ﮐﯿﻬﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬زروان ﮐﻪ اﺻﻼ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎي زﻣﺎن ﺑﻮده‪ ،‬از دل ﺧﻮد اﻫﻮرا و اﻫﺮﯾﻤﻦ را ﻣﯽزاﯾﺪ‪ .‬در ﺑﯿﮓ ﺑﻨﮓ ﺟﺮم ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪه و ﮐﻬﮑﺸﺎنﻫﺎ را ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬زﻣﺎن‬ ‫ﮐﺮاﻧﻤﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎن ﭘﺲ از ﺑﯿﮓ ﺑﻨﮓ ﻣﻌﻨﯽ دارد‪ .‬زاﯾﺶ در اﺻﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﻮرا اﺳﺖ وﻟﯽ اﻫﺮﯾﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﻋﺎرﺿﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ در ﮐﻨﺎر او زاده‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﺜﻞ ﮔﺮﻣﺎ و ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻧﻮر را اﻫﻮراﯾﯽ و ﭼﯿﺰﻫﺎي وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﯾﺎ ﻣﻨﻔﯽ و ﻋﺪﻣﯽ ﭼﻮن ﺳﺮﻣﺎ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ را اﻫﺮﯾﻤﻨﯽ‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﻠﻤﺮو روﺷﻨﺎﯾﯽ اﻫﻮرا از ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺎرﯾﮑﯽ اﻫﺮﯾﻤﻦ ﺟﺪا ﻣﯿﺸﻮد وﻟﯽ ﺑﻼدرﻧﮓ اﻫﻮرا ﻧﻮري را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﻠﻤﺮو اﻫﺮﯾﻤﻦ ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ آﻏﺎز‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﯿﮓ ﺑﻨﮓ ﻧﻮر و اﻧﺮژي ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﯿﻬﺎن آﺗﺸﯿﻦ ﺑﺎ دﻣﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ زاده ﺷﺪه و ﮐﻬﮑﺸﺎنﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻃﺮاف ﻣﯽﮔﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﮐﯿﻬﺎن در روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ ﺷﺪت دﻣﺎ از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ رواﯾﺘﻬﺎي اﯾﺮاﻧﯽ اﮐﻨﻮن‬ ‫‪ 12‬ﻫﺰار ﺳﺎل از ﮐﺮاﻧﻤﻨﺪ ﺷﺪن زﻣﺎن ﻣﯽﮔﺬرد ﮐﻪ اﯾﻦ ‪ 12‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﻋﺪد ﻋﻠﻤﯽ ‪ 12‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﮓ ﺑﻨﮓ ﻣﯿﮕﺬرد ﻫﻤﺴﺎﻧﯽ دارد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫دﯾﻦداران ﺑﺎ ﮐﻤﮏ رواﯾﺖﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ وﺣﯽ و آﻣﻮزش اﻻﻫﯽ را اﺛﺒﺎت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دور‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪ‬

‫‪٣٢٥‬‬

‫ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﻣﻬﺒﺎﻧـﮓﻫـﺎ ﭘﯿﺎﻣـﺪ ﻣ‪‬ﭽـﺎﻟﮕﯽ ﺑـﺰرگ ﭘـﯿﺶ از ﺧـﻮد ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ ﻧﻤـﯽداﻧـﺪ در‬ ‫ﺗﮑﯿﻨﮕﯽﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﮓﺑﻨـﮓ ﭼـﻪ رخ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﻣـﯽﺗـﻮان ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐـﻪ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و ﺛﻮاﺑـﺖ ﻫـﺮ ﺑـﺎر‬ ‫ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﺟﺪﯾـﺪي ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺳﺎﺳـﮑﯿﻨﺪ ) ‪ ( ٢٠٠۶‬دﻓـﺎع درﺧﺸـﺎﻧﯽ از اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ‬ ‫در اَﺑ‪‬ﺮﺟﻬﺎن اراﺋـﻪ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬او ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن از اﯾـﻦ اﯾـﺪه ﺑﯿﺰارﻧـﺪ ﻣـﻦ ﻧﻤـﯽﻓﻬﻤـﻢ‬ ‫ﭼـﺮا‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ اﯾـﺪهي زﯾﺒـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ – ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﮐـﻪ داروﯾـﻦ آﮔـﺎﻫﯽام را اﻓـﺰوده‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔـﺮ ﭼﺮﺧـﻪي اﻧﻔﺠـﺎر – اﻧﺒﺴـﺎط – اﻧﻘﺒـﺎض – ﻣﭽـﺎﻟﮕﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﯾـﮏ آﮐـﺎردﺋﻮن ﮐﯿﻬـﺎﻧﯽ‬ ‫ﻫﻤـﻮاره در ﺟﺮﯾـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ در ﯾـﮏ رواﯾـﺖ ﺳـﺮﯾﺎﻟﯽ از ﺟﻬـﺎن ﻫﺴـﺘﯿﻢ ﻧـﻪ در رواﯾﺘـﯽ ﻣـﻮازي‪ .‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮﯾﺎﻟﯽ ﺟﻬـﺎن‪ ،‬اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﻫﻤﭽﻨـﺎن وﻇﯿﻔـﻪي ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﺧـﻮد را اﯾﻔـﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ :‬ﺗﻨﻬـﺎ اﻗﻠﯿﺘـﯽ‬ ‫از ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﺳـﺮي ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ رﻗـﻢﻫـﺎيﺷـﺎن ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺷـﺮاﯾﻂ زﯾﺴـﺘﯽ ﺗﺜﺒﯿـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬و اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻣﺎ ﻫﻢ ﺟﺰو آن اﻗﻠﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎ در آﻧﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﻣـﺮوزه ﻣﻘﺒﻮﻟﯿـﺖ رواﯾـﺖ ﺳـﺮﯾﺎﻟﯽ ﭼﻨﺠﻬـﺎن ﺑـﻪ ﻗـﻮت ﺳـﺎﺑﻖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬زﯾـﺮا ﺷـﻮاﻫﺪ اﺧﯿـﺮ ﻣـﺪل‬ ‫ﻣﭽـﺎﻟﮕﯽ ﺑـﺰرگ را زﯾـﺮ ﺳـﺆال ﺑـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪان ﻧﻈـﺮي دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻟـﯽ اﺳـﻤﻮﻟﯿﻦ ﯾـﮏ‬ ‫رواﯾـﺖ ﺟـﺬاب داروﯾﻨـﯽ از ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﭼﻨﺠﻬـﺎن اراﺋـﻪ داده اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻫـﻢ ﺷـﺎﻣﻞ ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﺳـﺮي‬

‫اﺳـﺖ و ﻫـﻢ ﻣـﻮازي‪ .‬اﺳـﻤﻮﻟﯿﻦ اﯾـﺪهي ﺧـﻮد را در ﮐﺘـﺎب ﺣﯿـﺎت ﮐﯿﻬـﺎن ﺷـﺮح داده و در آﻧﺠـﺎ‬ ‫ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﻓﺮزﻧـﺪ‪ ،‬از ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي واﻟـﺪ زاده ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ زاﯾـﺶ در ﭘـﯽ ﯾـﮏ‬ ‫ﻣﭽـﺎﻟﮕﯽ ﺗﻤـﺎم ﻋﯿـﺎر ﺟﻬـﺎن رخ ﻧﻤـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺤﻠـﯽ در ﺳـﯿﺎﻫﭽﺎﻟﻪﻫـﺎ ﺣـﺎدث ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬ ‫اﺳـﻤﻮﻟﯿﻦ ﺻـﻮرﺗﯽ از وراﺛـﺖ را ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻧﻈﺮﯾـﻪاش ﻣـﯽاﻓﺰاﯾـﺪ‪ :‬ﺛﻮاﺑـﺖ ﺑﻨﯿـﺎدي ﯾـﮏ ﺟﻬـﺎن ﻓﺮزﻧـﺪ‪،‬‬ ‫رواﯾـﺖ اﻧـﺪﮐﯽ ﺟﻬـﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪي ﺛﻮاﺑـﺖ واﻟـﺪش ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬وراﺛـﺖ ﻣﺆﻟﻔـﻪي اﺻـﻠﯽ در اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ‬ ‫داروﯾﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪي اﺳﻤﻮﻟﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﻬـﺎنﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ واﺟـﺪ وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي "ﺑﻘـﺎ" و " ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﺜـﻞ" ﻫﺴـﺘﻨﺪ در ﭼﻨﺠﻬـﺎن ﻏﻠﺒـﻪ ﻣـﯽﯾﺎﺑﻨـﺪ‪.‬‬ ‫وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي ﻣـﺬﮐﻮر ﺟﺰﺋﯿـﺎت ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﭘـﯿﺶ ﻧﯿـﺎز ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺳـﯿﺎﻫﭽﺎﻟﻪﻫـﺎ‪،‬‬ ‫ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﻣـﺎده ﺑـﻪ ﭼﮕـﺎﻟﺶ ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﺳـﺤﺎﺑﯽ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺳـﺘﺎرﮔﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ دﯾـﺪﯾﻢ‪،‬‬ ‫ﺳـﺘﺎرﮔﺎن ﻧﯿـﺰ ﻻزﻣـﻪي اﯾﺠـﺎد ﺷـﯿﻤﯽ ﺟﺎﻟـﺐ ﺗﻮﺟـﻪ و در ﭘـﯽ آن ﺣﯿـﺎت ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدهي‬ ‫اﺳﻤﻮﻟﯿﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﭼﻨﺠﻬـﺎن‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺟﻬـﺎنﻫـﺎ رخ داده اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﭘﯿﺎﻣـﺪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ آن‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ درﺳﺘﯽ درﺑﺎره ﮐﯿﻬﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ! ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻫﺶ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺎﻃﯿﺮي اﯾﺮان ﻧﻮﺷﺘﻪ ژاﻟﻪ‬ ‫آﻣﻮزﮔﺎر‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٢٦‬‬

‫ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺳـﯿﺎﻫﭽﺎﻟﻪ ﭘـﺮوري در ﺟﻬـﺎن و ﭘﯿﺎﻣـﺪ ﻏﯿﺮﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ آن اﯾﺠـﺎد ﺣﯿـﺎت ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﻪي‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن ﻧﻈـﺮ ﺧﻮﺷـﯽ ﺑـﻪ اﯾـﺪهي اﺳـﻤﻮﻟﯿﻦ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ از ﻣـﻮري ﮔ‪‬ﻠ‪‬ﻤـﺎن ﺑﺮﻧـﺪهي ﺟـﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑـﻞ‬ ‫ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮل ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ‪» :‬اﺳـﻤﻮﻟﯿﻦ؟ ﻫﻤـﺎن ﺟـﻮاﻧﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ آن اﯾـﺪهﻫـﺎي ﺟﻨـﻮن آﻣﯿـﺰ را‬ ‫دارد؟ ﺧــﻮب ﺷــﺎﯾﺪ اﺷــﺘﺒﺎه ﻧﻤــﯽﮐﻨــﺪ‪ «.‬ﺷــﺎﯾﺪ ﯾــﮏ زﯾﺴــﺖﺷــﻨﺎس ﺷــﯿﻄﺎن ﺑﮕﻮﯾــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﺎﻗﯽ‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮑﺪانﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ آﮔﺎﻫﯽاﻓﺰاﯾﯽ داروﯾﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪانﻫـﺎ ﺑـﻪ دﯾﻨـﺪاري ﻣﺸـﻬﻮرﻧﺪ )راﺳـﻞ اﺳـﺘﺎﻧﺎرد و ﻋﺎﻟﯿﺠﻨـﺎب ﺟـﺎن ﭘﻮﻟﮑﯿﻨـﮓ‬ ‫ﻫـﻮرن( دو ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ذﮐﺮﺷـﺎن ﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﮐـﺮد‪ ،‬آﻧـﺎن‬ ‫اﻧﮕﺸـﺖ ﻣـﯽﮔﺬارﻧـﺪ ﺑـﺮ ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﺛﻮاﺑـﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ در ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﮐـﻢ و ﺑـﯿﺶ ﺑﺎرﯾـﮏ ﻃﻼﯾـﯽ و‬ ‫ادﻋـﺎ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺣﺘﻤـﺎ ﯾـﮏ ﻫـﻮش ﮐﯿﻬـﺎﻧﯽ ﺑـﻮده ﮐـﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ اﯾـﻦ ﺗﻨﻈﯿﻤـﺎت را اﻧﺠـﺎم داده اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬ﭘـﯿﺶﺗـﺮ ﻫﻤـﻪي اﯾـﻦ ﻣـﺪﻋﺎﻫـﺎ ﻣـﺮدود داﻧﺴـﺘﻢ ﭼـﻮن ﻫﻤﮕـﯽ ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ ﺑﺮﻣـﯽاﻧﮕﯿﺰﻧـﺪ ﮐـﻪ از ﺧـﻮد‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺣـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﺰرگﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺧـﺪاﺑﺎوران ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺦﮔـﻮﯾﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﯾـﺮاد‬ ‫ﭼﻪ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ؟ آﻧـﺎن ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﭘـﺲ رﻓـﻊ اﯾـﻦ اﯾـﺮاد ﺑﺮآﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺟﻬـﺎن را ﻃﺮاﺣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و آن را ﺑـﺎ دﻗـﺖ و دوراﻧﺪﯾﺸـﯽ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ﻣﻮﺟـﻮدي ﺑـﯽﻧﻬﺎﯾـﺖ ﭘﯿﭽﯿـﺪه و ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮد ﻣﺤﺘـﺎج ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﻋﻈـﯿﻢﺗـﺮ از آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻗﺮار اﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫رﯾﭽـﺎرد ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن اﻻﻫـﯽدان‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ آﻣﻮﺧﺘـﻪاﯾـﻢ از او اﻧﺘﻈـﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬

‫ﮐـﻪ ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬و آن را در ﮐﺘـﺎب ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﻧـﺎم آﯾـﺎ ﺧـﺪاﯾﯽ وﺟـﻮد‬

‫دارد؟‪ 431‬ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬او راه ﺣـﻞ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ آﻏـﺎز ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﻣـﺎ ﻫﻤـﻮاره‬

‫ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪﻫـﺎ را ﺗـﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﯿﻢ؟ ﻋﻠـﻢ اﻣـﻮر ﭘﯿﭽﯿـﺪه را در ﻗﺎﻟـﺐ ﺑـﺮﻫﻤﮑﻨﺶﻫـﺎي ﻣﯿـﺎن اﻣـﻮر‬ ‫ﺳـﺎدهﺗـﺮ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛ اﻣـﻮري ﮐـﻪ در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑـﻪ ﺑـﺮﻫﻤﮑﻨﺶﻫـﺎي ذرات ﺑﻨﯿـﺎدي ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‬ ‫‪.‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ )و اﻣﯿـﺪوارم ﺑـﺎ ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﻋﻘﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﯿﺪ( ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﯾـﺪه ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎ از ذرات‬ ‫ﺑﻨﯿـﺎدي ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬اﯾـﺪهي زﯾﺒـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻫـﺮ ﮐـﺪام از ذرات ﺑﻨﯿـﺎدي ﻓـﺮاوان اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﻫﻤـﻪي ذرات ﻋـﺎﻟﻢ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺘﻨـﺎﻫﯽ از ذرات ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ‬ ‫در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﺷـﮏ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ اﯾـﻦ اﯾـﺪه زﯾـﺎدي ﺳـﺎده اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬ ‫ﺳﻮﯾﻨﺒﺮن اﯾﻦ اﺻﻼ ﺳﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﺳﺖ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Is There a God?, Richard Swinburne‬‬

‫‪٤٣١‬‬

‫‪٣٢٧‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻫـﺮ ﻧـﻮع ذره‪ ،‬ﮔﯿـﺮﯾﻢ اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎ‪ ،‬ﻓـﺮاوان اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺧﯿﻠـﯽ ﻋﺠﯿـﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪي اﯾـﻦ ذرات )ﮔﯿـﺮﯾﻢ ﻫﻤـﻪي اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎ( ﺧـﻮاص ﯾﮑﺴـﺎﻧﯽ داﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬او ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﻮدن ﺧـﻮاص ﯾـﮏ اﻟﮑﺘـﺮون را ﻃﺎﻗـﺖ ﻣـﯽآورد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫـﺎ و ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫـﺎ‬ ‫اﻟﮑﺘـﺮون ﮐـﻪ ﻫﻤﮕـﯽ ﺧـﻮاص ﯾﮑﺴـﺎﻧﯽ دارﻧـﺪ ﻣﺎﯾـﻪي ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑﻬـﺖ و ﻧﺎﺑـﺎوري ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈـﺮ او‪ ،‬ﺳـﺎدهﺗـﺮ و ﻃﺒﯿﻌـﯽﺗـﺮ آن ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻫﻤﮕـﯽ اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻓـﺮق داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪﺗﺮ اﯾﻨﮑـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ او‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﻟﮑﺘﺮوﻧـﯽ ﻃﺒﯿﻌﺘـﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑـﯿﺶ از ﯾـﮏ ﻟﺤﻈـﻪ ﺧـﻮاص ﺧـﻮد را ﺣﻔـﻆ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻃـﻮر ﺑﻮاﻟﻬﻮﺳـﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺘـﺮهاي و آﻧـﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐﻨـﺪ‪ .‬دﯾـﺪﮔﺎه ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن در ﻣـﻮرد ﺳـﺎدﮔﯽ و ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﻮدن‬ ‫اﻣﻮر اﯾـﻦ ﭼﻨـﯿﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ ﯾﮑﻨﻮاﺧـﺖﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺧﺎﺻـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﯿﺮ اﻣـﻮر‬ ‫در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ و ﺑﯿﺴـﺘﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺒﺐ ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎ و ذرات ﻣﺴـﯽ و ﻫﻤـﻪي اﺷـﯿﺎي‬ ‫دﯾﮕﺮ اﻣﺮوزه درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠـﺎ ﺧـﺪا وارد ﺑـﺎزي ﻣـﯽﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻋﺎﻣﺪاﻧـﻪ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺧـﻮاص ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫـﺎ اﻟﮑﺘـﺮون و‬ ‫ذرات ﻣﺴـﯽ را ﺣﻔـﻆ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و ﺗﻤﺎﯾـﻞ ذاﺗـﯽﺷـﺎن را ﺑـﻪ ﺳﺮﮐﺸـﯽ و ﺑﺎﻟﻬﻮﺳـﯽ ﻣﻬـﺎر ﺑﺰﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﯾـﮏ اﻟﮑﺘـﺮون را ﺑﺒﯿﻨﯿـﺪ اﻧﮕـﺎر ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪﺷـﺎن را دﯾـﺪهاﯾـﺪ؛ و ﺑـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺧﺪاﺳـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ذرات ﻣﺴـﯽ ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ذارت ﻣﺴـﯽ رﻓﺘـﺎر ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ و ﺑـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺧﺪاﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎ‬ ‫و ذرات ﻣﺲ ﻫﻤـﻮاره‪ ،‬ﻟﺤﻈـﻪ ﺑـﻪ ﻟﺤﻈـﻪ و ﻗـﺮن ﺑـﻪ ﻗـﺮن‪ ،‬ﯾﮑﺴـﺎن رﻓﺘـﺎر ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﻫﻤـﻮاره ﺧـﺪا‬ ‫دﺳـﺖ ﺧـﺪا ﺑـﺮ ﺗـﮏﺗـﮏ ذرات اﺳـﺖ‪ ،‬و آﻧﻬـﺎ را اﻓـﺮاط و ﺗﻔـﺮﯾﻂﻫـﺎ و ﭘـﺎ در ﮐﻔـﺶ ﻫﻤﮕﻨـﺎن ﮐـﺮدن‬ ‫ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪.‬‬ ‫اﻣــﺎ ﭼﻄــﻮر ﺳــﻮﯾﻨﺒﺮن اﯾــﻦ ﻓﺮﺿــﯿﻪ را ﮐــﻪ ﻫﻤﺰﻣــﺎن ﺗﺮﯾﻠﯿــﻮنﻫــﺎ ﯾــﺪاﷲ‪ ،‬ﺑــﺮ ﺳــﺮ ﻫﻤــﻪي‬ ‫اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎي ﺳـﺮﮐﺶ ﻗـﺮار دارﻧـﺪ ﺳـﺎده ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ؟ اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ اﺻـﻼ ﺳـﺎده ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﺑـﺎ‬ ‫اﻋﺘﻤـﺎد ﺑـﻪ ﻧﻔـﺲ ﺧﯿـﺮهﮐﻨﻨـﺪهاي ﻣﺴـﺌﻠﻪ را ﺑـﻪ ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﻄﻠـﻮب ﺧـﻮد ﺣـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬او ﺑـﺪون ﻫـﯿﭻ‬ ‫ﺗـﻮﺟﯿﻬﯽ اﻇﻬـﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺗﻨﻬـﺎ ذات ﯾﮕﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن در ﻗﯿـﺎس ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬ ‫ﻓﺮﺿﯿﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺠﺐ اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ!‬ ‫ﺧـﺪاﺑﺎور ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﺷـﯿﺊ ﻣﻮﺟـﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻮل اﺳـﺖ و وﺟـﻮدش ﻣﻮﮐـﻮل ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬ ‫ﺟﻮﻫﺮي واﺣﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﻣـﺪﻋﺎي دﯾﮕـﺮ ﺧـﺪاﺑﺎور اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎم ﺧﺼـﺎﯾﺺ‬ ‫ﻫﺮ ﺟـﻮﻫﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻮل ﺧـﺪاﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ آن را اﯾﺠـﺎد ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﺜـﻞ اﻋـﻼي ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺑـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ‬ ‫ﻋﻠـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳـﺘﯽ ﺳـﺎدهﺗـﺮ از ﭼﻨﺪﺧـﺪاﺑﺎوري اﺳـﺖ‪ .‬زﯾـﺮا ﺳـﺎدهﺗـﺮﯾﻦ ﺗﺒﯿـﯿﻦ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫ﯾﮏ ﻋﻠﺖ را ﻓﺮض ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬و ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳـﺘﯽ ﻓـﺮض ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻋﻠـﺖ واﺣـﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫‪٣٢٨‬‬

‫ﻗـﺪرتاش ﻧﺎﻣﺤـﺪود اﺳـﺖ‪ .‬ﺧـﺪا ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻫـﺮ ﮐـﺎر ﻣﻨﻄﻘـﺎ ﻣﻤﮑﻨـﯽ را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬ﻋﻠـﻢاش ﻧﺎﻣﺤـﺪود‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻘﺎ ﻣﯽﺗﻮان داﻧﺴﺖ ﻣﯽداﻧﺪ و آزادياش ﻫﻢ ﻧﺎﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﺳـﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣـﯽﭘـﺬﯾﺮد ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﻣـﻮر ﻣﻨﻄﻘـﺎ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ .‬و‬ ‫آدم اﺣﺴـﺎس ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻤﻨـﻮن اﯾـﻦ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻨﺪاري اﯾﺸـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻗـﺪرت ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﺤـﺪود ﺧـﺪا ﻫـﯿﭻ ﺣـﺪ و ﻣـﺮزي ﻧﻤـﯽﺷﻨﺎﺳـﺪ‪ .‬آﯾـﺎ داﻧـﺶ در ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﯾﮑـﺲ ﻗـﺪري ﻣﺸـﮑﻞ‬ ‫دارد؟ ﻣﺴـﺌﻠﻪاي ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬دﯾﮕـﺮ ﺳـﺮاغ اﯾﮑـﺲ ﻧﺮوﯾـﺪ‪ .‬ﻗـﺪرت ﻧﺎﻣﺤـﺪود ﺧـﺪا ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﯾﮑـﺲ را‬ ‫ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و ﺧـﺪا ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﺑـﻪ ﻏﺎﯾـﺖ ﺳـﺎده اراﺋـﻪ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬آﺧـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ ﺟـﺰ ﺧـﺪاي ﯾﮑﺘـﺎ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰي از اﯾﻦ ﺳﺎدهﺗﺮ؟‬ ‫ﺧـﻮب‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ‪ .‬ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ داﺋـﻢ ﻣﺮاﻗـﺐ و ﻫـﺎدي وﺿـﻌﯿﺖ‬ ‫ﺗـﮏﺗـﮏ ذرات ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﺎده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وﺟـﻮد ﺧـﻮد ﺧـﺪا ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﻏـﻮلآﺳﺎﺳـﺖ‬ ‫‪.‬ﺑـﺪﺗﺮ اﯾﻨﮑـﻪ دﯾﮕـﺮ وﺟـﻮه آﮔـﺎﻫﯽ ﻣﻌﻈـﻢ اﻻﻫـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﮐـﺮدار و اﻓﮑـﺎر و ﻋﺒـﺎدات‬ ‫ﻓﺮد ﻓﺮد اﺑﻨـﺎي ﺑﺸـﺮ ﻧﯿـﺰ ﺑﺎﺷـﺪ – و ﻫﮑـﺬا ﺗﻤـﺎم ﺟﺎﻧـﺪاران ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ در ﺻـﺪ‬ ‫ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﮐﻬﮑﺸـﺎن ﺟﻬـﺎن ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن‪ ،‬ﺧـﺪا ﻫﻤـﻮاره ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿـﺮد‬ ‫ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻧﺠـﺎت ﺟـﺎن ﻣﺒﺘﻼﯾـﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺮﻃﺎن‪ ،‬اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺷـﻔﺎي ﻣﻌﺠـﺰهآﺳـﺎ ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺧـﺪا ﻣﻌﺠـﺰه‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐـﻪ »اﮔـﺮ ﺧـﺪا اﻏﻠـﺐ دﻋﺎﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﺷـﻔﺎي ﺑﯿﻤـﺎر ﺳـﺮﻃﺎﻧﯽ را اﺟﺎﺑـﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﺳﺮﻃﺎن ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺣﻞﺷﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫و آﻧﮕﺎه وﻗﺖﻣﺎن را ﭼﻄﻮر ﺻﺮف ﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤـﻪي ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﭘـﯿﺶ ﻧﻤـﯽروﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﭘـﯿﺶ ﻧﻬـﺎدهي ﭼﺸـﻤﮕﯿﺮ ﮐـﻪ‬ ‫ﻓﺮﺿـﯿﻪي وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺳـﺎده اﺳـﺖ در ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫـﺎي ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻓـﺮاوان ﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﮐﯿـﺚ‬

‫وارد‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ اﺳـﺘﺎد اﻻﻫﯿـﺎت داﻧﺸـﮕﺎه آﮐﺴـﻔﻮرد ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ ١٩٩۶‬در ﮐﺘـﺎﺑﺶ ﺧـﺪا‪ ،‬ﺑﺨـﺖ‬ ‫و ﺿﺮورت ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫»در واﻗـﻊ‪ ،‬ﻣـﺪﻋﺎي ﺧـﺪاﺑﺎور اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﮑﻮﻫﻤﻨﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي و‬ ‫ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ ﺑﺮاي وﺟﻮد ﺟﻬـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ اﻗﺘﺼـﺎدي اﺳـﺖ ﮐـﻪ وﺟـﻮد و ﺳﺮﺷـﺖ‬ ‫ﮐـﻞ ﻋـﺎﻟﻢ را ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﻮدي واﺣـﺪ ﻣﻨﺘﺴـﺐ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧـﺪا ﻋﻠﺘـﯽ ﻏـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ دﻟﯿـﻞ‬ ‫وﺟـﻮد ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﺧـﻮد ﻣﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﺷـﮑﻮﻫﻤﻨﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﯾـﮏ اﯾـﺪهي اﺻـﻠﯽ‬ ‫–ﯾﻌﻨـﯽ اﯾـﺪهي وﺟـﻮد ﮐﺎﻣـﻞﺗـﺮﯾﻦ وﺟـﻮد ﻣﻤﮑـﻦ– ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﻗﺎﺑـﻞ ﻓﻬـﻢ‪ ،‬ﮐـﻞ ﺳﺮﺷـﺖ‬ ‫ﺧﺪا و وﺟﻮد ﻋﺎﻟﻢ را ﺗﻮﺿﯿﺢ داد‪«.‬‬

‫‪٣٢٩‬‬

‫وارد ﻫـﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﻮﯾﻨﺒﺮن ﻣﻌﻨـﺎي ﺗﺒﯿـﯿﻦ را درﺳـﺖ درﻧﻤـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬و ﻇـﺎﻫﺮا ﻣﻌﻨـﺎي ﺳـﺎدﮔﯽ را ﻫـﻢ‬ ‫درﺳﺖ ﻧﻤﯽﻓﻬﻤـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣـﻦ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ آﯾـﺎ وارد واﻗﻌـﺎ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺳـﺎده اﺳـﺖ‬ ‫ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﺒـﺎرت ﻓـﻮق را "ﺑـﻪ ﺳـﺎن ﯾـﮏ اﻣﮑـﺎن" ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺳ‪‬ـﺮ ﺟـﺎن ﭘﻮﻟﮑﯿﻨـﮓ ﻫـﻮرن در‬

‫ﮐﺘـﺎب ﺧـﻮد ﻋﻠـﻢ و ﺑـﺎور ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬

‫‪432‬‬

‫ﻧﻘـﺪ ﭘـﯿﺶﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﺮ اﻧﺪﯾﺸـﻪي ﺗﻮﻣـﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس را ﻧﻘـﻞ‬

‫ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪» :‬اﯾـﺮاد اﺻـﻠﯽ ﻧﮕـﺮش آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓـﺮض ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺧـﺪا ﻣﻨﻄﻘـﺎ ﺳـﺎده اﺳـﺖ –‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﺑـﺲ ﻗـﻮيﺗـﺮ از اﯾﻨﮑـﻪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﺟـﺰء ﺧـﺪا ﺻـﺎدق ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺮاي ﮐـﻞ‬ ‫آن ﺻـﺎدق اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬اﯾـﻦ ﻓـﺮض ﮐـﺎﻣﻼ ﻣﻨﻄﻘـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﺧـﺪا در ﻋـﯿﻦ ﺑﺴـﯿﻂ‬ ‫ﺑـﻮدن‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ دروﻧـﯽ دارد‪ «.‬در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﺣـﻖ ﺑـﺎ وارد اﺳـﺖ‪ .‬در واﻗـﻊ‪ ،‬ﺟﻮﻟﯿـﺎن ﻫﺎﮐﺴـﻠﯽ‬ ‫زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎس ﺑـﻪ ﺳـﺎل‪ ١٩١٢‬ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ را در ﻗﺎﻟـﺐ "ﻧـﺎﻫﻤﮕﻮﻧﯽ اﺟـﺰا" ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐـﺮد‪ .‬ﻣﻨﻈـﻮر او از‬ ‫ﻧﺎﻫﻤﮕﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﺗﮑﺜّﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﮐﺎرﮐﺮدي ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﯿﺎنﭘﺮدهاي در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ‬ ‫در ﯾـﮏ ﻫﻤـﺎﯾﺶ اﺧﯿـﺮ در ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع داﻧـﺶ و دﯾـﻦ‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ‪ ٧۴٧‬ﻏـﺎﺋﯽ را‬ ‫ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮدم‪ .‬آﻧﺠـﺎ درﺑـﺎرهي ﻣﻮﺿـﻮع ﺳـﺎدﮔﯽ ﺧـﺪا ﺑـﺎ واﮐﻨﺸـﯽ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪم ﮐـﻪ‪ ،‬دﺳـﺖﮐـﻢِﮐـﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻋـﺪم ﺗﻮاﻓـﻖ ﻣﺆدﺑﺎﻧـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﺠﺮﺑـﻪاي روﺷـﻨﮕﺮ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣﺎﯾـﻞام آن را ﺑـﻪ اﺷـﺘﺮاك‬ ‫ﺑﮕﺬارم‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ اﻋﺘـﺮاف ﮐـﻨﻢ )ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد" اﻋﺘـﺮاف "واژهي ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ ﺑﺎﺷـﺪ( ﮐـﻪ‬ ‫ﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲ ﺑـﺎ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﺑﻨﯿـﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﺑﺮﮔـﺰار ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺣﺎﺿـﺮان درﻫﻤـﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺟﻤـﻊ ﻗﻠﯿﻠـﯽ از‬ ‫روزﻧﺎﻣـﻪﻧﮕـﺎران ﻧﺸـﺮﯾﺎت ﻋﻠﻤـﯽ دﺳـﺖﭼـﯿﻦ ﺷـﺪه از ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ و آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ در آن ﺟﻤـﻊ‬ ‫ﻫﺠـﺪه ﻧﻔـﺮهي ﺳـﺨﻨﺮاﻧﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺼـﺪاق ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ دﻋـﻮت ﺷـﺪه ﺑـﻮدم‪ .‬ﺟـﺎن ﻫﻮرﮔـﺎن‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از‬ ‫روزﻧﺎﻣـﻪﻧﮕـﺎران‪ ،‬ﮔـﺰارش داد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام از ﺗﻤﺎﺷـﺎﭼﯿﺎن‪ ،‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎي ﺣﻀـﻮر‪ ،‬ﻣﺒﻠـﻎ‬ ‫دﻟﭙـﺬﯾﺮ ‪ ١۵٠٠٠‬دﻻر ﺗﻤـﺎم داده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗـﺎ در ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﻣـﻦ‬ ‫ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ رﻏـﻢ ﺗﺠﺮﺑـﻪي ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺣﻀـﻮرم در ﻫﻤـﺎﯾﺶﻫـﺎي داﻧﺸـﮕﺎﻫﯽ ﻫـﯿﭻ ﻣـﻮردي را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬ ‫ﻧﺪاﺷـﺘﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻤﺎﺷـﺎﭼﯿﺎن )و ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﺎن( ﭘـﻮﻟﯽ ﺑـﺮاي ﺣﻀـﻮر ﭘﺮداﺧـﺖ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ﺷـﻨﯿﺪن اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠـﺐ ﻓـﻮرا ﺷـﮏ ﻣــﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘـﻪ ﺷــﺪ‪ .‬آﯾـﺎ ﺑﻨﯿــﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن اﯾـﻦ ﭘـﻮل را ﺑـﻪ ﺟﻬــﺖ ﺗﻄﻤﯿـﻊ‬ ‫روزﻧﺎﻣـﻪﻧﮕـﺎران ﻧﭙﺮداﺧﺘـﻪ ﺗـﺎ ﺳـﺨﻨﺎن ﻣﻄﻠـﻮباش را ﺑﻨﻮﯾﺴـﻨﺪ؟ ﺟـﺎن ﻫﻮرﮔـﺎن ﻫـﻢ ﺑﻌـﺪا ﻫﻤـﯿﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را‬ ‫‪Science and Christian Belief, Sir John Polkinghorne‬‬

‫‪٤٣٢‬‬

‫‪٣٣٠‬‬

‫در ﻣﻘﺎﻟـﻪاي ﮐـﻪ درﺑـﺎرهي آن ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﻧﻮﺷـﺖ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮد‪ .‬در آن ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﻫﻮرﮔـﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ رﻏـﻢ آزردﮔـﯽ‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬اﻋﻼم ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻣﺸـﺎرﮐﺖ ﺗﺒﻠﯿـﻎ ﺷـﺪهي ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﺨﻨﺮان ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﺑـﻪ او و دﯾﮕـﺮان ﮐﻤـﮏ‬ ‫ﮐﺮده ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺷـﮏ ﻓـﺎﺋﻖ آﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺣﻀـﻮر رﯾﭽـﺎرد داوﮐﯿﻨـﺰ‪ ،‬زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎس ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣـﺮا‬ ‫از اﻋﺘﺒـﺎر ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﮐـﺮد‪ .‬او ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑﺎورﻫـﺎي دﯾﻨـﯽ را در ﺗﻀـﺎد ﺑـﺎ داﻧـﺶ‪،‬‬ ‫ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧـﻪ و ﻣﻀـﺮ داﻧﺴـﺖ‪ .‬دﯾﮕـﺮ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﺎن )ﺳـﻪ اﮔﻨﻮﺳـﺘﯿﮏ‪ ،‬ﯾـﮏ ﯾﻬـﻮدي‪ ،‬ﯾـﮏ دﺋﯿﺴـﺖ و ‪١٢‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ( ﭼﺸﻢ اﻧﺪازي اراﺋﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ دﯾﻦ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﺧـﻮد ﻫﻮرﮔـﺎن ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪهاي دوﭘﻬﻠـﻮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ رﻏـﻢ ﺑـﺪﮔﻤﺎﻧﯽ او ﺑـﻪ ﻣﻘﺎﺻـﺪ‬ ‫ﺑﺮﮔﺰارﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎﯾﯽ از آن ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﺑـﺮاﯾﺶ آﺷـﮑﺎرا ارزﻧـﺪه ﺑـﻮدهاﻧـﺪ و ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ در اداﻣـﻪ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻮرﮔﺎن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﮔﻘﺘﮕﻮﻫـﺎﯾﻢ ﺑـﺎ ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻓﻬـﻢ ﻣـﺮا از اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ و ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﮐـﺮده‬ ‫دﯾﻨـﺪار ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﺗﻌﻤﯿـﻖ ﺑﺨﺸـﯿﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﺳـﺨﻨﺮاﻧﺎن ﺗﺠﺮﺑـﻪاش از وردﺧـﻮاﻧﯽ را ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮد‪ ،‬و‬ ‫دﯾﮕـﺮي ﺷـﺮح داد ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ رواﺑـﻂ ﺻـﻤﯿﻤﺎﻧﻪاي ﺑـﺎ ﻣﺴـﯿﺢ دارد‪ .‬ﻣﻌﺘﻘـﺪات ﻣـﻦ ﺗﻐﯿﯿـﺮي ﻧﮑـﺮد اﻣـﺎ‬ ‫ﻣـﺎل دﯾﮕـﺮان ﭼـﺮا‪ .‬دﺳـﺖﮐـﻢ ﯾﮑـﯽ از ﺣﻀـﺎر ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺗﺸـﺮﯾﺤﯽ ﮐـﻪ داوﮐﯿﻨـﺰ از دﯾـﻦ‬ ‫اراﺋـﻪ ﻣـﯽدﻫـﺪ اﯾﻤـﺎناش ﺗﻀـﻌﯿﻒ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬و ﭼـﻪ اﺷـﮑﺎﻟﯽ دارد اﮔـﺮ ﺑﻨﯿـﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ﻧﮕﺮش ﻣﻦ از ﺟﻬﺎن ﺣﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎري اﻧﺪﮐﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﺳـﭙﺲ ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﻫﻮرﮔـﺎن ﺗﻮﺳـﻂ ﺟـﺎن ﺑـﺮوﮐﻤﻦ ﮐـﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهاي ادﯾـﺐ اﺳـﺖ در وب ﺳـﺎﯾﺖ‬ ‫‪ Edge.com‬ﮐـﻪ اﻏﻠـﺐ ﯾـﮏ ﻓـﺎروم ﻋﻠﻤـﯽ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﺷـﻮد ﺑﺎزﺗـﺎب ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬ﺑـﺮوﮐﻤﻦ واﮐـﻨﺶﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠـﻒ را ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﮐـﺮد و از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ واﮐـﻨﺶ ﻓـﺮﯾﻤﻦ داﯾﺴـﻮن ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪان ﭘﺮداﺧـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ در ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﺑـﻪ داﯾﺴـﻮن‪ ،‬ﻧﻄـﻖ او را در ﻫﻨﮕـﺎم ﭘـﺬﯾﺮش ﺟـﺎﯾﺰهي ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﻧﻘـﻞ ﮐـﺮدم‪ .‬ﭼـﻪ داﯾﺴـﻮن ﺧـﻮش‬ ‫داﺷـﺖ و ﭼـﻪ ﻧـﻪ‪ ،‬او ﺑـﺎ ﻗﺒـﻮل ﺟـﺎﯾﺰهي ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﻗـﻮي ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ :‬اﯾـﻦ ﭘﯿـﺎم را‬ ‫ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﺪن ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﺪاﻧﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ دﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫»ﻣـﻦ ﺧﺮﺳـﻨﺪم از اﯾﻨﮑـﻪ از ﺧﯿـﻞ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ ﭼﻨـﺪان ﺑـﻪ ﺻـﺤﺖ آﻣـﻮزهي ﺗﺜﻠﯿـﺚ ﯾـﺎ‬ ‫دﻗﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻧﺎﺟﯿﻞ وﻗﻌﯽ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪٣٣١‬‬

