Wat wil het publiek? Rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht by Uitagenda Rotterdam

Postbus 21362 3001 AJ Rotterdam Groothandelsgebouw Stationsplein 45(Be. 041)

wat wil het publiek? rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht

Rotterdam Festivals

T (010) 433 25 11 F (010) 213 11 60 info@rotterdamfestivals.nl www.rotterdamfestivals.nl ÂŠ Rotterdam Festivals, september 2015

Wat wil het publiek?

Rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht

Colofon

Inhoudsopgave In- en aanleiding Opzet en leeswijzer De Rotterdamse doelgroepenmodel voor kunst & cultuur

2 3 4

Samenstelling en redactie

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar

Tamara Bakker

gemaakt worden zonder voorafgaande toestemming van

Cynthia Dekker

Rotterdam Festivals. Aan de inhoud van deze publicatie is de

Eind- en tekstredactie

grootste zorg besteed. Voor eventuele onjuistheden kan geen

Richard Stuivenberg

aansprakelijkheid worden aanvaard, noch kunnen aan deze

Vormgeving

publicatie rechten worden ontleent.

Ab Bol (Lumen Rotterdam) Drukwerk

Rotterdam Festivals heeft geprobeerd alle rechthebbende van

Platform P

de in deze uitgave opgenomen foto’s te achterhalen. Wanneer

Fotografie Rotterdamse Doelgroepen

u meent rechthebbende te zijn van foto’s dient u contact op te

Vera Cornel

nemen met Rotterdam Festivals.

Fotografie

Deel 1 – De veranderende wereld 1 Nederland & Rotterdam (nu en in de toekomst) 2 De stad als omgeving 3 Maatschappelijke trends en ontwikkelingen 4 Vrijetijdsmarkt

7 8 12 18 24

Bas Czerwinski, Marco de Swart, Jerry Lampen, Thijs de Lange,

Deel 2 – Cultuurbezoek Rotterdammers en cultuurpubliek in kaart Cultuurpubliek Rotterdamse instellingen Podia en gezelschappen Musea Zelf kunstzinnig actief Festivals Totaaloverzicht Rotterdamse cultuurpubliek Welke Rotterdamse doelgroep wordt het beste bediend?

31 38 40 42 44 46 48 50

Deel 3 – Wat wil het publiek? De Rotterdamse doelgroepen aan het woord Maak kennis met Reza Afshin, een Stadse Alleseter Maak kennis met Robert van Eekeren, een Elitaire Cultuurminnaar Maak kennis met Charlotte van der Linde, een Klassieke Kunstliefhebber Maak kennis met Esther Hofman, een Actief Familielid Maak kennis met Michael McKenzie, een Randstedelijke Gemakszoeker Maak kennis met Tamara Popovic, een Digitale Kijker Maak kennis met Lydia Baynath Sing, een Kleurrijke Knokker Maak kennis met Carla Schouten, een Modale Cultuurmijder Drempels en motieven voor cultuurbezoek ´ Overzicht Rotterdamse doelgroepen

55 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74

Verantwoording en literatuurlijst

Eva van der Horst, Fred Ernst, Hester Blankestijn, Evert Buitendijk, Frans Hanswijk, Pim Vuik Oplage 1000

Wat wil het publiek? Rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht

In- en aanleiding De vraag: wat wil het publiek? speelt een steeds grotere rol in de kunsten cultuursector. Op Europees niveau is audience development een van de pijlers onder het EU-cultuurprogramma Creatief Europa voor de periode 2014-2020. Op nationaal niveau is publiek een belangrijke factor in onder andere de Cultuurverkenning van de Raad voor Cultuur (2014) en in de visie van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zoals geformuleerd in Cultuur beweegt; De betekenis van cultuur in een veranderende samenleving (2013). Een voorbeeld uit de private sector is de pilot Publieksbinding van het VSBfonds dat als doel heeft publieksbinding te versterken en publieks inkomsten te vergroten, op basis van kennis (fact based marketing) in plaats van louter op gevoel. Aantoonbare kennis van het eigen publiek is voor het VSBfonds een van de voorwaarden voor het verkrijgen van een financiële bijdrage. Ook in Rotterdam staat het onderwerp ‘publiek’ hoog op de agenda. Op weg naar de nieuwe cultuurplanperiode 2017-2020 heeft de Rotterdamse cultuursector in een gezamenlijke uitgangspuntennota de ambitie uitgesproken om het Rotterdamse culturele landschap en de Rotterdamse doelgroepen voor kunst en cultuur beter in kaart te brengen: “Om een aanbod te verzorgen dat voor alle inwoners en bezoekers aantrekkelijk en verrijkend is, is het van belang ons (potentiële) publiek te kennen. Wie zijn doelgroepen kent, is beter in staat hen te bereiken, over de drempel te halen én van hen te leren. (…) Daarom gaat de sector in kaart brengen wie wat doet en waar nog gaten vallen.” (uit Uitgangspuntennota Reikwijdte en armslag, maart 2015) 2

Dat de behoefte aan meer kennis over het publiek momenteel zo groot is, heeft vele oorzaken. De komende decennia blijft de bevolkingssamenstelling ingrijpend veranderen onder invloed van vergrijzing en migratie. Iedere bevolkingsgroep en iedere generatie vult de behoefte aan culturele verdieping en ontspanning op een andere manier in. Smaakvoorkeuren en vrijetijdspatronen veranderen, nieuwe disciplines komen op, genres winnen of verliezen in de loop van de tijd aan belang en populariteit. Kunstenaars en culturele instellingen moeten hierop inspelen willen zij een relevante functie kunnen blijven vervullen voor alle Rotterdammers. Niet alleen de cultuursector, ook andere partijen in de stad hebben belang bij meer kennis van het publiek. In de groeiende diensteneconomie volgt het werken steeds meer het wonen: je werkt waar je je thuis voelt. Creatieven, jongeren en hoger opgeleiden zoeken een stad die bij hen past en die hen inspireert. Bedrijven volgen hen. De cultuursector speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van een aantrekkelijk leef- en verblijfsklimaat voor deze groepen die voor een stad economisch zo interessant zijn. Het is dus belangrijk om hun voorkeuren en wensen in kaart te brengen. Voor Rotterdam Festivals is publieksonderzoek vertrouwd terrein. In de voorbereiding op het Cultuurplan 2013-2016 publiceerde Rotterdam Festivals in 2011 Wij Rotterdammers en cultuur; een analyse van cijfers en trends uit vijf jaar publieksonderzoek. De nu voorliggende publicatie bouwt hierop verder. We brengen het huidige culturele aanbod en de vraag vanuit het publiek in kaart met behulp van veel feitelijke achtergrondinformatie. Daarnaast laten we het Rotterdamse cultuurpubliek zelf

Opzet en leeswijzer aan het woord. Acht personages vertellen over hun culturele voor- en afkeuren, over hun band met Rotterdam en hun tips voor de culturele wereld. Wij baseren onze gegevens op analyses van bestaande rapporten en onderzoeken (zie literatuurlijst achterin de publicatie) en op onderlinge vergelijking van actuele publieksgegevens die ons werden aangeleverd door de cultuursector. Het doel van deze publicatie is om, met de kennis die ons nu beschikbaar staat, vraag en aanbod van en voor het Rotterdamse cultuurpubliek in kaart te brengen. En om antwoord te geven op de vraag: wat wil het publiek? Dit is ‘work in progress’. Er zijn nog lacunes in onze kennis en het gesprek over de duiding en de gevolgen ervan op het cultuuraanbod staat nog maar aan het begin. De uitkomsten en aanbevelingen kunnen als startpunt dienen voor de ontwikkeling van het beleid voor de komende jaren. De cultuursector kan de informatie gebruiken in de eigen praktijk, en verwerken in een aanvraag voor het nieuwe cultuurplan, waarbij ook een gezamenlijk plan van aanpak kan ontstaan voor een betere publieksbinding in de toekomst. Wij hopen dan ook dat deze publicatie kan bijdragen aan een evenwichtige besluitvorming over de cultuurplanperiode 2017-2020 voor beleidsmakers en beslissers. Bovenal hopen we dat Wat wil het publiek? Rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht de komende jaren als een handig naslagwerk en marketingtool kan dienen voor iedereen die professioneel bij de culturele sector betrokken is of daarin is geïnteresseerd.

Eind jaren negentig nam de culturele sector in Rotterdam het initiatief om meer grip te krijgen op het thema publieksbereik. Sindsdien heeft Rotterdam Festivals zich, in samenwerking met de sector, ingezet voor de collectieve aanpak van publieksontwikkeling in Rotterdam. Publieksonderzoek is hierin het belangrijkste instrument; je kunt pas je koers bepalen als je weet waarop je je richten moet, oftewel: wie is je publiek en wat wil het publiek? Vijftien jaar geleden begon Rotterdam Festivals met het verzamelen van onderzoeksresultaten en introduceerde zij het analysemodel MOSAIC (zie volgende pagina’s) in Nederland waarbij het publiek wordt gesegmenteerd op basis van culturele voorkeuren. Met deze en vele andere onderzoeksmethodes en onderzoeken is sindsdien een schat aan informatie verzameld die goed bruikbaar is voor de ontwikkeling van beleid. Zo heeft EMC Cultuuronderzoeken in 2006 en 2010/2011 onderzoek gedaan naar overlap in bezoek bij de grote podia in Rotterdam. Dit jaar herhalen we dit overlaponderzoek voor de gehele sector. Aan alle instellingen is gevraagd hiervoor data aan te leveren, die wordt aangevuld met gegevens van de Vrijetijds omnibus, RotterdamPas, Continue Bezoekers onderzoek Festivals en Museumkaart. Al deze gegevens gezamenlijk vormen de basis voor deze publicatie.

De publicatie is opgebouwd uit een drietal hoofdonderwerpen: Deel 1 – De veranderende wereld De veranderende wereld waarin de culturele instellingen zich bevinden en die van invloed is op hun functioneren: algemene maatschappelijke trends en ontwikkelingen, de stad Rotterdam en haar inwoners, de stad Rotterdam in het bredere kader van Nederland, Europa en de wereld, en de vrijetijdsmarkt als geheel. Deel 2 – Cultuurpubliek in kaart gebracht (aanbod) Wie bezoekt wat, in welke mate, waarom en waar worden keuzes door beïnvloed? Waar zit overlap, waar liggen kansen? Onderzoek naar Rotterdams cultuur publiek vormt hier de basis. Met dit onderzoek brengen we in kaart wie de huidige bezoekers zijn van culturele instellingen in de stad: welke publieksgroep wordt precies door welke instelling bereikt? Zijn er nog ‘witte vlekken’ in het bereik of het aanbod? Zijn bepaalde doelgroepen ondervertegenwoordigd in het culturele aanbod? Waar liggen kansen voor samenwerking tussen instellingen om meer of nieuw publiek te vinden? Deel 3 – Cultuurpubliek onder de loep (vraag) De Rotterdamse doelgroepen: wie zijn ze, wat willen ze, wat doen ze, waar zijn ze te bereiken? Dit slotdeel is een praktische vertaling van het Rotterdamse doelgroepenmodel in een handige marketingtool.

Rotterdam Festivals, Johan Moerman Cynthia Dekker, Tamara Bakker 3

De Rotterdamse doelgroepen voor kunst & cultuur Alle Rotterdammers (en Nederlanders) zijn in potentie cultuurpubliek voor de culturele instellingen. Om meer te kunnen zeggen over het cultuurgedrag van Rotter dammers, moeten we de bevolking eerst segmenteren op basis van onder meer leeftijd, afkomst, opleiding

en samenstelling van hun huishouden. Segmentatie is een marktonderzoeksmethode die een markt opdeelt in verschillende van elkaar te onderscheiden groepen die zich op dezelfde manier gedragen of dezelfde behoeften hebben. Details op individueel niveau gaan

Hoofdgroepen

Deze hoofdgroepen kunnen worden onderverdeeld in acht subgroepen:

Cultuur als

Stadse Alleseters

vanzelfsprekend

avontuurlijk

14%*

18-24 jaar

met segmentatie natuurlijk verloren, maar over het algemeen is segmentatie een goed hulpmiddel om gedragspatronen en overeenkomsten tussen groepen mensen zichtbaar te kunnen maken. Ook voor de cultuursector is segmentatie een bruikbare methode gebleken. Segmentatie vergroot het inzicht in hoe en waarom mensen aan cultuur doen, en vergroot de kennis over de vraag welke groepen interesse zouden kunnen hebben in een specifiek cultuurproduct.

25-34 jaar

35-44 jaar

45-54 jaar

55-64 jaar

65+

hoog opgeleide starter, centrum,

(heavy users) Elitaire

hoog opgeleid, brede culturele interesses

Cultuurminnaars Klassieke

hoog opgeleid, traditionele culturele

Kunstliefhebbers

interesse

Cultuur als optie

Actieve Families

jong gezin, middelbaar tot hoog opgeleid,

(medium users)

brede interesse

Randstedelijke

gezin met (oudere) kinderen, middelbaar

Gemakzoekers

tot hoogopgeleid, buitenwijken

Cultuur als

Digitale Kijkers

(voornamelijk tussen 18-30), middel-

ongebruikelijk

baar tot hoog opgeleid, veel op internet,

(light users)

stappen en populaire cultuur

Kleurrijke Knokkers

laag tot middelbaar opgeleid, andere

34%

culturele achtergrond

Modale Cultuurmijders

25%

laag opgeleid, thuis- en wijkgericht

* percentages duiden op aanwezigheid van de doelgroep in de stad Rotterdam.

Het Rotterdamse (cultuur)doelgroepenmodel Rotterdam Festivals maakt al jaren gebruik van het doelgroepsegmentatiesysteem MOSAIC. MOSAIC segmenteert Nederlandse consumenten op basis van sociaaldemografische- en sociaal-economische kenmerken, hun gedragsgegevens en hun buurtkenmerken. In 2007 is in samenwerking van MOSAIC een specifiek Rotterdams doelgroepenmodel voor cultuur ontwikkeld, dat in 2012 verder is aangescherpt. Dit model maakt gebruik van bezoekgegevens van verschillende Rotterdamse culturele instellingen en de resultaten van de Vrijetijdsomnibus over de vrijetijdsbesteding en cultuurparticipatie van

Doelgroepen gemeente Rotterdam

Rotterdammers. Het Rotterdamse cultuurdoelgroepenmodel onderscheidt drie hoofdgroepen: Cultuur als vanzelfsprekend (heavy users): karakteristieken komen grotendeels overeen met het typische beeld dat er heerst van de cultuurbezoeker: hoger opgeleid, hoger welstandsniveau en autochtoon. Cultuur als optie (medium users): dit zijn meer incidentele bezoekers van kunst en cultuur. Cultuur is voor hen wel een serieuze optie als vrijetijdsbesteding, maar veel gaat aan hen voorbij of ze maken toch andere keuzes. Cultuur als ongebruikelijk (light users): deze groep bezoekt cultuur eerder bij toeval en staat ver af van het

Recreatieve doelgroepen SmartAgent

Studenten, Young Professionals

Recreatieve doelgroepen SmartAgent**

culturele aanbod. Ze weten niet wat er speelt en denken dat het niks voor hen is. Alleen bij toeval, zoals tijdens een gratis festival, komen ze in aanraking met cultuur. In Rotterdam worden naast het Rotterdamse doel groepenmodel in de cultuursector ook enkele andere segmentaties onderscheidden: Beleidsdoelgroepen van de gemeente De gemeente Rotterdam werkt met beleidsdoelgroepen, voornamelijk hoger opgeleiden, zoals: studenten, young professionals, gezinnen en empty nesters. Door deze doelgroepen aan de stad te binden, hoopt de gemeente een opwaartse ontwikkeling te stimuleren van de gehele Rotterdamse bevolking. Dit zou vervolgens moeten zorgen voor meer economische groei.

Creatief en inspirerend rood (10%*): Creatieve, uitdagende en inspirerende ervaringen

Gezinnen, Empty nesters Ondernemend paars (16%): Cultuur, historie, verrassing en inspiratie Empty nesters Stijlvol en luxe blauw (9%): Luxe, stijlvol ontspannen, sport en ‘social Gezinnen

network’ Ingetogen aqua (13%): Brede interesse,

Gezinnen

ruimdenkend en engagement Rustig groen (14%): Even rust nemen

Studenten

in eigen omgeving Gezellig lime (18%): Even lekker weg

Leefstijlgroepen voor recreatie Naast deze beleidsdoelgroepen werkt de gemeente Rotterdam op het gebied van o.a. vrijetijdsbesteding en wonen met het leefstijlonderzoek Brand Strategy Research (BSR) van SmartAgent. BSR deelt mensen in aan de hand van twee dimensies: een sociologische dimensie (individugericht versus groepsgericht) en een psychologische dimensie (introvert versus extravert). Op het gebied van vrijetijdsbesteding (recreatie) worden deze dimensies ingevuld aan de hand van de vragen: in welke mate geven recreanten de voorkeur aan inspanning of ontspanning (de verticale of psychologische as), en in welke mate is voor recreanten de activiteit zelf het belangrijkst, of meer het gezelschap waarmee ze de activiteit beleven (horizontale of sociologische as). Op basis van deze dimensies, komt SmartAgent tot zeven recreatieleefstijlen, die elk een eigen kleur krijgen.

met elkaar Uitbundig geel (20%): Samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten

grote bol: enige correlatie

* Voor meer informatie over SmartAgent zie

kleine bol: zwakke correlatie

www.sharedstoryworld.com

In deze publicatie maken wij vooral gebruik van het Rotterdamse doelgroepenmodel. In de figuur hiernaast hebben we (onder andere in samenwerking met Smart Agent) een indicatieve vergelijking gemaakt tussen de modellen. Deze is gebaseerd op kwalitatieve interpretatie en behoeft nog nadere uitwerking, maar biedt globaal inzicht in hoe ze zich naast elkaar verhouden. 5

Deel 1 â&#x20AC;&#x201C; De veranderende wereld culturele instelling

culturele instelling

maatschappelijke trends &

vrijetijdsmarkt

ontwikkelingen

1 NederlandRotterdam

2 De stad als omgeving

culturele instelling 3 maatschappelijke trends & ontwikkelingen

4 vrijetijdsmarkt

Culturele instellingen zijn onlosmakelijk verbonden met de wereld om hen heen. Een complex geheel van factoren is van invloed op het succesvol afstemmen van aanbod op publiek zodat een solide publieksontwikkeling op de lange termijn en daarmee een gezonde bedrijfsvoering is gegarandeerd. In dit hoofdstuk werken we de belangrijkste van deze factoren uit.

1 Nederland & Rotterdam (nu en in de toekomst) We beginnen met de meest relevante sociaal-demografische ontwikkelingen waarbij we de Rotterdamse verwachtingen vergelijken met de Nederlandse prognoses.

Nederland groeit, Rotterdam groeit meer Nederland groeit, Rotterdam groeit harder. De bevolkingsgroei in ons land vindt met name plaats in de middelgrote en grote gemeenten. Zo groeit Rotterdam relatief gezien harder dan Groot Rijnmond en heel Nederland.

NederlandRotterdam

De stad als omgeving

culturele instelling

2020

! De kern van het verzorgingsgebied van de culturele instellingen ligt in een straal van 15 km rondom Rotterdam. Dit kan wellicht beter worden benut: binnen de regio Rotter dam Rijnmond (buiten de stad zelf) zijn ruim 800.000 personen ‘extra’ te bereiken die gericht zijn op Rotterdam en de stad regelmatig bezoeken.

Bevolkingsprognose tot 2030

2020

17,2 miljoen

1,445 miljoen

2030

1,488 miljoen

1,425 miljoen 625.592 16,9 miljoen

culturele instelling

3 maatschappelijke trends & ontwikkelingen

4 vrijetijdsmarkt

2020 1 NederlandRotterdam

2 De stad als omgeving

2030 Bron: CBS bevolkingsprognose, statline

17,7 miljoen

640.200

2030

659.600

Bronnen: Feitenkaart bevolkingsmonitor april 2015, bevolkingsprognose Rotterdam 2013-2030, Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Regionale

bevolkingsprognose, PBL (Planbureau voor de leefomgeving)

culturele

Aantal huishoudens stijgt, huishoudensgrootte daalt Het aantal huishoudens in ons land is de afgelopen decennia twee keer zo snel gegroeid als de bevolking zelf. Dit komt voornamelijk doordat het aantal eenpersoons huishoudens is toegenomen. Steeds vaker wonen mensen gedurende korte of langere periodes in hun leven alleen. De helft van de jongeren die het ouderlijk huis verlaat, woont tegenwoordig eerst een tijd alleen en het is inmiddels gebruikelijk dat mensen gedurende

hun leven verschillende opeenvolgende (samenwoon) relaties hebben. Daarnaast neemt, doordat mensen steeds ouder worden, het aantal weduwen en weduwnaars toe. De verwachting is dat de groei van het aandeel alleenwonenden doorzet, waardoor de gemiddelde huishoudensgrootte zal dalen van 2,2 leden per huis houden in 2012 naar 2,1 in 2025. Als gevolg hiervan neemt het aantal huishoudens in deze periode iets meer dan twee keer zo veel toe dan het aantal inwoners (9 versus 4 procent).

Verwachtte bevolkingsgroei tot 2030 per gebied en kinderrijke wijken

Gezinnen concentreren zich in specifieke wijken en hebben behoefte aan specifieke voorzieningen. Maak hier gebruik van in de programmering en marketing (denk aan bijvoorbeeld verspreidings plan of buitenreclame).

Spreiding huishoudens Binnen gemeenten als Rotterdam bestaan er grote verschillen in spreiding van huishoudens op buurtniveau. Nieuwe wijken trekken meer gezinnen, terwijl in binnensteden naar verhouding veel eenpersoonshuishoudens wonen. Zo kent de Vinexlocatie Nesselande in Rotterdam gemiddeld 2,8 personen per huishouden, het hoogste percentage in Rotterdam. De kleinste huishoudens, gemiddeld 1,2 personen, bevinden zich in de buurt Dijkzigt midden in het centrum van de stad. In deze buurt bestaat 84 procent van de huishoudens uit één persoon.

Hoek van Holland +2.100

Overschie +5.200

Prins Alexander +2.300

Hillegersberg Schiebroek +1.500

Noord +1.700

Delfshaven +2.500 Nw. Mathenesse +1.650

Rozenburg +600

Het aantal eenpersoonshuishoudens groeit. Alleenstaanden hebben andere motieven en behoeften op het gebied van cultuurbezoek. Het loont de moeite om je als aanbieder te verdiepen in hun specifieke wensen.

Centrum +9.300

Kralingen Crooswijk +5.700

Feijenoord +2.700 Pernis +400

Hoogvliet +2.600

IJsselmonde +4.200

Charlois +600

periode 2020 tot 2030 periode tot 2020

Bron: CBS Bron: bevolkingsprognose, Rotterdam 2013-2030, OBI

Bevolkingsprognose naar leeftijdscategorie Nederland

2012-2030

Rotterdam

2012-2030

0-19 jaar

2012

3.895.000

2012

2020 3.781.000

2020 140.100

2030 3.761.000

2030

0-19 jaar 136.195 142.500

20-64 jaar

2012

10.117.000

2012

391.036

2020 10.019.000

2020 400.500

2030 9.702.000

2030

399.700

Nederland vergrijst, Rotterdam blijft relatief jong De verwachting is dat Nederland de komende jaren verder zal vergrijzen. De huidige groep veertigers, vijftigers en zestigers is relatief groot en mensen leven steeds langer. De doelgroep van 55 jaar en ouder wordt de komende jaren dus steeds groter. Het aandeel ouderen (55+) stijgt tussen 2012 en 2030 van 16% naar 24%. Dezelfde ontwikkeling zien we in Rotterdam, maar met lagere cijfers dan de landelijke trend: van 14,5% in 2012 naar 17,8% in 2030. Daarnaast is en blijft Rotterdam een relatief jonge stad: 39% van de Rotterdammers is jonger dan 30 jaar; landelijk is dit 34%.

>65 jaar

2012

2.716.000

2012

89.223

2020 3.409.000

2020 99.700

2030 4.211.000

2030 117.400 In 2014 is bijna de helft van de Rotterdammers van

Rotterdam is multicultureel en wordt steeds diverser

Rotterdam

2012 2030

baby’s en peuters (0-3 jr)

4,9%

4,0%

kleuters (4+5 jr)

2,1%

2,2%

basisonderwijs (4-12 jr)

9,5%

voortgezetonderwijs (12-17 jr)

6,2%

6,1%

jeugd (0-19)

22,1%

21,6%

studenten en starters (18-23 jr)

8,9%

(15-54 jr)

69%

65,9%

senioren totaal (55+)

25,5%

29,4%

ouderen (65+)

14,5%

17,8%

bejaarden (80+)

4,3%

5,1%

potentiele beroepsbevolking

! Groeit jouw kernpubliek de komende jaren of neemt het juist af? Wees daarop voorbereid en speel er zo mogelijk op in met aanbod, communicatie en randprogrammering. Denk daarbij aan smaakvoorkeuren, wensen in faciliteiten, beschikbare vrije tijd, media gebruik, concurrentie met andere vrijetijds bestedingen etc. die kenmerkend zijn voor jouw kernpubliek. 10

Bron: Bevolkingsprognose Rotterdam 2013-2030, OBI

allochtone afkomst, in de leeftijd tussen de 13 en 22 jaar is dit zelfs 6 op de 10. De samenstelling is de afgelopen jaren niet sterk veranderd: Surinaamse, Turkse en Marok kaanse Rotterdammers vormen de grootste groepen immigranten. De verwachting is dat het percentage Rotterdammers van allochtone afkomst de komende jaren verder zal stijgen. De grootste stijging zit, naast een relatief grote groei van het percentage Antillianen, in de groep ‘overig niet-westers’, die weer onder te verdelen is in verschillende grotere groepen. Rotterdam wordt dus meer en meer een stad met verschillende grotere groepen van verschillende afkomst (big minorities). We moeten hierbij nadrukkelijk vermelden dat veel jongeren die in de statistieken worden aangeduid als allochtoon (doordat minstens een van hun ouders niet in Nederland is geboren), zichzelf niet als allochtoon beschouwen. Deze jongeren groeien hier op, of zijn hier opgegroeid, en steeds meer van hen volgen en voltooien een hogere opleiding. Beide factoren (culturele herkomst en opleidingsniveau) zijn ieder op hun eigen manier van invloed op hun (potentiële) cultuurbezoek.

Prognose bevolkingssamenstelling Rotterdam

2014 2020 2030

Surinamers

52.686 56.054 58.618

Antillianen

23.207 29.540 38.205

Opleidingsniveau komt in vele rapporten en studies naar voren als een belangrijke determinator voor cultuurbezoek. Hoe hoger opgeleid Rotterdam wordt en/of hoe meer hoger opgeleiden Rotterdam aan zich weet te binden, hoe groter het potentiële cultuurpubliek.