‫اﻣـﺎ آﯾـﺎ ﻫـﺮ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ ﻫـﻢ ﮐـﻪ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﻨﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﯿﻦ ﺣـﺮف را ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬ ‫زد؟ ﻣـﻦ ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮلﻫـﺎي دﯾﮕـﺮي از آن ﻧﻄـﻖ داﯾﺴـﻮن آوردم و ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي ﺧﯿـﺎﻟﯽ او از ﯾـﮏ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﯿﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘﻮن را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻨﺰ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﺮوف اﯾﺘﺎﻟﯿﮏ آوردم‪:‬‬ ‫اوه‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺣﺮفﻫﺎﯾﻢ ﮐﻤﯽ ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﺧﻮب اﯾﻦ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ‪...‬‬ ‫»ﻣﻦ ﻫـﯿﭻ ﺗﻤـﺎﯾﺰ آﺷـﮑﺎري ﻣﯿـﺎن ذﻫـﻦ و ﺧـﺪا ﻧﻤـﯽﯾـﺎﺑﻢ‪ .‬ذﻫـﻦ ﭘـﺲ از ﮔـﺬر ﺑـﻪ ﻓﺮاﺳـﻮي ﻓﻬـﻢ‪،‬‬ ‫ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪«.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﺣـﺮف زدم‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺑـﻪ ﺳـﺮاغ ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﺑـﺮوم؟ اوه‪ ،‬ﻫﻨـﻮز ﮐـﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴـﺖ؟‬ ‫ﺧﻮب ﭘﺲ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟‬ ‫»ﺣﺘـﯽ در ﺗـﺎرﯾﺦ ﺧﻮﻧﺒـﺎر ﻗـﺮن ﺑﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻧﺸـﺎﻧﻪﻫـﺎﯾﯽ از ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ دﯾـﻦ ﻣـﯽﯾـﺎﺑﻢ‪ .‬دو ﻣﺜـﻞ‬ ‫اﻋﻼي ﺷﺮ در ﻗﺮن ﻣﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﯿﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺑﯽﺧﺪاﯾﺎن دوآﺗﺸﻪاي ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮوم؟‬ ‫اﮔﺮ داﯾﺴﻮن ﺑﻪ روﺷـﻨﯽ ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﭼـﻪ ﺷـﻮاﻫﺪي ﺑـﺮاي ﺑـﺎور ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺗﻠﻤﯿﺤـﺎت اﯾـﻦ ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮلﻫـﺎ را از ﻧﻄـﻖ ﺧـﻮد ﺑﺰداﯾـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻫﻤﮕـﯽ ﻣـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﯽ‬ ‫درﻧـﮓ ﭘـﺬﯾﺮاي آن ﺧـﺪاي اﯾﻨﺸـﺘﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ در ﻓﺼـﻞ‪ ١‬ﺷـﺮح دادم‪ .‬اﮔـﺮ ﻧﮑﺘـﻪي ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‬ ‫ﻫﻮرﮔـﺎن را درﺳـﺖ ﻓﻬﻤﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﻢ‪ ،‬او ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﭘـﻮل ﺑﻨﯿـﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﻋﻠـﻢ را ﻓﺎﺳـﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﻤـﺌﻦام ﮐـﻪ ﻓـﺮﯾﻤﻦ داﯾﺴـﻮن ﻣﻨﯿـﻊﺗـﺮ از آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓﺎﺳـﺪ ﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﻧﻄـﻖ او اﻟﮕـﻮﯾﯽ‬ ‫ﺑـﺮاي دﯾﮕـﺮان ﺑﺎﺷـﺪ ﺟـﺎي ﺗﺄﺳـﻒ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺮﺗﺒـﻪي ﺑﺰرﮔـﯽ ﻣﺒﻠـﻎ ﺟـﺎﯾﺰهي ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن دو ﺻـﻔﺮ ﺑـﯿﺶ از‬ ‫ﻣﺒﻠﻐـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در آن ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ ﺑـﻪ روزﻧﺎﻣـﻪﻧﮕـﺎران اﻫـﺪا ﺷـﺪ‪ ،‬و ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎ ﺑـﯿﺶ از ﻣﺒﻠـﻎ‬ ‫ﺟـﺎﯾﺰهي ﻧﻮﺑـﻞ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﺑـﺎر دوﺳـﺖ ﻓﯿﻠﺴـﻮفام دﻧﯿـﻞ د‪‬ﻧ‪‬ـﺖ ﺑـﺎ ﻟﺤﻨـﯽ ﻓﺎوﺳـﺘﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪" :‬رﯾﭽﺎرد‪ ،‬اﮔﺮ روزي دﺳﺖ و ﺑﺎل ات ﺗﻨﮓ ﺷﻮد‪" ...‬‬ ‫ﻣـﻦ ﺧـﻮاﻫﯽﻧﺨـﻮاﻫﯽ در آن ﻫﻤـﺎﯾﺶ دو روزهي ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐـﺮدم‪ ،‬و ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬ ‫اراﺋﻪي ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺧـﻮد در ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑﺤـﺚ دﯾﮕـﺮ ﻫـﻢ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐـﺮدم‪ .‬در اﯾـﻦ ﺑﺤـﺚﻫـﺎ ﻣـﻦ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن را‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ اﯾﺮاد ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﮔـﺮﻓﺘﻢ ﮐـﻪ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﯾـﺎ ﻫﺮﭼﯿـﺰ دﯾﮕـﺮ اﺳـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ﭘﯿﭽﯿـﺪه و ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ ﻣﺤـﺎل ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻗـﻮيﺗـﺮﯾﻦ ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﮐـﻪ ﺷـﻨﯿﺪم اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﻦ‬ ‫ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻠﻤﯽ را ﺑﻪ ﯾﮏ اﻻﻫﯿﺎت ﺑﯽﻣﯿﻞ ﻗﺎﻟﺐ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺮداﺷـﺖ ﻣـﻦ اﯾـﻦ ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ اﯾـﻦ دﻓـﺎع ﮔﺮﯾﺰﭘﺎﯾﺎﻧـﻪ را در ﭘـﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻮﻧـﺪ‬ ‫دﻏـﻞﮐـﺎراﻧـﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ آدمﻫـﺎي ﺻـﺎدﻗﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻊﺷـﺎن ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﻣـﺮا ﺑـﻪ ﯾـﺎد‬

‫‪٣٣٢‬‬

‫ﺳـﺨﻦ ﭘﯿﺘـﺮ ﻣـﺪاوار درﺑـﺎرهي ﮐﺘـﺎب ﭘﺪﯾـﺪهي ﺑﺸـﺮ اﺛـﺮ ﭘـﺪر ﺗـﯿﻼرد دو ﺷـﺎرد‪‬ن‪ 433‬ﻣـﯽاﻧـﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﻣﻨﻔـﯽﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻘـﺪي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﺑـﺮ ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪» :‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺟﻬـﺖ ﻣـﯽﺗـﻮان‬ ‫ﻣﺆﻟـﻒ را ﻣـﺘﻬﻢ ﺑـﻪ ﻋـﺪم ﺻـﺪاﻗﺖ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶ از ﻓـﺮﯾﻔﺘﻦ دﯾﮕـﺮان‪ ،‬ﻣﺘﻘﺒـﻞ رﻧـﺞ ﻋﻈﯿﻤـﯽ ﺑـﺮاي‬ ‫ﻓـﺮﯾﻔﺘﻦ ﺧـﻮد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ «.‬ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در آن ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﮔﻔﺘﮕـﻮ داﺷـﺘﻢ ﺧـﻮد را‬ ‫در ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪي اﻣـﻦ ﻣﻌﺮﻓـﺖﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ اﺳـﺘﺪﻻل ﻋﻘﻼﻧـﯽ ﺑـﻪ آن راه ﻧﻤـﯽﺑـﺮد‬ ‫زﯾـﺮا ﺑـﻪ اﻣﺘﻨـﺎع ﻋﻘـﻞ در اﯾـﻦ ﻧﺎﺣﯿـﻪ ﻓﺘـﻮا داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺮا ﭼـﻪ رﺳـﺪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑﮕـﻮﯾﻢ اﺳـﺘﺪﻻل‬ ‫ﻋﻘﻼﻧـﯽ ﺗﻨﻬـﺎ ﺷـﯿﻮهي ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﯾـﮏ اﺳـﺘﺪﻻل اﺳـﺖ؟ ﺑـﺮاي ﮐﺴـﺐ ﻣﻌﺮﻓـﺖ راهﻫـﺎي دﯾﮕـﺮي ﺟـﺰ‬ ‫داﻧـﺶ ﻫـﻢ ﻫﺴـﺖ‪ ،‬و ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺧـﺪا ﻫـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻮﺳـﻂ ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ راهﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ اﻧﺠـﺎم ﮔﯿـﺮد‪ .‬از‬ ‫ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ اﯾـﻦ راهﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻃﺮﯾـﻖ ﺷﺨﺼـﯽ از آب در ﻣـﯽآﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬ ‫ﺧﺪا از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺠﺮﺑﻪي اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در آن ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻧﻔـﺮ از آن ﺳـﺨﻨﺮاﻧﺎن ﻣـﺪﻋﯽ ﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘـﻪ‬ ‫اﺳـﺖ‪ ،‬و آﻧـﺎن ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن روﺷـﻨﯽ ﮐـﻪ ﺳـﺨﻦ اﻧﺴـﺎﻧﯽ دﯾﮕـﺮ را ﻣـﯽﺷـﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐـﻼم ﺧـﺪا را ﻫـﻢ ﺷـﻨﯿﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ در ﻓﺼـﻞ ‪ ٣‬در ﺑﺨـﺶ "ﺑﺮﻫـﺎن ﺗﺠﺮﺑـﻪي ﺷﺨﺼـﯽ" ﺑـﻪ ﺗـﻮﻫﻢ و ﺧﯿـﺎل ﭘﺮداﺧﺘـﻪام‪ ،‬اﻣـﺎ در ﻫﻤـﺎﯾﺶ‬ ‫ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ دو ﻧﮑﺘـﻪي دﯾﮕـﺮ را ﻫـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﻓـﺰودم‪ .‬ﻧﺨﺴـﺖ اﯾﻨﮑـﻪ اﮔـﺮ ﺧـﺪا ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﺑـﺎ‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺧـﺎرج از ﺣـﻮزهي داﻧـﺶ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻗﻠﻤـﺮو ﻣﺘﻌـﺎﻟﯽ ﺧـﺪا ﻫـﺮ ﻃـﻮر‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﺮاي ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ ﺑـﺎ ﺑﺸـﺮ از آن ﻣـﺄواي ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑﺠﻬـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺎماش را ﺑﻪ ﻣﻐـﺰ ﺑﺸـﺮ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﮐﻨـﺪ – ﭘـﺲ ﭼﻄـﻮر اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه ﺑـﻪ داﻧـﺶ ﻣﺮﺑـﻮط ﻧﯿﺴـﺖ؟ دوم‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺧﺪاﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑـﺮاي ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ ﻧﻔـﺮ ﺳـﯿﮕﻨﺎلﻫـﺎي ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬ ‫از آﻧﻬـﺎ ﺳـﯿﮕﻨﺎل درﯾﺎﻓـﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻋﺠـﺐ ﭘﻬﻨـﺎي ﺑﺎﻧـﺪي دارد! ﺷـﺎﯾﺪ ﺧـﺪا داراي ﻣﻐـﺰي ﻧـﻮروﻧﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ‬ ‫ﭘﺮدازﻧﺪهي ﻣﺮﮐـﺰي ﺳـﯿﻠﯿﮑﻮﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ واﺟـﺪ ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪرﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ او ﻧﺴـﺒﺖ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ داراي ﭼﯿـﺰي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ از ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ ﻣﻐﺰﻫـﺎ ﯾـﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﯿﻢ ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ و ﻃﺮحﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دوﺳـﺘﺎن اﻻﻫـﯽداﻧـﻢ ﮐـﺮارا و ﻣـﺮارا ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﭘـﺎي ﻣـﯽﻓﺸـﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻮدن ﺑﺎﺷـﻨﺪهﻫـﺎ‪ ،‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻋﻠﺘـﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻋﻠـﺖ اوﻻﯾـﯽ ﺑـﺮاي ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﻧـﺎم آن را ﺧـﺪا ﺑﮕـﺬارﯾﻢ‪ .‬ﻣـﻦ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣـﯽدادم‪ ،‬ﺑﻠـﻪ‪ ،‬اﻣـﺎ آن ﻋﻠـﺖ اوﻟـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﯿـﺰ ﺑﺴـﯿﻄﯽ‬ ‫‪The Phenomenon of Man, Teilhard de Chardin‬‬

‫‪٤٣٣‬‬

‫‪٣٣٣‬‬

‫ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ و ﻟـﺬا‪ ،‬ﻫـﺮ ﻧـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﺮ آن ﺑﮕـﺬارﯾﻢ‪" ،‬ﺧـﺪا" ﻧـﺎم ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﻣﮕـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫ﺻـﺮاﺣﺘﺎ ﺗﻤـﺎم ﺗﻠﻤﯿﺤـﺎت واژهي "ﺧـﺪا" در ذﻫـﻦ اﻏﻠـﺐ ﻣﺆﻣﻨـﺎن را ﺑـﻪ دور ﺑﺮﯾـﺰﯾﻢ‪ .‬ﻋﻠـﺖ اوﻻﯾـﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣـﺎ ﻣـﯽﺟـﻮﯾﯿﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﭘﺎﯾـﻪي ﺑﺴـﯿﻄﯽ ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﺧـﻮد‪-‬راه اﻧـﺪاز ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺪرﯾﺠﺎ‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﯽ را ﮐـﻪ ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﯿﻢ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪه و ﺑـﻪ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﮐﻨـﻮﻧﯽاش رﺳـﺎﻧﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺪﻋﺎ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺤـﺮّك اول ﭼﻨـﺎن ﭘﯿﭽﯿـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺧﻠﻘـﺖ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺰﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺤﺘـﻮاي ذﻫـﻦ ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ ﻧﻔـﺮ را ﺑﺪاﻧـﺪ‪ ،‬ﻗﻤـﺎر دﻟﯿﺮاﻧـﻪاي اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن زﻧـﺪهي اﻃـﺮاف‬ ‫ﺧـﻮد ﺑﻨﮕﺮﯾـﺪ‪ :‬ﺟﻨﮕـﻞﻫـﺎي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي آﻣـﺎزون ﺑـﺎ ﭘﯿﭽـﮏﻫـﺎي درﻫـﻢﺗﻨﯿـﺪه‪ ،‬ﺑـﺎ ﺑﺮوﻣﻠﯿﺎدﻫـﺎ‪ ،‬رﯾﺸـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻌﻠـﻖ‪ ،‬ﻟﺸـﮑﺮ ﻣﻮرﭼﮕـﺎن‪ ،‬ﺟﺎﮔﻮارﻫـﺎ‪ ،‬ﺧﻮﮐﭽـﻪﻫـﺎ و ﮔﺮازﻫـﺎ‪ ،‬ﻗﻮرﺑﺎﻏـﻪﻫـﺎي درﺧﺘـﯽ و ﻃـﻮﻃﯽﻫـﺎ‪ .‬آﻧﭽـﻪ‬ ‫ﺑـﺪان ﻣـﯽﻧﮕﺮﯾـﺪ از ﻟﺤـﺎظ اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ ﻣﻌـﺎدل اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ ورق را ﺑـﺮ ﺑﺰﻧﯿـﺪ و از‬ ‫ﻣﯿـﺎنﺷـﺎن ﯾـﮏ دﺳـﺖ ورق اﯾـﺪهآل ﺑﯿـﺮون ﺑﮑﺸـﯿﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ ﭼـﻪ ﻣـﯽﺷـﺪ اﮔـﺮ ﻫﻤـﻪي اﻋﻀـﺎي‬ ‫ﺑﺪنﻫﺎي ﺟﺎﻧـﺪاران را ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﺘـﺮهاي ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺨﻠـﻮط ﺷـﻮﻧﺪ؟ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺪامﺷـﺎن ﮐـﺎر ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻓـﺮق‬ ‫اﯾـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا ﺑـﺎ آراﯾـﺶ اﯾـﺪهآل و ﺗﺼـﺎدﻓﯽ ﯾـﮏ دﺳـﺘﻪ ورق ﺑ‪‬ﺮﺧـﻮرده اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿـﺐﻫـﺎي ﻧﻈـﺎمﻣﻨـﺪ ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ :‬اﯾﻨﻬـﺎ ﺣﺎﺻـﻞ ﺗـﺪرﯾﺠﯽ ﻋﻤـﻞ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ادﻋـﺎي ﭘـﺬﯾﺮش اﯾﺠـﺎد ﺧﻠـﻖاﻟﺴـﺎﻋﻪي اﯾـﻦ ﻧﻈـﺎمﻫـﺎي ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ داﻧﺸـﻤﻨﺪان را‬ ‫ﺑﺮآﺷـﻔﺘﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛ ﺑﻠﮑـﻪ ﻓﻬـﻢ ﻣﺘﻌـﺎرﻓﯽ ﻣـﺎ ﻫـﻢ ﭘـﺬﯾﺮاي آن ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺪﻋﺎ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻋﻠـﺖ اول‬ ‫ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﺑـﻮدن ﺑﺎﺷـﻨﺪﮔﺎن ﻣـﺪﯾﻮن اوﺳـﺖ و ﻗـﺎدر اﺳـﺖ ﺟﻬـﺎن را ﺑﯿﺂﻓﺮﯾﻨـﺪ و ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﯿﻠﯿـﻮنﻫـﺎ اﻧﺴـﺎن ﻣـﺮواده داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﻠﺐ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﻠـﯽ از ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺗﺒﯿـﯿﻦ اﺳـﺖ؛ از ﺧـﻮد راﺿـﯽ‬ ‫ﺑﻮدن و ﺗﺮﻫﺎتﺑﺎﻓﯽِ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ ﻣـﺪاﻓﻊ ﻧـﻮﻋﯽ ﺗﻨـﮓﻧﻈـﺮي ﻋﻠﻤـﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻢ‪ .‬اﻣـﺎ دﺳـﺖﮐـﻢ ﻣﻌﺘﻘـﺪم ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺟﻮﯾـﺎن‬ ‫ﺻـﺎدﻗﯽ ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﺮاي اﯾﻨﮑـﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ از ﭘـﺲ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪن ﺑـﺎر ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ‬ ‫ﺗﮑــﻮﯾﻦﺷــﺎن دﯾﻮآﺳﺎﺳــﺖ ﺑــﺮآﯾﯿﻢ – ﭘﺪﯾــﺪهﻫــﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺟﻨﮕــﻞﻫــﺎي ﮔﺮﻣﺴــﯿﺮي‪ ،‬ﯾــﺎ ﺻــﺨﺮهﻫــﺎي‬ ‫ﻣﺮﺟـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺧـﻮد ﺟﻬـﺎن – ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﻣﺘﻮﺳـﻞ ﺷـﻮﯾﻢ ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻗـﻼب آﺳـﻤﺎﻧﯽ‪ .‬ﻻزم‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺮﺛﻘﯿﻞﻣـﺎن ﺣﺘﻤـﺎ اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬درﺳـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﻫـﯿﭻﮐـﺲ راه ﺣـﻞ ﺑﻬﺘـﺮي‬ ‫اراﺋـﻪ ﻧـﺪاده‪ ،‬اﻣـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ راهﺣـﻞﻫـﺎي ﺑﻬﺘـﺮي ﻫـﻢ در راه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ اﮔـﺮ ﺗـﻮرﻣﯽ ﮐـﻪ ﻓﯿﺰﯾﮑـﺪاﻧﺎن‬ ‫ﺣـﺪس ﻣـﯽزﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﮐﺴـﺮي از ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﯾﻮﮐﺘﻮﺛﺎﻧﯿـﻪي ﺟﻬـﺎن رخ داده‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﻫﻤـﺎن ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﮐﯿﻬـﺎنﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ داروﯾـﻦ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ از ﭘـﺲ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪن ﺑـﺎر ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻫﺴـﺘﯽ ﺑﺮآﯾـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ آن ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﮔﺮﯾﺰﭘـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﮐﯿﻬـﺎنﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻣـﯽﺟﻮﯾﻨـﺪ‬

‫‪٣٣٤‬‬

‫رواﯾﺘـﯽ از اﯾـﺪهي ﺧـﻮد داروﯾـﻦ از آب درآﯾـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐﯿﻬـﺎن ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﻣـﺪل اﺳـﻤﻮﻟﯿﻦ ﯾـﺎ‬ ‫ﻣﺪﻟﯽ ﺷﺒﯿﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷـﺎﯾﺪ ﻫـﻢ ﻣـﺪل درﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﭼﻨﺠﻬـﺎن ﺑـﻪ ﻋـﻼوهي اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎرﺗﯿﻦ رﯾﯿـﺰ‬ ‫و دﯾﮕﺮان ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺟﻬـﺎن ﮐـﺎر ﯾـﮏ آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر ﻓﺮااﻧﺴـﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫اﻣـﺎ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‪ ،‬آن آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر ﻣﺴـﻠﻤﺎ آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪهاي ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﯾـﮏﺑـﺎره در ﻋـﺎﻟﻢ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻫﻤـﻮاره ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺟﻬـﺎن ﻣـﺎ داراي آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻣﺆﮐـﺪا ﺑﺘـﻮان ﮔﻔـﺖ‬ ‫ﮐﻪ آن ﺧﺎﻟﻖ ﺑـﺮ ﻣـﺎﻓﯽ ﺿـﻤﯿﺮ ﻣـﺎ ﻋﻠـﻢ ﮐﺎﻣـﻞ دارد‪ ،‬ﻣـﯽﺑﺨﺸـﺪ و ﺟـﺰا ﻣـﯽدﻫـﺪ ﺧـﻮد او ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺤﺼـﻮل‬ ‫ﻧﻬـﺎﯾﯽ ﻗﺴـﻤﯽ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﯾـﺎ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ اﻧﺒﺎﺷـﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣﺤﺼـﻮل رواﯾـﺖ دﯾﮕـﺮي از داروﯾﻨﯿﺴـﻢ در‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﺗﯿـﺮ ﺗـﺮﮐﺶ ﻧﺎﻗـﺪان ﻣـﻦ در ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺮاي دﻓـﺎع از ﺧـﻮد ﺣﻤﻠـﻪ‬ ‫را ﭘـﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﮐـﻞ ﺟﻬـﺎﻧﺒﯿﻨﯽ ﻣـﺮا ﻣﺤﮑـﻮم ﺑـﻪ "ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻤﯽ" ﺑـﻮدن ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ دﻓـﺎع ﭼﻨـﺎن‬ ‫ﺑﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ از ذﮐﺮ آن ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدم‪.‬‬ ‫اﻣـﺎ ﺷـﻮرﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﮑـﺮرا ﺑـﺎ آن ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪهام‪ .‬ﻻزم ﻧﯿﺴـﺖ ذﮐـﺮ ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ "ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻤﯽ"‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪن ﯾـﮏ اﺳـﺘﺪﻻل ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻧﺸـﺎن دادن اﯾـﺮاد آن ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ از اﯾـﺪهﻫـﺎي ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻤﯽ‪،‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ اﯾـﺪهي ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﺧـﻮد داروﯾـﻦ‪ ،‬ﺧﯿﻠـﯽ ﻫـﻢ اﯾـﺪهﻫـﺎي درﺧﺸـﺎﻧﯽ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬در ﻫـﺮ ﺣـﺎل اﯾـﻦ‬ ‫ﺷـﯿﻮهي ﺗﺴـﻤﯿﻪ‪ ،‬ﺳـﮑﻪي راﯾـﺞ اﺳـﺖ و ﯾﮑـﯽ از اﺳـﺘﻌﻤﺎلﮐﻨﻨـﺪﮔﺎناش )ﮐـﻪ زﻣـﯿﻦﺷـﻨﺎس ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪاي در‬ ‫ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ اﺳـﺖ و در ﻣﮑﺘـﺐ ﻓﺎوﺳـﺘﯽ‬

‫‪434‬‬

‫ﮐﺴـﺐ ﺟـﺎﯾﺰهي ﺑﻨﯿـﺎد ﺗﻤﭙﻠﺘـﻮن ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﺷـﺎﯾﺎﻧﯽ داﺷـﺘﻪ(‬

‫اﻋﺘﻘـﺎد ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺧـﻮد را ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺑـﻮدن ﻋﻬـﺪ ﺟﺪﯾـﺪ ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟـﺐ‬

‫اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ دﻗﯿﻘـﺎ در ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه در آﻟﻤـﺎن‪ ،‬ﺑـﺎ اﺗﮑـﺎ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي‬

‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﺗﺠﺎرب ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺳـﺎﯾﻪي ﻋﻤﯿﻘـﯽ از ﺷـﮏ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺑـﻮدن ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس‬ ‫اﻓﮑﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨـﺪه در آن ﻫﻤـﺎﯾﺶ ﮐﻤﺒـﺮﯾﺞ ﻧﯿـﺰ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﺑـﻪ ﭼـﺎﺑﮑﯽ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫـﺮ ﺻـﻮرت‪" ،‬ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻤﯽ"‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾـﻪ از ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺑـﻮدن اﺳـﺖ؛ و ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿـﺰ "ﺑـﯽﺧـﺪاي روﺳـﺘﺎ" ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬و ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻣﺘﻠـﮏ ﮐـﻪ‪» :‬ﺑـﺮﺧﻼف آﻧﭽـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻓﮑـﺮ‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ‪،‬ﻫـﺎ ﻫـﺎ ﻫـﺎ‪ ،‬ﻣـﺎ دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ آن ﭘﯿﺮﻣـﺮدي ﮐـﻪ رﯾـﺶ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻠﻨـﺪي دارد اﻋﺘﻘـﺎد ﻧـﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻫـﺎﻫـﺎ‬ ‫‪ ٤٣٤‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺎوﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﮔﻮﺗﻪ ﮐﻪ در آن ﻓﺮد ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎري ﺑﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻦ روح ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ آرزوﻫﺎي‬ ‫دﻧﯿﻮي ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٣٥‬‬

‫ﻫـﺎ«‪ .‬ﻫـﺮ ﺳـﻪي اﯾـﻦ ﺟـﻮكﻫـﺎ ﻧﺸـﺎﻧﻪي ﭼﯿـﺰ دﯾﮕـﺮي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر در اواﺧـﺮ دﻫـﻪي ‪،١٩۶٠‬‬ ‫وﻗﺘـﯽ در آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺑـﻮدم‪" ،‬ﻧﻈـﻢ و ﻗـﺎﻧﻮن" ﭘﻠـﯿﺲ ﻧﺸـﺎﻧﻪي ﺗﺒﻌـﯿﺾﻫـﺎي ﭘﻠـﯿﺲ ﻋﻠﯿـﻪ ﺳـﯿﺎهﭘﻮﺳـﺘﺎن ﺑـﻮد‬ ‫‪.‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ در ﻣﯿﺎﻧـﻪي ﯾـﮏ ﺑﺤـﺚ ﺑـﺮ ﺳـﺮ دﯾـﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ »ﺷـﻤﺎ ﺧﯿﻠـﯽ ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻤﯽ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ«‬ ‫ﻧﺸـﺎﻧﻪي ﭼﯿﺴـﺖ؟ اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ ﻧﺸـﺎﻧﻪي اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‪» :‬ﺷـﻤﺎ ﺧﯿﻠـﯽ ﺧـﺎم و ﻧﺎﻣﺘﻌـﺎدل ﻫﺴـﺘﯿﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ اﯾـﻦ ﻗـﺪر ﺑـﯽﻋﺎﻃﻔـﻪ و ﻧﺎﺷـﯽ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﮐـﻪ رو ﮐﻨﯿـﺪ ﺑـﻪ ﻣـﻦ و رك و ﺳﺮراﺳـﺖ ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪ آﯾـﺎ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑـﻪ ﻣﻌﺠـﺰه اﻋﺘﻘـﺎد دارﯾـﺪ؟ ﯾـﺎ آﯾـﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻋﯿﺴـﯽ از ﯾـﮏ ﺑـﺎﮐﺮه زاده ﺷـﺪ؟ آﯾـﺎ ﻧﻤـﯽداﻧﯿـﺪ‬ ‫ﮐـﻪ در ﯾـﮏ ﺟﺎﻣﻌـﻪي ﻣـﺆدب‪ ،‬ﻣـﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﺳـﺆالﻫـﺎﯾﯽ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﯿﻢ؟ اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ‬ ‫روﺳـﺘﺎﻫﺎي ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ اﺳـﺖ‪ «.‬اﻣـﺎ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﭘﺮﺳـﯿﺪن اﯾـﻦ ﺳـﺆالﻫـﺎي ﺳﺮراﺳـﺖ‬ ‫درﺑـﺎرهي اﻣـﻮر واﻗـﻊ ﺧـﻼف ادب ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ؟ زﯾـﺮا ﺧﺠﺎﻟـﺖآورﻧـﺪ! اﻟﺒﺘـﻪ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑـﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺆاﻻت ﺧﺠﺎﻟﺖآور اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﻣﻌﻠـﻮم ﺷـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻟﻘـﺐ ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻤﯽ از ﮐﺠـﺎ آب ﻣـﯽﺧـﻮرد‪ .‬ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ آﺧـﺮﯾﻦ‬ ‫دوراﻧـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﯾـﮏ آدم ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﮐـﺮده ﻫﻨـﻮز ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﺪون ﺧﺠﺎﻟـﺖ ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻌﺠﺰاﺗـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ زاده ﺷـﺪن ﻣﺴـﯿﺢ از ﺑـﺎﮐﺮه ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن اﻣـﺮوزي ﻫـﻢ ﺑﭙﺮﺳـﯿﻢ‪،‬‬ ‫اﻏﻠﺐﺷـﺎن وﻓﺎداراﻧـﻪ اﻣـﻮري ﻣﺎﻧﻨـﺪ زاده ﺷـﺪن ﻣﺴـﯿﺢ از ﺑـﺎﮐﺮه ﯾـﺎ رﺳـﺘﺎﺧﯿﺰ او را ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺎﯾـﻪي ﺧﺠﺎﻟـﺖﺷـﺎن ﻣـﯽﺷـﻮد ﭼـﺮا ﮐـﻪ ذﻫـﻦ ﻋﻘﻼﻧـﯽﺷـﺎن ﻣـﯽداﻧـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﻣـﻮر ﯾـﺎوهاﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺆاﻻت از آﻧﻬـﺎ ﭘﺮﺳـﯿﺪه ﻧﺸـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ اﮔـﺮ ﮐﺴـﯽ ﻣﺜـﻞ ﻣـﻦ ﺑـﺎ اﺻـﺮار‬ ‫اﯾﻦ ﺳـﺌﻮاﻻت را ﺑﭙﺮﺳـﺪ‪ ،‬ﻣـﺘﻬﻢ ﺑـﻪ "ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻤﯽ" ﺑـﻮدن ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ ﻣـﯽﺑﯿﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻀﺤﮏ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑـﺎ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕـﯽ و ﻗـﻮت ﻗﻠـﺐ ﺑﯿﺸـﺘﺮ آن ﻫﻤـﺎﯾﺶ را ﺗـﺮك ﮐـﺮدم‪ .‬اﯾـﻦ ﺑـﺎور در ﻣـﻦ ﻗـﻮت‬ ‫ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮﻫـﺎن ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ– ﯾـﺎ "ﺑﻮﺋﯿﻨـﮓ ‪ "٧۴٧‬ﺑﺮﻫـﺎﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺟـﺪي ﻋﻠﯿـﻪ وﺟـﻮد ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ‬ ‫ﻫﻨـﻮز ﻣﻨﺘﻈـﺮم ﮐـﻪ اﻻﻫـﯽداﻧـﯽ ﺳـﺮ ﺑﺮﺳـﺪ و ﭘﺎﺳـﺦ ﻗـﺎﻧﻊﮐﻨﻨـﺪهاي ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ رﻏـﻢ‬ ‫ﻓﺮﺻـﺖﻫـﺎي ﻓـﺮاوان و دﻋـﻮتﻫـﺎي ﻋﺪﯾـﺪه‪ ،‬ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﮐﺴـﯽ ﭘـﺎ ﭘـﯿﺶ ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬د‪‬ن د‪‬ﻧ‪‬ـﺖ ﺑـﻪ‬ ‫درﺳـﺘﯽ ﮔﻔﺘـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺮﻫـﺎن »ﺗﮑـﺬﯾﺒﯽ اﺳـﺖ ﺗﮑـﺬﯾﺐﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ‪ ،‬و اﻣـﺮوزه ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪر ﻧـﺎﺑﻮدﮔﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫دو ﻗﺮن ﭘـﯿﺶ ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در دﯾـﺎﻟﻮگﻫـﺎي ﻫﯿـﻮم‪ ،‬ﻓﯿﻠـﻮ ﺑـﺎ ﻃـﺮح آن ﮐﻠﯿﻨـﺘ‪‬ﺲ را ﻣﻨﮑـﻮب‬ ‫ﮐـﺮد‪ .‬ﯾـﮏ ﻗـﻼب آﺳـﻤﺎﻧﯽ در ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﻨﻬـﺎ راهﺣـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪ را ﻣ‪‬ﻌﻠـﻖ ﻣـﯽﮔـﺬارد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫـﯿﭻ‬ ‫ﺟﺮﺛﻘﯿﻠـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻫﯿـﻮم ﻧﻤـﯽرﺳـﯿﺪ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﺒﺐ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺑـﺮ ﺳـﺮش آوار ﺷـﺪ‪ «.‬اﻟﺒﺘـﻪ داروﯾـﻦ‬ ‫ﺟﺮﺛﻘﯿﻞ ﺣﯿﺎﺗﯽ را ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﯿﻮم ﭼﻘﺪر ﺷﯿﻔﺘﻪي اﯾﻦ ﺟﺮﺛﻘﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪ اﮔﺮ ﻣﯽدﯾﺪش‪.‬‬

‫‪٣٣٦‬‬

‫اﯾـﻦ ﻓﺼـﻞ ﺣـﺎوي ﺑﺮﻫـﺎن اﺻـﻠﯽ ﻣـﻦ در اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻟـﺬا‪ ،‬ﺑـﺎ ﭘـﺬﯾﺮش رﯾﺴـﮏ‬ ‫ﻣﮑﺮرﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن را در ﺷﺶ ﻧﮑﺘﻪي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﻢ‪:‬‬ ‫‪ .1‬در ﻃـﯽ ﺗـﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﺑـﺰرگﺗـﺮﯾﻦ ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎي ﭘـﯿﺶ روي ﻋﻘـﻞ ﺑﺸـﺮ ﺗﻮﺿـﯿﺢ اﯾـﻦ ﺑـﻮده‬ ‫ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻃﺮاﺣﯽﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻧﺎﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣﻮﺟﻮدات در ﻋﺎﻟﻢ اﯾﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .2‬اﯾـﻦ وﺳﻮﺳـﻪ ﮐـﻪ ﻇﻬـﻮر ﻃﺮاﺣـﯽ را ﻧﺎﺷـﯽ از وﺟـﻮد ﻃـﺮاح ﺑـﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬وﺳﻮﺳـﻪاي ﻃﺒﯿﻌـﯽ اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬ﭼـﻮن ﻃﺮاﺣـﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪﻫـﺎي ﺑﺸـﺮي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ‪ ،‬واﻗﻌـﺎ ﻣﺤﺼـﻮل ﻃﺮاﺣـﯽ ﯾـﮏ ﻣﻬﻨـﺪس ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ‬ ‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺳﻮﺳـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﻣﻨﻄـﻖ را در ﻣـﻮرد ﭼﺸـﻢ ‪ ،‬ﺑـﺎل‪ ،‬ﭘﺮواﻧـﻪ و اﻧﺴـﺎن ﻧﯿـﺰ اﻋﻤـﺎل‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪ .3‬اﯾـﻦ وﺳﻮﺳـﻪاي ﮐـﺎذب اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺧـﻮد ﻓﺮﺿـﯿﻪي آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﻫـﻢ ﻓـﻮرا ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪي‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ "ﺧـﻮد آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر" ﭼﮕﻮﻧـﻪ آﻓﺮﯾـﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﮐـﻞ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ از ﺑﺤـﺚ‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎ اﮔـﺮ راه ﺣﻠـﯽ ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻨﯽ آن ﺑﯿﺸـﺘﺮ از ﺧـﻮد‬ ‫ﺻـﻮرت ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ره ﺑـﻪ ﺟـﺎﯾﯽ ﻧﻤـﯽﺑـﺮد‪ .‬ﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺦﮔـﻮﯾﯽ ﻣﺴـﺌﻠﻪي ﻧـﺎﻣﻤﮑﻨﯽ ﺑـﻪ ﯾـﮏ‬ ‫"ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ" ﻧﯿـﺎز دارﯾـﻢ ﻧـﻪ ﯾـﮏ "ﻗـﻼب آﺳـﻤﺎﻧﯽ"‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺗـﺪرﯾﺠﺎ ﺟﻬـﺎن را از ﺣﺎﻟـﺖﻫـﺎي ﺳـﺎدهﺗـﺮ ﺑـﻪ ﭼﻨـﺎن ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽاي ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ ﮐـﻪ اﯾﺠـﺎد ﯾﮑﺒـﺎرهاش ﻣﺤـﺎل‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .4‬ﻣﺒﺘﮑﺮاﻧـﻪﺗـﺮﯾﻦ و ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪﺗﺮﯾﻦ ﺟﺮﺛﻘﯿﻠـﯽ ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﮐﺸـﻒ ﺷـﺪه ﺗﮑﺎﻣـﻞ داروﯾﻨـﯽ‬ ‫ﺗﻮﺳـﻂ "اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ" اﺳـﺖ‪ .‬داروﯾـﻦ و دﻧﺒﺎﻟـﻪروﻫـﺎي او ﻧﺸـﺎن دادهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣﻮﺟـﻮدات‬ ‫زﻧـﺪه‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم ﻧـﺎﻣﻤﮑﻨﯽ اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﯽ ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ و ﻃﺮﺣـﻮارﮔﯽﺷـﺎن‪ ،‬ﻃـﯽ ﻣﺮاﺗـﺐ آﻫﺴـﺘﻪ و‬ ‫ﺗـﺪرﯾﺠﯽ از ﺻـﻮر آﻏـﺎزﯾﻦ ﺣﯿـﺎت ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه ﻣـﺎ ﺑـﺎ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﺗﻮﻫﻢ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﯾﮏ ﺧﯿﺎل ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .5‬ﻣــﺎ ﻫﻨــﻮز در "ﻓﯿﺰﯾــﮏ" ﺟﺮﺛﻘﯿــﻞ ﻣﻌــﺎدﻟﯽ ﻧــﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧــﯽ از ﻧﻈﺮﯾــﻪﻫــﺎي ﭼﻨﺠﻬــﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺮي ﻫﻤـﺎن ﻧﻘـﺶ ﺗﺒﯿﯿﻨـﯽ را ﺑـﺮاي ﻓﯿﺰﯾـﮏ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ داروﯾﻨﯿﺴـﻢ ﺑـﺮاي‬ ‫زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ دارد‪ .‬ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮ ﺳـﻄﺤﯽ ﭼﻨـﯿﻦ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻗﺴـﻢ ﺗﺒﯿـﯿﻦﻫـﺎ ﮐﻤﺘـﺮ از رواﯾـﺖ‬ ‫زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ داروﯾﻨﺴـﯿﻢ ﻣﺠـﺎب ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻧﻘـﺶ ﺑـﺰرگﺗـﺮي ﺑـﺮاي ﺷـﺎﻧﺲ ﻗﺎﺋـﻞ‬ ‫ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ ﻣـﺎ را ﻣﻠـﺰم ﻣـﯽدارد ﺗـﺎ ﺑـﯿﺶ از آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ در ﻗﺎﻟـﺐ ﻣﺤـﺪود و ﻣﻌﺘـﺎد‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽﻣﺎن ﻣﯽﮔﻨﺠﺪ ﺑﺮاي ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎل ﺟﺎ ﺑﺎز ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪٣٣٧‬‬