Kaapverdianen 15.323 16.753 17.802 Turken

47.921 49.535 52.067

Marokkanen

41.673 44.282 49.804

Overig niet-westers 49.328 Autochtoon

61.005

Ontwikkeling opleidingsniveau 2002-2012 (in %)

80.917

315.808 297.265 266.192

Overige Europese unie 43.548

55.767

Nederland 2002

laag 29

64.644

Overig Westers 28.611 30.014 31.332

midden

hoog

Nederland 2012

laag

midden

hoog

Rotterdam 2002

laag

midden

hoog

Rotterdam 2012

laag

midden

Bron: Bevolkingsprognose Rotterdam 2013-2030, OBI & Gemeentelijke basisadministratie (GBA)

Opleidingsniveau in Nederland en Rotterdam stijgt In heel Nederland stijgt het opleidingsniveau. Het aandeel hoger opgeleiden (minimaal HBO) in Rotterdam is in tien jaar tijd met elf procent gestegen tot 37%. In 2012 telde de Nederlandse beroepsbevolking 34%

hoger opgeleiden, een percentage dat sinds 2002 steeds verder is gestegen. Het aandeel lager opgeleiden (22%) daalde, het aandeel middelbaar opgeleiden bleef redelijk gelijk. De verwachting is dat deze ontwikkeling zich de komende jaren zal voortzetten: meer mensen voltooien een hogere opleiding en bereiken daarmee een steeds hogere sociaaleconomische status (met bijbehorend cultuurbezoek). Opvallend: Bij jongere vrouwen steeg en stijgt het aandeel hoogopgeleiden meer dan bij jongere mannen. Allochtonen lopen hun opleidingsachterstand in: de afgelopen twintig jaar steeg hun opleidingsniveau sneller dan dat van autochtonen.

Divers programmeren! De markt voor traditioneel (westers) aanbod wordt kleiner, maar het potentieel in cultuur geïnteresseerde publiek neemt niet af. Instellingen program meren al steeds diverser, maar zouden nog meer rekening kunnen houden met diverse culturele behoeftes. ‘Divers’ betekent overigens niet per se gericht op een andere cultuur, maar op veranderde thema’s en interesses bij het publiek.

mijn vader, de expat rotterdam unlimited

hoog 37 Bron: Rotterdamse beroepsbevolking naar opleidingsniveau CBS, EBB op Rotterdam.nl

Alle hiervoor genoemde ontwikkelingen, zoals bevolkingsgroei, migratie, vergrijzing en stijging van het opleidingsniveau, zijn van invloed op de wijze waarop wonen, werken en recreëren in Rotterdam het beste kunnen worden ingericht. De cultu rele infrastructuur speelt hierin een grote rol. Culturele voorzieningen binden hoger opgeleiden aan de stad en dragen bij aan een aantrekkelijk leefklimaat voor alle inwoners, wat weer een gunstige invloed heeft op de economische potentie van de stad. Bovenstaande ontwikkelingen leren wel dat de behoefte aan een diverser en meer specifiek aanbod zal groeien. Willen culturele instel lingen het contact met groeiende publieksgroepen niet kwijtraken, dan zullen zij zich daar nu al op voor moeten bereiden door op het gebied van publieksbereik een duidelijke koers te bepalen. 11

2 De stad als omgeving

1 NederlandNaast sociaal-demografische gegevens zijn er nog andere Rotterdam omgevingsfactoren waar culturele instellingen mee te maken hebben. De stad als leef- en werkomgeving is daar een van de belangrijkste van.

3 tschappelijke trends & twikkelingen

1 NederlandRotterdam 12

2 De stad als omgeving

culturele instelling

vindt dat de stad â&#x20AC;&#x153;92% van de Rotterdammers een prachtige skyline heeftâ&#x20AC;? 4 vrijetijdsmarkt

2 De stad als omgeving

Tevredenheid Rotterdammers

Pretiig wonen Gezinsvriendelijk Aantrekkelijk Voor jongeren centrum aantrekkelijk 2014 2015

90% 93%

52% 60%

69% 76%

69% 74%

Bron: Omnibusenquête 2015, OBI

De altijd veranderende skyline van Rotterdam

Rotterdam is constant in beweging. De creatieve en culturele sector kan en moet hierin meebewegen: als katalysator voor gebiedsontwikkeling (denk aan Katen drecht, Central District, Zuid), of door de toenemende stroom bezoekers aan de stad te verleiden meer voorstellingen, festivals en tentoonstellingen te bezoeken.

Er is de laatste jaren veel veranderd in het aangezicht van de stad: nieuwe woontorens als de New Orleans en de Maastoren behoren tot de hoogste van Nederland en nieuwe beeldbepalende gebouwen als het Centraal Station, de Markthal en De Rotterdam veranderden de skyline. Niet alleen het centrum heeft zich verder ontwikkeld: nieuwe buitenwijken als Nesselande en Park 16Hoven zijn gebouwd, Katendrecht maakte een enorme transformatie door en Hoogvliet en Pendrecht zijn geherstructureerd. Daarnaast zien we een herontdekking van de kwaliteit van de bestaande stad. Oude gebouwen en/of woningen (bijv. de Fenixloodsen of de Van Nelle Fabriek) werden opgeknapt en er zijn initiatieven voor tijdelijk gebruik van panden (bijv. het Schieblock). Rotterdam is voorlopig nog niet tot stilstand gekomen. Zo zijn er plannen voor een nieuw collectiegebouw, is er de ontwikkeling van het Hart van Zuid inclusief een grote verbouwing van Ahoy en (Theater) Zuidplein en de bouw van een vernieuwde Kuip.

Rotterdam is ‘booming’ en daarmee aantrekkelijk voor bewoners, bezoekers en bedrijven Rotterdam is hot. De stad werd dit jaar opgemerkt en geroemd door internationale media als de Huffington Post, The New York Times en Rough Guide. De internationale Academy of Urbanism in London benoemde Rotterdam zelfs tot ‘European City of the Year 2015’. Bezoekers en bedrijven weten Rotterdam inmiddels goed te vinden en ook bewoners verblijven graag in de stad. Rotterdammers steeds tevredener over hun stad mede door cultuuraanbod Rotterdammers beoordelen hun stad steeds positiever. 93% van de Rotterdammers vindt het fijn wonen in de stad, een stijging van 3% ten opzichte van vorig jaar. Daarnaast geven meer bewoners aan dat ze het centrum aantrekkelijk vinden, dat de stad een internationaal karakter heeft en veel culturele mogelijkheden. De grootste stijgingen vinden we op het gebied van gezinsvriendelijkheid; hierin is de stad volgens de bewoners erg gegroeid.

De positievere waardering van Rotterdammers voor hun stad zien we ook terug in de Atlas voor Gemeenten. Tot 2014 daalde de positie van Rotterdam op de lijst van aantrekkelijke woonsteden steeds licht. Dit jaar is er voor het eerst weer een stijging zichtbaar (van plaats 20 naar 18). Op de populariteitslijst onder eigen inwoners die is samengesteld door Hendrik Beerda naar aanleiding van Steden & Merkenonderzoek staat Rotterdam op plaats 17 (Amsterdam staat op de 11e plaats, Den Haag op plaats 22). Opvallend is dat Rotterdammers bovengemiddeld trots zijn op het cultuuraanbod in de stad, en dat dit een Cultuurimago Rotterdam versus gemiddelde 30 grootste gemeenten, gemeten onder de bewoners (%)

Goed museumaanbod

belangrijke bijdrage levert aan het woonplezier. Voor 57% van de festival- en podiumbezoekers en 45% van de museumbezoekers leveren de culturele instellingen in Rotterdam een (zeer) belangrijke bijdrage aan het woonplezier. Stijging bezoekcijfers en imago Rotterdam Rotterdam telde in 2014 een recordaantal hotelover nachtingen en de bezoekersaantallen voor attracties en musea namen toe. Het totale bezoek aan de stad lag dit jaar 7% hoger dan in 2013. Met de groeiende bezoekcijfers zet Rotterdam de stijgende lijn van de afgelopen jaren door. Nederland als geheel trok in 2014 9% meer bezoekers dan in 2013 en bereikte hiermee een recordaantal van bijna 14 miljoen bezoekers. Factoren die deze stijging hebben beïnvloed zijn onder meer aantrekkende economieën in Europa en Amerika, de zwakkere eurokoers en een groeiend aantal vliegtuigverbindingen.

Het cultuuraanbod is een bepalende factor voor een goede stadsreputatie en voor het woonplezier van haar inwoners. Dit maakt de sector een belangrijke partner voor stadsontwikkeling.

Ook in het steden- en merkenonderzoek van Hendrik Beerda zien we de laatste jaren een positieve imagoontwikkeling voor Rotterdam. In de periode 2011-2013 steeg de stad van plaats 6 naar 4, en is daar sindsdien blijven staan. Het winkelen horeca-aanbod beïnvloedt de merkkracht van steden het sterkst, gevolgd door het cultuuraanbod. In vergelijking met andere steden staat Rotterdam met name gunstig bekend om het festivalaanbod, maar ook op het gebied van podia en musea scoort de stad hoog.

Rotterdam 71

G30

Goed aanbod van culurele festivals/ evenementen

Rotterdam

G30 47

Mooie gebouwen/architectuur

Rotterdam

Rotterdam Amsterdam Nederland

G30 41

Bezoek

+7 +10 (verwachting) +9

Goed aanbod van theaters en andere podia

Hotelovernachtingen

+18,2

+11,3

Bezoekcijfers attracties

+4,1

+3,6

+11,3

+3,4

Rotterdam 65

G30 44

Toeristische indicatoren 2014 (in %)

Bezoekcijfers musea

Bijdrage aan het woonplezier door cultuurorganisaties; onder bezoekers die in de vestigingsplaats van de cultuurorganisatie wonen (%)

Podia

Festivals

Musea

Bron: BrandAlchemy™ Belang van een sterk cultuurmerk voor stad,

sponsors en publiek

Cijfers toeristische barometer Rotterdam Partners, toeristische barometer Amsterdam + NBTC

Rotterdam staat, in vergelijking met andere steden, vooral bekend om zijn festivalaanbod

sterkste stadsimago’s

Top

Festivalimago Podiumimago Museumimago Architectuurimago

1 (1, 1) Amsterdam

1 Amsterdam

2 (2, 2) Maastricht

2 Rotterdam

2 Utrecht

2 Den Haag

2 Maastricht

3 (3, 3) Utrecht 4 (4, 6) Rotterdam

3 Utrecht

3 Rotterdam

3 Den Haag

4 Maastricht

4 Den Haag

4 Utrecht

5 (5, 4) Den Haag

5 Den Haag

5 Maastricht

5 Delft

6 (6, 5) ‘s-Hertogenbosch

6 Groningen

6 Leiden

7 (7, 7) Groningen

7 Nijmegen

7 Eindhoven

7 Groningen

7 Rotterdam

8 (9, 10) Nijmegen

8 ‘s-Hertogenbosch

8 Delft

8 ‘s-Hertogenbosch

9 (11, 9) Eindhoven

9 Eindhoven

9 Haarlem

10 (10, 8) Arnhem

10 Breda

10 Nijmegen

10 ‘s-Hertogenbosch

10 Groningen

Bron: BrandAlchemy™ Belang van een sterk cultuurmerk voor stad, sponsors en publiek

Bedrijven zien weer volop mogelijkheden in Rotterdam In 2014 vestigden 40 nieuwe internationale bedrijven zich in de regio Rotterdam. Samen zijn deze ondernemingen goed voor ten minste 34,9 miljoen aan investeringen en 797 banen, naast indirecte werkgelegenheid door de

Ook voor het aantrekken van toeris ten speelt cultuur een belangrijke rol. Meer dan de helft van de bezoekers aan Rotterdam komt van buiten Nederland. Hoe kunnen buitenlandse bezoekers meer verleid worden om deel te nemen aan culturele activiteiten in Rotterdam? Hoe kunnen cultuurmarketing en city marketing elkaar versterken? De culturele sector leent zich er bij uitstek voor om de aandacht die de stad nu krijgt in (inter) nationale media vast te houden en uit te breiden.

afname van diensten en producten in de regio. Wat Rotterdam voor ondernemers een aantrekkelijke stad maakt om zich te vestigen zijn onder meer de can do mentaliteit, de goede bereikbaarheid, de gunstige vierkante meterprijs en het internationale netwerk.

Een goed cultureel klimaat zorgt voor meer bezoekers en draagt eraan bij dat een stad een prettige en aantrekkelijke woonomgeving vormt voor de creatieve klasse. Wanneer deze zich vestigt in een stad volgen de veelbelovende bedrijven die extra inkomsten en banen opleveren.

Gemeentelijk beleid: kansrijke groepen voor de stad aantrekken en behouden Om de stad aantrekkelijk te maken en te houden voor de benoemde kansrijke doelgroepen (studenten, young professionals, gezinnen en empty nesters) hanteert de gemeente diverse strategieĂŤn. Een daarvan is een woonvisie die zich richt op meer kwaliteit en differentiatie. Wijken moeten gevarieerder worden. Doel is om grote concentraties van goedkope woningen met een lage woonkwaliteit tegen te gaan. Met name Zuid wordt aangepakt in het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ). Het aantal woningen in Rotterdam zal de komende jaren stijgen om de verwachte bevolkingsgroei te kunnen opvangen: van 299.800 woningen in 2014 tot circa 316.000 in 2030. Daarnaast verandert de samenstelling van het woningaanbod: er komen meer woningen in het middenen dure segment en er verdwijnen woningen in het goedkopere segment. Naar verloop van tijd zal het percentage huurwoningen in de stad (nu 65%) licht dalen.

Hoe kansrijk is de doelgroep studenten? Rotterdam is de derde studentenstad van Nederland, met bijna 60.000 studenten aan de Hogeschool en de Universiteit. Minder dan de helft van de studenten (43%) zegt van plan te zijn na voltooiing van hun studie in Rotterdam te blijven wonen. Dit cijfer wijkt overigens niet veel af van andere studentensteden. Het algemene cijfer dat studenten momenteel aan Rotterdam geven is een 7,3. Het hoogste beoordelen zij het winkelaanbod en de studiemogelijkheden (7,9). Lager scoren de aanwezigheid van geschikte woonruimte, de toeristische attracties en initiatieven gericht op studenten (6,5). Ook de beoordeling van het culturele aanbod en de festivals en evenementen in de stad scoren aan de lage kant (resp. 7,1 en 6,7) en de bekendheid hiermee is niet erg groot. De profilering van kunst en cultuur kan onder deze doelgroep dus nog een stuk beter. Culturele instellingen en festivals kunnen een belangrijke rol spelen in de levendigheid van de stad, wat voor 38% van de studenten zwaar weegt in hun keuze voor hun toekomstige woonplaats. Nu wordt Rotterdam door studenten vaak nog gezien als kil/koud/ongezellig (29%). Een voor studenten interessantere culturele programÂmering, die meer zichtbaar is in de buitenruimte, kan helpen dit beeld te doorbreken.

Met het creëren van meer woningaanbod en meer diverse woonmilieus wil de ge meente kansrijke doelgroepen (en zeker ook studenten) langer aan de stad binden. Een hoogwaardig voorzieningen aanbod, toegespitst op de verschillende doelgroepen is hierbij van groot belang. De culturele sector kan hierin een sleutel rol vervullen, door in te spelen op specifieke wensen van verschillende doelgroepen.

Het imago van de stad Rotterdam zit in de lift; bewoners, bezoekers en toeristen (ook steeds meer uit het buitenland) geven de stad en haar instellingen een steeds hogere waardering. Voor kansrijke doel groepen die de stad graag meer aan zich wil binden (zoals young professionals, empty nesters en studenten) is het brede culturele aanbod een bepa lende factor voor de vraag of ze zich hier voor langere tijd willen vestigen. De culturele sector kan dus een belangrijke rol spelen in het vasthouden en verder verbeteren van het positieve imago van de stad.

Culinesse in Nesselande is een goed voorbeeld van doelgroepgerichte wijkprogrammering.

3 Maatschappelijke trends en ontwikkelingen

Het publiek zoekt steeds meer een totaalbeleving Het aanbieden van enkel een hoogwaardig product is tegenwoordig niet meer voldoende. Het publiek is op zoek naar een bredere en intensievere ervaring of beleving. Culturele instellingen proberen op diverse manieren te voldoen aan deze wens: door te programmeren op bijzondere locaties, te werken met storytelling, het sociale aspect te versterken (o.a. met behulp van sociale media, zowel vooraf als achteraf), met diverse vormen van randprogrammering en/of door een combinatie te bieden met eten en drinken. Ook de festivaliseringstrend speelt in op het stillen van de ervaringshonger van het publiek. We zien een sterke toename van de programma’s en activiteiten die het label ‘festival’ meekrijgen. Reguliere podia zoeken aansluiting bij al bestaande evenementen of presenteren zelf hun programma in deze vorm.

Naast sociaal-demografische ontwikkelingen en omgevingsfactoren zijn er vele algemene maatschappelijke trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op cultuurbezoek.

culturele instelling

maatschappelijke trends & ontwikkelingen

vrijetijdsmarkt

1 NederlandRotterdam

2 De stad als omgeving

culturele instelling

extra’s en verrassingselementen “Bijzondere worden door het publiek op prijs gesteld” 3 maatschappelijke trends & ontwikkelingen

4 vrijetijdsmarkt

! Festivaliseringstrend of niet, de behoefte aan een totaal beleving zal blijven bestaan en breder in de sector tot uiting komen. Het is voor culturele instellingen zaak om bij te blijven en in te spelen op deze trend op een manier die past bij de eigen organisatie. Naast de eerder genoemde initiatieven zoals randprogrammering, voor- of nazit of bijzondere horeca, zijn er nog voldoende andere mogelijk heden. Onderzoek van Ticketmaster laat bijvoorbeeld zien dat ongeveer twee derde van zowel concert- als festival bezoekers interesse heeft in een VIP-pakket en bereid is hiervoor extra te betalen.

Stenen versus pop-up en programmering op locatie Veel geld wordt gestoken in de bouw van grote panden voor (soms meerdere) culturele partijen. Zoals recent de nieuwbouw van Theater de Stoep in Spijkenisse. Investeringen in gebouwen kunnen waardevolle impulsen geven aan de economie van een stad. Belangrijk hierbij is wel om rekening te houden met de voortdurend veranderende behoeften van de cultuurconsu ment. Daarom zien we naast nieuwbouw ook steeds meer pop-up initiatieven en programme ring op locatie. De vele pop-upinitatieven die zich de laatste jaren gevestigd hebben in vaak leegstaande panden zijn flexibel en doen daarmee meer recht aan de dynamiek van deze tijd. Daarnaast zoeken zij de consument vaak op in hun vertrouwde omgeving (bijv. een winkelstraat), wat nieuwe kennismakingen stimuleert. Ook zien we dat de stad zelf vaak als podium wordt gebruikt.

Digitale wereld vergemakkelijkt interactie met publiek

Aantal bezitters smartphones en tablets blijft elk jaar groeien met enkele procenten (in %).

Het communicatie- en informatielandschap verandert door digitalisering snel en ingrijpend. De hoeveelheid kennis en informatie die beschikbaar is neemt in een razend tempo toe en wordt ook steeds toegankelijker. Bijna alle huishoudens in Nederland beschikken inmiddels over een internetaansluiting en maken hier dagelijks gebruik van. Dit maakt ons internationaal koploper. Digitalisering biedt nieuwe mogelijkheden voor communicatie en interactie met het publiek. Dit kan zijn op afstand, maar ook ter plekke en in de diverse stadia van de cultuurdeelname (vooraf, tijdens en er na). Zowel productie als distributie en consumptie zijn door digitalisering veranderd. Nieuwe spelers kwamen op, producten veranderden, er ontstonden andere verdienmodellen en de rol van de consument werd groter.

Tablet (onder Nederlanders, 13 jaar en ouder)

Juni 2015

Dec 2014 61

Tablet (onder jongeren, 13-19 jaar)

Juni 2015

Dec 2014

Smartphone (onder Nederlanders)

Juni 2015

Dec 2014

Smartphone (onder jongeren, 13-19 jaar)

Juni 2015

Juni 2014 89

Video on demand (onder Nederlanders)

Juni 2015

Dec 2014

Video on demand (onder jongeren, 13-19 jaar)

Juni 2015 53

Dec 2014 -

Vaste computer (onder Nederlanders)

Juni 2015

Dec 2014

Bron: GfK Trends in Digitale Media & Entertainment (juni 2015)

De vraag is wat de invloed van al deze veranderingen uiteindelijk zal zijn op de cultuurparticipatie. Er bestaat de angst dat de digitale ervaring vervangend werkt voor het fysieke bezoek en daardoor zal zorgen voor een daling, maar tot nu toe is dit niet het geval. Het bieden van een totaalervaring is doorslaggevend: de sfeer van een liveconcert is digitaal niet na te bootsen en ook bioscopen weten zich nog staande te houden door te investeren in comfort, kwaliteit en mogelijkheden voor ontmoeting met vrienden en gelijkgestemden. 19

Mobile first: de opkomst van smartphones, laptops en tablets Het gebruik van het mobiele internet is dat op vaste apparaten inmiddels voorbijgestreefd en het aantal smartphones en tablets zal de komende jaren naar verwachting nog verder stijgen. Smartphones zijn met name populair bij jongeren in de leeftijd van 13 tot 19 jaar; slechts 4% van hen is niet in het bezit van een dergelijk toestel.

Dit is voor culturele organisaties een belangrijke trend om op in te spelen. Het biedt met name kansen om aan te slui ten bij de belevingswereld van de jongere doelgroep. Deze voelt zich sneller aangetrokken tot interessante beelden dan tot verhalen in tekst. Het vraagt om een andere manier van presenteren.

voor evenementen “Kaartjes blijken voor jongeren de nummer 1 online aankoop te zijn. Van de 18 tot 25-jarigen kocht in 2013 zelfs bijna 60% online tickets

Goede mobiele content is in het huidige tijdperk van essentieel belang, met name voor het bereiken van de jongere doelgroep. Investeer daarom in mobiele websites en apps en in mogelijkheden om online kaartjes te (ver)kopen.

”

Overgang van schrift- naar beeldcultuur

Deeleconomie: verschuiving van bezit naar gebruik

De huidige generatie denkt visueel en gebruikt beelden als belangrijke bron van informatie. Deze trend is door technologische vooruitgang in een stroomversnelling geraakt. Iedereen kan nu zelf gemakkelijk foto’s of video’s maken met zijn smartphone of een goedkope camera en deze delen met de wereld. Het bereik van visuele sociale media als Instagram, Pinterest en SnapChat is in korte tijd sterk gestegen, met name onder de wat jongere doelgroep. Ook bewegend beeld doet het bij hen goed: videoplatform YouTube wordt na koploper Facebook het meest gebruikt.

Er zijn talloze voorbeelden van online platforms waarbij men onderling producten uitwisselt. Ook binnen de cultuursector is een verschuiving te zien van bezit naar toegang en/of gebruik. Diensten als Spotify en Netflix brengen gemak en financieel voordeel, wat ertoe leidt dat de consument bereid is afscheid te nemen van het bezit van fysieke dragers als de cd en dvd en zelfs ook van digitale bestanden. De belevingswaarde van gedeelde diensten of producten is soms ook hoger dan die van reguliere, gekochte spullen. De menselijke connectie en het goede verhaal zijn bij Airbnb bijvoorbeeld van groot belang. Ook behoren bij een community en bijdragen aan duurzaamheid zijn gehoorde motivaties.

690.000

880.000

1,4 miljoen

1,7 miljoen

10 miljoen

24 miljoen

50 miljoen

15-24 jarigen maakt

maandelijkse

maandelijkse Spotify

abonnees wereldwijd

gebruik van LinkedIn

gebruik van SnapChat

gebruik van Instagram

gebruik van YouTube

gebruik van Facebook

gebruikers wereldwijd

44.000

690.000

880.000

410.000

1,4 miljoen

4 miljoen

6 miljoen

15-24 jarigen gebruikt

betalende abonnees

LinkedIn dagelijks

SnapChat dagelijks

Instagram dagelijks

YouTube dagelijks

Facebook dagelijks

Bron: Newcom social media onderzoek 2014

Deze trend laat zien dat mensen en zeker de jongere generaties steeds meer ‘shared minded’ zijn ingesteld. Digitalisering vormde eerder een bedreiging voor zowel de muziekindustrie als de filmindustrie, maar door nieuwe verdienmodellen is dit niet langer het geval. De creatieve oplossingen kunnen als inspiratie dienen voor andere takken binnen de cultuursector. Bijvoorbeeld: een niet-persoons gebonden pas waarmee meerdere mensen gebruik kunnen maken van één abonnement. Dit gebeurt in de sportwereld al (Basicfit, gezinspas) en ook SKVR past het toe met hun strippenkaart voor het Zomerdansprogramma.

goed als alle jongeren “Zotussen de 15 en 24 jaar zijn actief op de sociale media. Gemiddeld hebben zij bij vier verschillende platforms een account

”

In de vakliteratuur wordt gecanoniseerde cultuur en populaire cultuur als volgt onderscheiden: Gecanoniseerde cultuur: klassieke muziek, toneel, opera, ballet, beeldende kunst, erfgoed

Publiek kiest divers aanbod dat bij hen past Cultuurdeelname wordt grotendeels bepaald door wat je van huis uit, op school en in je directe omgeving aan cultuur meekrijgt. Je ‘culturele kapitaal’ bouw je op in je jeugd en studententijd. De rest van je leven hou je daar grotendeels aan vast. De ouderen van nu groeiden nog op in een tijd waar gecanoniseerde kunst en cultuur gezien werd als iets wat beschaafd was, wat synoniem stond aan schoonheid en een positief vormende waarde had. De zogenoemde lage of populaire kunst stond daar tegenover; dit kon wel leuk zijn maar was zeker niet verheffend of hoogwaardig. Bij de latere generaties ging de populaire cultuur een steeds grotere rol spelen, wat er

Mensen kiezen het aanbod dat bij hen past. Aansluiting bij de eigen subcultuur of leefwereld van het publiek is daarom essentieel. De context waarin cultuur wordt aangeboden blijkt hierbij van groot belang. De locatie waar gecanoniseerde cultuur wordt gepresenteerd, en de manier waarop dit gebeurt, is bepalend voor een eventuele aansluiting bij een jongere doelgroep. Het onderscheid tussen gecanoniseerd en populair zal steeds minder scherp worden; er ontwikkelen zich steeds meer mixvormen, ook aan de aanbod kant. Een sprekend voorbeeld is Kyteman met zijn Hiphop Orchestra, waarbij hij populaire muziek mixte met klassieke muziek en dit o.a. op Lowlands ten gehore bracht. Op dit terrein liggen bij uitstek kansen voor samenwerkingen.