‫‪ .6‬ﻧﺒﺎﯾـﺪ از ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﺑﻬﺘـﺮي ﺑـﺮاي ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﻧﺎاﻣﯿـﺪ ﺷـﻮﯾﻢ‪ .‬ﺟﺮﺛﻘﯿﻠـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي داروﯾﻨﯿﺴﻢ ﺑـﺮاي زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺮاي ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﻧﯿـﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﺣﺼـﻮل اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺣﺘـﯽ در‬ ‫ﻏﯿﺎب ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ ﻣﺠـﺎبﮐﻨﻨـﺪهاي ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﯿـﺎس ﺑـﺎ ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞ زﯾﺴـﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﺟﺮﺛﻘﯿـﻞﻫـﺎي ﻧﺴـﺒﺘﺎ‬ ‫ﺿـﻌﯿﻔﯽ ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن دارﯾـﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿــﮏ‪ ،‬ﻣﺴــﻠﻤﺎ ﺑﻬﺘــﺮ از ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﻣﺘﺰﻟــﺰل‬ ‫"آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ"اﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔـﺮ ﺑﺮﻫـﺎن اﯾـﻦ ﻓﺼـﻞ را ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ ﻣـﺪﻋﺎي راﺟـﻊ ﺑـﻪ اﻣـﺮ واﻗـﻊ دﯾـﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻓﺮﺿـﯿﻪي‬ ‫وﺟـﻮد ﺧـﺪا‪ ،‬ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ دﻓـﺎع ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل زﯾـﺎد ﺧـﺪاﯾﯽ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﺗـﺎ اﯾﻨﺠـﺎ اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪي‬ ‫اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٣٨‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪4‬‬

‫ﯾﮏ ﺷﮑﺎف ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ؟‬ ‫از اﯾﻦ ﺗﮑﺎندﻫﻨﺪهﺗﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻪ از درون ﯾﮏ ﺗﻠﺴﮑﻮپ ‪ ١.۵‬ﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﮐﻬﺸﮑﺸﺎنﻫﺎي‬ ‫دوردﺳﺖ ﺧﯿﺮه ﺷﻮﯾﻢ؛ ﯾﮏ ﻓﺴﯿﻞ ﺻﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎﻟﻪ ﯾﺎ ﯾﮏ اﺑﺰار ﺳﻨﮕﯽ ﭘﺎﻧﺼﺪﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ؛ درهي ژرﻓﯽ در ﻓﻀﺎ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮاﻧﺪﮐﺎﻧﯿﻮن‪ 435‬را ﭘﯿﺶ روﯾﻤﺎن ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ؛ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪي در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﺟﻬﺎن‪ ،‬از ﺣﺴﯽ ﻋﻤﯿﻖ و ﻗﺪﺳﯽ ﺑﻪ داﻧﺶ ﺳﺮﺷﺎر ﻧﺸﻮد؟‬ ‫ﻣﺎﯾﮑﻞ ﺷﺮﻣﺮ‬ ‫»اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﯾـﮏ ﺧـﻼء ﭼﺸـﻤﮕﯿﺮ را ﭘـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ «.‬ﺷـﻮﺧﯽ ﺟـﺎﻟﺒﯽ اﺳـﺖ ﭼـﻮن ﻣـﺎ ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬ ‫دو ﻣﻌﻨـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ آن را در ﻣـﯽﯾـﺎﺑﯿﻢ‪ .‬از ﻗﻀـﺎ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﺮدم اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ ﻓﻘـﻂ ﯾـﮏ ﺗﻠﻤـﯿﺢ‬ ‫ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪاﻧﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻏـﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷـﺪم وﻗﺘـﯽ دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ ﻧﺎﺷـﺮان‪ ،‬ﻣﻌﺼـﻮﻣﺎﻧﻪ آن را ﺑـﻪ ﮐـﺎر‬ ‫ﺑـﺮدهاﻧـﺪ و ﻣـﺜﻼ ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ‪» :‬اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﯾـﮏ ﺧـﻼء ﭼﺸـﻤﮕﯿﺮ در ادﺑﯿـﺎت ﻣﻮﺟـﻮد درﺑـﺎرهي ﺟﺮﯾـﺎن‬ ‫ﭘﺴـﺖﻣﺪرﻧﯿﺴـﺖ را ﭘـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﺧﻮﺷـﻤﺰه اﯾﻨﮑـﻪ ﮐـﻪ آن ﮐﺘـﺎب‪ ،‬ﯾـﮏ ﮐﺘـﺎب آﺷـﮑﺎرا ﺳـﻄﺤﯽ‬ ‫درﺑـﺎرهي ﻣﯿﺸـﻞ ﻓﻮﮐـﻮ‪ ،‬روﻻﻧـﺪ ﺑـﺎرث‪ ،‬ﺟﻮﻟﯿـﺎ ﮐﺮﯾﺴـﺘﻮا و دﯾﮕـﺮ ﭼﻬـﺮهﻫـﺎي ﺑـﺎب روز دﻧﯿـﺎي‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي زﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﯾـﺎ دﯾـﻦ ﯾـﮏ ﺧـﻼء ﭼﺸـﻤﮕﯿﺮ را ﭘـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؟ اﻏﻠـﺐ ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﺧـﻼء ﺧﺪاﮔﻮﻧـﻪ‬ ‫در ﻣﻐﺰ ﻣـﺎ ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﭘـﺮ ﺷـﻮد‪ :‬ﻣـﺎ از ﻟﺤـﺎظ رواﻧـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺪا – ﺑـﻪ ﺳـﺎن دوﺳـﺘﯽ ﻣﺠـﺎزي‪ ،‬ﭘـﺪر‪،‬‬ ‫ﺑﺮادر ﺑﺰرگﺗﺮ‪ ،‬اﻋﺘﺮافﮔﯿـﺮ‪ ،‬ﯾـﺎ رﻓﯿـﻖ ﺷـﻔﯿﻖ– ﻧﯿـﺎز دارﯾـﻢ‪ .‬اﻣـﺎ آﯾـﺎ ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﺟـﺎي ﺧﻼﺋـﯽ را ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺎ ﭼﯿـﺰ ﺑﻬﺘـﺮي ﭘـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ ﻣﺸـﻮش ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؟ ﺷـﺎﯾﺪ ﺧـﻼء داﻧـﺶ؟ ﯾـﺎ‬ ‫ﻫﻨﺮ؟ ﯾﺎ رﻓﺎﻗـﺖ؟ ﯾـﺎ اﻧﺴـﺎﻧﮕﺮاﯾﯽ؟ ﯾـﺎ ﻋﺸـﻖ ورزﯾـﺪن ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ در ﺟﻬـﺎن واﻗﻌـﯽ‪ ،‬و وﻗـﻊ ﻧﻨﻬـﺎدن ﺑـﻪ‬ ‫زﻧـﺪﮔﯽ ﭘـﺲ از ﻣـﺮگ؟ ﯾـﺎ ﻋﺸـﻖ ﺑـﻪ ﻃﺒﯿﻌـﺖ‪ ،‬ﯾـﺎ آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ ادوارد وﯾﻠﺴـﻮن‪ ،‬ﺣﺸـﺮهﺷـﻨﺎس ﺑـﺰرگ‪،‬‬ ‫زﯾﺴﺖدوﺳﺘﯽ‪ 436‬ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ دﯾـﻦ ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﭼﻬـﺎر ﻧﻘـﺶ ﻋﻤـﺪه در زﻧـﺪﮔﯽ ﺑﺸـﺮ دارد‪ :‬ﺗﺒﯿـﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺼـﯿﺤﺖ‪ ،‬ﺗﺴـﻠﯽ‪،‬‬ ‫و اﻟﻬـﺎم‪ .‬ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬دﯾـﻦ ﮐﻮﺷـﯿﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ دﻟﯿـﻞ وﺟـﻮد ﻣـﺎ و ﻃﺒﯿﻌـﺖ و ﺟﻬـﺎﻧﯽ را ﮐـﻪ در‬ ‫‪٤٣٥‬‬

‫ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺟﺎذﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود ﺑﻠﮑﻪ‬

‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻧﺎب ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Biophilia‬‬

‫‪٤٣٦‬‬

‫‪٣٣٩‬‬

‫آن زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه داﻧـﺶ در ﺗﺒﯿـﯿﻦﮔـﺮي ﮐـﺎﻣﻼ روي دﺳـﺖ دﯾـﻦ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳـﺖ؛ ﮐـﻪ در ﻓﺼـﻞ ‪ ۴‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﺮداﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﻘﺼـﻮدم از ﻧﺼـﯿﺤﺖ‪ ،‬اراﺋـﻪي ﺗﻮﺻـﯿﻪﻫـﺎي‬ ‫اﺧﻼﻗـﯽ درﺑـﺎرهي ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ رﻓﺘـﺎر اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ در ﻓﺼـﻞ ‪ ۶‬و ‪ ٧.١‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﺮداﺧﺘﻢ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗـﺎ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻨﺠـﺎ درﺑـﺎرهي ﺗﺴـﻠﯽ و اﻟﻬـﺎم ﺳـﺨﻨﯽ ﻧﮕﻔﺘـﻪام‪ .‬ﭘـﺲ در اﯾـﻦ ﻓﺼـﻞ ﭘﺎﯾـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ اﺧﺘﺼـﺎر ﺑـﻪ اﯾـﻦ دو‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﭘﺮدازم‪.‬‬ ‫ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻘﺪﻣـﻪي ﺑﺤـﺚ ﺗﺴـﻠﯽ‪ ،‬ﻣـﯽﺧـﻮاﻫﻢ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪهي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ دوران ﮐـﻮدﮐﯽ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ "دوﺳﺖ ﺧﯿﺎﻟﯽ" اﺷﺎره ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻗﺮاﺑﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﺎور دﯾﻨﯽ دارد‪.‬‬

‫ﺑﯿﻨﮑﺮ‪ ،‬دوﺳﺖ ﺧﯿﺎﻟﯽ‬ ‫ﻓﮑـﺮ ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ ﮐﺮﯾﺴـﺘﻮﻓﺮ راﺑـﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺧﻮﮐﭽـﻪ و وﯾﻨـﯽﭘـﻮ ﺑـﺎ او ﺣـﺮف ﻣـﯽزدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ آﯾﺎ ﺑﯿﻨﮑﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﺒﻮد؟‬ ‫ﺑﯿﻨﮑـﺮ – اﺳـﻤﺶ رو ﮔﺬاﺷـﺘﻢ ﺑﯿﻨﮑـﺮ – راز زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﻨـﻪ و ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﯿﻨﮑـﺮه ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ وﻗـﺖ‬ ‫اﺣﺴـﺎس ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ‪ .‬ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺧﺎﻟـﻪﺑـﺎزي ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬روي ﭘﻠـﻪﻫـﺎ ﻣـﯽﻧﺸـﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮﺟـﺎ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﺎﺷـﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﻫـﻢ ﻣﯿـﺎد‪ .‬ﺑﺎﺑـﺎم ﺑﺎﻫﻮﺷـﻪ‪ ،‬از اون آدﻣـﺎي ﻧﺎﻗﻼﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻣـﺎﻧﻢ ﻫـﻢ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ آدم دﻧﯿﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺘﺎرم‬ ‫ﻫﻢ ﭘﺮﺳﺘﺎره‪ ،‬ﺑﻬـﺶ ﻣـﯽﮔـﻢ ﭘـﺮي‪ .‬اﻣـﺎ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺪوم ﺑـﺮام ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﻧﻤـﯽﺷـﻦ‪ .‬ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﺑﺎﻫـﺎم ﺣـﺮف ﻣـﯽزﻧـﻪ‪،‬‬ ‫ﭼـﻮن ﺧـﻮدم ﯾـﺎدش دادم ﮔـﺎﻫﯽ وﻗﺘـﺎ ﻫـﻢ ﺟﯿـﻎ و داد ﻣـﯽﮐﻨـﻪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻫـﻢ اﻧﮕـﺎر ﺻـﺪاش از ﺗـﻪ ﭼـﺎه‬ ‫در ﻣﯿـﺎد‪ ...‬ﭼـﻮن ﮔﻠـﻮش ﯾـﻪ ﮐـﻢ درده و ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺟـﺎش ﺣـﺮف ﻣـﯽزﻧـﻢ‪ .‬ﺗـﻮي ﭘـﺎرك ﮐـﻪ ﻣـﯽدوﯾـﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﻣﺜـﻞ ﺷـﯿﺮ ﺷـﺠﺎﻋﻪ؛ ﻫـﻮا ﮐـﻪ ﺗﺎرﯾـﮏ ﻣﯿﺸـﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﻣﺜـﻞ ﺑﺒـﺮ ﺷـﺠﺎﻋﻪ؛ ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﻣﺜـﻞ ﻓﯿـﻞ ﺷـﺠﺎﻋﻪ؛‬ ‫ﻫﯿﭻ وﻗـﺖ ﮔﺮﯾـﻪ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﻪ‪ ...‬ﻏﯿـﺮ از وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ ﺻـﺎﺑﻮن ﺗـﻮي ﭼﺸـﻤﺶ ﻣﯿـﺮه‪ .‬ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﺧﺴـﯿﺲ ﻧﯿﺴـﺖ؛‬ ‫اﻣـﺎ دوﺳـﺖ داره ﻏـﺬا ﺑﺨـﻮره‪ ،‬ﭘـﺲ وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ ﺑﻬـﻢ ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ ﻣـﯽدن‪ ،‬ﻣـﯽﮔـﻢ ﻣﯿﺸـﻪ دوﺗـﺎ ﺑﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن‬ ‫ﺑﯿﻨﮑﺮ ﻫﻢ ﻣﯽﺧـﻮاد؟ و ﺑﻌـﺪش ﻣـﻦ ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽﺷـﻮ ﻣـﯽﺧـﻮرم‪ ،‬ﭼـﻮن ﺗـﺎزه دﻧـﺪون در آورده‪ .‬ﺧـﻮب‪ ،‬ﻣـﻦ‬ ‫ﺑﺎﺑـﺎم رو ﺧﯿﻠـﯽ دوﺳـﺖ دارم‪ ،‬اﻣـﺎ اون ﺑـﺮاي ﺑـﺎزي وﻗـﺖ ﻧـﺪاره‪ ،‬ﻣﺎﻣـﺎﻧﻢ رو ﻫـﻢ ﺧﯿﻠـﯽ دوﺳـﺖ دارم‪،‬‬ ‫اﻣـﺎ اون ﻫـﻢ ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﯿـﺮه ﺑﯿـﺮون و ﮔـﺎﻫﯽ ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﭘـﺮي دﻋـﻮام ﻣﯿﺸـﻪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻣﻮﻫـﺎم رو ﻣﺤﮑـﻢ ﺷـﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻪ‪ ...‬اﻣﺎ ﺑﯿﻨﮑﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﻨﮑﺮه‪ ،‬و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺣﺎﺿﺮه‪) .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﺷﺶ ﻧﻔﺮﯾﻢ(‬ ‫آﯾـﺎ ﭘﺪﯾـﺪهي ﺑﯿﻨﮑـﺮ )دوﺳـﺖ ﺧﯿـﺎﻟﯽ( ﯾـﮏ ﺗـﻮﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒـﻪي ﺑـﺎﻻ اﺳـﺖ‪ ،‬و در ﻣﻘﻮﻟـﻪاي ﺟـﺪاي‬ ‫از اداﺑـﺎزيﻫـﺎي دورهي ﮐـﻮدﮐﯽ ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿـﺮد؟ ﺗﺠﺮﺑـﻪي ﺷﺨﺼـﯽ ﻣـﻦ در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﮐﻤـﮏ‬ ‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺎدر ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﻣﺜـﻞ ﺧﯿﻠـﯽ از واﻟـﺪﯾﻦ دﻓﺘﺮﭼـﻪاي از ﮔﻔﺘـﻪﻫـﺎي دورهي ﮐـﻮدﮐﯽ ﻣـﻦ‬

‫‪٣٤٠‬‬

‫ﺟﻤﻊآوري ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اداﺑـﺎزيﻫـﺎي ﺳـﺎده ﻣـﺜﻼ‪ :‬ﻣـﻦ از ﻣـﺎه آﻣـﺪهام ‪...‬ﻣـﻦ ﯾـﮏ ﭘـﺪالﮔـﺎز‬ ‫ﻫﺴـﺘﻢ ‪...‬ﯾـﮏ ﺑـﺎﺑِﻠﯽ ﻫﺴـﺘﻢ )ﻇـﺎﻫﺮا ﻣـﻦ از اداﺑـﺎزيﻫـﺎي ﻣﺮﺗﺒـﻪي دوم ﻫـﻢ ﻟـﺬت ﻣـﯽﺑـﺮدهام‪ .‬ﻣـﺜﻼ‪:‬‬ ‫ﺣﺎﻻﻣﻦ ﺟﻐـﺪي ﻫﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ اداي ﭼـﺮخ ﭼـﺎه رو در ﻣـﯽآره‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻫـﻢ ﺗﺨـﯿﻼﺗﻢ اﻧﻌﮑـﺎس ﻫـﻢ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺣـﺎﻻ ﻣـﻦ ﺑﭽـﻪ ﮐﻮﭼﻮﻟـﻮﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻢ ﮐـﻪ اداي رﯾﭽـﺎرد رو در ﻣـﯽآره‪ .‬اﻣـﺎ ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﺎور ﻧﺪاﺷـﺘﻪام ﮐـﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ از اﯾـﻦ ﻣﻮﺟـﻮدات ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬و ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻋﻤﻮﻣـﺎ در ﻣـﻮرد اﻏﻠـﺐ اداﺑـﺎزيﻫـﺎي‬ ‫ﮐﻮدﮐـﺎن ﺻـﺎدق ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﻦ دوﺳـﺖ ﺧﯿـﺎﻟﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪام‪ .‬اﮔـﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﺷـﻬﺎدت ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻻن را ﺑـﺎور‬ ‫ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬دﺳـﺖﮐـﻢ ﺑﺮﺧـﯽ از ﮐﻮدﮐـﺎن ﻋـﺎدي دوﺳـﺖ ﺧﯿـﺎﻟﯽ دارﻧـﺪ‪ ،‬و واﻗﻌـﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ دوﺳـﺖ‬ ‫ﺧﯿـﺎﻟﯽ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬و در ﺑﺮﺧـﯽ ﻣـﻮارد‪ ،‬آن را ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن وﺿـﻮح و روﺷـﻨﯽ ﯾـﮏ ﺗـﻮﻫﻢ ﻧـﺎب‬ ‫ﻣـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫‪437‬‬

‫ﻣـﻦ ﺗﺮدﯾـﺪ دارم ﮐـﻪ ﭘﺪﯾـﺪهي دوﺳـﺖ ﺧﯿـﺎﻟﯽ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻣـﺪل ﺧـﻮﺑﯽ ﺑـﺮاي ﺑﺎورﻫـﺎي‬

‫اﻻﻫﯿـﺎﺗﯽ ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻻن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ رواﻧﺸﻨﺎﺳـﺎن اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه را از اﯾـﻦ زاوﯾـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﯾـﺎ‬ ‫ﻧـﻪ‪ ،‬اﻣـﺎ ارزش ﭘـﮋوﻫﺶ را دارد‪ .‬ﺑﯿﻨﮑـﺮي ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎم ﻋﻤـﺮ‪ ،‬ﻣﺤـﺮم و ﻣﻄﻤـﺌﻦ‪ :‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ اﯾـﻦ ﻧﻘﺸـﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪا اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ – و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻼء ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺧﺪا ﺑﺮﺟﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫دوﺳـﺖ ﺧﯿـﺎﻟﯽ ﯾـﮏ دﺧﺘﺮﺑﭽـﻪ‪" ،‬آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ" ﺑـﻮده و ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮش ﻣـﯽرﺳـﯿﺪه ﮐـﻪ واﻗﻌـﺎ‬ ‫آن آدﻣـﮏ را ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ و ﺣﻀـﻮرش را اﺣﺴـﺎس ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ ﻧﺎﮔﻬـﺎن از ﻫـﻮا ﻇـﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣـﯽﺷـﺪه‪ ،‬و ﺑـﺎ ﺻـﺪاي زﻧـﮓدار و ﻟﻄﯿﻔـﯽ ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ آدﻣـﮏ ﻣﺮﺗـﺐ ﺑـﺮ دﺧﺘﺮﺑﭽـﻪ‬ ‫ﻇـﺎﻫﺮ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ دﺧﺘـﺮك اﺣﺴـﺎس ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺑـﺰرگﺗـﺮ ﺷـﺪن‬ ‫دﺧﺘـﺮك‪ ،‬ﺑﺴـﺎﻣﺪ ﻇﻬـﻮر آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ ﻫـﻢ ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬درﺳـﺖ روز ﻗﺒـﻞ از اﯾﻨﮑـﻪ دﺧﺘـﺮك‬ ‫ﮐﻮدﮐﺴـﺘﺎن را ﺷـﺮوع ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪ و ﺑـﺎ ﺻـﺪاي زﻧـﮓ دارﻫﻤﯿﺸـﮕﯽاش ﮔﻔـﺖ‬ ‫ﮐﻪ دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ ﺳـﺮاغ او ﻧﺨﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺣـﺮف دﺧﺘـﺮك را ﻏﻤﮕـﯿﻦ ﮐـﺮد اﻣـﺎ آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ ﺑـﻪ‬ ‫دﺧﺘـﺮك ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺰرگ ﺷـﺪه و در آﯾﻨـﺪه ﺑـﻪ او ﻧﯿـﺎز ﻧـﺪارد‪ .‬ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ دوﺳـﺖاش را‬ ‫ﺗـﺮك ﮐﻨـﺪ و ﺑـﺮود ﻣﺮاﻗـﺐ ﺑﭽـﻪﻫـﺎي دﯾﮕـﺮي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ او ﻧﯿـﺎز دارﻧـﺪ‪ .‬آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ ﺑـﻪ‬ ‫دﺧﺘﺮك ﻗـﻮل داد ﮐـﻪ اﮔـﺮ واﻗﻌـﺎ ﺑـﻪ او ﻧﯿـﺎز داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﭘـﯿﺶ او ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ .‬ﺳـﺎلﻫـﺎ ﺑﻌـﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﯽ‬ ‫ﮐـﻪ دﺧﺘـﺮ دﭼـﺎر ﯾـﮏ ﺑﺤـﺮان ﺷﺨﺼـﯽ ﺷـﺪ و ﻗﺼـﺪ داﺷـﺖ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖﺳـﺎزي در ﻣـﻮرد‬ ‫زﻧـﺪﮔﯽاش ﺑﮕﯿـﺮد‪ ،‬آن آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ ﺑـﺎز ﺑـﻪ ﺧـﻮاب آن دﺧﺘـﺮ آﻣـﺪ‪ .‬در اﺗـﺎق دﺧﺘـﺮ را ﺑـﺎز ﮐـﺮد‬ ‫و ﯾـﮏ اﻧﺒـﺎن ﮐﺘـﺎب ﺑـﺮاﯾﺶ آورد‪ .‬دﺧﺘـﺮ اﯾـﻦ ﺧـﻮاب را ﭼﻨـﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿـﺮ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ داﻧﺸـﮕﺎه‬ ‫‪ ٤٣٧‬دوﺳﺖ ﯾﺎ دوﺳﺘﺎن ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري رواﻧﯽ در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻓﯿﻠﻢ ﯾﮏ ذﻫﻦ زﯾﺒﺎ )◌َ ‪A‬‬ ‫‪ (beautiful mind‬ﺑﺎ ﺑﺎزي راﺳﻞ ﮐﺮو‪ ،‬رواﯾﺖ ﺟﺎﻟﺒﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮد‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٤١‬‬

‫ﺑﺮود – ﺗﻮﺻﯿﻪاي ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮔـﻮش ﺟـﺎن ﺷـﻨﯿﺪ و ﺑﻌـﺪﻫﺎ آن را ﻣﻔﯿـﺪ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺣﮑﺎﯾـﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ اﺷـﮏ‬ ‫ﻣـﺮا در آورد‪ ،‬و ﻣـﺮا ﺑـﻪ ﻓﻬـﻢ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ رﺳـﺎﻧﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺧـﺪاﯾﺎن ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻧﻘـﺶ ﺗﺴـﻠﯽﺑﺨـﺶ و‬ ‫ﻫﺪاﯾﺖﮔﺮي در زﻧـﺪﮔﯽ ﺑﺸـﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﻣﻮﺟـﻮد ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻓﻘـﻂ در ﺧﯿـﺎل ﮐـﻮدك ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﺑـﺎ‬ ‫اﯾـﻦ ﺣـﺎل ﮐـﺎﻣﻼ ﺑـﺮاي او واﻗﻌـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ او آراﻣـﺶ ﺑﺒﺨﺸـﺪ و ﻧﺼـﯿﺤﺖاش ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻧﻘـﺶ‬ ‫دوﺳـﺖ ﺧﯿـﺎﻟﯽ از اﯾـﻦ ﻫـﻢ ﻓﺮاﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ :‬دوﺳـﺘﺎن ﺧﯿـﺎﻟﯽ – و ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺧﯿـﺎﻟﯽ – وﻗـﺖ و ﺻـﺒﺮ‬ ‫ﮐﺎﻓﯽ دارﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻫﻤـﻪي ﺗﻮﺟـﻪﺷـﺎن را ﺻـﺮف رﻓﯿـﻖ ﺷـﻔﯿﻖﺷـﺎن ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬و ﺑﺴـﯿﺎر ارزانﺗـﺮ از رواﻧﺸﻨﺎﺳـﺎن‬ ‫ﯾﺎ ﻣﺸﺎوران ﺣﺮﻓﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﯾـﺎ ﺧـﺪاﯾﺎن ﻫـﻢ‪ ،‬در ﻧﻘـﺶ ﻧﺎﺻـﺤﺎﻧﻪ و ﺗﺴـﻠﯽدﻫﻨـﺪهﺷـﺎن‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣـﻞﯾﺎﻓﺘـﻪي ﺑﯿﻨﮑﺮﻫـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؟ آﯾـﺎ‬

‫ﺧـﺪاﯾﺎن ﻫـﻢ ﺣﺎﺻـﻞ ﻧـﻮﻋﯽ "ﺑﭽـﻪرﯾﺨﺘـﯽ"‪ 438‬رواﻧـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؟ ﺑﭽـﻪرﯾﺨﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻣﺤﻔـﻮظ ﻣﺎﻧـﺪن‬

‫وﯾﮋﮔـﯽﻫــﺎي ﮐـﻮدﮐﯽ در دوران ﺑﻠــﻮغ اﺳــﺖ‪ .‬ﻣــﺜﻼ ﺻـﻮرت ﺳـﮓﻫــﺎي ﭘﮑﻨـﯽ ﺑﭽــﻪرﯾﺨـﺖ اﺳــﺖ‪:‬‬ ‫ﺻﻮرت ﺳـﮓﻫـﺎي ﭘﮑﻨـﯽ ﺑـﺎﻟﻎ ﻫـﻢ ﺷـﺒﯿﻪ ﺗﻮﻟـﻪ ﺳـﮓﻫـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ اﻟﮕـﻮي ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪهاي در ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾﮑـﯽ از ﻋﻮاﻣـﻞ اﺻـﻠﯽ اﯾﺠـﺎد ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺜـﻞ ﮔ‪‬ـﺮدي ﭘﯿﺸـﺎﻧﯽ ﯾـﺎ ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ ﭼﺎﻧـﻪ‬ ‫ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺗﮑﺎﻣـﻞﮔﺮاﯾـﺎن ﻣـﺎ را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﯿﻤـﻮنﻫـﺎي ﺟـﻮان ﻣـﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬و ﻣﺴـﻠﻤﺎ درﺳـﺖ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﺎﻣﭙﺎﻧﺰهﻫـﺎ و ﮔﻮرﯾـﻞﻫـﺎي ﺟـﻮان در ﮐـﻮدﮐﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارﻧـﺪ ﺗـﺎ در ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﻠـﻮغ‬ ‫‪.‬آﯾـﺎ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺧﺎﺳـﺘﮕﺎه ﺗﮑﺎﻣـﻞ دﯾـﻦ ﻫـﻢ ﺗـﺄﺧﯿﺮ ﻓﺰاﯾﻨـﺪه در وﻗـﻮع ﻟﺤﻈـﻪاي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در آن‬ ‫اﻧﺴـﺎن ﺑﯿﻨﮑـﺮش را ﮐﻨـﺎر ﻣـﯽﮔـﺬارد درﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗـﺄﺧﯿﺮي ﮐـﻪ در ﺧـﻼل ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﻣـﺎ در ﺗﺨـﺖ ﺷـﺪن‬ ‫ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺪﮔﯽ ﭼﺎﻧﻪﻣﺎن اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑـﺮاي ﺗﮑﻤﯿـﻞ اﯾـﻦ ﺑﺤـﺚ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ ﻗﻀـﯿﻪ ﺑـﺮﻋﮑﺲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آﯾـﺎ ﻣﻤﮑـﻦ‬ ‫اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺟـﺎي اﯾﻨﮑـﻪ ﺧـﺪاﯾﺎن از ﺑﯿﻨﮑﺮﻫـﺎ ﻧﺸـﺄت ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻨﮑﺮﻫـﺎ از ﺧـﺪاﯾﺎن ﻧﺸـﺄت ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮم اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑﻌﯿـﺪﺗﺮ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم ﺧﻮاﻧـﺪن ﮐﺘـﺎب ﺟﻮﻟﯿـﺎن ﺟﯿﻨـﺰ رواﻧﺸـﻨﺎس‬

‫آﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﺧﺎﺳـﺘﮕﺎه آﮔـﺎﻫﯽ در ﻓﺮورﯾـﺰش ذﻫـﻦ دوﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ‪ ،439‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﯾـﺪه رﺳـﯿﺪم‪.‬‬ ‫ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﮐـﻪ ﻏﺮاﺑـﺖ آن از ﻋﻨـﻮاﻧﺶ آﺷـﮑﺎر اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﯾـﺎ ﺳﺮاﺳـﺮ ﻣ‪‬ﻬﻤـﻞ اﺳـﺖ‪ ،‬ﯾـﺎ ﯾـﮏ اﺛـﺮ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻧﺒـﻮغآﺳﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ ﭼﯿـﺰي ﺑـﯿﻦ اﯾـﻦ دو! اﺣﺘﻤـﺎﻻ از ﮔﻮﻧـﻪي اول ﺑﺎﺷـﺪ؛ وﻟـﯽ ﻧﻤـﯽﺧـﻮاﻫﻢ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬ ‫‪٤٣٨‬‬

‫‪٤٣٩‬‬

‫‪Paedomorphosis‬‬ ‫‪ The Origin of Consciousness in the Breakdown of the Bicameral Mind, Julia Jaynes‬ﺧﺎﺳـﺘﮕﺎه آﮔـﺎﻫﯽ‬

‫در ﻓﺮوﭘﺎﺷـﯽ ذﻫـﻦ دوﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪآورﻧـﺪه‪ :‬ﺟﻮﻟﯿـﺎن ﺟﯿﻨـﺰ‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻤـﺎن ﻫﻮﺷـﻨﮓ رﻫﻨﻤـﺎ‪ ،‬ﺧﺴـﺮو ﭘﺎرﺳـﺎ‪ ،‬اﺣﻤـﺪ ﻣﺤـﯿﻂ‪ ،‬رﺿـﺎ ﻧﯿﻠـﯽ ﭘـﻮر‪،‬‬ ‫ﻫﻤﺎ ﺻﺎدﻗﯽ‪ ،‬ﻧﺠﻞ رﺣﯿﻢ ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬آﮔﺎه ‪ -‬ﺗﯿﺮ‪١٣٨۵،‬‬

‫‪٣٤٢‬‬

‫ﺟﯿﻨـﺰ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣـﺮدم ﺗﻔﮑـﺮ ﺧـﻮد را ﯾـﮏ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﮔﻔﺘﮕـﻮي ﻣﯿـﺎن‬ ‫"ﺧﻮد و ﯾـﮏ ﺣﺮﯾـﻒ دروﻧـﯽ" ﻣـﯽﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻫـﺮ دو "ﺻـﺪا" ﻣـﺎل ﺧﻮدﻣـﺎن اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﻧﻔﻬﻤـﯿﻢ‪ ،‬ﺑﯿﻤـﺎر رواﻧـﯽ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﺷـﻮﯾﻢ‪ .‬درﺳـﺖ ﻫﻤـﯿﻦ وﺿـﻊ ﺑـﺮاي "ا‪‬وِﻟـﯿﻦ‬ ‫واو" ﭘـﯿﺶ آﻣـﺪ‪ .‬واو اﯾـﻦ وﺿـﻌﯿﺖاش را ﺑـﻪ وﺿـﻮح ﮐﺎﻣـﻞ ﺑـﺮاي دوﺳـﺘﺶ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮد‪:‬‬ ‫»ﺧﯿﻠﯽ وﻗـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺮا ﻧﺪﯾـﺪه ام‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣـﺪت ﻋـﺪهي ﮐﻤـﯽ را دﯾـﺪه ام‪ .‬ﻣـﯽداﻧـﯽ ﭼـﺮا؟ ﻣـﻦ‬

‫دﯾﻮاﻧـﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮدم‪ «.‬واو ﭘـﺲ از ﺑﻬﺒـﻮدي رﻣـﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷـﺖ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻣﺨﻤﺼـﻪي ﮔﯿﻠﺒـﺮت ﭘﯿﻨﻔﻮﻟـﺪ‪ .‬و در‬ ‫آن اﯾﻦ دورهي ﻫﺬﯾﺎﻧﯽ زﻧﺪﮔﯽاش و ﺻﺪاﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در ﻃﯽ اﯾﻦ دوره ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ ﺷﺮح داد‪.‬‬

‫ﭘـﯿﺶ ﻧﻬـﺎدهي ﺟﯿﻨـﺰ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ زﻣـﺎﻧﯽ ﺣـﺪود ﺳـﺎل ‪ ١٠٠٠‬ق‪.‬م اﻏﻠـﺐ ﻣـﺮدم ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐـﻪ ﺻـﺪاي دوﻣـﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺷـﻨﻮﻧﺪ –ﺻـﺪاي ﮔﯿﻠﺒـﺮت ﭘﯿﻨﻔﻮﻟـﺪ – از درون ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑﺮﻣـﯽ ﺧﯿـﺰد‬ ‫‪.‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺻـﺪاي ﯾـﮏ ﺧﺪاﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﺜﻼ آﭘﻮﻟـﻮ‪ ،‬ﯾـﺎ آﺳـﺘﺎرت ﯾـﺎ ﯾﻬـﻮه ﯾـﺎ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺧـﺪاي‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد و ﻓﺮﻣـﺎن ﻣـﯽداد‪ .‬ﺟﯿﻨـﺰ ﺣﺘـﯽ ﻣﺤـﻞ اﯾﺠـﺎد اﯾـﻦ ﺻـﺪاي اﻻﻫـﯽ را‬ ‫در ﺑﺨﺶ ﭘﺸـﺘﯽ ﻧـﯿﻢ ﮐـﺮهي ﭼـﭗ ﻣﻐـﺰ ﻣـﯽداﻧـﺪ ﮐـﻪ اﻣـﺮوزه ﺧﺎﺳـﺘﮕﺎه ﮐﻨﺘـﺮل ﮔﻔﺘـﺎر ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‬ ‫‪.‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺟﯿﻨـﺰ "ﻓﺮورﯾـﺰش ذﻫـﻦ دوﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ" ﯾـﮏ ﮔـﺬار ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬در آن ﻫﻨﮕـﺎم‬ ‫ﻣـﺮدم داﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺻـﺪاﻫﺎي ﻇـﺎﻫﺮا ﺑﯿﺮوﻧـﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺷـﻨﻮﻧﺪ در واﻗـﻊ دروﻧـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﯿﻨـﺰ ﺣﺘـﯽ ﺗـﺎ‬

‫آﻧﺠﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺬار ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺸﺮ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾـﮏ ﻣـﺘﻦ ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻣﺼـﺮي درﺑـﺎرهي ﺧـﺪاي آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪهاي ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﭘﺘـﺎح ﻫﺴـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣـﺘﻦ‬ ‫ﻣـﯽﺧـﻮاﻧﯿﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺎﻗﯽ ﺧـﺪاﯾﺎن‪" ،‬ﺻـﺪا" ﻫـﺎ ﯾـﺎ "زﺑـﺎن"ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭘﺘـﺎح ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﻣـﺪرن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪي ﺗﺤـﺖاﻟﻠﻔﻈـﯽ ﺻـﺪا را ﻧﻤـﯽﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ و دﯾﮕـﺮ ﺧـﺪاﯾﺎن را ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮرات ﻋﯿﻨﯿـﺖ ﯾﺎﻓﺘـﻪي‬ ‫ذﻫـﻦ ﭘﺘـﺎح ﺗﻌﺒﯿـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺟﯿﻨـﺰ اﯾـﻦ ﺗﻌﺒﯿـﺮ داﻧﺸـﻮرزاﻧﻪ را ﻧﻤـﯽﭘـﺬﯾﺮد و ﻣﻌﻨـﺎي ﺗﺤـﺖاﻟﻠﻔﻈـﯽ واژهي‬ ‫ﺻـﺪا را ﺗـﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ او ﺧـﺪاﯾﺎن ﺻـﺪاﻫﺎي ﺗـﻮﻫﻢآﻣﯿـﺰ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ ﮐـﻪ درون ﺳـﺮ ﻣـﺮدم‬ ‫ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﯿﺶ ﻧﻬـﺎدهي ﺑﻌـﺪي ﺟﯿﻨـﺰ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺪاﯾﺎن از ﺧـﺎﻃﺮات ﭘﺎدﺷـﺎﻫﺎن‬ ‫ﻣـﺮدهي ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز از ﻃﺮﯾـﻖ ﺻـﺪاﻫﺎي ﻣﺠـﺎزي درون ﺳـﺮ‬ ‫رﻋﺎﯾـﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺘـﺮل ﺧـﻮد را ﺑـﺮ اذﻫـﺎن آﻧـﺎن ﺣﻔـﻆ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻓـﺎرغ از اﯾﻨﮑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺟﯿﻨـﺰ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨـﺪه‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﯿـﺪ ﯾـﺎ ﻧـﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﻬـﺎدهي او ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﺤـﺚﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﯾـﮏ ﮐﺘـﺎب ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ دﯾـﻦ‬ ‫ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻈﺮ ﺟﯿﻨـﺰ را ﻗﺎﺑـﻞ اﻋﺘﻨـﺎ ﺑﯿـﺎﺑﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﻓﺮﺿـﯿﻪاي درﺑـﺎرهي ﺧـﺪا اراﺋـﻪ دﻫـﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﺧـﺪاﯾﺎن و ﺑﯿﻨﮑﺮﻫـﺎ را داراي ﻧﯿـﺎي ﻣﺸـﺘﺮﮐﯽ ﺑﺸـﻤﺎرد‪ ،‬اﻣـﺎ از ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﺑﭽـﻪرﯾﺨﺘـﯽ ﻫـﻢ ﮐﻤـﮏ ﺑﮕﯿـﺮد‬

‫‪٣٤٣‬‬

‫‪.‬در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‪ ،‬ﺑـﺮ ﺧـﻼف ﻧﻈـﺮ ﺟﯿﻨـﺰ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻓﺮورﯾـﺰش ذﻫـﻦ دوﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬ ‫ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ رخ ﻧـﺪاده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺳـﻨﯽ ﮐـﻪ در آن ﺻـﺪاﻫﺎي ﺗـﻮﻫﻤﯽ ﺧـﺎﻣﻮش ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ و اﺷـﺒﺎح رﻧـﮓ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎزﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف ﻓﺮﺿـﯿﻪي ﺑﭽـﻪرﯾﺨﺘـﯽ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ﺧـﺪاﯾﺎن ﻧﺨﺴـﺖ از ذﻫـﻦ اﻓـﺮاد ﺑـﺎﻟﻎﺗـﺮ رﺧـﺖ ﺑﺮﺑﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺳـﭙﺲ ﺳـﻦ ﻣﺤـﻮ ﺧـﺪاﯾﺎن ﻫﺮﭼـﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ آﻣـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺪاﯾﺎن ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﭘﺪﯾـﺪهي ﺑﯿﻨﮑـﺮ ﯾـﺎ آدﻣـﮏ ﺻـﻮرﺗﯽ‬ ‫وﺟـﻮد دارﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺸـﮑﻞ اﯾـﻦ رواﯾـﺖ از ﻧﻈﺮﯾـﻪ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻋﻠـﺖ دوام ﺧـﺪاﯾﺎن در ذﻫـﻦ ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻻن‬ ‫اﻣﺮوزي را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻣـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪاﯾﺎن را اﺳـﻼف ﺑﯿﻨﮑﺮﻫـﺎ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﯿﻨﮑﺮﻫـﺎ را اﺳـﻼف ﺧـﺪاﯾﺎن‬ ‫ﻧﺸـﻤﺎرﯾﻢ‪ .‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻫـﺮ دو را ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻓﺮﻋـﯽ اﺳـﺘﻌﺪاد رواﻧـﯽ ﯾﮕﺎﻧـﻪاي ﺑـﺪاﻧﯿﻢ‪ .‬وﺟـﻪ اﺷـﺘﺮاك‬ ‫ﺑﯿﻨﮑﺮﻫـﺎ و ﺧـﺪاﯾﺎن اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮدو ﺗـﻮان آراﻣـﺶﺑﺨﺸـﯽ دارﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﺜـﻞ ﯾـﮏ ﺟﻌﺒـﻪي ﺗﺸـﺪﯾﺪ‬ ‫ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺮﯾﻦ اﯾـﺪهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽآﯾﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ زﯾـﺎد از ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﺑﺨـﺶ ‪ ۵‬دور‬ ‫ﻧﺸﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ دﯾﻦ در واﻗﻊ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻋﯽ رواﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٤٤‬‬