Populaire cultuur: musical, cabaret, film, jazz, pop- (en wereld)muziek, urban en levenslied.

toe leidde dat grenzen tussen gecanoniseerd en populair steeds verder zijn vervaagd. Inmiddels behoren vele mensen tot het type van de ‘culturele omnivoor’. Deze groep combineert elementen uit beide vormen (gecanoniseerd en populair), afhankelijk van waar men op dat moment zin in heeft. Traditionele kaders hebben inmiddels plaats gemaakt voor persoonlijke keuzevrijheid. Cultuurdeelname is meer dan ooit een uitdrukking geworden van persoonlijk beleefde voorkeuren en keuzen die passen bij een leefstijl. Dit verschijnsel is met name zichtbaar bij hoog opgeleiden en bij jongeren. Cultuur wordt nog steeds wel gebruikt om zich te onderscheiden, maar dan als een manier om een eigen identiteit te vormen en uit te dragen.

Keuzestress versus keuzevrijheid Door internationalisering en digitalisering is er een enorm aanbod beschikbaar waaruit de consument zelf kan kiezen wat voor hem of haar interessant is. Als gevolg van deze vrijheid heeft de trend van de culturele omnivoor zich inmiddels verder ontwikkeld tot die van de voracious consument. De culturele diversiteit staat hierbij niet meer centraal, maar meer de veelheid aan ondernomen activi teiten. Vooral mensen in de leeftijd van 20-50 jaar vertonen tegenwoordig een vluchtig vrijetijdspatroon. Zij willen zich steeds minder vastleggen en kiezen voor flexibiliteit. Het kan lastig zijn om door de veelheid van informatie je weg te vinden. Overaanbod creëert keuzestress. Daarom vertrouwen steeds meer mensen op peer reviewers in de eigen sociale omgeving of online.

mij iets aanraden, “gaAlsikvrienden er heen als ik weet dat zij dezelfde interesses hebben”

Helen Morgan, Stadse Alleseter

Binnen het grote aanbod kan het lastig zijn om eruit te springen. De gidsfunctie is hierbij van essentieel belang. Ervaringen van anderen worden als erg waardevol gezien en worden meer vertrouwd dan de informatie die verspreid wordt door instellingen zelf. Het loont de moeite om te investeren in de ambassadeursrol van de huidige bezoekers. Bezoekers praten over evenementen waar ze heen willen of die ze al bezocht hebben. Ze delen foto’s en ervaringen achteraf. Culturele instellingen kunnen hier op inhaken door dit zowel online als offline zoveel mogelijk te faciliteren.

Rotterdamse trots Door een steeds efficiëntere organisatie van transport en communicatie is de wereld een stuk kleiner geworden. De plek waar je leeft bepaalt steeds minder de cultuur waartoe je behoort. Toch blijven mensen behoefte houden aan de geborgenheid van een eigen identiteit die zij moeilijk kunnen vinden in het massale van de mondiale cultuur. Als tegenreactie richt men zich dan ook steeds meer op de streekeigen cultuur, volkscultuur en geschiedenis. Het aandeel Rotterdammers dat aangeeft trots te zijn op hun stad was nog niet eerder zo hoog (68%).

! Typisch Rotterdamse producten of diensten hebben vaak een streepje voor bij consu menten. Mensen voelen zich verbonden met de eigen stad en steunen graag lokale ondernemers. Een duidelijke profilering wordt aangeraden om een link te leggen met de identiteit van het potentiële publiek.

Gamification: hoe spelelementen interactie kunnen bevorderen Zolang er mensen zijn, spelen zij spelletjes. Onder invloed van computergames spelen spelletjes de laatste jaren ook een steeds grotere rol in de ‘echte’ wereld, zoals in het onderwijs, gezondheidszorg én cultuur. Dit proces noemen we gamification. Met behulp van games kunnen we gewenst gedrag stimuleren. Games zijn effectief in het verleiden, maar ook in het binden van mensen. De uitdaging, actie, progressie en feedback die zij bieden, werken verslavend. De uiteindelijke beloning is daarbij van secundair belang.

Voor culturele instellingen biedt gami fication de mogelijkheid om hun activi teiten beter te promoten en te verdiepen. Door de eerste kennismaking online spelenderwijs plaats te laten vinden en vervolgens te stimuleren tot bezoek (zoals bij de website Museumkids.nl) of door een extra laag toe te voegen aan het bezoek (bv. Doorlopend in beweging van Museum Museum Boijmans Van Beunin gen of de Touch Van Gogh App van het Van Gogh Museum). Ook op een laag drempelige manier met slechts enkele spelelementen kun je vaak al activatie en interactie bewerkstelligen.

De verwachting dat het percentage vrijwilligers de komende jaren nog verder zal stijgen is een welkome ontwikkeling voor culturele organisaties die hiervan dankbaar gebruik kunnen maken. Met de extra inzet kunnen zij de totaalbeleving versterken. Zaken waar normaliter geen tijd voor is, bijvoorbeeld op het gebied van gastvrijheid, kunnen door vrijwilligers worden opgepakt. Het stijgende percentage mantelzorgers zou een obstakel kunnen vormen. Men heeft immers maar beperkte tijd en kan deze maar één keer besteden.

Participatiesamenleving: percentage Rotterdammers dat vrijwilligerswerk doet historisch hoog, slechts een deel doet dit in kunsten cultuursector Het aantal vrijwilligers steeg de laatste jaren licht, ook binnen de culturele sector. In Rotterdam zien we deze ontwikkeling duidelijk terug: in 2013 deed 36% aan een of meerdere vormen van vrijwilligerswerk, een stijging van 4% ten opzichte van 2011. Dit percentage was niet eerder zo hoog. De verwachting is dat de lichte stijging zich de komende jaren verder zal voorzetten. Zowel landelijk als in Rotterdam zijn de meeste vrijwilligers actief bij een sportvereniging; slechts 5% verrichtte vrijwilligerswerk bij een culturele organisatie.

32%

36%

2011

2013

Vrijwilligerswerk

in Rotterdam

De wereld en de manieren waarop mensen met elkaar communiceren veranderen in een razend tempo. In 2007 kwam de eerste iPhone uit, zeven jaar later heeft 96% van de jongeren tussen 13 en 19 jaar een smartphone. Voor marketeers en programmeurs van culturele instellingen is het zaak op de hoogte te blijven van de nieuwste trends en ontwikkelingen, om zichtbaar te worden, zijn en blijven bij alle doelgroepen, jong en oud, snapchattend of kranten lezend (op de tablet). 23

4 Vrijetijdsmarkt

Hoeveelheid vrije tijd stabiel

In de vorige paragrafen schetsten we verschillende invloedsferen voor de culturele instellingen in Rotterdam: wat is de bevolkingssamenstelling van de stad, met welke maatschappelijke trends en ontwikkelingen moeten we rekening houden, welke andere omgevingsfactoren spelen een rol? Tot slot van dit eerste deel kijken we naar een volgende belangrijke factor: hoe ziet de vrijetijdsbesteding van de Nederlander en de Rotterdammer er uit, welke plek neemt cultuurbezoek hier in, en hoe besteden de verschillende Rotterdamse doelgroepen hun vrije tijd?

culturele instelling 4 vrijetijdsmarkt

“80% vindt Rotterdam een aantrekkelijke stad om de vrije tijd in

”

door te brengen

Het OBI (Onderzoek en Business Intelligence Rotterdam) definieert vrije tijd als ‘de tijd die over is naast de tijd die men besteedt aan werk, studie, zorg en noodzakelijke zaken als eten, slapen en persoonlijke verzorging’. De gemiddelde Rotterdammer had in 2013 20 uur vrije tijd, tegenover 21 (20,6) uur in 2011. De afgelopen jaren is de besteedbare vrije tijd stabiel gebleven, zowel landelijk als in Rotterdam. Mensen ervaren dit echter anders: rond 35% van de Rotterdammers vindt dat ze te weinig vrije tijd heeft. Tevens vindt ongeveer de helft (47%) dat de vrije tijd is afgenomen in de laatste jaren. Dit effect is wellicht te verklaren doordat men ‘steeds meer wil’ en alles uit het leven wil halen.

Levensfase is de meest bepalende factor bij de hoeveelheid vrije tijd. Hoe ouder we worden, hoe meer vrije tijd we hebben. Daarnaast zijn opleidingsniveau en beschikbaar budget bepalende factoren voor vrijetijdsbe zoek. De cultuursector kan hierop inspelen. Oudere doelgroepen prefereren wellicht andere aanvangstijden, families zoeken aantrekkelijk geprijsde gezinspakketten.

Vrijetijdsbesteding van de acht doelgroepen, Vrijetijdsomnibus (VTO) 2013

! Meer of minder vrije tijd, levensfase is bepalend Niet in alle levensfases hebben we evenveel vrije tijd. Mensen met een combinatie van verplichte taken (zoals werk en zorg) hebben relatief weinig vrije tijd, vooral als men ook nog thuiswonende kinderen heeft. Ouders met een jongste kind tot 4 jaar hebben de minste vrije tijd. Mensen die voltijds werken (35 uur of meer per week) hebben ook minder vrije tijd dan gemiddeld. Laagopge leiden hebben relatief de meeste vrije tijd, hoogopge leiden de minste. De besteedbare vrije tijd begint toe te nemen vanaf het 50e levensjaar (wanneer de kinderen het huis uit zijn) en is het hoogst boven de 65. Hoger opgeleiden hebben minder vrije tijd, maar zijn wel actiever 54% van de Rotterdammers onderneemt ten minste een keer per maand vrijetijdsactiviteiten in Rotterdam. Onder hoger opgeleiden is dit 72%. We zien ook een duidelijk verschil tussen de levensfases: studenten besteden de meeste tijd aan studie, young professionals en gezinnen werken veel en de empty nesters hebben daarentegen relatief de meeste vrije tijd. Dezelfde patronen zien we ook terug als we kijken naar de vrijetijdsbesteding van de acht Rotterdamse doelgroepen. Zo zien we dat de Modale Cultuurmijders en de Klassieke Kunstliefhebbers de meeste uren vrije tijd hebben (oudere leeftijdsgroepen) en de Actieve Families en Kleurrijke Knokkers de minste (respectievelijk vanwege druk gezinsleven en een fulltimebaan).

Digitale Kijkers ondernemen voor hun doen relatief vaak activiteiten in Rotterdam maar geven hieraan gemiddeld het minst uit. Elitaire Cultuurminnaars ondernemen meer dan gemiddeld en besteden daarbij ook het meest. Gezinnen geven na de Elitaire Culltuurminnaars het meest uit, maar dit is dan wel voor het totale gezin.

Stadse Alleseters

aantal uren vrije tijd

20,1

aantal activiteiten p/j

Elitaire Cultuurminaars

aantal uren vrije tijd

21,7

aantal activiteiten p/j

Klassieke Kunstliefhebbers

aantal uren vrije tijd

24,0

aantal activiteiten p/j

Actieve Families

aantal uren vrije tijd

aantal activiteiten p/j 24

Randstedelijke Gemakzoekers

aantal uren vrije tijd 20,9

aantal activiteiten p/j

Digitale Kijkers

aantal uren vrije tijd

21,2

aantal activiteiten p/j

Kleurrijke Knokkers

aantal uren vrije tijd 17,5*

aantal activiteiten p/j 26

Modale Cultuurmijders

aantal uren vrije tijd

aantal activiteiten p/j 21

16,9

25,9

* Ondanks hun lagere opleiding hebben Kleurrijke Knokkers weinig vrije tijd. Dit komt doordat zij relatief vaker fulltimebanen hebben.

Bron: De Rotterdamse Doelgroepen voor Kunst en Cultuur. Een actualisering op basis van de Vrijetijdsomnibus (VTO) 2013

Ondanks dat er in de vrijetijdssector veel concur rerende activiteiten zijn, staan er ten minste vier culturele activiteiten in de top tien van vrijetijds bestedingen in Rotterdam. Uit eten gaan scoort hoog onder alle doelgroepen. Culturele instel lingen kunnen hierop inspelen, en mogelijk meer doelgroepen aanspreken, door eten en cultuur in één pakket aan te bieden; dit past bovendien bij de behoefte aan een totaalbeleving.

Wat doen Rotterdammers in hun vrije tijd?

Niet alleen de beschikbare vrije tijd is van invloed op cultuurparticipatie, ook de hoeveel alternatieven: we moeten in onze schaarse vrije tijd kiezen tussen diverse vrijetijdsbestedingen zoals mediagebruik, bezoek aan dagattracties, winkelen, horecabezoek, sporten, vrijwilligerswerk en sociale contacten. Met name het gebruik van media en het onderhouden van sociale contacten neemt veel vrije tijd in beslag. Aan de Rotterdammers is gevraagd wat de belangrijkste Top van vrijetijdsactiviteiten die Rotterdammers doorgaans ondernemen in Rotterdam (in %) 2009- 2013 vrijetijdsactiviteiten zijn die zij doorgaans in Rotterdam ondernemen. De activiteiten die het meest worden 2009 2011 2013 Meest favoriet onder doelgroep genoemd zijn winkelen voor het plezier en uit eten gaan / lunchen. Andere relatief veel voorkomende activiteiten Winkelen voor het plezier 58 57 53 Randstedelijke Gemakzoeker Uit eten gaan/lunchen 43 45 48 Elitaire Cultuurminnaars zijn bioscoopbezoek, stad bekijken / wandelen en terrasBioscoopbezoek 30 31 31 Actieve Families bezoek. Wandelen/stad bekijken 30 28 31 Kleurrijke Knokkers Hoger opgeleiden onderscheiden zich doordat zij relatief Terrasje pakken 20 23 22 Digitale Kijkers minder winkelen en door de stad wandelen, vaker uit Theater-/concertbezoek 18 18 14 Elitaire Cultuurminnaars eten gaan en relatief meer theaters, concerten en musea Bezoek evenementen/festivals 13 13 17 Stadse Alleseters bezoeken. Uitgaan/nachtleven 13 16 13 Digitale Kijkers Ook bij de Rotterdamse doelgroepen bestaat de top twee Museumbezoek 12 13 12 Elitaire Cultuurminnaars van vrijetijdsactiviteiten bijna altijd uit winkelen en uit Sportwedstrijd/-evenement 10 11 10 Elitaire Cultuurminnaars Bezoek eten gaan. De plaatsen daarna variëren meer; de belangAttracties 7 7 8 Actieve Families rijkste zijn: wandelen/stad bekijken en bioscoopbezoek. Een groot park bezoeken

nvt 14 15

Kleurrijke Knokkers

Anders

7 7 5

Kleurrijke Knokkers

Geen van alle activiteiten

5 5 6

Modale Cultuurmijders

Top

De top 5 van vrijetijdsbestedingen bestaat bij elke Rotterdamse doelgroep uit:

Winkelen

Uit eten

Terras

Wandelen Theater/

Bioscoop

Museum

Festival

concert Stadse Alleseters

2 1 3 5 4

Elitaire Cultuurminnars

2 1 5 3 4

Klassieke Kunstliefhebbers 1 2 3 4 5 Actieve Families

1 2 4 3 5

Randstedelijke Gemakszoekers 1 Digitale Kijkers

1 2 3 5 4

Kleurrijke Knokkers

1 3 5 2 4

Modale Cultuurmijders

1 2 3 5 4

Bron: De Rotterdamse Doelgroepen voor Kunst en Cultuur. Een actualisering op basis van de Vrijetijdsomnibus (VTO) 2013

Vrijetijdsbestedingen 1 winkelen 2 uit eten gaan 3 bioscoopbezoek

Opvallend De Stadse Alleseters zijn van alle doel groepen het meest actief in hun vrije tijd. Dit past in de theorie dat met name de jongere generatie een vluchtiger vrijetijdspatroon heeft; jonge mensen ondernemen meer acti viteiten in minder tijd, in een hoger tempo.

Vrije tijd nader bekeken: recreatieve activiteiten in de vrije tijd Over het algemeen zien we door de jaren heen weinig grote veranderingen. Er lijkt een lichte daling onder voorstellingsbezoek te zijn, ook als we film meerekenen. Steeg filmbezoek nog fors tot 2011, in 2013 was dit gedaald. Ook het bezoek aan festivals is licht gedaald (onder meer verklaard door het samengaan van Dunya en het Zomercarnaval). Zelf actief bezig zijn kende een piek in 2009, overigens mede als gevolg van een nieuwe meetmethode waarin vele nieuwe categorieën werden toegevoegd; in de jaren erna zien we weer een stabilisatie. Opmerkelijk is de stijging van bezoek aan overige evenementen (kermis, Koningsdag, braderie, etc.). Deze categorie is het hoogste, gevolgd door voorstellingen, festivals en filmbezoek. Een park bezoeken en zelf sporten volgen daarna.

Rotterdammers en hun recreatieve activiteiten door de jaren heen (in % bezoek minstens 1x afgelopen 12 maanden)

2007 2009 2011 2013

Podia/gezelschappen Voorstellingen (exclusief film) 71

Voorstellingen (inclusief film) 81

Film/ bioscopen

61 58 65 60

Musea

40 40 40 41

Zelf kunstzinnig actief zijn 37 48 42 41 Bibliotheek

24 23 23 16

Festivals

69 66 65 61

Sport Sportevenementen bezoek 58 38 41 40 Zelf sporten 58 Overige evenementen

65 57 66 74

Lokale Cultuur Centra (LCC) 23

Natuur Groot stadspark 58 Natuurgebied verder weg 44 Bron: Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2013, OBI

Cultuurbezoek scoort relatief hoog binnen het recreatieve vrijetijdsaanbod, maar staat wel onder druk. Ook als we kijken naar voorkeuren van verschillende doelgroepen valt hier nog meer uit te halen. Bezoekers die niet zo vaak cultuur bezoeken, bezoeken bijvoorbeeld wel vaak een Stadspark. Het kan de moeite lonen op deze locaties activiteiten of kleinschalige festivals aan te bieden die aansluiten bij hun interesses.

Hoger opgeleiden doen meer in de vrije tijd In 2013 is gekeken naar verschillen in vrijetijd besteding tussen alle Rotterdammers en hoger opgeleiden. Hoger opgeleiden scoren overal meer dan 5% hoger ten opzichte van de gemiddelde Rotterdammer, behalve bij Volksevenementen (-5%), LCC (-4%) en Sportevenementen (+4%). Groot stadspark bezoeken en Volksevenementen zijn activiteiten waar juist lager opgeleiden en de Kleur rijke Knokkers uit het Rotterdamse doelgroepen model bovengemiddeld te vinden zijn. 27

Sport versus cultuur in de vrije tijd: Sport meer beoefening, cultuur meer bezoek De cultuursector is steeds meer op zoek naar andere maatschappelijke sectoren om mee samen te werken. De sportwereld is een voor de hand liggende partner, mede omdat beide sectoren actieve en passieve participatie kennen. Hoe kansrijk zou samenwerking zijn? Hoeveel verband is er tussen beide sectoren en tussen beoefening en bezoek? In Rotterdam geldt, net als in de rest van Nederland, dat sport meer beoefenaars telt dan cultuur, en cultuur meer bezoekers heeft dan sport. Landelijk gezien doen evenveel mannen als vrouwen aan sport. In Rotterdam zijn het meer mannen dan vrouwen. Cultuurbeoefening is, zowel landelijk als in Rotterdam, meer het terrein van vrouwen dan van mannen. Bij bezoek is dat omgekeerd: cultuurbezoek is sekseneutraal, terwijl sportbezoek juist meer een zaak is van mannen dan van vrouwen. Zowel bij sport als bij cultuur is deelname/beoefening hoger onder jongeren en hoger opgeleiden dan onder ouderen en lager opgeleiden.

Sport- en cultuurbeoefening en bezoek (in %)

Landelijk Rotterdam Sport Cultuur Sport Cultuur beoefenen bezoek

beoefenen bezoek

80 58 51 87

beoefenen bezoek

Man 61

77 45 60 89 Vrouw 55 79 56 52 88

Totaal

beoefenen bezoek

58 40 41 67

Opleiding 40 42 38 73 Laag 40

59 51 53 84 Midden 59

76 56 68 98 Hoog 76

Bron: Wie doen er aan sport & cultuur (SCP, 2012), Sporten en

bewegen door Rotterdammers 2013, Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2013.

De overlap en/of samenhang tussen sport en cultuur is niet sterk genoeg om echt kansrijk te zijn. Wat niet wil zeggen dat er geen moge足 lijkheden zijn. Een initiatief als het Sportfilm足 festival is daar een mooi voorbeeld van. Dit valt echter eerder in de categorie aansluiten bij interesses of leefstijl.

Bijna de helft van de Rotterdammers is zelf kunstzinnig actief. Tevens lijkt er een verband te zijn tussen passieve en actieve cultuurparticipatie. Samenwerking tussen podia, musea en kunstzinnige aanbieders lijkt kansrijk; nader onderzoek naar de mogelijkheden hiervoor is wenselijk.

Verband tussen cultuurbeoefening en bezoek? Een interessante vervolgvraag is of cultuurbeoefenaars ook sneller geneigd zijn om cultuur te bezoeken. Uit landelijke gegevens van 2012 blijkt dat ongeveer de helft van de bevolking een ‘bezoekend beoefenaar’ dan wel een ‘beoefend bezoeker zijn: 52% bij cultuur, 46% bij sport. Bij frequente beoefening en bezoek is dit ongeveer eenvijfde.

In 2009 is in Rotterdam onderzocht of er een samenhang bestaat tussen cultuurbeoefening en cultuurbezoek. Deze bleek er inderdaad te zijn. Van de Rotterdammers die wel eens voorstellingen of musea bezoeken, is een bovengemiddeld groot deel zelf kunstzinnig actief, en omgekeerd. Uit het bovenste deel van de tabel hiernaast blijkt dat van de Rotterdammers die wel eens voorstellingen of musea bezoeken, 53% kunstzinnig actief is, terwijl dit bij Rotterdammers die geen voorstellingen of musea bezoeken 23% is. In het onderste deel van de tabel is te zien dat van de Rotterdammers die zelf kunstzinnig actief zijn, 92% voorstellingen of musea bezoekt, terwijl dit voor 75% van de Rotterdammers geldt die niet kunstzinnig actief zijn. Ook voor toneel en muziek is een vergelijkbaar onderzoek gedaan; bij toneel bleek de samenhang groter te zijn dan bij muziek. Een vervolgonderzoek is sindsdien niet meer gedaan.

Zijn bezoekers ook beoefenaars

Sport Cultuur

Eens per jaar of vaker 46%

52%

12 keer per jaar of vaker 19%

21%

Bron: Wie doen er aan sport & cultuur (SCP, 2012)

Samenhang tussen het actief kunstzinnig bezig zijn en het bezoek van culturele voorstellingen en/of musea, 2009

Zelf kunstzinnig bezig zijn

Bezoek

niet wel

niet 77

wel 23

totaal 100

100

Bezoek aan voorstellingen/musea

Actief

niet wel totaal

niet 25

100

wel 8

100

Bron: Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2009

Cultuur moet het opnemen tegen een veelheid aan alternatieve vrijetijdsbestedingen, maar doet het zeker niet slecht. Aansluiting zoeken bij favoriete activiteiten kan een goed middel zijn om publiek te verleiden (bijv. festivals in een stadspark, muziek tijdens het winkelen, eten voorafgaand aan theater- of concert bezoek etc.). 29

deel 2 â&#x20AC;&#x201C; Cultuurbezoek Rotterdammers en cultuurpubliek in kaart In het tweede deel van deze publicatie staat het gedrag van het (potentiĂŤle) cultuurpubliek centraal. We beginnen bij het cultuurgedrag van Nederlanders en Rotterdammers in het algemeen: hoe ziet dit er uit en zijn er veranderingen/trends aan te wijzen, mede als gevolg van de geschetste ontwikkelingen in deel 1? We kijken hierbij voornamelijk naar algemeen vrijetijds- en cultuurbezoek op basis van gegevens uit bevolkingsonderzoeken. Vervolgens nemen we Rotterdam onder de loep: hoe ziet het huidige cultuurgedrag er uit, wie bezoekt wat, zijn hier veranderingen te constateren? Is er sprake van overlap tussen instellingen? Wat is precies het aanbod voor de verschillende Rotterdamse doelgroepen? Is er voor iedereen voldoende aanbod of is er sprake van onder- en/of oververtegenwoordiging? Voor de beantwoording van deze vragen gebruiken we de speciaal voor deze publicatie door de instellingen aangeleverde data, en combineren deze met bevolkingsdata en het Mosaic segmentatiesysteem. Aan het einde van dit tweede deel hopen we dan een beter beeld te hebben van vraag en aanbod in de cultuursector van Rotterdam; waar liggen kansen en wat hebben we nodig om in de toekomst nog beter inzicht te krijgen?

Trends cultuurbezoek landelijk: aantal bezoeken gegroeid, bereik stabiel De makers van de nationale Cultuurindex (Boekmanstichting en Sociaal en Cultureel Planbureau) constateren dat het lastig is om een eenduidige trend vast te stellen in cultuurparticipatie. Ze zien dat het bezoek (volume) aan podia, musea en bioscopen stijgt. Het toenemende bezoek lijkt vooral veroorzaakt te worden door de bevolkingstoename, aangezien het gemiddelde bereik (het percentage dat voorafgaande 12 maanden eens of vaker een bezoek bracht) in de periode 2005-2011 redelijk constant is gebleven. Een opvallende uitzondering is filmbezoek dat tot 2011 een significante stijging vertoonde zowel in bereik (2005: 56%, 2011: 61%), als in volume (20,6 miljoen in 2005, 30,6 miljoen in 2011, een stijging van maar liefst 49%).

Bereik: percentage Nederlanders die de afgelopen 12 maanden eens of vaker een bezoek bracht

Volume: aantal getelde bezoeken bij de instellingen (in miljoenen)

Gemiddeld bereik gecanoniseerde podiumkunsten

2005 15

2005 18,4

2007 14

2007

19,3

2009 15

2009

19,6

2011 15

2011

19,2

2012 14

Gemiddeld bereik populaire podiumkunsten

2005 33

2007 34

2009 35

2011 35

2012 34

Podiumkunsten

Film/bioscopen

Bioscopen

2005 56

2005 20,6

2007 55

2007

23,1

2009 57

2009

27,2

2011 61

2011

30,6

2012 61

Musea

2005 47

2005 19,8

2007 48

2007

20,7

2009 48

2009

22,2

2011 49

2011

22,6

2012 48

Bron: Cultuurindex, De Staat van Cultuur

Bron: SCP leefsituatie index, bevolking 18 jaar en ouder (2007-2011)

Amateurkunst LKCA, beoefeniaars vanaf 6 jaar

NB: Het aantal bezoekers wordt berekend op basis van tellingen aan de deur, het bereik wordt gemeten in percentages aan de hand van bevolkingsonderzoeken.