‫ﺧﺪاي ﺗﺴﻠﯽﺑﺨﺶ‬ ‫ﺣـﺎل ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﻧﻘـﺶ ﻣﻬـﻢ ﺧـﺪا در ﺗﺴـﻠﯽﺑﺨﺸـﯽ و ﭼﺎﻟﺸـﯽ ﮐـﻪ در ﻧﺒـﻮد ﺧـﺪا ﭘـﯿﺶ روي‬ ‫اﻧﺴـﺎنﮔﺮاﯾـﺎن اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺑـﺮاي اﯾﻔـﺎي اﯾـﻦ ﻧﻘـﺶ ﺑﯿﺎﺑﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﭙـﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎري از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻ ﺧـﺪاﯾﯽ در ﮐـﺎر ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬و ﻗﺒـﻮل دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي اﺧﻼﻗـﯽ ﺑـﻮدن ﻻزم ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑـﺮگ ﺑﺮﻧـﺪهي دﯾﮕـﺮي رو ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ از‬ ‫ﻟﺤﺎظ رواﻧﯽ ﯾﺎ ﻋـﺎﻃﻔﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﻧﯿـﺎز دارﯾـﻢ‪ .‬اﯾـﻦ دﺳـﺘﻪ ﻣـﯽﭘﺮﺳـﻨﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ دﯾـﻦ را ﮐﻨـﺎر ﺑﮕﺬارﯾـﺪ‪،‬‬ ‫ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰي را ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ آن ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ؟ ﭼـﻪ ﺗﺤﻔـﻪاي ﺑـﺮاي ﻋﺮﺿـﻪ ﺑـﻪ ﺑﯿﻤـﺎران در آﺳـﺘﺎﻧﻪي ﻣـﺮگ‪،‬‬ ‫داﻏﺪﯾﺪﮔﺎن ﮔﺮﯾﺎن‪ ،‬و ﺑﯽﮐﺴﺎﻧﯽ دارﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺲﺷﺎن اﺳﺖ؟‬

‫‪440‬‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ دﺳـﺘﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﭼﻨـﺎن روﺷـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﯿـﺎزي ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﻮان ﺗﺴﻠﯽﺑﺨـﺶ دﯾـﻦ دﻟﯿـﻞ ﺑـﺮ راﺳـﺘﯽ آن ﻧﻤـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﺗـﻮان ﺗﺴـﻠﯽﺑﺨـﺶ دﯾـﻦ‬ ‫را ﮐـﺎﻣﻼ ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ؛ و ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﺑـﯽ ﻫـﯿﭻ ﺑـﯽ ﺷـﮏ و ﺷـﺒﻬﻪاي ﺑـﺮايﻣـﺎن ﺛﺎﺑـﺖ ﺷـﻮد ﮐـﻪ "ﺑـﺎور ﺑـﻪ‬ ‫وﺟـﻮد ﺧـﺪا" ﺑـﺮاي ﺑﻬﺰﯾﺴـﺘﯽ رواﻧـﯽ و ﻋـﺎﻃﻔﯽ آدﻣـﯽ ﻣﻄﻠﻘـﺎ ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﺗﻤـﺎم‬ ‫‪ ٤٤٠‬ﺟﺎ داﺷﺖ داوﮐﯿﻨﺰ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﻧﺘﺎﮐﻼوس )ﺑﺎﺑﺎﻧﻮﺋﻞ( اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ اروﭘﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﻪ اﯾﻨﮏ در ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺷﺪه‪،‬‬ ‫اﺳﻄﻮرهاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺎﻧﺘﺎﮐﻼوس وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﮐﺮﯾﺴﻤﺲ از ﻗﻄﺐ ﺷﻤﺎل ﺑﺎ اراﺑﻪاي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﮔﻮزن ﻣﯽآﻣﺪ و ﮐﺎرش اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺮدم را‬ ‫ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺮور اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﭼﻮن ﻫﺎﻟﻮوﯾﻦ از ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺪي ﺑﻮدن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ آﻓﺮﯾﻨﯽ ﺧﻮد‬ ‫را ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﺑﭽﻪﻫﺎ اﯾﻤﺎنﺷﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺪر و ﻣﺎدرﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ دروغ دﻟﻔﺮﯾﺐ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺎه ﺑﺎ ﻟﻄﺎﯾﻒاﻟﺤﯿﻞ آﻧﺮا ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮد ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮدك در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﮔﺎه‬ ‫ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و آرزوي ﮐﻮدك را ﺑﺮآورده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﺎ اﮔﺮ ﮐﻮدك ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬در ﺷﺐ ﮐﺮﯾﺴﻤﺲ ﯾﺎ ﺷﺐ ﺳﺎل ﻧﻮ آﻧﺮا‬

‫ﭘﺎي درﺧﺖ ﮐﺮﯾﺴﻤﺲ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺻﺒﺢ ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﮐﻮدك ذوقزده از آورﻧﺪه آن ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺘﺎﮐﻼوس را ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﮔﺎه ﭘﺎ از‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﯾﮑﯽ از آﺷﻨﺎﯾﺎن را ﮔﺮﯾﻢ ﮐﺮده و ﮐﻮدك را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ در ﻣﻌﺮض اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﺗﻮاﻧﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع آﻧﻘﺪر‬ ‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮاي ﮐﻮدك دارد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﯿﭻ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺘﺎﮐﻼوس دروﻏﯿﻦ و ﺧﯿﺎﻟﯽ‬ ‫اﺳﺖ! ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ دل ﮐﻮدك را ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﮑﺴﺖ و ﺳﻮدﻣﻨﺪيﻫﺎي اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه را ﺧﻮاﻫﺪ زدود‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﺮور ﺑﺰرگ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﯽﻓﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬و ﺣﺘﺎ ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد ﻗﻀﯿﻪ را ﻟﻮ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ آﯾﺎ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺳﺎﻧﺘﺎﮐﻼوس‬ ‫)ﺑﺎﺑﺎﻧﻮﺋﻞ( وﺟﻮد دارد؟ ﯾﺎ ﯾﮏ زﻣﺎﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ؟ ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯾﺮاﻧﯽ آن ﻋﻤﻮ ﻧﻮروز ﭼﻨﺪ دﻫﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه‪ .‬وﻟﯽ‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان دروغﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﭼﻮن ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدن ارﺗﺒﺎط ﺟﻨﺴﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و اﯾﻨﮑﻪ ﺑﭽﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‪ ،‬را ﺑﺎ آن ﺳﻨﺠﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺷﺨﺼﺎ ‪ 9‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪم ﺑﭽﻪدار ﺷﺪن ﻣﺎدر‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ و ﺑﺮاي آن ﻋﻤﻠﯽ را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬و ﮔﻤﺎﻧﻢ ‪ 12‬ﺳﺎﻟﻢ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯽ ﺑﺮدم ﺑﭽﻪ از ﮐﺠﺎي ﻣﺎدر ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ از آن ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدم ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺳﺰارﯾﻦ زاده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷﺪم ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ در‬ ‫ﺟﺸﻦﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺟﻮاﯾﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﯽدﻫﻨﺪ را ﺑﺎ ﻣﺸﻮرت ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﯽﺧﺮﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﭘﻮﻟﺶ را ﭘﺪر ﺑﭽﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ! ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪي‬

‫دروغ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ واﻟﺪﯾﻨﻢ ﺑﻮد وﻟﯽ آﯾﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﺧﻮدﺷﺎن اﯾﻦ دروﻏﻬﺎ را ﺑﺎور ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ؟ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻪ‪ .‬ﺣﺎﻻ در اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﭽﻪ ﻫﺎ‪" ،‬ﻋﻮام"‬ ‫را ﺑﮕﺬارﯾﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي واﻟﺪﯾﻦ‪" ،‬روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺟﺎﻣﻌﻪ" را ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻫﻢ ﻧﻘﺶ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺮدم را دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ داوﮐﯿﻨﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﺴﯿﺎري از‬ ‫روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻮام اﯾﻦ دروغ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ و دﻟﻔﺮﯾﺐ را ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ از ﻧﻈﺮ رواﻧﯽ‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺪا ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻮد روﺷﻨﻔﮑﺮان دروغ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺎور ﮐﻨﻨﺪ و اﻣﺮ "ﻣﻄﻠﻮب" را اﻣﺮ "ﻣﻮﺟﻮد" ﺑﭙﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٤٥‬‬

‫ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن‪ ،‬روانﭘﺮﯾﺸـﺎن اﻓﺴـﺮدهاي ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﯿﻢ از ﭘـﻮﭼﯽ ﮐﯿﻬـﺎن آﻧـﺎن را ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑـﻪ ﺧﻮدﮐﺸـﯽ‬ ‫ﻣـﯽﮐﺸـﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ از اﯾﻨﻬـﺎ ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮﯾﻦ ﮔـﻮاﻫﯽ ﺑـﺮ راﺳـﺘﯽِ ﺑﺎورﻫـﺎي دﯾﻨـﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﯾﻨﻬـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﮔـﻮاﻫﯽ ﺑـﺮ ﻣﻄﻠـﻮب ﺑـﻮدن اﯾـﻦ دروغ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ در ﮐـﺎر ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﻫﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭘـﯿﺶﺗـﺮ ذﮐـﺮ ﮐـﺮدم ﮐـﻪ د‪‬ﻧ‪‬ـﺖ در ﮐﺘـﺎب ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﻃﻠﺴـﻢ‪ ،‬ﻣﯿـﺎن ﺑـﺎور ﺑـﻪ "ﺧـﺪا" و ﺑـﺎور ﺑـﻪ‬

‫"ﺑـﺎور" ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﻧﻬـﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎور ﺑـﻪ "ﺑـﺎور" ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻣﯿـﻞ ﺑـﻪ ﺑـﺎور ﮐـﺮدن اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﻗﺒـﻮل‬ ‫داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺧـﻮد ﺑـﺎور ﮐـﺎذب اﺳـﺖ‪» :‬ﭘﺮوردﮔـﺎرا‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑـﺎور دارم‪ ،‬ﯾـﺎريام ﮐـﻦ ﺗـﺎ ﺑـﯽﺑـﺎور‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﻢ«‪) .‬اﻧﺠﯿـﻞ ﻣﺮﻗـﻮس( ادﯾـﺎن از ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻣـﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎور ﺧـﻮد را اﺑـﺮاز ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﮐـﺎﻓﯽ ﻣﻄﻠﺒـﯽ ﺗﮑـﺮار ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ ﺷـﻮﯾﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫درﺳـﺘﯽ آن ﺑـﺎور دارﯾـﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﻫﻤـﻪي ﻣـﺎ ﮐﺴـﺎﻧﯽ را ﺑﺸﻨﺎﺳـﯿﻢ ﮐـﻪ اﯾﻤـﺎن دﯾﻨـﯽ را ﮔﺮاﻣـﯽ‬ ‫ﻣـﯽدارﻧـﺪ‪ ،‬و از ﻫﺠﻤـﻪ ﺑـﻪ آن ﻣﺘﻨﻔﺮﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل ﺑـﺎ اﮐـﺮاه ﻣـﯽﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن اﯾﻤـﺎن‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﭘـﺲ از ﺧﻮاﻧـﺪن ﺗﻤـﺎﯾﺰي ﮐـﻪ د‪‬ﻧ‪‬ـﺖ ﻣﯿـﺎن دو ﻧـﻮع ﺑـﺎور ﻧﻬـﺎده‪ ،‬ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺑﺎرﻫـﺎ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ‬ ‫ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪهام‪ .‬اﮔـﺮ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﻢ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﯽ ﺧـﻮد را ﭘﺸـﺖ ﺣﺠـﺎب‬ ‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ ﭘﻨﻬـﺎن ﮐـﺮدهاﻧـﺪ ﭼﻨـﺪان اﻏـﺮاق ﻧﮑـﺮدهام‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻣﻮﺟـﻮد ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﺎور ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﯾﮏ ﮔﻮﺷﻪي ﻣﺒﻬﻢ و ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﺮاي ﺑﺎورﻫﺎي ﻏﯿﺮﻋﻘﻼﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺠﯿـﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭼـﻪ ﻓﺮاواﻧﻨـﺪ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻇـﺎﻫﺮا ﺗﻔـﺎوت ﻣﯿـﺎن "راﺳـﺖ اﺳـﺖ" و "ﺧـﻮب‬ ‫اﺳﺖ" را درك ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ "ﺑﺎور"‪ ،‬ﺑﺎور دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣـﻦ ﻧﻤـﯽﺧـﻮاﻫﻢ اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﺑﺸـﺮي را ﺧـﻮار ﺑﺸـﻤﺎرم‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﮕﺬارﯾـﺪ در ﮔﻔﺘﮕﻮﻫـﺎيﻣـﺎن روﺷـﻦ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ ﮐـﻪ درﺑـﺎرهي ﭼـﻪ ﺣـﺮف ﻣـﯽزﻧـﯿﻢ‪ :‬اﺣﺴﺎﺳـﺎت‪ ،‬ﯾـﺎ ﺣﻘﯿﻘـﺖ؟ ﻫـﺮ دو ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﻬـﻢ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻫﺮ دو ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬اذﻋـﺎن ﻓﺮﺿـﯽ ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺗﺴـﻠﯽﺑﺨﺸـﯽ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد دﯾـﻦ ﺑﺴـﯿﺎر اﻏـﺮاقآﻣﯿـﺰ و‬ ‫ﺧﻄـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﻦ ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﻫﺪي ﻧﻤـﯽﯾـﺎﺑﻢ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪي ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﻣﺘﻤﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﯾـﺄس و اﻓﺴـﺮدﮔﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺑـﯽﺧـﺪاﯾﺎن ﺧﻮﺷـﺒﺨﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ و ﺑﻌﻀـﯽﺷـﺎن ﻫـﻢ ﺑـﺪﺑﺨﺖاﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن‪،‬‬ ‫ﯾﻬﻮدﯾـﺎن‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻫﻨـﺪوﻫﺎ و ﺑــﻮداﯾﯽﻫـﺎ ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎﻗﯽ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺖ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ راﺑﻄــﻪاي‬ ‫آﻣـﺎري ﻣﯿـﺎن اﯾﻤـﺎن ﯾـﺎ ﺑـﯽاﯾﻤـﺎﻧﯽ و ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﯽ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﺮدﯾـﺪ دارم ﮐـﻪ اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي واﺿـﺤﯽ را‪ ،‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﯾـﺎ آن ﺳـﻮ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﺷـﯿﻮهي ﺑﻬﺘـﺮ آن ﺑﺎﺷـﺪ‬

‫‪٣٤٦‬‬

‫ﮐـﻪ ﺑﭙﺮﺳـﯿﻢ آﯾـﺎ ﻫـﯿﭻ دﻟﯿـﻞ ﺧـﻮﺑﯽ ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺪون وﺟـﻮد ﺧـﺪا اﺣﺴـﺎس اﻓﺴـﺮدﮔﯽ ﮐﻨـﯿﻢ؟ در‬ ‫ﺧﺎﺗﻤـﻪي اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب اﺳـﺘﺪﻻل ﺧـﻮاﻫﻢ ﮐـﺮد ﮐـﻪ‪ ،‬درﺳـﺖ ﻋﮑـﺲ اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﺻـﺎدق اﺳـﺖ‪ .‬و ﻗﺎﻃﻌﺎﻧـﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐـﻪ ﻓـﺮد ﺑـﺪون دﯾـﻦ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ زﻧـﺪﮔﯽ ﺷـﺎد و ﺳﺮﺷـﺎري داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺖ اﻣـﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﺑﭙﺮدازم ﮐﻪ دﯾﻦ ﺗﺴﻠﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬ ‫در دﯾﮑﺸـﻨﺮي ﮐﻮﭼـﮏ آﮐﺴـﻔﻮرد‪" ،‬ﺗﺴـﻠﯽ" ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺗﺴـﮑﯿﻦ اﻧـﺪوه ﯾـﺎ ﻧـﺎراﺣﺘﯽ رواﻧـﯽ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺴﻠﯽ را ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫‪.1‬ﺗﺴـﻠﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‪ :‬ﻣﺮدﻣـﯽ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﺷـﺐ ﺳـﺮد در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫از ﯾـﮏ ﺳـﮓ ﺑـﺰرگ و ﮔـﺮمِ ﺳ‪‬ـﻦﺑﺮﻧـﺎر‪ ،‬و اﻟﺒﺘـﻪ از ﻗﻤﻘﻤـﻪي ﺑﺮَﻧـﺪي آوﯾﺨﺘـﻪ ﺑـﻪ ﮔـﺮدن آن ﺳـﮓ‬ ‫ﺗﺴـﻠﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﮐﻮدﮐـﺎن ﮔﺮﯾـﺎن ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ از ﺗﻨـﮓ در آﻏـﻮش ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪن و ﺷـﻨﯿﺪن ﮐﻠﻤـﺎت‬ ‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﺶ ﻧﺠﻮا ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺴﻠﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﺗﺴـﻠﯽ ﺑـﺎ ﮐﺸـﻒ ﺣﻘﯿﻘﺘـﯽ ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﯾـﺎ ﮐﺸـﻒ ﺷـﯿﻮهي ﺗـﺎزهاي ﺑـﺮاي‬ ‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻘـﺎﯾﻖ ﻣﻮﺟـﻮد‪ :‬زﻧـﯽ ﮐـﻪ ﺷـﻮﻫﺮش در ﺟﻨـﮓ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﺎ ﮐﺸـﻒ اﯾﻨﮑـﻪ از آن‬ ‫ﻣـﺮد آﺑﺴـﺘﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣـﺮگ ﺷـﻮﻫﺮش ﻋﻤﻠـﯽ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧـﻪ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽﺷـﻮد ﺗﺴـﻠﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﺎ ﮐﺸـﻒ ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﺗـﺎزهي اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪن درﺑـﺎرهي ﯾـﮏ وﺿـﻌﯿﺖ ﺗﺴـﻠﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﯾـﮏ‬ ‫ﻓﯿﻠﺴـﻮف ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻟﺤﻈـﻪي ﻣـﺮگ ﯾـﮏ ﭘﯿﺮﻣـﺮد ﻫـﯿﭻ وﯾﮋﮔـﯽ رازآﻟـﻮدي‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐـﻪ ﮐـﻮدﮐﯽِ او ﻣـﺪتﻫـﺎ ﭘـﯿﺶ "ﻣـﺮده" اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﯽآﻧﮑـﻪ ﺧـﻮد او در ﮐـﻮدﮐﯽ ﻣـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫‪.‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻫﻔﺖ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﻋﻤـﺮ ﮐـﻪ ﺷﮑﺴـﭙﯿﺮ ذﮐـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ "ﻣـﯽﻣﯿﺮﻧـﺪ" و ﺟـﺎي ﺧـﻮد را‬ ‫ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪي ﺑﻌـﺪي ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ دﯾـﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻟﺤﻈـﻪي ﻧﻬـﺎﯾﯽ ﻣـﺮگ ﭘﯿﺮﻣـﺮد ﻓﺮﻗـﯽ ﺑـﺎ ﻣـﺮگﻫـﺎي‬ ‫ﺗـﺪرﯾﺠﯽ ﻣﺮاﺣـﻞ ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﮐﺴـﯽ ﮐـﻪ از ﭼﺸـﻢاﻧـﺪاز ﻣـﺮگ ﺧـﻮد ﺧﺸـﻨﻮد ﻧﯿﺴـﺖ از اﯾـﻦ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭼﺸـﻢاﻧـﺪاز ﺗﺴـﻠﯽ ﺑﯿﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻫـﻢ اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﻧﺸـﻮد‪ .‬در ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬اﯾـﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪاي ﺑـﻮد از اﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺄﻣﻞ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺴﻠﯽﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣٤٧‬‬

‫ﻣـﺎرك ﺗـﻮآﯾﻦ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮهي دﯾﮕـﺮي ﻫـﺮاس از ﻣـﺮگ را از ﺧـﻮد ﻣـﯽراﻧـﺪ‪» :‬ﻣـﻦ از ﻣـﺮگ‬ ‫ﻧﻤـﯽﺗﺮﺳـﻢ‪ .‬ﭼـﻮن ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫـﺎ ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﺳـﺎل ﭘـﯿﺶ از ﺗﻮﻟـﺪم ﻣـﺮده ﺑـﻮدهام‪ ،‬و آن ﻣـﺮگ اﺻـﻼ ﺑـﺮاﯾﻢ‬ ‫اﺳﺒﺎب زﺣﻤﺖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ«‬

‫‪441‬‬

‫اﯾـﻦ ﺷـﻬﻮد ﺗـﻮآﯾﻦ ﻫـﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿـﺮي در در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﻣـﺮگ ﻧﻤـﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼﺸـﻢ اﻧـﺪاز‬ ‫ﺟﺪﯾﺪي ﭘﯿﺶ روﯾﻤﺎن ﻣـﯽﮔﺸـﺎﯾﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ آن ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺴـﻠﯽ ﯾـﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﺗﻮﻣـﺎس ﺟﻔﺮﺳـﻮن ﻫـﻢ ﺗﺮﺳـﯽ از‬ ‫ﻣـﺮگ ﻧﺪاﺷـﺖ و ﻇـﺎﻫﺮا ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻧـﻮع ﺣﯿـﺎت اﺧـﺮوي ﻫـﻢ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪي ﮐﺮﯾﺴـﺘﻮﻓﺮ‬ ‫ﻫﯿﭽﻨـﺰ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﯽﻧﺎﻣـﻪ ﻧـﻮﯾﺲ ﺟﻔﺮﺳـﻮن‪» ،‬در واﭘﺴـﯿﻦ روزﻫـﺎ‪ ،‬ﭼﻨـﺪﺑﺎر ﺑـﻪ دوﺳـﺘﺎناش ﻧﻮﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾـﺎن ﻋﻤـﺮ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺑـﯽآﻧﮑـﻪ اﻣﯿـﺪ ﯾـﺎ ﺑﯿﻤـﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺟـﺎي ﺗﺮدﯾـﺪي ﺑـﺎﻗﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺬارد ﮐﻪ او ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اذﻫـﺎن ژرفاﻧـﺪﯾﺶ در اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑﺮﺗﺮاﻧـﺪ راﺳـﻞ ﺣﻘﯿﻘﺘـﯽ ﻣـﯽﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬راﺳـﻞ ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪١٩٢۵‬‬ ‫در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﺑﻪ ﭼﻪ ﺑﺎور دارم" ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫"ﻣـﻦ ﺑـﺎور دارم ﮐـﻪ ﭘـﺲ از ﻣـﺮگ ﻓﺎﺳـﺪ ﻣـﯽﺷـﻮم‪ ،‬و ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ از ﺟـﺎﻧﻢ ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤـﯽﻣﺎﻧـﺪ‬ ‫‪.‬اﻣـﺮوزه دﯾﮕـﺮ ﺟـﻮان ﻧﯿﺴـﺘﻢ وﻟـﯽ ﻫﻨـﻮز ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﻋﺸـﻖ ﻣـﯽورزم‪ .‬اﻣـﺎ وﻗﺘـﯽ در ﻣـﻮرد وﺣﺸـﺖ از‬ ‫ﻧـﺎﺑﻮدي ﺣـﺮف ﻣـﯽزﻧﻨـﺪ ﻣـﯽﺧـﻮاﻫﻢ از ﺧﻨـﺪه رودهﺑ‪‬ـﺮ ﺷـﻮم‪ .‬ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ واﻗﻌـﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸـﻪ و ﻋﺸـﻖ ﻫـﻢ اﺑـﺪي ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﻓـﺎﻧﯽ ﺑـﻮدنﺷـﺎن ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﯽارزﺷـﯽ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﭘﻨﺠـﺮهﻫـﺎي ﺑـﺎز داﻧـﺶ ﻧﺨﺴـﺖ ﻣـﺎ را ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮔﺮﻣـﺎي اﺳـﺎﻃﯿﺮ ﺳـﻨﺘﯽﻣـﺎن ﺧـﻮ‬ ‫ﮐـﺮدهاﯾـﻢ ﺑﻠﺮزاﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻫـﻮاي ﺗـﺎزهاي ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﻣـﯽآورد ﺟـﺎناﻓﺰاﺳـﺖ و ﭼﺸـﻢاﻧـﺪازﻫﺎي‬ ‫ﺗﺎزهاي ﮐﻪ ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬ ‫ﻣـﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺷـﺎﻧﺰده ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﻮدم ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪي راﺳـﻞ را در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪي ﻣﺪرﺳـﻪﻣـﺎن ﺧﻮاﻧـﺪم و‬ ‫از آن ﺑﺴـﯿﺎر اﻟﻬـﺎم ﮔـﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﻌـﺪ آن را ﻓﺮاﻣـﻮش ﮐـﺮدم‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ اﺣﺘـﺮام ﻧﺎﺧﻮدآﮔـﺎه ﻣـﻦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٣‬در ﮐﺘﺎب دﯾﻦﯾﺎر ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪:‬‬ ‫‪441‬‬

‫آرﺗﻮر ﮐﻮﺳﺘﻠﺮ در ﺷﺎﻫﮑﺎرش ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻣﺮگ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻟﻤﻪاش ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﻠﺒﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ را ﺷﺮح ﻣﯽدﻫﺪ‪" :‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ از ﻣﺮگ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﻢ‪ .‬ﭼﻮن‬

‫ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ زاده ﺷﻮم‪ ،‬ﻣﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﻓﻘﻂ از ﻣﺮدن ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ‪ .‬آﻟﺒﺮ ﮐﺎﻣﻮ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﺶ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ‬

‫ﻣﻦ ﻣﻨﮑﺮ ﻧﺒﻮدم ﮐﻪ در ﺳﯽ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻣﺮدن ﯾﺎ در ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪان اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻮن ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ در ﻫﺮ دو ﺻﻮرت ﻣﺮدان و زﻧﺎن دﯾﮕﺮ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽﺷﺎن را‬

‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ اﯾﻦ ﻣﻦ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﯽﻣﺮدم‪ .‬ﭼﻪ ﺣﺎﻻ ﭼﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﺟﻬﺶ دروﻧﯽ ﻫﻤﯿﻨﻘﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮات‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻌﺪم را در ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﻢ و ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﻋﻘﻼ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ رﺿﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻧﺪارم‪ .‬از ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ ﻣﺮگ اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ و ﻫﻨﮕﺎﻣﺶ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺮدن ﺑﺮاﯾﻢ دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻋﺎدي ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫را ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﻢ ﻓﺮاﻣﻮش ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﮐﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮ دﺷﻮار ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭼﻮن در واﻗﻊ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﻓﮑﺮي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻶﺧﺮه اﻧﺴﺎن ﺑﻪ آن ﻋﺎدت ﻧﮑﻨﺪ‪ ".‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٤٨‬‬

‫»اﯾﻦ دﯾـﺪﮔﺎه ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت ﺑﺴـﯽ ﺷـﮑﻮﻫﻤﻨﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ از زﯾـﺮ ﻟﺤـﺎف اﻣـﻦ ﺟﻬـﻞ ﺑـﻪ آن ﺑﻨﮕـﺮﯾﻢ‬ ‫ﺳـﺮد و ﻏﻤﺒـﺎر ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬وﻟـﯽ ﻗﺎﻣـﺖ راﺳـﺖ ﮐـﺮدن و ﺟﻠـﻮي ﺷـﻼق ﺑﺎدﻫـﺎي داﻧـﺶ اﯾﺴـﺘﺎدن ﺑﺴـﯽ‬ ‫ﺟﺎناﻓﺰاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪي ﯾﯿﺘﺰ از ﮔﺬرﮔﺎهﻫﺎي ﺳﺘﺎرهآﺟﯿﻦ ﻣﯽوزﻧﺪ«‬ ‫دﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در اﯾﺠﺎد اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﺗﺴﻠﯽ ﺑﺎ داﻧﺶ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﻧﺨﺴـﺖ ﻧﮕـﺎﻫﯽ ﮐﻨـﯿﻢ ﺑـﻪ ﺗﺴـﻠﯽ ﻧـﻮع اول ﺗﺴـﻠﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‪ :‬ﮐـﺎﻣﻼ ﻣﺤﺘﻤـﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫دﺳـﺖ ﻗـﺪرت اﻻﻫـﯽ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﺳﺮاﺳـﺮ ﺧﯿـﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺗﺴـﻠﯽ ﺑﺨﺸـﺪ؛ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ دﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﯽ ﯾﮏ دوﺳﺖ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺳـﮓ ﺳ‪‬ـﻦﺑﺮﻧـﺎر ﺑـﺎ ﻗﻤﻘﻤـﻪي ﺑﺮَﻧـﺪي ﺑـﺮ ﮔـﺮدن‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺗﺴـﻠﯽﺑﺨـﺶ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬ ‫‪.‬اﻣـﺎ اﻟﺒﺘـﻪ داﻧـﺶ ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ آرامﺑﺨـﺶ ﺑﺎﺷـﺪ – و ﻣﻌﻤـﻮﻻ آرامﺑﺨﺸـﯽ آن ﮐـﺎرآﺗﺮ از‬ ‫ﺑِﺮَﻧﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﺗﺴـﻠﯽ ﻧـﻮع دوم ﺑـﺎ ﻧﮕﺮﺷـﯽ ﺗـﺎزه ﺑـﻪ واﻗﻌﯿـﺎت ﺑﭙـﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﯽ ﻣـﯽﺗـﻮان ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ‬ ‫ﮐـﻪ دﯾـﻦ از اﯾـﻦ ﺣﯿـﺚ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﯽﻧﻬﺎﯾـﺖ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺑـﻼي ﻣﻬﯿﺒـﯽ ﻣﺜـﻞ زﻟﺰﻟـﻪ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬اﻏﻠـﺐ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑـﺎ اﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ آن ﺑـﻼي ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻣﺸـﯿﺖاﻻﻫـﯽ ﺑـﻮده و ﺧﯿـﺮ و‬ ‫ﺣﮑﻤﺘـﯽ داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺴـﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﮐﺴـﯽ از ﻣـﺮگ ﻣـﯽﻫﺮاﺳـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ اﻋﺘﻘـﺎد ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺎوداﻧﮕﯽ روح اﻧﺴﺎن ﺗﺴﻠﯽ ﯾﺎﺑـﺪ – اﻟﺒﺘـﻪ اﮔـﺮ ﻓﮑـﺮ ﻧﮑﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻗـﺮار اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺟﻬـﻨﻢ ﺑـﺮود‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﺳـﺮﻃﺎن درﻣـﺎنﻧﺎﭘـﺬﯾﺮي دارد ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ از دروغ دﮐﺘـﺮي ﮐـﻪ ﺑـﻪ او ﺑﮕﻮﯾـﺪ ﺷـﻔﺎ ﺧﻮاﻫـﺪ ﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫ﺗﺴﻠﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺣـﺮف آن دﮐﺘـﺮ درﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗﺴـﻠﯽ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﺎور ﺑـﻪ‬ ‫زﻧـﺪﮔﯽ اﺧـﺮوي را دﺷـﻮارﺗﺮ از دروغ ﯾـﮏ ﭘﺰﺷـﮏ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺗـﻮﻫﻢزداﯾـﯽ ﮐـﺮد‪ .‬دروغ ﭘﺰﺷـﮏ ﺗـﺎ‬ ‫وﻗﺘـﯽ ﮐـﺎرآﯾﯽ دارد ﮐـﻪ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺎن ﺑﯿﻤـﺎري ﺷـﺪت ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎور ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت اﺧـﺮوي را‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ رد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻃﺒـﻖ ﻧﻈﺮﺳـﻨﺠﯽﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ‪ ٩۵‬درﺻـﺪ ﻣـﺮدم آﻣﺮﯾﮑـﺎ از ﺣﯿــﺎت ﭘـﺲ از ﻣـﺮگ ﺳــﺨﻦ‬ ‫ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﻣـﻦ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ ﻣﻄـﺮح اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭼﻨـﺪ درﺻـﺪ از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺪﻋﯽ اﯾـﻦ‬ ‫ﺑﺎورﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ و از ﺻـﻤﯿﻢ ﻗﻠـﺐ ﺑـﻪ آن اﻋﺘﻘـﺎد دارﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ اﻓـﺮاد واﻗﻌـﺎ ﺻـﺎدق ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬آﯾـﺎ‬ ‫ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈـﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣﺜـﻞ ﺷـﯿﺦ راﻫﺒـﺎن آﻣﭙﻠﻔـﻮرث رﻓﺘـﺎر ﮐﻨﻨـﺪ؟ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ در اﺛـﺮ ﻫﯿـﻮم‪،‬‬ ‫ﮐﺎردﯾﻨـﺎل ﺑﺎزﯾـﻞ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺷـﯿﺦ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ زودي ﺧﻮاﻫـﺪ ﻣـﺮد‪ ،‬ﺷـﯿﺦ ﻣﺸـﻌﻮف ﺷـﺪ و ﭘﺎﺳـﺦ داد‪:‬‬ ‫»ﻣﺒﺎرك ﺑﺎﺷـﺪ ﭼـﻪ ﺧﺒـﺮ ﺧﻮﺷـﯽ‪ .‬اي ﮐـﺎش ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ در اﯾـﻦ ﺳـﻔﺮ ﻫﻤﺮاﻫـﯽ ﺗـﺎن ﮐـﻨﻢ‪ «.‬ﻇـﺎﻫﺮا آن‬ ‫ﺷـﯿﺦ ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت اﺧـﺮوي ﺑـﺎور داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺟـﺬاﺑﯿﺖ اﯾـﻦ رواﯾـﺖ دﻗﯿﻘـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎور ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت اﺧـﺮوي ﭼﻨـﯿﻦ ﻧـﺎدر و ﻧـﺎﻣﻨﺘﻈﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﯿﺮاﯾـﯽ اﯾـﻦ رواﯾـﺖ ﻣـﺎ را‬

‫‪٣٤٩‬‬

‫ﺑـﻪ ﯾـﺎد ﮐﺎرﯾﮑـﺎﺗﻮر زﻧـﯽ ﻣـﯽاﻧـﺪازد ﮐـﻪ ﻟﺨـﺖ ﻣـﺎدرزاد ﭘﻼﮐـﺎرد »ﺟﻨـﮓ ﻧﮑﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﺳـﮑﺲ ﮐﻨﯿـﺪ« را ﺑـﻪ‬ ‫دﺳـﺖ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻧـﺎﻇﺮ ﺻـﺤﻨﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ »ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﯿﮕﻦ ﺻـﺪاﻗﺖ!« اﻣـﺎ ﭼـﺮا ﻫﻤـﻪي ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن و‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن وﻗﺘـﯽ ﯾﮑـﯽ از دوﺳـﺘﺎنﺷـﺎن در ﺑﺴـﺘﺮ ﻣـﺮگ اﻓﺘـﺎده ﻣﺜـﻞ آن ﺷـﯿﺦ ﺳـﺨﻦ ﻧﻤـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ؟ ﭼـﺮا‬ ‫وﻗﺘﯽ دﮐﺘﺮ ﺑـﻪ زن ﻣـﻮﻣﻨﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﯿﺶ از ﭼﻨـﺪ ﻣـﺎه دﯾﮕـﺮ زﻧـﺪه ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬آن زن ﻓﺮﯾـﺎد ﺷـﺎدي‬ ‫ﺳﺮ ﻧﻤـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ »ﻧﻤـﯽ ﺗـﻮاﻧﻢ ﺻـﺒﺮ ﮐـﻨﻢ!«‪ ،‬اﻧﮕـﺎر ﮐـﻪ ﺑﺮﻧـﺪهي ﺳـﻔﺮ ﺑـﻪ ﺟﺰاﯾـﺮ ﺳﯿﺸـﻞ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ؟‬ ‫ﭼـﺮا ﻣﻼﻗـﺎتﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن اﯾـﻦ زن ﻣـﻮﻣﻦ رو ﺑـﻪ ﻣـﻮت ﭘﯿـﺎمﻫﺎﯾﺸـﺎن ﺑـﺮاي درﮔﺬﺷـﺘﮕﺎن را ﺑـﻪ او‬ ‫ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺜﻼ »وﻗﺘﯽ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪي‪ ،‬ﺳﻼم ﻋﻤﻮ راﺑﺮت را ﺑﺮﺳﺎن‪« ...‬؟‬ ‫ﭼﺮا ﻣﺆﻣﻨـﺎن در ﻣﻮاﺟﻬـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺮگ اﯾﻨﭽﻨـﯿﻦ اﺑـﺮاز وﺟـﺪ ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ؟ آﯾـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ واﻗﻌـﺎ ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت اﺧـﺮوي ﺑـﺎور ﻧﺪارﻧـﺪ و ﻓﻘـﻂ ﺗﻈـﺎﻫﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ؟ ﯾـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﺎور دارﻧـﺪ اﻣـﺎ از‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺮدن ﻣﯽﺗﺮﺳـﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺣـﻖ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﮔﻮﻧـﻪي ﺑﺸـﺮ ﺗﻨﻬـﺎ ﮔﻮﻧـﻪاﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ اﺟـﺎزه ﻧـﺪارد ﺗـﺎ‬ ‫ﺑـﺪون رﻧـﺞ ﮐﺸـﯿﺪن از زﻧـﺪﮔﯽ ﻧﮑﺒـﺖﺑـﺎر ﺧﻼﺻـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‪ ،‬ﭼـﺮا دﯾﻨـﺪاران‬ ‫ﭘﺮﺳﺮوﺻـﺪاﺗﺮﯾﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﺑـﻪﻣﺮﮔـﯽ و "ﺧﻮدﮐﺸـﯽ ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ ﭘﺰﺷـﮑﺎن" ﻫﺴـﺘﻨﺪ؟ اﮔـﺮ ﻣﺆﻣﻨـﺎن‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ "ﺷـﯿﺦ آﻣﭙﻠﻔـﻮرث" ﻣـﯽاﻧﺪﯾﺸـﻨﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺮگ ﻣـﺆﻣﻦ ﻣﺎﻧﻨـﺪ "ﺗﻌﻄـﯿﻼت در ﺳﯿﺸـﻞ" اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫آﯾـﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ اﻧﺘﻈـﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﮐﻤﺘـﺮ از ﻫﻤـﻪ ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت ﺣﻘﯿـﺮ دﻧﯿـﻮي دﻟﺒﺴـﺘﮕﯽ ﻧﺸـﺎن‬ ‫دﻫﻨـﺪ؟ اﻣـﺎ ﺟﺎﻟـﺐ اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺑﺒﯿﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑـﻪﻣﺮﮔـﯽ ﯾـﺎ ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮدﮐﺸـﯽ ﺑـﯽدرد دﯾﮕـﺮان اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺳـﺮ ﻣﺒﻠـﻎ ﮐﻼﻧـﯽ ﺷـﺮط ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ او آدم ﻣـﺆﻣﻨﯽ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﯾـﮏ آدم ﻣـﺆﻣﻦ رﺳـﻤﺎ ﻋﻨـﻮان ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﻗﺘﻠـﯽ ﮔﻨـﺎه اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﻣـﺆﻣﻦ‬ ‫ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻃﺮﯾـﻖ ﺳـﻔﺮش ﺑـﻪ ﺑﻬﺸـﺖ را ﺗﺴـﺮﯾﻊ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﺑﺎﯾـﺪ اﯾـﻦ‬ ‫ﮐﺎر را ﮔﻨﺎه ﺑﺪاﻧﺪ؟‬ ‫ﺑـﺮﺧﻼف اﯾـﻦ ﮔـﺮوه‪ ،‬دﯾـﺪﮔﺎه ﻣـﻦ درﺑـﺎرهي ﺑـﻪﻣﺮﮔـﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ از ﻧﮑﺘـﻪي ﻣـﺎرك ﺗـﻮآﯾﻦ‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺑـﺎﻻ ﻧﻘـﻞ ﮐـﺮدم‪ .‬ﻣـﺮده ﺑـﻮدن ﻓﺮﻗـﯽ ﺑـﺎ زاده ﻧﺸـﺪن ﻧـﺪارد – ﻣـﻦ ﭘـﺲ از ﻣـﺮگ ﻫﻤـﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷـﻮم ﮐـﻪ در زﻣـﺎن وﯾﻠﯿـﺎم ﻓـﺎﺗﺢ ﯾـﺎ دورهي داﯾﻨﺎﺳـﻮرﻫﺎ ﯾـﺎ ﺗﺮﯾﻠﻮﺑﯿـﺖﻫـﺎ ﺑـﻮدم‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﮕـﺮش ﺟـﺎي‬ ‫ﻫـﯿﭻ ﻫﺮاﺳـﯽ ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤـﯽﮔـﺬارد‪ .‬اﻣـﺎ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﻣـﺮدن ﻣـﺎ ﮐـﺎﻣﻼ ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺖ و اﻗﺒـﺎلﻣـﺎن دارد و‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دردﻧـﺎك و ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮع ﺑﺎﺷـﺪ– ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺪد ﺑﯿﻬﻮﺷـﯽ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ‬ ‫اﯾﻤـﻦ ﺷـﻮﯾﻢ‪ ،‬درﺳـﺖ ﻣﺜـﻞ وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ آﭘﺎﻧـﺪﯾﺲﻣـﺎن را ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﮔﺮﺑـﻪﺗـﺎن درد ﺑﮑﺸـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺑﻤﯿـﺮد‪ ،‬ﺷـﻤﺎ را ﺷـﻤﺎﺗﺖ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭼﻘـﺪر ﺳـﻨﮕﺪل ﺑﻮدﯾـﺪ و ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭼـﺮا از داﻣﭙﺰﺷـﮏ‬ ‫ﻧﺨﻮاﺳـﺘﯿﺪ او را ﺑﯿﻬـﻮش ﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺪون درد و زﺟـﺮ ﺑﻤﯿـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﺧﻮدﺗـﺎن در آﺳـﺘﺎﻧﻪي ﻣـﺮگ و‬

‫‪٣٥٠‬‬

‫در ﺣـﺎل زﺟـﺮ ﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺎﺷـﯿﺪ و ﭘﺰﺷـﮏﺗـﺎن دﻗﯿﻘـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧـﻪ را ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﻄـﺮ‬ ‫اﯾـﻦ را ﺑـﻪ ﺟـﺎن ﺧﺮﯾـﺪه ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﺗﻬـﺎم ارﺗﮑـﺎب ﻗﺘـﻞ ﻣـﻮرد ﺗﻌﻘﯿـﺐ ﻗﻀـﺎﯾﯽ ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد‪ .‬ﻣـﻦ دوﺳـﺖ‬ ‫دارم وﻗﺘـﯽ در ﺑﺴـﺘﺮ ﻣـﺮگ اﻓﺘـﺎدم‪ ،‬ﺟـﺎﻧﻢ در ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑﯿﻬﻮﺷـﯽ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺑـﺪون زﺟـﺮ‬ ‫ﺑﻤﯿـﺮم‪ .‬درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺗـﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﻢ ﻫﻨﮕـﺎم ﻋﻤـﻞ آﭘﺎﻧـﺪﯾﺲ ﺑﯿﻬﻮﺷـﻢ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ درد ﻧﮑﺸـﻢ‬ ‫‪.‬اﻣـﺎ از ﺑﺨـﺖ ﺑـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻋﻀـﻮ ﮔﻮﻧـﻪي ﻫﻮﻣﻮﺳـﺎﭘﯿﯿﻨﺲ ﻫﺴـﺘﻢ )و ﻧـﻪ ﻣـﺜﻼ ﮔﻮﻧـﻪي ﺳـﮓﺳـﺎﻧﺎن ﯾـﺎ‬ ‫ﮔﺮﺑﻪﺳﺎﻧﺎن( ﻧﻤﯽﺗـﻮاﻧﻢ از اﯾـﻦ ﻣﻮﻫﺒـﺖ ﺑﺮﺧـﻮردار ﺷـﻮم‪ .‬اﻣـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺑـﺮاي راﺣـﺖ ﻣـﺮدن ﺑـﻪ‬ ‫ﺳـﺮزﻣﯿﻦ روﺷـﻔﮑﺮﺗﺮي ﻣﺜـﻞ ﺳـﻮﺋﯿﺲ‪ ،‬ﻫﻠﻨـﺪ ﯾـﺎ اﯾﺎﻟـﺖ اُرِﮔـﺎن ﺑـﺮوم‪ ،‬ﻧـﻪ؟ راﺳـﺘﯽ ﭼـﺮا اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي روﺷﻨﻔﮑﺮ اﯾﻦ ﻗﺪر اﻧﺪك ﺷﻤﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ اﯾﻦ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻔﻮذ دﯾﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐـﻪ ﻣﮕـﺮ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ آﭘﺎﻧـﺪﯾﺲ ﺑـﺎ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺟـﺎن ﻓـﺮق ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ؟ واﻗﻌـﺎ ﻧـﻪ‪ :‬اﮔـﺮ‬ ‫رو ﺑـﻪ ﻣـﻮت ﺑﺎﺷـﯿﺪ و دﯾﻨـﺪار ﻣـﺆﻣﻦ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ ﺣﯿـﺎت اﺧـﺮوي ﻫـﻢ ﻧﺒﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻗـﯽ ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﺣﯿﺎت اﺧـﺮوي ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﻣـﺮگ در ﻧﻈﺮﺗـﺎن ﻓﻘـﻂ اﻧﺘﻘـﺎل از زﻧـﺪﮔﯽ اﯾـﻦﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ‬ ‫اﺧـﺮوي اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ اﻧﺘﻘـﺎل دردﻧـﺎك ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺨﻮاﻫﯿـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﻧﺘﻘـﺎل ﺗﻮﺳـﻂ ﺑﯿﻬﻮﺷـﯽ‬ ‫ﻋﻤـﻮﻣﯽ اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد ﺗـﺎ زﺟـﺮﮐُﺶ ﻧﺸـﻮﯾﺪ؛ درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‬ ‫آﭘﺎﻧـﺪﯾﺲ ﺗـﺎن زﺟـﺮ ﺑﮑﺸـﯿﺪ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮا ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﺑﻬﻤﺮﮔـﯽ ﯾـﺎ ﮐﻤـﮏ ﺑـﻪ ﺧﻮدﮐﺸـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬ ‫ﮐـﻪ ﻣـﺮگ را ﭘﺎﯾـﺎن زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ اﻣـﺎ ﻣـﻦ ﭘﺮﺳـﺘﺎر ارﺷـﺪي را ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﻢ ﮐـﻪ ﻋﻤـﺮي در ﺳـﺮاﻫﺎي‬ ‫ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪان از اﻓـﺮاد ﻣﺴـﻦ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬در ﺳـﺮاي ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪان‪ ،‬ﻣـﺮگ ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪهي ﻋـﺎدي‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺘﺎر‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑـﻪاش ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪان ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺑـﯿﺶ از ﺑﻘﯿـﻪ از ﻣـﺮگ‬ ‫ﻣـﯽﻫﺮاﺳـﻨﺪ ﯾـﮏ دوﺳـﺖ اﺳـﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﯽام ﺗﻤﺎﯾـﻞ دﯾﻨـﺪاران ﺑـﻪ ﻋﻤـﺮ ﻃـﻮﻻﻧﯽ داﺷـﺘﻦ را ﻧﺘﯿﺠـﻪي‬ ‫ﻫﺮاسﺷﺎن از ﻣﺮگ ﻣـﯽداﻧﺴـﺖ و ﻣـﯽﮔﻔـﺖ »ﺷـﺎﯾﺪ ﻣـﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ وﻗـﺖ ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﺮاي آﻣـﺎده ﺷـﺪن ﺑـﺮاي‬ ‫اﻣﺘﺤﺎن اﻻﻫﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟«‬ ‫ﺗﺠﺮﺑـﻪي او را ﺑﺎﯾـﺪ از ﻟﺤـﺎظ آﻣـﺎري ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗـﺮار داد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻓـﺮض اﯾﻨﮑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﺪﯾـﺪه ﻋﻤﻮﻣﯿـﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان آن را ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﮐـﺮد؟ اﻟﺒﺘـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﮔﺮﻓـﺖ‬ ‫ﮐـﻪ دﯾـﻦ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺗـﺮس از ﻣـﺮگ را ﺗﺨﻔﯿـﻒ دﻫـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏﻫـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺘـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫از ﻋﺎﻟﻢ ﺑـﺮزخ ﻣـﯽﺗﺮﺳـﻨﺪ؟ ﻧﻘـﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮐﺎردﯾﻨـﺎل ﻫﯿـﻮم ﻗـﺪﯾﺲ ﻣـﺂب ﺑـﻪ دوﺳـﺖ در ﺑﺴـﺘﺮ ﻣـﺮﮔﺶ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪارت‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﮐـﻨﻢ در ﻋـﺎﻟﻢ ﺑـﺮزخ ﺑﯿﻨﻤـﺖ"‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﺮا ﮔﻔﺘـﻪ "ﻓﮑـﺮ ﮐـﻨﻢ"؟ ﺷـﺎﯾﺪ ﻫﻨﮕـﺎم‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت در ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺶ ﺑﺎرﻗﻪاي از ﺷﮏ درﺧﺸﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣٥١‬‬

‫آﻣـﻮزهي وﺟـﻮد ﻋـﺎﻟﻢ ﺑـﺮزخ ﺳـﺮﻧﺨﯽ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ذﻫـﻦ دﯾﻨـﺪاران ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﺎر‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻋـﺎﻟﻢ ﺑـﺮزخ ﻣﺜـﻞ ﺟﺰﯾـﺮهي ا‪‬ﻟـﯿﺲ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ اﺗـﺎق اﻧﺘﻈـﺎر اﻻﻫـﯽ‪ .‬ارواح ﻣﺮدﮔـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑـﺮزخ ﻣـﯽرود ﮐـﻪ ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﺰرگ ﻧﺪاﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬و ﺟﻬﻨﻤـﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ اﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻤـﯽ ﺗﻨﺰﯾـﻪ و‬ ‫ﺗﺄدﯾﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اذن دﺧـﻮل ﺑـﻪ ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻋـﺎري از ﮔﻨـﺎه را ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬در ﻗـﺮون وﺳـﻄﺎ رﺳـﻢ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺑـﻮد‬ ‫ﮐـﻪ ﮐﻠﯿﺴـﺎ "آﻣـﺮزش" ﻣـﯽﻓﺮوﺧـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﭘـﻮل ﺑﯿﺸـﺘﺮي ﻣـﯽدادﯾـﺪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﺪ روزﻫـﺎي ﺑﯿﺸـﺘﺮي‬ ‫از اﻗﺎﻣـﺖ ﺗـﺎن در ﺑـﺮزخ را ﺑﺨﺮﯾـﺪ‪ .‬ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﭘﺮروﯾـﯽ ﺗﻤـﺎم ﺑـﺮاي ﺧﺮﯾـﺪاران ﻗﺒﺎﻟـﻪﻫـﺎي ﻣﻬـﺮ‬ ‫ﺷـﺪهاي ﺻـﺎدر ﻣـﯽﮐـﺮد ﮐـﻪ در آﻧﻬـﺎ ﺗﻌـﺪاد روزﻫـﺎي ﺑﺎزﺧﺮﯾـﺪ ﺷـﺪهي ﻓـﺮد ذﮐـﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ‬ ‫اﺻـﻄﻼح "ﺛـﺮوت ﺑـﺎدآورده" ﻧﺨﺴـﺖ در ﻣـﻮرد اﯾـﻦ ﮐﺎﺳـﺒﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ اﺑـﺪاع ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫‪.‬اﯾـﻦ آﻣـﺮزش ﻓﺮوﺷـﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻣﺴـﻠﻤﺎ از ﻣﻮﻓـﻖ ﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﺷـﯿﺎدي در ﻃـﯽ ﺗـﺎرﯾﺦ اﺳـﺖ و‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮان آن را ﻣﻌـﺎدل ﻗـﺮون وﺳـﻄﺎﯾﯽ ﮐﻼﺷـﯽ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘـﯽ ﻧﯿﺠﺮﯾـﺎﯾﯽ ﻣﺤﺴـﻮب ﮐـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ‬ ‫ﺑﺴﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﺳـﺎل ‪ ١٩٠٣‬ﭘـﺎپ ﭘـﺎﯾﻮس دﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺣـﻖ ﻣـﯽداد ﺗـﺎ ﻗﺒﺎﻟـﻪي آﻣﺮزﺷـﯽ ﺻـﺎدر ﮐﻨـﺪ‬ ‫و ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام از درﺟـﻪداران ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺧـﻮد "ﮐﺴـﺮ ﺧـﺪﻣﺖ" در ﺑــﺮزخ اﻋﻄــﺎ ﮐﻨــﺪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎردﯾﻨـﺎلﻫـﺎ دوﯾﺴـﺖ روز؛ اﺳـﻘﻒﻫـﺎي اﻋﻈـﻢ ﺻـﺪ روز؛ و اﺳـﻘﻒﻫـﺎ ﻓﻘـﻂ ﭘﻨﺠـﺎه روز ﮐﺴـﺮي‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫در آن ﻣﻮﻗـﻊ دﯾﮕـﺮ آﻣـﺮزش در ﻗﺒـﺎل ﭘـﻮل اﻋﻄـﺎ ﻧﻤـﯽﺷـﺪ‪ .‬در ﻗـﺮون وﺳـﻄﺎ ﻫـﻢ ﭘـﻮل ﺗﻨﻬـﺎ وﺳـﯿﻠﻪي‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ آﻣـﺮزش ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻣـﺆﻣﻦ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﺎ ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﺮاي ﺧـﻮدش و ﭼـﻪ ﺑـﻪ ﻧﯿﺎﺑـﺖ از ﺧﻮﯾﺸـﺎن‬ ‫ﻣـﺮده اش‪ ،‬آﻣـﺮزش ﺑﺨـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﮔـﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪ ﺑﻮدﯾـﺪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﺪ ﮐﺴـﯽ را اﺟﯿـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺗﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي آﻣﺮزش روح ﺷﻤﺎ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳـﻘﻒ وﯾﻠﯿـﺎم واﯾﮑﻬـﺎم در وﯾﻨﭽﺴـﺘﺮ ﯾﮑـﯽ از ﺧﯿ‪‬ـﺮﯾﻦ ﺑـﺰرگ ﻗـﺮن ﭼﻬـﺎردﻫﻢ ﺑـﻮد‪ .‬آن زﻣـﺎن‬ ‫ﯾﮏ اﺳﻘﻒ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑﯿـﻞ ﮔﯿﺘـﺰ دوران ﺧـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺷـﺎﻫﺮاهﻫـﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﺧـﺪا‬ ‫را در اﺧﺘﯿـﺎر داﺷـﺖ و ﺛـﺮوتﻫـﺎي ﻫﻨﮕﻔﺘـﯽ ﺑـﻪ ﺟﯿـﺐ ﻣـﯽزد‪ .‬ﻗﻠﻤـﺮو اﺳـﻘﻒ واﯾﮑﻬـﺎم ﺑـﻪ ﻃـﺮز‬ ‫اﺳـﺘﺜﻨﺎﯾﯽ وﺳـﯿﻊ ﺑـﻮد‪ ،‬و او ﺛـﺮوت ﺳﺮﺷـﺎر و ﻧﻔـﻮذ ﻓـﺮاواناش را ﺻـﺮف ﺗﺄﺳـﯿﺲ دو ﻣﺆﺳﺴـﻪي‬ ‫آﻣﻮزﺷﯽ ﮐﺮد‪ :‬ﯾﮑﯽ در وﯾﻨﭽﺴﺘﺮ و دﯾﮕﺮي در آﮐﺴﻔﻮرد‪.‬‬ ‫واﯾﮑﻬـﺎم ﺑـﻪ آﻣـﻮزش اﻫﻤﯿـﺖ ﻣـﯽداد‪ ،‬اﻣـﺎ آن ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﺗـﺎرﯾﺦ رﺳـﻤﯽ ﻧﯿﻮﮐـﺎﻟﺞ‪ ،‬ﮐـﻪ در ﺳـﺎل‬ ‫‪١٩٧٩‬ﺑﻪ ﯾﺎدﺑﻮد ﺷﺸﺼـﺪﻣﯿﻦ ﺳـﺎﻟﮕﺮد ﺗﺄﺳـﯿﺲ اﯾـﻦ ﮐـﺎﻟﺞ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬آﻧﭽـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﺮاﯾﺶ‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ داﺷﺖ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣﺆﺳﺴـﻪي وﻗﻔـﯽ ﺑﺰرﮔـﯽ ﺑـﺎﻗﯽ ﺑﮕـﺬارد ﺗـﺎ ﺑـﺮاي آﻣـﺮزش روﺣـﺶ ﻧﯿـﺎﯾﺶ‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬او ده ﻧﻔـﺮ ﮐﺸـﯿﺶ ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺳـﻪ ﻧﻔـﺮ ﮐﺎرﻣﻨـﺪ و ﺷـﺎﻧﺰده ﺧﻮاﻧﻨـﺪهي ﮐُـﺮ ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺖ در‬

‫‪٣٥٢‬‬

‫ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻧﯿﻮﮐـﺎﻟﺞ ﮔﻤـﺎرد و دﺳـﺘﻮر داد اﮔـﺮ ﮐـﺎﻟﺞ دﭼـﺎر ﻣﻀـﯿﻘﻪي ﻣـﺎﻟﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﻋﻮاﯾـﺪ اﯾـﻦ ﻋـﺪه‬ ‫ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑﺮﻗـﺮار ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬او ادارهي ﮐـﺎﻟﺞ را ﺑـﻪ ﻫﯿﺌـﺖ اﻣﻨـﺎﯾﯽ اﻧﺘﺨـﺎﺑﯽ ﺳـﭙﺮد ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن ﺑـﯿﺶ از ﺷـﺶ‬ ‫ﻗﺮن اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﮐﺎﻟﺞ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﺸﯿﺶ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﺳـﯿﻞ دﻋـﺎ و ﻧﯿﺎﯾﺸـﯽ ﮐـﻪ ﻗـﺮنﻫـﺎ ﺑـﺮاي آﻣـﺮزش روح واﯾﮑﻬـﺎم ﺳـﺮازﯾﺮ ﺑـﻮد ﺑـﻪ ﻗﻄـﺮه ﭼﮑـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑـﺪل ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﺎﻟﯽ دو ﺑـﺎر ﺗﺮﺷـﺢ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﮔـﺮوه ﮐُـﺮ ﻫﺮﭼـﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪﺗﺮ ﺷـﺪه و ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ‬ ‫ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽاش ﺟـﺎدوﯾﯽ اﺳـﺖ‪ .‬و ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻋﻀـﻮ ﻫﯿﺌـﺖ اﻣﻨـﺎي ﻧﯿﻮﮐـﺎﻟﺞ ﮔـﺎﻫﯽ اﺣﺴـﺎس ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‬ ‫ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﮐﺎﺳـﺘﻦ از ﺗﻌـﺪاد اﯾـﻦ ﻣﺮاﺳـﻢ ﻋﺒـﺎدي‪ ،‬ﺧﯿﺎﻧـﺖ در اﻣﺎﻧـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﻣﻌـﺎدل اﻣـﺮوزي ﻋﻤـﻞ‬ ‫واﯾﮑﻬـﺎم‪ ،‬ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪاﻧﯽ ﻫﺴــﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻫﺰﯾﻨــﻪي ﮔﺰاﻓـﯽ ﺑـﻪ ﺷـﺮﮐﺖﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎزاﯾﯽ ﻣــﯽﭘﺮدازﻧـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺟﺴﺪﺷـﺎن را ﻣﻨﺠﻤـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ و آن را در ﻣﺤﻔﻈـﻪي اﻧﺪودﺷـﺪهي ﺑـﻪ دور از ﺑـﻼي زﻟﺰﻟـﻪ‪ ،‬ﻧـﺎآراﻣﯽﻫـﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺟﻨـﮓﻫـﺎي ﻫﺴـﺘﻪاي و دﯾﮕـﺮ ﺑﻼﻫـﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ در آﯾﻨـﺪه ﮐـﻪ داﻧـﺶ ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﻗـﺪرﮐﺎﻓﯽ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﮐـﺮد ﺑﺘـﻮان آن ﺟﺴـﺪ را دوﺑـﺎره ﺟـﺎن ﺑﺨﺸـﯿﺪ و ﻫـﺮ ﻣﺮﺿـﯽ را ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬ ‫ﻓـﻮت ﺷـﺪه ﻣﻌﺎﻟﺠـﻪ ﮐـﺮد‪ .‬آﯾـﺎ ﻣـﺎ ﻣﺘﻮﻟﯿـﺎن ﻫﯿﺌـﺖ اﻣﻨـﺎي ﻧﯿﻮﮐـﺎﻟﺞ در اداي دﯾـﻦﻣـﺎن ﺑـﻪ ﺑﻨﯿـﺎﻧﮕﺰار‬ ‫ﻣﺆﺳﺴـﻪ ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ ﮐـﺮدهاﯾـﻢ؟ ﺷـﺎﯾﺪ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﺎ ﻧﯿﺴـﺘﯿﻢ ﮐـﻪ ﺧﯿﺎﻧـﺖ در اﻣﺎﻧـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‬ ‫‪.‬ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔـﺮ از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻧﺎﯾـﺐ ﻋﺒـﺎدت ﻣﺮدﮔـﺎن ﻗـﺮون وﺳـﻄﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ ﭘـﻮل ﻣﺘﻮﻓﯿـﺎﻧﯽ را ﮐـﻪ ﻣﯿـﺮاث‬ ‫ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﻋﺒـﺎدت و ﺧﺮﯾـﺪ دوران ﺑـﺮزخ ﺑـﻪ آﻧـﺎن ﺳـﭙﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎﻻ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠـﯽ دوﺳـﺖ‬ ‫دارم ﺑـﺪاﻧﻢ ﭼـﻪ ﺑﺨﺸـﯽ از ﮔﻨﺠﯿﻨـﻪي ﻫﻨـﺮ و ﻣﻌﻤـﺎري اروﭘـﺎﯾﯽ در واﻗـﻊ وﻗـﻒ ﺧﺮﯾـﺪ ﺷـﻔﺎﻋﺖ‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎﻧﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ آن ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣـﺎ آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ در آﻣـﻮزهي ﺑـﺮزخ ﻣﺎﯾـﻪي ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﻣـﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﻮاﻫﺪي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﺎن‬ ‫ﺑﺮاي آن ﭘـﯿﺶ ﻧﻬـﺎدهاﻧـﺪ‪ :‬اﯾـﻦ ﺷـﻮاﻫﺪ ﭼﻨـﺎن ﺿـﻌﯿﻒ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ ﺑـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ اﻋﺘﻤـﺎد‬ ‫ﺑـﻪ ﺻـﺤﺖ وﺟـﻮد ﺑـﺮزخ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﯾـﻪي ﺧﻨـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬در ﻣـﺪﺧﻞ ﺑـﺮزخ از داﯾـﺮهاﻟﻤﻌـﺎرف ﮐﺎﺗﻮﻟﯿـﮏ‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ ﻫﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم "اﺛﺒـﺎتﻫـﺎ"‪ .‬ﺷـﺎﻫﺪ اﺻـﻠﯽ اﯾـﻦ داﺋـﺮهاﻟﻤﻌـﺎرف ﺑـﺮ وﺟـﻮد ﺑـﺮزخ از اﯾـﻦ ﻗـﺮار اﺳـﺖ‬ ‫‪:‬اﮔـﺮ ارواح ﻣﺮدﮔـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﯿـﺰان ﮔﻨﺎﻫـﺎنﺷـﺎن در ﺟﻬـﺎن ﻓـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ ﺑﻬﺸـﺖ ﯾـﺎ دوزخ ﺑـﺮود‪،‬‬ ‫دﯾﮕﺮ دﻋﺎ ﮐـﺮدن ﺑـﺮاي آﻧـﺎن دﻟﯿﻠـﯽ ﻧـﺪارد زﯾـﺮا اﮔـﺮ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﻧﺒﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ در دﻋـﺎ ﻗـﺪرﺗﯽ ﻧﻬﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ارواح ﻣﺮدﮔـﺎن آراﻣـﺶ ﻣـﯽﺑﺨﺸـﺪ‪ ،‬و آﻧـﺎن را در ﻧﻈـﺮ اﻻﻫـﯽ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻣـﯽﺑﺨﺸـﺪ ﭼـﺮا دﻋـﺎ ﮐﻨـﯿﻢ؟ و‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮدﮔﺎن دﻋـﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﻧـﻪ؟ ﭘـﺲ ﺑـﺮزخ ﺑﺎﯾـﺪ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت دﻋـﺎ‬ ‫ﺑﯿﻬﻮده ﻣـﯽﺷـﻮد! ﻓﻬـﻮاﻟﻤﺮاد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﺑـﺎرز ﺑﻼﻫـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دﯾﻨـﺪاري ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﻋﻘـﻞ و اﺳـﺘﺪﻻل‬ ‫ﻣﯽآورد‪.‬‬

‫‪٣٥٣‬‬

‫ﯾـﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﺑـﺎرز دﯾﮕـﺮ از اﯾـﻦ ﺳﻔﺴـﻄﻪي ﺑـﯽرﺑﻄـﯽ را در ﺷـﯿﻮه دﯾﮕـﺮي از اﺳـﺘﺪﻻل‬ ‫ﺗﺴﻠﯽﺑﺨﺸﯽ دﯾﻦ ﻣـﯽﯾـﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﻃﺒـﻖ اﯾـﻦ اﺳـﺘﺪﻻل‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺧـﺪاﯾﯽ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن اﮔـﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﯽ ﭘــﻮچ‪ ،‬ﺑـﯽﻫـﺪف‪ ،‬و ﻋﺒـﺚ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬زﻧــﺪﮔﯽ ﺑﺮﻫـﻮﺗﯽ ﺑــﯽﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ و ﺳــﺮﮔﺮداﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﯾﺎ ﻻزم ﺑﻪ ذﮐـﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣﻨﻄـﻖ اﯾـﻦ اﺳـﺘﺪﻻل ﭘـﺎ در ﮔـﻞ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ؟ ﺷـﺎﯾﺪ زﻧـﺪﮔﯽ‬ ‫ﭘـﻮچ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ دﻋﺎﻫـﺎي ﻣـﺎ ﺑـﺮاي ﻣﺮدﮔـﺎن ﻋﺒـﺚ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻓـﺮض اﯾﻨﮑـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺧـﺪاﯾﯽ در ﮐـﺎر‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻨـﯿﻦ و ﭼﻨـﺎن ﻧﺸـﻮد‪" ،‬ﻣﺼـﺎدره ﺑـﻪ ﻣﻄﻠـﻮب" اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄـﻖ اﯾـﻦ اﺳـﺘﺪﻻل آﺷـﮑﺎرا ﭘـﻮچ اﺳـﺖ‬ ‫‪.‬ﺷﺎﯾﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺪون ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﺮﺣـﻮمﺗـﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﻏﻤﺒـﺎر و ﭘـﻮچ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ وﺿـﻌﯿﺖ اﺳـﻒﺑـﺎر دﻟﯿـﻞ‬ ‫ﻧﻤـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ او زﻧـﺪه اﺳـﺖ! اﯾـﻦ ﺧﯿﻠـﯽ ﮐﻮدﮐﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺲ‬ ‫دﯾﮕـﺮي ﻣﺜـﻞ واﻟـﺪﯾﻦ ﺑـﺮاي ﮐﻮدﮐـﺎن و ﺧـﺪا ﺑـﺮاي ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻻن ﻣﺴـﺌﻮل ﻣﻌﻨـﺎ ﺑﺨﺸـﯿﺪن ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﯿﻮهي ﮐﻮدﮐﺎﻧـﻪي اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪن‪ ،‬ﺷﺎﺧﺼـﻪي ﮐﺴـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﻣـﭻ ﭘﺎﯾﺸـﺎن ﻣـﯽﭘﯿﭽـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ او را ﻣـﺘﻬﻢ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ دﺳـﺘﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻓـﺮد دﯾﮕـﺮي ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺴـﺌﻮل‬ ‫ﺑﻬﺮوزيﺷﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻧﺎﮐـﺎﻣﯽﺷـﺎن را ﻫـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﮔـﺮدن دﯾﮕـﺮان ﻣـﯽاﻧﺪازﻧـﺪ‪ .‬آﯾـﺎ در ﭘـﺲ "ﻧﯿـﺎز" ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﻫﻢ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺶ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ را ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﻢ؟‬ ‫اﻣﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﯾﮏ ﻓـﺮد واﻗﻌـﺎ ﺑـﺎﻟﻎ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪر ﭘﺮﻣﻌﻨـﺎ و ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧﻮدﻣـﺎن ﺑﺨـﻮاﻫﯿﻢ‪ .‬و ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ زﻧـﺪﮔﯽﻣـﺎن را ﺳﺮﺷـﺎر از ﻣﻌﻨـﺎ و ﺟـﺬاﺑﯿﺖ ﺳـﺎزﯾﻢ‪ .‬اﮔـﺮ‬ ‫داﻧـﺶ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﯾـﮏ ﺟـﻮر ﺗﺴـﻼي ﻏﯿﺮﻣـﺎدي ﺑﺒﺨﺸـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺗﺴـﻼ ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﻬﻮد و اﻟﻬـﺎﻣﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺨﻦ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻬﻮد‬ ‫ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺤـﺚ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪي ﺳـﻠﯿﻘﻪاي ﯾـﺎ داوري ﺷﺨﺼـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﯿﻮهي‬ ‫اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ ﮐـﻪ در اﯾﻨﺠـﺎ ﭘـﯽ ﻣـﯽﮔﯿـﺮم ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺟﻨﺒـﻪي ﺑﻼﻏـﯽ دارد ﺗـﺎ ﻣﻨﻄﻘـﯽ‪ .‬ﻣـﻦ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ ﻫـﻢ اﯾـﻦ‬ ‫ﺷـﯿﻮه را ﺑـﻪ ﮐــﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪام و ﺑﺴــﯿﺎري دﯾﮕــﺮ ﻫـﻢ ﭼﻨــﯿﻦ ﮐــﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬اﮔــﺮ ﺑﺨــﻮاﻫﻢ ﺑﺮﺧــﯽ از‬

‫ﺗﺎزهﺗـﺮﯾﻦﺷـﺎن را ﻧـﺎم ﺑﺒـﺮم ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﻢ ﺑـﻪ ﮐـﺎرل ﺳـﺎﮔﺎن در ﮐﺘـﺎب ﻧﻘﻄـﻪي آﺑـﯽ ﻣـﺎت‪ ،‬ادوارد وﯾﻠﺴـﻮن‬

‫در ﮐﺘـﺎب زﯾﺴـﺖدوﺳـﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﯾﮑـﻞ ﺷـﺮﻣﺮ در ﮐﺘـﺎب روح داﻧـﺶ و ﭘـﺎول ﮐـﻮرﺗﺰ در ﮐﺘـﺎب ﺗﺄﯾﯿـﺪات‬ ‫اﺷﺎره ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫ﻣـﻦ در ﮐﺘـﺎب ﮔﺴـﯿﺨﺘﻦ رﻧﮕـﯿﻦﮐﻤـﺎن ﮐﻮﺷـﯿﺪهام اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را ﺑﺮﺳـﺎﻧﻢ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﭼﻘـﺪر‬

‫ﺧـﻮشﺷـﺎﻧﺲ ﻫﺴـﺘﯿﻢ ﮐـﻪ زﻧـﺪهاﯾـﻢ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ اﮐﺜﺮﯾـﺖ ﻏﺎﻟـﺐ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ زﻧـﺪه‬

‫‪٣٥٤‬‬

‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﻗﺒـﺎل زﻧـﺪﮔﯽ ﻧﺼـﯿﺐﺷـﺎن ﻧﺸـﺪه و در ﮔﺮدوﻧـﻪي ﺑﺨـﺖآزﻣـﺎﯾﯽ "دي‪.‬ان‪.‬اي" ﻣﻐﺒـﻮن ﺷـﺪهاﻧـﺪ‬

‫و ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﯽ ﻫﺴـﺘﯽ ﻧﻨﻬـﺎدهاﻧـﺪ‪ 442.‬اﻣـﺎ ﺑـﺮاي آﻧﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺨـﺖ ﻫﺴـﺖ ﺑـﻮدن را ﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ‬ ‫زﻧـﺪﮔﯽ را ﺑـﻪ ﭘﺮﺗـﻮ ﻟﯿـﺰي ﺗﺸـﺒﯿﻪ ﮐـﺮدم ﮐـﻪ ﻟﺤﻈـﻪاي ﺗـﺎرﯾﮑﯽ را ﻣـﯽﺷـﮑﺎﻓﺪ و ﺑـﺎ ﺧـﻂ ﮐـﺶ ﻋﻈـﯿﻢ‬ ‫زﻣـﺎن ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽرود‪ .‬ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰي ﭘـﯿﺶ ﯾـﺎ ﭘـﺲ از اﯾـﻦ ﭘﺮﺗـﻮ در ﻇﻠﻤـﺎت ﻣﺮﮔﺒـﺎر ﮔﺬﺷـﺘﻪي ﺳـﭙﺮي‬ ‫ﺷﺪه و آﯾﻨﺪهي ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﻓﺮو رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑﺴـﯽ ﺑﺨـﺖﯾـﺎرﯾﻢ ﮐـﻪ ﺧـﻮد را درون اﯾـﻦ ﭘﺮﺗـﻮ ﻣـﯽﯾـﺎﺑﯿﻢ‬

‫‪.‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﻫﻢ ﮐـﻪ ﻋﻤﺮﻣـﺎن ﮐﻮﺗـﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺛﺎﻧﯿـﻪاي از آن را ﻫـﺪر دﻫـﯿﻢ ﯾـﺎ ﺻـﺮف ﮔﻼﯾـﻪ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫زﻧـﺪﮔﯽ ﻋﺒـﺚ و ﺑـﯽﺣﺎﺻـﻞ اﺳـﺖ ﯾـﺎ اﮔـﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐﻮدﮐـﺎن ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﺧﺴـﺘﻪﮐﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫دﺷـﻨﺎم درﺷـﺘﯽ ﺑـﻪ ﺗﺮﯾﻠﯿـﻮنﻫـﺎ ﻧﻔـﺮي دادهاﯾـﻢ ﮐـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ ﺑﺨـﺖ زﯾﺴـﺘﻦ را ﻧﯿﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎري ﺑﯽﺧـﺪاﯾﺎن دﯾﮕـﺮ ﺑﺴـﯽ ﺷـﯿﻮاﺗﺮ از ﻣـﻦ ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻣـﺎ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﺑـﺎر زﻧـﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﺑﺎﯾـﺪ زﻧـﺪﮔﯽ را ﺑﺮاﯾﻤـﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ارزﺷـﻤﻨﺪﺗﺮ ﺳـﺎزد‪ .‬ﭘـﺲ اﯾـﻦ دﯾـﺪﮔﺎه ﺑـﯽﺧﺪاﯾﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫زﻧـﺪﮔﯽ‪ ،‬آريﮔﻮﯾﺎﻧـﻪ و ﺳﺮﺷـﺎرﮐﻨﻨﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﺧـﻮدﻓﺮﯾﺒﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻤـﺎت ﯾـﺎ‬ ‫ﺷﯿﻮن و ﮔﻼﯾﻪ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر از زﻧﺪﮔﯽ ﻃﻠﺒﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﯿﻠـﯽ دﯾﮑﻨﺴـﻮن ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾـﻦ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﻫﺮﮔـﺰ زﻧـﺪﮔﯽ ﻧﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﮐـﺮد ﻫﻤـﯿﻦ ﻟﺤﻈـﻪ را‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻣـﺮگ ﺧـﺪا ﺧﻼﺋـﯽ ﺑـﺎﻗﯽ ﺑﮕـﺬارد‪ ،‬ﻣـﺮدم اﯾـﻦ ﺧـﻼء را ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن‬ ‫ﭘﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺷـﯿﻮهي ﻣـﻦ ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ داﻧـﺶ‪ ،‬و ﺗـﻼش ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﻧﻈـﺎمﻣﻨـﺪ ﺑـﺮاي ﮐﺸـﻒ ﺣﻘـﺎﯾﻖ ﺟﻬـﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﺗـﻼش آدﻣـﯽ ﺑـﺮاي ﻓﻬـﻢ ﺟﻬـﺎن را ﻧـﻮﻋﯽ ﮐﻮﺷـﺶ ﺟﻬـﺖ ﻣـﺪلﺳـﺎزي ﻣـﯽداﻧـﻢ‪ .‬ﻫـﺮ ﯾـﮏ از‬ ‫ﻣـﺎ در ذﻫـﻦ ﺧـﻮد ﻣـﺪﻟﯽ از ﺟﻬـﺎن ﻣـﯽﺳـﺎزﯾﻢ و ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﺧـﻮد را درون اﯾـﻦ ﻣـﺪل ﻣـﯽﯾـﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﻣـﺪل‬ ‫ﮐﻤﯿﻨـﻪ از ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﻣـﺪل ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﻣﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺑـﺮآوردن ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪيﻫـﺎي ﺑﻘـﺎي ﺧـﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬ ‫‪.‬اﯾـﻦ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎز را اﻧﺘﺨـﺎب ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ و اﺷـﮑﺎلزداﯾـﯽ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺪل ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻫـﺎي ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﻣـﺎ در دﺷـﺖﻫـﺎي آﻓﺮﯾﻘـﺎ ﻫـﻢﺧـﻮاﻧﯽ داﺷـﺖ‪ :‬ﯾـﮏ ﻣـﺪل ﺳـﻪ ﺑﻌـﺪي از‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ اﺷـﯿﺎي ﻣـﺎدي داراي اﻧـﺪازهي ﻣﺘﻮﺳـﻂ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖﻫـﺎي ﻣﺘﻮﺳـﻄﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻐﺰﻫﺎي ﻣـﺎ اﻗﺒـﺎل ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭘﯿﭽﯿـﺪهﺗـﺮ ﺷـﻮﻧﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻣـﺪلﻫـﺎﯾﯽ ﺑﺴـﺎزﻧﺪ ﮐـﻪ‬

‫‪ ٤٤٢‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺴﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي داوﮐﯿﻨﺰ درﺳﺖ از آب درآﯾﺪ و ﺧﺒﺮي از ﭘﻞ ﺻﺮاط و دروازه ﺳﻦﭘﯿﺘﺮ )ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺮزي‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ در ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ( ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺎﺟﺮاي ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎل ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺮاي ﻣﻮﻣﻨﺎن و ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺎﻗﻪ و ﺳﻘﺮ و ﭼﺎه اﺳﻔﻞ و ﻣﺎر ﻏﺎﺷﯿﻪ و‬ ‫زﻗﻮم ﺑﺮاي ﮐﺎﻓﺮان ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ و آﻧﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﭼﻘﺪر ﺑﺪﺷﺎﻧﺲ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ دي‪.‬ان‪.‬اي‪.‬ﻣﺎن ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺖ! و ﮐﺎش ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﻤﯽآﻣﺪﯾﻢ! ر‪.‬ب‬