Musea en filmbezoek in de lift De bezoeken aan musea en bioscopen laten een stijging zien die die groter is dan de bevolkingsgroei. Volgens de makers van de Cultuurindex is dit te verklaren doordat sinds het uitbreken van de economische crisis in 2008 een toenemend aantal Nederlanders zijn vakantie door brengt in eigen land en kiest voor betaalbare uitjes als bioscoop- en museumbezoek. Ook hebben deze sectoren geïnvesteerd in de totaalbeleving van een bezoek: musea hebben ‘once in a lifetime blockbusters’ en bioscopen hebben een kwaliteitsslag gemaakt in audio, 3D en rand programmering. Podia hebben na 2009 te maken met een lichte terugval. Ook uit de cijfers van de bij de VSCD (Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties) aangesloten podia blijkt sinds 2008 een daling van de bezoekers aantallen (van 13,9 miljoen in 2008 naar 10,9 miljoen in 2012). In 2013 is voor het eerst weer sprake van een lichte stijging (naar 11,2 miljoen).

Bioscoopbezoek (x 1.000) in Rotterdam en Nederland

Bibliotheekgebruik Bij bibliotheken wordt de afname van uitleningen gecompenseerd door een groeiend gebruik van digitale bibliotheekproducten; het ledenaantal van openbare bibliotheken is stabiel gebleven.

Aantal bezoekers in Rotterdam

2005 1.885

2007 2.275

2009 2.554

2011 3.049

Bibliotheek

2013 3.171

2005 133,9

2007

131,2

Aantal bezoekers in Nederland

2009

114,0

2005 20.632

2011

129,5

2007 23.059

2009 27.288

2011 30.458

2013 30.818

Bron: Nederlandse Federatie voor de Cinematografie, bewerking OBI

Bron: Cultuurindex, De Staat van Cultuur

Bioscopen spelen goed in op de veranderende wereld Tussen 2005 en 2011 is het aantal bioscoopbezoeken landelijk met 50% gestegen, in Rotterdam zelfs met 62%. In 2013 nam het volume nog steeds toe in Rotterdam, terwijl het bereik wat is afgenomen. 33

Bereik: percentage Rotterdammers dat culturele voorstellingen heeft bezocht

Toneelvoorstelling

Bereik: cultureel bezoek en beoefening van de Rotterdammers (in percentages)

2007 2009 2011 2013

2009 25

Podia/gezelschappen

2011 22

Voorstellingen (exclusief film)

71 72 70 67

2013 19

Voorstellingen (inclusief film)

81 80 82 78

Ballet-/dansvoorstelling

Film/ bioscopen

61 58 65 60

2009 9

2011 10

Musea

40 40 40 41

2013 10

Musea in Rotterdam

61 55 63 54

Opera of operette

2009 6

Zelf kunstzinnig actief zijn

37 48 42 41

2011 5

Bibliotheek

24 23 23 16

2013 3

Concert klassieke muziek

Bron: Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2013, OBI

2009 14

2011 13

Trends cultuurbezoek Rotterdam: aantal bezoeken groeit licht dankzij bioscoopbezoek, bereik gedaald De landelijke trends zien we niet volledig terug in de cijfers van Rotterdam. Het Rotterdamse cultuurbezoek laat vanaf 2009 in bijna alle genres een lichte daling zien. Pas in 2013 treedt er een lichte daling op in het totale bereik (percentage Rotterdammers dat tenminste 1x per jaar cultuur bezoekt). De daling vindt plaats bijna bij alle genres, maar verschilt wel per genre. De enige stijging zien we bij dance. Dat de daling over alle genres heen pas later inzet, kan verklaard worden door het feit dat men minder verschillende genres is gaan bezoeken en dat film in 2011 nog fors was gestegen. Cumulatieve bezoekersaantallen worden niet syste matisch bijgehouden in Rotterdam. De cijfers zijn groten deels wel bekend, omdat de gesubsidieerde instellingen jaarcijfers inleveren bij de gemeente, maar worden niet bij elkaar opgeteld en gepubliceerd. Ook zijn deze cijfers vertekend doordat ze het totaal aantal bezoeken vermelden, inclusief een niet onbelangrijk deel educatief

bezoek, en niet het strikte cultuurbezoek in de vrije tijd waar we in deze publicatie van uitgaan. Om vast te stellen of behalve het bereik ook het volume in cultuurbezoek is toe- of afgenomen, kijken we naar het gemiddeld aantal bezoeken per jaar. De gemiddelde Rotterdammer legde in 2013 9,9 (in 2009: 9,4) culturele bezoeken af; Rotterdammers die cultuur bezoeken deden dat in 2013 gemiddeld 12,7 keer per jaar (in 2009: 11,7). Met name populaire genres als film en danceparty’s laten een stijging zien. Tellen we filmbezoek niet mee, dan is het aantal bezoeken in 2013 juist minder dan in 2011.

2013 11

Concert pop/rock

2009 22

2011 20

2013 19

Jazz-/bluesconcert

2009 10

2011 10

2013 10

Musical

2009 23

2011 18

2013 16

Dance-/houseparty

2009 11

2011 13

2013 14

Cabaret, stand up comedy, kleinkunst

2009 22

2011 21

2013

Cultureel festival

2009 32

2011 33

2013 33 Oranje: gecanoniseerd aanbod Wit: populair aanbod

Bron: Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2013, OBI

Volume: gemiddeld aantal bezoeken aan culturele voorstellingen op jaarbasis, per bezoeker

Toneelvoorstelling

Musea

Landelijk*

Gemiddeld aantal bezoeken musea op jaarbasis, per bezoeker

Zelf kunstzinnig actief

2009 2,7

2009 4,6

2009

2011 2,5

2011 3,8

2011

2013 2,5

2013 3,8

2013 41

Ballet-/dansvoorstelling Rotterdam**

2009 2,4

2011 2,0

2009

2013 2,4

2011

Opera of operette

2013 41

2009 2,4

2011 1,9

2013 1,6

Concert klassieke muziek

2009 3,6

2011 3,3

2013 3,3

Concert pop/rock

2009 2,9

2011 3,4

2013 3,0

Bron: Cultuurparticipatie Rotterdammers, OBI

Ruimte voor groei bezoek musea rotterdam Het museumbezoek van Rotterdammers is al jaren redelijk stabiel, rond de 40% (oftewel: rond 40% van de Rotterdammers bezoekt minimaal een museum per jaar). Het percentage Rotterdammers dat wel eens een museum bezoekt en dit in Rotterdam doet fluctueert door de jaren heen, maar is sinds 2007 van 61 naar 54% gedaald. Rotterdammers gaan kennelijk steeds vaker naar musea buiten hun eigen stad. Hier speelt ongetwijfeld de aantrekkingskracht van ‘blockbusters’ een rol: zo heropende het Amsterdamse Rijksmuseum in 2013 zijn deuren. Het aantal bezoeken is sinds 2011 redelijk stabiel.

Jazz-/bluesconcert

2009 2,2

2011 2,5

2013 2,1

Musical

2009 1,8

2011 1,7

2013 1,5

*Bronnen: Landelijke data uit LKCA, Monitor Amateurkunst/ Cultuur in Beeld 2013, beoefenaars vanaf 6 jaar **Rotterdamse data uit VTO, Rotterdammers boven de 18 jaar

Zelf kunstzinnig actief zijn: neerwaartse trend Bij de actieve participatie (zelf kunstzinnig actief zijn) zien we zowel in Rotterdam als landelijk een daling. Dat het aantal beoefenaars is gedaald, wil overigens nog niet zeggen dat de actieve cultuurparticipatie ook echt is afgenomen. Kunstbeoefening kan andere (moeilijker meetbare) vormen aannemen. Denk bijvoorbeeld aan leren dansen of bespelen van een muziekinstrument via instructiefilmpjes op YouTube.

Dance-/houseparty

2009 5,3

2011 5,7

2013 7,7

Cabaret, stand up comedy, kleinkunst

2009 2,1

2011 2,0

2013

2,1

Cultureel festival

2009 2,1

2011 2,2

2013 2,3 Bron: Cultuurparticipatie van

Over de hele linie lijken bereik en bezoekfrequentie sinds een aantal jaren licht te dalen. Er zijn echter significante verschillen tussen genres, wat erop duidt dat sommige sectoren (musea en bioscopen) beter in staat zijn gebleken in te spelen op ontwik kelingen als de toenemende digitalisering en de veranderende samenstelling en smaakvoorkeuren van de bevolking. Een mogelijkheid om de dalende trend te keren is diverser te programmeren en beter in te spelen op de behoeftes van bezoekers.

Rotterdammers 2013, OBI

Populaire cultuur groter aandeel met name bij jongeren Het Sociaal Cultureel Planbureau maakt onderscheid tussen gecanoniseerde cultuur (klassieke muziek, ballet, opera, toneel, musea) en populaire cultuur (musical, cabaret, film, jazz, popmuziek, wereldmuziek, urban en levenslied). De ouderen van nu groeiden op in een tijd waarin de gecanoniseerde cultuur dominant was en werd beschouwd als beter en waardevoller dan de populaire cultuur. Dit onderscheid tussen ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur speelt bij latere generaties een steeds kleinere rol. Tegenwoordig voelen veel mensen zich een ‘culturele omnivoor’: soms luisteren ze naar Beethoven, soms naar Frans Bauer. De verwachting is dat dit proces zich voortzet onder de jongere generaties van millennials (geboren tussen 1980 en 2000) en digital teens (geboren na 2000). Jongeren van nu komen, mede door de snelle digitali sering en individualisering van de (sociale) media, meer in aanraking met het populaire aanbod dan met tradi tionele cultuurvormen. Op dit moment is het aantal Nederlanders (en Rotterdammers) dat populaire cultuuruitingen bezoekt bijna twee maal zo groot als het aantal bezoekers van gecanoniseerde cultuur. In de top 5 van cultuurbezoek van Rotterdammers staan voornamelijk de populaire cultuurvormen. Met name jongeren (94% tussen 12-19, 93% tussen 20-34) zijn meer bij de populaire cultuur te vinden dan ouderen (54% 65-plussers). De percentageverdeling bij de gecanoniseerde kunsten is gelijkmatiger: 45% 12-19, 42% 20-34 en 43% 65-plussers. Het is dus niet zo dat jongere generaties de gecanoniseerde cultuur geheel links laten liggen, maar hun interesse ligt voornamelijk bij de populaire cultuur.

Top

cultuurbezoek Rotterdammers 1 Film 2 Festival 3 Toneelvoorstelling 4 Cabaret, stand-up comedy, kleinkunst 5 Musical

Gemiddeld gecanoniseerd

2009

Gemiddeld populair

2009

2011

2012

2013

Klassieke muziek

2009

2011

Pop

2009

2011

RT 13

2012

2013

Opera

Cabaret

2009

2011

2012

2013

Ballet

Film

2009

2011

2012

2013

Toneel

Musical

2009

2011

2012

2013

2011

2013

Bronnen: Staat van cultuur/SCP leefsituatie index en VTO cultuurparticipatie 2013

2011

Bereik cultureel bezoek naar genre van de Rotterdamse doelgroepen (in percentages)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Festivals

Film in bioscoop of filmhuis

Bereik: percentage Rotterdammers dat festivals heeft bezocht Cultureel festival

Toneelvoorstelling

Stadse Alleseters

kleinkunst

Elitaire Cultuurminnars Actieve Families Randstedelijke Gemakszoekers

Musical

Digitale Kijkers Kleurrijke Knokkers Modale Cultuurmijders Pop / rock

Jazz / blues

Onderscheid gecanoniseerd versus populair zien we ook terug bij de Rotterdamse doelgroepen. Opera trekt vooral de (oudere) Elitaire Cultuurminnaars en de Klassieke Kunstliefhebbers, terwijl bij dance events de (jongere) Digitale Kijkers en Stadse Alleseters de hoofdgroepen vormen.

Ballet- dansvoorstelling

Opera of operette

2011

2013

Het festivalbezoek daalt de laatste jaren licht. Dit betekent volgens het OBI (Onderzoek en Business Intelligence, onderzoeksafdeling Gemeente Rotterdam) niet dat we mogen concluderen dat Rotterdammers steeds minder geneigd zijn tot festivalbezoek: het verschil tussen 2009 en 2011 is in statistisch opzicht verwaarloosbaar en het verschil tussen 2011 en 2013 verdient enige toelichting. Er is dan wel sprake van een lager totaalcijfer in 2013, maar kijken we naar de afzonderlijke festivals, dan blijken de bezoekersaantallen meestal gelijk gebleven of zelfs licht gestegen (Wereldhavendagen, Pleinbioscoop). Het grootste verschil tussen 2011 en 2013 is verklaarbaar door het samengaan van het Zomercarnaval en het Dunya Festival in één festival: Rotterdam Unlimited. Sinds 2009 bezoekt de gemiddelde festivalbezoeker drie festivals en de gemiddelde Rotterdammer twee festivals per jaar.

Klassieke Kunstliefhebbers

Dance / house party

2009

Bron: Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2013, OBI

Cabaret, stand-up comedy,

Klassieke muziek

Bron: De Rotterdamse Doelgroepen voor Kunst en Cultuur.

! De vervaging van de scheidslijn tussen gecanoniseerde en populaire cultuur is een ontwikkeling die nog niet tot stilstand is gekomen. In het aanbod zien we de laatste jaren ook ‘nieuwe’ cultuurvormen ontstaan waarbij traditionele kunst zich mengt met invloeden uit de populaire cultuur: bijv. hiphop en klassiek ballet, de actieve inzet van smartphones tijdens een klassiek concert, ‘blockbusters’ in musea. Het gevaar van eenmaligheid ligt hierbij wel op de loer: heeft een museum eens een jaar geen blockbuster dan dalen de bezoekerscijfers meteen weer scherp.

Een actualisering op basis van de Vrijetijdsomnibus (VTO) 2013

Cultuurpubliek Rotterdamse instellingen

Data culturele instellingen Tot nu toe hebben we het gehad over Rotterdammers in het algemeen, het algemene bezoekgedrag van Rotterdammers (al dan niet verdeeld naar Rotterdamse doelgroepen) op basis van gegevens uit het Vrije Tijds Onderzoek (VTO). In het nu volgende gedeelte analyseren we het specifieke Rotterdamse publiek, en baseren we ons op actuele data die de culturele instellingen hebben aangeleverd en vergelijken deze met de Rotterdammers (uit de VTO). In totaal 51 instellingen hebben hun publieksgegevens voor deze publicatie met ons gedeeld en dit leverde publieksdata op van in totaal 65 culturele instellingen (zie overzicht in literatuurlijst). Wij maken voor onze analyse gebruik van postcode-en-huisnummercombinaties. Door deze te koppelen aan

de Mosaic-segmentatie kunnen wij uitspraken doen over bezoek en frequentie van de verschillende Rotterdamse doelgroepen en mogelijke overlap in publieksgroepen. De meeste podia en gezelschappen beschikken over deze data dankzij hun kaartverkoopsysteem. Musea hebben van oudsher minder zicht op de herkomst van hun bezoekers, omdat bezoekers ofwel een Museumkaart hebben, ofwel ter plekke een kaartje kopen zonder dat het adres van de bezoeker wordt geregistreerd. De Rotterdamse musea zijn wel plan om tot een

registratiesysteem te komen, maar op het moment van deze publicatie is dit nog niet het geval. Uiteindelijk heeft de Museumkaart toestemming gegeven om hun data te mogen analyseren, maar deze kwam te laat om de cijfers nog te kunnen verwerken. We zullen de analyse van het museumbezoek inclusief Museumkaartdata opnemen in een bijlage die we zullen toevoegen na de eerste uitgave van de publicatie. Bij festivals baseren we ons op data uit kaartverkoop en bij gratis festivals op data afkomstig van publieksonderzoek.

In onze analyses houden we rekening met al deze beperkingen. Dat betekent dat we over sommige sectoren diepgravender uitspraken kunnen doen dan over andere. Toch denken we dat we een uitstekend algemeen beeld kunnen geven, en van met name podia, gezelschappen, festivals en actieve beoefenaars zelfs een gedetailleerd beeld, inclusief de overlap die er bestaat. Wanneer we deze analyse over vier jaar herhalen verwachten we van alle instellingen complete data te kunnen gebruiken, en kunnen we het beeld volledig maken.

podia en gezelschappen Herkomst bezoekers: Rotterdam, verzorgingsgebied en rest Binnenring: Podia en gezelschappen latenBuitenring: een soortgelijke verdeling Publieksbereik podiade en helft van de Aanwezig in Rotterdam als de festivals: bezoekers komt uit Rottergezelschappen dam. Vooral podia met een lokale functie zoals Studio de publieksbereik podia en gezelBakkerij, de voorstellingen bij Verschil de Bibliotheek en het Rotter足 schappen t.o.v. aanwezig in Rotterdam dams Wijktheater trekken een Rotterdamse publiek. Dit geldt ook voor gezelschappen als Wunderbaum en Stadse Allesetershet festival) 23% Productiehuis Rotterdam. Baroeg (inclusief Elitaire Cultuurminaars , de Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest 8% Kunstliefhebbers 1% trekken relatief meer bezoekersKlassieke van buiten Rotterdam en Actieve Families het verzorgingsgebied ten opzichte van het gemiddelde-1% Randstedelijke -1% van de podia. Hofplein en het Luxor TheaterGemakzoekers hebben een Digitale Kijkers sterke vertegenwoordiging in het verzorgingsgebied van-4% Kleurrijke Knokkers -11% Rotterdam. Modale Cultuurmijders

Herkomst bezoekers podia

Rotterdam

47%

Verzorgingsgebied zonder Rotterdam

22%

Overig Nederland

31%

-14%

Is er aanbod voor iedereen? Bezoeken alle Rotterdammers de Rotterdamse podia en gezelschappen? Om over- of ondervertegenwoordiging van een bepaalde doelgroep vast te kunnen stelen, vergelijken we de grootte van de doelgroep in Rotterdam met de resultaten uit het VTO onderzoek naar voorstellingbezoek (in %).

Binnenring:

Buitenring:

VTO

Aanwezig in Rotterdam

We zien hier dat Stadse Alleseters zijn oververtegenwoordigd (+6%). Kleurrijke Knokkers (-10%) en Modale Cultuurmijders (-10%) zijn ondervertegen足woordigd als we kijken naar de verschillen tussen de VTO (bezoekt men wel eens een voorstelling) en de aan足wezigheid van de doelgroepen in Rotterdam.

Verschil resultaten VTO t.o.v aanwezig in Rotterdam

Stadse Alleseters

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

Randstedelijke Gemakzoekers 4% Digitale Kijkers

-1%

Kleurrijke Knokkers

-10%

Modale Cultuurmijders

-10%

Welke doelgroep wordt het beste bediend? Hoeveel zien we de Rotterdamse doelgroepen terug in het publiek?

Het is goed te zien dat de podia verschillende signaturen hebben, maar deze zouden nog meer uitgediept kunnen worden. Opvallend is dat de Stadse Alleseters en de Elitaire Cultuurminnaars door de podia en gezelschappen nog meer dan bij de festivals terug te vinden zijn. Voor deze groepen is er dus meer dan voldoende aanbod. Willen we naar een diversere doelgroepverdeling bij de podia en gezelschappen dan moeten we kijken naar, leren van en samenwerken met die partijen die hier al wel succesvol zijn. De Modale Cultuurmijders laten het ook bij de meeste podia en gezelschappen het afweten. Er is zeker nog ruimte voor een groter en relevanter aanbod voor deze doelgroep, hier kan men leren van die podia en gezelschappen die deze groep wel bovengemiddeld weet te bereiken zoals het Rotterdams Wijktheater en een Sinfonia.

Om over- of ondervertegenwoordiging van een bepaalde doelgroep vast te kunnen stelen, vergelijken we de grootte van de doelgroep in Rotterdam met het publieksbereik van de podia en gezelschappen (in %).

Binnenring:

Buitenring:

Publieksbereik podia en

Aanwezig in Rotterdam

gezelschappen Verschil publieksbereik podia en gezelschappen t.o.v. aanwezig in Rotterdam

Als we kijken naar het publiekBuitenring: van de podia en gezelBinnenring: schappen geldt hetzelfde alsAanwezig bij de vergelijking VTO in Rotterdam met de VTO: Stadse Alleseters zijn over-, Kleurrijke Knokkers en resultaten VTO t.o.v Modale Cultuurmijders onderVerschil vertegenwoordigd. Maar aanwezig in Rotterdamzijn ook bij het publiek van de podia en gezelschappen Elitaire Cultuurminnaars oververtegenwoordigd. Voor hen en Stadse Alleseters is meer danStadse voldoende Allesetersaanbod te 6% 4% vinden in het Rotterdamse podiumaanbod. Elitaire Cultuurminaars

Stadse Alleseters

23%

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

-1%

Actieve Families

Randstedelijke Gemakzoekers -1%

Randstedelijke Gemakzoekers 4%

Digitale Kijkers

-4%

Digitale Kijkers

-1%

Kleurrijke Knokkers

-11%

Kleurrijke Knokkers

-10%

Modale Cultuurmijders

-14%

Modale Cultuurmijders

-10%

Publiek podiaspecifiek? Bijna alle podia en gezelschappen scoren bovengemiddeld goed bij zowel Elitaire Cultuurminnaars als Stadse Alleseters. Rotterdams Philharmonisch Orkest, Sinfonia Rotterdam, de Doelen en Jazz International doen het goed bij de Klassieke Kunstliefhebbers. Hofplein, Luxor Theater en Theater Zuidplein scoren relatief goed bij de Actieve Families. Hofplein en Luxor Theater doen het tevens ook goed bij de Randstedelijke gemakzoekers. Theater Zuidplein en Baroeg weten als enige podia de Kleurijke Knokkers bovengemiddeld te bereiken. Poppodia zoals Grounds en Rotown scoren hoog bij Stadse Alleseters en Kleurrijke Knokkers. Het Rotterdams Wijktheater bereikt meer dan gemiddeld de Modale Cultuurmijders. Naast deze groep vormen de Kleurrijke Knokkers hier ook een groot deel van de bezoekers. Sinfonia Rotterdam doet het relatief ook goed onder de Modale Cultuurmijders. De Digitale Kijkers zijn eigenlijk overal ondervertegenwoordigd, alleen bij Rotown is de doelgroep evenveel te vinden als in Rotterdam.

Overlap publiekssamenstelling tussen podia en gezelschappen? Conny Janssen Danst en Scapino Ballet Rotterdam zijn in hun bereik van de verschillende doelgroepen bijna identiek. Er komen bij beide voornamelijk Stadse Alleseters, daarna volgen de Elitaire Cultuurminnaars en Kleurrijke Knokkers. Baroeg en Theater Zuidplein trekken beide bovengemiddeld veel Kleurrijke Knokkers (rond de 40%), opgevolgd door Stadse Alleseters en Modale Cultuurmijders. De poppodia hebben ook een vergelijkbare publieks opbouw. Bij Wunderbaum, Studio de Bakkerij en Rotown is de groep Stadse Alleseters ongeveer even groot, daarnaast bereiken zij met name Kleurrijke Knokkers. Bird vertoont ditzelfde patroon nog sterker: meer dan de helft van hun publiek is Stadse Alleseter, meer dan eenderde is Kleurrijke Knokker en het bereik onder de andere doelgroepen is slechts miniem (hier dient wel opgemerkt te worden dat Bird slechts een kleine hoeveelheid data betrof). De

! Rotterdamse Schouwburg en de Doelen verschillen met name in de doelgroepen Stadse Alleseters en Modale Cultuurmijders. De Rotterdamse Schouwburg heeft meer Stadse Alleseters en de Doelen meer Modale Cultuur mijders. Het Luxor Theater lijkt het meest verspreidde doelgroepenbestand te hebben van alle podia. De publiekssamenstelling van de bezoekers van activi teiten in de Bibliotheek (wat dus anders is dan het leden bestand) komen grotendeels overeen met die van de Rotterdamse Schouwburg: een groot aandeel Stadse Alleseters, Kleurrijke Knokkers en Elitaire Cultuurminnaars. Hofplein en het Luxor Theater bereiken beiden boven gemiddeld veel Actieve Families en Randstedelijke Gemakzoekers. Maar Hofplein scoort wel weer hoger op de Elitaire Cultuurminnaars terwijl het Luxor Theater in plaats daarvan meer Modale Cultuurmijders trekt. Zie ook pagina 51 voor het uitgebreide overzicht van podia en gezelschappen en hun bezoek door Rotterdamse doelgroepen. 41

Musea

Is er aanbod voor iedereen? Bezoeken alle Rotterdammers de Rotterdamse musea? Om over- of ondervertegenwoordiging van een bepaalde doelgroep vast te kunnen stelen, vergelijken we de grootte van de doelgroep in Rotterdam met de resultaten uit het VTO onderzoek naar museumbezoek (in %).

Over het publiek van de Rotterdamse musea kunnen we beperkte uitspraken doen omdat data op postcode-en-huisnummerniveau bijna geheel Binnenring: Buitenring: ontbreekt. Op basis van de aangeleverde data (6 positie Publieksbereik musea Aanwezig in Rotterdam postcodes), en de gegevens van RotterdamPas-gebruikers, kunnen we echter wel een globale indeling maken van publieksbereikdoelgroepmusea t.o.v. het museumpubliek volgens Verschil het Rotterdamse aanwezig in Rotterdam model.

Inclusief data Rotterdampas op dit moment slechts

Alleseters Herkomst museumbezoekers: Stadse Rotterdam, Elitaire Cultuurminaars verzorgingsgebied en rest

Verzorgingsgebied zonder Rotterdam

19%

Overig Nederland

38%

Verschil VTO - Rotterdam

Stadse Alleseters

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

Herkomst bezoekers musea exclusief RotterdamPas-data Rotterdam

Aanwezig in Rotterdam

Als we de Actieve laten, zien we in de aangeleverde dataFamilies een percentage -1% Randstedelijke Gemakzoekers -1% van 57% van bezoekers van buiten Rotterdam. 19% hierDigitale Kijkers -2% van bevindt zich in het verzorgingsgebied (de omliggende Kleurrijke Knokkers gemeenten van Rotterdam). Een voorzichtige conclusie-9% Modale Cultuurmijders kan dus zijn dat musea een belangrijke rol spelen in het-6% aantrekken van bezoek van buiten de stad. Boijmans van Beuningen en het Nieuwe Instituut scoren hier beide zeer hoog (68% bezoekers van buiten het verzorgingsgebied). Het Maritiem Museum scoort met name goed in het verzorgingsgebied (27%). Kunsthal en Nederlands Foto足 museum trekken relatief bovengemiddeld veel Rotterdamse bezoekers. Bezoekers aan Villa Zebra zijn evenwichtig verspreid: ongeveer de helft uit Rotterdam, en beide andere categorie谷n ongeveer een kwart.