‫‪٣٥٥‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿـﺪهﺗـﺮ از ﻣـﺪلﻫـﺎي ﻣﻌﯿﺸـﺖﻣﺤـﻮر ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﺑـﺮاي ﺑﻘـﺎي ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﻣـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻨـﺮ و داﻧـﺶ از‬ ‫اﯾـﻦ اﻗﺒـﺎل ﺗﺮاوﯾـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ آﺧـﺮ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب را ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﮐـﻨﻢ ﺗـﺎ ﺗـﻮان داﻧـﺶ را ﺑـﺮاي‬ ‫ﺑﺎز ﮐﺮدن ذﻫﻦ و ﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮدن ﺟﺎن ﻧﺸﺎن دﻫﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺎدر ﺗﻤﺎم ﺑ‪‬ﺮﻗَﻊﻫﺎ‬ ‫ﯾﮑـﯽ از ﻧﺎراﺣـﺖﮐﻨﻨـﺪهﺗـﺮﯾﻦ ﻣﻨﻈـﺮهﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ اﻣـﺮوزه ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ در ﺧﯿﺎﺑـﺎنﻫﺎﯾﻤـﺎن ﺑﺒﯿﻨـﯿﻢ‪،‬‬ ‫زﻧـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻓـﺮق ﺳـﺮ ﺗـﺎ ﻧـﻮك ﭘـﺎ در ﭘﺎرﭼـﻪي ﺳـﯿﺎه رﻧﮕـﯽ ﻗﻨـﺪاق ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و از وراي‬

‫ﺷـﮑﺎف ﭘـﺮدهي ﻧـﺎزﮐﯽ ﺑـﻪ دﻧﯿـﺎ ﻣـﯽﻧﮕـﺮد‪ 443.‬ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﺗﻨﻬـﺎ وﺳـﯿﻠﻪي ﺳـﺮﮐﻮب زﻧـﺎن و ﻣﺤـﺪود ﮐـﺮدن‬

‫آزادي و زﯾﺒـﺎﯾﯽ آﻧـﺎن ﻧﯿﺴـﺖ؛ ﻓﻘـﻂ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﺳـﺘﻢ ﺳـﺨﺖ ﻣـﺮدان و ارﻋـﺎب و ﻓﺮودﺳـﺖﺳـﺎزي زﻧـﺎن‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺷﮑﺎف اﯾﻦ ﭘﺮده را ﻧﻤﺎد ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺑﺪاﻧﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﺸـﻢ ﻣـﺎ ﺟﻬـﺎن را از ﺧـﻼل ﺷـﮑﺎف ﺗﻨﮕـﯽ در ﻃﯿـﻒ اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ‪ .‬ﻧـﻮر ﻣﺮﺋـﯽ‬ ‫ﺷﮑﺎف روﺷـﻨﯽ اﺳـﺖ در ﯾـﮏ ﻃﯿـﻒ ﮔﺴـﺘﺮدهي ﺗﺎرﯾـﮏ‪ ،‬ﮐـﻪ از اﻣـﻮاج رادﯾـﻮﯾﯽ ﺑـﺎ ﻃـﻮل ﻣـﻮج ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﭘﺮﺗﻮﻫـﺎي ﮔﺎﻣـﺎ ﺑـﺎ ﮐﻤﺘـﺮﯾﻦ ﻃـﻮل ﻣـﻮج را ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬دﺷـﻮار ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ درﯾـﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﺷـﮑﺎف ﺑﯿﻨـﺎﯾﯽ ﻣـﺎ ﭼﻘـﺪر ﺗﻨـﮓ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﺳـﯿﺎه ﺑﻠﻨـﺪ را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﺷـﮑﺎف‬ ‫ﮐﻮﭼـﮏ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي ﺣـﺪود ‪ ٢.۵‬ﺳـﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑـﺮاي دﯾـﺪن در آن ﺗﻌﺒﯿـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬

‫‪444‬‬

‫اﮔـﺮ ﻃـﻮل‬

‫ﺑ‪‬ﺮﻗَﻊ در ﭘﺎﯾﯿﻦ اﯾـﻦ ﺷـﮑﺎف را ﻣﻌـﺎدل ﻣﺤـﺪودهي اﻣـﻮاج ﺑـﺎ ﻃـﻮل ﻣـﻮج ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮ از ﻧـﻮر ﻣﺮﺋـﯽ ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ‪،‬‬ ‫و ﻃـﻮل ﺷـﮑﺎف را ﻣﻌـﺎدل ﺑﺨـﺶ ﻣﺮﺋـﯽ اﯾـﻦ ﻃﯿـﻒ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﻃـﻮل ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﺑـﻪ آن ﺷـﮑﺎف دو و ﻧـﯿﻢ‬ ‫ﺳـﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮي ﭼﻘـﺪر ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ؟ اﯾـﻦ ﻃـﻮل آن ﻗـﺪر زﯾـﺎد اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ ﺑـﺎ ﻣﻘﯿـﺎس ﻟﮕـﺎرﯾﺘﻤﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﻮد‪ .‬و ﻓﺼﻞ آﺧﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺟﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺳﺮﺳﺮي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺪر از ﻣﻦ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑ‪‬ﺮﻗَﻌـﯽ ﻣـﺎدر ﺗﻤـﺎم ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊﻫـﺎ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در ﻗﯿـﺎس ﺑـﺎ‬ ‫آن ﭘﻨﺠـﺮهي دو و ﻧـﯿﻢ ﺳـﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮي‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻫـﺎ و ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻫـﺎ ﭘﺎرﭼـﻪي ﺳـﯿﺎه داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﺗـﺎ‬

‫‪٤٤٣‬‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﭼﻨﺪ روز ﭘﯿﺶ وﯾﺪﺋﻮﯾﯽ از ﯾﮏ رﺳﺘﻮران در ﭘﯿﺎده روي ﺷﺎﻧﺰاﻟﯿﺰه ﭘﺎرﯾﺲ دﯾﺪم ﮐﻪ دو زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮﻗﻊ ﭘﻮش در ﺣﺎل ﺧﻮردن اﺳﭙﺎﮔﺘﯽ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﮕﺎل ﻏﺬا را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ آﻧﺮا در دﻫﺎن ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ از زﯾﺮ روﺑﻨﺪه اﻣﺘﺤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ از ﭼﺸﻤﯽاش‪ ،‬اﺳﭙﺎﮔﺘﯽ را ﺑﻪ‬ ‫دﻫﺎن رﯾﺨﺘﻨﺪ! وﻗﺘﯽ ﻣﻦ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان! ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ را ﻧﺪارم و اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ زن روﺑﻨﺪه ﭘﻮش در ﺗﻬﺮان دﯾﺪه‬

‫ﻧﻤﯽﺷﻮد )درود ﺑﻪ روان رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺮاي ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎباش( ﻣﺮدم ﭘﺎرﯾﺲ ﭼﻪ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ؟ ر‪.‬ب‬ ‫‪٤٤٤‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﺮﻗﻊ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻗﻊ اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﺎف ﯾﮏ اﯾﻨﭽﯽ را ﻫﻢ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﺟﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﻮري وﺟﻮد دارد ﺗﺎ ﭼﺸﻤﻬﺎ ﻫﻢ از ﺑﯿﺮون دﯾﺪه‬

‫ﻧﺸﻮد‪ .‬روﺑﻨﺪه اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎب رﺿﺎﺷﺎه در اﯾﺮان راﯾﺞ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻞ روي ﺻﻮرت را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ زن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻞ ﺟﻬﺎن را از ﭘﺸﺖ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﯽدﯾﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٥٦‬‬

‫ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﺑﺨـﺶ ﻧـﺎﻣﺮﺋﯽ ﻃﯿﻔـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ از اﻣـﻮاج رادﯾـﻮﯾﯽ در ﺣﺎﺷـﯿﻪي ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ‬ ‫ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﮔﺎﻣﺎ در ﻓﺮق ﺳﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﮐـﻪ داﻧـﺶ ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﮐـﺮده ﮔﺸـﻮدن اﯾـﻦ ﭘﻨﺠـﺮه ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬در ﻋﺮﺻـﻪاي ﮐـﻪ داﻧـﺶ ﺑـﺮ‬ ‫ﻣﺎ ﮔﺸﻮده‪ ،‬ﺣﺼﺎر ﺟﺎﻣﻪي ﺳﯿﺎه درﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻮاي ﺗﺎزه و ﺟﺎﻧﻔﺰاي آزادي وزﯾﺪن ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻠﺴـﮑﻮپﻫـﺎي ﻧـﻮري ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ ﻋﺪﺳـﯽﻫـﺎي ﺷﯿﺸـﻪاي ﺧـﻮد آﺳـﻤﺎنﻫـﺎ را ﺑﺎزﺗـﺎب ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ اﻣـﺎ‬ ‫ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﺘﺎرﮔﺎﻧﯽ را "ﻣـﯽ ﺑﯿﻨﻨـﺪ" ﮐـﻪ اﻣـﻮاج ﮔﺴـﯿﻞﺷـﺪه از آﻧﻬـﺎ در ﭘﻬﻨـﻪي ﺑﺎرﯾـﮏ اﻣـﻮاج ﻧـﻮر ﻣﺮﺋـﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﻠﺴـﮑﻮپﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﭘﺮﺗـﻮ اﯾﮑـﺲ ﯾـﺎ اﻣـﻮاج رادﯾـﻮﯾﯽ را ﻫـﻢ "ﻣـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ" در ﻣﻘﯿـﺎس‬ ‫ﮐﻮﭼـﮏﺗـﺮ‪ ،‬دورﺑـﯿﻦﻫـﺎي ﻣﺠﻬـﺰ ﺑـﻪ ﻓﯿﻠﺘﺮﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ اﺷـﻌﻪي ﻓـﺮاﺑﻨﻔﺶ را "ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ" و‬ ‫ﻫﻨﮕـﺎم ﻋﮑﺴـﺒﺮداري از ﮔـﻞﻫـﺎ‪ ،‬ﻟﮑـﻪﻫـﺎ و ﻧﻮارﻫـﺎﯾﯽ را آﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻇـﺎﻫﺮا ﺑـﺮاي ﭼﺸـﻤﺎن‬ ‫ﺣﺸﺮات ﻃﺮاﺣﯽ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼﺸـﻤﺎن ﻣـﺎ اﺻـﻼ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ دﯾـﺪن اﯾـﻦ ﺟﺰﺋﯿـﺎت ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﭼﺸـﻢ ﺣﺸـﺮات‬ ‫ﻫﻢ ﭘﻨﺠﺮهي ﻃﯿﻔـﯽ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ ﻣـﺎ دارد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺷـﮑﺎف آن در ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﮐﻤـﯽ ﺑـﺎﻻﺗﺮ واﻗـﻊ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و‬ ‫اﻣـﻮاﺟﯽ ﺑـﺎ ﻃـﻮل ﻣـﻮج اﻧـﺪﮐﯽ ﮐﻤﺘـﺮ را ﻫـﻢ آﺷـﮑﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺸـﺮات رﻧـﮓ ﺳـﺮخ را ﻧﻤـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ اﻣـﺎ‬ ‫ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و در "ﺑﺎغ ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ" ﺑﻪ روﯾﺸﺎن ﮔﺸﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑــﺎغ ﻓــﺮاﺑﻨﻔﺶ ﻋﻨــﻮان ﯾﮑــﯽ از ﺳــﺨﻨﺮاﻧﯽﻫــﺎي ﭘــﻨﺞ ﮔﺎﻧــﻪي ﻣــﻦ در ﻣﺆﺳﺴــﻪي ﭘﺎدﺷــﺎﻫﯽ‬ ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎي ﮐﺮﯾﺴـﻤﺲ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﺑـﯽ‪.‬ﺑـﯽ‪.‬ﺳـﯽ ﻓﯿﻠﻤﺒـﺮداري ﺷـﺪ و ﻧـﺎم "ﺑﺎﻟﯿـﺪن در ﺟﻬـﺎن" ﺑـﺮ‬ ‫ﮐﻠﯿـﺖ آن ﻧﻬـﺎده ﺷـﺪ‪ .‬ﮐـﻞ اﯾـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ در وﺑﺴـﺎﯾﺖ ﺑﻨﯿـﺎد رﯾﭽـﺎرد داوﮐﯿﻨـﺰ ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬ ‫‪www.richarddawkins.net‬‬ ‫اﯾـﻦ ﺗﻤﺜﯿـﻞ درﯾﭽـﻪي ﺗﻨـﮓ ﻧـﻮر ﮐـﻪ ﺑـﻪ روي ﯾـﮏ ﻃﯿـﻒ ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﻬﻨـﺎور ﮔﺸـﻮده ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬در‬ ‫دﯾﮕﺮ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي داﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬اﻧﮕـﺎر ﮐـﻪ ﻣـﺎ درون ﯾـﮏ ﻏـﺎر زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬و ﺟﻬـﺎن‬ ‫را از ﺧـﻼل دﻫﺎﻧـﻪي ﮐﻮﭼـﮏ ﻏـﺎري ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺣـﻮاس و ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻋﺼـﺒﯽﻣـﺎن ﺑـﺮ روي ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﻣـﯽﮔﺸــﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﻧـﺪامﻫــﺎي ﺣﺴــﯽ ﻣـﺎ ﺗﻨﻬــﺎ ﻣــﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﮔﺴــﺘﺮدهي ﻣﺤــﺪودي از ﭘﺪﯾــﺪهﻫــﺎ را ﮐـﻪ ﺑــﺎ‬ ‫ﺳـﺮﻋﺖﻫـﺎي ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺸـﺨﯿﺺ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ در ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ اﺷـﯿﺎي آن از ﭼﻨـﺪ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﮕـﺎه از ﺳـﺮ ﻗﻠـﻪي ﮐـﻮه ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ دﻫـﻢ ﻣﯿﻠﯿﻤﺘـﺮ اﻧـﺪازهي ﺳـﺮ ﺳـﻮزن ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﺎﻣﻼ راﺣـﺖ و آﺳـﻮده‬ ‫ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬ﺧـﺎرج از اﯾـﻦ ﮔﺴـﺘﺮه‪ ،‬ﺣﺘـﯽ ﺗﺨﯿـﻞﻣـﺎن ﻫـﻢ ﭘـﺎ در ﮔـﻞ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ اﺑﺰارﻫـﺎ و‬ ‫رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﯽﺷـﻮﯾﻢ – ﮐـﻪ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﮐـﺎرﺑﺮد آﻧﻬـﺎ را ﺑﯿـﺎﻣﻮزﯾﻢ‪ .‬اﯾـﻦ ﮔﺴـﺘﺮهي اﻧـﺪازهﻫـﺎ‪،‬‬ ‫ﻣﺴـﺎﻓﺖﻫـﺎ و ﺳـﺮﻋﺖﻫـﺎ‪ ،‬ﮐـﻪ در ﻣﺨﯿﻠـﻪي ﻣـﺎ ﻣـﯽﮔﻨﺠﻨـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧـﻮار ﺑـﺎرﯾﮑﯽ اﺳـﺖ از ﯾـﮏ ﮔﺴـﺘﺮهي‬

‫‪٣٥٧‬‬

‫ﻋﻈـﯿﻢ‪ .‬ﯾـﮏ ﺳـﺮ آن از ﻣﻘﯿـﺎسﻫـﺎي ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ ﮐﻮاﻧﺘـﻮﻣﯽ آﻏـﺎز ﻣـﯽﺷـﻮد و ﺳـﺮ دﯾﮕـﺮ آن ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎي اﯾﻨﺸﺘﯿﻨﯽ ﮐﯿﻬﺎن ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺨﯿـﻞ ﻣـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم روﯾـﺎروﯾﯽ ﺑـﺎ ﻣﺴـﺎﻓﺖﻫـﺎي وراي ﻣﻘﯿـﺎسﻫـﺎي ﻣـﺄﻟﻮفﻣـﺎن‪ ،‬ﺑـﺪﺟﻮري ﻧـﺎﺗﻮان‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ اﻟﮑﺘـﺮون را ﺗـﻮپ ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ در ﻣـﺪاري ﺑـﻪ دور ﺗـﻮپﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮي ﮐﻪ ﻧﻤـﺎد ﭘﺮوﺗـﻮنﻫـﺎ و ﻧـﻮﺗﺮونﻫـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬اﻣـﺎ در واﻗـﻊ اﺻـﻼ اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫‪.‬اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗـﻮپﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﺻـﻼ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺸﻨﺎﺳـﯿﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ دارﯾـﻢ درﺑـﺎرهي اﻓـﻖﻫـﺎي دوردﺳـﺖ واﻗﻌﯿـﺖ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬اﺻـﻼ ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﮐﻪ "ﻣﺎﻧﻨـﺪ" ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺨﯿـﻞ ﻣـﺎ ﻗـﺎدر ﻧﯿﺴـﺖ ﺑـﻪ ﻣﺮزﻫـﺎي ﮐﻮاﻧﺘـﻮﻣﯽ ﻧﻔـﻮذ ﮐﻨـﺪ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺎ – ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪي ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻣﺎن – از اﺷﯿﺎء اﻧﺘﻈﺎر دارﯾﻢ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣـﻮرد اﺷـﯿﺎﺋﯽ ﻫـﻢ ﮐـﻪ ﺳـﺮﻋﺖﺷـﺎن ﮐﺴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ از ﺳـﺮﻋﺖ ﻧـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ ﺳـﺮﮔﺮدان‬

‫ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﻓﻬـﻢ ﻣﺘﻌـﺎرف‪ 445‬ﻣـﺎ ﺿـﺮﺑﻪ ﻓﻨـﯽ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻓﻬـﻢ ﻣﺘﻌـﺎرﻓﯽ در ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﯾﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺟِـﯽ‪.‬ﺑـﯽ‪.‬اس ﻫﺎﻟـﺪ‪‬ﯾﻦ‪ ،‬زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎس ﺑـﺰرگ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﻣﺸـﻬﻮري ﺑـﻪ ﻧـﺎم "ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﻣﻤﮑـﻦ"‬ ‫ﻣـﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ »اﮐﻨـﻮن‪ ،‬ﮔﻤـﺎن ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎن ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻏﺮﯾـﺐﺗـﺮ از آن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺗﺼـﻮر ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑـﻪ ﻏﺮﯾـﺐﺗـﺮ از آﻧـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ ‪...‬ﮔﻤـﺎن ﻣـﯽﮐـﻨﻢ در آﺳـﻤﺎن و زﻣـﯿﻦ‬ ‫ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧـﻪ در ﻫـﯿﭻ ﻓﻠﺴـﻔﻪي ﺑﺸـﺮي ﻣـﯽﮔﻨﺠﻨـﺪ‪ ،‬و ﻧـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﮕﻨﺠﻨـﺪ‪ «.‬در اﯾﻨﺠـﺎ‬ ‫ﺧـﻮب اﺳـﺖ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺟﻤﻠـﻪي ﻣﺸـﻬﻮر ﻫﻤﻠـﺖ ﮐـﻪ ﻫﺎﻟـﺪﯾﻦ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﺑـﺪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺄﮐﯿﺪ درﺳﺖ در اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮ روي "ﺗﻮ" اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻫﻮراﺷﯿﻮ‪ ،‬در آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﺑﺴﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪي "ﺗﻮ" ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻫﻢ ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در واﻗـﻊ‪ ،‬اﻏﻠـﺐ اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ را ﺟـﻮري ﻣـﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ اﻧﮕـﺎر ﻫﻮراﺷـﯿﻮ ﻧﻤﺎﯾـﺎﻧﮕﺮ ﻫﻤـﻪي‬ ‫ﺧﺮدﮔﺮاﯾـﺎن ﺳـﻄﺤﯽ و ﺷـﮑﺎك اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﮔـﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺮﺧـﯽ اﺳـﺎﺗﯿﺪ ادﺑﯿـﺎت ﺗﺄﮐﯿـﺪ را ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬ ‫"ﻓﻠﺴﻔﻪ" ﺑـﺮ "ﺗـﻮ" ﺑﮕـﺬارﯾﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺧـﻮاﻧﺶ زاﯾـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﻦ ﺗﻔـﺎوت واﻗﻌـﺎ ﺑـﺮاي ﺑﺤـﺚ ﻓﻌﻠـﯽ‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮاﻧﺶ دوم از ﻗﯿﺪ "ﻫﯿﭻ" در ﺳﺨﻦ ﻫﺎﻟﺪﯾﻦ اﺣﺘﺮاز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Common Sense‬‬

‫‪٤٤٥‬‬

‫‪٣٥٨‬‬

‫ﮐﺴـﯽ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﺑـﻪ او ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﺷـﺪه‪ ،‬از راه ﺑﯿـﺎن ﻋﺠﺎﯾـﺐ و ﻏﺮاﯾـﺐ داﻧـﺶ اﻣـﺮار ﻣﻌـﺎش‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬او اﯾﻦ ﻋﺠﺎﯾﺐ را ﺗـﺎ ﺳـﺮﺣﺪ ﮐﻤـﺪي ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽﺑـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮل از ﻫﻤـﺎن ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ او ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﺎل ‪ ١٩٩٨‬در ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﺮ از آن ﻧﻘﻞ ﮐﺮدم‪:‬‬ ‫»اﯾـﻦ واﻗﻌﯿـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ در ﺗـﻪ ﯾـﮏ ﭼـﺎه ﮔﺮاﻧﺸـﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯽ‪ ،‬ﺑـﺮ روي ﮐـﺮهاي ﮔـﺎز‪-‬‬ ‫ﭘـﻮش ﮐـﻪ ﺑـﻪ دور ﯾـﮏ رآﮐﺘـﻮر ﻫﺴـﺘﻪاي ﻣـﯽﮔـﺮدد ﮐـﻪ ﺳﯿﺼـﺪﻫﺰار ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ ﺑـﺎ ﻣـﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارد و‬ ‫ﻫﻨـﻮز ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻗﻀـﯿﻪ ﮐـﺎﻣﻼ ﻋـﺎدي اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ روﺷـﻨﯽ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﭼﻘـﺪر‬ ‫ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﮐـﺞ ﻓﻬـﻢ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ «.‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ دﯾﮕـﺮ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻋﻠﻤـﯽ‪-‬ﺗﺨﯿﻠـﯽ ﻋﺠﺎﯾـﺐ داﻧـﺶ را ﭘـﯿﺶ‬ ‫ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ ﺗﺎ ﺣـﺲ رازآﻟـﻮدي اﯾﺠـﺎد ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬داﮔـﻼس آداﻣـﺰ ﺑـﺎ ﺑﯿـﺎن ﻋﺠﺎﯾـﺐ داﻧـﺶ ﻣـﺎ را ﻣـﯽﺧﻨﺪاﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﮐﺘـﺎب راﻫﻨﻤـﺎي اﺗﻮاﺳـﺘﺎپ زدن ﺑـﻪ ﮐﻬﮑﺸـﺎن‪ 446‬او را ﺧﻮاﻧـﺪهاﻧـﺪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺳـﺨﻦ‬ ‫او درﺑﺎرهي "ﺟـﺎدهي ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﺑـﯽﻧﻬﺎﯾـﺖ" را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎورﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ واﮐـﻨﺶ ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ از‬ ‫ﻧﺎﺳـﺎزهﻫـﺎي ﻏﺮﯾـﺐ ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﻣـﺪرن‪ ،‬ﺧﻨﺪﯾـﺪن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻫـﻢ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ آﻟﺘﺮﻧـﺎﺗﯿﻮ دﯾﮕـﺮ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد زدن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﮑﺎﻧﯿـﮏ ﮐﻮاﻧﺘـﻮﻣﯽ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺳـﺘﯿﻎ اﺛﯿـﺮي دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي داﻧـﺶ ﻗـﺮن ﺑﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬در ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺟﻬـﺎن‬ ‫واﻗﻌـﯽ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﺧﯿـﺮهﮐﻨﻨـﺪهاي دارد‪ .‬رﯾﭽـﺎرد ﻓـﺎﯾﻨﻤﻦ دﻗـﺖ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ آن را ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬ ‫ﻣﺴـﺎﻓﺘﯽ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي ﻋـﺮض اﯾﺎﻟـﺖ ﻣﺘﺤـﺪه ﺑـﺎ ﺧﻄـﺎﯾﯽ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺿـﺨﺎﻣﺖ ﯾـﮏ ﺗـﺎر ﻣـﻮي اﻧﺴـﺎن ﻗﯿـﺎس‬ ‫ﮐﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ در ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﻧـﻮﻋﯽ ﺻـﺤﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿـﮏ‬ ‫ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﻗـﺪر ﻫﻤـﻪي داﻧﺴـﺘﻪﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﻣـﺎ‪ ،‬و ﺣﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻗـﺪر ﭘـﯿﺶﭘـﺎاﻓﺘـﺎدهﺗـﺮﯾﻦ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪﻫﺎي ﻓﻬـﻢ ﻣﺘﻌـﺎرف‪ ،‬ﺻـﺎدق ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل ﻣﻔﺮوﺿـﺎت ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﮐﻮاﻧﺘـﻮﻣﯽ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﻏﺮﯾﺐاﻧﺪ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ ﺧـﻮد ﻓـﺎﯾﻨﻤﻦ ﮐﺒﯿـﺮ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎنﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮم‬ ‫اﯾـﻦ زﯾﺒـﺎﺗﺮﯾﻦﺷـﺎن اﺳـﺖ اﻇﻬـﺎر ﮐـﺮده ﮐـﻪ‪» :‬اﮔـﺮ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﮐﻮاﻧﺘـﻮم را ﻣـﯽﻓﻬﻤﯿـﺪ ‪...‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ﮐﻮاﻧﺘﻮم را ﻧﻤـﯽﻓﻬﻤﯿـﺪ«‪ .‬ﯾـﮏ ﺳـﺨﻦ ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﻫـﻢ از ﻧﯿﻠـﺰ ﺑـﻮﻫﺮ ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪» :‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ ﮐـﻪ‬ ‫از ﻧﻈﺮﯾﻪي ﮐﻮاﻧﺘﻮم ﺷﻮﮐﻪ ﻧﺸﻮد‪ ،‬آن را ﻧﻔﻬﻤﯿﺪه اﺳﺖ«‬ ‫ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﮐﻮاﻧﺘـﻮم آن ﻗـﺪر ﻏﺮﯾـﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓﯿﺰﯾـﮏدانﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮﻫـﺎي ﻧﺎﺳـﺎزهواري از آن‬

‫ﭼﻨــﮓ ﻣــﯽزﻧﻨــﺪ‪ .‬ﭼﻨــﮓ زدن در اﯾﻨﺠــﺎ واژهي ﻣﻨﺎﺳــﺒﯽ اﺳــﺖ‪ .‬دﯾﻮﯾــﺪ د‪‬وچ در ﮐﺘــﺎب ﺑﺎﻓﺘــﺎر‬

‫‪٤٤٦‬‬

‫‪The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy, Douglas Adams‬‬

‫‪٣٥٩‬‬

‫واﻗﻌﯿـﺖ‬

‫‪447‬‬

‫ﺑـﻪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ "ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر" از ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﮐﻮاﻧﺘـﻮم ﻣﺘﻮﺳـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ‬

‫اﻇﻬـﺎرﻧﻈﺮي ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ درﺑـﺎرهي آن ﮐﻨﯿـﺪ اﯾـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﺮز ﻣﻀـﺤﮑﯽ‬ ‫اﺻـﺮافﮔﺮاﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬او ﻓـﺮض ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﻓـﺮاوان و ﺳـﺮﯾﻌﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﻨـﺪهاي ﺑـﻪ‬ ‫ﻣـﻮازات ﻫـﻢ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣﺘﻘـﺎﺑﻼ ﺑـﺮاي ﻫـﻢ ﻧﺎﺷـﻨﺎس ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻓﻘـﻂ از درﯾﭽـﻪي ﺗﻨـﮓ‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶﻫـﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿـﮏ ﮐﻮاﻧﺘـﻮﻣﯽ ﺑـﻪ روي ﻫـﻢ ﮔﺸـﻮده ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧـﯽ از اﯾـﻦ ﺟﻬـﺎنﻫـﺎ اﮐﻨـﻮن‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺮدهام‪ .‬در اﻗﻠﯿﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺷﻤﺎ ﯾﮏ ﺳﺒﯿﻞ ﺳﺒﺰ دارﯾﺪ‪ .‬و اﻟﯽ آﺧﺮ‪.‬‬ ‫ﻟﻮﺋﯿﺲ ووﻟﭙﺮت زﯾﺴـﺖﺷـﻨﺎس ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻏﺮاﺑـﺖ ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﺟﺪﯾـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﻧـﻮك ﮐـﻮه‬ ‫ﯾـﺦ اﺳـﺖ‪ .‬داﻧـﺶ در ﺣﺎﻟـﺖ ﮐﻠـﯽ‪ ،‬ﺑـﺮﺧﻼف ﻓﻨـﺎوري‪ ،‬ﻓﻬـﻢ ﻣﺘﻌـﺎرف را ﻧﻘـﺾ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪي‬ ‫ﺟﺎﻟـﺐاش اﯾـﻦ اﺳـﺖ‪ :‬ﻫـﺮ ﺑـﺎر ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﻟﯿـﻮان آب ﻣـﯽﺧﻮرﯾـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل‬

‫زﯾـﺎد ﺣـﺪاﻗﻞ ﯾﮑـﯽ از ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎﯾﯽ را ﮐـﻪ از ﻣﺜﺎﻧـﻪي اﻟﯿـﻮر ﮐﺮاﻣـﻮل‪ 448‬ﮔﺬﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﻧـﻮشﺟـﺎن‬

‫ﮐـﺮدهاﯾـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ از ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﯽ اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺗﻌـﺪاد ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي درون‬ ‫ﯾـﮏ ﻟﯿـﻮان آب از ﺗﻌـﺪاد ﻟﯿـﻮانﻫـﺎي آب ﻣﻮﺟـﻮد در ﺟﻬـﺎن ﺧﯿﻠـﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬آﯾـﺎ ﺷـﻤﺎ ﻫﻤـﯿﻦ اﻻن‬ ‫اﺗـﻢ ﻧﯿﺘﺮوژﻧـﯽ را اﺳﺘﻨﺸـﺎق ﻧﮑﺮدﯾـﺪ ﮐـﻪ داﯾﻨﺎﺳـﻮر اﮔﻮاﻧـﺪوﻧﯽ ﮐـﻪ ﺳـﻤﺖ ﭼـﭗ آن درﺧـﺖ ﺳـﺮﺧﺲ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ اﯾﺴـﺘﺎده ﺑـﻮد ﺗـﻨﻔﺲ ﮐـﺮده ﺑـﻮد؟ آﯾـﺎ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﻧﯿﺴـﺘﯿﺪ ﮐـﻪ در ﺟﻬـﺎﻧﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ در‬ ‫آن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﮔﻤﺎﻧـﻪزﻧـﯽﻫـﺎﯾﯽ اﻣﮑـﺎنﭘﺬﯾﺮاﺳـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﺰﯾـﺖ را دارﯾـﺪ ﮐـﻪ ﮐـﻪ ﺑﻔﻬﻤﯿـﺪ ﭼـﺮا‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳـﺖ؟ و ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ آن را ﺑـﺮاي دﯾﮕـﺮان ﻫـﻢ ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﻫﯿـﺪ؛ ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻋﻘﯿـﺪهي ﺧﻮدﺗـﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ اﮔـﺮ دﯾﮕـﺮان ﺑـﻪ درﺳـﺘﯽ اﺳـﺘﺪﻻلﺗـﺎن را ﺑﻔﻬﻤﻨـﺪ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ آن را‬

‫ﻣـﯽﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻨﺒـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﮐـﺎرل ﺳـﺎﮔﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﻧﮕﯿـﺰهي ﺧـﻮد از ﻧﻮﺷـﺘﻦ "ﺟﻬـﺎن‬ ‫دﯾـﻮ زده‪ :‬داﻧـﺶ ﺑـﻪ ﺳـﺎن ﺷـﻤﻌﯽ در ﺗـﺎرﯾﮑﯽ"‬

‫‪449‬‬

‫ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪» :‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮم ﺷـﺮح ﻧـﺪادن داﻧـﺶ‪،‬‬

‫ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺞروي اﺳـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﻋﺎﺷـﻖ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺧﻮاﻫﯿـﺪ دﻧﯿـﺎ را ﺧﺒـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﯾـﮏ رواﯾـﺖ‬ ‫ﺷﺨﺼﯽ از ﻋﺸﻖ دﯾﺮﯾﻨﻪي ﻣﻦ ﺑﻪ داﻧﺶ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﺣﯿـﺎت‪ ،‬و اﯾﻨﮑـﻪ ﻫﺴـﺘﯽ در ﺟﻬـﺎن ﺗـﺎﺑﻊ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ اﺳـﺖ – ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﻋﻠـﺖاش اﯾـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﮕﻔﺖزدﮔـﯽ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔـﻪاﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬

‫‪٤٤٧‬‬

‫‪The Fabric of Reality, David Deutsch‬‬ ‫‪٤٤٨‬‬ ‫اﻟﯿﻮر ﮐﺮاﻣﻮل رﻫﺒﺮ اﻧﻘﻼب اﻧﮕﻠﯿﺲ در ‪ 1647‬ﺑﻮد‪ .‬او ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻦ ﺷﺎه ﭼﺎرﻟﺰ ﯾﮑﻢ‪ ،‬اﻋﻼم ﺟﻤﻬﻮري ﮐﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ درﮔﺬﺷﺖ و ﭘﺲ از‬ ‫او ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ب‬ ‫‪Demon-Haunted World? Science as a Candle in the Dark, Carl Sagan‬‬

‫‪٤٤٩‬‬

‫‪٣٦٠‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻐﺰﻫـﺎﯾﯽ اﯾﺠـﺎد ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ ﻫﻤـﺎن ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣﻌﻨـﺎ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﻣـﺎ اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻏﺎﻓـﻞﮔﯿﺮﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل ﻣـﻦ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ‬ ‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬دوﺳﺖ دارم ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﮑـﺮش را ﺑﮑﻨﯿـﺪ‪ .‬ﺑـﺮ روي ﯾـﮏ ﺳـﯿﺎره‪ ،‬و ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺮ روي ﻫﻤـﯿﻦ ﯾـﮏ ﺳـﯿﺎره در ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﮐﯿﻬـﺎن‪ ،‬ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﭼﯿـﺰي ﭘﯿﭽﯿـﺪهﺗـﺮ از ﺗﮑـﻪ ﺳـﻨﮓﻫـﺎ ﻧﻤـﯽﺳـﺎزﻧﺪ‪ ،‬در اﻧﺪاﻣـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ‬ ‫اﺑﻌـﺎدي ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي ﻫﻤـﺎن ﺗﮑـﻪﺳـﻨﮓ ﮔـﺮد ﻫـﻢ ﻣـﯽآﯾﻨـﺪ؛ و اﻧﺪاﻣـﻪﻫـﺎﯾﯽ را ﻣـﯽﺳـﺎزﻧﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨـﺎن‬ ‫ﭘﯿﭽﯿـﺪهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﺪوﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﭙﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺷـﻨﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺸـﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و ﺑﺨﻮرﻧـﺪ و ﻫﻤـﻪي‬ ‫ﮐﺎرﻫـﺎي دﯾﮕـﺮي را اﻧﺠـﺎم دﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ از ﺗﮑـﻪ ﻣـﺎدهﻫـﺎي ﺟﺎﻧـﺪار ﺑﺮﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ در ﺑﺮﺧـﯽ ﻣـﻮارد‬ ‫ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸـﻨﺪ و اﺣﺴـﺎس ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﻋﺎﺷـﻖ دﯾﮕـﺮ ﺗﮑـﻪ ﻣـﺎدهﻫـﺎي ﺟﺎﻧـﺪار ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه اﺳﺎﺳـﺎ‬ ‫ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ ﮐﻠـﮏ‪ ‬ﮐـﺎر ﮐﺠﺎﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ داﻧـﺶ را ﻓﻘـﻂ از ﺳـﺎل ‪ ١٨۵٩‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﻮ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﯾـﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ از ‪ ،١٨۵٩‬اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﺠﯿـﺐ ﻣـﯽﻧﻤـﻮد‪ .‬اﻣـﺮوزه‪ ،‬ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ داروﯾـﻦ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﺠﯿـﺐ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬داروﯾـﻦ درﯾﭽـﻪي ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ را ﮐﺸـﯿﺪ و ﺣﺠـﺎب را از ﻫـﻢ ﮔﺴﺴـﺖ‪ ،‬و ﮔﺬاﺷـﺖ‬

‫ﺳﯿﻼب داﻧﺴـﺘﻪﻫـﺎي ﺗـﺎزه ﺑـﻪ درون ﺟـﺎري ﺷـﻮد‪ 450.‬داﻧﺴـﺘﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗـﺎزﮔﯽﺷـﺎن ﺧﯿـﺮهﮐﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ و‬ ‫ﺟـﺎن آدﻣـﯽ را ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻣـﯽﺑﺨﺸـﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آن را در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻧﯿـﺎﺑﯿﻢ – ﻣﮕـﺮ در‬ ‫ﻓﻬﻢ ﮐﭙﺮﻧﯿﮏ از اﯾﻨﮑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻟﻮدوﯾـﮓ وﯾﺘﮕﻨﺸـﺘﺎن‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴـﻮف ﺑـﺰرگ ﻗـﺮن ﺑﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺑـﺎر از دوﺳـﺘﺶ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪» :‬ﺑﮕـﻮ‬ ‫ﺑﺒﯿـﻨﻢ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻣـﺮدم ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي آدﻣﯿـﺰاد ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻓـﺮض ﮐﻨﻨـﺪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑـﻪ‬ ‫دور زﻣـﯿﻦ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟـﺎي اﯾﻨﮑـﻪ زﻣـﯿﻦ ﺑـﻪ دور ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻣـﯽﮔـﺮدد؟ دوﺳـﺘﺶ ﭘﺎﺳـﺦ داد ﺧـﻮب‬ ‫ﻣﻌﻠـﻮم اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﮐـﻪ اﻧﮕـﺎر ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑـﻪ دور زﻣـﯿﻦ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪.‬‬ ‫وﯾﺘﮕﻨﺸـﺘﺎﯾﻦ ﭘﺎﺳـﺦ داد ﺧـﻮب‪ ،‬اﮔـﺮ آن ﻣﻮﻗـﻊ ﻣـﻦ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﺮدم ﮐـﻪ زﻣـﯿﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪،‬‬ ‫ﭼﻄﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﯿﺪم؟« ﻣـﻦ ﮔـﺎﻫﯽ ﺳـﺮ ﮐـﻼس اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ وﯾﺘﮕﻨﺸـﺘﺎﯾﻦ را ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪ ،‬و اﻧﺘﻈـﺎر‬ ‫دارم ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮا ﮔﯿﺞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﻬـﺎن ﻣﺤـﺪودي ﮐـﻪ ﻣﻐﺰﻫـﺎي ﻣـﺎ در آن ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎل ﺣﺮﮐـﺖ ﭼﯿﺰﻫـﺎي‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﺑﯿﺸـﺘﺮ اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﭼﯿﺰﻫـﺎي ﺑـﺰرگ‪ ،‬ﮐـﻪ ﭘـﺲزﻣﯿﻨـﻪي ﺣﺮﮐـﺖ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﮔـﺮدش‬ ‫زﻣـﯿﻦ‪ ،‬ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﻧﺰدﯾـﮏﺗـﺮ ﺑـﻮدن ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﺰرگﺗـﺮ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﻨﺪ – ﮐـﻮهﻫـﺎ‪،‬‬ ‫‪ ٤٥٠‬ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺟﺎﻟﺐ داوﮐﯿﻨﺰ از ﺣﺮﮐﺖ داروﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد ﺷﻌﺮ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﯽاﻧﺪازد ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺠﺎب راه ﺗﻮﯾﯽ ﺣﺎﻓﻆ از‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺑﺮﺧﯿﺰ – ﺧﻮﺷﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ راه ﺑﯽﺣﺠﺎب رود‪ .‬ر‪.‬ب‬