43%

Buitenring:

VTO

15%

Klassieke Kunstliefhebbers 0% RotterdamPas-gegevens buiten beschouwing

Binnenring:

Stadse Alleseters en Elitaire Cultuurminnaars zijn meer in de musea te vinden dan ze aanwezig zijn in Rotterdam(+8% en + 7%), zij zijn over足vertegen足woordigd. Daarentegen zijn de Kleurrijke Knokkers en de Modale Cultuurmijders hier minder te vinden (ondervertegenwoordigd) (-14% en -9%). Er lijkt dus minder aansprekend museaal aanbod te zijn voor deze doelgroepen.

Randstedelijke Gemakzoekers 3% Digitale Kijkers

-2%

Kleurrijke Knokkers

-14%

Modale Cultuurmijders

-9%

Publiek museumspecifiek? Op basis van de data die de musea hebben aangeleverd, kunnen we constateren dat Maritiem Museum en Villa Zebra bovengemiddeld scoren bij de Actieve Families, wat goed aansluit bij hun programmering. Museum Boijmans Van Beuningen, Nederlands Fotomuseum en Het Nieuwe Instituut trekken bovengemiddeld veel (zelfs nog hoger dan de musea gemiddeld) Stadse Alleseters, maar tegelijkertijd ook Modale Cultuurmijders. De Kunsthal doet het bovengemiddeld goed bij de Randstedelijke Gemakszoekers.

Welke doelgroep wordt het beste bediend? Hoeveel zien we de Rotterdamse doelgroepen terug in het publiek?

Pas wanneer musea structureel publieksdata gaan verzame len kunnen we een volledig beeld krijgen van publieksoverlap tussen musea en andere culturele instellingen. Op dit moment kunnen we wel concluderen dat niet alle Rotterdammers die wel eens een museum bezoeken dat ook in Rotterdam doen. Tegelijkertijd trekken (sommige) musea juist veel bezoekers van buiten Buitenring: Rotterdam. Een goed afge Binnenring: wogen en op elkaar afgestemde programmering van musea VTO Aanwezig in Rotterdam kan kansen bieden. Zelfs de meest enthousiaste bezoekers maken keuzes: wanneer er meerdere Verschil‘blockbusters’ op hetzelfde moment zijn, verdeeltVTO het- potentiële Rotterdam publiek zich over de musea. Daarnaast zien we dat sommige doelgroepen zich minder aangetrokken lijken teStadse voelen door het aanbod 8% in Alleseters de musea. De vraag is of dit erg is of niet.Cultuurminaars Musea zouden 7% Elitaire verdiepend onderzoek kunnen doen naar wensen en 2% Klassieke Kunstliefhebbers drempels van ondervertegenwoordigde en de4% Actieve doelgroepen, Families samenwerking kunnen zoeken met instellingen die deze 3% Randstedelijke Gemakzoekers groepen wel beter bereiken. -2% Digitale Kijkers

Om over- of ondervertegenwoordiging van een bepaalde doelgroep vast te kunnen stelen, vergelijken we de grootte van de doelgroep in Rotterdam met het publieksbereik van de musea (in %). Exclusief data Rotterdampas

Inclusief data Rotterdampas

Binnenring:

Buitenring:

Binnenring:

Buitenring:

Publieksbereik musea

Aanwezig in Rotterdam

Publieksbereik musea

Aanwezig in Rotterdam

Verschil publieksbereik musea t.o.v.

aanwezig in Rotterdam

Stadse Alleseters

21%

Stadse Alleseters

15%

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

-1%

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

-1%

Randstedelijke Gemakzoekers 1%

Randstedelijke Gemakzoekers -1%

Digitale Kijkers

-3%

Digitale Kijkers

-2%

Kleurrijke Knokkers

-9%

Kleurrijke Knokkers

-9%

Kleurrijke Knokkers

-14%

Modale Cultuurmijders

-15%

Modale Cultuurmijders

-6%

Modale Cultuurmijders

-9%

Stadse Alleseters (35%) en Kleurrijke Knokkers (25%) zijn de twee grootste publieksgroepen van de Rotter damse musea. Vergeleken met hun aanwezigheid in de stad zijn Kleurrijke Knokkers in musea echter onder vertegenwoordigd (-9%), net als Modale Cultuurmijders (-15%). Voor deze twee doelgroepen is het museum aanbod dus blijkbaar minder aansprekend. De Stadse Alleseters zijn duidelijk oververtegenwoordigd in het museumbezoek; dit bleek al uit de data van het algemene Vrijetijdsomnibus (VTO) (22%), maar nog meer uit het publieksbereik van de musea (35%). Met andere woorden, zij gaan veel vaker naar musea dan op basis van hun volume te verwachten is. Zij voelen zich

dus bovengemiddeld aangesproken door het museum aanbod. Ditzelfde geldt in iets mindere mate ook voor Elitaire Cultuurminnaars.

Overlap tussen samenstelling publiek van de musea?

Villa Zebra liggen dicht bij elkaar. De Kunsthal zit tussen deze beide categorieën in en trekt meer Randstedelijke Gemakszoekers, maar bijna geen Modale Cultuurmijders. Musea die veel verschillen in publiekssamenstelling kunnen elkaar versterken, bijvoorbeeld een samenwerking tussen Nederlands Fotomuseum en Villa Zebra om meer Actieve Families te bereiken. Musea die meer eenzelfde

Museum Boijmans Van Beuningen, het Nederlands Fotomuseum en Het Nieuwe Instituut vertonen de grootste overlap in doelgroepen. Dit biedt kansen voor samenwerking. Ook het publiek van het Maritiem Museum en

Wanneer we de data van de Rotterdampas betrekken in de berekeningen, worden de verschillen overigens iets minder groot: Modale Cultuurmijders zijn minder ondervertegenwoordigd (6% i.p.v. 15%) en de Stadse Alleseters zijn iets minder oververtegenwoordigd. Dit doet vermoeden dat de Rotterdampas een positief corrigerende invloed heeft op museumbezoek voor Modale Cultuurmijders, bij Kleurrijke Knokkers zien we dit effect niet terug.

soort publiekssamenstelling hebben kunnen in marketing nauwer samenwerken zoals bijvoorbeeld ook de Doelen en de Rotterdamse Schouwburg zijn gaan doen naar aanleiding van het publieksoverlaponderzoek uit 2010. Zie ook pagina 50 voor het uitgebreide overzicht van musea en hun bezoek door Rotterdamse doelgroepen. 43

zelf kunstzinnig actief Kunstzinnig actief bij de SKVR en lidmaatschap Bibliotheek Buitenring: Binnenring: Het percentage Rotterdammers dat zelf kunstzinnig Aanwezig in Rotterdam Publieksbereik bibliotheek actief is, ligt redelijk stabiel rond de 40%. In 2011 is in het Vrije Tijds Onderzoek gevraagd naar bekendheid met de Verschil publieksbereik SKVR en het volgen van een cursus. De helft vanbibliotheek de Rott.o.v. aanwezig in Rotterdam terdammers (51%) gaf aan de SKVR te kennen en 17% zei er een cursus te volgen of te hebben gevolgd. Het gaat 6% Stadse Alleseters hier overigens wel om Rotterdammers vanaf 13 jaar; veel 3% Elitaire Cultuurminaars van het aanbod van de SKVR is gericht op kinderen. -1% Klassieke Kunstliefhebbers Lidmaatschap van de bibliotheek wordt wat minder po0% Actieve Families pulair (van 23% in 2011 naar 16% in 2013), maar we zien Randstedelijke Gemakzoekers een toename van de online dienstverlening van de bi- -2% Digitale Kijkers bliotheek (lenen van e-books, ontsluiten en verwijzen):-4% in 8% Kleurrijke Knokkers 2013 heeft 35% van de Rotterdammers op een of andere -10% Cultuurmijders wijze van de bibliotheekdienstenModale gebruik gemaakt.

Herkomst beoefenaars en lezers: Rotterdam, verzorgings足gebied en rest Hier zien we, zoals verwacht, een hoog percentage uit Rotterdam. Zowel de SKVR als de Bibliotheek Rotterdam vervullen met name een lokale functie Herkomst cursisten SKVR en leden Bibliotheek

Rotterdam

78%

Verzorgingsgebied zonder Rotterdam

18%

Overig Nederland

Is er aanbod voor iedereen? Zijn alle Rotterdammers zelf kunstzinnig actief? Om over- of ondervertegenwoordiging van een bepaalde doelgroep vast te kunnen stelen, vergelijken we de grootte van de doelgroep in Rotterdam met de resultaten uit het VTO onderzoek naar zelf kunstzinnig actief zijn en bibliotheeklidmaatschap (in %). Binnenring:

Buitenring:

Binnenring:

Buitenring:

VTO (kunstzinnig actief)

Aanwezig in Rotterdam

VTO (bibliotheek)

Aanwezig in Rotterdam

Verschil resultaten VTO t.o.v

aanwezig in Rotterdam

Stadse Alleseters

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

Randstedelijke Gemakzoekers 4%

Digitale Kijkers

-2%

Kleurrijke Knokkers

-7%

Kleurrijke Knokkers

-8%

Modale Cultuurmijders

-7%

Modale Cultuurmijders

-6%

We zien dat alle doelgroepen redelijk scoren bij de SKVR en de Bibliotheek. De kleurrijke Knokkers en de Modale Cultuurmijders scoren bij lidmaatschap op de bibliotheek het laagste (-8% en -6%). De Actieve Families scoren hier boven足gemiddeld (+7%), veel ouders lenen (voorlees)boeken voor de kinderen. Actieve kunstbeoefenaars (niet per definitie SKVRcursisten) verdelen zich ook redelijk over alle doelgroepen in relatie tot hun aanwezigheid in Rotterdam. Ook hier

scoren de Kleurrijke Knokkers en Modale Cultuurmijders het laagst (beide -7%). Anderzijds is het opvallend dat de Stadse Alleseters hier niet oververtegen足woordigd zijn.

Welke doelgroep wordt het beste bediend? Hoeveel zien we de Rotterdamse doelgroepen terug in het publiek? Om over- of ondervertegenwoordiging van een bepaalde doelgroep vast te kunnen stelen, vergelijken we de grootte van de doelgroep in Rotterdam met het publieksbereik van de SKVR en Bibliotheek Rotterdam (in %).

Binnenring:

Buitenring:

Binnenring:

Buitenring:

Publieksbereik SKVR

Aanwezig in Rotterdam

Publieksbereik bibliotheek

Aanwezig in Rotterdam

Verschil publieksbereik SKVR t.o.v.

Verschil publieksbereik bibliotheek

aanwezig in Rotterdam

t.o.v. aanwezig in Rotterdam

Zowel de Bibliotheek als de SKVR slagen erin de Kleurrijke Binnenring: Buitenring: Knokkers goedactief) te bereiken. DatAanwezig maakt dat beide instellingen VTO (kunstzinnig in Rotterdam een interessante samenwerkingspartner zijn voor de vele culturele instellingen bij wie deze groep nog duidelijk is Verschil resultaten VTO t.o.v ondervertegenwoordigd. Voor elkaar kunnen ze ook interes足 aanwezig in Rotterdam sante partners zijn als het gaat om marketing.

Stadse Alleseters

13%

Stadse Alleseters

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

-1%

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

Randstedelijke Gemakzoekers -2%

Randstedelijke Gemakzoekers 4%

Randstedelijke Gemakzoekers -2%

Digitale Kijkers

-4%

Digitale Kijkers

-4%

Digitale Kijkers

Kleurrijke Knokkers

-1%

Kleurrijke Knokkers

-7%

Modale Cultuurmijders

-14 %

Modale Cultuurmijders

-10%

Modale Cultuurmijders

-7%

Kleurrijke Knokkers en Stadse Alleseters zijn de grootste publieksgroepen van zowel de Bibliotheek als de SKVR. Opvallend is dat bij de bibliotheek Kleurrijke Knokkers duidelijk oververtegenwoordigd zijn: maar liefst 42% van de leden is een Kleurrijke Knokker. Ook de SKVR weet met 33% deze groep beter te bedienen dan de meeste andere culturele instellingen.

Alle doelgroepen zijn over het algemeen goed vertegenwoordigd bij de SKVR. De Stadse Alleseters en de Elitaire Cultuurminnaars zijn iets oververtegenwoordigd. Modale Cultuurmijders zijn ook voor de Bibliotheek (-10%) en de SKVR (-14%) een moeilijk te bereiken doelgroep.

Overlap tussen samenstelling publiek van de skvr en de bibliotheek? De publiekssamenstelling van de SKVR en de bibliotheek komt aardig overeen. De Bibliotheek weet net nog iets meer dan de SKVR erin te slagen Kleurrijke Knokkers te bereiken. Zie ook pagina 53 voor het uitgebreide overzicht van SKVR en Bibliotheek en hun bezoek door Rotterdamse doelgroepen. 45

festivals

Is er aanbod voor iedereen? Bezoeken alle Rotterdammers de Rotterdamse festivals? Om over- of ondervertegenwoordiging van een bepaalde doelgroep vast te kunnen stelen, vergelijken we de grootte van de doelgroep in Rotterdam met de resultaten uit het VTO onderzoek naar festivalbezoek (in %).

Herkomst festivalbezoekers: Rotterdam, verzorgingsgebied en restBuitenring: Nederland

Binnenring:

Buitenring:

Publieksbereik festivals De helft van de bezoekers

VTO

Aanwezig in Rotterdam

Binnenring:

Aanwezig in Rotterdam aan de Rotterdamse

Festivals komt uit Rotterdam. Met name bij festivals die gratis en in Verschilzoals publieksbereik festivals de openbare ruimte plaatsvinden Duizel in het Park, t.o.v. aanwezig in Rotterdam Zomerzondagen en Bevrijdingsfestival zien we een hoog percentage Rotterdammers. Koningsdag en Boothstock Stadse Alleseters trekken een bovengemiddeld publiek uit de regio (het 22% Elitaire Cultuurminaars verzorgingsgebied). Songbird Festival, North Sea Jazz 4% Kunstliefhebbers Festival, IFFR, Gergiev Festival Klassieke en Art Rotterdam Week-1% -1% Actieve Families zijn populair bij mensen van buiten Rotterdam. De -1% Randstedelijke Gemakzoekers Wereldhavendagen vertonen een zeer gelijkmatige -1% Digitale Kijkers verdeling over alle drie de groepen. Kleurrijke Knokkers

Herkomst festivalsbezoekersModale Cultuurmijders

Rotterdam

50%

Verzorgingsgebied zonder Rotterdam

19%

Overig Nederland

31%

Verschil resultaten VTO t.o.v aanwezig in Rotterdam

Stadse Alleseters

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

Randstedelijke Gemakzoekers 0% Digitale Kijkers

-6%

Kleurrijke Knokkers

-1%

-16%

Modale Cultuurmijders

-4%

De verschillen tussen de aanwezigheid van de doelgroepen in Rotterdam en de verdeling van de doelÂgroepen bij de VTO zijn vrij klein en variĂŤren tussen de +4% en -4%. Modale Cultuumijders scoren hier het slechtste (- 4%) en Stadse Alleseters het beste (+4%). Alle doelgroepen vinden in principe dus wel iets van hun gading in het festivalaanbod in de stad en zouden tenminste eens per jaar op een festival te vinden kunnen zijn.

Net als musea zijn ook festivals interessant voor publiek van buiten Rotterdam. Festivals hebben een betere spreiding dan andere type instellingen: het aanbod is gevarieerd en voor iedere Rotterdamse doelgroep zit er wel iets aansprekends tussen. De doelgroepen met cultuur als vanzelfsprekend zijn ook hier de ‘heavy users’, maar daarnaast zien we de doelgroepen met cultuur als onge bruikelijk bij een aantal festivals terug. Festivals als de Zomerzondagen, het Bevrijdingsfestival, maar ook de citylounge programmering in de stad bieden voor hen een laagdrempelige eerste kennismaking met kunsten cultuur. Uitdaging ligt er vervolgens in om deze doelgroepen te ver leiden tot een vervolgbezoek bij podia/gezelschappen of musea in de stad. Door intensievere samenwerkingen met festivals kunnen zij deze moeilijk bereikbare doelgroepen bereiken en wellicht aanzetten tot bezoek. De Modale Cultuurmijders laten het echter ook bij festivals grotendeels afweten. Er is zeker nog ruimte voor een groter en relevanter aanbod voor deze doelgroep. Met een voor hen interessante programmering en op hun wensen afge stemde service zouden zij beter kunnen worden bediend.

Buitenring:

Publieksbereik festivals

Aanwezig in Rotterdam

Verschil publieksbereik festivals t.o.v. aanwezig in Rotterdam

Stadse Alleseters

22%

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

-1%

Actieve Families

-1%

Randstedelijke Gemakzoekers -1%

Binnenring: Buitenring: Knokkers (28%) Stadse Alleseters (36%) en Kleurrijke VTO in Rotterdam vormen, net als bij de musea,Aanwezig de grootste publieks groepen onder festivalbezoekers. Stadse Alleseters zijn Verschil resultaten VTO t.o.v met 36% aanwezigheid duidelijk oververtegenwoordigd. aanwezig in Rotterdam Zij gaan gemiddeld vaker naar festivals en hebben meer aanbod om uit te kiezen. De Kleurrijke Knokkers en 4% Modale Cultuurmijders zijn ondervertegenwoordigd. Stadse Alleseters 1% Voor hen is er minder aanbod om uit te kiezen en zien we Elitaire Cultuurminaars 0% minder op verschillende festivals terug.Kunstliefhebbers Klassieke Actieve Families

Randstedelijke Gemakzoekers 0%

Digitale Kijkers

-1%

Digitale Kijkers

Kleurrijke Knokkers

-6%

Kleurrijke Knokkers

-1%

Modale Cultuurmijders

-16%

Modale Cultuurmijders

-4%

Publiek festivalspecifiek? Stadse Alleseters zijn op bijna alle festivals boven gemiddeld vaak te vinden. Uitschieters naar boven zijn Duizel in het Park, de Rotterdamse Dakendagen en het Songbird Festival. Ook de Elitaire Cultuurminnaars zien we bij veel festivals terug; zij zijn in hun bezoekpatroon erg divers; van Koningsdag tot Rotterdamse Dakendagen, tot Wereldhavendagen en Operadagen Rotterdam. De uitschieters hier laten de voorkeur van deze doelgroep voor traditionele evenementen zien: meest geliefd is onder andere het Gergiev Festival. Percentueel zijn Klassieke Kunstliefhebbers het minst op festivals te vinden in vergelijking met de andere groepen, en als ze aanwezig zijn dan gaan ook zij met name naar de traditionelere evenementen: het Gergiev Festival en de Operadagen Rotterdam. Actieve

! Families bezoeken vooral de gratis toegankelijke evenementen, die zij spontaan tegenkomen, zoals de cityloungeprogrammering op de pleinen in de stad en North Sea Round Town. Kleurrijke Knokkers en Modale Cultuurmijders bezoeken beduidend minder festivals. Voor deze groepen lijkt er minder aanbod te zijn dat aansluit bij hun interesses. We zien de Kleurrijke Knokkers nog wel terug bij bijvoorbeeld Rotterdam Unlimited en Baroeg Open Air. Voor de Modale Cultuurmijders blijkt het meest relevante festival de ZomerZondagen te zijn. Verder zien we hen ook bij de Wereldhavendagen. Digitale Kijkers vinden we, zoals verwacht, vaak terug bij laagdrempelige evenementen die zich richten op een jonger publiek, zoals het International Comedy Festival Rotterdam en de Museumnacht. Zie ook pagina 52 voor het uitgebreide overzicht van festivals en hun bezoek door Rotterdamse doelgroepen.

Overlap tussen samenstelling publiek van de festivals? Zowel de Wereldhavendagen als de ZomerZondagen trekken voornamelijk Randstedelijke Gemakzoekers en Modale Cultuurmijders. Als derde publieksgroep volgen bij beide festivals de Digitale Kijkers. Bezoekers van het International Comedy Festival Rotterdam en de Rotterdamse Museumnacht vertonen ook veel overeenkomsten: beide trekken hoge percentages Stadse Alleseters en Kleurrijke Knokkers, gevolgd door een bovengemiddeld percentage Digitale Kijkers. Voor wat betreft het percentage Stadse Alleseters staat Duizel in het Park op eenzame hoogte. Het bezoekersprofiel van dit festival komt nog het meeste overeen met dat van de Rotterdamse Dakendagen, die ook veel Stadse Alleseters bereikt en tevens als twee na grootste groep de Kleurrijke Knokkers heeft. Bij beide festivals is het bereik onder de andere doelgroepen relatief klein. Verder is de samenstelling van het publiek van de Operadagen Rotterdam en het Gergiev Festival vergelijkbaar: we zien hier een oververtegenwoordiging van zowel Stadse Alleseters, als Elitaire Cultuurminnaars en Klassieke Kunstliefhebbers. 47

Totaaloverzicht Rotterdamse cultuurpubliek In het totale culturele aanbod worden met name Stadse Alleseters en Elitaire Cultuurminnaars goed bediend. Zij komen vaker voor onder het publiek van de cultuurinstellingen en zijn duidelijk oververtegenwoordigd. Met name bij de festivals en de podia/gezelschappen is hun percentage hoog. Voor de Kleurrijke Knokkers is er minder aansprekend aanbod, zij zijn duidelijk ondervertegenwoordigd. Musea lijken bovengemiddeld veel Modale Cultuurmijders te trekken, maar dit wordt veroorzaakt doordat een groot deel van de data RotterdamPas-bezoekers betreft. Laten we deze buiten beschouwing dan komen we ook hier uit op een lager percentage: 10%. We zien hier dus een licht corrigerend effect terug van de RotterdamPas. Het bereik van de Kleurrijke Knokkers is het hoogste bij de kunstzinnige vorming. Dit komt met name door een grote vertegenwoordiging van deze groep in het ledenbestand van de Bibliotheek. Verder vinden we deze groep slechts terug in het publieksbestand van een beperkt aantal festivals, musea en podia/gezelschappen.

Publieksbereik alle categoriën onder elkaar (in %)

Groepen met cultuur als optie of als ongebruikelijk zien we in de bezoekersgegevens van Rotterdamse culturele instellingen ook daadwerkelijk minder terug. Het aanbod lijkt met name hoger opgeleiden en welgestelden te bedienen en vertoont bovendien een dalende lijn. Er zijn echter enkele instellingen die er wél in slagen om de andere groepen te bereiken: toegankelijke festivals als de Wereldhavendagen, ZomerZondagen en het International Comedy Festival en festivals met een voor deze doelgroepen aansprekende programmering (Rotterdam Unlimited) trekken Kleurrijke Knokkers en Modale Cultuurmijders sporadisch over de streep. Ook Baroeg, Zuidplein en het Chabot Museum zijn uniek in hun hoge bereik onder deze doelgroepen. Voor cultu rele instellingen bieden deze groepen wel een kans voor groei: Kleurrijke Knokkers en Modale Cultuurmijders vormen samen bijna 60% van de bevolking. Programma’s en services die passen bij de voorkeuren van deze groep kunnen hen wellicht verleiden om toch eens over de drempel te stappen.

Binnenring:

Buitenring:

Totale publieksbereik cultuur

Aanwezig in Rotterdam

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Bereik podia en gezelschappen Stadse Alleseters Elitaire Cultuurminnars

Bereik musea

Klassieke Kunstliefhebbers Actieve Families Randstedelijke Gemakszoekers Bereik kunstzinnige

Digitale Kijkers

vorming

Kleurrijke Knokkers Modale Cultuurmijders

Bereik festivals

Verschil totale publieksbereik cultuur t.o.v. aanwezig in Rotterdam

Stadse Alleseters

18%

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Actieve Families

-1%

Randstedelijke Gemakzoekers -1% Digitale Kijkers

-3%

Kleurrijke Knokkers

-6%

Modale Cultuurmijders

-12%

Gecanoniseerd versus populair aanbod Als we de indeling hanteren zoals het SCP die gebruikt en kijken naar het percentage aanbod gecanoniseerd versus populair, dan zien we een duidelijk verschil tussen de podia en de festivals. De podia programmeren meer gecanoniseerd aanbod ten opzichte van populair aanbod. Het festivalaanbod is meer populair dan gecanoniseerd. Dit zien we ook terug bij het publieksbereik als we kijken naar het algemene beeld. Bij podia zien we meer Elitaire Cultuur足minnaars en Klassieke Kunstliefhebbers en minder Digitale Kijkers en Kleurrijke Knokkers in vergelijking met festivals. Bij sommige individuele podia en festivals zijn de verschillen nog geprononceerder. Zo zien we bij meerdere festivals doelgoepen terugkomen voor wie cultuur ongebruikelijk is dan bij de podia (zie pagina 50 t/m 53).

Binnenring:

Buitenring:

Rotterdampashouders

Aanwezig in Rotterdam

Verschil Rotterdampashouders t.o.v. aanwezig in Rotterdam

Stadse Alleseters

Elitaire Cultuurminaars

Klassieke Kunstliefhebbers

-1%

Actieve Families

-1%

Randstedelijke Gemakzoekers -2% Digitale Kijkers

-4%

Kleurrijke Knokkers

Modale Cultuurmijders

-9%

Rotterdampas Onder de Rotterdampashouders zien we opvallend veel Kleurrijke Knokkers: zij vormen met 40% veruit de grootste groep en zijn ten opzichte van hun aanwezigheid in de stad in dit bestand zelfs oververtegenwoordigd. Hier ligt een kans voor de culturele instellingen, voor wie dit nog altijd een lastige doelgroep blijkt om te bereiken. Bij de musea zagen we toen we de Rotterdampasdata toevoegde al direct een hoger percentage Modale Cultuurmijders. De pas had hier dus een licht corrigerend effect op het consumptiepatroon van het totale publiek en zorgde zo voor een betere spreiding. Culturele instellingen die hun publieksbereik onder de doelgroepen met cultuur als ongebruikelijk willen vergroten lijken er dan ook goed aan te doen om hier aandacht aan te besteden.