‫‪٣٦١‬‬

‫درﺧﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺧﻮد زﻣـﯿﻦ – ﻫﻤﮕـﯽ ﮐـﺎﻣﻼ ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑـﺎ ﻧـﺎﻇﺮ و ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﺷـﯿﺎء ﻧﺴـﺒﺘﺎ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ و ﺳـﺘﺎرﮔﺎن ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬وﻣﻐـﺰ ﻣـﺎ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﻋـﺎدت ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽاش دﭼـﺎر‬ ‫اﯾـﻦ ﺗـﻮﻫﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ و ﺳـﺘﺎرﮔﺎن درون ﭘـﺲ زﻣﯿﻨـﻪي ﮐـﻮهﻫـﺎ و درﺧـﺖﻫـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣـﺎل اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﭘـﯽﮔﯿـﺮﯾﻢ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﻣـﺎ ﺟﻬـﺎن را اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﭼـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻣـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷـﮑﻞ ﺷـﻬﻮدي ﺑﺮﺧـﯽ ﭼﯿﺰﻫـﺎ را آﺳـﺎنﺗـﺮ از ﭼﯿﺰﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ در ﻣـﯽﯾـﺎﺑﯿﻢ؟ ﭼـﻮن ﻣﻐﺰﻫﺎﯾﻤـﺎن ﺧـﻮد‬ ‫اﻧﺪامﻫﺎﯾﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬راﯾﺎﻧـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﺳـﻮار ﺑـﺮ ﺑـﺪن ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺑﻘـﺎي ﻣـﺎ در ﺟﻬـﺎن ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻦ آن را ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ‪ 451‬ﻣـﯽﻧـﺎﻣﻢ و از اﺷـﯿﺎﺋﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﺑﻘﺎﯾﻤـﺎن‬

‫اﻫﻤﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬اﺷـﯿﺎء ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ ﻧـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﺰرگ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻧـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﮐﻮﭼـﮏ؛ ﯾـﺎ ﺳـﺎﮐﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬ ‫ﯾﺎ ﺑﺎ ﮐﺴـﺮ ﮐـﻮﭼﮑﯽ از ﺳـﺮﻋﺖ ﻧـﻮر ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ؛ و در اﯾـﻦ ﺟﻬـﺎن اﻣـﻮر ﻧﺎﻣﻤﺤﺘﻤـﻞ را ﻣـﯽﺗـﻮان‬ ‫ﺑـﺎ ﺧﯿـﺎل راﺣـﺖ "ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ" ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر آورد‪ .‬ﭘﻨﺠـﺮهي ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﻣـﺎ ﺗﻨـﮓ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﻣـﺎ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺑﻘﺎيﺷﺎن ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮهي ﺑﺎزﺗﺮي ﻧﯿﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑـﺮاي ﺗﻔـﺮﯾﺢ‪ ،‬ﯾـﮏ ﻗﻄﻌـﻪ از ﮐﺘـﺎب ﻣﺮداﻧـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺑﺰﻫـﺎ زل ﻣـﯽزﻧﻨـﺪ‬

‫‪452‬‬

‫اﺛـﺮ ﺟـﺎن‬

‫راﻧﺴﻮن را ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪:‬‬ ‫»اﯾـﻦ ﯾـﮏ داﺳـﺘﺎن واﻗﻌـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺳـﺎل ‪ ١٩٨٣‬اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﯿﺠـﺮ ژﻧـﺮال آﻟﺒـﺮت اﺳـﺘﺎﺑﻠﺒﯿﻦ‬ ‫ﺳـﻮم ﭘﺸـﺖ ﻣﯿـﺰش در آرﻟﯿﻨﮕﺘـﻮن وﯾﺮﺟﯿﻨﯿـﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺑـﻪ دﯾـﻮار روﺑـﺮوﯾﺶ ﺧﯿـﺮه ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﺮ آن ﻧﺸﺎنﻫـﺎي اﻓﺘﺨـﺎر ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﻓـﺮاوان او آوﯾﺨﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﺸـﺎنﻫـﺎ ﺧـﺎﻃﺮات ﯾـﮏ ﻋﻤـﺮ ﺳـﺮﺑﺎزي‬ ‫ﺷـﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬او رﺋـﯿﺲ اﻃﻼﻋـﺎت ارﺗـﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷﺼـﺖ ﻫـﺰار ﺳـﺮﺑﺎز ﺗﺤـﺖ اﻣـﺮ دارد ‪...‬‬ ‫ژﻧـﺮال ﺑـﻪ دﯾـﻮاري ﮐـﻪ ﻧﺸـﺎنﻫـﺎﯾﺶ را ﺑـﺮ آن آوﯾﺨﺘـﻪ ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺎري‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻓﮑـﺮ او را ﺑـﻪ وﺣﺸـﺖ ﻣـﯽاﻧـﺪازد‪ .‬او ﺑـﻪ اﻧﺘﺨـﺎﺑﯽ ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﭘـﯿﺶ‬ ‫دارد‪ .‬ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ در اﯾـﻦ دﻓﺘـﺮ ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ دﻓﺘـﺮ دﯾﮕـﺮي ﻧﻘـﻞ ﻣﮑـﺎن ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺑـﺎ ﺧـﻮدش‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬و او ﺗﺼـﻤﯿﻤﺶ را ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬او ﺑـﻪ دﻓﺘـﺮ دﯾﮕـﺮ ﻣـﯽرود‪ ....‬ﻣـﯽاﯾﺴـﺘﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟﻠـﻮي ﻣﯿـﺰ‬ ‫ﻣﯽآﯾﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻗﺪم زدن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬آﺧـﺮ اﺗـﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ از ﭼـﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه؟‬ ‫از ﻓﻀـﺎي ﺧـﺎﻟﯽ! ﮔـﺎمﻫـﺎﯾﺶ را ﺗﻨـﺪﺗﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺧـﻮدش ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑﯿﺸـﺘﺮ از ﭼـﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷـﺪهام؟ از اﺗـﻢ ﻫـﺎ! ﮐـﻢﮐـﻢ ﻗـﺪم زدﻧـﺶ ﺑـﻪ دوﯾـﺪن ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎز ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ دﯾـﻮار‬

‫‪Middle World‬‬ ‫‪The Men who Stare at Goats, Jon Ronson‬‬

‫‪٤٥١‬‬ ‫‪٤٥٢‬‬

‫‪٣٦٢‬‬

‫ﻋﻤـﺪﺗﺎ از ﭼـﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه؟ از اﺗـﻢ ﻫـﺎ! ﻓﻘـﻂ ﮐﺎﻓﯿﺴـﺖ ﻓﻀـﺎﻫﺎ را ﺑـﺎ ﻫـﻢ ادﻏـﺎم ﮐـﻨﻢ ‪...‬ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﺑﯿﻨـﯽ‬ ‫ژﻧﺮال اﺳـﺘﺎﺑﻠﺒﯿﻦ ﺑـﻪ دﯾـﻮار دﻓﺘـﺮش اﺻـﺎﺑﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺧـﻮدش ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻟﻌﻨﺘـﯽ! ژﻧـﺮال ﺣﯿـﺮان‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﯿﺎن دﯾﻮار ﺑﮕﺬرد‪«.‬‬ ‫ﻣـﺎ ﮐـﻪ در "ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ" ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﯾـﻢ ﺑﺮاﯾﻤـﺎن درك ﺷـﻬﻮدي ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ‬ ‫آﺳﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ژﻧـﺮال ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑـﻪ اﺷـﯿﺎي "ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ" ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﯾـﻮار‬ ‫ﺑﺮﺧـﻮرد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖاش ﺑـﻪ ﻃـﺮز دردﻧـﺎﮐﯽ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ «.‬ﻣﻐﺰﻫـﺎي ﻣـﺎ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﺗﺠﻬﯿـﺰ‬ ‫ﻧﺸﺪهاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ژﻧـﺮال ﻫـﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧﻮﺗﺮﯾﻨﻮﻫـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ از ﺧـﻼل ﻓﻀـﺎﻫﺎي ﺧـﺎﻟﯽ وﺳـﯿﻊ‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ دﻫﻨـﺪهي دﯾـﻮار واﻗﻌـﯽ ﺑﮕـﺬرد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣـﺎ ﺑـﻪ درﺳـﺘﯽ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ در‬ ‫ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﭼﻪ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺷـﻬﻮد ﻃﺒﯿﻌـﯽ اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﮐـﻪ در ﻣﮑﺘـﺐ "ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ" ﺑﺎﻟﯿـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺣـﺮف ﮔﺎﻟﯿﻠـﻪ را‬ ‫ﺑـﺎور ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﮔﻔـﺖ اﮔـﺮ ﯾـﮏ ﮔـﻮي و ﯾـﮏ ﭘ‪‬ـﺮ را ﻫﻤﺰﻣـﺎن از ﺑﺮﺟـﯽ ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﺎﻧـﺪازﯾﻢ و‬ ‫اﺻـﻄﮑﺎك ﻫـﻮا ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ دو ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ ﻣـﯽﺧﻮرﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن در "ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ"‪ ،‬اﺻـﻄﮑﺎك‬ ‫ﻫـﻮا ﻫﻤـﻮاره وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻣـﺎ ﺳـﺎﮐﻨﺎن ﺗﮑﺎﻣـﻞﯾﺎﻓﺘـﻪ در "ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ" ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬و ﻫﻤـﯿﻦ اﻣـﺮ ﺗـﻮان‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣـﺎ را ﻣﺤـﺪود ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭘﻨﺠـﺮهي ﺗﻨـﮓ ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﻣـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﯽﮔـﺬارد ﮐـﻪ "ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ" را ﺑﺒﯿﻨـﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﯾـﮏ ﻣﻌﻨـﺎ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺟـﺎﻧﻮران‪ ،‬ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻮدهاﯾـﻢ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑـﻪ در رﯾﺰﺟﻬـﺎن اﺗـﻢﻫـﺎ و اﻟﮑﺘـﺮونﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮاي ﺑﻘـﺎ ﺗﻘـﻼ ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪن ﻣـﺎ ﻣﺤﺼـﻮل ﺗـﭙﺶﻫـﺎي‬ ‫ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ و ﺗﺨﯿـﻞﻣـﺎن ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖﻫـﺎي رﯾﺰﺟﻬـﺎن ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪ .‬اﻣـﺎ ﻓﻬـﻢ رﯾﺰﺟﻬـﺎن ﻫـﯿﭻ ﮐﻤﮑـﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﮐﻨﺸـﮕﺮي ﻧﯿﺎﮐـﺎن وﺣﺸـﯽﻣـﺎن ﻧﻤـﯽﮐـﺮد؛ و ﻫـﯿﭻﯾـﮏ از ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿـﺮيﻫـﺎي آﻧﻬـﺎ ﻫـﻢ واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻓﻬـﻢ‬ ‫رﯾﺰﺟﻬـﺎن ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﺎﮐﺘﺮي ﺑـﻮدﯾﻢ و ﻣﺮﺗـﺐ زﯾـﺮ ﺿـﺮب ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎي ﺣﺮارﺗـﯽ ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎ‬ ‫ﻗـﺮار داﺷـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻗﻀـﯿﻪ ﻓـﺮق ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﺎ ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪايﻫـﺎ ﺳـﻨﮕﯿﻦوزنﺗـﺮ از آن ﻫﺴـﺘﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐـﺎت ﺑﺮاوﻧـﯽ را اﺣﺴـﺎس ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﺎ در ﭼﻨﺒـﺮهي ﻧﯿـﺮوي ﮔـﺮاﻧﺶ اﺳـﺖ اﻣـﺎ ﮐـﺎﻣﻼ از‬ ‫اﺛﺮات ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺗـﻨﺶ ﺳـﻄﺤﯽ ﻏﺎﻓـﻞ ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ﺣﺸـﺮهي ﮐﻮﭼـﮏ اوﻟﻮﯾـﺖ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﺑـﺮﻋﮑﺲ‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﻨﺶ ﺳﻄﺤﯽ اﺻﻼ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﻔﯿﻒ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺳـﺘﯿﻮ ﮔﺮاﻧـﺪ‪ ،‬در ﮐﺘـﺎب آﻓـﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺣﯿـﺎت و ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ اﯾﺠـﺎد آن‬

‫‪453‬‬

‫از دلﻣﺸـﻐﻮﻟﯽ ﺻـﺮف‬

‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺎده ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﻓﻐﺎن ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﺗﺼـﻮر ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﻮاد ﺟﺎﻣـﺪ‪ ،‬واﻗﻌـﺎ "ﭼﯿـﺰ" ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫‪Creation : Life and How to Make it, Steve Grand barchan‬‬

‫‪٤٥٣‬‬

‫‪٣٦٣‬‬

‫ﻧﻈﺮﻣــﺎن "اﻣــﻮاج" ﻧﻮﺳــﺎنﻫــﺎي اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨــﺎﻃﯿﺲ در ﺧــﻼء "ﻏﯿﺮواﻗﻌــﯽ" ﻫﺴــﺘﻨﺪ‪ .‬در دورهي وﯾﮑﺘﻮرﯾــﺎ‬ ‫ﻣــﯽاﻧﺪﯾﺸــﯿﺪﻧﺪ ﮐــﻪ اﻣــﻮاج ﺑﺎﯾــﺪ "درون" رﺳــﺎﻧﻪاي ﻣــﺎدي ﺣﺮﮐــﺖ ﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬اﻣــﺎ ﭼﻨــﯿﻦ رﺳــﺎﻧﻪاي را‬ ‫ﻧﻤـﯽﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﯾﮑـﯽ اﺧﺘـﺮاع ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻧـﺎم ﻣﺸﻌﺸـﻊ "اﺛﯿـﺮ" را ﺑـﺮ آن ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻋﻠـﺖ‬ ‫ﺑﯽﻫـﯿﭻ ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﻣـﺎدهي "واﻗﻌـﯽ" را درك ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻧﯿﺎﮐـﺎنﻣـﺎن ﺑـﺮاي ﺑﻘـﺎ در ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ؛ در ﺟﻬﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎده ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺘﺸﮑﻠﻪي ﻣﻔﯿﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑـﻪ ﺗﺠـﺎرب دوران ﮐـﻮدﮐﯽﺗـﺎن ﺑـﯽاﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ‪ .‬ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ را ﺑـﻪ ﯾـﺎد ﺑﯿﺎورﯾـﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ را ﺑﺒﯿﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﺣـﺲ ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬و ﺣﺘـﯽ ﺑﺒﻮﯾﯿـﺪ‪ .‬آﺧـﺮ واﻗﻌـﺎ آﻧﺠـﺎ ﻫﺴـﺘﯿﺪ؟ ﻧـﻪ؟ در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ‬ ‫ﺻـﻮرت ﭼﻄـﻮر ﻣـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎورﯾـﺪ؟ ﺣﺘـﯽ ﯾﮑـﯽ از اﺗـﻢﻫـﺎي ﻓﻌﻠـﯽ ﺑـﺪن ﺷـﻤﺎ در‬ ‫زﻣﺎن آن رﺧﺪادﻫﺎ ﺟﺰو ﺑـﺪن ﺗـﺎن ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ ﻣـﺎده از ﺟـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﺟـﺎي دﯾﮕـﺮ ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ در‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻮﻗﺘﺎ در ﺑﺪن ﺷﻤﺎ ﺟﻤﻊ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ ﻫﺮﺟـﺎ ﮐـﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﻫﻤـﺎن ﻣـﺎدهاي ﻧﯿﺴـﺘﯿﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺪنﺗـﺎن را‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺧﻮاﻧـﺪن اﯾـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻣﻮﺟـﺐ ﻧﺸـﺪه ﺗـﺎ ﻣﻮﻫﺎﯾﺘـﺎن ﺳـﯿﺦ ﺷـﻮد‪ ،‬دوﺑـﺎره‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪش‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺎﯾﺪ واژهي "واﻗﻌـﺎ" را ﻫﻤـﯿﻦ ﻃـﻮر ﺳـﻬﻞ و ﺳـﺎده ﺑـﺎ اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﺧـﺎﻃﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬اﮔـﺮ ﯾـﮏ‬ ‫ﻧﻮﺗﺮﯾﻨﻮ ﻣﻐﺰي داﺷـﺖ ﮐـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﻧﻮﺗﺮﯾﻨـﻮﯾﯽ ﺧـﻮد ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﯽﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈـﻢ‬ ‫ﮐﻮهﻫﺎ "واﻗﻌﺎ" از ﻓﻀـﺎي ﺧـﺎﻟﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻐـﺰ ﻣـﺎ ﻣﯿـﺮاث ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﻧﯿﺎﮐـﺎن ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪايﻣـﺎن‬ ‫اﺳـﺖ؛ ﻧﯿﺎﮐـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از ﺧـﻼل ﮐـﻮهﻫـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﮐـﻮهﻫـﺎ "واﻗﻌـﺎ‬ ‫"ﺻﻠﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﭽـﻪ ﻣـﺎ از ﺟﻬـﺎن واﻗﻌـﯽ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ‪ ،‬واﻗﻌﯿـﺖ ﺻـﺎف و ﭘﻮﺳـﺖ ﮐﻨـﺪه ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻣـﺪﻟﯽ از‬ ‫ﺟﻬﺎن واﻗﻌـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ دادهﻫـﺎي ﺣﺴـﯽ دﺳـﺖ ﭼـﯿﻦ و ﻣﺮﺗـﺐ ﺷـﺪه اﺳـﺖ – اﯾـﻦ ﻣـﺪل ﭼﻨـﺎن‬ ‫ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﮔـﺬران اﻣﻮرﻣـﺎن در ﺟﻬـﺎن واﻗﻌـﯽ ﻣﻔﯿـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣـﺎ ﭼـﻪ‬ ‫ﺟـﺎﻧﻮري ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺮﺷـﺖ اﯾـﻦ ﻣـﺪل ﻓـﺮق ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺪل ﯾـﮏ ﺟـﺎﻧﻮر ﭘﺮﻧـﺪه ﺑـﺎ ﻣـﺪل ﯾـﮏ ﺟـﺎﻧﻮر‬ ‫ﭼﺎرﭘـﺎ‪ ،‬ﮐـﻮهﭘﯿﻤـﺎ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺷـﻨﺎﮔﺮ ﻓـﺮق دارد‪ .‬ﺷـﮑﺎرﭼﯿﺎن ﺑـﻪ ﻣـﺪﻟﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت از ﺷﮑﺎرﺷـﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿـﺎز‬ ‫دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﺟﻬـﺎنﻫﺎﯾﺸـﺎن ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﻫـﻢﭘﻮﺷـﺎﻧﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻐـﺰ ﯾـﮏ ﻣﯿﻤـﻮن ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺠﻬـﺰ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺮماﻓﺰاري ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﯾـﮏ آراﯾـﻪي ﺳـﻪ ﺑﻌـﺪي از ﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎ و ﮐﻨـﺪهﻫـﺎ را ﺷـﺒﯿﻪﺳـﺎزي ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻐـﺰ‬ ‫ﯾـﮏ ﮐﺮﺟـﯽران ﻧﯿـﺎزي ﺑـﻪ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﺳـﻪ ﺑﻌـﺪي ﻧـﺪارد‪ ،‬زﯾـﺮا او ﺑـﺮ ﺟﻬـﺎن ﻣﺴـﻄﺢ ادوﯾـﻦ اﺑـﻮت‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺮم اﻓﺰار ﯾﮏ ﻣﻮش ﮐﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزي در زﯾﺮزﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٤٥٤‬‬

‫‪ Edwin Abbott‬اﻻﻫﯿﺪان اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻗﺮن ‪ ،19‬ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺘﺎب ﺗﻌﻠﯿﻤﯽاش ﺑﻪ ﻧﺎم دﺷﺖ ﻣﺴﻄﺢ ‪ Flat Land‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪454‬‬

‫‪٣٦٤‬‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰار ﯾﮏ ﻣﻮش ﮐـﻮر ﺑـﯽﻣـﻮ ﻫـﻢ اﺣﺘﻤـﺎﻻ ﺷـﺒﯿﻪ ﻧـﺮماﻓـﺰار ﻣـﻮش ﮐـﻮر اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺳـﻨﺠﺎب‪،‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ از ردهي ﺟﻮﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺮماﻓﺰارش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﺮماﻓﺰار ﻣﯿﻤﻮن ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد‪.‬‬

‫ﻣـﻦ درﮐﺘـﺎب ﺳـﺎﻋﺖﺳـﺎز ﻧﺎﺑﯿﻨـﺎ و ﺟﺎﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﮔﻔﺘـﻪام ﮐـﻪ ﭼـﻪ ﺑﺴـﺎ ﺧﻔـﺎشﻫـﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ‬

‫ﮔﻮشﻫﺎﯾﺸﺎن رﻧـﮓﻫـﺎ را "ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ"‪ .‬ﻣـﺪﻟﯽ از ﺟﻬـﺎن ﮐـﻪ ﺧﻔـﺎش ﺑـﺮاي ﺟﻬـﺖﯾـﺎﺑﯽ در ﺟﻬـﺎن ﺳـﻪ ﺑﻌـﺪي‬ ‫و ﺷﮑﺎر ﺣﺸـﺮات ﻧﯿـﺎز دارد‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑـﺎ ﻣـﺪل ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎدهي ﭘﺮﺳـﺘﻮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وﺟـﻪ‬ ‫اﺷﺘﺮاك اﯾـﻦ دو ﺟـﺎﻧﻮر اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧﻔـﺎشﻫـﺎ ﺑـﺮاي روزآﻣـﺪ ﮐـﺮدن ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي ﻣـﺪل ادارﮐـﯽﺷـﺎن‬ ‫از ﭘـﮋواك ﺻـﻮت ﺑﻬـﺮه ﻣـﯽﺑﺮﻧـﺪ و ﭘﺮﺳـﺘﻮﻫﺎ از اﻧﻌﮑـﺎس ﻧـﻮر‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ ﺧﻔـﺎشﻫـﺎ در درون ﺧـﻮد‬ ‫ﭘﮋواكﻫﺎي درﯾـﺎﻓﺘﯽﺷـﺎن را ﺑـﺎ ﺑﺮﭼﺴـﺐ ﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺸـﺎﺑﻪ "ﺳـﺮخ" و "آﺑـﯽ" ﻣﺸـﺨﺺ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫درﺑﺎرهي ﺑﺎﻓﺖ آﮐﻮﺳـﺘﯿﮏ اﺷـﯿﺎء اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﻔﯿـﺪي ﮐﺴـﺐ ﮐﻨﻨـﺪ درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ ﭘﺮﺳـﺘﻮﻫﺎ ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﻤﯿﯿـﺰ ﻃـﻮل ﻣـﻮجﻫـﺎي ﮐﻮﺗـﺎه و ﺑﻠﻨـﺪ ﻧـﻮر‪ ،‬ﺳـﺎﯾﻪ روﺷـﻦﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ را ادراك ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘـﻪ در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺳﺮﺷـﺖ ﻣـﺪل را ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﮐـﺎرﺑﺮد آن ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﻧـﻪ ﻣﻮداﻟﯿﺘـﻪي ﺣﺴـﯽ ﺟـﺎﻧﻮر‪.‬‬ ‫درﺳـﯽ ﮐـﻪ از ﺑﺮرﺳـﯽ ﺧﻔـﺎشﻫـﺎ ﻣـﯽﮔﯿـﺮﯾﻢ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ‪:‬ﯾـﮏ ﻣـﺪل ذﻫﻨـﯽ ﻫﻤـﺎن ﻗـﺪر ﺑـﺎ ﺷـﯿﻮهي‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎﻧﻮر اﻧﻄﺒﺎق دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺑﺎل‪ ،‬ﭘﺎ ﯾﺎ د‪‬م‪.‬‬

‫ﺟِـﯽ‪.‬ﺑـﯽ‪.‬اس‪.‬ﻫﺎﻟـﺪﯾﻦ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﻣﻤﮑـﻦ ﮐـﻪ در ﺑـﺎﻻ از آن ﻧﻘـﻞ ﮐـﺮدم‪ ،‬ﺷـﺒﯿﻪ‬

‫ﻫﻤـﯿﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را در ﻣـﻮرد ﺟـﺎﻧﻮراﻧﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑﻮﻫـﺎ در ﺟﻬـﺎنﺷـﺎن ﻧﻘـﺶ ﻋﻤـﺪهاي دارد‪ .‬او‬ ‫ﺳـﮓﻫـﺎ را ﻣﺜـﺎل ﻣـﯽزﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻮﻫـﺎي ﻣﺘﺼـﺎﻋﺪ از دو اﺳـﯿﺪ ﭼـﺮب ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﺎﺑﻪ –‬ ‫اﺳـﯿﺪ ﮐﺎﭘﺮﯾﻠﯿـﮏ و اﺳـﯿﺪ ﮐﺎﭘﺮوﻟﯿـﮏ – ﺑـﺎ ﻏﻠﻈـﺖ ﯾـﮏ در ﻣﯿﻠﯿـﻮن را از ﻫـﻢ ﺗﺸـﺨﯿﺺ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫ﺗﻔﺎوت اﯾـﻦ دو ﻧـﻮع اﺳـﯿﺪ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ زﻧﺠﯿـﺮهي اﺻـﻠﯽ ﻣﻮﻟﮑـﻮل اﺳـﯿﺪ ﮐﺎﭘﺮﯾﻠﯿـﮏ دو اﺗـﻢ ﮐـﺮﺑﻦ‬ ‫ﺑـﯿﺶ از زﻧﺠﯿـﺮهي اﺻـﻠﯽ ﻣﻮﻟﮑـﻮل اﺳـﯿﺪ ﮐﺎﭘﺮوﻟﯿـﮏ دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎن ﻫﺎﻟـﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺳـﮓﻫـﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫اﺳـﯿﺪﻫـﺎ را "ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ وزن اﺗﻤـﯽ ﺑﻮﻫﺎﯾﺸـﺎن ﺗﻘﺴـﯿﻢﺑﻨـﺪي ﮐﻨﻨـﺪ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ آدﻣﯿـﺎن ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫ﻃﻮل ﺳﯿﻢﻫﺎي ﭘﯿﺎﻧﻮ را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻧﺖﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ"‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻧـﻮع اﺳـﯿﺪ دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻧـﺎم اﺳـﯿﺪ ﮐﺎﭘﺮﯾـﮏ ﻫـﻢ ﻫﺴـﺖ ﮐـﻪ درﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دو اﺳـﯿﺪ ﻣـﺬﮐﻮر‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔـﺎوت ﮐـﻪ ﺑـﺎز ﻫـﻢ دو اﺗـﻢ ﮐـﺮﺑﻦ ﺑﯿﺸـﺘﺮ در زﻧﺠﯿـﺮهي اﺻـﻠﯽاش دارد‪ .‬ﺳـﮕﯽ ﮐـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫ﺑـﻮي اﺳـﯿﺪ ﮐﺎﭘﺮﯾـﮏ را اﺳﺘﺸـﻤﺎم ﻧﮑـﺮده‪ ،‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﺪون ﻫـﯿﭻ ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﺑـﻮي آن را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﺪ‬ ‫درﺳﺖ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺻـﺪاي ﯾـﮏ ﻧُـﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﺗﺮوﻣﭙﺘـﯽ ﮐـﻪ ﺻـﺪاﯾﺶ را ﺷـﻨﯿﺪهاﯾـﻢ‬ ‫را ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ ﮐـﺎﻣﻼ ﻣﻌﻘـﻮل اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﯾـﮏ ﺳـﮓ ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﮐﺮﮔـﺪن ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺑﻮﻫـﺎ را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻤﻨـﻮاﯾﯽ اﺻـﻮات ادراك ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻧﺎﻫﻤﺴـﺎزيﻫـﺎﯾﯽ ﻣﯿـﺎن ﺑﻮﻫـﺎ ﺗﺸـﺨﯿﺺ‬

‫‪٣٦٥‬‬

‫دﻫـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼﯿـﺰي ﻣﺜـﻞ ﻣﻠـﻮدي ﺑﻮﻫـﺎ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬زﯾـﺮا ﻣﻠـﻮديﻫـﺎ‪ ،‬ﺑـﺮ ﺧـﻼف ﺑﻮﻫـﺎ‪ ،‬از ﻧُـﺖﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪهاﻧـﺪ ﮐـﻪ آﻏـﺎز و ﭘﺎﯾـﺎنﺷـﺎن ﻣﻘﻄﻌـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺷـﺒﯿﻪ آﻧﭽـﻪ درﺑـﺎرهي ﺧﻔـﺎش ﮔﻔﺘـﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﺳﮓ و ﮐﺮﮔﺪن ﻫﻢ ﺑﻮﻫﺎ را رﻧﮕﯽ ادراك ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫داﻧـﺶ ﭘـﺮدهي ﺳـﯿﺎه ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ را ﻣـﯽدرد و ﮔﺴـﺘﺮهي ﭘﻬﻨـﺎورﺗﺮي از ﺟﻬـﺎن ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ ﺧـﺎرج را‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرهي ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ – ﮔﺴـﺘﺮهاي از ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎ ﮐـﻪ از ﺷـﮑﺎف ﺗﻨـﮓ ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﻣـﺎ ﻋﯿـﺎن ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‬ ‫–ﺑـﺮاي ﺳـﻨﺠﻪﻫـﺎ ﯾـﺎ "ﻃﯿـﻒ"ﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ ﻫـﻢ ﻗﺎﺑـﻞ اﻃـﻼق اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺳـﻨﺠﻪاي از ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽﻫـﺎ‬ ‫وﺿـﻊ ﮐﻨـﯿﻢ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﯿﺎق اﺣﺘﻤـﺎل اﻣـﻮر را از ﺧـﻼل ﭘﻨﺠـﺮهي ﺗﻨـﮓ ﺷـﻬﻮد و ﺗﺼـﻮرﻣﺎن ﺑﺴـﻨﺠﯿﻢ‪.‬‬ ‫در ﯾـﮏ ﺣـﺪ اﯾـﻦ ﻃﯿـﻒ ﻧـﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽﻫـﺎ رﺧـﺪادﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻧـﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣـﯽﻧـﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﻣﻌﺠـﺰات اﻣـﻮري‬ ‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻏﺎﯾـﺖ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞاﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼ اﯾﻨﮑـﻪ ﯾـﮏ ﻣﺠﺴـﻤﻪي ﺑﻠـﻮرﯾﻦ ﻣـﺮﯾﻢ ﻣﻘـﺪس دﺳـﺘﺶ را ﺑـﻪ‬ ‫ﺳـﻮي ﻣـﺎ دراز ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﺗـﻢﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠـﻮري اﯾـﻦ ﻣﺠﺴـﻤﻪ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ دادهاﻧـﺪ در ﺟـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫ﺣﺮﮐـﺖ ﻧﻮﺳـﺎﻧﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺗﻌﺪادﺷـﺎن ﺑﺴـﯿﺎر اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺟﻬـﺖ ﺣﺮﮐـﺖﻫﺎﯾﺸـﺎن ﮐﺘـﺮهاﯾﺴـﺖ‪ ،‬دﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺠﺴﻤﻪاي ﮐـﻪ ﻣـﺎ در ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪﻣـﺎن ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ ﺻ‪‬ـﻠﺐ و ﺳـﺨﺖ ﺳـﺮﺟﺎﯾﺶ اﯾﺴـﺘﺎده اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ اﺗـﻢﻫـﺎي‬ ‫ﺟﻨﺒﻨـﺪهاي ﮐـﻪ اﯾـﻦ دﺳـﺖ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ اﺗﻔﺎﻗـﺎ ﻫﻤﮕـﯽ ﻫﻤﺰﻣـﺎن در ﯾـﮏ ﺟﻬـﺖ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫و اﯾـﻦ ﺣﺮﮐـﺖ ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺑﺎرﻫـﺎ ﺗﮑـﺮار ﺷـﻮد ‪...‬ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑﺒﯿﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ دﺳـﺖ ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﻣـﺎ دراز ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ رﺧـﺪاد ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ اﺗﻔـﺎق ﺑﯿﻔﺘـﺪ اﻣـﺎ اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع آن آﻧﻘـﺪر ﻧـﺎﭼﯿﺰ‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﮔـﺮ از آﻏـﺎز ﺟﻬـﺎن ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز ﻣﺸـﻐﻮل ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺻـﻔﺮﻫﺎﯾﺶ ﺑﻮدﯾـﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﯿﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻌـﺪاد ﮐـﺎﻓﯽ ﺻـﻔﺮﻫﺎي اﯾـﻦ اﺣﺘﻤـﺎل را ﻣﺮﻗـﻮم ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﻗـﺪرت ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪي اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎي‬ ‫ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟـﺎي رد ﮐـﺮدن ﻧﺎاﻣﯿﺪاﻧـﻪ و ﯾﮑﺒـﺎرهي آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧـﻪي دﯾﮕـﺮي اﺳـﺖ از ﻣﺰاﯾـﺎي رﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻪ داﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺮد آدﻣﯽ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﮑﺎﻣـﻞ در ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻣـﺎ را ﻗـﺎدر ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم اﻣـﻮري ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﻣﺤﺘﻤـﻞ ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ در‬ ‫ﻓﺮاﺧﻨـﺎي ﻓﻀـﺎي ﮐﯿﻬــﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾــﺎ زﻣــﺎن زﻣــﯿﻦﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬رﺧــﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐــﻪ در ﺟﻬــﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ ﻧﺎﻣﺤﻤﺘــﻞ‬ ‫ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ اﺟﺘﻨـﺎبﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬داﻧـﺶ درﯾﭽـﻪي ﺗﻨﮕـﯽ را ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻋﺎدﺗـﺎ از ﺧـﻼل آن ﺑـﻪ ﻃﯿـﻒ‬ ‫اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﻣـﯽﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻪاﯾـﻢ ﮔﺸـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬داﻧـﺶ ﻣـﺎ را ﺗﻮاﻧـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و اﺳـﺘﺪﻻل ﺑـﻪ‬ ‫ﺣﯿﻄـﻪﻫـﺎﯾﯽ از اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﺳـﺮك ﺑﮑﺸـﯿﻢ ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ دﺳﺘﺮﺳـﯽ ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﻣـﯽﻧﻤـﻮد ﯾـﺎ ﮐﻨـﺎم ﭘﻠﻨﮕـﺎن و‬ ‫ﺷﯿﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﭘﯿﺸﺘﺮ در ﻓﺼﻞ ‪ ۴‬از اﯾﻦ ﭘﻨﺠﺮهاي ﮐﻪ داﻧﺶ ﮔﺸﻮده ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫‪٣٦٦‬‬

‫در آﻧﺠــﺎ ﻧــﺎﻣﺤﺘﻤﻠﯽ ﺧﺎﺳــﺘﮕﺎه ﺣﯿــﺎت را ﺑﺮرﺳــﯽ ﮐــﺮدﯾﻢ و اﯾﻨﮑــﻪ ﭼﮕﻮﻧــﻪ رﺧــﺪادﻫﺎي‬ ‫ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺑﻌﯿـﺪ در ﮔـﺬر زﻣـﺎن ﺑـﻪ ﻗـﺪرﮐﺎﻓﯽ دراز ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ رخ دﻫﻨـﺪ؛ و در آﻧﺠـﺎ ﻃﯿـﻒ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺟﻬـﺎنﻫـﺎي ﻣﻤﮑـﻦ را ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﮐـﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪي ﺛﻮاﺑـﺖ و ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﺧـﻮد را‬ ‫دارﻧـﺪ‪ ،‬و دﯾـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺿـﺮورت اﺻـﻞ آﻧﺘﺮوﭘﯿـﮏ‪ ،‬ﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺧـﻮد را در ﯾﮑـﯽ از ﻣﻌـﺪود ﻣﮑـﺎنﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺴـﺎﻋﺪ ﺣﯿـﺎت ﺑﯿـﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﻫﺎﻟـﺪﯾﻦ درﺑـﺎره ي "ﻏﺮﯾـﺐﺗـﺮ از آﻧـﯽ ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ" را‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ ﮐﻨـﯿﻢ؟ ﻣﻨﻈـﻮرش از "ﻏﺮﯾـﺐﺗـﺮ"‪ ،‬ﻏﺮﯾـﺐﺗـﺮ از ﭼﯿـﺰي اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺻـﻮﻻ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼـﻮر‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ؟ ﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﻏﺮﯾـﺐﺗـﺮ از آﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﻣﺤـﺪودﯾﺖﻫـﺎي ﻣﻐﺰﻣـﺎن ﮐـﻪ در ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼـﻮر ﮐﻨـﯿﻢ؟ آﯾـﺎ ﻣـﺎ ﺑـﺎ آﻣـﻮﺧﺘﻦ و ﺗﻤـﺮﯾﻦ ﻧﻤـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ از ﻗﯿـﺪ و ﺑﻨـﺪ ﺟﻬـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﻪ‬ ‫ﺑـﺮﻫﯿﻢ؛ ﺑ‪‬ﺮﻗَـﻊ ﺳـﯿﺎه ﺧـﻮد را ﭘـﺎره ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﯽ ﻓﻬـﻢ ﺷـﻬﻮدي – ﻋـﻼوه ﺑـﺮ رﯾﺎﺿـﯿﺎت ﻣﺤـﺾ –‬ ‫از ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ رﯾﺰ ﯾـﺎ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﺰرگ ﯾـﺎ ﺧﯿﻠـﯽ ﺳـﺮﯾﻊ ﺑﺮﺳـﯿﻢ؟ ﻣـﻦ واﻗﻌـﺎ ﭘﺎﺳـﺦ را ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻢ از اﯾﻨﮑﻪ در زﻣﺎﻧﻪاي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﻣﺮزﻫﺎي ﻓﻬﻢ را ﭘﺲ ﻣﯽراﻧﺪ‪.‬‬ ‫و ﺑﺎدا ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم درﯾﺎﺑﯿﻢ ﻣﺮزي در ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

٣٦٧

:‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻣﺘﻦ ﯾﺎ ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪنﺷﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬

1. Adams, D. (٢٠٠٣). The Salmon of Doubt. London: Pan. 2. Alexander, R. D. and Tinkle, D. W., eds (١٩٨١). Natural Selection and 3. Social Behavior. New York: Chiron Press.

4. Anon. (١٩٨۵). Life - How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? New York: Watchtower Bible and Tract Society.

5. Ashton, J. E, ed. (١٩٩٩). In Six Days: Why ۵۰ Scientists Choose to Believe in Creation. Sydney: New Holland.

6. Atkins, P. W. (١٩٩٢). Creation Revisited. Oxford: W. H. Freeman.

7. Atran, S. (٢٠٠٢). In Gods We Trust. Oxford: Oxford University Press.

8. Attenborough, D. (١٩۶٠). Quest in Paradise. London: Lutterworth.

9. Aunger, R. (٢٠٠٢). The Electric Meme: A New Theory of How We Think. New York: Free Press.

10. Baggini, J. (٢٠٠٣). Atheism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.

11. Barber, N. (١٩٨٨). Lords of the Golden Horn. London: Arrow.

12. Barker, D. (١٩٩٢). Losing Faith in Faith. Madison, WI: Freedom From Religion Foundation.

13. Barker, E. (١٩٨۴). The Making of a Moonie: Brainwashing or Choice?

Oxford: Blackwell.

14. Barrow, J. D. and Tipler, F. J. (١٩٨٨). The Anthropic Cosmological Principle. New York: Oxford University Press.

15. Baynes, N. H., ed. (١٩۴٢). The Speeches of Adolf Hitler, vol. ١.

Oxford: Oxford University Press.

16. Behe, M. J. (١٩٩۶). Darwin's Black Box. New York: Simon & Schuster.

17. Beit-Hallahmi, B. and Argyle, M. (١٩٩٧). The Psychology of Religious Behaviour, Belief and Experience. London: Routledge.

18. Berlinerblau, J. (٢٠٠۵). The Secular Bible: Why Nonbelievers Must Take Religion Seriously. Cambridge: Cambridge University Press.

19. Blackmore, S. (١٩٩٩). The Meme Machine. Oxford: Oxford University Press.

20. BOOKS CITED OR RECOMMENDED Blaker, K., ed. (٢٠٠٣). The Fundamentals of Extremism: The Christian Right in America. Plymouth, MI: New Boston.

21. Bouquet, A. C. (١٩۵۶). Comparative Religion. Harmondsworth: Penguin.

22. Boyd, R. and Richerson, P. J. (١٩٨۵). Culture and the Evolutionary Process. Chicago: University of Chicago Press.

23. Boyer, P. (٢٠٠١). Religion Explained. London: Heinemann.

٣٦٨

24. Brodie, R. (١٩٩۶). Virus of the Mind: The New Science of the Meme.

Seattle: Integral Press.