Percentages op basis van aanbod van aantal instellingen Gecanoniseerd

Podia 70%

Festivals 22%

Populair

Podia 30%

Festivals 78%

Welke Rotterdamse doelgroep wordt het beste bediend? Waar komen ze het meest en waar het minst?

musea

bovengemiddeld aanwezig

ondergemiddeld aanwezig

Stadse Alleseters

Museum Boijmans Van Beuningen, Chabot Museum, Kunsthal Rotterdam, Maritiem Museum, Museum Rotterdam, Natuurhistorisch Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum, Het Nieuwe Instituut, Villa Zebra, Wereldmuseum, Witte de With

Elitaire Cultuurminnaars

Klassieke Kunstliefhebbers

Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum

Museum Boijmans Van Beuningen, Chabot Museum, Kunsthal Rotterdam, Maritiem Museum, Natuurhistorisch Museum Rotter足 dam, Het Nieuwe Instituut, Villa Zebra, Wereldmuseum, Witte de With

Actieve Families

Maritiem Museum, Villa Zebra

Museum Rotterdam, Natuurhistorisch Museum

Museum Boijmans Van Beuningen, Chabot Museum, Kunsthal Rotterdam, Nederlands Fotomuseum, Het Nieuwe Instituut, Wereldmuseum, Witte de With

Randstedelijke Gemakzoekers

Maritiem Museum, Villa Zebra

Natuurhistorisch Museum

Museum Boijmans Van Beuningen, Chabot Museum, Kunsthal Rotterdam, Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum, Het Nieuwe Instituut, Wereldmuseum, Witte de With

Digitale Kijkers

Witte de With

Nederlands Fotomuseum, Wereldmuseum

Museum Boijmans Van Beuningen, Chabot Museum, Kunsthal Rotterdam, Maritiem Museum, Museum Rotterdam, Natuurhistorisch Museum, Het Nieuwe Instituut, Villa Zebra

Natuurhistorisch Museum, Wereldmuseum

Museum Boijmans Van Beuningen, Chabot Museum, Kunsthal Rotterdam, Maritiem Museum, Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum, Het Nieuwe Instituut, Villa Zebra, Witte de With

Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum, Wereldmuseum

Museum Boijmans Van Beuningen, Kunsthal Rotterdam, Maritiem Museum, Natuurhistorisch Museum, Het Nieuwe Instituut, Villa Zebra, Witte de With

Kleurrijke Knokkers

Modale Cultuurmijders

gemiddeld aanwezig

Chabot Museum

podia/gezelschappen gemiddeld aanwezig

bovengemiddeld aanwezig

ondergemiddeld aanwezig

Stadse Alleseters

Baroeg, Bird, Bibliotheek (publiek), Conny Janssen Danst, Grounds, Hofplein Theater, LantarenVenster, MAAS, Luxor Theater, Productiehuis Rotterdam, Ro Theater, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Rotterdamse Schouwburg, Rotown, Rotterdams Wijktheater, Scapino Ballet Rotterdam, Studio de Bakkerij, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, Wunderbaum, Theater Zuidplein, de Doelen

Elitaire Cultuurminnaars

Bibliotheek (publiek), Conny Janssen Danst, Grounds, Hofplein, LantarenVenster, MAAS, Luxor Theater, Productiehuis Rotterdam, Ro Theater, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Rotterdamse Schouwburg, Rotterdams Wijktheater, Scapino Ballet Rotterdam, Studio de Bakkerij, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, Wunderbaum, Theater Zuidplein, de Doelen

Rotown

Klassieke Kunstliefhebbers

Hofplein, Luxor Theater, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, de Doelen

Baroeg, Bird, Bibliotheek (publiek), Conny Janssen Danst, Grounds, LantarenVenster, MAAS, Productiehuis Rotterdam, Ro Theater, Rotterdamse Schouwburg, Rotown, Rotterdams Wijktheater, Scapino Ballet Rotterdam, Studio de Bakkerij, Wunderbaum, Theater Zuidplein

Actieve Families

Hofplein, Luxor Theater, Theater Zuidplein

Baroeg, Bibliotheek (publiek), Grounds, Rotterdams Wijktheater, de Doelen

Bird, Conny Janssen Danst, LantarenVenster, MAAS, Productiehuis Rotterdam, Ro Theater, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Rotterdamse Schouwburg, Rotown, Scapino Ballet Rotterdam, Studio de Bakkerij, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, Wunderbaum

Randstedelijke Gemakzoekers

Hofplein, Luxor Theater

Bibliotheek (publiek), Grounds, LantarenVenster, MAAS, Rotterdam Philharmonisch Orkest, Rotterdams Wijktheater, Stichting Jazz International, Theater Zuidplein, de Doelen

Baroeg, Bird, Conny Janssen Danst, Productiehuis Rotterdam, Ro Theater, Rotterdamse Schouwburg, Rotown, Scapino Ballet Rotterdam, Studio de Bakkerij, Sinfonia Rotterdam, Wunderbaum

Baroeg, Rotown

Bird, Bibliotheek (publiek), Conny Janssen Danst, Grounds, Hofplein, LantarenVenster, MAAS, Luxor Theater, Productiehuis Rotterdam, Ro Theater, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Rotterdamse Schouwburg, Theater Zuidplein, de Doelen

Bird

Bibliotheek (publiek), Conny Janssen Danst, Grounds, Hofplein, LantarenVenster, MAAS, Luxor Theater, Productie huis Rotterdam, Ro Theater , Rotterdams Philharmonisch Orkest, Rotterdamse Schouwburg, Rotown, Rotterdams Wijktheater, Scapino Ballet Rotterdam, Studio de Bakkerij, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, Wunder baum, de Doelen, Scapino Ballet Rotterdam

Rotterdams Wijktheater

Baroeg, Bird, Bibliotheek (publiek), Conny Janssen Danst, Grounds, Hofplein, LantarenVenster, MAAS, Luxor Theater, Productiehuis Rotterdam, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Rotterdamse Schouwburg, Rotown, Scapino Ballet Rotterdam, Studio de Bakkerij, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, Wunderbaum, Theater Zuidplein, de Doelen51

Digitale Kijkers

Kleurrijke Knokkers

Modale Cultuurmijders

Baroeg, Theater Zuidplein

Baroeg, Bird

Welke Rotterdamse doelgroep wordt het beste bediend? Waar komen ze het meest en waar het minst?

festivals

gemiddeld aanwezig

bovengemiddeld aanwezig

Stadse Alleseters

Art Rotterdam Week, Bevrijdingsfestival, Baroeg Open Air, Boothstock, Cabaretfestival Cameretten, Circusstad Festival, Citylounge programmering, 24 uur cultuur, Dag van de Romantische Muziek, Rotterdamse Dakendagen, Duizel in het Park, Gergiev Festival, IFFR, International Comedy Festival Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Koningsdag Willemsplein, Metropolis Festival, Museumnacht, North Sea Jazz Festival, North Sea Round Town, Operadagen Rotterdam, Songbird Festival, Rotterdam Unlimited

Music Matters

Elitaire Cultuurminnaars

Art Rotterdam Week, Baroeg Open Air, Cabaretfestival Cameretten, Circusstad Festival, Dag van de Romantische Muziek, Rotterdamse Dakendagen, Gergiev Festival, IFFR, International Comedy Festival Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Koningsdag Willemsplein, North Sea Jazz Festival, North Sea Round Town, Operadagen Rotterdam, Songbird Festival, Wereldhavendagen

Bevrijdingsfestival, Boothstock, Duizel in het Park, Metropolis, Museumnacht, Rotterdam Unlimited, ZomerZondagen

Klassieke Kunstliefhebbers

Gergiev Festival, Operadagen Rotterdam, Wereldhavendagen, ZomerZondagen

Art Rotterdam Week, Boothstock, Cabaretfestival Cameretten, Circusstad Festival, Citylounge Grotekerkplein, Duizel in het Park, IFFR, Koningsdag Willemsplein, North Sea Jazz, North Sea Round Town

Actieve Families

Baroeg Open Air, Citylounge Grotekerkplein, Dag van de Romantische Muziek, Koningsdag Willemsplein, Music Matters, North Sea Round Town

Cabaretfestival Cameretten, Circusstad Festival, Citylounge Schouwburgplein, 24 uur cultuur, Metropolis, Museumnacht, North Sea Jazz, Operadagen Rotterdam, Wereldhavendagen, ZomerZondagen

Randstedelijke Gemakzoekers

Dag van de Romantische Muziek, Wereldhavendagen, ZomerZondagen

Bevrijdingsfestival, Boothstock, Cabaretfestival Cameretten, Circusstad Festival, Citylounge Schouwburgplein, 24 uur cultuur, Rotterdamse Dakendagen, International Comedy Festival Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Koningsdag Willemsplein, North Sea Jazz, North Sea Round Town, Songbird Festival

Digitale Kijkers

Bevrijdingsfestival, Boothstock, Citylounge Schouwburgplein, International Comedy Festival Rotterdam, Museumnacht, Songbird Festival, Wereldhavendagen, ZomerZondagen

Cabaretfestival Cameretten, Citylounge Grotekerkplein, Rotterdamse Dakendagen, IFFR, Kralingse Bos Festival, Koningsdag Festival Willemsplein, North Sea Round Town, Unlimited

Kleurrijke Knokkers

Bevrijdingsfestival, Baroeg Open Air, Citylounge Schouwburgplein, Metropolis, Music Matters, Rotterdam Unlimited

Citylounge Grotekerkplein, 24 uur cultuur, Museumnacht

Modale Cultuurmijders

ZomerZondagen

Wereldhavendagen

ondergemiddeld aanwezig

zelf kunstzinnig actief

bovengemiddeld aanwezig

Wereldhavendagen, ZomerZondagen

Stadse Alleseters

SKVR, Bibliotheek

Citylounge programmering, Music Matters

Elitaire Cultuurminnaars

SKVR, Bibliotheek

Bevrijdingsfestival, Baroeg Open Air, Citylounge Schouwburgplein, 24 uur cultuur, Dag van de Romantische Muziek, Rotterdamse Dakendagen, International Comedy Festival Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Metropolis, Music Matters, Museumnacht, Songbird Festival, Rotterdam Unlimited

Klassieke Kunstliefhebbers

Art Rotterdam Week, Bevrijdingsfestival, Boothstock, Rotterdamse Dakendagen, Duizel in het Park, Gergiev Festival, IFFR, International Comedy Festival Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Songbird Festival, Rotterdam Unlimited

Actieve Families

Art Rotterdam Week, Baroeg Open Air, Citylounge Grotekerkplein, Duizel in het Park, Gergiev Festival, IFFR, Metropolis, Music Matters, Museumnacht, Operadagen Rotterdam, Rotterdam Unlimited

Randstedelijke Gemakzoekers

Art Rotterdam Week, Baroeg Open Air, Circusstad Festival, 24 uur cultuur, Dag van de Romantische Muziek, Duizel in het Park, Gergiev Festival, Metropolis Festival, Music Matters, North Sea Jazz Festival, Operadagen Rotterdam

Digitale Kijkers

Art Rotterdam Week, Bootstock, Cabaretfestival Cameretten, Circusstad Festival, Dag van de Romantische Muziek, Rotterdamse Dakendagen, Duizel in het Park, Gergiev Festival, IFFR, International Comedy Festival Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Koningsdag Willemsplein, North Sea Jazz Festival, North Sea Round Town, Operadagen Rotterdam, Songbird Festival, Wereldhavendagen, ZomerZondagen

Kleurrijke Knokkers

Art Rotterdam Week, Bevrijdingsfestival, Baroeg Open Air, Boothstock, Cabaret足 festival Cameretten, Circusstad Festival, Citylounge programmering, 24 uur cultuur, Dag van de Romantische Muziek, Duizel in het Park, Gergiev, IFFR, International Comedy Festival Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Koningsdag Willemsplein, Metropolis, Music Matters, Museumnacht, North Sea Jazz Festival, North Sea Round Town, Operadagen Rotterdam, Songbird Festival, Rotterdam Unlimited

Modale Cultuurmijders

gemiddeld aanwezig

ondergemiddeld aanwezig

SKVR, Bibliotheek

Bibliotheek

SKVR

SKVR, Bibliotheek

Bibliotheek SKVR

SKVR, Bibliotheek

deel 3 – Wat wil het publiek? De Rotterdamse doelgroepen aan het woord Nadat we vraag en aanbod in kaart hebben gebracht, kunnen we de doelgroepen in Rotterdam nader gaan omschrijven en mogelijk vaststellen of en hoe bepaalde doelgroepen meer of beter kunnen worden bediend. De gezamenlijke Rotterdamse cultuursector ziet het als zijn verantwoordelijkheid om in principe alle Rotterdammers voldoende te bereiken. Met elkaar zullen we dus moeten afspreken wie welk deel van het Rotterdamse cultuurpubliek voor zijn rekening neemt. Instellingen kunnen er ook voor kiezen een bepaalde doelgroep sterker aan zich te binden dan voorheen, bijvoorbeeld door te zoeken naar strategische partners in de stad die wél die groepen aan zich weten te binden die in de cultuurdeelname ondervertegenwoordigd zijn. De vraag is natuurlijk: hoe doe je dit? Hoe bereik je groepen die je tot nu toe onvoldoende bereikte, of waarmee je het contact bent kwijtgeraakt?

Het Rotterdamse doelgroepenmodel kan hierin behulp zaam zijn. In dit slotdeel van deze publicatie staan de Rotterdamse doelgroepen daarom centraal. We proberen de doelgroepen op zo’n manier te presenteren dat instellingen ze beter kunnen begrijpen, en we dragen ideeën aan die instellingen kunnen toepassen in hun communicatie, marketing en programmering. Elke

doelgroep wordt vertegenwoordigd door een persona die zich op de komende pagina’s voorstelt en de lezer meeneemt in zijn of haar wereld. We brengen alle informatie ook steeds samen in kaarten van Rotterdam waarop te zien is waar de doelgroepen zich vooral bevinden, en tot slot is er een overkoepelend schema met de belangrijkste kerninformatie.

Reza Afshin, 28 jaar, geboren in Rotterdam, alleenstaand (maar met vergevorderde trouwplannen), werkt als accountant bij een middelgroot kantoor, gaat graag naar de film of concerten, en een goed theaterstuk op zijn tijd, en is een fanatiek hardloper en zwemmer.

Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

Mijn vader komt uit Iran en vestigde zich begin jaren tachtig in Rotterdam waar hij als arts kon werken in Erasmus MC (dat toen nog Dijkzicht heette). Daar ont moette hij mijn Surinaamse moeder. Ik beschouw mezelf niet als allochtoon, hoewel ik daar volgens de statistieken wel toe behoor. Ik ben Rotterdammer, Nederlander, Europeaan, wereld burger, in die volgorde, en heb, toevallig, Iraanse en Surinaamse wortels. Natuurlijk spelen die wel een rol in hoe ik tegen het leven aankijk, maar dat geldt voor ieder een, toch?

Zeker iedere week bezoek ik een film met vrienden, meestal op donderdag- of vrijdagavond. We gaan dan naar Cinerama of LanterenVenster of ook wel gewoon naar Pathé hier om de hoek. Vorige week ben ik met mijn vriendin weer eens naar de schouwburg geweest, dat was al weer veel te lang geleden. Zij houdt erg van moderne dans. Zelf ga ik graag naar lekker rauw theater. En ik ben laatst met een paar collega’s naar BIRD geweest, naar Lee Fields & The Expressions, een fantastisch funken soulconcert!

Wat is je favoriete plek in Rotterdam en waarom?

Ik laat me graag leiden door wat er toevallig op mijn pad komt en wat mijn vrienden me aanraden. Soms zie ik een poster op straat, soms lees ik een recensie in de krant of de Uitagenda ergens. Ook via Face book en Twitter kom ik een hoop te weten. Zo had ik de geweldige boeken van Dave Eggers (vooral The Circle moet je lezen!) nooit ontdekt als ik die op Facebook niet was tegengekomen.

Mijn appartement in het nieuwe CalypSO: geweldig uitzicht over het station en midden in de stad! Mijn vrienden verzamelen zich hier graag voordat we in het weekend gaan stappen. Volgend jaar ga ik trouwens op zoek naar een koop huis, waar eventueel een kindje geboren kan worden. De stad gaan we zeker niet uit. Ook mijn vriendin is nogal gehecht aan het centrum. 56

Hoe weet je wat er speelt?

Aantal huishoudens Stadse Alleseters in het verzorgingsgebied

Hoek van Holland

Delft

Lansingerland

Midden-Delfland

Nieuwerkerk aan den IJssel

10%

Maassluis

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn

Schiedam

Rotterdam

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen

Stadsdriehoek, C.S. Kwartier, Middelland, Rubroek, Liskwartier, Bergpolder, Blijdorp, Kleiweg足 kwartier, Kralingen-West, De Esch, Alexander, Oosterflank, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Lombardijen, Groot-IJsselmonde, Schiedam Centrum

Ridderkerk 1 - 50

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

51 - 100 101 - 250

Oud-Beijerland

251 - 500

Alblasserdam Papendrecht Dordrecht

501 - 1000 1001 - 1500

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

IFFR, De Parade, Pleinbioscoop, SWAN Market, Duizel in het Park, Foodtruckfestival, Bevrijdings足足 festival, Rotterdamse Dakendagen, Motel Moza誰que, Metropolis, Songbird Festival

Bird, Studio de Bakkerij, Rotown, Rotterdamse Schouwburg, Luxor Theater, Cinerama, Nederlands Fotomuseum, Kunsthal, Museum Museum Boijmans Van Beuningen, Het Nieuwe Instituut

Buitenreclame, brochures/flyers, Uitagendarotterdam.nl, Uitagenda, vrienden.

amateurkunst

tekenen & schilderen zingen fotografie/film

vrije tijd

gemiddeld

instrument bespelen dans

Top 5

1 Uit eten 2 Winkelen 3 Terras 4 Bioscoop 5 Wandelen

sport

fitness hardlopen wielrennen

gemiddeld

zwemmen

Stadse Alleseters Percentage beoefening

Robert van Eekeren, 49 jaar, geboren in Den Helder, eigenaar Van Eekeren Advies BV, komt graag in Museum Boijmans, verzamelt zelf kunst, en maakt met zijn gezin graag verre reizen met zijn zeilboot. Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

Mijn vader was officier bij de marine. Daarom ben ik geboren in Den Helder. Maar ik had al snel door dat ik daar niet moest blijven om iets te bereiken in het leven. Op mijn 18e ging ik studeren aan de TU Delft en richtte met een groep vrienden een eigen computerbedrijf op. Dat stond in de jaren tachtig nog allemaal in zijn kinderschoenen, een prachtige tijd! Ons bedrijf hebben we al lang geleden verkocht en sindsdien adviseer ik internetstartups in hun bedrijfsvoering. Mijn eigen kinderen zijn daarbij een belangrijke gids: zij weten beter dan ik wat er op internet allemaal aan de hand is.

Best veel, als ik erover nadenk. Het is een beetje een vaste gewoonte geworden om de ene week naar de Schouwburg en de andere week naar de Doelen te gaan. Wat er dan te zien of te horen is, is minder relevant. Ik vind veel interessant: toneel, opera en zelfs hele moderne muziek op zijn tijd. Overdag bezoek ik regelmatig een galerie, niet alleen in Rotterdam overigens. Samen met mijn vriendin probeer ik jonge kunstenaars in een vroeg stadium te spotten. Niet om hun kunst na tien jaar weer voor veel geld te verkopen (we zitten er wat dat betreft regelmatig goed naast!), maar omdat we het belangrijk vinden ze op die manier op weg te helpen.

Wat is je favoriete plek in Rotterdam en waarom? Ik denk toch Boijmans, en het Museumpark eromheen. Aan het gebouw kun je prachtig de ontwikkeling van de tijd volgen: het oorspronkelijke gebouw uit de jaren dertig en de vele uitbreidingen tot aan de 21 eeuw, elk met zijn eigen karakter. In het park zelf kom je helemaal tot rust, vooral in de Rozentuin.

Hoe weet je wat er speelt? De culturele instellingen weten ons inmiddels prima te vinden met hun brochures, nieuwsbrieven en speciale aanbiedingen! Ik ga ook vaak af op de recensies in NRC of Elsevier. Mijn vriendin houdt dat trouwens beter in de gaten dan ik, en meestal kan ik me goed vinden in haar keuze. Onze kinderen proberen me ook wel eens te interesseren voor wat zij mooi vinden, maar dat is meestal niet zo’n succes… Iedere generatie heeft zo toch weer zijn eigen kunst. Mooi vind ik dat.

Aantal huishoudens elitaire cultuurminnaars in het verzorgingsgebied

Delft

Hoek van Holland

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn

Lansingerland

Midden-Delfland

Nieuwerkerk aan den IJssel

Molenlaankwartier, KralingenOost, ‘s-Gravenland, Schiebroek, Hillegersberg, Ommoord, Zevenkamp

Maassluis

Schiedam

Rotterdam

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen Ridderkerk 1 - 50

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

51 - 100 101 - 250

Oud-Beijerland

251 - 500

Alblasserdam Papendrecht Dordrecht

501 - 1000 1001 - 1201

vrije tijd

Top 5

1 Uit eten 2 Winkelen 3 Theater/concertbezoek 4 Museum 5 Terras

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

IFFR, Wereldhavendagen, North Sea Jazz Festival, Gergiev Festival, De Dag van de Romantische Muziek, Art Rotterdam, Operadagen Rotterdam

De Doelen, Rotterdamse Schouw burg, LantarenVenster, Museum Boijmans Van Beuningen, Neder lands Fotomuseum, Hofplein, Sinfonia Rotterdam, Het Nieuwe Instituut

Vrienden en familie, landelijke dagbladen, websites culturele organisaties, Uitmail, Uitagenda

amateurkunst

tekenen & schilderen zingen (pop+) instrument bespelen

gemiddeld

fotografie/film dans

sport

fitness, hardlopen wielrennen

gemiddeld

skiën/snowboarden tennis zwemmen

elitaire cultuurminnaars

(golf, hockey) Percentage beoefening

Charlotte van der Linde, 66 jaar, ruim 40 jaar getrouwd met Karel, twee kinderen, drie kleinkinderen, gepensioneerd sociologisch onderzoeker, zwemt twee maal per week en wandelt veel. Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

We hebben het goed en we vergeten wel eens hoe bijzonder dat eigenlijk is. Mijn kinderen hebben het ook goed, maar staan onder veel grotere druk dan wij vroeger. En hun kinderen… Ik weet niet of zij het ook nog zo goed zullen hebben. Daar maak ik wel zorgen over. De wereld verandert zo snel! Kunst is voor mij dan een soort houvast: kunst verdwijnt niet, maar blijft er altijd, om van te genieten, om over na te denken. Ik zet me daar graag voor in, als vrijwilliger van het Wereldmuseum bijvoorbeeld. Maar ik doe ook dingen voor Vluchtelingenwerk, en een dag per week passen we op de kleinkinderen.

Ik hou erg van rustgevende, klassieke muziek. Met mijn beste vriendin ga ik bijvoorbeeld naar bijna alle pianorecitals in de Doelen. Met Karel, mijn man, ga ik vaker naar toneel, laatst nog naar een prachtig stuk met Anne Wil Blankers. Minstens eenmaal per maand gaan we ook naar een museum, niet alleen in Rotterdam. En ik lees heel veel, klassieke literatuur, maar ook hedendaagse schrijvers als Maarten ’t Hart en Anna Enquist.

Wat is je favoriete plek in Rotterdam en waarom? Mijn dakterras! Toen we in Ommoord kwamen wonen was het nog vrij kaal allemaal, maar nu staan er heuse bomen om ons huis, zelfs een kersenboom die ieder jaar emmers vol met kersen geeft. Het liefst zit ik op een bankje op mijn terras een boek te lezen, en luister ik naar de vogels.

Hoe weet je wat er speelt? Meestal uit de jaarbrochures. We maken in het voorjaar een keuze en bestellen dan alle kaarten voor het hele seizoen. Ik kijk ook altijd in de bibliotheek of er weer nieuwe foldertjes liggen. Ik heb echt wat moeten overwinnen om de stap nog te zetten, maar inmiddels weet ik aardig de weg op internet. Zo heb ik me laatst nog aangemeld voor de nieuwsbrief van de Doelen. Heel handig dat ik die informatie nu direct via de e-mail ontvang!

Aantal huishoudens klassieke kunstliefhebbers in het verzorgingsgebied

Delft

Hoek van Holland

Lansingerland

Midden-Delfland

Maassluis

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn:

Nieuwerkerk aan den IJssel

Schiedam

Rotterdam

Ommoord, Zevenkamp, Overschie, Schiebroek, Hillegersberg, Molenlaan kwartier, Alexander, Oosterflank, Beverwaard

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen Ridderkerk 1 - 50

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

51 - 100 101 - 250

Oud-Beijerland

251 - 500

Alblasserdam Papendrecht Dordrecht

501 - 562

vrije tijd

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

Gergiev Festival, Operadagen Rotterdam, Wereldhavendagen, ZomerZondagen

De Doelen, Rotterdams Philharmonish, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum

Seizoensbrochures, folders en flyers van culturele instellingen

amateurkunst

tekenen& schilderen fotografie/film

Top 5

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Wandelen 4 Theater/concertbezoek 5 Museum

instrument bespelen gemiddeld

sport

fitness hardlopen wielrennen

gemiddeld

zwemmen (yoga)

klassieke kunstliefhebbers Percentage beoefening

Esther Hofman, 36 jaar, samenwonend met Johan in Nesselande, twee kinderen van 3 en 5 jaar en in verwachting van een derde, werkt als office manager op een advocatenkantoor, houdt van filmpjes maken en fotografie. Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

Dat ik volledig geleefd wordt door werk en kinderen! Maar dat vind ik niet erg hoor. Ik heb twee geweldige dochters die gelukkig net zo hyperactief zijn als ik en een derde is zoals je ziet onder weg. Mijn grootvader maakte vroeger 8mm-filmpjes die ik nog steeds vaak bekijk (ik heb ze op ons eigen YouTube-kanaal gezet). Iets soortgelijks wil ik ook maken voor mijn eigen kinderen, maar dan wat uitgebreider, een soort foto- en filmverslag van hoe ze opgroeien. Ze vinden het nu al leuk om terug te kijken naar filmpjes van twee jaar geleden…

Helaas schiet dat er meestal bij in… Of nee, twee weken geleden ben ik met de kinderen Professor Plons geweest in het Maritiem Museum, superleuk was dat! Maar meestal blijft het bij een snel bezoekje aan de bibliotheek. ’s Avonds als de kinderen naar bed zijn kijken we trouwens wel veel films en series, via Netflix of internet.