25. Buckman, R. (٢٠٠٠). Can We Be Good without God? Toronto: Viking.

26. Bullock, A. (١٩٩١). Hitler and Stalin. London: HarperCollins.

27. Bullock, A. (٢٠٠۵). Hitler: A Study in Tyranny. London: Penguin.

28. Buss, D. M., ed. (٢٠٠۵). The Handbook of Evolutionary Psychology.

29. Hoboken, NJ: Wiley.

30. Cairns-Smith, A. G. (١٩٨۵). Seven Clues to the Origin of Life.

Cambridge: Cambridge University Press.

31. Comins, N. F. (١٩٩٣). What if the Moon Didn't Exist? New York: HarperCollins.

32. Coulter, A. (٢٠٠۶). Godless: The Church of Liberation. New York: Crown Forum.

33. Darwin, C. (١٨۵٩). On the Origin of Species by Means of Natural Selection. London: John Murray.

34. Dawkins, M. Stamp (١٩٨٠). Animal Suffering. London: Chapman & Hall.

35. Dawkins, R. (١٩٧۶). The Selfish Gene. Oxford: Oxford University Press.

36. Dawkins, R. (١٩٨٢). The Extended Phenotype. Oxford: W. H. Freeman.

37. Dawkins, R. (١٩٨۶). The Blind Watchmaker. Harlow: Longman.

38. Dawkins, R. (١٩٩۵). River Out of Eden. London: Weidenfeld & Nicolson.

39. Dawkins, R. (١٩٩۶). Climbing Mount Improbable. New York: Norton.

40. Dawkins, R. (١٩٩٨). Unweaving the Rainbow. London: Penguin.

41. Dawkins, R. (٢٠٠٣). A Devil's Chaplain: Selected Essays. London: Weidenfeld & Nicolson.

42. Dennett, D. (١٩٩۵). Darwin's Dangerous Idea. New York: Simon & Schuster.

43. Dennett, D. C. (١٩٨٧). The Intentional Stance. Cambridge, MA: MIT Press.

44.Dennett, D. C. (٢٠٠٣). Freedom Evolves. London: Viking.

45. Dennett, D. C. (٢٠٠۶). Breaking the Spell: Religion as a Natural Phenomenon. London: Viking.

46. Deutsch, D. (١٩٩٧). The Fabric of Reality. London: Allen Lane.

47. Distin, K. (٢٠٠۵). The Selfish Meme: A Critical Reassessment.

Cambridge: Cambridge University Press.

48. Dostoevsky, F. (١٩٩۴). The Karamazov Brothers. Oxford: Oxford University Press.

49. Ehrman, B. D. (٢٠٠٣a). Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew. Oxford: Oxford University Press.

٣٦٩

50. Ehrman, B. D. (٢٠٠٣b). Lost Scriptures: Books that Did Not Make It into the New Testament. Oxford: Oxford University Press.

51. Ehrman, B. D. (٢٠٠۶). Whose Word Is It? London: Continuum.

52. Fisher, H. (٢٠٠۴). Why We Love: The Nature and Chemistry of Romantic Love. New York: Holt.

53. Forrest, B. and Gross, P. R. (٢٠٠۴). Creationism's Trojan Horse: The Wedge of Intelligent Design. Oxford: Oxford University Press.

54. Frazer, J. G. (١٩٩۴). The Golden Bough. London: Chancellor Press.

55. Freeman, C. (٢٠٠٢). The Closing of the Western Mind. London: Heinemann.

56. Galouye, D. F. (١٩۶۴). Counterfeit World. London: Gollancz.

57. Glover, J. (٢٠٠۶). Choosing Children. Oxford: Oxford University Press.

58. Goodenough, U. (١٩٩٨). The Sacred Depths of Nature. New York: Oxford University Press.

59. Goodwin, J. (١٩٩۴). Price of Honour: Muslim Women Lift the Veil of Silence on the Islamic World. London: Little, Brown.

60. Gould, S. J. (١٩٩٩). Rocks of Ages: Science and Religion in the Fullness of Life. New York: Ballantine.

61. Grafen, A. and Ridley, M., eds (٢٠٠۶). Richard Dawkins: How a Scientist Changed the Way We Think. Oxford: Oxford University Press.

62. Grand, S. (٢٠٠٠). Creation: Life and How to Make It. London: Weidenfeld & Nicolson.

63. Grayling, A. C. (٢٠٠٣). What Is Good? The Search for the Best Way to Live. London: Weidenfeld & Nicolson.

64. Gregory, R. L. (١٩٩٧). Eye and Brain. Princeton: Princeton University Press.

65. Halbertal, M. and Margalit, A. (١٩٩٢). Idolatry. Cambridge, MA: Harvard University Press.

66. Harris, S. (٢٠٠۴). The End of Faith: Religion, Terror and the Future of Reason. New York: Norton.

67. Harris, S. (٢٠٠۶). Letter to a Christian Nation. New York: Knopf.

68. Haught, J. A. (١٩٩۶). ۲۰۰۰ Years of Disbelief: Famous People with the Courage to Doubt. Buffalo, NY: Prometheus.

69. Hauser, M. (٢٠٠۶). Moral Minds: How Nature Designed our Universal Sense of Right and Wrong. New York: Ecco.

70. Hawking, S. (١٩٨٨). A Brief History of Time. London: Bantam.

71. Henderson, B. (٢٠٠۶). The Gospel of the Flying Spaghetti Monster.

New York: Villard.

72. Hinde, R. A. (١٩٩٩). Why Gods Persist: A Scientific Approach to Religion. London: Routledge.

73. Hinde, R. A. (٢٠٠٢). Why Good Is Good: The Sources of Morality London: Routledge.

٣٧٠

74. Hitchens, C. (١٩٩۵). The Missionary Position: Mother Teresa in Theory and Practice. London: Verso.

75. Hitchens, C. (٢٠٠۵). Thomas Jefferson: Author of America. New York: HarperCollins.

76. Hodges, A. (١٩٨٣). Alan Turing: The Enigma. New York: Simon & Schuster.

77. Holloway, R. (١٩٩٩). Godless Morality: Keeping Religion out of Ethics.

Edinburgh: Canongate.

78. Holloway, R. (٢٠٠١). Doubts and Loves: What is Left of Christianity.

Edinburgh: Canongate.

79. Humphrey, N. (٢٠٠٢). The Mind Made Flesh: Frontiers of Psychology and Evolution. Oxford: Oxford University Press.

80. Huxley, A. (٢٠٠٣). The Perennial Philosophy. New York: Harper.

81. Huxley, A. (٢٠٠۴). Point Counter Point. London: Vintage.

82. Huxley, T. H. (١٨٧١). Lay Sermons, Addresses and Reviews. New York: Appleton.

83. Huxley, T. H. (١٩٣١). Lectures and Essays. London: Watts.

84. Jacoby, S. (٢٠٠۴). Freethinkers: A History of American Secularism.

New York: Holt.

85. Jammer, M. (٢٠٠٢). Einstein and Religion. Princeton: Princeton University Press.

86. Jaynes, J. (١٩٧۶). The Origin of Consciousness in the Breakdown of the Bicameral Mind. Boston: Houghton Mifflin.

87. Juergensmeyer, M. (٢٠٠٠). Terror in the Mind of God: The Global Rise of Religious Violence. Berkeley: University of California Press.

88. Kennedy, L. (١٩٩٩). All in the Mind: A Farewell to God. London: Hodder &c Stoughton.

89. Kertzer, D. I. (١٩٩٨). The Kidnapping ofEdgardo Mortara. New York: Vintage.

90. Kilduff, M. and Javers, R. (١٩٧٨). The Suicide Cult. New York: Bantam.

91. Kurtz, P., ed. (٢٠٠٣). Science and Religion: Are They Compatible?

Amherst, NY: Prometheus.

92. Kurtz, P. (٢٠٠۴). Affirmations: Joyful and Creative Exuberance.

Amherst, NY: Prometheus.

93. Kurtz, P. and Madigan, T. J., eds (١٩٩۴). Challenges to the Enlightenment: In Defense of Reason and Science. Amherst, NY: Prometheus.

94. Lane, B. (١٩٩۶). Killer Cults. London: Headline.

95. Lane Fox, R. (١٩٩٢). The Unauthorized Version. London: Penguin.

96. Levitt, N. (١٩٩٩) Prometheus Bedeviled. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.

٣٧١

97. Loftus, E. and Ketcham, K. (١٩٩۴). The Myth of Repressed Memory: False Memories and Allegations of Sexual Abuse. New York: St Martin's.

98. McGrath, A. (٢٠٠۴). Dawkins' God: Genes, Memes and the Meaning of Life. Oxford: Blackwell.

99. Mackie, J. L. (١٩٨۵). The Miracle of Theism. Oxford: Clarendon Press. Medawar, P. B. (١٩٨٢). Pluto's Republic. Oxford: Oxford University Press.

100.

Medawar, P. B. and Medawar, J. S. (١٩٧٧). The Life Science: Current Ideas of Biology. London: Wildwood House.

101.

Miller, Kenneth (١٩٩٩). Finding Darwin's God. New York: HarperCollins.

102.

Mills, D. (٢٠٠۶). Atheist Universe: The Thinking Person's Answer to Christian Fundamentalism. Berkeley: Ulysses Books.

103.

Mitford, N. and Waugh, E. (٢٠٠١). The Letters of Nancy Mitford and Evelyn Waugh. New York: Houghton Mifflin.

104.

Mooney, C. (٢٠٠۵). The Republican War on Science.

Cambridge, MA: Basic Books.

105.

Perica, V. (٢٠٠٢). Balkan Idols: Religion and Nationalism in Yugoslav States. New York: Oxford University Press.

106.

Phillips, K. (٢٠٠۶). American Theocracy. New York: Viking.

107.

Pinker, S. (١٩٩٧). How the Mind Works. London: Allen Lane.

108.

Pinker, S. (٢٠٠٢). The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature. London: Allen Lane.

109.

B OOKS CITED OR R E C O M M £ ND£D Plimer, I. (١٩٩۴).

Telling Lies for God: Reason vs Creationism. Milsons Point, NSW: Random House.

110.

Polkinghorne, J. (١٩٩۴). Science and Christian Belief: Theological Reflections of a Bottom-Up Thinker. London: SPCK. 111.

Rees, M. (١٩٩٩). Just Six Numbers. London: WeidenfeJd & NicoJson.

112.

Rees, M. (٢٠٠١). Our Cosmic Habitat. London: Weidenfeld & NicoJson.

113.

Reeves, T. C. (١٩٩۶). The Empty Church: The Suicide of Liberal Christianity. New York: Simon & Schuster.

114.

Richerson, P. J. and Boyd, R. (٢٠٠۵). Not by Genes Alone: How Culture Transformed Human Evolution. Chicago: University of Chicago Press.

115.

Ridley, Mark (٢٠٠٠). Mendel's Demon: Gene Justice and the Complexity of Life. London: Weidenfeld & Nicolson.

116.

Ridley, Matt (١٩٩٧). The Origins of Virtue. London: Penguin.

117.

Ronson, J. (٢٠٠۵). The Men Who Stare at Goats. New York: Simon & Schuster.

٣٧٢

118.

Ruse, M. (١٩٨٢). Darwinism Defended: A Guide to the Evolution Controversies. Reading, MA: Addison-Wesley.

119.

Russell, B. (١٩۵٧). Why I Am Not a Christian. London: Routledge.

120.

Russell, B. (١٩٩٣). The Quotable Bertrand Russell. Amherst, NY: Prometheus.

121.

Russell, B. (١٩٩٧a). The Collected Papers of Bertrand Russell, vol. ٢: Last Philosophical Testament, ۱۹۴۳-۱۹۶۸. London: Routledge.

122.

Russell, B. (١٩٩٧b). Collected Papers, vol. ١١, ed. J. C. Slater and P. K?llner. London: Routledge.

123.

Russell, B. (١٩٩٧c). Religion and Science. Oxford: Oxford University Press.

124.

Ruthven, M. (١٩٨٩). The Divine Supermarket: Travels in Search of the Soul of America. London: Chatto & Windus.

125.

Sagan, C. (١٩٩۵). Pale Blue Dot. London: Headline.

126.

Sagan, C. (١٩٩۶). The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark. London: Headline.

127.

Scott, E. C. (٢٠٠۴). Evolution vs. Creationism: An Introduction.

Westport, CT: Greenwood.

128.

Shennan, S. (٢٠٠٢). Genes, Memes and Human History.

London: Thames & Hudson.

129.

Shermer, M. (١٩٩٧). Why People Believe Weird Things: Pseudoscience, Superstition and Other Confusions of Our Time. New York: W. H. Freeman.

130.

Shermer, M. (١٩٩٩). How We Believe: The Search for God in an Age of Science. New York: W. H. Freeman.

131.

Shermer, M. (٢٠٠۴). The Science of Good and Evil: Why People Cheat, Gossip, Care, Share, and Follow the Golden Rule. New York: Holt.

132.

Shermer, M. (٢٠٠۵). Science Friction: Where the Known Meets the Unknown. New York: Holt.

133.

Shermer, M. (٢٠٠۶). The Soul of Science. Los Angeles: Skeptics Society.

134.

Silver, L. M. (٢٠٠۶). Challenging Nature: The Clash of Science and Spirituality at the New Frontiers of Life. New York: HarperCollins.

135.

Singer, P. (١٩٩٠). Animal Liberation. London: Jonathan Cape.

136.

Singer, P. (١٩٩۴). Ethics. Oxford: Oxford University Press.

137.

Smith, K. (١٩٩۵). Ken's Guide to the Bible. New York: Blast Books.

138.

Smolin, L. (١٩٩٧). The Life of the Cosmos. London: Weidenfeld & Nicolson.

139.

Smythies, J. (٢٠٠۶). Bitter Fruit. Charleston, SC: Booksurge.

٣٧٣

140.

Spong, J. S. (٢٠٠۵). The Sins of Scripture. San Francisco: Harper.

141.

Stannard, R. (١٩٩٣). Doing Away with God? Creation and the Big Bang. London: Pickering.

142.

Steer, R. (٢٠٠٣). Letter to an Influential Atheist. Carlisle: Authentic Lifestyle Press.

143.

Stenger, V. J. (٢٠٠٣). Has Science Found God? The Latest Results in the Search for Purpose in the Universe. New York: Prometheus.

144.

Susskind, L. (٢٠٠۶). The Cosmic Landscape: String Theory and the Illusion of Intelligent Design. New York: Little, Brown.

145.

Swinburne, R. (١٩٩۶). Is There a God? Oxford: Oxford University Press.

146.

Swinburne, R. (٢٠٠۴). The Existence of God. Oxford: Oxford University Press.

147.

Taverne, R. (٢٠٠۵). The March of Unreason: Science, Democracy and the New Fundamentalism. Oxford: Oxford University Press.

148.

Tiger, L. (١٩٧٩). Optimism: The Biology of Hope. New York: Simon & Schuster.

149.

Toland, J. (١٩٩١). Adolf Hitler: The Definitive Biography, New York: Anchor.

150.

Trivers, R. L. (١٩٨۵). Social Evolution. Menlo Park, CA: Benjamin/ Cummings.

151.

Unwin, S. (٢٠٠٣). The Probability of God: A Simple Calculation that Proves the Ultimate Truth. New York: Crown Forum.

152.

Vermes, G. (٢٠٠٠). The Changing Faces of Jesus. London: Allen Lane. BOOKS CITED OR RECOMMENDED 153.

Ward, K. (١٩٩۶). God, Chance and Necessity. Oxford: Oneworld.

154.

Warraq, I. (١٩٩۵). Why I Am Not a Muslim. New York: Prometheus.

155.

Weinberg, S. (١٩٩٣). Dreams of a Final Theory. London: Vintage.

156.

Wells, G. A. (١٩٨۶). Did Jesus Exist? London: Pemberton.

157.

Wheen, F. (٢٠٠۴). How Mumbo-Jumbo Conquered the World: A Short History of Modern Delusions. London: Fourth Estate.

158.

Williams, W, ed. (١٩٩٨). The Values of Science: Oxford Amnesty Lectures ۱۹۹۷. Boulder, CO: Westview.

159.

Wilson, A. N. (١٩٩٣). Jesus. London: Flamingo.

160.

Wilson, A. N. (١٩٩٩). God's Funeral. London: John Murray.

161.

Wilson, D. S. (٢٠٠٢). Darwin's Cathedral: Evolution, Religion and the Nature of Society. Chicago: University of Chicago Press.

٣٧٤

162.

Wilson, E. O. (١٩٨۴). Biophilia. Cambridge, MA: Harvard University Press.

163.

Winston, R. (٢٠٠۵). The Story of God. London: Transworld/BBC. 164.

Wolpert, L. (١٩٩٢). The Unnatural Nature of Science. London: Faber & Faber.

165.

Wolpert, L. (٢٠٠۶). Six Impossible Things Before Breakfast: The Evolutionary Origins of Belief. London: Faber & Faber.

166.

Young, M. and Edis, T., eds (٢٠٠۶). Why Intelligent Design Fails: A Scientific Critique of the New Creationism. New Brunswick: Rutgers University Press. ‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‬ ١ Wendy Kaminer, 'The last taboo: why America needs atheism', New Republic, ١۴ Oct. ١٩٩۶; http://www.positiveatheism.org/writ/kaminer.htm. ٢ Dr Zoe Hawkins, Dr Beata Adams and Dr Paul St John Smith, personal communication.

Chapter ١: A deeply religious non-believer Deserved respect ٣ The television documentary of which the interview was a part was accompanied by a book (Winston ٢٠٠۵). ۴ Dennett (٢٠٠۶).

Undeserved respect ۵ The full speech is transcribed in Adams (٢٠٠٣) as 'Is there an artificial God?' ۶ Perica (٢٠٠٢). See also http://www.historycooperative.org/ journals/ahr/١٠٨.۵/br_١۵١.html. ٧ 'Dolly and the cloth heads', in Dawkins (٢٠٠٣). ٨ http://scotus.ap.org/scotus/٠۴-١٠٨۴p.zo.pdf. ٩ R. Dawkins, 'The irrationality of faith', New Statesman (London), ٣١ March ١٩٨٩. ١٠ Columbus Dispatch, ١٩ Aug. ٢٠٠۵. ١١ Los Angeles Times, ١٠ April ٢٠٠۶. ١٢ http://gatewaypundit.blogspot.com/٢٠٠۶/٠٢/islamic-societyofdenmarkusedfake.html. ١٣ http://news.bbc.co.uk/٢/hi/south_asia/۴۶٨۶۵٣۶.stm; http://www.neandernews.com/?cat=۶. ١۴ Independent, ۵ Feb. ٢٠٠۶. ١۵ Andrew Mueller, 'An argument with Sir Iqbal', Independent on Sunday, ٢ April ٢٠٠۶, Sunday Review section, ١٢-١۶.

٣٧٥

Chapter ٢: The God Hypothesis ١۶ Mitford and Waugh (٢٠٠١).

Polytheism ١٧ http://www.newadvent.org/cathen/٠۶۶٠٨b.htm. ١٨ http://www.catholic-forum.com/saints/indexsnt.htm?NF=l.

Secularism, the Founding Fathers and the religion of America ١٩ Congressional Record, ١۶ Sept. ١٩٨١. ٢٠ http://www.stephenjaygould.org/ctrl/buckner_tripoli.html. ٢١ Giles Fraser, 'Resurgent religion has done away with the country vicar', Guardian, ١٣ April ٢٠٠۶. ٢٢ Robert I. Sherman, in Free Inquiry ٨: ۴, Fall ١٩٨٨, ١۶. ٢٣ N. Angier, 'Confessions of a lonely atheist', New York Times Magazine, ١۴ Jan. ٢٠٠١: http://www.geocities.com/mindstuff/Angier.html. ٢۴ http://www.fsgp.org/adsn.html. ٢۵ An especially bizarre case of a man being murdered simply because he was an atheist is recounted in the newsletter of the Freethought Society of Greater Philadelphia for March/April ٢٠٠۶. Go to http://www.fsgp.org/newsletters/newsletter_ ٢٠٠۶_٠٣٠۴.pdf and scroll down to 'The murder of Larry Hooper'. ٢۶ http://www.hinduonnet.com/thehindu/mag/٢٠٠١/ll/١٨/ stories/٢٠٠١١١١٨٠٠٠٧٠۴٠٠.htm.

The poverty of agnosticism ٢٧ Quentin de la Bedoyere, Catholic Herald, ٣ Feb. ٢٠٠۶. ٢٨ Carl Sagan, 'The burden of skepticism', Skeptical Inquirer ١٢, Fall ١٩٨٧. ٢٩ I discussed this case in Dawkins (١٩٩٨). ٣٠ T. H. Huxley, 'Agnosticism' (١٨٨٩), repr. in Huxley (١٩٣١). The complete text of 'Agnosticism' is also available at http:// www. infidels. org/library/historical/thomas_huxley/ huxley_wace/part_٠٢.html. ٣١ Russell, 'Is there a God?' (١٩۵٢), repr. in Russell (١٩٩٧b). ٣٢ Andrew Mueller, 'An argument with Sir Iqbal', Independent on Sunday, ۲ April ٢٠٠۶, Sunday Review section, ١٢-١۶. ٣٣ New York Times, ٢٩ Aug. ٢٠٠۵. See also Henderson (٢٠٠۶). ٣٩٠ T HE GO D D E L U S I O N ٣۴ Henderson (٢٠٠۶). ٣۵ http://www.lulu.com/content/٢۶٧٨٨٨.

The Great Prayer Experiment ٣۶ H. Benson et al., 'Study of the therapeutic effects of intercessory prayer (STEP) in cardiac bypass patients', American Heart Journal ١۵١: ۴, ٢٠٠۶, ٩٣۴-۴٢. ٣٧ Richard Swinburne, in Science and Theology News, ۷ April ٢٠٠۶,

٣٧٦

http://www.stnews.org/Commentary-٢٧٧٢.htm. ٣٨ New York Times, ١١ April ٢٠٠۶.

The Neville Chamberlain school of evolutionists ٣٩ In court cases, and books such as Ruse (١٩٨٢). His article in Playboy appeared in the April ٢٠٠۶ issue. ۴٠ Jerry Coyne's reply to Ruse appeared in the August ٢٠٠۶ issue of Playboy. ۴١ Madeleine Bunting, Guardian, ٢٧ March ٢٠٠۶. ۴٢ Dan Dennett's reply appeared in the Guardian, ۴ April ٢٠٠۶. ۴٣ http://scienceblogs.com/pharyngula/٢٠٠۶/٠٣/the_ dawkinsdennett_boogeyman.php; http://scienceblogs.com/ pharyngula/٢٠٠۶/٠٢/our_double_standard.php; http://scienceblogs. com/pharyngula/٢٠٠۶/٠٢/the_rusedennett_feud.php.

Little green men ۴۴ http://vo.obspm.fr/exoplanetes/encyclo/encycl.html. ۴۵ Dennett (١٩٩۵).

Chapter ٣: Arguments for God's existence The ontological argument and other a priori arguments ۴۶ http://www.iep.utm.edU/o/ont-arg.htm. Gasking's 'proof is at http://www.uq.edu.au/~pdwgrey/pubs/gasking.html.

The argument from personal 'experience' ۴٧ The whole subject of illusions is discussed by Richard Gregory in a series of books including Gregory (١٩٩٧). ۴٨ My own attempt at spelling out the explanation is on pp. ٢۶٨-٩ of Dawkins (١٩٩٨). ۴٩ http://www.sofc.org/Spirituality/s-of-fatima.htm.

The argument from scripture ۵٠ Tom Flynn, 'Matthew vs. Luke', Free Inquiry ٢۵: ١, ٢٠٠۴, ٣۴-۴۵; Robert Gillooly, 'Shedding light on the light of the world', Free Inquiry ٢۵: ١, ٢٠٠۴, ٢٧-٣٠. ۵١ Erhman (٢٠٠۶). See also Ehrman (٢٠٠٣a, b).

The argument from admired religious scientists ۵٢ Beit-Hallahmi and Argyle (١٩٩٧). ۵٣ E. J. Larson and L. Witham, 'Leading scientists still reject God', Nature ٣٩۴, ١٩٩٨, ٣١٣. ۵۴ http://www.leaderu.com/ftissues/ft٩۶١٠/reeves.html gives a particularly interesting analysis of historical trends in American religious opinion by Thomas C. Reeves, Professor of History at the University of Wisconsin, based on Reeves (١٩٩۶). ۵۵ http://www.answersingenesis.org/docs/٣۵٠۶.asp. ۵۶ R. Elisabeth Cornwell and Michael Stirrat, manuscript in preparation, ٢٠٠۶.

٣٧٧

۵٧ P. Bell, 'Would you believe it?', Mensa Magazine, Feb. ٢٠٠٢, ١٢-١٣.

Chapter ۴: Why there almost certainly is no God The Ultimate Boeing ۷۴۷ ۵٨ An exhaustive review of the provenance, usages and quotations of this analogy is given, from a creationist point of view, by Gert Korthof, at http://home.wxs.nl/~gkorthof/kortho۴۶a.htm.

Natural selection as a consciousness-raiser ۵٩ Adams (٢٠٠٢), p. ٩٩. My 'Lament for Douglas', written the day after his death, is reprinted as the Epilogue to The Salmon of Doubt, and also in A Devil's Chaplain, which also has my eulogy at his memorial meeting in the Church of St Martin-in-theFields. ۶٠ Interview in Der Spiegel, ۲۶ Dec. ٢٠٠۵. ۶١ Susskind (٢٠٠۶: ١٧).

The worship of gaps ۶٢ Behe (١٩٩۶). ۶٣ http://www.millerandlevine.com/km/evol/design٢/article.html. ٣٩٢ THE G O D D E L U S I O N ۶۴ This account of the Dover trial, including the quotations, is from A. Bottaro, M. A. Inlay and N. J. Matzke, 'Immunology in the spotlight at the Dover "Intelligent Design" trial', Nature Immunology ۷, ٢٠٠۶, ۴٣٣-۵. ۶۵ J. Coyne, 'God in the details: the biochemical challenge to evolution', Nature ٣٨٣, ١٩٩۶, ٢٢٧-٨. The article by Coyne and me, 'One side can be wrong', was published in the Guardian, ١ Sept. ٢٠٠۵: http://www.guardian.co.uk/life/ feature/story/٠,١٣٠٢۶,١۵۵٩٧۴٣,٠٠.html.

The quotation from the 'eloquent blogger' is at http:// www.religionisbullshit.net/blog/٢٠٠۵_٠٩_٠١_archive.php. ۶۶ Dawkins (١٩٩۵).

The antbropic principle: planetary version ۶۱ Carter admitted later that a better name for the overall principle would be 'cognizability principle' rather than the already entrenched term 'anthropic principle': B. Carter, 'The anthropic principle and its implications for biological evolution', Philosophical Transactions of the Royal Society of London A, ٣١٠, ١٩٨٣, ٣۴٧-۶٣. For a book-length discussion of the anthropic principle, see Barrow and Tipler (١٩٨٨). ۶٨ Comins (١٩٩٣). ۶٩ I spelled this argument out more fully in The Blind Watchmaker (Dawkins ١٩٨۶).

٣٧٨

The anthropic principle: cosmological version ٧٠ Murray Gell-Mann, quoted by John Brockman on the 'Edge' website, http://www.edge.org/٣rd_culture/bios/smolin.html. ٧١ Ward (١٩٩۶: ٩٩); Polkinghorne (١٩٩۴: ۵۵).

An interlude at Cambridge ٧٢ J. Horgan, 'The Templeton Foundation: a skeptic's take', Chronicle of Higher Education, ۷ April ٢٠٠۶. See also http://www.edge.org/٣rd_culture/horgan٠۶/horgan٠۶_index.html. ٧٣ P. B. Medawar, review of The Phenomenon of Man, repr. in Medawar (١٩٨٢: ٢۴٢). ٧۴ Dennett (١٩٩۵: ١۵۵).

N O T E S TO PP. ١٣ ٣ - ٢ ٣ ٢ ٣٩٣ Chapter ۵: The roots of religion The Darwinian imperative ٧۵ Quoted in Dawkins (١٩٨٢: ٣٠). ۷۶ K. Sterelny, 'The perverse primate', in Grafen and Ridley (٢٠٠۶: ٢١٣-٢٣).

Group selection ٧٧ N. A. Chagnon, 'Terminological kinship, genealogical relatedness and village fissioning among the Yanomamo Indians', in Alexander and Tinkle (١٩٨١: ch. ٢٨). ٧٨ C. Darwin, The Descent of Man (New York: Appleton, ١٨٧١), vol. ١, ١۵۶.

Religion as a by-product of something else ٧٩ Quoted in Blaker (٢٠٠٣: ٧).

Psychologically primed for religion ٨٠ See e.g. Buss (٢٠٠۵). ٨١ Deborah Keleman, 'Are children "intuitive theists"?', Psychological Science ١۵: ۵, ٢٠٠۴, ٢٩۵-٣٠١. ٨٢ Dennett (١٩٨٧). ٨٣ Guardian, ٣١ Jan. ٢٠٠۶. ٨۴ Smythies (٢٠٠۶). ٨۵ http://jmm.aaa.net.au/articles/١۴٢٢٣.htm.

Chapter ۶: The roots of morality: why are we good? ٨۶ The movie itself, which is very good, can be obtained at http://www.thegodmovie.com/index.php.

A case study in the roots of morality ٨٧ M. Hauser and P. Singer, 'Morality without religion', Free Inquiry ٢۶: ١, ٢٠٠۶, ١٨-١٩.

If there is no God, why be good? ٨٨ Dostoevsky (١٩٩۴: bk ٢, ch. ۶, p. ٨٧). ٨٩ Hinde (٢٠٠٢). See also Singer (١٩٩۴), Grayling (٢٠٠٣), Glover (٢٠٠۶).

٣٧٩

Chapter ٧: The 'Good' Book and the changing moral Zeitgeist ٩٠ Lane Fox (١٩٩٢); Berlinerblau (٢٠٠۵). ٩١ Holloway (١٩٩٩, ٢٠٠۵). Richard Holloway's 'recovering Christian' line is in a book review in the Guardian, ١۵ Feb. ٢٠٠٣: http://books.guardian.co.uk/reviews/scienceandnature/ ٠,۶١٢١,٨٩۴٩۴١,٠٠.html. The Scottish journalist Muriel Gray wrote a beautiful account of my Edinburgh dialogue with Bishop Holloway in the (Glasgow) Herald: http://www.sundayherald.com/۴۴۵١٧.

The Old Testament ۹۲ For a frightening collection of sermons by American clergymen, blaming hurricane Katrina on human 'sin', see http://universist.org/neworleans.htm. ٩٣ Pat Robertson, reported by the BBC at http://news.bbc.co.Uk/٢/hi/americas/۴۴٢٧١۴۴.stm.

Is the New Testament any better? ٩۴ R. Dawkins, 'Atheists for Jesus', Free Inquiry ٢۵: ١, ٢٠٠۵, ٩-١٠. ٩۵ Julia Sweeney is also right on target when she briefly mentions Buddhism. Just as Christianity is sometimes thought to be a nicer, gentler religion than Islam, Buddhism is often cracked up to be the nicest of all. But the doctrine of demotion on the reincarnation ladder because of sins in a past life is pretty unpleasant. Julia Sweeney: 'I went to Thailand and happened to visit a woman who was taking care of a terribly deformed boy. I said to his caretaker, "It's so good of you to be taking care of this poor boy." She said, "Don't say 'poor boy,' he must have done something terrible in a past life to be born this way." ' ۹۶ For a thoughtful analysis of techniques used by cults, see Barker (١٩٨۴). More journalistic accounts of modern cults are given by Lane (١٩٩۶) and Kilduff and Javers (١٩٧٨). ٩٧ Paul Vallely and Andrew Buncombe, 'History of Christianity: Gospel according to Judas', Independent, ۷ April ٢٠٠۶. ٩٨ Vermes (٢٠٠٠).

Love thy neighbour ۹۹ Hartung's paper was originally published in Skeptic ٣: ۴, ١٩٩۵, but is now most readily available at http://www.lrainc.com/ NOTES TO PP. ٢ ٣ ٧ - ٢ ٨ ۵ ٣٩۵ swtaboo/taboos/ltnOl .html. ١٠٠ Smith (١٩٩۵). ١٠١ Guardian, ١٢ March ٢٠٠٢: http://books.guardian.co.uk/ departments/politicsphilosophyandsociety/story/٠,,۶۶۴٣۴٢,٠٠.html. ١٠٢ N. D. Glenn, 'Interreligious marriage in the United States: patterns and recent trends', Journal of Marriage and the Family ۴۴: ٣,

٣٨٠

١٩٨٢, ۵۵۵-۶۶.

The moral Zeitgeist ١٠٣ http://www.ebonmusings.org/atheism/newlOc.html. ١٠۴ Huxley (١٨٧١). ١٠۵ http://www.classic-literature.co.uk/american-authors/ ١٩th-century/abraham-lincoln/the-writings-of-abraharnlincoln٠۴/.

What about Hitler and Stalin? Weren't they atheists? ١٠۶ Bullock (١٩٩١). ١٠٧ Bullock (٢٠٠۵). ١٠٨ http://www.ffrf.org/fttoday/١٩٩٧/march٩٧/holocaust.html. This article by Richard E. Smith, originally published in Freethought Today, March ١٩٩٧, has a large number of relevant quotations from Hitler and other Nazis, giving their sources. Unless otherwise stated, my quotations are from Smith's article. ١٠٩ http://homepages.paradise.net.nz/mischedj/ca_hitler.htrnl. ١١٠ Bullock (٢٠٠۵: ۹۶). ١١١ Adolf Hitler, speech of ١٢ April ١٩٢٢. In Baynes (١٩۴٢: ١٩-٢٠). ١١٢ Bullock (٢٠٠۵: ۴٣). ١١٣ This quotation, and the following one, are from Anne Nicol Gaylor's article on Hitler's religion, http://www. ffrf. org/fttoday/back/hitler. html.

Chapter ٨: What's wrong with religion? Why be so hostile?

Fundamentalism and the subversion of science ١١۵ From 'What is true?', ch. ١.٢ of Dawkins (٢٠٠٣). ١١۶ Both my quotations from Wise come from his contribution to the ١٩٩٩ book In Six Days, an anthology of essays by young-Earth creationists (Ashton ١٩٩٩).

The dark side of absolutism ١١٧ Warraq (١٩٩۵: ١٧۵). ١١٨ John William Gott's imprisonment for calling Jesus a clown is mentioned in The Indypedia, published by the Independent, ٢٩ April ٢٠٠۶. The attempted prosecution of the BBC for blasphemy is in BBC news, ١٠ Jan. ٢٠٠۵: http://news.bbc.co.uk/l/hi/ entertainment/tv_and_radio/۴١۶١١٠٩.stm. ١١٩ http://adultthought.ucsd.edu/Culture_War/The_American_ Taliban.html.

Faith and homosexuality ١٢٠ Hodges (١٩٨٣). ١٢١ This and the remaining quotations in this section are from the American Taliban site already listed; http://adultthought.ucsd.edu/Culture_War/The_American_Taliban. html.

٣٨١

١٢٢ http://adultthought.ucsd.edu/Culture_War/The_American_ Taliban.html. ١٢٣ From Pastor Phelps's Westboro Baptist Church official website, godhatesfags.com: http://www.godhatesfags.com/fliers/jan٢٠٠۶/٢٠٠۶٠١٣١_ coretta-scott-king-funeral.pdf.

Faith and the sanctity of human life ١٢۴ See Mooney (٢٠٠۵). Also Silver (٢٠٠۶), which arrived when this book was in final proof, too late to be discussed as fully as I would have liked. ١٢۵ For an interesting analysis of what makes Texas different in this respect, see http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/ execution/readings/texas.html. ١٢۶ http://en.wikipedia.org/wiki/Karla_Faye_Tucker. ١٢٧ These Randall Terry quotes are from the same American Taliban site as before: http://adultthought.ucsd.edu/Culture_War/The_American_Taliban. html. ١٢٨ Reported on Fox news: http://www.foxnews.com/story/٠,٢٩٣٣,٩۶٢٨۶,٠٠.html. ١٢٩ M. Stamp Dawkins (١٩٨٠).

N O T E S TO PP. ٢ ٨ ٧ - ٣ ٣ ٢ ٣٩٧ The Great Beethoven Fallacy ١٣٠ http://www.warroom.com/ethical.htm. ١٣١ Medawar and Medawar (١٩٧٧).

How 'moderation' in faith fosters fanaticism ١٣٢ Johann Hari's article, originally published in the Independent, ١۵ July ٢٠٠۵, can be found at http://www.johannhari.com/archive/article.php?id=۶۴٠. ١٣٣ Village Voice, ١٨ May ٢٠٠۴: http://www.villagevoice.com/news/٠۴٢٠,perlstein,۵٣۵٨٢,l.html. ١٣۴ Harris (٢٠٠۴: ٢٩). ١٣۵ Nasra Hassan, 'An arsenal of believers', New Yorker, ١٩ Nov. ٢٠٠١. See also http://www.bintjbeil.com/articles/en/٠١١١١٩_ hassan.html.

Chapter ٩: Childhood, abuse and the escape from religion Physical and mental abuse ١٣۶ Reported by BBC news: http://news.bbc.co.Uk/l/hi/wales/٩٠١٧٢٣.stm. ١٣٧ Loftus and Ketcham (١٩٩۴). ١٣٨ See John Waters in the Irish Times: http://oneinfour.org/news/news٢٠٠٣/roots/.

٣٨٢

١٣٩ Associated Press, ١٠ June ٢٠٠۵: http://www.rickross.com/ reference/clergy/clergy۴٢۶.html. ١۴٠ http://www.avl۶١١.org/hell.html.

In defence of children ١۴١ N. Humphrey, 'What shall we tell the children?', in Williams (١٩٩٨); repr. in Humphrey (٢٠٠٢). ١۴٢ http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/ yoder.html.

An educational scandal ١۴٣ Guardian, ١۵ Jan. ٢٠٠۵: http://www.guardian.co.uk/weekend/story/٠,,١٣٨٩۵٠٠,٠٠.html. ١۴۴ Times Educational Supplement, ١۵ July ٢٠٠۵. ١۴۵ http://www.telegraph.co.uk/opinion/main.jhtml?xml=/ opinion/٢٠٠٢/٠٣/١٨/dol ٨٠١.xml ٣٩٨ THE G O D D E L U S I O N ١۴۶ Guardian, ١۵ Jan. ٢٠٠۵: http://www.guardian.co.uk/ weekend/story/٠,,١٣٨٩۵٠٠,٠٠.html. ١۴٧ The text of our letter, drafted by the Bishop of Oxford, was as follows: Dear Prime Minister, We write as a group of scientists and Bishops to express our concern about the teaching of science in the Emmanuel City Technology College in Gateshead. Evolution is a scientific theory of great explanatory power, able to account for a wide range of phenomena in a number of disciplines. It can be refined, confirmed and even radically altered by attention to evidence. It is not, as spokesmen for the college maintain, a 'faith position' in the same category as the biblical account of creation which has a different function and purpose.

The issue goes wider than what is currently being taught in one college. There is a growing anxiety about what will be taught and how it will be taught in the new generation of proposed faith schools. We believe that the curricula in such schools, as well as that of Emmanuel City Technical College, need to be strictly monitored in order that the respective disciplines of science and religious studies are properly respected.

Yours sincerely ١۴٨ British Humanist Association News, March-April ٢٠٠۶.

٣٨٣

١۴٩ Observer, ٢٢ July ٢٠٠۴: http://observer.guardian.co.uk/ magazine/story/٠,١١٩١٣,١٢۵٨۵٠۶,٠٠.html.

Consciousness-raising again ١۵٠ The Oxford Dictionary takes 'gay' back to American prison slang in ١٩٣۵. In ١٩۵۵ Peter Wildeblood, in his famous book Against the Law, found it necessary to define 'gay' as 'an American euphemism for homosexual'. ١۵١ http://uepengland.com/forum/index.php?showtopic= ١٨۴&mode=linear.

Religious education as a part of literary culture ١۵٢ Shaheen has written three books, anthologizing biblical references in the comedies, tragedies and histories separately. The summary count of ١,٣٠٠ is mentioned in http://www.shakespearefellowship.org/virtualclassroom/ StritmatterShaheenRev.htm. ١۵٣ http://www.bibleliteracy.org/Secure/Documents/ BibleLiteracyReport٢٠٠۵ .pdf.

Chapter ١٠: A much needed gap?

Consolation ١۵۴ From memory, I attribute this argument to the Oxford philosopher Derek Parfitt. I have not researched its origins thoroughly because I am using it only as a passing example of philosophical consolation. ١۵۵ Reported by BBC News: http://news.bbc.co.uk/l/hi/special_report/١٩٩٩/٠۶/٩٩/cardinal_ hume_funeral/٣٧۶٢۶٣.stm.

The mother of all burkas ١۵۶ Wolpert (١٩٩٢).