Wat is je favoriete plek in Rotterdam en waarom? Naast Charlois, waar ik geboren ben aan de Zuidhoek en waar mijn ouders en grootouders nog steeds wonen, hou ik het meest van Diergaarde Blijdorp. We hebben een gezinsabonnement, waarmee we ook vriendjes van de kinderen kunnen meenemen, heel handig. Heb je trouwens het nieuwe leeuwenreservaat al gezien? Dat is echt prachtig geworden. En we waren erbij toen het pas geleden door Paul de Leeuw officieel werd geopend! 62

Hoe weet je wat er speelt? Ik hou het eerlijk gezegd niet zo goed bij. Van collega’s en vriendinnen hoor ik wel eens wat en soms kom ik iets leuks tegen in De Havenloods. Vooral in de vakanties kijk ik of er leuke activiteiten zijn voor de kinderen hier in de buurt, of in de stad. De KidsUitagenda hangt dan op de koelkast.

Aantal huishoudens actieve families in het verzorgingsgebied

Hoek van Holland

Delft

Lansingerland

Midden-Delfland

Maassluis

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn:

Nieuwerkerk aan den IJssel

Schiedam

Rotterdam

Nesselande, Ommoord, Zevenkamp, Overschie, Terbregge, Prinsenland, Alexander, Oosterflank, Groot-IJsselmonde, OudCharlois, Pendrecht

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen Ridderkerk 1 - 50

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

51 - 100 101 - 250

Oud-Beijerland

251 - 500

Alblasserdam Papendrecht Dordrecht

501 - 1000 1001 - 1018

vrije tijd

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

Dag van de Romantische Muziek, North Sea Round Town Pleinbioscoop, Circusstad Festival, ZomerZondagen, Cabaretfestival Cameretten

Attractiepark, Villa Zebra, Bibliotheek, PathĂŠ de Kuip, Theater Zuidplein, Nieuwe Luxor, Maritiem Museum, Hofplein

Huis-aan-huisbladen, internet, vrienden & collegaâ&#x20AC;&#x2122;s

amateurkunst

tekenen & schilderen fotografie/film instrument bespelen

Top 5

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Bioscoop 4 Wandelen 5 festivals

gemiddeld

dansen zingen

sport

hardlopen fitness zwemmen

gemiddeld

wielrennen voetbal skeeleren/skaten

actieve families Percentage beoefening

Michael McKenzie, 44 jaar, getrouwd met Cynthia, heeft twee kinderen van 12 en 16 jaar, woont in overschie, werkt als leraar economie op een grote middelbare school in Rotterdam-Alexander, trekt er met zijn gezin regelmatig op uit. Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

Ik beschouw mezelf als een gelukkig mens met een vrouw waar ik na ruim twintig jaar nog steeds verliefd op ben en met twee hele fijne kinderen. Ik ben echt trots op hoe zij zich ontwikkelen. Misschien hebben wij daar een kleine bijdrage aan mogen leveren, maar ze hebben het toch vooral zelf gedaan. De onderlinge band is sterk: we zijn een echt gezin, dat veel samen op pad gaat.

We zijn laatst met z’n allen weer eens naar een musical geweest in het nieuwe Luxor, erg goed was het. En onze oudste dochter speelt al jaren bij Jeugdtheater Hofplein. Ze wil daar nu de Vooropleiding Musical en Muziektheater gaan volgen, dus ik denk dat we nog vaak als trotse ouders in de zaal zullen zitten!

Wat is je favoriete plek in Rotterdam? De skyline, vooral vanaf de Brienenoordbrug. Iedere keer opnieuw als ik vanuit het zuiden naar de stad rijd, en dan links de brug over kijk, krijg ik echt een warm gevoel. Ik rijd ook graag langs de Maasboulevard. Hoe al die prachtige architectuur dan als een bewegend panorama langs je schuift, in de bocht van de rivier, met het Noordereiland er middenin, wonderschoon vind ik dat.

Hoe weet je wat er speelt? We hebben een abonnement op AD/Rotterdams Dagblad, daar haal ik veel informatie uit. Als ik iets interessants zie, bezoek ik meestal de website van de instelling zelf om meer informatie te krijgen. Ik zou trouwens veel meer willen bezoeken dan waar ik nu tijd voor heb. Misschien komt het er later weer van…

Aantal huishoudens randstedelijke gemakszoekers in het verzorgingsgebied

Hoek van Holland

Delft

Lansingerland

Midden-Delfland

Maassluis

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn:

Nieuwerkerk aan den IJssel

Schiedam

Rotterdam

Ommoord, Zevenkamp, Rozenburg ZH, Hoogvliet, Overschie, Schiebroek, Nesseland, Alexander, Oosterflank, Lombardijen, Groot-Ijsselmonde

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen

11%

Ridderkerk 1 - 10

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

11 - 50 51 - 250

Oud-Beijerland

251 - 500

Alblasserdam Papendrecht Dordrecht

501 - 670

vrije tijd

Top 5

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Bioscoop 4 Wandelen 5 Theater/concertbezoek

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

Wereldhavendagen, Zomer足 Zondagen, Cabaretfestival Cameretten

Attractiepark, bioscoop, Nieuwe Luxor, Ahoy, Hofplein, Maritiem Museum

Internet, AD

amateurkunst

tekenen & schilderen zingen (pop) fotografie/film

gemiddeld

dansen instrument bespelen

sport

fitness hardlopen wielrennen

gemiddeld

zwemmen

randstedelijke gemakszoekers Percentage beoefening

´ 23 jaar, single, woont in een studentenkamer in Tamara Popovic, Delfshaven, volgt de opleiding Bedrijfsadministratie aan het Albeda College en werkt parttime als serveerster in een pizzeria, houdt enorm van winkelen (maar heeft daar helaas veel te weinig geld voor) Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

Misschien dat ik een beroemde grootvader heb, winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur in de jaren zestig. Zijn boeken worden in Bosnië en Kroatië nog veel gelezen. Ik heb hem nooit gekend hoor: hij overleed al in 1975. In de jaren negentig vluchtten mijn ouders via Duitsland naar Nederland, met hun enige kind, en dat was ik. Mijn moeder vertaalt de boeken van mijn grootvader nu in het Nederlands. Maar ik wil ze niet lezen. Ik ben niet zo’n lezer. Ik winkel liever.

Niks. Of is de bioscoop ook cultuur? Ik ga wel eens naar Pathé met vrienden. De nieuwe Mission: Impossible vond ik erg goed. Vorige week zijn we naar Rotown geweest – ik heb zelfs een Rotown Clubcard. Waar ik trouwens echt voor spaar is Motel Mozaïque, heerlijk festival is dat, echt helemaal voor mij. Ik dans trouwens zelf ook. Met een aantal studiegenoten heb ik een dansgroepje. Niet officieel hoor, we volgen geen lessen of zo, we leren nieuwe dansjes van filmpjes op YouTube.

Wat is je favoriete plek in Rotterdam? De Koopgoot! Ik kan daar uren rondbrengen met vriendinnen. Of op de Lijnbaan. Winkelen is mijn lust en mijn leven. Als ik eenmaal een echte baan heb, weet ik al waar ik mijn geld aan ga uitgeven!

Hoe weet je wat er speelt? Eigenlijk alleen via internet. Ik ben de hele dag online en kom daar van alles tegen: waar vrienden naar luisteren, wat ze liken en tweeten en zo. Nieuwe muziek hoor ik op SLAM!FM en meestal staat thuis wel MTV aan, of Xite.

Aantal huishoudens digitale kijkers in het verzorgingsgebied

Hoek van Holland

Delft

Lansingerland

Midden-Delfland

Maassluis

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn:

Nieuwerkerk aan den IJssel

Schiedam

Rotterdam

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen 10%

Ridderkerk 1 - 50

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

Alblasserdam

51 - 100 101 - 250

Papendrecht

Oud-Beijerland

251 - 500

Stadsdriehoek, De Esch, Ommoord, Zevenkamp, GrootIJsselmonde, Cool, Delfshaven, Rubroek, Crooswijk, Blijdorp, Overschie, Schiebroek, KralingenWest, Alexander, Oosterflank, Prinsenland, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Vreewijk, Lombardijen, OudIJsselmonde, Zuidwijk,

Dordrecht

501 - 770

vrije tijd

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

Motel Mozaïque, Museumnacht, Rotterdam Unlimited, International Comedy Festival Rotterdam, Wereldhavendagen

Pathé Schouwburgplein, Rotown

Social media kanalen culturele instellingen, vrienden of Metro.

amateurkunst

tekenen &schilderen zingen (pop en R&b)

Top 5

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Terras 4 Bioscoop 5 Wandelen

dansen (street- breakdance) gemiddeld

fotografie/film instrument bespelen, poetryslam/verhalen gedichten schrijven

sport

fitness hardlopen zwemmen

gemiddeld

bowlen (badminton)

digitale kijkers Percentage beoefening

Lydia Baynath Sing, 36 jaar, woont samen in flatje in Pendrecht, heeft een boekhoudopleiding, maar kan al een tijdje geen werk vinden, houdt van koken en televisie kijken. Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

Ik zou nog graag een kindje willen. Mijn vriend wil dat ook, maar we willen eigenlijk nog even wachten tot een van ons een vaste baan heeft. Ik denk erover om een opleiding tot onderwijsassistent te volgen. Ik heb wel eens vrijwilligers werk gedaan op de school van de kinderen van mijn zus en dat vond ik heel erg leuk. Dus misschien is dat wat.

Toevallig was ik vorige week met mijn zus en haar kinderen in Theater Zuidplein bij de nieuwe voorstelling van Wijnand Stomp. Heel herkenbaar en erg gelachen. Onze grootmoeder vertelde vroeger net zulke mooie verhalen. En niet zo lang geleden ben ik lid geworden van de bibliotheek. Ik leen nu vooral kinderboeken, om voor te lezen aan mijn neefjes en nichtjes. Er is ook af en toe een voorstelling zag ik, dus wie weet ga ik daar nog eens naartoe.

Wat is je favoriete plek in Rotterdam? Het Zuiderpark: prachtig park waar we ’s zomers met de hele familie vaak gaan barbecueën. En Zuidplein: een heerlijk winkel centrum met alles wat een mens nodig heeft, en helemaal overdekt natuurlijk, erg prettig in het Hollandse klimaat. De rest van de stad ken ik niet zo goed: ik kom eigenlijk alleen aan de andere kant van de rivier als we naar familie in Den Haag gaan.

Hoe weet je wat er speelt? Ik heb geen idee wat er speelt. Het interesseert me ook niet zo. Ik lees alleen de Metro en kijk televisie, maar meestal alleen naar RTL en Net5. M’n zus is beter op de hoogte: die weet precies wanneer het Zomercarnaval er weer aankomt! Dat is de enige dag per jaar dat we de brug oversteken: om naar de praalwagens te kijken, schitterend!

Aantal huishoudens kleurrijke knokkers in het verzorgingsgebied

Hoek van Holland

Delft

20%

Lansingerland

Midden-Delfland

Maassluis

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn:

Nieuwerkerk aan den IJssel

Schiedam

Rotterdam

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen Ridderkerk 1 - 50

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

51 - 100 101 - 250

Oud-Beijerland

251 - 500

Alblasserdam Papendrecht

Stadsdriehoek, Oude Westen, Rubroek, Middelland, Nieuwe Westen, Bospolder, Tussen足dijken, Spangen, Oud-Mathenesse, Crooswijk, Oude Noorden, Bergpolder, Overschie, KralingenWest, Alexander, Ooster足flank, Bloemhof, Hillesluis, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Afrikaander足wijk, Katendrecht, Lombardijen, Beverwaard, Tarwewijk, Oud-Charlois, Carnisse, Pendrecht, Schiedam-Oost

Dordrecht

501 - 1000 1001 - 1205

vrije tijd

Top 5

1 Winkelen 2 Wandelen 3 Uit eten 4 Bioscoop 5 Terras

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

Baroeg Open Air, Citylounge programmering op pleinen in de stad, Music Matters, Rotterdam Unlimited (Zomercarnaval)

Baroeg, Diergaarde Blijdorp, Theater Zuidplein, Bibliotheek

Televisie of Metro

amateurkunst

zingen (rap en pop) dansen tekenen & schilderen

gemiddeld

fotografie en film instrument bespelen

sport

fitness hardlopen zwemmen

gemiddeld

voetbal (vechtsport)

kleurrijke knokkers Percentage beoefening

Carla Schouten, 59 jaar, woont in Crooswijk, is sinds drie jaar weduwe, heeft drie kinderen, vijf kleinkinderen, twee honden, een kat en een kanarie, is haar hele leven huisvrouw, doet vrijwilligerswerk in het wijkgebouw en bij Begraafplaats Crooswijk.

Wat zouden we verder nog van je moeten weten?

Wat heb je de afgelopen maand aan cultuur gedaan?

Ik vind dat ik het leven weer aardig heb opgepakt na de dood van Arie. Ik heb ook nog genoeg om voor te leven: vooral mijn dieren en m’n kleinkinderen geven me veel plezier, het liefst heb ik ze allemaal hier samen. Ik pas vaak op, hier bij mij thuis, dat vind ik het prettigst. De kleintjes komen dan ’s ochtends vroeg al, als pa en ma naar hun werk gaan. De groteren komen soms na schooltijd. ’s Avonds ben ik vaak in het buurthuis te vinden, beetje kaarten, beetje kletsen, en een avond per week sta ik achter de bar.

Laatste was Loes Luca met een Rotterdams liedjesprogramma in ons wijkgebouw. De zaal zat helemaal vol en de sfeer was geweldig! Voor de rest doe ik niet veel. Ik luister veel naar de radio, lekker naar Radio 5, muziek van vroeger, of Radio Rijnmond natuurlijk, naar Middag aan de Maas, een erg leuk programma is dat.

Wat is je favoriete plek in Rotterdam? Crooswijk natuurlijk. Ik ben hier geboren en getogen en ik ga hier ook zeker dood. Ik vind de Begraafplaats het mooiste plekje, niet alleen omdat Arie er ligt, maar ook veel andere bekende Rotterdammers. Sinds een tijdje help ik als vrijwilliger mee de boel een beetje schoon en netjes te houden, erg dankbaar werk.

Hoe weet je wat er speelt? Via TV Rijnmond blijf ik wel op de hoogte van wat er in Rotter dam speelt, maar ik hoef er niet zo nodig naartoe. Internet doe ik niet aan, al beginnen m’n oudste kleinkinderen te zeuren waarom ik niet op Facebook zit. Voor mijn volgende verjaardag krijg ik een computer cadeau, zo’n platte, dus wie weet gaat het er nog van komen op m’n oude dag.

Aantal huishoudens modale cultuurmijders in het verzorgingsgebied

Hoek van Holland

Delft

Lansingerland

Midden-Delfland

Nieuwerkerk aan den IJssel

24%

Maassluis

Wijken waar ze het meeste te vinden zijn

Schiedam

Rotterdam

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen

Cool, Delfshaven, Crooswijk, Overschie, Schiebroek, Hillegers berg, Kralingen-West, De Esch, Prinsenland, Alexander, Oosterflank, Ommoord, Zevenkamp, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Vreewijk, Lombardijen, Oud-IJsselmonde, Groot-IJsselmonde, Zuidwijk, Hoek van Holland, Hoogvliet

Ridderkerk 1 - 50

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

51 - 100 101 - 250

Oud-Beijerland

251 - 500

Alblasserdam Papendrecht Dordrecht

501 - 1000 1001 - 1260

Festivals

culturele hotspots

Culturele informatie

ZomerZondagen, Wereldhaven dagen

Pathé de Kuip

RTV Rijnmond, familie, vrienden, huis-aan-huisbladen

amateurkunst

zingen (pop) tekenen& schilderen dansen

vrije tijd

Top 5

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Wandelen 4 Bioscoop 5 Theater/concertbezoek

gemiddeld

fotografie/film instrument bespelen

sport

fitness hardlopen zwemmen

gemiddeld

wielrennen darts (biljart)

modale cultuurmijders Percentage beoefening

Meer dan marketing In de uitwerking van de Rotterdamse doelgroepen hebben we een selectie gemaakt uit een aantal belangrijke kenmerken. Vele hiervan zijn praktisch en toepasbaar in marketing of communicatie. Zo kun je in je mediamix rekening houden met de media waar jouw doelgroepen de voorkeur aan geven. Met de kennis over wijken en postcodes waar jouw doelgroepen zich bevinden, kun je een verspreidingsplan opstellen, adressen inkopen of een gerichte buitencampagne voeren. In het uitklapschema op de volgende pagina’s vind je al deze informatie terug, aangevuld met nog andere relevante factoren, zoals de ‘motivatiefactor’. Deze zegt iets over wat mensen motiveert om aan cultuur te doen, welke waarden ze zoeken. Ook dit kan helpen bij het presenteren van het juiste aanbod aan de juiste doelgroep, of bij het creëren van nieuw aanbod voor een specifieke doelgroep.

Motieven voor cultuurbezoek Ieder mens heeft zijn eigen redenen om een culturele activiteit te bezoeken. Dit kan ook per bezoek verschillen. Over het algemeen zijn motieven sterk verbonden aan de persoonlijkheid van de betrokkene. Onderzoeker Pieter de Rooij formuleert de meest gangbare motivatietypen in zijn onderzoeksrapport Customer Loyalty to performing arts. Hij maakt hierin onderscheid in sociale en culturele motieven, waarbij cultureel genot steeds het kernmotief is.

culturele recreatie

sociale binding

sociale attractie

cultureel genot

culturele stimulatie

sociale distinctie culturele transmissie

sociale verplichting

Culturele motieven Bezoekers met de motivatie cultureel genot hebben de behoefte om iets moois te zien: ze willen genieten, geroerd of geraakt worden en waar mogelijk in vervoering raken. De esthetische waarde van kunst en cultuur staat voor hen centraal. Deze motivatie is voor veel bezoekers een basisvoorwaarde. Een ander belangrijk motief voor bezoek kan culturele recreatie zijn. Bezoekers hebben dan vooral behoefte aan toegankelijk entertainment: zij willen recreëren in een culturele omgeving. De ervaring moet leuk en stimulerend zijn, men moet plezier hebben, en de mogelijkheid om zorgeloos te genieten. Cultuur is een manier om te ontsnappen aan de beslommeringen van het dagelijkse leven. Een deel van de bezoekers wil graag iets opsteken van de culturele activiteiten. Omdat zij iets willen leren van het bezoek nemen ze een actievere houding aan. Dit motief wordt ook wel culturele stimulatie genoemd. Deze groep bezoekers is bijvoorbeeld geïnteresseerd in voor- en nabeschouwingen.

Er zijn ook bezoekers van culturele activiteiten die deze ervaring willen overbrengen op anderen. Deze motivatie wordt culturele transmissie genoemd. Hierbij wordt de belangstelling voor cultuur overgebracht aan

met name (klein)kinderen. (Groot)ouders stimuleren de eerste kennismaking zodat de (klein)kinderen nieuwsgierig worden en daarna zelf aan hun culturele ontdekkingstocht kunnen beginnen.

En dus ligt er met name een uitdaging in communicatieve zin om de urgentie te verhogen: dit moet je gezien hebben!

Van de Broek constateert in Kunstminnend Nederland:

“De voornaamste reden voor geïnteresseerde niet-bezoekers blijkt te zijn dat ‘het er gewoon niet van kwam’. Meer dan iets anders lijkt het te ontbreken aan urgentie om te gaan. De interesse van deze mensen is te lauwtjes of is onvoldoende

”

aangesproken om echt naar een museum of voorstelling te gaan Sociale motieven Sommige bezoekers gaan vanwege sociale binding naar culturele activiteiten. Zij gaan eropuit met familie en/of vrienden. Het gaat hierbij om het samenzijn, het samen genieten en het delen van hun ervaringen. Soms staat de ontmoeting zelfs voorop en wordt de activiteit er later bij gezocht. Voor andere bezoekers voelt cultuurbezoek als een sociale verplichting vanwege hun werk of vanwege vrienden/familie die in een amateur- of professionele voorstelling optreden. Een ander motief voor een bezoek aan een culturele activiteit kan sociale attractie zijn. Hierbij willen bezoekers in een specifieke sociale wereld verkeren waarin zij onder mensen zijn met soortgelijke interesses, humor of persoonlijkheden. Het gevoel dat ze erbij horen, zorgt voor een positief zelfbeeld. Dit geldt ook voor het laatste motief: sociale distinctie. Bezoekers willen zich onderscheiden van andere

personen door bepaalde activiteiten te bezoeken en willen hiermee een positieve indruk achterlaten bij familie en vrienden. Door middel van hun bezoek zenden ze een signaal uit over hun normen, waarden en persoonlijkheid.

Drempels voor cultuurdeelname Naast de verschillende motieven voor cultuurbezoek bestaan er ook factoren die het bezoek kunnen verhinderen. Deze zijn op te delen in sociale drempels, competentiedrempels en praktische drempels. Bij nieuw publiek vormen de eerste twee de grootste obstakels, terwijl bestaand publiek zich met name laat tegenhouden door praktische drempels. Sociale drempels: Het gevoel dat een activiteit ‘niets voor hen’ is. Het sluit niet aan bij de sociale omgeving. Men kan zich niet identificeren met de rest van het publiek of het past niet bij wat men wil uitstralen naar buiten toe. Jonge bezoekers vinden zichzelf bijvoorbeeld

! niet passen tussen het voornamelijk oudere publiek dat naar klassieke concerten gaat, ook al houden ze misschien best van klassieke muziek. Competentiedrempels: Een tekort aan cultureel kapitaal. Men heeft niet de voorkennis om de culturele activiteit te kunnen waarderen en geeft aan ‘er geen verstand van te hebben’. ‘Jong geleerd, oud gedaan’, door middel van ouders, grootouders en cultuureducatie, kan deze drempel verlagen. Bij LCC’s, wijkcentra en festivals is de drempel over het algemeen al lager, wat maakt dat deze toegankelijker zijn voor groepen die niet gauw een culturele instellingen bezoeken zullen. Praktische drempels: De vier praktische drempels die we kunnen onderscheiden zijn: ticketprijs, beschikbare tijd, reisafstand en informatievoorziening. Een te hoge ticketprijs kan met name voor doelgroepen die over minder geld beschikken (zoals studenten) bezoek afremmen. Kortingsprijzen kunnen deze groepen alsnog verleiden. Voor andere doelgroepen (zoals de Stadse Alleseter) is de beschikbare tijd het knelpunt. Flexibel programmeren en last minute kaartverkoop kan hen soms alsnog over de drempel helpen. Een derde drempel is de reisafstand: wanneer men verder weg woont nemen zowel de reistijd als de reiskosten toe. Ten slotte dient de informatievoorziening volledig en aansprekend te zijn. Vooral voor jongeren blijkt gebrek aan informatie een belemmering te zijn.

Top 5 vrije tijdsactiviteiten

Hoeveelheid vrije tijd

Meest bezochte instellingen

Bezoek festivals

Stadse Alleseters

1 Uit eten 2 Winkelen 3 Terras 4 Bioscoop 5 Wandelen

Gemiddelde hoeveelheid vrije tijd, soms nog wat meer, startende professionals

Rotown, Rotterdamse Schouwburg, RoTheater, de Doelen, Het Nieuwe/ Oude Luxor, Cinerama, Kunsthal, Nederlands Fotomuseum, Hofplein, Bird, Wunderbaum, Studio de Bakkerij, Museum Boijmans Van Beuningen, Het Nieuwe Instituut

IFFR, De Parade, Pleinbioscoop, SWAN Market, Duizel in het Park, Foodtruckfestival, Bevrijdingsfestival, Rotterdamse Dakendagen, Motel Mozaïque, Metropolis, Songbird

Elitaire Cultuurminnaars

1 Uit eten 2 Winkelen 3 Theater/concertbezoek 4 Museum 5 Terras

Ze ervaren minder vrije tijd dan 5 jaar geleden, maar hebben genoeg vrije tijd om hun geld uit te geven

De Doelen, Rotterdamse Schouw burg, LantarenVenster, Pathé Schouwburgplein, Kunsthal, Nederlands Fotomuseum, Museum Boijmans Van Beuningen, Hofplein, Sinfonia Rotterdam, Het Nieuwe Instituut

IFFR, Wereldhavendagen, North Sea Jazz Festival Festival, Art Rotterdam, Gergiev Festival, Operadagen Rotterdam, Kralingse Bos Festival, Koningsdag Willemsplein, Dag van de Romantische Muziek

Klassieke Kunstliefhebbers

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Wandelen 4 Theater/concertbezoek 5 Museum

Veelal met pensioen, en daardoor veel vrije tijd

De Doelen, Maritiem Museum, Wereldmuseum, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Sinfonia Rotterdam, Stichting Jazz International, Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum

Gergiev Festival, ZomerZondagen, Operadagen Rotterdam, Wereldhaven dagen

Actieve Families

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Bioscoop 4 Wandelen 5 Festivals

Weinig, druk familieleven

Attractiepark, Circus, Villa Zebra, Bibliotheek, Pathé de Kuip, Theater Zuidplein, Nieuwe Luxor, Hofplein

Pleinbioscoop, Circusstad Festival, ZomerZondagen, Koningsdag Willemsplein, North Sea Round Town, Dag van de Romantische Muziek, Cabaretfestival Cameretten

Randstedelijke Gemakzoekers

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Bioscoop 4 Wandelen 5 Theater/concertbezoek

Minder vrije tijd dan 5 jaar geleden. Zouden graag meer willen. Gemiddeld aantal uren vrije tijd, hebben hun draai in het gezinsleven gevonden.

Attractiepark, Bioscoop, Nieuwe Luxor, Ahoy, Hofplein, Maritiem Museum, Villa Zebra

Wereldhavendagen, ZomerZondagen, Dag van de Romantische Muziek, Cabaretfestival Cameretten

Digitale Kijkers

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Terras 4 Bioscoop 5 Wandelen

Iets meer vrije tijd dan gemiddeld, nog weinig verplichtingen

Pathé Schouwburgplein, Rotown

Motel Mozaïque, Museumnacht, Rotterdam Unlimited, International Comedy Festival Rotterdam, Boothstock, Wereldhavendagen

Kleurrijke Knokkers

1 Winkelen 2 Wandelen 3 Uit eten 4 Bioscoop 5 Terras

Veel fulltime werkers, daardoor weinig vrije tijd. Meeste vrije tijd in huis, met familie doorgebracht.

Diergaarde Blijdorp, Theater Zuidplein, Bibliotheek, Baroeg

Rotterdam Unlimited, (Zomercarnaval), Music Matters, Baroeg Open Air, Citylounge programmering, Bevrijdings festival

Modale Cultuurmijders

1 Winkelen 2 Uit eten 3 Wandelen 4 Bioscoop 5 Theater/concertbezoek

Veel vrije tijd, niet (meer) werkzaam

Pathé de Kuip

Wereldhavendagen, ZomerZondagen

Zelf kunstzinnig actief

Bezoek genres

Motivatiefactoren voor bezoek

Drempels voor bezoek

Gezelschap tijdens bezoek

Zelf actief in tekenen/schilderen/grafisch werk, zingen, fotografie/film/video, zelf een instrument bespelen, dans, (websites ontwerpen)

Alle genres, behalve kindervoorstellingen

Sociale binding, cultureel genot, culturele recreatie, sociale verplichting, sociale attractie en culturele transmissie

Praktische drempels: tijd, prijs, bereikbaarheid

Partner Vrienden

Zelf actief in tekenen/schilderen/grafisch werk, zingen (vooral pop en overig), muziekinstrument bespelen, fotografie/film/video, dans en werken met textiel/weven/kleding maken (beeldhouden/sieraden maken, toneel/cabaret/ kleinkunst)

Voornamelijk klassieke kunst uitingen, maar zijn ook te vinden bij moderne en populaire genres.

Cultureel genot, sociale binding, sociale distinctie, culturele transmissie, culturele stimulatie

Praktische drempels: bereikbaarheid

Partner Vrienden

Zelf weinig actief. Wat enkelen nog wel doen is: tekenen/schilderen/grafisch werk, foto grafie/film/video, en het bespelen van een muziekinstrument.

Het meest geïnteresseerd in klassieke (podium)kunst.

Cultureel genot, culturele transmissie, culturele stimulatie, sociale binding, sociale attractie, sociale distinctie

Sociale drempels bij populaire kunst. Een praktische drempel: bereikbaar heid

Partner

Zelf actief in tekenen/schilderen/grafisch werk, fotografie/video/film, het bespelen van een muziekinstrument, dansen en zingen

Kinderactiviteiten, (pop) concerten, cabaret

Culturele recreatie, sociale binding, culturele tranmissie

Praktische drempels: tijd, prijs, bereikbaarheid, informatievoorziening. Sociale drempels: gezinsvriendelijkheid

Partner Gezin

Zelf actief in tekenen/schilderen/grafisch werk, zingen, fotografie/film/video, dansen en een muziekinstrument bespelen.

Bioscoop, voorstellingen, musical, cabaret

Culturele recreatie, sociale binding, sociale verplichting

Praktische drempels: bereikbaarheid Sociale drempels (gedeeltelijk): gezinsvriendelijkheid

Partner Vrienden

Zelf actief in tekenen/schilderen/grafisch werk, zingen (pop en r&b), dans (streetdance/ breakdance/krumping + overig), fotografie/film/ video, een muziekinstrument bespelen, verhalen en gedichten schrijven/poetry slam, (DJ-en)

Populaire repertoire

Culturele recreatie, socialebinding, sociale attractie, sociale distinctie

Competentiedrempels Sociale drempels Praktische drempels: prijs, bereik baarheid, informatievoorziening

Partner Vrienden

Zelf actief met zingen (rap, pop en overig), dansen (overig), tekenen/schilderen/grafisch werk, fotografie/film/video en het bespelen van een muziekinstrument.

Populaire repertoire, over het algemeen helemaal niet geïnteresseerd in kunst en cultuur

Culturele recreatie, sociale binding

Competentiedrempels Sociale drempels Praktische drempels: tijd, prijs, informatievoorziening, bereikbaar heid

Zijn zelf niet veel actief. Sommigen doen wel aan: zingen, tekenen/schilderen/ grafisch werk, dans, fotografie/film/video en het bespelen van een muziekinstrument.

Film, musical. Doen nauwelijks culturele activiteiten. Geen middelen voor

Culturele recreatie, sociale binding

Competentiedrempels Sociale drempels Praktische drempels: prijs, informatievoorziening, bereikbaar heid

Partner Vrienden

Partner Vrienden Alleen

Mediagebruik

Culturele informatievoorziening

Zelf sporten

Stadse Alleseters

Maken veel gebruik van internet. Facebook op smartphone, nu.nl, You tube. Lezen dagbladen (NRC-next, Volkskrant) en tijdschriften (Linda, Viva, FHM, Cosmopolitan, Men’s Health)

Vrienden (on- en offline), buitenreclame, brochures/flyers, websites/social media culturele organisaties, Uitagenda (on- en offline), huis-aan-huisbladen (Rotterdam.info online, Rotterdam Festivals online)

Sporten ongeveer 71x per jaar, 20% sport niet Fitness, hardlopen, wielrennen en zwemmen Marathon bezoeken

Elitaire Cultuurminnaars

Lezen veel (landelijke) dagbladen (Volkskrant, Trouw, NRC) en tijdschriften (Vrij Nederland, Happinez, Psychologie, Quote, Linda). Gebruik internet (tablet) voornamelijk om informatie op te zoeken

Vrienden en familie, brochures/flyers, huis-aanhuisbladen, buitenreclame, websites culturele organisaties, landelijke dagbladen, Uitagenda (on en offline), Uitmail

Sporten 84x per jaar, 14% sport niet Fitness, hardlopen, wielrennen, skien/snowboarden, tennis en zwemmen (golf, hockey) CHIO, Marathon, voetbal bezoeken

Klassieke Kunstliefhebbers

Lezen heel veel dagbladen en tijdschriften (Zin, Plus, Spoor, Libelle). Ze luisteren Classic FM en kijken NPO 1 en 2.

Huis-aan-huisbladen, AD/Rotterdams Dagblad, brochures/flyers, Uitagenda Rotterdam, (bezoek Rotterdam.info)

Sporten ongeveer 69x per jaar, 29% sport niet Fitness, hardlopen, wielrennen en zwemmen (yoga) Marathon bezoeken, minst geïnteresseerd in sportbezoek

Actieve Families

Lezen tijdschriften (Ouders van Nu, Viva, Flair, Men’s Health). Op hun werk luisteren ze Radio538, Veronica en Q-music. Huis-aan-huisbladen, Social Media (tablet), mening van vrienden en collega’s

Vrienden (on- en offline), televisie, huis-aanhuisbladen, Metro/Spits, brochures/flyers, buitenreclame

Sporten ongeveer 65x per jaar, 18% sport niet Hardlopen, fitness, zwemmen, wielrennen, voetbal, skeeleren/skaten Marathon bezoeken

Randstedelijke Gemakzoekers

Ze lezen gemiddeld kranten, tijdschriften (Voetbal International, Kampioen, Linda, Men’s Health) en weekbladen. Ze luisteren Radio538 en Radio 10 Gold. Veelvoudig gebruik van internet op laptop.

Vrienden (on- en offline), huis-aan-huisbladen, AD/Rotterdams dagblad, (radio)

Sporten ongeveer 71x per jaar, 24% sport niet Fitness, hardlopen, wielrennen en zwemmen Marathon, voetbal bezoeken

Digitale Kijkers

Veel gebruik van internet, televisie en radio. Opgegroeid met internet: veelvoudig checken van e-mail en bijwerken social media. Laagdrempelige tijdschriften (Elle Girl, Flair, Voetbal International, Men’s Health)

Vrienden (on en offline), Metro/Spits, buiten reclame, brochures/flyers, televisie, websites/ social media organisaties

Sporten ongeveer 67x per jaar, 24 sport niet Fitness, hardlopen, zwemmen en bowlen (badminton) Marathon, Cityracing bezoeken

Kleurrijke Knokkers

Gratis dagbladen (Metro). Luisteren Veronica op de radio. Kijken veel Net5 of Comedy Central. Veel gebruik van internet.

Vrienden (on en offline), televisie, Metro/Spits

Sporten 51x per jaar, 31% sport niet Fitness, hardlopen, zwemmen en voetbal (vechtsport) Marathon, Cityracing bezoeken

Modale Cultuurmijders

Regionale kranten, tijdschriften (Margriet, Libelle, Privé), laagdrempelige TV- programma’s. Ze luisteren naar Radio 5, Radio 10 Gold of Radio Rijnmond.

Vrienden en familie, huis-aan-huisbladen, Metro/Spits, televisie

Sporten 49x per jaar, 35% sport niet Fitness, hardlopen,zwemmen, wielrennen en darts (biljart) Marathon bezoeken

Merken

Wijken

Smart Agent type

Sting, Perry Sport, Centerparcs, 3FM, Comedy Central, Bijenkorf, Albert Heijn, Zara, Amazon, Redbull, Licor 43, HTC, iPhone, NRC Handelsblad, LinkedIn, JAN

Stadsdriehoek, C.S. Kwartier, Middelland, Rubroek, Liskwartier, Bergpolder, Blijdorp, Kleiwegkwartier, Kralingen-West, De Esch, Alexander, Oosterflank, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Lombardijen, Groot-Ijsselmonde, Schiedam Centrum

Creatief en inspirerend rood

Audi, Mercedes, BMW, Bijenkorf, Blackberry, Hartstichting, Het Astma Fonds, Radio2, Van Dalen, Bijenkorf, NRC Handels blad, Golfers Magazine, ANWB.nl, het Parool, ELLE

Molenlaankwartier, Kralingen-Oost, ‘s-Gravenland, Schiebroek, Hillegersberg, Ommoord, Zevenkamp

Ondernemend paars (Stijlvol en luxe blauw)

Becel Pro-actif, Leger des Heils, Artsen Zonder Grenzen, KRO Magazine, Kampeer & Caravan Kampioen, Classic FM, FietsActief, Groei & Bloei, Nouveau, Radio 4, Peek & Cloppenburg

Ommoord, Zevenkamp, Overschie, Schiebroek, Hillegersberg, Molenlaankwartier, Alexander, Oosterflank, Beverwaard

Stijlvol en luxe blauw (Ingetogen aqua)

Ford, Fiat, Seat, Bart Smit, Tuin & Co, Decathlon, Intesport, Vingino Jeans, Dolcis, Radio, Veronica, HTC, Diesel, ICI Paris, Supradyn, Het Parool, De Pers

Nesselande, Ommoord, Zevenkamp, Overschie, Terbregge, Prinsenland, Alexander, Oosterflank, Groot-IJsselmonde, Oud-Charlois, Pendrecht

Uitbundig geel (Stijlvol en luxe blauw)

Sony Playstation, Radio538, FHM, Digros, Donald Duck, Albert Heijn, Neckermann, Margriet, Radio 10 Gold, The Sting, Wehkamp, WNF, Reumafonds, Quest

Ommoord, Zevenkamp, Rozenburg ZH, Hoogvliet, Overschie, Schiebroek, Nesselande, Alexander, Oosterflank, Lombardijen, Groot-IJsselmonde

(Gezellig lime) (Rustig groen)

Spotify, YouTube, H&M, Mango, Sacha Shoes, Glamour, Men’s Health, MTV, Pickwick, Celebrations, Xbox, Playboy, Corona, Plopsaland

Stadsdriehoek, De Esch, Ommoord, Zevenkamp, Groot-IJsselmonde, Cool, Delfshaven, Rubroek, Crooswijk, Blijdorp, Overschie, Schiebroek, Kralingen-West, Alexander, Oosterflank, Prinsenland, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Vreewijk, Lombardijen, Oud-IJsselmonde, Zuidwijk,

(Creatief en inspirerend rood) (Gezellig lime)

Euroland, Kijkshop, Van Haren, Bristol, Wibra, Zeeman, Footlocker, Comedy Central, Disney Channel, Runner’s World, Music Store, Diesel

Stadsdriehoek, Oude Westen, Ruboek, Middelland, Nieuwe Westen, Bospolder, Tussendijken, Spangen, Oud-Mathenesse, Crooswijk, Oude Noorden, Bergpolder, Overschie, Kralingen-West, Alexander, Oosterflank, Bloemhof, Hillesluis, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Afrikaanderwijk, Katendrecht, Lombardijen, Beverwaard, Tarwewijk, Oud-Charlois, Carnisse, Pendrecht, Schiedam-Oost

(Creatief en inspirerend rood) (Gezellig lime) (Rustig groen)

Mediamarkt, Kijkshop, Glamour, Playboy, Radio Rijnmond, Hans Textiel, Ferrero Rocher, Waterkampioen, Kassa, Royalty

Cool, Delfshaven, Crooswijk, Overschie, Schiebroek, Hillegersberg, Kralingen-West, De Esch, Prinsenland, Alexander, Oosterflank, Ommoord, Zevenkamp, Feijenoord, Noordeiland, Kop van Zuid, Vreewijk, Lombardijen, Oud-IJsselmonde, Groot-IJsselmonde, Zuidwijk, Hoek van Holland, Hoogvliet

Gezellig lime Rustig groen

Verantwoording

Literatuurlijst

Alle informatie in de publicatie is gebaseerd op onderzoeks rapporten en analyse van data aangeleverd door de Rotterdamse culturele instellingen. Een lijst met de gebruikte onderzoeken en een overzicht van de instellingen die data hebben aangeleverd is te vinden achter in deze publicatie.

Centraal Bureau voor de Statistiek, CBS Statline (online statistieken bevolking Nederland)

De interviews en weergave van de personages van het Rotterdamse doelgroepenmodel in deel 3 zijn gebaseerd op kennis uit onderzoeksdata, maar de personages zelf zijn fictief. Het betreft zogenaamde persona’s, representanten van de doelgroep.

Amsterdam Marketing. (2015). Toeristische Barometer Am sterdam. Geraadpleegd 21 juli 2015 via http://amsterdam. toeristischebarometer.nl/Current

Er is in de loop der jaren meer onderzoek uitgevoerd en data verzameld onder festival- en theaterpubliek waardoor er over deze cultuurvormen meer informatie ter beschikking is dan over andere disciplines, zoals musea. Wij hebben getracht een evenwichtig overzicht aan te brengen tussen de verschillende disciplines. We willen benadrukken dat dit een aanzet is tot het in kaart brengen van een totaaloverzicht en het plaatsen van de data in de context van het publiek. Het is work in progress en dient als uitnodiging voor de sector om samen met ons de komende jaren verder te werken aan het structureel en eenduidig verzamelen van publieksdata en het verkleinen van de lacunes tussen cultureel aanbod en de wensen van het publiek. Naast Cynthia Dekker en Tamara Bakker van Rotterdam Festivals hebben diverse externe onderzoekers en analisten meegewerkt aan deze publicatie. Dit zijn Menno Urbanus van R2 Research (begeleiding, analyse overlap onderzoek en advies), Willem Wijgers van EMC Cultuuronderzoeken (Mosaic segmentatie en overlap onderzoek), Guislaine Capelle (zelfstandig data analist, Databeet), Simone Zwiers (zelfstandig data analist en onder zoeker) en Maike Brokken (zelfstandig data analist, Brokken onderzoek). Andre Doffer van SmartAgent heeft op ons verzoek een kwalitatieve vergelijking van de Rotterdamse doelgroepen met de recreatieve doelgroepen van SmartAgent gemaakt. Ook konden we terugvallen op de kennis van Chris de Vries van Onderzoek en Business Intelligence (OBI) en Andries van den Broek van het Sociaal Cultureel Planbureau. Wij zijn hen allemaal dankbaar voor hun bereidwilligheid, hun professionaliteit en hun betrokkenheid bij de toekomst van de cultuursector. Uiteraard ligt de eindverantwoordelijkheid voor de tekst uitsluitend bij Rotterdam Festivals.

Onderzoek en Business Intelligence (OBI), Rotterdam-Rijnmond in Cijfers (online statistieken bevolking Rotterdam-Rijnmond)

Duin, C. van en Stoeldraijer, L. (2014). Bevolkingsprognose 20142060: Groei door migratie. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Gemeente Rotterdam. (2015). Woonvisie Rotterdam. Koers naar 2030, aanpak tot 2020 (concept). Geraadpleegd op 17 juli 2015 via http://www.rotterdam.nl/Clusters/Stadsontwikkeling/ Document%202015/Wonen/20150630%20Woonvisie%20 CONCEPT.pdf

Beerda, H. (2015). Cultuurimago van de stad Rotterdam & de kracht van de Rotterdamse cultuurorganisaties. Amsterdam: Hendrik Beerda Brand Consultancy.

GfK Group Netherlands (2015). Trends in digitale media en entertainment juni 2015. Amstelveen: GfK Group Netherlands.

Beerda, H. (2015). Belang van een sterk cultuurmerk voor stad, sponsors en publiek. Amsterdam: Hendrik Beerda Brand Consultancy.

Graaf, P. de (2015). Feitenkaart Rotterdammers over hun stad: Omnibusenquête 2015. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI).

Boekmanstichting (2014). Cultuur als aanjager van gebieds ontwikkeling. Zutphen: Tesink.

Graaf, P. de (2014). Feitenkaart Rotterdammers over hun stad: Omnibusenquête 2014. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI).

Boekmanstichting en Sociaal en Cultureel Planbureau (2013). De Staat van Cultuur. Lancering Cultuurindex Nederland. Zutphen: Tesink. Broek, A. van den (2013). Kunstminnend Nederland. Interesse en bezoek, drempels en ervaringen. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Broek, A. van den (2014). Culturele activiteiten in 2012: bezoek, beoefening en steun. Het culturele draagvlak deel 13. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Bruijn, K. de. (red.) (2014). Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2014. Nieuwegein: NRIT Media, Breda: CELTH (Centre of expertise leasure) en Den Haag: NBTC Holland Marketing. Cloïn, M. (red.) (2013). Met het oog op de tijd. Een blik op de tijdsbesteding van Nederlanders. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Damen, A. (2015). Rotterdams doelgroepenmodel, Stadse Alleseters (eindscriptie Hogeschool economie). Rotterdam: Rotterdam Festivals. De Rooij, P. (2013). Customer loyalty to performing arts venues. Geraadpleegd op http://www.customerbonding.nl/kennis/afbeeldingen/PhD%20Pieter%20de%20Rooij%20Customer%20 loyalty%20to%20performing %20arts%20venues%202013.pdf

De Rooij, P. en Leeuwen, S. van (2011). Get connected, CRM in de podiumkunsten. Amsterdam: Bureau Promotie Podiumkunsten.

Graaf, P. de (2014). Vrijwilligerswerk en informele hulp in Rotter dam 2013. Resultaten uit het Vrijetijdsonderzoek 2013. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Groot, J. de en Wijgers, W. (2014). De Rotterdamse Doelgroepen voor Kunst en Cultuur. Een actualisering van het Rotterdamse doel groepenmodel op basis van het Vrijetijdsonderzoek 2013. Bussum: EMC Cultuuronderzoeken. Groot, J. de en Wijgers, W. (2014). Evenementen in Rotterdam. Samenstelling van bezoekers van culturele festivals en sportevene menten in Rotterdam in 2013 op basis van het Vrijetijdsonderzoek 2013. Bussum: EMC Cultuuronderzoeken. Haan, J. de en Sonck, N. (2015). Media: tijd in beeld. Dagelijkse tijdsbesteding aan media en communicatie. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Heessels, M. en Dun, L. van (2013). Binnenstadsmonitor 2013. Staat van de Rotterdamse binnenstad. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Heessels, M. en Vries. C. de (2012). Cultuurparticipatie van Rotter dammers 2011. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI).

Hoppesteyn, M. (2012). Bevolkingsprognose Rotterdam 20132030. Rotterdam: Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS). Huisman, C., Jong, A. de, Duin, C. van en Stoeldraijer, L. (2013). Regionale prognose 2013/2014. Vier grote gemeenten blijven sterke bevolkingstrekkers. Den Haag: Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) / Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Marlet, G. (2009). De aantrekkelijke stad. Moderne locatietheorieĂŤn en de aantrekkingskracht van Nederlandse steden. Nijmegen: VOC Uitgevers. Marlet, G. en Woerkens, C. van (2015). Atlas voor gemeenten 2013. De 50 grootste gemeenten van Nederland op 40 punten vergeleken. Nijmegen: VOC Uitgevers. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2014). Cultuur in beeld 2014. Werkendam: Damen van Deventer. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2013). Cultuur in beeld 2013. Werkendam: Damen van Deventer. Planbureau voor de Leefomgeving. (2015). Regionale bevolkingsprognose. Geraadpleegd op 11 juli 2015 via www.pbl.nl/thema sites/regionale-bevolkingsprognose Rhee, M. van en Roode, A.L. (2013). Staat van Rotterdam. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Ritsema van Eck, J., Dam, F. van, Groot, C. de en Jong, A. de (2013). Demografische ontwikkelingen 2010-2040. Ruimtelijke effecten en regionale diversiteit. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving. Rotterdam Partners. (2015). Toeristische Barometer Rotterdam. Geraadpleegd 21 juli 2015 via rotterdam.toeristischebarometer. nl/Current Rotterdam Partners. (2015). Factsheet Toeristische Cijfers. Rotterdam: Rotterdam Partners. Rotterdam Partners. (2015). Factsheet International Trade & Investment. Rotterdam: Rotterdam Partners. Schaik, M. van (2015). De kwaliteit van stenen. De veranderende relatie tussen cultuurgebouwen en kunst. In: MM Nieuws, voorjaar 2015. Binnengehaald op 5 augustus 2015, van http://www.mmnieuws.nl/article/de-kwaliteit-van-stenende-veranderenderelatie-tussen-cultuurgebouwen-en-kunst/

Schrijvers, E., Keizer, A. G. en Engbersen, G. (2015). Cultuur herwaarderen. Amsterdam: Amsterdam University Press. Sociaal en Cultureel Planbureau. (2015). Wat doen Nederlanders in hun vrije tijd. Geraadpleegd op 10 juli 2015 via www.scp.nl/ onderzoek/tijdsbesteding/_hoe_lang_en_hoe_vaak/vrije_tijd/ wat_doen_Nederlanders_in_hun_vrije_tijd

Wijgers, W. en Ram, J. (2012). De Rotterdamse Doelgroepen voor Kunst en Cultuur. Een nieuw Doelgroepenmodel voor culturele inÂ stellingen in en om Rotterdam. Bussum: EMC Cultuuronderzoeken. Wijgers, W. en Ram, J. (2012). Beschrijving Rotterdamse Doelgroepen. De acht Rotterdamse doelgroepen voor Kunst en Cultuur. Bussum: EMC Cultuuronderzoeken.

Studenten Erasmus Universiteit Rotterdam. (2013). Imago onderzoek Rotterdam onder studenten. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam. Ticketmaster (2015). Know Your Fan. The Dutch Music Audience. Den Haag: Ticketmaster. Tiessen-Raaphorst, A., Broek, A. van den en Dool, R. van den (2013). Wie doen er aan sport en cultuur? Eerste presentatie van gegevens uit de Vrijetijdsomnibus 2012. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Trendsactive (2015). Societal trends. Changing behavior in a dynamic society. Binnengehaald op 30 juli 2015 via http://www. trendsactive.com/#!/our-trends/societal- trends/ Turpijn, L., Kneefel, S. Veer en N. van der (2015). Nationale Social Media Onderzoek 2015 jongeren 15 t/m 24 jaar. Enschede: Newcom Research. Vries, C. de (2015). Het Rotterdamse stadspanel over het kunsten cultuuraanbod in Rotterdam. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Vries, C. de (2015). Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2013. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Vries, C. de (2014). Sporten en bewegen door Rotterdammers, 2013. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Vries, C. de en Epskamp, M. (2014). Vrijetijdsbesteding van hoog opgeleiden in Rotterdam. Rotterdam: Onderzoek en Business Intelligence (OBI). Vries, C. de en Epskamp, M. (2010). Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2009. Rotterdam: Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS). Wielenga-van der Pijl, L. en Heerschap, N. M. (red.) (2014). Toerisme 2014. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.

Instellingen die data hebben aangeleverd

Musea onttrokken uit data RotterdamPas

Baroeg De Doelen Hofplein LantarenVenster Luxor Theater MAAS Rotterdamse Schouwburg Theater Zuidplein Studio de Bakkerij Bird Grounds Music Matters Rotown Ro Theater Rotterdams Wijktheater 24 uur cultuur Art Rotterdam Week Baroeg Open Air Boothstock Cabaretfestival Cameretten Cirusstad Festival Citylounge programmering Schouwburgplein Citylounge programmering Grotekerkplein Dag van de Romantische Muziek De Rotterdamse Dakendagen Duizel in het park Gergiev Festival International Comedy Festival Rotterdam International Film Festival Rotterdam (IFFR) Koningsdag Willemsplein Kralingse Bos Festival Metropolis Festival North Sea Jazz Festival (Port of Rotterdam North Sea Jazz Festival) North Sea Round Town Operadagen Rotterdam Rotterdam Unlimited (Robin Rotterdam Unlimited) Songbird Festival Wereldhavendagen Wereld van Witte de With Kwartier ZomerZondagen Museum Boijmans Van Beuningen Maritiem Museum (inclusief Havenmuseum) Kunsthal Het Nieuwe Instituut

Chabot Museum Museum Rotterdam Natuurhistorisch Museum Rotterdam Wereldmuseum Rotterdam

Nederlands Fotomuseum Villa Zebra Bibliotheek Rotterdam RotterdamPas SKVR Rotterdams Philharmonisch Orkest Sinfonia Rotterdam Poetry International Festival Stichting Jazz international Conny Janssen Danst Scapino Ballet Rotterdam Productiehuis Rotterdam Wunderbaum

Colofon

Inhoudsopgave In- en aanleiding Opzet en leeswijzer De Rotterdamse doelgroepenmodel voor kunst & cultuur

2 3 4

Samenstelling en redactie

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar

Tamara Bakker

gemaakt worden zonder voorafgaande toestemming van

Cynthia Dekker

Rotterdam Festivals. Aan de inhoud van deze publicatie is de

Eind- en tekstredactie

grootste zorg besteed. Voor eventuele onjuistheden kan geen

Richard Stuivenberg

aansprakelijkheid worden aanvaard, noch kunnen aan deze

Vormgeving

publicatie rechten worden ontleent.

Ab Bol (Lumen Rotterdam) Drukwerk

Rotterdam Festivals heeft geprobeerd alle rechthebbende van

Platform P

de in deze uitgave opgenomen foto’s te achterhalen. Wanneer

Fotografie Rotterdamse Doelgroepen

u meent rechthebbende te zijn van foto’s dient u contact op te

Vera Cornel

nemen met Rotterdam Festivals.

Fotografie

Deel 1 – De veranderende wereld 1 Nederland & Rotterdam (nu en in de toekomst) 2 De stad als omgeving 3 Maatschappelijke trends en ontwikkelingen 4 Vrijetijdsmarkt

7 8 12 18 24

Bas Czerwinski, Marco de Swart, Jerry Lampen, Thijs de Lange,

31 38 40 42 44 46 48 50

55 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74

Verantwoording en literatuurlijst

Eva van der Horst, Fred Ernst, Hester Blankestijn, Evert Buitendijk, Frans Hanswijk, Pim Vuik Oplage 1000

Postbus 21362 3001 AJ Rotterdam Groothandelsgebouw Stationsplein 45(Be. 041)

wat wil het publiek? rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht

Rotterdam Festivals

T (010) 433 25 11 F (010) 213 11 60 info@rotterdamfestivals.nl www.rotterdamfestivals.nl ÂŠ Rotterdam Festivals, september 2015

Wat wil het publiek?

Rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht