INHOUD
Overzicht series 3
Inleiding door Joel Ethan Fried 4
Een nieuwe ervaring 6
Opening Night 8
Series en artikelen 10 - 43
Artist in residence 14
Extra concerten 44
Foundation Concertgebouworkest 48
Kamermuziek 56
Club Night 58
Kinderconcerten, educatie 60
Talentontwikkeling 62
Orkest op reis 64
Plattegrond Grote Zaal 72
Concertkalender 73
global partners concertgebouworkest
1
ALS ABONNEE HEEFT U VOORDEEL
DE SERIES
pagina 10
pagina 26
Serie A
Serie F
6 of 3 concerten
3 concerten
Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend
Familieserie
Hedendaagse muziek als onderdeel van de rijke sym-
Kinderen van 8 tot 16 jaar maken kennis met de wereld
fonische traditie. Met werken van Mahler, Stravinsky,
van het Concertgebouworkest, Zoek het avontuur in drie
@ In één bestelling alles geregeld
Prokofjev, Sjostakovitsj, Loevendie, Andriessen, Keuris
aansprekende concerten met levendige inleidingen.
en veel premières.
voor het hele seizoen
@ De mooiste stoelen in de zaal @ Met voorrang kaarten bestellen
pagina 14
pagina 30
Serie Bwo - Serie Bdo
Serie H
12 of 6 concerten
3 concerten
voor extra concerten
@ Ruilservice indien u verhinderd bent meer informatie: concertgebouworkest.nl/series
Het Groot Symfonisch Repertoire
Horizon
of 020 305 10 15 van ma-vr 09.30 - 12.30 uur
In de grootste en oudste serie van het Concertgebouw-
Avontuurlijke concerten rondom een actueel thema met een
orkest hoort u werken van bijvoorbeeld Mozart,
grensverleggende presentatie. Met veel Nederlandse muziek
Beethoven, Schumann, Mendelssohn, Dvořák, Mahler
en wereldpremières in samenhang met twintigste-eeuwse
en Richard Strauss.
klassiekers.
nieuw ! Meer luistervariatie en m ogelijkheden voor abonnees en introducés
Uitbreidingspakket Breid uw serie uit met 2 of 3 concerten
pagina 18
pagina 34
Serie D
Serie S
8 concerten
4 concerten
De Klassiekers
Essentials
Maak kennis met de meest geliefde klassieke werken,
Vier concerten op vrijdag- of zaterdagavond om 21.00 uur.
waaronder Bachs Matthäus-Passion, Tsjaikovski’s
Meesterwerken van Mozart, Beethoven, Schumann en
Eerste pianoconcert, Brahms’ Vioolconcert en Mahlers
Mahler die je gehoord moet hebben, eigenwijs ingeleid
Eerste symfonie.
door Thomas Vanderveken.
uit de series A, B, S of Z
Inroducékaarten Bestel voor een concert uit uw serie extra kaarten om introducés mee te nemen meer informatie: concertgebouworkest.nl/nieuw
Opening Night 2019
2
pagina 22
pagina 38
Serie E
Serie Z
8 concerten
8 of 4 concerten
De Grote Maestro’s
De Matinee
Semyon Bychkov, Iván Fischer, Fabio Luisi, Antonio
Uw zondagmiddagen zijn waardevol besteed met werken van
Pappano, Jaap van Zweden en andere vooraanstaande
bijvoorbeeld Händel, Dvořák, Liszt en Ravel onder leiding van
dirigenten brengen symfonische meesterwerken tot leven.
de grootste dirigenten en met solisten van wereldfaam.
3
de kunst van het luisteren
Han-Na Chang, Nuno Coelho, Philippe Jordan, Klaus
concertformats als de Club Night, Horizon en Essentials.
Mäkelä, Riccardo Minasi en Kristiina Poska staan voor
Laatstgenoemde serie breiden we uit naar vier concerten,
het eerst bij het Concertgebouworkest op de bok.
want het orkest brengt graag nóg meer mensen in contact met symfonische muziek. Om die reden vragen wij u dan ook om ons te helpen de liefde voor klassieke muziek te
Solisten
delen. U leest hier meer over op de volgende pagina.
Artist in residence is de Nederlandse topvioliste Janine Jansen, die sinds 2004 al veelvuldig samenwerkte met het
Mede namens onze orkestmusici hoop ik dat u de kunst
orkest. Ze soleert in werken van Brahms, Stravinsky,
van het luisteren komt beoefenen tijdens onze concerten.
Sjostakovitsj en Beamish en werkt met orkestleden
Ik wens u een inspirerend en luisterrijk seizoen!
samen in kamermuziekconcerten, waaronder een van de twee Club Nights. We werken komend seizoen ook graag
Joel Ethan Fried, artistiek directeur
samen met bijvoorbeeld de violisten Leonidas Kavakos en Pekka Kuusisto en de pianisten Stefano Bollani, Yefim
Geachte muziekliefhebber,
Beethoven en Stravinsky
Het is mij een groot genoegen u ons seizoen 2020/2021 te
Ludwig van Beethoven werd 250 jaar geleden geboren.
uit eigen gelederen zijn concertmeester Liviu Prunaru en
presenteren. Algemeen directeur Jan Raes heeft zijn werk
We spelen onder meer zijn Derde symfonie, ‘Eroica’, zijn Vijfde
solotrompettist Miroslav Petkov.
in januari 2020 neergelegd; zelf zal ik in augustus stoppen
en zijn Zesde, ‘Pastorale’. Met de vermaarde pianist Krystian
wegens het bereiken van de pensioenleeftijd. Ruim twintig
Zimerman voeren we Beethovens pianoconcerten uit.
jaar heb ik het plezier en de eer gehad om samen met mijn
In de series worden ze door nieuwe opdrachtwerken in
Focus op Nederland
collega’s programma’s te mogen samenstellen voor u. Het
hedendaags perspectief gezet; in een uniek marathon
Ons land staat hoog aangeschreven als broedplaats
komende seizoen is het laatste dat volledig onder mijn
concert hoort u ze alle vijf op één zondagmiddag.
van uitstekende componisten én uitvoerende musici.
verantwoordelijkheid valt. Maar de artistieke contouren
De dirigent is Gustavo Gimeno, die we ook tegenkomen
Komend seizoen richt het Concertgebouworkest zijn blik
voor de komende jaren zijn geschetst, het orkest vaart
bij een ander uniek project: Stravinsky’s drie beroemdste
sterk op Nederland. Zo herdenken we de honderd jaar
een duidelijke koers en ik heb er alle vertrouwen in dat
balletten op één avond met het Concertgebouworkest
geleden gestorven Alphons Diepenbrock met drie werken.
we binnen afzienbare tijd de achtste chef-dirigent kunnen
in de bak bij Het Nationale Ballet. Bij voorbaat een
Christiaan Richter schrijft zijn tweede opdrachtwerk voor
aankondigen.
historische gebeurtenis.
ons, Celia Swart en Bram Kortekaas hun eerste. Onder
Bronfman, Yuja Wang en Krystian Zimerman. De solisten
leiding van Antony Hermus voert het orkest louter eigentijdse composities van eigen bodem uit. Het orkest
Klassieke muziek
Dirigenten
Klassieke muziek heeft veel dimensies; zo kan ze opwin-
Voor het eerst sinds 2014 zien we Fabio Luisi terug.
van over de grens, zoals premières van Sally Beamish,
dend, uitdagend of avontuurlijk zijn. In de hectische en
Hij leidt onder meer Verdi’s Quattro pezzi sacri tijdens de
Unsuk Chin, Bernd Richard Deutsch, Annelies Van Parys,
lawaaiige tijd waarin we leven kan klassieke muziek troost,
Kerstmatinee, en Mahlers Kindertotenlieder en Vijfde symfonie
Matthias Pintscher en Wolfgang Rihm.
bezinning en nieuwe energie bieden, en helpen de zaken
in mei. Bruckners Negende symfonie klinkt onder leiding van
in perspectief te zien. Ze leert ons de tijd te nemen en te
Valery Gergiev. Philippe Herreweghe zal Bachs Matthäus-
luisteren - naar onszelf en naar anderen. De musici van
Passion dirigeren. Onder de vooraanstaande dirigenten
Liefde voor klassieke muziek
het Concertgebouworkest beheersen de kunst van het
vinden we voorts Semyon Bychkov, Myung-whun Chung,
Educatie en talentontwikkeling zijn onmisbaar bij het
luisteren als de besten en delen dat graag met u. Het
Iván Fischer, Daniel Harding, Paavo Järvi, Antonio Pappano
doorgeven van de symfonische traditie. Het orkest brengt
seizoen 2020/2021 biedt daartoe alle gelegenheid. Het
en Jaap van Zweden. Over vooraanstaande dirigenten
kinderen en getalenteerde jonge musici dan ook graag de
orkest verbindt dan historische rijkdom aan actualiteit,
gesproken: in maart 2021 schenken we aandacht aan het
kunst van het luisteren bij. Op pagina 60-63 leest u meer
met een focus op Nederland en accenten op Beethoven,
feit dat onze voormalige eerste dirigent Willem Mengelberg
over onze educatieve activiteiten, die alleen mogelijk zijn
Stravinsky en hedendaagse muziek.
150 jaar eerder werd geboren.
met de onmisbare steun van ons gewaardeerde publiek.
schept uiteraard ook ruimte voor hedendaagse muziek
Dat publiek is gedurende de afgelopen jaren aanzienlijk jonger en diverser geworden, mede dankzij vernieuwende
4
5
EEN NIEUWe ERVARING
abonnementhouders die met een of meer gasten een concert bezoeken.
Gasten die vaak voor het eerst bij het Concertgebouworkest komen en
zo kennismaken met de wereld van de klassieke muziek.
enthousiaste inleiding op het podium en ook altijd nog iets
Jahcob: ‘Ik vond de combinatie van violen en blaasinstru
na het concert, zoals laatst een dj. Dat werkt goed als
menten mooi. Dat er eerst een stukje viool komt en dat dan
totaal. En als ze het dan leuk vinden, dan ben ik helemaal
de blazers erin springen zodat het een soort climax wordt.
blij! Wow, denk ik dan, klassieke muziek raakt veel meer
Dat vond ik prachtig.’
mensen dan we vaak denken.’ Wat vonden de gasten van
Shenelva: ‘Ik vind het knap van die mensen in het orkest
Marise Voskens ervan? Na afloop van het concert gingen
dat ze dat kunnen, heel knap. Zo geconcentreerd spelen.
Shenelva Chanel (19), Mustafa Kurucu (18) en Jahcob Vissia
Ik heb zo’n beetje naar iedereen zitten kijken en je ziet dat
(16) met elkaar in gesprek in de Artiestenfoyer van Het
ze het leuk vinden.’
Concertgebouw.
Jahcob: ‘Maar het is ook heel hard werken, hoor.’ Mustafa: ‘Ze hebben het zó goed gedaan, heel gepassio
Je zou ze muziekambassadeurs kunnen noemen,
Oordopjes niet nodig
neerd, dat zag je aan ze. Leuke ervaring.’ Jahcob: ‘Fantástische ervaring, en dat we nu ook ‘backstage’
Shenelva: ‘Nou dat was wel even heel wat anders, ik ben
zitten, daar komt het publiek nooit: a once in a lifetime
hiphop gewend!’
opportunity!’
Mustafa: ‘Ik vond het écht een new experience, heb zoiets nog nooit meegemaakt. Ik zag zo’n orkest weleens op tv en Oud-rechter Marise Voskens is zo’n ambassadeur. Ze bezoekt
het leek me altijd wel leuk om eens zo’n concert te doen.
Wordt u ook muziekambassadeur?
al sinds 1982 – ‘geen seizoen overgeslagen’ – abonnements-
Vooral nu ik wat volwassener ben geworden. Vroeger vond
Wie kennis maakt met de kunst van het luisteren, heeft
concerten in Het Concertgebouw. ‘Ik heb een brede culturele
ik die muziek helemaal niks, nu sta ik er meer voor open.’
daar een leven lang profijt van. Wilt u ook anderen kunnen
en zeker ook muzikale belangstelling, die ik graag met
Jahcob: ‘Ik ben wel bekend met klassieke muziek, ik speel
laten genieten van wat symfonische muziek te bieden
mensen deel. En wat ik nog het allerbelangrijkste vind: dat
al vanaf m’n vijfde piano. En als ik op de fiets zit of in bed
heeft? Neem dan ook eens iemand mee naar het
kinderen en jongeren met klassieke muziek in aanraking
lig dan luister ik het liefst naar klassiek...’
Concertgebouworkest! Hieronder vindt u onze tips.
komen en dan het liefst met het Concertgebouworkest,
Shenelva: ‘…Neeee!’
want iets mooiers kun je ze niet bieden.’
Mustafa: ‘Ik ken niemand die naar klassieke muziek
Essentials
luistert.’
Dé meesterwerken in concerten van een uur in een serie
Jahcob: ‘Komt door mijn opvoeding en mijn culturele
van 4 concerten, of als uitbreidingspakket van 2 concerten
achtergrond. Mijn moeder is half Wit-Russisch en is daar
bij uw serie (zie p. 34).
Nodeloze angst Soms komt ze met één gast, soms met een hele groep. ‘In
zelf ook mee opgegroeid.’
zo’n groep reageren ze op elkaar, dat voegt een extra
Shenelva: ‘Ik had gedacht dat het eentonig zou zijn,
Familieserie
dimensie toe.’ Ze blijft het altijd spannend vinden om jonge
maar dat was het helemaal niet. En dan die dirigent,
Drie concerten op de zondagmiddag met inleiding voor
nieuwkomers te introduceren. ‘Zouden ze het wel wat
die was ineens heel actief en dat hield je aandacht wel
kinderen en (groot)ouders (zie p. 26).
vinden, is dan mijn angst.’ Nodeloze angst, zo is gebleken
bij de muziek. Het ging niet alleen om het geluid, maar
bij de vele tientallen introducés die ze in al die jaren
ook om de bewegingen. Die waren zo intens.’
Introducékaarten
meenam naar het Concertgebouworkest: ‘Niemand is ooit
Mustafa: ‘Ook de artiesten waren heel actief bezig, de
Extra kaarten bijbestellen voor een concert uit uw serie.
opgestapt of naar het plafond gaan staren. Integendeel, ik
musici, ja. Bij sommige gedeeltes was ik helemaal in
(zie www.concertgebouworkest.nl/nieuw).
krijg altijd spontane, enthousiaste reacties. Dat inspireert
mezelf en toen het geluid ineens omhoogging kwam dat
me ook om hiermee door te gaan.’
wel binnen – ik schrok niet echt maar dacht wel: wow!’
Uitbreidingspakket bij uw serie
Shenelva: ‘Maar oordopjes waren niet nodig.’
Een nieuwe luisterervaring voor u en uw gasten
Mustafa: ‘Violen hoorde ik veel, die zaten ook vooraan.
met 2 of 3 concerten uit een andere serie.
De andere instrumenten probeerde ik ook te horen,
(zie concertgebouworkest.nl/nieuw).
Met een groepje jongeren bezocht Marise Voskens
basgitaren soms, daar moet je je echt op concentreren.
We horen graag wat uw ervaringen zijn als muziek-
afgelopen november een Essentials-concert met de Vierde
O ja, contrabassen natuurlijk.’
ambassadeur óf als nieuwe bezoeker. Laat het ons
symfonie van Brahms. ‘Essentials biedt toegankelijke muziek
Shenelva: ‘En die man met de trommel, pauken ja.
weten via klantenservice@concertgebouworkest.nl of
en de concerten duren maar een uur. Bovendien is er een
Dat vond ik wel mooi, al hoorde je die niet altijd.
020 305 10 15 (ma-vr 09.30-12.30 uur).
Jongeren bij Brahms
Jahcob Vissia, Marise Voskens, Mustafa Kurucu en Shenelva Chanel in de Artiestenfoyer van Het Concertgebouw.
6
.
Nieuw
Nieuw
feest voor alle zintuigen
Concertgebouworkest Opening Night
prikkelt alle zintuigen.
Seizoen 2020/2021 start op swingende wijze.
Voor de zesde keer gaat de paarse loper uit: op 11 september
voor hun bijdragen, waarmee de realisatie van artistieke
2020 viert het Concertgebouworkest de start van een
projecten, educatieve activiteiten en de aanschaf van
nieuw seizoen samen met zijn publiek. Opening Night is
hoogwaardige instrumenten mogelijk worden gemaakt.
niet zomaar een concert, maar een feestelijk totaalpakket dat alle zintuigen aangenaam prikkelt. Na ontvangst met
Concertgebouworkest Opening Night
champagne en een uitgebreid diner in een oogstrelend
vr 11 september
aangekleed Concertgebouw volgt een uniek eenmalig
walking dinner 18.30 | concert 20.30 uur
concert met een dirigent en een solist van wereldformaat.
dress code black tie
Opening Night 2020 staat in het teken van de typisch
Alan Gilbert, dirigent
Amerikaanse vermenging van klassieke en lichte muziek.
Stefano Bollani, piano
Het concert wordt gedirigeerd door de Amerikaan Alan
Higdon Fanfare Ritmico (Nederlandse première)
Gilbert. Gastsolist is Stefano Bollani, de flamboyante
Gershwin Rhapsody in Blue
Italiaanse pianist die zich op zowel de grote concertpodia
Bernstein Ouverture ‘Candide’
als in het jazzcircuit thuis voelt. Hij soleert in Gershwins
Gershwin An American in Paris
onverwoestbare Rhapsody in Blue. An American in Paris van dezelfde componist gaat vergezeld van Bernsteins heerlijke
prijsinformatie
Ouverture ‘Candide’ en de opzwepende Fanfare Ritmico van
Rang 1+ € 305 Rang 1 € 210 Rang 2 € 170
Jennifer Higdon. U mag bovendien rekening houden met Wist u dat schenkers aan het Concertgebouworkest
enkele bijzondere verrassingen.
onder meer twee kaarten ontvangen voor Opening Night? Na afloop van het concert ontmoet u de andere bezoekers
Als u minimaal € 1500 per jaar schenkt wordt u Patron
en de musici in de foyers van Het Concertgebouw. Voor
en ontvangt u als privilege een uitnodiging voor Opening
wie er geen genoeg van kan krijgen is er een afterparty.
Night 2020. Uw gift is fiscaal aftrekbaar. Meer informatie www.concertgebouworkest.nl/schenken
Opening Night is niet alleen een feestelijke seizoensopening, maar ook een manier om met elkaar bij te dragen aan de toekomst van de symfonische muziek. Het Concertgebouworkest is alle concertbezoekers, schenkers en corporate partners bijzonder dankbaar
8
9
alles wat muziek nodig heeft
A
De componist en dirigent Matthias Pintscher leidt het Concertgebouworkest in eigen
werk en muziek van Bartók en Van Parys. Het Hooglied, dat veel van zijn composities inspireerde,
betekent veel voor hem. ‘De tekst zit vol passie’.
Matthias Pintscher is componist en dirigent – de enige
‘Als dirigent leer je veel over akoestiek, over het instrument
twee soorten ‘stille’ musici. Rond zijn vijftiende stond
dat orkest heet, hoe het beweegt, hoe je de klankkleuren
hij al voor een orkest. Misschien, zegt hij, heeft hij wel
moet plannen, hoe kwetsbaar het is, maar ook hoe
duizenden wereldpremières gedirigeerd. ‘Niets maakt me
loodzwaar. Al deze macro- en microkosmossen van de
nog bang’, schaterlacht Pintscher. ‘Ik kijk naar een nieuwe
muziek manifesteren zich zó mooi als je samen met een
partituur en heb een modus operandi om het beest te
orkest de klank boetseert. Dat is de belangrijkste inspira-
bevrijden. Zonder vrees weet ik extreem complexe texturen
tiebron voor mijn schrijven.’
met een orkest te communiceren.’ Zijn fascinatie om binnenin de klank te zijn, de klank vorm te geven en aan te raken, wakkerde het verlangen aan zijn eigen klanken
Geluid, kleur en geur
voor orkest te schrijven.
Pintscher heeft zich in zijn composities vaak laten leiden door het Hooglied. Met het Concertgebouworkest brengt hij de Nederlandse première van Shirim (de wereldpremière
Het instrument dat orkest heet
was in 2017), inclusief een nieuw slotdeel met koor.
Of zijn dirigentschap een voordeel is bij het componeren,
Vanwege zijn joodse achtergrond was het Hooglied,
weet hij niet. Wel informeert het dirigeren het compo
Shir Hashirim in het Hebreeuws, altijd in zijn leven. Voor
neren, of ‘schrijven’ zoals hij het zelf noemt, en andersom.
Pintscher is de tekst wat menselijke expressie betreft
Pintscher: ‘Al die ervaring met orkesten in de afgelopen
universeel. ‘Het vertelperspectief verandert continu. Je weet
twintig jaar vertelt me wat op papier moet staan en wat
nooit of de man tegen de vrouw praat of de vrouw tegen
niet’, zegt hij aan de telefoon. Hij belt uit New York, waar
de man – en of het überhaupt wel over die personen gaat.
hij aan de prestigieuze Juilliard School doceert. ‘Tijdens
Er is zoveel geluid en kleur en geur. De tekst zit vol passie,
mijn lessen praat ik veel over welke informatie in een
is zeer precies, beschrijft sferen; hij is alomvattend.’ En niet
partituur dient te staan, en hoe die kan worden vereen
in de laatste plaats: het Hooglied geeft ruimte aan muziek.
voudigd. Als we jong zijn, schrijven we allemaal prachtige
‘Het was voor mij heel logisch om een sonische ruimte
complexe partituren. Die kunnen best complex blijven,
voor deze tekst te openen.’ Er zit zoveel menselijkheid in
alleen: wees de musicus behulpzaam!’
het Hooglied, dat iedereen er iets van zichzelf in kan herkennen, betoogt Pintscher. ‘Het is een cliché, maar het
10
Gaandeweg het gesprek blijkt zijn dirigeerervaring toch
is echt waar! Het is net als met de muziek van Beethoven
meer invloed op het componeren te hebben dan gedacht:
en Mahler: de muziek tilt je daadwerkelijk op naar een
11
SERIE A
ander niveau. Shir Hashirim heeft dezelfde impact; het gaat om de condition humaine die we met elkaar delen.’
ACTUEEL AVONTUURLIJK AANGRIJPEND
A
Klassieke muziek is een springlevende traditie. Matthias
Annelies Van Parys
Pintscher is een musicus van onze tijd zoals Mozart,
inleiding 19.15 uur
serie A
regulier (één rang)
schenkers / Vrienden
Beethoven en Mahler dat waren in hun tijd: een die met
aanvang concert 20.15 uur
6 concerten
€ 273
€ 250
€ 145
€ 133
Hij prijst zich gelukkig dat hij zijn werk bij het
zijn muziek prikkelt, inspireert en steeds op zoek blijft
Concertgebouworkest met een wereldpremière van de
naar nieuwe wegen. Dat is het soort musici met wie het
Belgische Annelies Van Parys kan combineren. Haar nieuwe
Concertgebouworkest graag samenwerkt in de serie A.
1 vr 25 september
opdrachtcompositie is een hommage aan haar vroegere
Twintigste-eeuwse ‘klassiekers’ worden in deze serie
Klaus Mäkelä, dirigent
leermeester Luc Brewaeys (1959-2015). Haar werk spreekt
gekoppeld aan minder bekende en gloednieuwe compo-
Alexander Gavrylyuk, piano
Georg Nigl, bariton
naast uw serie? Maak een keuze uit
hem aan vanwege haar klankbewustzijn. ‘De muziek van
sities. Bartóks rauwe en opwindende balletmuziek
López Perú Negro (Nederlandse première)
Nederlands Kamerkoor
één van de uitbreidingspakketten
Van Parys is nauw verbonden met het oor, dat is voor
De wonderbaarlijke mandarijn klinkt onder leiding van
Prokofjev Pianoconcert nr. 3
Van Parys Eco... del vuoto (opdracht-
(2 à 3 concerten) uit de serie B, S of Z.
mij een belangrijk criterium voor muziek van nu. Haar
Matthias Pintscher naast eigen werk en een opdracht
Chin nieuw werk (opdracht-
compositie, wereldpremière)
Voor meer informatie kunt u kijken
werk geeft ruimte, nodigt de musicus uit om de klank te
compositie van Annelies Van Parys. Recente werken
compositie, Nederlandse première)
Pintscher delen uit ‘Shirim’ (Nederlandse
op www.concertgebouworkest.nl/
boetseren. Het biedt de musicus de mogelijkheid om te
van Unsuk Chin en Jimmy López worden gekoppeld aan
Sibelius Symfonie nr. 1
première slotdeel, opdrachtwerk)
variatie of bel met de klantenservice:
vliegen. Dat geeft zoveel vreugde.’
Prokofjev en Sibelius. Onder leiding van Cristian Măcelaru
Bartók De wonderbaarlijke mandarijn
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur. Rondom de concerten
3 concerten A1 of A2
4 vr 22 januari
Matthias Pintscher, dirigent
Meer luistervariatie ? Op zoek naar meer luistervariatie
loopt de jugendstilkunst van Gustav Klimt als een goud-
2 vr 23 oktober
draad door de twintigste eeuw naar het heden. Antony
Cristian Măcelaru, dirigent
5 vr 5 februari
Hermus dirigeert louter Nederlandse muziek, met ook
Elena Stikhina, sopraan
Han-Na Chang, dirigent
Het programma is samengesteld vanuit verschillende
hier een koppeling van toen en nu: nieuwe opdracht-
Cerha Paraphrase über den Anfang der
Behzod Abduraimov, piano
Inleiding
vormen van passie en wanhoop, en die klinken op
werken van jonge componisten worden afgezet tegen
9. Symphonie von Beethoven (Nederlandse
Verbey Lumen Ad Finem Cuniculi *
Voorafgaand aan de concerten vindt
geheel eigen wijze in de muziek van de Hongaar Bartók.
composities die veertig jaar geleden stof deden opwaai-
première)
Bartók Pianoconcert nr. 3
om 19.15 uur een inleiding plaats in de
Pintscher groeide op met Hongaarse musici. In zijn Duitse
en. Het laatste concert van de serie verbindt Stravinsky’s
liederen en orkestwerken van
Prokofjev Symfonie nr. 5
Koorzaal. Een gratis toegangskaart
geboortestadje Marl bestond het orkest, Philharmonia
klassieker Histoire du soldat – met een hoofdrol voor artist
Zemlinsky en Alma en Gustav Mahler
Hungarica, uit louter Hongaarse immigranten. Ook de
in residence Janine Jansen – aan recentere werken van
Deutsch nieuw werk (opdracht-
6 vr 7 mei
muziekschoolleraren waren allemaal Hongaars. ‘Bartók
Pärt, Hillborg en Tüür.
compositie, wereldpremière), beeld Bas
Kristiina Poska, dirigent
van Beek
Janine Jansen, viool
Strauss slotscène uit ‘Salome’
Pärt Cantus in memoriam Benjamin
Meet the Artists
Britten
Na afloop van de concerten bent u
In your face
was dagelijkse kost voor mij, ik speelde zijn muziek al
Tip van Emily Beynon
op mijn vijfde.’ Net als Stravinsky en Varèse iets eerder
hiervoor kunt u vanaf 1 juni 2020
bestellen via de website of via de Concertgebouwlijn: 020 671 83 45.
(rond 1915) veranderde De wonderbaarlijke mandarijn de
Solofluitiste Emily Beynon voegt
muziekgeschiedenis, stelt Pintscher. ‘Waarom wordt het
zich graag bij het publiek op 7 mei:
3 vr 4 december
Hillborg Mantra - Elegy (Homage to
welkom in de Spiegelzaal voor een
stuk niet vaker gespeeld? Ik begrijp het niet. Het is zo
‘Een concert met twee sterke,
Antony Hermus, dirigent
Stravinsky) (Nederlandse première)
ontmoeting met de uitvoerenden.
krachtig, in your face, schokkend, ontroerend, elegant;
charismatische vrouwen en een
Katrien Baerts, sopraan
het is alles wat muziek nodig heeft. Elke keer als ik het
interessant programma met voor
Remy van Kesteren, harp
(Nederlandse première)
Bestellen, rangen en plattegrond
mij nieuwe werken uit Estland en
Dominique Vleeshouwers, slagwerk
Stravinsky Histoire du soldat
Eenvoudig en snel bestellen via:
speel ben ik gelukkig. Het is hardcore toprepertoire.’
Tüür Le poids des vies non vécues
Zweden, gekoppeld aan een oude favoriet, Stravinsky’s
Swart Reflection and Identity voor harp
www.concertgebouworkest.nl/series.
Histoire du soldat. Hier zit helaas geen fluitpartij in, maar
en orkest (opdrachtcompositie, wereld-
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
ik verheug me om heerlijk vanuit de zaal te genieten!’
première)
Rangen en plattegrond: zie pagina 72.
Andriessen Tapdance voor slagwerk solo en groot ensemble *
Concertkalender
Loevendie Flexio *
Concerten uit deze serie kunnen ook
Kortekaas nieuw werk voor sopraan en
in andere series voorkomen. Zie voor
orkest (opdrachtcompositie,
een overzicht de concertkalender achterin.
wereldpremière) Keuris Movements
12
* eerste uitvoering door het Concertgebouworkest
13
zeker zijn van elkaar Artist in residence Janine Jansen
Een lange en vruchtbare samenwerking wordt in seizoen 2020/2021 bekroond:
De topvioliste noemt het ‘een blijk van vertrouwen.’
B
Janine Jansen is artist in residence van het Concertgebouworkest.
‘Mijn debuut in 2004 bij het Concertgebouworkest zal ik
naar onze geschiedenis tot nu toe, is er steeds die inspire-
nooit vergeten’, zegt Janine Jansen met een blije ondertoon.
rende warme klank geweest, een klank met een fluwelen
‘Dat waren twee heel bijzondere weken: eerst Brittens
randje eromheen. Zelf ben ik gegroeid in hoe ik luister naar
wo 16 en do 17 december
Vioolconcert onder leiding van Jonathan Nott, en daarna nog
wat ik van het orkest toegespeeld krijg, en hoe ik moet
Sjostakovitsj Eerste vioolconcert
eens het Tweede vioolconcert van Prokofjev met Iván Fischer.
mengen. Ik ben me bewuster geworden van wat er om me
za 19 december
Wie maakt nu zo’n machtig dubbeldebuut mee? Brittens
heen gebeurt. Mijn muzikale groei, daar heeft dit orkest in
Close-up: kamermuziek i.s.m.
concert heb ik in mijn hart gesloten. Dat ik mijn samen
al die keren samenspelen aan bijgedragen.’
orkestleden (pag. 56- 5 7 )
werking met juist dit orkest daarmee kon aanvangen,
wo 3, do 4, vr 5 maart, Amsterdam
was voor mij zeer speciaal.
Bezielde ervaring
zo 7 maart, Wenen ma 8 maart, Lugano
Sinds haar debuut keerde Janine Jansen vele malen terug bij
di 9 maart, Parijs
Dichter bij elkaar
wo 10 maart, Lyon
'Zo’n debuut is superspannend’, bekent de violiste. Tegelijk
op met de musici, deelde muzikaal gedachtegoed dat tot de
Brahms Vioolconcert
voelde ik enorm veel steun vanuit het orkest. Ik kende ook
kern van haar artistieke persoonlijkheid behoort. ‘Als ik denk
do 29 en vr 30 april
al een aantal orkestmusici. Gustavo Núñez, Alexei
aan mijn band met het orkest is vertrouwen het eerste
Beamish dubbelconcert (opdracht
Ogrintchouk, Emily Beynon: met hen had ik kamermuziek
woord dat in mij opkomt. De Grote Zaal van Het Concert-
compositie, wereldpremière) met
gemaakt, en met een aantal strijkers had ik gestudeerd aan
gebouw behoort tot de mooiste ter wereld, en toch is het
Martin Fröst
het conservatorium. Kamermuziek spelen we straks ook,
geen gemakkelijk te bespelen ruimte, je hoort elkaar niet
vr 7 en zo 9 mei
tijdens mijn residency. Dichter bij elkaar kun je muzikaal
altijd direct. Op die momenten moet je heel zeker zijn van
Stravinsky Histoire du soldat
nauwelijks komen.’
elkaar, en elkaar echt aanvoelen.’
het Concertgebouworkest. Ze bouwde een vertrouwensband
za 8 mei Club Night i.s.m. orkestleden
‘Deze residency is een blijk van vertrouwen vanuit het orkest.
Fluwelen randje
(zie pag. 58)
14
Ik voel me enorm vereerd. Het programma dat er nu ligt
Het Concertgebouworkest was altijd aanwezig in de
weerspiegelt hoe ik ben. Ik hou van de combinatie van
muzikale ontwikkeling van Janine Jansen. De traditie die
nieuw en vertrouwd. Brahms’ Vioolconcert ken ik natuurlijk
het orkest ademt, de klank die het voorstaat, daar is ze mee
goed, maar dirigent Philippe Jordan nog niet – het is een
opgegroeid. En opeens stond ze zelf in het klankuniversum
prikkelend idee om zijn visie op het stuk te leren kennen.
van dat legendarische instituut, en herkende ze wat ze al
Sjostakovitsj’ Eerste vioolconcert met Valery Gergiev: ik kan
zo goed had opgeslagen in haar gehoor. ‘Als ik terugkijk
me niet anders voorstellen dan dat die samenwerking een
15
bezielde ervaring gaat opleveren. Hij is een van mijn
werken vertegenwoordigd. Valery Gergiev leidt Bruckners
lievelingsdirigenten. Als Gergiev op de bok staat is er
Negende symfonie.
magie, de kleur die hij uit een orkest weet te toveren, zijn gedrevenheid, en alles ín het moment.’
B
HET GROOT SYMFONISCH REPERTOIRE aanvang 20.15 uur
Artist in residence Janine Jansen
serie B
woensdag
rang 1+ rang 1
rang 2 rang 3
donderdag
rang 1+ rang 1
In het seizoen 2020/2021 soleert violiste Janine Jansen als
12 concerten
Bwo
€ 1235
€ 972
€ 725
€ 514
Bdo
€ 1440 € 1090 € 792
artist in residence in uiteenlopende programma’s met het
6 concerten
Bwo1 of Bwo2
€ 655
€ 515
€ 384
€ 272
Bdo1 of Bdo2
€ 763
€ 578
Concertgebouworkest. Zie voor een overzicht pagina 14.
‘Naar het dubbelconcert dat Sally Beamish voor mij, mijn
U kunt haar ook horen en zien in kamermuziekconcerten
goede vriend Martin Fröst en het orkest aan het schrijven
met orkestleden, waaronder een Club Night, en ze zal de
1 wo 16 | do 17 september
5 wo 13 | do 14 januari
is kijk ik erg uit. Ik weet snel of iets me raakt, en dat heeft
deelnemers van de orkestacademie verblijden met een
Semyon Bychkov, dirigent
Gianandrea Noseda, dirigent
Antonio Pappano, dirigent
altijd te maken met klankkleuren, en hoe die mij emotio-
masterclass.
Kirill Gerstein, piano
Yefim Bronfman, piano
Igor Levit, piano
Tip van Peter Steinmann
veld zitten. Bij Beamish is dat heel sterk het geval.
9 wo 17 | do 18 maart
Kodály Variaties op een Hongaars
Diepenbrock Delen 1 en 4 uit Suite
Kabeláč Mysterie van de tijd
volkslied, ‘De pauw’
‘Elektra’
Miroslav Petkov, trompet
Uitdaging is een vereiste, dus het stuk mag van mij alle
Hoornist Peter Steinmann tipt het
Sjostakovitsj Pianoconcert nr. 1
Liszt Pianoconcert nr. 2
Schumann Pianoconcert
kanten op.
programma van 16 en 17 september
Dvořák Symfonie nr. 8
Dvořák Symfonie nr. 7
Strauss Don Juan Mahler Totenfeier
met de Achtste symfonie van Dvořák,
Grote meerwaarde ‘De ontmoetingen van het orkest en mij zijn tot nu toe
€ 550
€ 420 € 292
Waanzinnige compositie
neel aanspreken. In de muziek moet een zeker spannings-
rang 2 rang 3
‘een symfonie met een ongelooflijk
2 wo 7 | do 8 oktober
mooi begin, zeker voor een hoornist,
Gustavo Gimeno, dirigent
want de cello's en hoorns spelen het
Krystian Zimerman, piano
6 wo 27 | do 28 januari 10 wo 14 | do 15 april
Trevor Pinnock, dirigent Mozart Serenade in Bes, 'Gran partita',
Paavo Järvi, dirigent
altijd boeiend geweest. De reeks aan prachtervaringen die
openingsthema. Dit was de eerste Dvořák-symfonie die
programma wo 7 oktober
KV 361
Yuja Wang, piano
we hebben gedeeld is lang. Iets wat me nu ook te binnen
ik ooit speelde, dat was tijdens een symfonie- en kamer-
Chin nieuw werk (opdrachtcompositie,
Gabrieli Canzon duodecimi toni uit
Brahms Pianoconcert nr. 1
schiet: onze tournee naar Zuid-Afrika in 2013, die was
muziekproject in Zweden. Twee weken lang oefenen, de
Nederlandse première)
'Sacrae symphoniae'
Schumann Symfonie nr. 3, ‘Rheinische’
buitengewoon, niet alleen muzikaal. Ik weet nog dat we op
muziek zat de hele dag in je hoofd. Dvořák associeer ik
Beethoven Pianoconcert nr. 2
Gabrieli Sonata pian' e forte uit
excursie waren naar een olifantenreservaat, waar we heel
altijd met de natuur. Ogen dicht en genieten maar.’
Beethoven Pianoconcert nr. 1
'Sacrae symphoniae'
11 vr 30 | do 29 april
programma do 8 oktober
Gabrieli Canzon noni toni uit
Thomas Hengelbrock, dirigent
dicht bij de dieren konden komen. Ze gaven ons een kus
met hun slurf! Als artist in residence heb je de kans om
Meer luistervariatie ?
Rihm nieuw werk (opdrachtcompositie,
'Sacrae symphoniae'
Janine Jansen, viool
meer tijd met je collega-musici door te brengen, je ziet
Op zoek naar meer luistervariatie naast uw serie?
wereldpremière)
Dvořák Serenade voor strijkers
Martin Fröst, klarinet
elkaar vaker in een seizoen. Ik twijfel niet aan de grote
Maak een keuze uit één van de uitbreidingspakketten
Beethoven Pianoconcert nr. 3
meerwaarde die ons dat zal brengen.’
(2 à 3 concerten) uit de serie A, B, S of Z. Voor meer
Mendelssohn Ouverture ‘Ruy Blas’ 7 wo 17 | do 18 februari
informatie kunt u kijken op www.concertgebouworkest.nl/
3 wo 4 | do 5 november
Andrew Manze, dirigent
SERIE B
variatie of bel met de klantenservice: T 020 305 10 15, ma-vr,
Daniel Harding, dirigent
Sylvia Huang, viool
9.30-12.30 uur.
Leonidas Kavakos, viool
Wanneer u voor komend seizoen een abonnement neemt op
Rondom de concerten
de oudste en grootste serie van het Concertgebouworkest,
12 wo 12 | vr 14 mei
Mendelssohn Vioolconcert in e
Mozart Vioolconcert nr. 4, KV 218
Fabio Luisi, dirigent
Beethoven Symfonie nr. 6, ‘Pastorale’
Mozart Symfonie nr. 41, ‘Jupiter’, KV 551
Peter Mattei, bariton
gastsolisten in de serie vinden we ook de violisten Leonidas
Eenvoudig en snel bestellen via:
4 wo 16 | do 17 december
Kavakos en Sylvia Huang, solotrompettist Miroslav Petkov
www.concertgebouworkest.nl/series. T 020 305 10 15,
Valery Gergiev, dirigent
van het Concertgebouworkest en de pianisten Kirill
ma-vr, 9.30-12.30 uur. Rangen en plattegrond, zie pagina 72.
Janine Jansen, viool
Concertkalender
het grote symfonische repertoire van circa 1600 tot heden.
Concerten uit deze serie kunnen ook in andere series
Mozart, Beethoven, Schumann, Mendelssohn, Brahms,
voorkomen. Zie voor een overzicht de concertkalender
Dvořák, Mahler en Richard Strauss zijn met meerdere
achterin.
16
Brahms Symfonie nr. 3
Stravinsky Concert voor kamerorkest, ‘Dumbarton Oaks’
Bestellen, rangen en plattegrond
Yuja Wang. De serie biedt een zeer compleet overzicht van
compositie, wereldpremière)
Schumann Ouverture ‘Genoveva’
komt Janine Jansen maar liefst drie keer voorbij. Onder de
Gerstein, Krystian Zimerman, Yefim Bronfman, Igor Levit en
Beamish dubbelconcert (opdracht-
Mahler Kindertotenlieder 8 wo 3 | do 4 maart
Mahler Symfonie nr. 5
Philippe Jordan, dirigent Janine Jansen, viool
Sjostakovitsj Vioolconcert nr. 1
Brahms Vioolconcert
Bruckner Symfonie nr. 9
Strauss Till Eulenspiegels lustige Streiche Strauss Suite uit ‘Der Rosenkavalier’ * eerste uitvoering door het Concertgebouworkest
17
D
EEN BIJZONDERE SAMENWERKING
Met meer dan honderd mensen een visie tot leven brengen, zo vat Han-Na Chang
haar dirigententaak op. Ze debuteert bij het Concertgebouworkest
met een twintigste-eeuwse klassieker, Prokofjevs Vijfde symfonie.
Werken met een symfonieorkest is geven en nemen,
eerste celloles werd ze op haar elfde toegelaten tot de
volgens Han-Na Chang. ‘Het gaat om wederzijdse
vooropleiding van de Juilliard School of Music in New York.
betrokkenheid. Ik kan en wil niet elke noot zelf in de
Datzelfde jaar won ze de eerste prijs en de hedendaagse-
hand houden. Het gaat ook helemaal niet over in de
muziekprijs van het Parijse Rostropovitsj Celloconcours.
hand houden: mijn taak is coördineren en bemiddelen
Han-Na Chang was een wonderkind.
tussen de musici.’ Dirigent Han-Na Chang sprak deze woorden in 2017 bij haar aantreden als chef-dirigent van het Noorse Trondheim Symphony Orchestra, de
Als een sinaasappel
positie die ze kreeg nadat ze was opgestapt bij het
Het was de legendarische Mstislav Rostropovitsj zelf die
Qatar Philharmonic Orchestra. Een jaar eerder had de
haar vervolgens waarschuwde voor de wereld. ‘Hij nodigde
Volkskrant de jonge dirigente al ontdekt. Waarom staan
mij en mijn moeder uit in zijn Parijse appartement. 'Vanaf
de orkestdirecties niet in de rij voor Han-Na Chang, vroeg
nu gaat iedereen je elke dag en overal vragen om te spelen
de recensent zich af. Inmiddels stáán ze in de rij. Chang
en je agent zal je als een sinaasappel proberen uit te
krijgt uitnodigingen voor orkesten in Europa, Amerika en
persen’, zei hij. ‘Pas dus op! Neem de tijd, ga naar school en
Azië, en is in het seizoen 2020/2021 voor het eerst bij het
speel met vriendinnetjes. Doe niet meer dan vier concerten
Concertgebouworkest te gast.
per maand.’ Toen drong nog niet tot me door waar hij het over had, maar later besefte ik terdege dat wonderkinderen ook tijd nodig hebben om zich te ontwikkelen. Ze moeten
Uitzonderlijk talent
langzaam groeien. En als iedereen naar de universiteit gaat
Voor Han-Na Chang – ze is geboren in Zuid-Korea en woont
en jij niet omdat je een muzikaal wonderkind bent, dan
sinds haar tiende in New York – was de baton niet het
doen ze je te kort.’ Naast haar muziekstudie volgde Han-Na
eerste muziekstokje dat ze ter hand nam, de strijkstok was
Chang dan ook nog een studie filosofie aan Harvard
eerder. Muziek was er altijd in haar leven; haar moeder
University.
is componiste, haar vader een hartstochtelijk liefhebber van popmuziek. En omdat ze enig kind is, meenden haar
Ik en wij
ouders dat muziek goed gezelschap voor haar zou zijn. Na pianolessen volgde de cello – ze werd tot dat instrument
Na een korte maar uiterst succesvolle cellocarrière, waarbij
verleid door Pablo Casals met de Cellosuites van Bach – en
ze soleerde bij vele grote orkesten in de wereld, verruilde
ze bleek een uitzonderlijk talent. Amper vijf jaar na haar
ze de cello – die ze tegenwoordig haar sleeping beauty
18
19
noemt – voor een plaats op de dirigentenbok. Waarom? Het repertoire aan celloconcerten werd haar te beperkt.
D
DE KLASSIEKERS
SERIE D In de serie D staat acht keer per seizoen een onvervalste
Ze droomde van het grote symfonische repertoire en
klassieker centraal. Han-Na Chang dirigeert in het
aanvang 20.15 uur
serie D
begon de partituren van Mahler, Bruckner en Beethoven
seizoen 2020/2021 de jongste: Prokofjevs Vijfde symfonie,
te bestuderen.
geschreven aan het eind van de Tweede Wereldoorlog.
rang 1+
rang 1
rang 2
rang 3
8 concerten D regulier
€ 720
€ 560
€ 420
€ 300
8 concerten D schenkers / Vrienden
€ 680
€ 520
€ 390
€ 282
Het oorlogslawaai klonk bij aanvang door in de zaal: Het is het onderscheid tussen ‘ik en wij’, legt Chang
artillerievuur gaf aan dat het rode leger Duitsland binnen-
het verschil uit tussen soleren en dirigeren. ‘Als solist
viel. Volgens Prokofjev was het vooral een eerbetoon aan
1 do 24 september
5 do 4 februari
Meer luistervariatie ?
communiceer je natuurlijk met het orkest, maar je bent
‘de grootheid van de menselijke geest’. Dat zou je ook
Klaus Mäkelä, dirigent
Han-Na Chang, dirigent
Op zoek naar meer luistervariatie
helemaal alleen verantwoordelijk voor je eigen klank.
kunnen zeggen van Bachs Matthäus-Passion, misschien
Alexander Gavrylyuk, piano
Behzod Abduraimov, piano
naast uw serie? Maak een keuze uit
Als dirigent deel je iets met het orkest. Je geeft iets van
wel de mooiste en krachtigste verklanking van het
Chin nieuw werk (opdrachtcompositie,
Verbey Lumen Ad Finem Cuniculi *
één van de uitbreidingspakketten
je opvattingen en je krijgt iets terug, soms zelfs meer
lijdensverhaal. Van onbezorgder allooi is Haydns Symfonie
Nederlandse première)
Bartók Pianoconcert nr. 3
(2 à 3 concerten) uit de serie A, B, S of
dan je geeft. Zo breng je met honderd mensen een visie
nr. 88. Beethovens Vijfde en Mahlers Eerste symfonie
Tsjaikovski Pianoconcert nr. 1
Prokofjev Symfonie nr. 5
Z. Kijk voor meer informatie op
tot leven en dat is een proces waar ik enorm van houd.’
markeren respectievelijk het begin en het einde van de
Sibelius Symfonie nr. 1
www.concertgebouworkest.nl/variatie
negentiende eeuw. Brahms’ Vioolconcert en Tsjaikovski’s
Rustige verbinding
Eerste pianoconcert zijn onbetwiste hoogtepunten van
2 vr 16 oktober
6 vr 5 maart
of bel met de klantenservice:
Philippe Jordan, dirigent
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
Janine Jansen, viool
het concertrepertoire; de solisten zijn artist in residence
Riccardo Minasi, dirigent
Dirigenten krijgen de toewijding en de passie van het
Janine Jansen en Alexander Gavrylyuk, twee geliefde
Ann Hallenberg, alt
orkest als ze de harten van de musici weten te bereiken,
gasten op de Nederlandse concertpodia.
Händel Allegro uit Sinfonia in D *
Strauss Till Eulenspiegels lustige Streiche
Händel Ouverture ‘Agrippina’ *
Strauss Suite uit ‘Der Rosenkavalier’
zegt Chang. ‘Musici doen pas iets als ze zelf het verlangen
Rondom de concerten
Brahms Vioolconcert
Bestellen, rangen en plattegrond
voelen om iets te doen. Dan komt het moment dat er iets
De klassiekers
gebeurt op het podium: iedereen zit wild te bewegen en er
Tsjaikovski Pianoconcert nr. 1
‘Ariodante‘ en ‘Giulio Cesare’ *
7 vr 26 maart
www.concertgebouworkest.nl/series.
stijgt een enorme klank op, maar in het centrum daarvan
Haydn Symfonie nr. 88
Haydn Ouverture ‘Il mondo della luna’
Philippe Herreweghe, dirigent
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
is er de rustige verbinding van de dirigent met de musici.
Mahler Symfonie nr. 1
Haydn Sudò il guerriero uit ‘Il ritorno di
Maximilian Schmidt, tenor
Rangen en plattegrond: zie pagina 72.
Dan weten we dat we één zijn, een geheel vormen. Ik sta
Brahms Symfonie nr. 1
Tobia’
Florian Boesch, bas
met mijn armen te zwaaien, en zij maken de klanken. Het
Prokofjev Symfonie nr. 5
Haydn Symfonie nr. 88
Dorothee Mields, sopraan
Concertkalender
is een heel bijzondere samenwerking.’
Brahms Vioolconcert
Alex Potter, countertenor
Concerten uit deze serie kunnen ook in andere series voorkomen. Zie voor
Händel aria’s uit ‘Serse’, ‘Tolomeo‘,
Eenvoudig en snel bestellen via:
Bach Matthäus-Passion
3 do 29 oktober
Krešimir Stražanac, bas
Beethoven Symfonie nr. 5
Daniel Harding, dirigent
Collegium Vocale Gent
Schubert Symfonie nr. 3
Nationaal Kinderkoor
Mahler Symfonie nr. 1
Bach Matthäus-Passion, BWV 244
Tip van Herman Rieken
een overzicht de concertkalender
Slagwerker Herman Rieken tipt het concert op 5 maart: de jonge ster-
4 do 7 januari
8 do 8 april
dirigent Philippe Jordan leidt Brahms’
Myung-whun Chung, dirigent
Jaap van Zweden, dirigent
Vioolconcert met Janine Jansen als
Liviu Prunaru, viool
Matthias Goerne, bariton
soliste en twee werken van Richard
Sibelius Vioolconcert
liederen van Schubert en Strauss
Strauss. ‘Het ene stuk nog mooier dan
Brahms Symfonie nr. 1
Beethoven Symfonie nr. 5
het andere! Het Concertgebouworkest op z'n best met een Nederlandse kers op de taart.’
* eerste uitvoering door het Concertgebouworkest
20
21
achterin.
WE KIJKEN ALTIJD HOOPVOL NAAR BOVEN
Fabio Luisi keert terug bij het Concertgebouworkest met Verdi en Mahler.
De dirigent spreekt over drama en spiritualiteit – en vergelijkt de klankbalans
in een orkest met de geurbalans in een parfum.
‘Het idee dat elke Italiaanse dirigent de muziek van
traditie was minder dominant dan bijvoorbeeld in Wenen
Giuseppe Verdi met de paplepel naar binnen krijgt is een
of Parijs. Maar sommige delen van Verdi’s opera’s zou je
cliché waar ik niet aan voldoe. Ik ben meer met Franse en
net zo goed symfonisch kunnen noemen.’
Midden-Europese muziek grootgebracht, maar ik houd van Verdi. De Quattro pezzi sacri staan al vele jaren op mijn verlanglijstje.’ Komend seizoen is het zo ver: dan dirigeert
Nirwana
Fabio Luisi het werk tijdens de Kerstmatinee van het
‘Gustav Mahler dirigeerde veel opera’s van Verdi, maar
Concertgebouworkest.
componeerde zelf nooit een opera. Ik denk dat hij het genre te beperkend vond. Opera beschrijft vaak een concrete handeling, Mahler wilde de wereld beschrijven.
Dramatisch
Hij wilde niet afhankelijk zijn van een verhaal, maar zijn
‘Verdi was geen religieuze man, maar wel zeer spiritueel’,
eigen gevoelens uiten. De tekst van Friedrich Rückert die
aldus Luisi. ‘Die gevoelens uitte hij in de spirituele taal
hij gebruikt in de Kindertotenlieder is zeer filosofisch. Het
waar hij in Italië mee opgegroeid was, de taal van
gaat over boeddhisme en nirwana, dat fascineerde Mahler.
het katholicisme. In zijn jeugd zal er geen aandacht
Verdriet en zorg openen voor de ziel de weg naar nirwana,
geweest zijn voor Oosterse spiritualiteit, de taal van het
zielenrust. Om nieuwe spiritualiteit te vinden en vrijheid
boeddhisme sprak hij niet. Elke mis werd in het Latijn
voor de ziel moet je moeilijkheden overwinnen. Mahler
gezongen, iedereen in Italië begreep deze woorden. Verdi’s
zocht naar een manier om uit te leggen waarom we zo
muziek is dramatisch, je kunt haar makkelijk in beelden
hunkeren naar contact met een hogere macht. De mens
vertalen. Dat wil niet zeggen dat zijn religieuze muziek
is zo geschapen: we kijken altijd hoopvol naar boven.
eigenlijk opera is, dat is te makkelijk gezegd. Omdat hij
Zowel Mahler als Verdi vertalen deze aspiratie in hun
voornamelijk opera’s componeerde en nooit symfonieën,
muziek, maar door hun achtergrond spreken ze verschil-
zijn we zijn muzikale taal met opera gaan vereenzelvigen.
lende talen.’
Voor Italianen was opera nu eenmaal de belangrijkste vorm om je muzikaal uit te drukken, de symfonische
22
23
Noblesse Over de Mahler-traditie van het Concertgebouworkest
DE GROTE MAESTRO‘S
SERIE E
zegt Luisi: ‘Ik ervaar bij het orkest een diepgeworteld
Fabio Luisi is een van de acht grote maestro’s die in de
begrip van Mahlers muziek en groot respect.’ Hij zoekt
serie E voor het Concertgebouworkest staan. Aan de
aanvang 20.15 uur
serie E
naar het juiste woord in verschillende talen… elegantie,
werken van – de in 1921 gestorven Diepenbrock – en Verdi
8 concerten E
waardigheid? Even later roept hij: ‘Noblesse, dat is het
gaat nog een stemmig werk vooraf: Pause del Silenzio I van
juiste woord! Ik ken veel opnamen van Mahler-symfonieën,
zijn landgenoot Gian Francesco Malipiero. Ook Semyon
maar die van het Concertgebouworkest zijn de beste.
Bychkov ziet en hoort u aan het werk in de serie E, met
1 vr 18 september
5 wo 23 december
Meer luistervariatie ?
Andere orkesten houden zich meer bezig met de buiten-
Dvořáks zonnige Achtste symfonie. In Sjostajkovitsj’ knots-
Semyon Bychkov, dirigent
Fabio Luisi, dirigent
Op zoek naar meer luistervariatie
Groot Omroepkoor
naast uw serie? Maak een keuze uit
Malipiero Pause del Silenzio I *
één van de uitbreidingspakketten
rang 1+
rang 1
rang 2
rang 3
€ 800
€ 620
€ 460
€ 340
kant van de muziek, dit orkest heeft Mahler in zijn vezels.
gekke Eerste pianoconcert soleert pianist Kirill Gerstein
Kirill Gerstein, piano
Het vindt de eenheid in zijn klank, vangt het speciale
naast Miroslav Petkov, solotrompettist van het orkest.
Miroslav Petkov, trompet
karakter heel knap.’
Concertmeester Liviu Prunaru speelt Sibelius onder leiding
Kabeláč Mysterie van de tijd
Diepenbrock Lydische nacht
(2 à 3 concerten) uit de serie A, B, S of
van Myung-whun Chung, waarna deze Brahms’ Eerste
Sjostakovitsj Pianoconcert nr. 1
Verdi Quattro pezzi sacri
Z. Voor meer informatie kunt u kijken
symfonie dirigeert. Jaap van Zweden dirigeert Beethovens
Dvořák Symfonie nr. 8
Parfumeur
op www.concertgebouworkest.nl/
Vijfde. Bij Iván Fischer klinken korte werken van alle
6 vr 8 januari
variatie of bel met de klantenservice: T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
Het zoeken naar de juiste toon en balans brengt ons op
zeventien componisten die vereeuwigd zijn op de car-
2 vr 9 oktober
Myung-whun Chung, dirigent
een ander onderwerp. Naast zijn werk als dirigent houdt
touches aan de balkons van de Grote Zaal, onder wie de
Gustavo Gimeno, dirigent
Liviu Prunaru, viool
Fabio Luisi zich bezig met een uit de hand gelopen hobby.
Nederlanders Röntgen, Dopper, Zweers, Wagenaar, Pijper
Krystian Zimerman, piano
Sibelius Vioolconcert
Hij creëert parfums. ‘Er zijn grote overeenkomsten tussen
en – opnieuw – Diepenbrock. Ook Sir Antonio Pappano
Richter nieuw werk (opdrachtcompositie,
Brahms Symfonie nr. 1
Rondom de concerten Bestellen, rangen en plattegrond
parfum en muziek: in beide gevallen is het resultaat perfect
dirigeert Diepenbrock, gevolgd door werken van Schumann,
wereldpremière)
als je de afzonderlijke ingrediënten niet meer herkent, als
Strauss en Mahler. Bij Paavo Järvi klinkt Schumanns
Beethoven Pianoconcert nr. 4
7 vr 19 maart
je iets nieuws gecreëerd hebt. Ik imiteer geen bestaande
‘Rheinische’ symfonie. Daniel Harding combineert Mahlers
Beethoven Pianoconcert nr. 5,
Antonio Pappano, dirigent
www.concertgebouworkest.nl/series.
geur, maar maak iets dat nog niet eerder bestond, een
Eerste symfonie met de Derde van Schubert. Gustavo Gimeno
‘Keizerconcert’
Igor Levit, piano
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
geur die in de natuur niet bestaat. Ook bij het dirigeren
dirigeert Beethovens laatste twee pianoconcerten met
gaat het niet om de afzonderlijke klanken, maar om de
Krystian Zimerman als solist.
samenklank.’ Luisi creëert geuren in opdracht - gevraagd waar hij aan denkt bij Verdi of Mahler zegt hij: ‘Ik vermijd
Tip van Martina Forni
Eenvoudig en snel bestellen via:
Diepenbrock Delen 1 en 4 uit Suite ‘Elektra’
Daniel Harding, dirigent
Schumann Pianoconcert
Concertkalender
Schubert Symfonie nr. 3
Strauss Don Juan
Concerten uit deze serie kunnen ook
Mahler Symfonie nr. 1
Mahler Totenfeier
in andere series voorkomen. Zie voor
over muziek te praten in termen van geuren. Dat is te
Altvioliste Martina Forni raadt het
simpel, het doet zowel muziek als geuren tekort. Door
concert met Daniel Harding aan.
er een geur op te plakken snijd je jezelf de pas af in de
‘Harding heeft een geraffineerde smaak
4 vr 11 december
zoektocht naar nieuwe nuances.’
voor de muziek van deze periode.
De componisten van het zaalbalkon
Jaap van Zweden, dirigent
Vooral met de altijd energievolle en
Iván Fischer, dirigent
Matthias Goerne, bariton
waanzinnige Eerste symfonie van
Miah Persson, sopraan
liederen van Schubert en Strauss Beethoven Symfonie nr. 5
een overzicht de concertkalender
Weerzien
Mahler heb ik een sterke band: het was een van mijn
werken van Dvořák, Bartók,
Het is alweer bijna zes jaar geleden dat Fabio Luisi bij
favoriete lp’s toen ik nog piepklein was. Met die lp als
Röntgen, Strauss, Dopper, Debussy,
het Concertgebouworkest op de bok stond. ‘Ik heb het
karaokeband dirigeerde ik een orkest van knuffelbeertjes!
Diepenbrock, Franck, Mahler,
geluid gemist en de serieuze, toegewijde maar tegelijk
Het is volgens mij het gemakkelijkste stuk van Mahler
Bruckner, Zweers, Tsjaikovski,
ontspannen houding van het orkest. Als je als dirigent
om beelden in je hoofd te krijgen: van een tijdloos bos
Wagenaar, Reger, Ravel, Pijper en
hier uitgenodigd wordt, wordt er echt iets van je verwacht.
in de mist bij het spannende begin tot de landelijke
Stravinsky
Het orkest geeft op zijn beurt veel terug, de musici staan
dansen; van een bijeenkomst van sprookachtige dieren
open voor nieuwe dingen. Ik kijk zeer uit naar het weer-
in de derde deel met Vader Jacob in de super-macabere
zien met dit uitstekende orkest.’
8 vr 9 april
achterin.
mineurversie tot aan de finale met titanische krachten, alsof er met vuurballen wordt gevochten!’ * eerste uitvoering door het Concertgebouworkest
24
Rangen en plattegrond: zie pagina 72.
3 vr 30 oktober
25
Franz Liszt, gefotografeerd in 1858.
LISZTKOORTS
F
Een van de muziekstukken die het Concertgebouworkest in de Familieserie speelt is het Tweede pianoconcert van Franz Liszt. Deze componist en pianist betoverde zijn fans,
zodat ze wel ziek leken. Bezwijk jij straks ook aan de Lisztkoorts?
Zelfs toen popmuziek nog lang niet bestond, was Franz
en een geweldige performer die zich graag tot zijn
Liszt al een popster. Als hij optrad, raakten mannen en
publiek richtte. Hij gaf avondvullende concerten in zijn
vrouwen in extase. Franz’ fans droegen juwelen met zijn
eentje, die hij ‘recitals’ noemde. Al vroeg begreep hij dat
naam of zijn afbeelding erop. Als hij een handschoen liet
de meeste mensen niet kwamen voor de mooie muziek,
vallen, rolden ze over de grond. Er werd gevochten om een
maar om vermaakt te worden en zich te vergapen aan zijn
gebruikte zakdoek. Wanneer hij langs liep, probeerden
pianokunsten. Daarom stelde Liszt de vleugel zijwaarts
sommigen een haarlok af te knippen – als ze niet flauw
en geopend voor het publiek op, zodat iedereen hem
vielen. Hij was de meest gefotografeerde man van de
goed kon zien. Pianisten doen dat nu nog steeds zo. Met
negentiende eeuw.
zijn wapperende lange haren en overdreven bewegingen maakte hij er een spectaculaire show van. En nog een nieuwigheidje: hij speelde uit zijn hoofd, zonder partituur.
Sigarenpeuk Sterren waren er al vaker geweest in de klassieke muziek.
Maar Liszt wist ook dat show alleen niet genoeg is om
Maar het effect dat Liszt op zijn publiek had, was nieuw.
de aandacht vast te houden. Hij programmeerde zijn
De schrijver Heinrich Heine noemde het ‘Lisztomanie’.
recitals zo, dat hij het publiek kon vermaken én opvoe-
Anderen hadden het over Lisztkoorts: een medische
den. Showstukken en bewerkingen van populaire liedjes
aandoening, een ziekte. In tijdschriften en kranten
wisselde hij af met serieuze composities van bijvoorbeeld
verschenen regelmatig verhalen om aan te geven hoe erg
Beethoven. Of van componisten die nog helemaal niet zo
het was. Zoals de bekend geworden anekdote over een
bekend waren, zoals Franz Schubert.
dienstmeisje dat een door Liszt weggegooide sigarenpeuk van straat opraapte. Ze liet er een medaillon omheen maken met de letters ‘F.L.’ in diamantjes, en ‘vervulde
Grote opwinding
vanaf dat moment haar plichten in huis zonder enig besef
De Lisztomanie duurde eigenlijk maar een paar jaar. In 1839
van de walgelijke lucht die er vanaf kwam’. Getver!
begon Liszt door Europa te reizen en overal op te treden. Zijn recitals werden geprezen, soms ook afgekraakt. Na een jaar of twee begon de koorts pas echt. Toen hij eind 1841 in
Spectaculaire show
26
Berlijn aankwam werd hij als een held binnengehaald; een
Hoe kreeg de Hongaarse musicus zijn fans zo gek? Om
grote groep studenten had een lied van hem ingestudeerd.
te beginnen had hij alles mee. Liszt was een ongelooflijk
Liszt gaf in de weken daarna 21 recitals waar heel Berlijn op
virtuoos pianist, een begaafd componist, en had goede
af kwam, ook de koninklijke familie van Pruisen. Na afloop
connecties - zoals zijn vriendin, de schrijfster en gravin
werd Liszt als een vorst naar de stadspoort gereden in een
Marie d’Agoult. Ook niet onbelangrijk: hij was een mooie
koets met witte paarden, terwijl hele volksstammen hem
jongen. Maar Liszt was ook een slimme marketingman
uitzwaaiden langs de weg.
27
Voortaan heerste er grote opwinding als hij in een nieuwe
en verfrissende ideeën komt. Net als Liszt – zou dat iets
stad verwacht werd. In het begin werd nog gedacht dat het
Hongaars zijn?
F
FAMILIESERIE
iets typisch Berlijns was. Een krant in München beweerde dat de extreme gevallen zoals die in de noordelijke steden
Het derde concert in de serie is al net zo bijzonder. Na
voorkwamen ‘niet gevreesd hoeven te worden door onze
twee prachtige orkestwerken uit de twintigste eeuw
inwoners, met hun sterke gestel’. Maar al gauw was
speelt de Nederlandse topvioliste Janine Jansen samen met
duidelijk dat de epidemie in heel Europa om zich heen
orkestmusici in Stravinsky’s ‘Verhaal van de soldaat’, een
greep.
stuk vol maffe melodietjes en energieke ritmes.
Smakelijke roddels
inleiding 13.15 uur
serie F
aanvang concert 14.15 uur
3 concerten
1 zo 13 december
Meer luistervariatie ?
Inclusief lidmaatschap Entrée
De componisten van het zaalbalkon
Op zoek naar meer luistervariatie
De kinderen krijgen bij hun
Iván Fischer, dirigent
naast uw serie? Maak een keuze uit
abonnement een seizoen lang het
Miah Persson, sopraan
één van de uitbreidingspakketten
lidmaatschap van jongerenvereniging
werken van Dvořák, Bartók,
(2 à 3 concerten) uit bijvoorbeeld de
Entrée cadeau, ter waarde van € 20. www.jouwentree.nl
8 t/m 16 jaar
begeleider
✶
€ 40
€ 175
Na acht jaar rondreizen kreeg Liszt er genoeg van. Hij werd
SERIE F
dirigent aan het hof van de hertog van Weimar. In adellijke
Wilt u uw kinderen of kleinkinderen ook de kunst van
Röntgen, Strauss, Dopper, Debussy,
serie S. Voor meer informatie kunt u
kringen bleef hij onderwerp van smakelijke roddels en
het luisteren bijbrengen? De Familieserie is een ideale
Diepenbrock, Franck, Mahler,
kijken op www.concertgebouworkest.
verhalen. Zo had hij een verhouding met een getrouwde
introductie tot de symfonische muziek voor jong publiek
Bruckner, Zweers, Tsjaikovski,
nl/variatie of bel met de klanten-
Bestellen, rangen en plattegrond
prinses. De Lisztomanie ebde weg, maar zijn populariteit
van ongeveer 8 tot en met 16 jaar. In drie onvergetelijke
Wagenaar, Reger, Ravel, Pijper en
service: T 020 305 10 15, ma-vr,
Eenvoudig en snel bestellen via:
bleef. Vooral omdat hij vaak geld gaf aan goede doelen,
concerten kunt u uw kinderen of kleinkinderen laten
Stravinsky
9.30-12.30 uur.
www.concertgebouworkest.nl/series.
en veel deed voor andere componisten. Hij introduceerde
kennismaken met de wereld van het Concertgebouworkest.
Wagner en Glazoenov bij het grote publiek. In 1860 begon
U krijgt met de kinderen podiumplaatsen achter het orkest,
2 zo 17 januari
Rondom de concerten
Rangen en plattegrond: pagina 72.
Liszt weer een heel nieuw leven: hij verhuisde naar Rome
zodat u de musici en de dirigent goed kunt zien. Ook is er
Gianandrea Noseda, dirigent
en sloot zich aan bij de katholieke kerk. Niet bepaald rock
een leuke inleiding voorafgaand aan de concerten.
Yefim Bronfman, piano
Inleiding
Concertkalender
Kodály Variaties op een Hongaars
Voorafgaand aan de concerten in
Concerten uit deze serie kunnen ook
volkslied, ‘De pauw’
de Familieserie wordt speciaal voor
in andere series voorkomen. Zie voor
’n roll. Toch bleef hij geliefd; zijn roem zette hij nu in als ambassadeur voor het Vaticaan. Alle deuren gingen voor
F
Tip van Helma van den Brink
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
hem open; als hij in Engeland was logeerde hij bij koningin
Fagottiste Helma van den Brink kiest
Liszt Pianoconcert nr. 2
de kinderen een leuke inleiding
een overzicht de concertkalender
Victoria. Eens een ster, altijd een ster.
‘puur op intuïtie’ het concert op
Dvořák Symfonie nr. 7
georganiseerd. Uiteraard zijn (groot-)
achterin.
ouders ook welkom. Abonnees van de
13 december, ‘omdat ik Iván Fischer
Brontosaurus Van Liszt hoor je in de Familieserie het Tweede pianoconcert.
een heel bijzondere en inspirerende
3 zo 9 mei
dirigent vind, hij heeft een heel eigen
Kristiina Poska, dirigent
kijk op de muziek. Het lijkt mij een
Janine Jansen, viool
Familieserie ontvangen nader bericht over deze inleidingen.
Hij begon eraan tijdens zijn eerste tournees, maar voltooi-
mooi afwisselend programma met bekende en minder
Pärt Cantus in memoriam Benjamin
Begeleider en kind
de het pas toen hij gestopt was met optreden. Liszt heeft
bekende componisten. En de sopraan Miah Persson heeft
Britten
De Familieserie is alleen verkrijgbaar
het virtuoze werk zelf nooit gespeeld. Vele sterpianisten
een heel mooie heldere stem!’
Ravel Le tombeau de Couperin
in volwassene-kindcombinatie.
Stravinsky Histoire du soldat
Minimaal één begeleider per twee
die na hem kwamen, hebben dat wél gedaan. Zoals Yefim Bronfman, die het werk met het Concertgebouworkest
kinderen.
komt uitvoeren. In hetzelfde concert klinkt muziek van Meer concerten voor
Liszts latere landgenoot Kodály en de meesterlijke Zevende
de hele familie
symfonie van Dvořák.
Heeft u interesse in meer concerten Dvořák is een van de namen die je ziet als je in Het
voor de hele familie? Voor kinder-
Concertgebouw naar boven kijkt: rondom het publiek
concerten zie pagina 60 en voor
prijken de namen van beroemde componisten aan
Essentials zie pagina 34.
de balkons. In de Familieserie dirigeert Iván Fischer – alweer een Hongaar – korte muziekstukken van al die ✶
componisten. Typisch Fischer, die vaak met verrassende
28
29
Inclusief lidmaatschap Entrée
HEEL ERG NEDERLANDS Het Concertgebouworkest wijdt een week aan louter muziek van eigen bodem. Celia Swart en Bram Kortekaas schrijven nieuw opdrachtwerk. Een gesprek met twee vertegenwoordigers van de jongste
generatie Nederlandse componisten.
Nederland heeft een rijke klassieke-muziektraditie. Rond
Toen ik een jaar of vijftien was vormde ik een bandje en
1600 oefende Jan Pieterszoon Sweelinck grote invloed uit
daar begon ik jazzy en poppy stukjes voor te schrijven.’
tot ver over de landsgrenzen, later volgden componisten
Celia’s doel om saxofoon te gaan studeren, sloeg een paar
als Willem de Fesch, Unico van Wassenaer en in de late
maanden voor het toelatingsexamen om. Compositie
negentiende eeuw Alphons Diepenbrock. Vooral de
maakte haar veel gelukkiger.
afgelopen eeuw heeft het componeren in Nederland zich op een heel eigen manier ontwikkeld. Componisten als Willem Pijper, Louis Andriessen en Michel van der Aa
Klassieker dan normaal
staan internationaal hoog aangeschreven. Tijdens het
Zo onbekend is Celia de laatste jaren helemaal niet meer.
Horizon-programma Speel Nederlands met me focust
Ze componeerde onder andere voor het Residentie Orkest en
het Concertgebouworkest volledig op composities van
het Nieuw Ensemble, haar muziek klonk op de Nederlandse
eigen bodem.
en Britse radio en televisie en de Gaudeamus Muziekweek nomineerde haar compositie Boven Hoge Gebouwen voor de
Jong en onbekend
Tera de Marez Oyens Award. Is ze dan nu een ‘hedendaagse klassieke-muziekcomponiste'? Dat vindt ze een beetje een
Celia Swart en Bram Kortekaas werd gevraagd een nieuw
vreemde titel. 'In Amerika noemen ze je tegenwoordig
werk te componeren. Onder leiding van Antony Hermus
gewoon overkoepelend een new music composer. Dat vind ik
worden ze uitgevoerd naast werken van Theo Loevendie,
mooi. Noem mij maar gewoon een hedendaagse componist.’
Louis Andriessen en Tristan Keuris. Celia Swart (25) is
Haar muziek laat zich dan ook niet eenvoudig beschrijven.
daarmee de jongste componist van de avond. Het orkest
Gebouwen hebben haar lang geïnspireerd, nu is het thema
zocht ‘jonge onbekende mensen’, zegt ze. Dus Celia is
‘isolement’ vaker onderwerp.
onbekend? ‘Ja’, bevestigt ze lachend. ’Ik ben onbekend.’ Klassiek geschoold of opgevoed is ze niet, dus klassieke
30
Hoe word je eigenlijk componist? Een lange gniffel gaat
muziek heeft eigenlijk nooit echt een rol gespeeld in haar
vooraf aan Celia’s antwoord: ‘Dat gaat vanzelf, denk ik.
componeren. Toch is ze nu door een klassiek instituut
Ik begon met saxofoon, maar er stond altijd een piano in
gevraagd. Voelt ze zich dan verplicht om klassieker te
het leslokaal.’ Die piano lonkte. ‘Ik merkte dat ik het veel
schrijven dan normaal? Celia, droog en met een ondeugende
leuker vond om zelf dingen te maken dan om te studeren.
twinkeling in haar ogen: ‘Nee hoor. Het orkest heeft me
31
tenslotte gevraagd vanwege de muziek die ik al gecom-
Horizon
SERIE H
poneerd heb.’ Het wordt een acht minuten durend werk
Onder de naam Horizon organiseert het Concertgebouw
voor harp en orkest, met Remy van Kesteren als solist.
orkest ieder seizoen drie thematische programma’s in
aanvang 20.15 uur
samenwerking met instellingen uit diverse culturele disci-
serie H
regulier (één rang)
schenkers / Vrienden
3 concerten
€ 118
€ 103
plines. De naam Horizon verwijst naar verbreding en ver-
De moeite waard
dieping: vernieuwing van het repertoire, interdisciplinaire
Celia voelt zich nog te nieuw in de klassieke wereld om
samenwerking en omkadering met randprogrammering.
1 do 22 oktober
2 do 3 december
Meer luistervariatie ?
te zeggen hoe ze zichzelf ziet in verhouding tot de andere
In ieder concertprogramma is een spreker, beeldprojectie
De kus van Klimt
Speel Nederlands met me
Op zoek naar meer luistervariatie
componisten tijdens het Horizon-concert. Bram Kortekaas
of theatrale act opgenomen. Orkestmusici spelen kamer-
i.s.m. Van Gogh museum
i.s.m. de conservatoria van
naast uw serie? Maak een keuze uit
(30), van wie eerder al kamermuziek klonk bij een Horizon-
muziek op diverse locaties. Met steeds een ander actueel
Programma met beeldprojectie
Amsterdam en Den Haag
één van de uitbreidingspakketten
programma, voelt meer verwantschap. Vooral met Tristan
en artistiek thema komt tijdens en rondom de concerten
Cristian Măcelaru, dirigent
programma met tekstprojectie
(2 à 3 concerten) uit de serie A, B, S of
Keuris, die hij zijn ‘compositie-opa’ noemt. Keuris gaf les
een breed palet aan onderwerpen aan bod.
Elena Stikhina, sopraan
Antony Hermus, dirigent
Z. Voor meer informatie kunt u kijken
aan Willem Jeths, van wie Bram op zijn beurt weer les
Cerha Paraphrase über den Anfang der
Katrien Baerts, sopraan
op www.concertgebouworkest.nl/
kreeg. ‘Maar de minimal-hoek van Louis Andriessen, die
Het Horizon-concert Speel Nederlands met me maakt deel
9. Symphonie von Beethoven (Nederlandse
Remy van Kesteren, harp
variatie of bel met de klantenservice:
gebruik ik ook’, zegt hij na enig nadenken. In het werk dat
uit van een week met louter Nederlandse muziek die
première)
Dominique Vleeshouwers, slagwerk
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
hij gaat componeren voor het orkest met sopraan Katrien
het Concertgebouworkest van 29 november tot en met
Zemlinsky Sprich zu mir, Geliebter uit
Swart nieuw werk voor harp en orkest
Baerts wil hij die verbindingen specifiek opzoeken.
6 december organiseert in samenwerking met de conser-
‘Lyrische Symphonie’
(opdrachtcompositie, wereldpremière)
vatoria van Amsterdam en Den Haag. In De kus van Klimt
Alma Mahler Bei dir ist es traut en
Andriessen Tapdance voor solo slagwerk
Nicholas Collon vertelde Bram na het dirigeren van zijn
klinkt muziek rondom de Weense jugendstilkunstenaar
Waldseligkeit
en groot ensemble *
Programmatoelichting
werk voor het Residentie Orkest dat hij ‘een heel erg
Gustav Klimt. Matthias Pintscher dirigeert opwindende
Gustav Mahler Adagietto uit
Loevendie Flexio *
Bij deze concerten ontvangt u de
Nederlands stuk had geschreven’. Maar wat is dan een
en onaardse muziek van Bartók, Annelies Van Parys en
‘Symfonie nr. 5’
Kortekaas nieuw werk voor sopraan
Horizon-gids kosteloos aan de zaal. In
‘Nederlands stuk’? Bram kan de betekenis niet helemaal
hemzelf binnen het thema Wonderbaarlijke liefde.
Deutsch nieuw werk (opdracht-
en orkest (opdrachtcompositie,
muziekmagazine Preludium staat extra
compositie, wereldpremière), beeld Bas
wereldpremière)
achtergrondinformatie, zie pagina 55.
van Beek
Keuris Movements
thuisbrengen, en ook Celia zou het niet weten. Misschien is daarom zo’n programma met Nederlandse muziek ook
Tip van Petra van der Heide
Rondom de concerten
Bestellen, rangen en plattegrond
wel zo belangrijk. Celia: ‘We zijn een klein land, maar we
Soloharpiste Petra van der Heide
Zemlinsky Voorspel ‘Es war einmal...’ *
hebben toch heel veel moois neergezet. Ik denk dat we
wordt van alle drie de programma’s
Strauss slotscène uit ‘Salome’
als samenleving best iets trotser zouden mogen zijn op
enthousiast. Ze tipt Speel Nederlands
Wonderbaarlijke liefde
www.concertgebouworkest.nl/series.
wat we allemaal maken.’ Bram voegt daaraan toe: ‘Als er
met me: ‘Met Remy van Kesteren op
i.s.m. Duda Paiva Company
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
Nederlandse muziek wordt geprogrammeerd, is het vaak
harp gaat u zeker iets bijzonders
programma met mime/poppenspel
Rangen en plattegrond: pagina 72.
toch een beetje als verplicht nummertje aan het begin van
meemaken. Als collega-harpist kan ik
Matthias Pintscher, dirigent
3 do 21 januari
Eenvoudig en snel bestellen via:
de avond. Het mooie is nu dat we laten horen dat een hele
zeggen dat ik het telkens weer een feest vind om naar hem
Georg Nigl, bariton
Concertkalender
avond Nederlandse muziek ook de moeite waard is.’ Celia:
te luisteren. Geen angst voor nieuwe noten: niet alle mo-
Nederlands Kamerkoor
Concerten uit deze serie kunnen ook
‘Aan het eind van de week weten we vast wat een typisch
derne werken zijn per se moeilijk of weinig toegankelijk!’
Van Parys nieuw werk (opdracht
in andere series voorkomen. Zie voor
compositie, wereldpremière)
een overzicht de concertkalender
Pintscher delen uit ‘Shirim’ (Nederlandse
achterin.
Nederlands stuk is.’
première slotdeel, opdrachtwerk) Bartók De wonderbaarlijke mandarijn
* eerste uitvoering door het Concertgebouworkest
32
33
GEEN SPOORBOEKJE
S
Komend seizoen speelt het Concertgebouworkest bij Essentials zes meesterwerken
die je gehoord moet hebben, verdeeld over vier concerten. Wat vinden de orkestmusici zelf van de programma's? Een strijker en een blazer over de kunst van het luisteren naar Mozart, Schumann en Mahler.
Gran partita
Naast Schumanns ‘Rheinische’ symfonie en de Eerste van Mahler klinken bij Essentials drie werken van Mozart,
Geen spoorboekje bij Trevor Pinnock. De Brit dirigeert
waaronder zijn laatste symfonie, bijgenaamd ‘Jupiter’.
Mozarts Serenade in Bes groot, bijgenaamd Gran partita:
'Dat is zo fantastisch om te spelen!’ zegt Julia Tom, celliste
een grootschalig kamermuziekwerk voor dertien blazers.
in het Concertgebouworkest. ‘Iedere orkestmusicus houdt
‘Wat gaaf!’, reageert Hein. ‘Het lijkt me geweldig om dat
van Mozart’, verklapt klarinettist Hein Wiedijk. Maar wat
met Pinnock te doen, dat is zo’n bezield musicus. En het
maakt Mozart dan zo goed?
is natuurlijk leuk voor ons, klarinettisten.’ Het werk heeft twee klarinetpartijen, en nog twee voor een minder bekend instrument, de bassethoorn. ‘Een instrument waar je een
Stout
gebruiksaanwijzing voor nodig hebt, heel moeilijk om goed
‘Mozart heeft geen enkel slecht stuk geschreven’, legt Hein
en mooi te bespelen, maar het verleent aan die Gran partita
uit. ‘Zelfs toen hij nog een kind was, was zijn muziek inte-
een ongelooflijk mooie kleur.’
ressant. Er is altijd nog een laag eronder, en nog een laag, en nog een, en hij bleef op zoek naar manieren om mensen
34
Mozart ontwikkelde aan het eind van zijn leven een
op het verkeerde been te zetten’. Julia vult aan: ‘Mozart is
grote liefde voor de klarinet. Vanwege de vele expressieve
een componist van vlees en bloed, van passie. Zijn muziek is
mogelijkheden, denkt Hein. ‘En daarbij: ‘Mozart was ook
zo menselijk. Er zit altijd zang en drama in. Dat kun je het
altviolist, en de klarinet heeft dezelfde ligging. Hij vond die
beste uiten met lichtheid en elegantie. Er is de afgelopen
middenstemmen mooi. Mijn moeder zei wel eens dat ze
vijftig jaar veel veranderd omtrent de ideeën over Bach en
Mozart een beetje saai vond. Dan zei ik: het is helemaal
Mozart. In de jaren tachtig groeide ik op met het toen nog
niet saai, luister maar naar de altvioolpartij! Luister niet
revolutionaire idee op om te kijken naar lichtere manieren
alleen naar het melodietje, maar naar wat hij met zo’n
van spelen. Al werd dat later ook weer een dogma...’
middenstem doet.’
Mozart duldt geen dogma’s, vindt ook Hein: ‘Bij Mozart
In Mozarts Vierde vioolconcert speelt Sylvia Huang de solo
denk ik aan ‘stout’. Hij was een vroege classicist, maar brak
partij. De jonge Belgische speelde van 2014 tot 2019 bij
meteen uit die klassieke vormen. Het heeft me altijd erg
het Concertgebouworkest. Toen ze in het voorjaar van 2019
geamuseerd hoe sommigen die muziek uitvoeren met een
deelnam aan de prestigieuze Koningin Elisabethwedstrijd
soort spoorboekje en elkaar daarop betwisten.’
in Brussel leefden haar orkestcollega’s enorm met haar mee.
35
Ze werd finalist en won de publieksprijs. ‘Helemaal te gek
zachte, ijle flageoletten in de strijkers. ‘Dat is voor mij in
dat Sylvia dat Vioolconcert komt spelen’, zegt Hein. ‘Ik kan
geluid gevatte stilte: er zijn geen mensen, je bent alleen in
S
ESSENTIALS
me haar proefspel nog herinneren, ze was nog maar negen-
de natuur, dat zilverachtige van die klank, het is echt een
tien jaar: wow! Ze speelt muzikaal zó indringend – én ze is
heel bijzonder begin.’ En dan moet de rest van de symfonie
een grote schat!’
nog komen: een groots avontuur.
Gekte
SERIE S
1 za 31 oktober
Meer luistervariatie ?
Met Schumanns ‘Rheinische’ symfonie bevinden we ons in
Daniel Harding, dirigent
Op zoek naar meer luistervariatie
de Romantiek: grotere bezettingen, grotere gebaren. Vergt
Bij Essentials maak je vier keer per seizoen kennis
Mahler Symfonie nr. 1, ‘Titan’
naast uw serie? Maak een keuze uit
TOM Talk
dat een andere manier van werken? Hein vindt van niet.
met een onbetwist meesterwerk, uitgevoerd door het
één van de uitbreidingspakketten
De Vlaamse presentator Thomas
‘Hoe slanker je die ‘Rheinische’ speelt, hoe beter ze wordt.
Concertgebouworkest. Presentator Thomas Vanderveken
2 za 30 januari
(2 à 3 concerten) uit bijvoorbeeld
Vanderveken licht op het podium op
Met sommige dirigenten wordt het zo vet, langzaam en
laat op het podium zijn eigenwijze licht schijnen over
Trevor Pinnock, dirigent
de serie A met Janine Jansen.
inventieve en enthousiaste wijze het
de muziek. De concerten beginnen om 21.00 uur, zodat je
Mozart Serenade in Bes, ‘Gran partita’,
Voor meer informatie kunt u kijken
programma toe.
ruim de tijd hebt voor bijvoorbeeld een etentje vooraf.
KV 361
op www.concertgebouworkest.nl/
donkerbruin…’
aanvang 21.00 uur
serie S
rang 1+
rang 1, 2, 3
4 concerten
€ 200
€ 180
Rondom de concerten
variatie of bel met de klantenservice:
Entrée Café
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
Na afloop van de concerten organi-
Julia: ‘Bij Schumann heb je hetzelfde als bij Mozart: ze
De eindtijd ligt rond 22.10 uur, waarna je kunt napraten
hebben allebei een heel puntige, heldere articulatie nodig.
met een drankje bij Entrée Café. Een goed bestede
3 za 20 februari
Omdat de akoestiek van de Grote Zaal alles rond en zacht
avond! In het seizoen 2020/2021 dirigeert Daniel Harding
Andrew Manze, dirigent
seert jongerenvereniging Entrée het
maakt, kan het moeilijk zijn om samenklanken helder
de Eerste symfonie van Mahler. Mozarts ‘Gran partita’
Sylvia Huang, viool
gratis toegankelijke Entrée Café in de
over te laten komen en erop te reageren. Wij zijn gewend
speelt het orkest onder leiding van oudemuziekspecialist
Mozart Vioolconcert in D, KV 218
Spiegelzaal waar u kunt napraten over
om met die ronde klank te werken, dus ik vind het altijd
Trevor Pinnock. Andrew Manze – van huis uit zelf
Mozart Symfonie nr. 41, ‘Jupiter’, KV 551
het concert onder het genot van een
spannend om te zien of een dirigent ons ertoe kan brengen
violist – dirigeert het Vioolconcert in D groot en de ‘Jupiter’-
om actiever en puntiger te spelen.’ Schumanns muziek zit
symfonie van Mozart. Paavo Järvi gaat het orkest voor in
4 vr 16 april
vol verrassingen, zegt de celliste. ‘Hij heeft zijn obsessies,
Schumanns ‘Rheinische’ symfonie. Deze wordt ingeleid
Paavo Järvi, dirigent
zoals die gepuncteerde ritmes die doordenderen, maar het
door Beethovens Ouverture ‘Leonore’ nr. 3, een van de
Beethoven Ouverture ‘Leonore’ nr. 3
Bestellen, rangen en plattegrond
is zo eigen, zo spontaan, je speelt echt iets wat uit zijn
ouvertures die oorspronkelijk bedoeld was voor de opera
Schumann Symfonie nr. 3, ‘Rheinische’
Eenvoudig en snel bestellen via:
voegen barst!’ Hein: ‘Die gekte, daar kan de gemiddelde
Fidelio, maar een eigen leven is gaan leiden.
drankje met live muziek of dj op de
achtergrond.
www.concertgebouworkest.nl/series.
popartiest niet tegenop, hoe gek die kerel was! Soms denk
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
je: wat heeft hij nou weer opgeschreven? Maar als je je
Rangen en plattegrond: pagina 72.
eraan overgeeft is het zulke fantastische muziek.’ Concertkalender Concerten uit deze serie kunnen ook
Groot en intiem
in andere series voorkomen. Zie voor
Mahlers Eerste symfonie vertelt ‘het verhaal van het uni-
een overzicht de concertkalender
versum’, aldus Julia, ‘al klinkt dat misschien een beetje te
achterin.
intimiderend’. Hein vult aan: ‘Ja maar aan de andere kant, het derde deel is gewoon de begrafenis van een jager door de dieren, een kinderlijk verhaaltje’. Dat soort specifieke beelden in Mahlers muziek helpen de luisteraar, vindt Julia. Mahler is dus groot en veelomvattend, en tegelijkertijd klein en intiem? ‘Ja, het verhaal van de kosmos, maar dan gezien door de ogen van een kind, met al zijn naïviteit en oorspronkelijkheid. Alsof je de dingen voor de eerste keer ervaart.’ Hein wijst op het begin van de symfonie, met
36
37
Z
‘ER VALT NOG ZO VEEL TE ONTDEKKEN’
De gevierde mezzosopraan Ann Hallenberg is komend seizoen te gast
met aria’s van Händel en Haydn. Het markeert haar zeventiende jaar bij het
Concertgebouworkest, dat ze inmiddels goed kent. ‘Het voelt als thuiskomen’.
Ann Hallenberg roemt het Concertgebouworkest als haar
uit Il ritorno di Tobia van Joseph Haydn, waarmee Hallenberg
favoriete orkest. Wel betreurt ze het dat ze nooit heeft
het programma afsluit, bevat dan weer een explosie van
kunnen werken met conductor emeritus Mariss Jansons,
coloraturen. ‘Het gaat om de scène waarin Anna haar
die op 1 december 2019 overleed. Enkele dagen later zong
echtgenoot verwijt nergens goed voor te zijn’, legt
ze bij het orkest de altrol in Schumanns Szenen aus Goethes
Hallenberg uit. ‘Onwillekeurig denk je dan toch aan de
‘Faust’. ‘Ik merkte aan de orkestleden dat ze aangeslagen
spanningen die er waren tussen Haydn en zijn vrouw.’
waren.’ In het seizoen 2020/2021 komt Ann Hallenberg terug bij het
Herontdekken
orkest met een Händel- en Haydn-programma onder leiding
In Amsterdam zingt ze ook regelmatig de altpartij in
van Riccardo Minasi. ‘Ik heb indertijd de cd Agrippina met
Johann Sebastian Bachs Matthäus-Passion. ‘Of het nu
muziek van Händel met hem opgenomen en ken hem als
Händel is, Bach of Mahler, ik zing liefst zoveel mogelijk
een typisch Italiaanse dirigent. Een briljant violist ook, met
verschillende stijlen, al zeg ik nee tegen zwaardere partijen.
een tomeloze energie en veel aandacht voor details.’
We moeten Wagner en Strauss maar eens herontdekken, hun muziek is nooit bedoeld om zo zwaar en hard te
Explosie van coloraturen
zingen dat de stem eronder lijdt. Bepaalde Wagner-rollen zou ik goed kunnen zingen: Senta, Eva, Brangäne, maar
Het programma omvat een keuze van het orkest uit een
dan zou niet alleen de dirigent, maar ook het publiek het
aantal suggesties van haarzelf. Ze is er gelukkig mee, want
met me eens moeten zijn.’
George Friedrich Händel is haar dierbaar. ‘Ik houd het meest van zijn langzame, minder virtuoze aria’s. Natuurlijk, hij is bekend om zijn coloraturen, maar vergeleken
Uren voor de spiegel
bij componisten als Giuseppe Maria Orlandini of Nicola
Als dochter van een amateurzanger was ze omringd door
Porpora, die soms wel erg veel capriolen uithalen, past hij
zang en toen ze, zes jaar oud, op de televisie een operette
ze bescheidener toe, zinvoller ook.’ De aria Sudò il guerriero
zag, wist ze dat zingen was wat ze wilde. ‘Ik stond uren
38
39
Z
DE MATINEE
SERIE Z
voor de spiegel, fantaserend dat ik zangeres was. Ik zong in het koor van de kathedraal en kreeg op mijn veertiende
Met de serie Z van het Concertgebouworkest zijn uw
de eerste zanglessen. Toen bleek ik ook die coloraturen al
zondagmiddagen goed besteed. Ann Hallenberg zingt in
aanvang 14.15 uur
serie Z
rang 1+
rang 1
rang 2
rang 3
in mij te hebben.’
deze serie aria’s van Händel en Haydn onder leiding van
8 concerten
€ 740
€ 570
€ 430
€ 330
debuterend dirigent Riccardo Minasi – ook klinkt Haydns
4 concerten Z1 of Z2
€ 390
€ 300
€ 225
€ 170
Op de vraag of dat een kwestie van techniek is of van een
populaire Symfonie nr. 88. In de serie Z komt u ook Jaap van
aangeboren dispositie moet ze het antwoord schuldig
Zweden tegen: hij dirigeert Beethovens Vijfde symfonie, de
blijven. ‘Ik wou dat ik het wist. Jonge mensen vragen me
befaamde bariton Mathias Goerne zingt liederen van
1 zo 20 september
4 zo 17 januari
8 zo 9 mei
wel hoe ik dat doe, maar ik ben er niet zeker van. Ik heb
Schubert en Richard Strauss. Van Dvořák hoort u zowel de
Semyon Bychkov, dirigent
Gianandrea Noseda, dirigent
Kristiina Poska, dirigent
het altijd gekund en hoef er weinig voor te doen. Ik oefen
Zevende als de Achtste symfonie, én de Serenade voor strijkers.
Kirill Gerstein, piano
Yefim Bronfman, piano
Janine Jansen, viool
niet veel, alleen als ik nieuwe muziek moet instuderen.
Trevor Pinnock combineert laatstgenoemde werk met
Miroslav Petkov, trompet
Zelfs mijn zwangerschap heeft dat niet veranderd, ik heb
Mozarts Gran partita en muziek van Gabrieli. Dvořák
Kodály Variaties op een Hongaars
Pärt Cantus in memoriam Benjamin
Kabeláč Mysterie van de tijd
volkslied, ‘De pauw’
Britten
gezongen tot acht maanden. Mijn dochter is nu zestien en
is trouwens een van de zeventien componisten op de
Sjostakovitsj Pianoconcert nr. 1
Liszt Pianoconcert nr. 2
Ravel Le tombeau de Couperin
heeft me onlangs te kennen gegeven operazangeres te
cartouches aan de balkons van de Grote Zaal – van al
Dvořák Symfonie nr. 8
Dvořák Symfonie nr. 7
Stravinsky Histoire du soldat
willen worden. Ze heeft een prachtige stem, maar er is
deze componisten dirigeert Iván Fischer een kort werk.
meer voor nodig: doorzettingsvermogen, de juiste mensen
Han-Na Chang debuteert met de meesterlijke Vijfde
2 zo 18 oktober
5 zo 31 januari
Meer luistervariatie ?
ontmoeten, en vooral puur geluk...’
symfonie van Prokofjev en Kristiina Poska met muziek van
Riccardo Minasi, dirigent
Trevor Pinnock, dirigent
Op zoek naar meer luistervariatie
Ravel en Pärt. Artist in residence Janine Jansen soleert in
Ann Hallenberg, alt
Mozart Serenade in Bes, 'Gran partita',
naast uw serie? Maak een keuze uit
Stravinsky’s Histoire du soldat; de pianisten Kirill Gerstein,
Händel Allegro uit Sinfonia in D *
KV 361
één van de uitbreidingspakketten
Yefim Bronfman en Behzod Abduraimov schitteren in
Händel Ouverture ‘Agrippina’ *
Gabrieli Canzon duodecimi toni uit
(2 à 3 concerten) uit de serie A, B, S of
werken van respectievelijk Sjostakovitsj, Liszt en Bartók.
Händel aria’s uit ‘Serse’, ‘Tolomeo',
'Sacrae symphoniae'
Z. Voor meer informatie kunt u kijken
‘Ariodante’ en ‘Giulio Cesare’ *
Gabrieli Sonata pian' e forte uit
op www.concertgebouworkest.nl/
Haydn Ouverture ‘Il mondo della luna’ *
'Sacrae symphoniae'
variatie of bel met de klantenservice:
Elise Besemer is tweede violiste bij het
Haydn Sudò il guerriero uit ‘Il ritorno di
Gabrieli Canzon noni toni uit
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
Onbekende partituren Met haar man en dochter woont Ann Hallenberg in een oude pastorie op het Zweedse platteland. ‘Mijn werk speelt
Tip van Elise Besemer
zich af in steden, maar thuis ben ik graag in de natuur. Sinds ze vanwege fysieke ongemakken besloten heeft
minder opera te doen, is ze vaker thuis. Daar zoekt ze
Concertgebouworkest sinds augustus
Tobia’
'Sacrae symphoniae'
samen met haar man, die musicoloog is, via internet in
2019. In het seizoen 2016/2017 door-
Haydn Symfonie nr. 88
Dvořák Serenade voor strijkers
Rondom de concerten
Italiaanse bibliotheken naar onbekende oude partituren.
liep zij de Academie van het Concert-
Haar nieuwsgierigheid komt voort uit haar vroegere plan B,
gebouworkest (zie pagina 62).
3 zo 13 december
6 zo 7 februari
Bestellen, rangen en plattegrond
Gevraagd naar haar persoonlijke tip
De componisten van
Han-Na Chang, dirigent
Eenvoudig en snel bestellen via:
muziek niet slagen. ‘Dat zoeken is een feest’, vindt ze.
voor de serie Z wijst zij op het concert met Iván Fischer
het zaalbalkon
Behzod Abduraimov, piano
www.concertgebouworkest.nl/series.
‘Er valt nog veel te ontdekken.’
op 13 december. ‘De aanpak voor het concert is voor mij
Iván Fischer, dirigent
Verbey Lumen Ad Finem Cuniculi *
T 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur.
compleet nieuw en uniek! Zoveel componisten op een
Miah Persson, sopraan
Bartók Pianoconcert nr. 3
Rangen en plattegrond: pagina 72.
Ze hoort tot de veelzijdigste zangeressen ter wereld. Heeft
avond horen lijkt me als luisteraar een buitenkans. Het zal
werken van Dvořák, Bartók,
Prokofjev Symfonie nr. 5
ze toch nog wensen? ‘ Ik zal altijd blijven vechten voor de
ook heel interessant worden om een veelzijdige dirigent
Röntgen, Strauss, Dopper, Debussy,
vergeten partituren. En misschien zou ik nog wel eens een
als Fischer elk werk anders te zien en horen benaderen, en
Diepenbrock, Franck, Mahler,
7 zo 11 april
operette van Offenbach willen zingen. Onmogelijke
de reactie van het orkest daarop te horen en ervaren.'
Bruckner, Zweers, Tsjaikovski,
Jaap van Zweden, dirigent
in andere series voorkomen. Zie voor
wensen heb ik ook. De Marschalin in Der Rosenkavalier, en
Wagenaar, Reger, Ravel, Pijper en
Matthias Goerne, bariton
een overzicht de concertkalender
helemaal onmogelijk: Scarpia, de politiechef uit Puccini’s
Stravinsky
liederen van Schubert en Strauss
achterin.
een studie geschiedenis en archeologie, mocht ze in de
Concertkalender
Beethoven Symfonie nr. 5
Tosca. ‘Maak mij een bariton en ik zal Scarpia zingen!’
* eerste uitvoering door het Concertgebouworkest
40
41
Concerten uit deze serie kunnen ook
42
43
nu of nooit
Gustavo Gimeno dirigeert een Beethoven-marathon en een integrale uitvoering van
de drie vroege Stravinsky-balletten. Concertgebouworkest-violiste Anna de Vey Mestdagh sprak
met haar vroegere collega over deze twee unieke programma’s.
Sinds hij in februari 2014 bij het Concertgebouworkest
maar uiteindelijk gaat het tijdens de uitvoering alleen nog
met groot succes inviel voor Mariss Jansons is Gustavo
om het elkaar aanvoelen.'
Gimeno een veelgevraagd dirigent. Een jaar later werd hij aangesteld als chef-dirigent van het Orchestre
'We ontmoetten elkaar een paar jaar geleden in Luxemburg
Philharmonique de Luxembourg, vanaf het seizoen
bij een uitvoering van Bernsteins Tweede symfonie. Twee
2020/2021 zal hij die functie ook bij het Toronto Symphony
minuten voor het concert, we stonden te wachten in de
Orchestra vervullen. Gek genoeg ervaart hij in zijn huidige
coulissen, zei hij: ‘ik neem alvast afscheid van je, want ik
leven als drukbezet dirigent meer rust dan toen hij nog
moet meteen na Bernstein weg’. Ik durfde het nauwelijks
soloslagwerker was bij het Concertgebouworkest. ‘Het
te vragen, maar wist wel: het is nu of nooit. ‘Zouden we
leven is nu veel overzichtelijker. Alles gaat in blokken: twee
misschien in de toekomst nog een keer kunnen samenwer-
weken hier, een week daar. Er moet veel gereisd worden,
ken?’ Tot mijn grote geluk antwoordde hij: ‘Jazeker, en laten
maar als ik thuis ben, dan ben ik ook echt thuis. Al ben ik
we dan alle Beethoven-pianoconcerten doen’.’
dan natuurlijk vaak bezig met het bestuderen van partituren.’
Stravinsky integraal Aan het eind van het seizoen leidt Gimeno het Concert
Hechte muzikale band
gebouworkest in samenwerking met Het Nationale Ballet
Gimeno stond inmiddels meerdere keren voor het
in De vuurvogel, Petroesjka én Le sacre du printemps van
Concertgebouworkest. In november 2020 komt hij
Stravinsky. ‘Het is een uitgelezen kans om deze balletten
terug; dan voert hij met pianist Krystian Zimerman
integraal uit te voeren en met elkaar te verbinden. Meestal
binnen een week alle vijf pianoconcerten van Beethoven
worden ze symfonisch en afzonderlijk van elkaar gepro-
uit, gecombineerd met nieuwe composities. De week
grammeerd. De balletten zijn heel verschillend, van drome-
wordt afgesloten met een marathonconcert waarin alle
rig naar confronterend: De vuurvogel is sprookjesachtig en mysterieus, in Petroesjka zit dat speelse danselement en Le
pianoconcerten achter elkaar klinken.
sacre du printemps is primitief aards, diep menselijk, heel pijnlijk ook.'
‘Met Krystian Zimerman voel ik een hechte muzikale band, wij hangen eenzelfde soort arbeidsethiek aan. Alle technische details moeten kloppen: het instrument, de
'Ik zie Stravinsky, net als Beethoven, als een cruciale schakel
hoeveelheid strijkers, de adempauzes en de dynamiek,
in de muziekgeschiedenis. Beïnvloed door voorgangers als
44
45
EXTRA CONCERTEN
Rimski-Korsakov ontwikkelde hij een heel eigen stem en
overzicht EXTRA CONCERTEN
inspireerde daarmee weer veel latere componisten. Het
Een gevarieerde selectie
wo 19 augustus | 20.00 uur
za 25 december | 14.15 uur
ma 21 juni | 19.30 uur
verhaal gaat dat Stravinsky destijds het ‘hamergedeelte’
Als u een abonnement neemt op een van de series van
BankGiro Loterij Zomerconcert
Kerstmatinee *
Amsterdam Nationale Opera & Ballet
uit de Sacre aan opdrachtgever Sergej Diaghilev voorspeel-
het Concertgebouworkest, kunt u nu al een van de Extra
Concertgebouworkest Young
prijs Rang 1+ € 134 Rang 1 € 101
Stravinsky's meesterwerken
de, die vervolgens ontsteld vroeg: ‘Hoe lang gaat dat eigen-
Concerten bijbestellen. De zeer gevarieerde selectie bevat
prijs Rang 1+ € 39 Rang 1 € 32
Rang 2 € 76 Rang 3 € 57
coproductie met het Nationale Ballet
lijk duren?’ Waarop Stravinsky antwoordde: ‘Tot het einde,
de Beethoven-marathon en de Stravinsky-balletten onder
Rang 2 € 23
Fabio Luisi, dirigent
Gustavo Gimeno, dirigent
mijn beste’.’
leiding van Gustavo Gimeno, maar ook de feestelijke
Daniel Harding, dirigent
Groot Omroepkoor
Stravinsky Le sacre du printemps
Opening Night, de Kerstmatinee met Fabio Luisi en Bachs
Steven Isserlis, cello
Diepenbrock Lydische nacht
Stravinsky De vuurvogel (versie 1910) Stravinsky Petroesjka (versie 1947)
Twee grote inspirators
Matthäus-Passion met Philippe Herreweghe, zijn Collegium
Widmann Con brio
Verdi Quattro pezzi sacri
Vocale Gent, het Nationaal Kinderkoor en een keur aan
Elgar Celloconcert
‘In de tijd dat ik Mariss Jansons bij het Concertgebouw
vocale solisten.
Brahms Symfonie nr. 2
zo 14 februari | 13.00 uur
orkest mocht assisteren heb ik enorm veel van hem geleerd,
Tip van Joris van den Berg
Kinderconcert: Schilderijen van vr 11 september
een tentoonstelling
kest tijdens de repetities vast te houden. Hij heeft daarbij
Cellist Joris van den Berg tipt de
Opening Night
prijs Rang 1 volwassenen € 18
een duidelijke strategie: deel je repetitie efficiënt in, houd
Beethoven-marathon op 11 oktober.
walking dinner 18.30 uur
kinderen € 14,50
overzicht over welke details je wilt repeteren en zet je
‘Wat een unieke kans om de vijf
aanvang concert 20.30 uur
Nuno Coelho, dirigent
altijd optimaal in. Waarmee hij zichzelf tegelijkertijd ook
monumentale Beethoven-concerten te
dress code: black tie
Moesorgski Schilderijen van een
kwetsbaar durft te maken: dit is wie ik ben, dit is wat ik
spelen en te beluisteren met één van
prijs Rang 1+ € 305 Rang 1 € 210
tentoonstelling
wil. Met Claudio Abbado had ik een heel ander soort band.
de beste en meest unieke pianisten
Rang 1+ € 170
met name hoe belangrijk het is om de aandacht van het or-
De laatste jaren van zijn leven hebben we veel contact
van onze tijd. Krystian Zimerman is een musicus die zijn
Alan Gilbert, dirigent
zo 28 maart | 12.00 uur
gehad, hij werd een persoonlijke vriend. Ook met hem had
instrument overstijgt; ieder concert met hem is een echte
Stefano Bollani, piano
Palmzondagconcert *
ik het meestal niet over de grote lijnen maar juist over de
belevenis!’
Higdon Fanfare Ritmico (Nederlandse
prijs Rang 1+ € 144 Rang 1 € 110
première)
Rang 2 € 83 Rang 3 € 61
Kaarten bestellen
Gershwin Rhapsody in Blue
Philippe Herreweghe, dirigent
details. Is dat accelerando niet te vroeg, is die passage niet te luid? Daarbij spaarde hij zichzelf niet, hij wilde altijd weten wat ik van een bepaalde uitvoering vond.’
Online kiest u zelf uw favoriete stoelen via www.concert-
Bernstein Ouverture ‘Candide’
Maximilian Schmidt, tenor
gebouworkest.nl/series.
Gershwin An American in Paris
Florian Boesch, bas
Let op: uw serie kan al het programma van uw favoriete
zo 11 oktober | 12.30 tot ca. 17.00 uur
Alex Potter, countertenor
‘Wat ik van Jansons en Abbado heb geleerd neem ik mee
Extra Concert bevatten. Bekijk hiervoor de concertkalender
Beethoven-marathon *
Krešimir Stražanac, bas
op mijn muzikale reis, een reis waarvan de essentie uit
achterin.
prijs Rang 1+ € 170 Rang 1 € 130
Collegium Vocale Gent
Rang 2 € 98 Rang 3 € 72
Nationaal Kinderkoor
De reguliere verkoop voor losse kaarten start 1 juni 2020.
Gustavo Gimeno, dirigent
Bach Matthäus-Passion, BWV 244
ook op de details hebt gewerkt, hoe goed je ook weet hoe
Voor schenkers en Vrienden start de verkoop op
Krystian Zimerman, piano
je het wil hebben, het is de kunst om tijdens het concert
19 mei 2020.
Beethoven Pianoconcert nr. 1
De essentie
Dorothee Mields, sopraan
eindelijk de zoektocht naar jezelf is. Wie ben je diep van binnen? Wat hoor je werkelijk in de muziek? Hoe hard je
niet meer de control freak te zijn, om je juist kwetsbaar
Beethoven Pianoconcert nr. 2
op te stellen. De afgelopen jaren heb ik vooral geïnvesteerd
Beethoven Pianoconcert nr. 3
in de breedte: het opbouwen van een uitgebreid repertoire
Beethoven Pianoconcert nr. 4
en uren maken met veel verschillende orkesten. Nu is het
Beethoven Pianoconcert nr. 5,
tijd om meer de diepte in te gaan. Graag wil ik de samen-
'Keizerconcert'
werking uitbouwen met die orkesten waarmee ik me het meest verbonden voel en daarnaast mijn focus meer richten op een specifiek repertoire, zoals nu met deze twee
Voor deze concerten krijgt u 10% korting (in combinatie met een abonnement)
*
bijzondere projecten.’
46
47
tekst?
DOORGEVEN en VERBINDEN
Ze kunnen niet wachten, de jonge Europese musici die geselecteerd zijn
voor het zomerprogramma van 2020. Na de succesvolle eerste editie van Concertgebouworkest Young
zijn de voorbereidingen voor het vervolg in volle gang.
‘Tranen in de ogen’, kopt Trouw, en: ‘Ongelooflijk… een
nemen, om na ruim twee intensieve weken met een enorme
fascinerende prestatie’, schrijft de Volkskrant. Een langdurig,
muzikale boost weer naar huis te gaan. Pablo Heras-Casado
overweldigend applaus. Het concert op 23 augustus 2019
vertelt over de bijzondere tijd als dirigent bij deze eerste
in Het Concertgebouw is een magische ervaring voor het
editie van Young: ‘Ik zag mijzelf weer als muziekstudent:
publiek. Op het podium zit Concertgebouworkest Young,
samenspelen met mensen overal vandaan terwijl we één
een uniek Europees jeugdorkest, bestaand uit jonge
muzikale visie deelden.’ De jongeren ervoeren dat ook
getalenteerde musici van 14 tot en met 17 jaar. Een orkest
tijdens de repetitieperiode. De vijftienjarige Engelse violiste
tot stand gekomen onder de vleugels van het Concert-
Imaan Kashim vertelt: ‘We hebben echt iets gemeen; we
gebouworkest met financiële steun van fondsen en
zijn met 73 mensen uit 27 landen en begrijpen elkaar door
particuliere schenkers.
de muziek. We zijn een hechte groep geworden, iedereen accepteert elkaar.’
Talentontwikkeling Het Concertgebouworkest wil met Young investeren in
Een impuls geven
een volgende generatie getalenteerde Europese musici.
Betrokkenheid van leden van het Concertgebouworkest
Niet alleen om het draagvlak te vergroten voor het orkest
is een essentieel onderdeel van het project. Zij begeleiden
en de klassieke muziek, maar ook om zich duurzaam te
groepsrepetities en kamermuzieklessen. Violiste Borika
verbinden met een steeds diverser wordende samenleving.
van der Booren is heel enthousiast: ‘Het was zo inspirerend
Manager educatie Lili Schutte legt uit: ‘We zien het als een
om de jongeren les te geven en onze tradities door te
maatschappelijke verantwoordelijkheid om onze kennis
kunnen geven.’ Het heeft Pablo Heras-Casado en de
en onze muzikaliteit door te geven. Daarbij richten we
orkestmusici verbaasd hoe snel het niveau steeg. Veel
ons met Young op jongeren die door omstandigheden
basisvaardigheden voor samenspelen moesten nog geleerd
minder mogelijkheden hebben op hoog niveau hun
worden: op welke plek moet je strijkstok staan als je zacht
muzikale talent te ontwikkelen.’
speelt? Speel je met of zonder vibrato? Hoe leer je als blazers samen ademen? Pablo Heras-Casado: ‘Ze zijn zo eager om te leren. Ik kon werken vanuit een situatie waarin nog
Hechte groep
alles mogelijk was. Heel inspirerend!’ Tubaïst Perry
Na het applaus van het laatste concert vallen de jonge
Hoogendijk van het Concertgebouworkest noemt het
musici elkaar in de armen en stromen er tranen. Afscheid
niveau van de talenten om te beginnen al ongelooflijk:
48
49
‘Zowel technisch, als muzikaal, en elke repetitie ging het
spelen weinig mensen met mijn etnische achtergrond
niveau omhoog. Deze weken geven een enorme impuls aan
(Pakistaans) op hoog niveau viool. Het is mijn taak te laten
hun carrière.’
zien dat het wel mogelijk is!’ Waarom het project zo uniek is? Pablo Heras-Casado
Persoonlijke ontwikkeling
vertelt: ‘Het orkest maakte echt een muzikaal statement
Naast de muzikale programmaonderdelen gaven trainers
op het podium, als een groep met een persoonlijkheid.
van United World Colleges Nederland workshops gericht
Ze waren overtuigend. Ik hoop dat Young nog vele jaren
op persoonlijke ontwikkeling. Belangrijke thema’s waren
bestaat, met over tien jaar bijna duizend jongeren die
Foundation Concertgebouworkest dankt alle particuliere en zakelijke schenkers en fondsen voor hun genereuze steun aan de Academie van het Concertgebouworkest, Young, educatieprojecten
burgerschap en democratie. Hoe leef je samen; hoe werk
onze energie en idealen verspreiden. Over Europa, over de
voor scholen, de aankoop van instrumenten en diverse bijzondere projecten
je samen met al die mensen met een verschillende
hele wereld.’ Voor kaarten voor het concert van Young op
waarmee het Concertgebouworkest zich artistiek onderscheidt.
achtergrond? ‘Heel waardevol’, vertelt de zestienjarige
19 augustus zie pagina 47.
Global Partners
Albanese cellist Klaudio Zoto tijdens de repetitieperiode: ‘Op de momenten dat we niet spelen, onderzoeken we samen overeenkomsten en verschillen en leren we elkaar
Steun Concertgebouworkest Young
beter kennen. Tijdens het spelen daarna hebben we nog
Vele particuliere schenkers, stichtingen en fondsen
meer uit te drukken.’
hebben de eerste editie van Concertgebouworkest Young gesteund. Wilt u helpen om de volgende lichtingen jonge,
Corporate Partners Accenture •
ING • Unilever Arcadis • Allen & Overy • CBRE
• De Brauw Blackstone Westbroek • KLM • Loyens & Loeff • PwC • Stibbe
Business club De Salon
Trustee
A.M. Plate Master Mevrouw M.C. Bakker • Mevrouw C.I.Th. Bierlaagh-Lucas • Dick en Thelma de Bruin • Paul van Ditzhuyzen • De heer
J.L. Docter • Rick en Marga Donehoo • Jan Kalff • De heer J.R.V. Lindeman • Louise M. Nanning • Marjon Oosterhout • Floor en Arnoud-Jan Pennink-
Muzikaal statement
verborgen talenten deze unieke kans te bieden? Met uw
de Blocq van Kuffeler • De heer H.A. van Rijbroek • De heer drs. H.M.C.M. Schölvinck • Feike en Inge Sijbesma • Mozes A. Staszewski • en anonieme
schenking kunnen zij op hoog niveau hun muzikale talent
schenkers Fellow Mevrouw mr. A.A. (Nollie) van Berge • Mr. P. Buchner • De heer ir. J.D. Doets • E.A. de Graaff-van Meeteren • Mevrouw A. Heimeriks •
Een belangrijk doel van Young is dat de jongeren uitein-
ontwikkelen. Iedere gift, groot of klein, is meer dan
delijk thuis op basis van hun ervaring en hun liefde voor
welkom! U kunt voor meer informatie contact opnemen
klassieke muziek een rolmodel zijn voor leeftijdgenoten,
met Barbara Ruding via b.ruding@concertgebouworkest.nl
als ambassadeur van Young. Voor Imaan Kashim een kans:
of 020 305 10 10. Of bekijk www.concertgebouworkest.nl/
‘Ik wil graag een inspiratie zijn voor anderen. In Engeland
nl/steun-young.
Pieter Houbolt Fonds • Drs. Paul J.H.M. Luijten • Mevrouw L. Ooms-Komst • Rob en Marijke van Oordt-Jones • De heer en mevrouw Sibinga Mulder-Gevaerts
• De heer ir. M.C. van Veen en mevrouw dr. A.G. Leemhuis • Herma en Quinten de Wijn • en anonieme schenkers Patron De heer J.K. van Andel en de
heer P.G.B. van Delden • De heer en mevrouw Ankersmit-Taminiau • De heer mr. F.A.W. Bannier • Carola Beelaerts van Blokland • De heer en mevrouw
Bekouw-Ellis • Rob van den Boogaard • De heer dr. Gert Bindels • Mevrouw E. Blokker-Verwer • Kees de Boer • De heer en mevrouw Boll-Kruseman • De heer drs. F. Bos • De heer drs. J.B.L.M. Bouwman • De heer en mevrouw J.H. Coops • Louise van Deth • Donald Dinkelaar • Siebe van Elsloo en Mirjam van Elsloo-Dizij • Arthur Fischer • Mevrouw M.M.A. van de Geijn-Verhoeven • De heer J.H.R. van Ginkel • Stichting Beau Lieu et Beaux Arts • De heer en mevrouw van Haarlem-Heinz • Familie Han-Crebolder • De heer mr. R.R. Hazewinkel • De heer en mevrouw Henny- de Jong • Corrie Hindaal • De heer T. Hirasawa • Johan Huisman • De heer P.D. Huizer • De heer en mevrouw Idenburg-de Savornin Lohman • Ruth en Reinoud van Ieperen • Trienke A. de Jong • De heer en mevrouw Kat-Goudsmit • Anton van Kempen en Klaartje Staghouwer • Louis en Julie van de Kooij-van Lith • Mevrouw E. Kostense • De heer M.P.A. Koster • Gérard Krouwels • De heer en mevrouw Kuiper-van Hall • De heer R. Langstraat • De heer en mevrouw De Leeuw-Krekels • Jonkheer mr. A.A. Loudon • Familie Lukowski • Johan Maij • De heer en mevrouw Mak-van der Vossen • De heer en mevrouw Van Marle-Crommelin • M.R. Meilink • De heer en mevrouw De Meulemeester-van Erp • De heer A. A. Meurer • Karin Meurs • De heer en mevrouw Mispelblom Beijer-Graafland • Joke Moëd-Reiss • Mevrouw E.R. MoslerReiss • De heer en mevrouw Munnig Schmidt • Ton en Anne-Miek Nelissen-Hanssen • Eveline Nikkels • De heer P. Oldenhove en mevrouw W.R. Stocks • Vogelgezang Foundation • De heer dr. P. Provó Kluit • Irwan Rachman Fonds • Peter Rauwerda • De heer en mevrouw Reesink-de Vries • L.M. Remarque-van Toorn • De heer en mevrouw Roorda-Avis • De heer Rosen Jacobson en mevrouw Kellermann • Dorette Schilte-Ouwehand • Dr. Fred Schonewille • Hans Schoone • De heer en mevrouw Van der Schoot-van Voorst • De heer en mevrouw Schreve-Brinkman • De heer ir. R.W. Siemers • Julienne Straatman • Ferry & Hanneke Theunisse • De heer H.D. Tjeenk Willink • M. van Tongeren • De heer en mevrouw Verloop-Gülcher • Maarten & Mieke Veth • De heer en mevrouw Vigeveno-Smits • De heer mr. A.J. Visser • David W. Voetelink • De heer J.C.M. Vogten • Cees en Dini de Voogd-de Looff • P.C. Voûte & M.A.C. Raaijmakers • Paul en Tineke Wentholt • Fons en Henny van Westerloo • Cora & Dolpff Wigbers • De heer en mevrouw Wijnand-de Jong • De heer en mevrouw Zuidam-van Middelkoop • Lily en Hans Zwarts • en anonieme schenkers
Fondsen op Naam
Sjoerd van den Berg Fonds voor jong en nieuw publiek • Willem & Wilhelmina Bouwes Fonds • Burgerhout Fonds • Van Ees
Havenstein Fonds • Für Elise Fonds • Frances Fonds • Bernard Haitink Fonds voor Jong Talent • Jacobson Fonds • Huib Kersten Fonds • Kirill Kondrashin Fonds
• im Hester van Kralingen Fonds • Willem Mengelberg Fonds • Els Mosler Fonds • Reni en Egon Mosler Fonds • Het Mozart Genootschap • Alfred Nijkerk Fonds • Pan Fonds • Ben Pauw Fonds • Irwan Rachman Fonds • Stichting Mr. Cornelis Roozen Fonds • Christine Schunck Fonds • Greta Steneker-van der Drift Fonds • Christiaan Vlek Fonds • de Witt Wijnen Fonds • Richter Fonds • Fréan Visscher Fonds • Helen Wieringa Fonds • Van Lith Dumont Fonds • en anonieme schenkers
Borika van den Booren coacht Young-violisten, onder wie Imaan Kashim (links achter).
50
51
Gouden Gilde De
heer en mevrouw J. van Aken • Mevrouw dr. M.W.M. Akkerman-Zaalberg van Zelst • Mevrouw H.A.J.M. van Alphen-Slooff •
Een nieuw huis
Ted Baijings • De heer en mevrouw Van Beest-Blaauw • Loes en Evert van den Bergh • De heer en mevrouw Beyer-Lazonder • Mevrouw M.A.M. Boer-ten Hagen • De heer drs. J.B.L.M. Bouwman • Robert Broekema en Frank Rövekamp • M.A. Bruijn-Bronkhorst • De heer H.B. Buddenböhmer • De heer en mevrouw Buurke-Kruseman • Barones Collot d’Escury-Ledeboer • Jan Dijker en Marijke Veldhuis • Loes en Egbert Dommering-van Rongen • Hans en Carine
Wij danken alle particuliere schenkers, fondsen en bedrijven voor hun steun aan de realisatie van RCO House.
Elsenburg-Swinkels • de heer en mevrouw Eskes-Nijhuis • De heer en mevrouw Gelling-Kuiper • Mevrouw M.J. Glasz-Koerts • De heer en mevrouw Grimm-
de aankoop, de verbouwing, de nieuwbouw, de restauratie – van de entreehal, het trappenhuis, de voorgevel en het hek –
van der Veen • De heer en mevrouw Groenteman-Biederman • De heer A. Hartman • Saskia en Jorrit Hartmans • Hilda Hendrikse-Dijkstra • Mevrouw ir.
de Amsterdamzaal, de Huiskamer, de Foyer, de kantoren, de kamer van de chef-dirigent, de tien repetitiestudio’s,
H.C.M. Heyning • De heer G.E.W. van Hille • De heer J.P. van Hilten • Jelleke en Rolf Hof • De heer drs. H.N. Hoogendonk • De heer dr. S. van Houten
de fysiotherapieruimte, de concertvleugel, de vier piano’s, en last but not least: de 120 stoelen en 96 tegels.
• De heer en mevrouw Hustinx-van Acker • Mevrouw H.M. Jensema-de Jongh • A.G. Kammerer • Jonkheer mr. J.D. en mevrouw D.A. van Karnebeek-
Dankzij alle bijdragen is onze droom verwezenlijkt.
van Roijen • Dr. G.A. (Bert) Kool • De heer dr. P.J.M van Laarhoven • Hans en Margret Langemeijer-Hartung • De heer en mevrouw Lindenbergh-Sluis •
A Ammodo
B Walter en Hanneke Baars-Goettsch • Stichting Beau Lieu et
Enna H.W. van Lingen • Mevrouw mr. E.J. Louwe Kooijmans-van der Sluijs en mevrouw mr. A.M.E. van der Sluijs-Louwe Kooijmans • De heer dr. H.R.E.
Schenkingen vanaf € 5.000
van Maanen • F.W.J. Meijer • De heer en mevrouw Nieuwland • Frank en Raya Oranje - Jorna • M.J.E. Overberg • De heer en mevrouw Overberg-Geesink •
Beaux Arts • Vriendenvereniging van het Koninklijk Concertgebouworkest in België • Bommel van der Bend en Rian Kalden • Stichting Benevolentia • Hugo
Jochem en Saskia Overbosch • De heer en mevrouw W.L. Peeters • De heer en mevrouw Piek-den Hartog • De heer en mevrouw Polet-Trouwborst • Mevrouw
van Berckel † en Annemie van Berckel-Boehmer • Nollie van Berge • Bas van Berkum en Louise Kenter • Jan de Bie Leuveling Tjeenk en Barbara van Hussen •
N.P. de Pont • Hans Pot en Ronald Koning • Mevrouw mr. A.M. Prins-Jansen • Jan en Cissy Raaijmakers • De heer A.N. Rietveld • De heer en mevrouw
Louis D. de Bièvre • Jeroen en Micheline van den Biggelaar-Brenninkmeijer • Mevrouw E. Blokker-Verwer • Onno en Angela den Boer • De heer N. de Boer en
Rogaar-Burlage • Sebald en Annet van Royen • De heer mr. Ch.W. le Rûtte • Mevrouw Sandberg-Praetorius • De heer en mevrouw Sanders-ten Holte •
C Jan Willem Cramer en Ellen Cramer-de Jong • Dierik Cras en Vera Arnoldus • Paul en D E Stichting Elise Mathilde Fonds • De heer en mevrouw Ackermans-Erbe • De heer en mevrouw Eskes-Nijhuis F Sam van der Feltz en Pamela Rigter • Fonds 1999 • Louise O. Fresco G Mevrouw M.M.A. van de Geijn-Verhoeven • Gerard de Graaff en Dorothee van Vredenburch H Ralph en Patricia Hamers-van Nimwegen • Jan Willem en Ria Hanrath-
Mevrouw A.M. Scholten van Aschat-Sillem • De heer en mevrouw Schraven-Swart • De heer P.H. van Setten • De heer R. Starreveld • Martin Taphoorn • De heer mr. A.J.S.M. Tervoort • Rijnhard en Elsbeth van Tets • Pitt Treumann • De heer en mevrouw Vanderbroeck-Finot • Annemie en Hans van der Ven
• Prof. dr. F.W.A. Verheugt • De heer R. Verkroost • Mevrouw D.J. Vermeulen en de heer M.H. Steltenpool • Mevrouw I. van Verschuer • Hans Vroom • De
• Anker Stuy Verven • Art Mentor Foundation Lucerne
mevrouw M.L. de Boer • Brook Foundation • Dick en Thelma de Bruin
Anet Cronheim
Annie Doeksen Stichting • Rick en Marga Donehoo • Benno van Dongen en Pauline van der Meer
heer R.M.F. van der Weiden • De heer dr. D.M.N. van Wensveen • De heer en mevrouw Van Wijk-Koehoorn • Mevrouw Y.M. Wortelboer • De heer R.A. Zurel
Pastoors • Hartwig Foundation • Heineken • Karin Obbink en Herman van Hemsbergen • De heer en Mevrouw Hendrikse-Groeneveld • Paul en Rosemary
Global Friends Mrs. P. Ashley • Ruulke Bagijn-van Overbeeke en Karel Bagijn • Saul en Linda Van Beurden • Mr. and Mrs. F. Bovagnet • Ambassador
Hissink • Jan Hoogeboom en Ria Hoogeboom-van den Hoff • Dennis en Jacomijne Horeman-Kooloos • Roderick en Clara Houben-van Karnebeek • De heer en
and Mrs. Timothy M. Broas • De heer Matthijs de Clercq • Emmanuèle and Stanislas Cozon • Pia de Jong and Robbert Dijkgraaf • Marco & Linda Eijsackers • Ambassador Fay Hartog-Levin (Ret.) • Mr. and Mrs. Paul & Rosemary Heule • Mrs. V. Judels • Mr. W. Kooyker and Mw. J. Corrente • Hon. Richard A. Kavesh • Mr. and Mrs. Nigol Koulajian • Irene Krauss-de Groot and Professor Melvyn Krauss • Mr. L. van den Acker and Mrs. P. Kroes • Mr. and Mrs. M. Ksoll • Johan de Meij and Dyan Machan-de Meij • Mrs. I. Méjanès • Mr. R. Minderhout • Mr. P. Misteli • Mr. and Mrs. de Mol van Otterloo • Lauren and Richard Nijkerk • Mrs M. Oosterhout • Christiaan and Marie-Thérèse Persoon-Klingelhefer • Mr. John A. Pirovano † • Mr. and Mrs. J.M. de Royere • Mr. and Mrs. R. Scherpenhuijsen Rom • Mrs. M.J.C. Schillings • Mr. S.H. Schmidt and Mrs. M. van der Zanden • Dr J. von Schorlemer • Mr. and Mrs. H. Schwartz • Romain Seil and Fabienne Seil-Zoller • Christophe and Valérie Brisac – Tadie • Mr. and Mrs. C. Terwisscha van Scheltinga • Geir Thompson • Mr. and Mrs. David Tobey • Jan Willem and Valérie van Lotringen-de Liniers • Mr. and Mrs. W. vanden Heuvel • Dr. Axel and Sonja Wieandt • Eugene Willemsen and Helen Willemsen Walraven • Wies Verstraaten and Harmen Zeven • en anonieme schenkers
Belgische Vriendenvereniging
mevrouw Van ‘t Hullenaar-van den Wijngaart
J Janssen de Jong Groep • P.W. Janssen’s Friesche Stichting • De heer en mevrouw De Jongh-de Bois K De heer
en mevrouw van Karnebeek-Thijssen • Hanny Kemna en Peter Meijerink • De heer J.H. Klees • Ellen Bouwen en Berry Kock • Roelof en Geertje Konterman • JK Stichting • René Kuijten en Cornélie ter Linden • Bas Kuiper
L Laaken Asset Management N.V. • Dries en Barbara van der Laan-Ruding • Joost en Machteld
van Lanschot-van Vloten • De heer en mevrouw van Lede-Quarles van Ufford • Lei Import • Jenny en Emile Lens-de Vries • Mevrouw I.E.E. van Lippe-Biesterfeld
• De heer en mevrouw van Lith-Dumont • Karin en Jan-Willem Lubbers-Nieuwenhuijs • De heer drs. Paul J.H.M. Luijten
Mr. and Mrs. Dorus and Joke Boland • Mr. and Mrs. Alphons Brenninkmeijer • Mr. and Mrs. P. Callens •
van Dam • Mr. and Mrs. E. Dams • Mr. and Mrs. H. Descheemaeker • Mr. and Mrs. E. Ter Hark • Mr. L. Hendrikx • Mr. and Mrs. B. Henny • Mr. R.M. Kuijpers
• Mr. and Mrs. F. de Nerée tot Babberich • Mr. and Mrs. van der Mersch-Doyer • Mr. W Van Pottelberge • Mr. and Mrs. A. van der Lande • Mr. and Mrs. Nieuwenhuis-François • Ferdinand en Margriet Verdonck Van Houtte • Mr. and Mrs. V. Zwart • en anonieme schenkers
M De heer R.J. van der Maal
•
Maarten en Anne-Marie Majoie • H.B. de Mare • De heer en mevrouw Van Marle-Crommelin • De heer en mevrouw G.A. May • Mevrouw J. Meester • Ton en Maya Meijer-Bergmans • Meijers, makelaars in assurantiën • Schweizer Mengelberg Stiftung • Merifin Foundation • De heer mr. A.A. Meurer en mevrouw
N Anita Nijboer • O Tatiana Chopova en Hans Oerlemans • Rob en Marijke van Oordt-Jones • Marc van
J.B.L. Bannier • Rose-Marie en Eijk de Mol van Otterloo • Taco Morelisse en Louise Verheij van Wijk • De heer en mevrouw Mosler-Reiss Alfred Nijkerk Fonds • Eelco en Marre Nikkels-Evelein • Eveline Nikkels
Mr. and Mrs. E. Carbonez - Wijnen • Mr. and Mrs. L. Carbonez • Mr. and Mrs. C. Convent • Mr. and Mrs. Damien Coppieters ‘t Wallant • Mr. and Mrs. Roderick
Opijnen
P Saskia Pahud de Mortanges
• Frans en Lideke Peese Binkhorst-Hoffscholte • Marieke de Peijper-Pieksma • Kees en June Peijster-de Groot van
Embden • Anne Marie Plate • Geert Potjewijd en Anneke Jansen
R Irwan Rachman Fonds • Lara, Jana, Masha en Jan Raes • Robert en Marlies Reibestein •
Van Reisen Bouwmanagement & Advies • Alexander Ribbink en Nienke van den Hoek • Alexander Rinnooy Kan en Eva van der Dussen • Roelf en Machteld Rogaar-Burlage • Herman en Sophie van Roijen-van der Kuip • Yvonne van Rooy • Stichting Mr. Cornelis Roozen Fonds • Jaap Rosen Jacobson en Joanne Kellermann • Onno en Renée Ruding-Hekking • Willem en Beate Russell-Sass
S
René Schelvis • Paul Schnabel • Mevrouw G.M.T. Harink en de heer
M.F. Scholten • Familie Schölvinck • Mevrouw C.A. Schreuders-Bais • Hans en Swie Mei Schröder • Lisette Schuitemaker • CS-Fonds • Freundeskreis Schweiz des Koninklijk Concertgebouworkest • J.B. Sellmeijer en J.M. Sellmeijer-van Piggelen • De heer en mevrouw Sibinga Mulder-Gevaerts • Paul en Jetty Sleurink-
Dutch Masters Foundation
Algra • Martijn en Agniet Snoep • Bernard en Liesbeth Spoor-Vermeijlen • Marijke van Sprang-Kamstra • Boele en Ingrid Staal • Thérèse van Schie en Marc Staal
• Paul en Nicole Staartjes-Mosler • Salomon Foundation - Mozes A. Staszewski • John en Annelies van der Steen • Partners van Stibbe • Philip en Marijke
Freundeskreiz Schweiz Concertgebouworkest Young
Heule • Lodewijk en Diana Hijmans van den Bergh-Loudon • De heer G.E.W. van Hille • Corrie H. Hindaal • Hinderrustfonds • Jan Willem Hoevers en Klaartje
Stibbe • Wilma van Straalen-Sanderse • Julienne Straatman en Robert Bausch • Swaenenborgh Stichting Schenkingen vanaf € 1.500 • Fondsen Art Mentor Foundation Lucerne • Stichting Tull Universal • Dutch Masters
Foundation • Stichting Tabernaleporis • Peter van Vliet Foundation • Pieter Houbolt Fonds • Fondsen op naam Fréan Visscher Fonds • Richter Fonds • De Witt Wijnen Fonds • Het Mozartgenootschap • Kirill Kondrashin Fonds • Particulieren Paul en Rosemary Heule • Menno Maas • De heer en mevrouw Nieuwenhuis-François • Jean-Marc en Constance de Royère • en anonieme fondsen en schenkers
V
Maarten van Veen en Aleid Leemhuis • Gerard en Marlies Vehmeijer-Verloop • Vereniging ‘Het Concertgebouworchest’ • Jan Willem en Carole Verloop-
Gülcher • Kees Vermeer en Ineke Vermeer-van Wijngaarden • Chris en Marlien Vlek-Peek • Vogelgezang Foundation • Karel en Juliette Vuursteen
W De heer mr.
R.L. van de Water • Maarten en Marijke van der Weijden-Overmars • De heer dr. D.M.N. van Wensveen • Fons en Henny van Westerloo • August en Tamara Wienen • Otto en Tineke De Witt Wijnen-Jansen Schoonhoven • Hans Witteveen • Jan Bernard Wolters en Beate Matznetter Charles Zijderveldt • Lily en Hans Zwarts • en anonieme schenkers
52
T Stichting Tabernaleporis • Team V Architectuur
• Technische Unie • Geert Terwindt • M. Th. A. Terwindt • Elsbeth en Rijnhard van Tets • Geir Thompson • Stichting Tull Universal • Miriam Twaalfhoven
53
Z Zadelhoff Fonds • Anneke en
Steun het Concertgebouworkest Wilt u ook bijdragen aan de continuïteit van het Concertgebouworkest met zijn unieke karakter en zijn onmiskenbare geluid? U kunt deelnemen aan een van de schenkingsprogramma’s voor particulieren en bedrijven. Daarmee draagt u bij aan bijvoorbeeld de Academie van het Concertgebouworkest, Young, educatieprojecten voor scholen, de aankoop van instrumenten en bijzondere projecten. Zo helpt u de toekomst van het orkest zeker te stellen. Wij bieden de volgende mogelijkheden.
voor particulieren
voor bedrijven
Patron vanaf € 1.500
Global Partners
Fellow vanaf € 5.000
Partners
Master vanaf € 10.000
Projectpartners
Trustee vanaf € 50.000
Business club De Salon
Fonds op naam vanaf € 50.000 Global Friends vanaf € 1.500 Kroongilde
Het Concertgebouworkest in uw testament
Privileges
Opname van het Concertgebouworkest in uw testament
Als u het orkest een warm hart toedraagt, kijk dan naar
is een prachtige manier om uw persoonlijke ervaringen
de verschillende sponsor- en schenkingsmogelijkheden
met het orkest door te geven aan volgende generaties.
en privileges op concertgebouworkest.nl/foundation.
U treedt dan toe tot het Kroongilde. Voor meer
Advies en overleg
informatie of het maken van een afspraak kunt
Belt u voor een vrijblijvend gesprek met
u contact opnemen met Hanna Philips via
Anne Christin Erbe (hoofd development),
h.philips@concertgebouworkest.nl of 020 305 10 10.
Patty Nobrega (manager corporate partnerships) of
Of bekijk concertgebouworkest.nl/nalaten.
Katinka Canté (manager private fundraising) via 020 305 10 10 of mail naar foundation@concertgebouworkest.nl
54
55
KAMERMUZIEK
CLOSE-UP 2 hele series 3 concerten in de Kleine Zaal
enkele serie
Vrienden € 95
aanvang: dinsdag 20.15 uur | zondag 14.15 uur
Series I & II
Vrienden € 180 niet-Vrienden
niet-Vrienden
€ 110 € 205
* Extra concert op zaterdag 19 december om 20.15 uur is te bestellen vanaf 1 juni 2020 en voor Vrienden al vanaf 19 mei 2020.
Wilt u de musici van het Concertgebouworkest ook eens van dichtbij zien – en horen? Dat kan! Komend seizoen verzorgen zij weer zeven kamermuziekconcerten in de Kleine Zaal onder de noemer Close-up.
di 9 februari
di 16 maart
zo 27 september
Pierrot lunaire
Geuren en kleuren van Europa
Beethoven 250 jaar
Julie Moulin, fluit
Sylvia Huang, viool
Liviu Prunaru, viool
Davide Lattuada, klarinet
m.m.v. Boris Kusnezow, piano
Saeko Oguma, altviool
Jaewon Lee, viool
Bartók Roemeense volksdansen
De intieme concerten van de kamermuziekserie Close-up
populairste én invloedrijkste werken. Invloedrijk is ook
Johan van Iersel, cello
Martina Forni, altviool
Poulenc Sonate
worden georganiseerd door de Vrienden van Het Concert
Arnold Schönbergs Pierrot lunaire; dat leden van het Concert-
Pierre-Emmanuel de Maistre, contrabas
Jérôme Fruchart, cello
Suk Vier stukken
gebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest. Ze vormen
gebouworkest omringen met werken van Schönbergs voor-
Arno Piters, klarinet
Jeroen Bal, piano
Svendsen Romance
een bijzondere gelegenheid om orkestleden eens in kleine
gangers, mentoren en leerlingen. Soloharpiste Petra van
Helma van den Brink, fagot
Webern Strijktrio
Grieg Vioolsonate nr. 3
bezetting mee te maken en van hun individuele kwaliteiten
der Heide en altviolist Michael Gieler hebben beiden een
Paulien Weierink-Goossen, hoorn
Bach/Cage Composities voor 3 stemmen
te genieten. In twee series van drie concerten presenteren
boeiend portretconcert samengesteld. Violiste Sylvia Huang
Haydn Strijktrio in G, op. 53 nr. 1
Zemlinsky Kwartet voor klarinet en
zo 30 mei
de orkestleden een veelzijdig palet aan klassieke kamer
reist met u dwars door de Europese muziek. In november
Yun Trio voor klarinet, fagot en hoorn
strijktrio
Portretconcert:
muziek. De gevarieerde en vaak avontuurlijke programma’s
klinkt aansluitend op het Horizon-thema Speel Nederlands
Fribbins The Zong Affair
Schönberg Pierrot lunaire
Michael Gieler, altviool
bestaan uit bekende maar ook juist onbekendere werken
met me muziek van drie belangrijke twintigste-eeuwse
Beethoven Septet in Es
die de moeite waard zijn gehoord te worden. Op 27 sep-
componisten van eigen bodem. In een extra concert dat
tember vieren we het 250ste geboortejaar van Beethoven
geen deel uitmaakt van de twee series werken orkestleden
di 15 december
met een uitvoering van het Septet in Es groot – een van zijn
samen met artist in residence Janine Jansen.
Portretconcert:
Marleen Asberg, zang Serie II
Ivan Podyomov, hobo
zo 29 november
Ursula Schoch, viool
Speel Nederlands met me
Jane Piper, viool
Petra van der Heide, harp
Vincent Cortvrint, fluit
Joris van den Berg, cello
Kersten McCall, fluit
Nicoline Alt, hobo
Georgina Poad, contrabas
Elise Besemer, viool
Calogero Palermo, klarinet
m.m.v. David Schlaffke, klavecimbel
Guus Jeukendrup, altviool
Jos de Lange, fagot
Haydn Strijkkwartet in C, op. 76 nr. 3
Clément Peigné, cello
José Luis Sogorb Jover, hoorn
‘Kaiser’
Mark Braafhart, slagwerk
Borika van den Booren, viool
Bach Cantate ‘Weichet nur, betrübte
Fauré Fantaisie voor fluit en harp
Henriette Luytjes, viool
Schatten', BWV 202
Strootman Brave New World
Anna de Vey Mestdagh, viool
Schönberg Strijkkwartet nr. 2
Hindemith Sonate voor harp solo
Roland Krämer, altviool
Tan Dun In Distance
Chris van Balen, cello
Extra concert *
Pierné Impromptu-caprice
Léo Genet, contrabas
za 19 december
Saint-Saëns Fantasie voor viool en harp
m.m.v. Stijn Berkouwer, dirigent
Artist in residence:
Cras Kwintet
Van Baaren Septet
Janine Jansen, viool
Pijper Strijkkwartet nr. 1
Olivier Patey, klarinet
Escher Sinfonia per dieci strumenti
Katy Woolley, hoorn
Frederik Boits, altviool Gregor Horsch, cello Jeroen Bal, piano Brahms Cellosonate nr. 2 Bartók Contrasten Dohnányi Sextet Close-up concert 8 oktober 2019: cellisten van het Concertgebouworkest
56
Serie I
57
club night
Een wereldorkest in een club. Waar maak je dat mee? In Amsterdam.
Als je de musici van het Concertgebouworkest aan het werk wilt zien in een
ontspannen clubsfeer is de Club Night iets voor jou.
In het seizoen 2020/2021 organiseert het Concertgebouw
Night van 10 februari 2018 met als thema filmmuziek was
orkest weer twee Club Nights. Musici van het orkest spelen
de eerste zonder artist in residence – maar wel met de fan-
dan twee sets kamermuziek op een bijzondere locatie
tastische mondharmonicaspeelster Hermine Deurloo.
in Amsterdam, samen met een uitzonderlijke gastsolist. Muzikale samenwerkingen van het hoogste niveau vinden
Op 6 oktober 2018 vond een spectaculaire slagwerkeditie
vlak voor je neus plaats. Ervaar ze staand of zittend, met
plaats in de Melkweg, met onder anderen alle slagwerkers
of zonder drankje. Violiste Janine Jansen, komend seizoen
van het orkest en als gastsolist Ryoko Imai. De Club Night
artist in residence van het Concertgebouworkest, verleent
van 26 juni 2019 was een speciale editie in een iets minder
haar medewerking aan de Club Night op 8 mei. De Club
intieme setting dan anders: in Paradiso klonken Louis
Nights van komend seizoen zijn alweer de tiende en elfde
Andriessens meesterwerk De staat en de wereldpremière
in de geschiedenis van het orkest. Hoe begon het eigenlijk?
van Amusement! van en met Spinvis. Op 12 oktober 2019 was Thomas Adès – vooral bekend als componist en dirigent
De aftrap
– als pianist te gast in The Loft, bovenin de A’DAM Toren. Altvioliste Tabea Zimmermann speelt als artist in residence
Op 3 april 2015 vond de allereerste Club Night plaats in
mee op 18 april 2020.
AIR Amsterdam. Muziek van Bach, Bartók en Copland trok voorbij. Speciale gast was de meesterviolist Leonidas
De locatie, de orkestmusici, de gastsolisten, het repertoire,
Kavakos, de eerste artist in residence van het orkest. In het
de presentator, de dj na afloop: ze zijn iedere keer weer
publiek bevond zich niemand minder dan dirigent Valery
anders - maar altijd van topniveau. Laat je ook verrassen;
Gergiev, die week te gast bij het orkest. ‘Een wereldorkest
hopelijk tot ziens bij de volgende Club Night!
in een club: het is een boeiend nieuw hoofdstuk in de zoektocht naar publiek’, aldus de NRC daags na het concert. za 3 oktober Club Night
Topniveau
musici van het Concertgebouworkest
Meer onvergetelijke Club Nights volgden. In februari 2015 za 8 mei
stond de avond met pianist Jean-Yves Thibaudet – opnieuw in AIR Amsterdam – in het teken van de Roaring
Club Night
Twenties. In maart 2017 was violiste Lisa Batiashvili te gast
Janine Jansen, viool
in de Sugarfactory. Wegens groot succes werd de frequen-
musici van het Concertgebouworkest
tie daarna opgevoerd: in 2017/2018 vonden er twee Club Nights plaats in de Sugarfactory. In oktober 2017 was de Soloklarinettist Olivier Patey tijdens de Club Night
58
op 12 oktober 2019 in The Loft, A’DAM Toren.
vermaarde sopraan Eva-Maria Westbroek te gast. De Club
59
KLASSIEK VOOR IEDEREEN
Verbinding met scholieren Basisscholen die de educatieve apps in gebruik hebben, kunnen hun leerlingen een verdiepingsprogramma bieden in samenwerking met het Concertgebouworkest. Daar wordt steeds meer gebruik van gemaakt. Het programma bestaat uit drie ontmoetingen. Musici van het orkest brengen twee keer een bezoek aan de deelnemende schoolklassen. Ze spelen voor, vertellen over het orkest, hun instrument en hun leven als musicus, en maken muziek
Klassieke muziek is er voor iedereen. Met onder meer Kinderconcerten, educatieve apps en workshops verleidt het Concertgebouworkest ook de jongsten onder ons tot de kunst van het luisteren, zodat ook het publiek van de toekomst
kan genieten van dit erfgoed.
Het Concertgebouworkest houdt de symfonische traditie
Apps voor op school, en thuis
samen met de leerlingen. De derde ontmoeting vindt plaats in de Amsterdamzaal van het orkest. Daar krijgen de leerlingen een educatief programma aangeboden en kunnen ze luisteren naar een concertje met muziek uit de apps, waarna ze zelf instrumenten mogen uitproberen. Het orkest werkt ook samen met vmbo-scholieren. Zo biedt het de leerlingen van zijn achterbuur, het Sweelinck
levend. Om kinderen van alle leeftijden en achtergronden
In samenwerking met uitgeverij Follow a Muse ontwik-
kennis te laten maken met de rijkdom en diversiteit van
kelde het orkest vier zeer succesvolle eduactieve apps. De
klassieke muziek, ontplooit het orkest een groeiend aantal
pc-versies van deze apps zijn gratis voor basisscholen
activiteiten. De Familieserie (zie pagina 29) laat kinderen
en kunnen worden gebruikt op het digibord. Ruim 1300
Achter de schermen
Kinderconcert Assepoester onder leiding van Elim Chan met
College, jaarlijks een extra muziekproject aan.
actrice Reineke Jonker op 29 september 2019.
Kinderconcerten
van 8 tot en met 16 jaar samen met hun ouders of groot-
scholen in Nederland en België hebben een of meer apps uit
Het Concertgebouworkest biedt in samenwerking met
zo 25 oktober | 13.00 en 15.30 uur
ouders kennismaken met een breed palet aan klassieke
de reeks in gebruik. Alle leeftijdscategorieën van de basis-
Het Concertgebouw diverse mogelijkheden om leerlingen
Het Concertgebouw, Kleine Zaal
muziek. Voor kinderen in de basisschoolleeftijd biedt het
school worden bediend. Met de app Carnaval der dieren leren
van het voortgezet onderwijs meer te betrekken bij
Kinderconcert: Igor en de nachtegaal
orkest speciale Kinderconcerten aan en ontwikkelde het
kinderen van groep 1 en 2 van alles over muziekinstrumen-
klassieke muziek. Zo zijn er repetitiebezoeken mogelijk,
prijs Rang 1 volwassenen € 18 kinderen € 14,50
een reeks succesvolle educatieve apps. Samenwerkingen
ten en dieren aan de hand van Saint-Saëns’ gelijknamige
gecombineerd met een rondleiding door Het Concert
musici van het Concertgebouworkest
met scholen vinden steeds vaker plaats. In zijn nieuwe
compositie. De illustraties van Fiep Westendorp spreken tot
gebouw, of een workshop ter voorbereiding op het
Kiki Jaski, tekst en regie
onderkomen aan de Gabriël Metsustraat heeft het orkest
de verbeelding. Peter en de wolf voor kinderen van groep 3 en
concertbezoek.
meer gelegenheid dan ooit om zijn educatieve ambities te
4 won in 2015 de Gouden @penstaart. Voor leerlingen van
ontplooien.
groep 5 en 6 is er de app Schilderijen van een tentoonstelling
Speciaal voor bovenbouwleerlingen van havo en vwo
en voor groep 7 en 8 ontwikkelde het orkest Romeo & Julia,
is er On stage and backstage. Dit project begint al in het
Kinderconcerten
Rop Verheyen, acteur Stravinsky delen uit 'Histoire du soldat' Loevendie De nachtegaal
in 2016 winnaar van de Kameleon. Elke titel bevat zes kant-
klaslokaal met het bekijken van een documentaire waarin
zo 14 februari | 13.00 en 15.30 uur
en-klare lesbrieven voor de groepsleerkracht. Uiteraard kan
de leerlingen kennismaken met Het Concertgebouw en
Kinderconcert: Schilderijen van een tentoonstelling
Komend seizoen zijn er weer twee Kinderconcerten met
ook een muziekvakdocent ermee uit de voeten. Carnaval der
het Concertgebouworkest. Tijdens hun bezoek krijgen
prijs Rang 1 volwassenen € 18 kinderen € 14,50
aansprekende muziek die op een speelse en levendige
dieren, Peter en de wolf en Romeo en Julia bestaan ook in een
ze achtergrondinformatie over de werken die worden
Nuno Coelho, dirigent
manier wordt gepresenteerd. Op zondag 25 oktober spelen
versie voor iPad, om thuis van te genieten en te leren.
gespeeld. Hierna wonen de leerlingen in de Grote Zaal een
Lotte van Dijck, tekst en regie
deel van een orkestrepetitie bij. Ter afsluiting is er een
Rogier van Erkel, acteur
rondleiding.
Moesorgski Schilderijen van een tentoonstelling
orkestleden in de Kleine Zaal Igor en de nachtegaal, een modern sprookje met muziek van Stravinsky en Loevendie.
Informatie over de apps en hoe ze te downloaden en
Op zondag 14 februari vindt in de Grote Zaal een kleur-
installeren is te vinden op concertgebouworkest.nl/
rijk Kinderconcert rondom Moesorgski’s Schilderijen van
educatieve-apps. Dankzij bijdragen van de Foundation
www.concertgebouworkest.nl/kinderconcerten
Bestelinformatie
een tentoonstelling plaats door het voltallige orkest. De
Concertgebouworkest, het Jacobson Fonds, de FIL
www.concertgebouworkest.nl/educatieve-apps
Abonnees kunnen tegelijk met hun series kaarten
jonge Portugese dirigent Nuno Coelho debuteert bij het
Foundation en de Fiep Westendorp Foundation kunnen
www.concertgebouworkest.nl/educatie
Concertgebouworkest.
ze kosteloos worden aangeboden.
bestellen voor het Kinderconcert op 14 februari 13.00 uur. Online kiest u zelf uw favoriete stoel in de zaal: www.concertgebouworkest.nl/series
60
61
jong talent Het Concertgebouworkest ontwikkelt en ondersteunt op vele manieren muzikaal talent.
Op die manier draagt het orkest actief bij aan de ontwikkeling
van een solide nieuwe generatie musici.
Masterclasses
Samenwerkingen
Een orkest van wereldformaat dirigeren terwijl je les
Samen met het Conservatorium van Amsterdam werkt
krijgt van een gerenommeerde maestro: een masterclass
het orkest al jaren aan talentontwikkeling. Zo spelen
op hoog niveau is essentieel voor de ontwikkeling van
musici van het Concertgebouworkest samen met leer
een jonge dirigent. Hoe breng je op het orkest over
lingen van de Sweelinck Academie, de afdeling jong
wat je wilt horen? De openbare masterclasses van het
talent van het conservatorium. Ook werkt het orkest
Concertgebouworkest zijn levenslessen in communicatie.
samen met de Nationale Master Orkestdirectie, de
En niet alleen voor jonge dirigenten. Ze zijn boeiend voor
tweejarige masteropleiding voor jonge dirigenten die
iedere muziekliefhebber, omdat ze vaak onverwachte
het Conservatorium van Amsterdam en het Koninklijk
inzichten bieden in hoe een orkest werkt en wat een
Conservatorium in Den Haag samen aanbieden.
dirigent allemaal doet. Honderdduizenden mensen over In zijn nieuwe onderkomen aan de Gabriël Metsustraat in
het eerste Young-orkest twee zinderende concerten onder
de hele wereld kunnen daarvan genieten: de afgelopen
www.concertgebouworkest.nl/talentontwikkeling
Amsterdam heeft het orkest meer mogelijkheden dan ooit
leiding van Pablo Heras-Casado, in Het Concertgebouw
paar jaar werden de masterclasses live gestreamd. Ze
www.concertgebouworkest.nl/young
om zijn ambities op het terrein van talentontwikkeling ver-
respectievelijk Flagey (Brussel). De jongeren zijn vervolgens
werden tot nu toe gegeven door Mariss Jansons (2012),
www.concertgebouworkest.nl/academie
der te ontplooien. Naast de masterclasses die de orkestle-
uitgezwermd als ambassadeurs van de idealen achter Young.
Valery Gergiev (2015) en Daniele Gatti (2017 en 2018),
den regelmatig geven in binnen- en buitenland, de gestaag
In augustus 2020 vindt de tweede editie plaats onder
Iván Fischer volgt in juni 2020.
groeiende orkestacademie en de samenwerkingen met
leiding van Daniel Harding. Lees meer vanaf pagina 48.
Bestelinformatie Abonnees kunnen tegelijk met hun series kaarten bestellen
andere instituten is er sinds 2019 Concertgebouworkest
voor het concert van Concertgebouworkest Young op
Young.
Academie
De academisten van seizoen 2019/2020.
19 augustus in Het Concertgebouw.
Al zeventien jaar leidt de Academie van het Concert
Young
gebouworkest toptalenten op in het orkestspel. De meeste
In 2019 ging Young van start. Het internationale jeugd
musici die de academie doorliepen zijn nu werkzaam
orkest ligt in het verlengde van RCO meets Europe, de ambi-
in beroepsorkesten. Het Concertgebouworkest herbergt
tieuze tournee naar alle lidstaten van de Europese Unie die
er inmiddels elf, met als meest recente aanwinsten de
het Concertgebouworkest ondernam tussen 2016 en 2018.
tweede violistes Elise Besemer (academiste in 2016/2017)
Het orkest speelde in ieder land een werk samen met een
en Coraline Groen (van de lichting 2018/2019). Komend
lokaal of nationaal jeugdorkest (Side by Side) en knoopte zo
seizoen biedt de academie plaats aan tien jonge musici.
nauwe banden aan met jonge musici door heel Europa.
De academisten verblijven een heel concertseizoen in Amsterdam en nemen deel aan orkestprogramma’s
Young bestaat uit musici van 14 tot en met 17 jaar en
terwijl ze worden begeleid door orkestleden. Naast
weerspiegelt de diversiteit van de Europese samenleving.
individuele lessen van aanvoerders en andere musici van
Het jeugdorkest is vooral bedoeld voor ‘verborgen talenten’,
het orkest krijgen zij auditietrainingen, individuele en
jongeren die een steuntje in de rug verdienen. Onder
groepssessies mentale training en bewegingstechnieken
meer muziekdocenten en leiders van lokale jeugdorkesten,
en een masterclass met de artist in residence of een
schoolorkesten of ensembles kunnen talentvolle jongeren
dirigent. Daarnaast verzorgen zij kamermuziekconcerten
voordragen om auditie te doen. De geselecteerde jongeren
op diverse locaties en leren zij tijdens een meerdaagse
doorlopen een intensief zomerprogramma met groeps-
educatieworkshop hun kennis over te brengen op
en orkestrepetities, kamermuziek, coachingsessies, work
schoolkinderen. Sinds het seizoen 2019/2020 is er een
shops en lessen van musici van het Concertgebouworkest.
jaarlijks uitwisselingsprogramma met de orkestacademie
Ook persoonlijke ontwikkeling, gemeenschapszin en
van het Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks. De
democratisch denken via de muziek worden gestimuleerd.
Academie van het Concertgebouworkest wordt mogelijk
Na dit zomerkamp in Akoesticum, trainingscentrum voor
gemaakt door de Foundation Concertgebouworkest, de
de eerste editie van muziek, theater en dans in Ede, gaf
Dutch Masters Foundation en Ammodo.
62
63
Orkest op reis
Het Concertgebouworkest gaat graag op tournee. In het seizoen 2020/2021 staan
concertreizen door Europa en China op stapel.
In deze alsmaar lawaaiigere wereld wordt luisteren steeds moeilijker. We worden elke dag overspoeld met informatie en prikkels. Alles lijkt even belangrijk. Luisteren we nog wel echt? Luisteren vraagt om aandacht; het is een kunst. Je moet het oefenen en onderhouden. Muziek kan daarbij helpen. Klassieke muziek leert mensen beter luisteren – naar zichzelf en anderen. Een op de drie Nederlanders wil wel luisteren naar klassieke muziek, maar weet niet waar te beginnen. Bij het Requiem van Mozart of bij Don Juan van Richard Strauss? Wel weten mensen of ze behoefte hebben aan rust, focus, energie of liefde. Daarom geven we voortaan luisteradvies op maat.
Naast de optredens in de beroemde Grote Zaal van Het Concertgebouw geeft het Concertgebouworkest ieder seizoen ongeveer veertig concerten in belangrijke concertzalen buiten Amsterdam. Zo worden jaarlijks duizenden muziekliefhebbers over de hele wereld bereikt. Musiceren in verschillende zalen houdt het orkest bovendien scherp. Het verhoogt de concentratie en zorgt voor flexibiliteit in het samenspel, doordat de musici in iedere zaal weer op een andere manier naar elkaar luisteren. Ten slotte leiden meerdere uitvoeringen op rij tot grotere vrijheid en verrijking van de interpretatie. Nog voor het concertseizoen in Amsterdam van start gaat, is het Concertgebouworkest al actief op buitenlandse
Concert onder leiding van Paavo Järvi in Suntory Hall, Tokio,
podia. Tijdens de komende zomertournee langs belang-
18 november 2019.
rijke muziekfestivals en zalen in Europa voert het orkest twee programma’s uit. Onder leiding van François-Xavier
Schumanns Ouverture ‘Genoveva’ en Beethovens Zesde
Roth speelt het orkest Beethovens Derde symfonie, voor-
symfonie. Het andere programma behelst Tan Duns Fanfare
afgegaan door twee hedendaagse werken: een opdracht-
Ouverture, Schuberts Derde en Mahlers Eerste symfonie.
werk van Wolfgang Rihm en het Vioolconcert Still van Rebecca Saunders met Pekka Kuusisto als solist. Philippe
In 2021 volgen er nog twee Europa-tournees. Begin maart
Herreweghe leidt Die Schöpfung van Haydn, met zijn eigen
bezoekt het orkest Wenen, Lugano, Parijs en Lyon met di-
Collegium Vocale Gent en vocale specialisten. Na uitvoe-
rigent Philippe Jordan en artist in residence Janine Jansen;
ringen tijdens de BankGiro Loterij Zomerconcerten in
in april reist het orkest met dirigent Paavo Järvi en pianiste
Het Concertgebouw brengt het orkest deze programma’s
Yuja Wang af naar Parijs, Barcelona, Madrid en Valencia.
naar de Berliner Festspiele, het Lucerne Festival en het
Tussendoor zijn er nog optredens in Keulen, Essen, Leipzig
Konzerthaus in Dortmund.
en Dresden.
In november reist het orkest naar China voor optre-
Het seizoen wordt afgesloten met tien optredens bij
dens in Hongkong, Guangzhou, Shenzhen, Peking en
Nationale Opera & Ballet in Amsterdam: acht uitvoeringen
Tianjin. De twee programma’s staan onder leiding van
van Berlioz’ opera Le Damnation de Faust onder leiding
Daniel Harding, met wie het orkest al vaak op tournee
van François-Xavier Roth én vijfmaal een Stravinsky-
ging. Violist Leonidas Kavakos reist mee en soleert in
balletdrieluik onder leiding van Gustavo Gimeno, waar-
Brahms Vioolconcert in e klein, dat geflankeerd wordt door
mee het orkest ten slotte ook naar Ingolstadt reist.
64
Deel de kunst van het luisteren Als ervaren luisteraar kunt u ons helpen om meer mensen te laten genieten van klassieke muziek. Gebruik bijvoorbeeld de introducékaarten om vrienden of kennissen mee te nemen naar een concert. Of ga naar waarluisterjijnaar.nl en geef iemand een speciaal voor hem of haar geselecteerd muziekstuk cadeau.
waarluisterjijnaar.nl
65
KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST
Fluit
Trombone
Directie en Staf
Facilitaire zaken
Emily Beynon
Bart Claessens
Algemene zaken
Edwin van der Heijden
Kersten McCall
Jörgen van Rijen
David Bazen, algemeen
Sebastian Leho
Altviool
Julie Moulin
Nico Schippers
directeur a.i.
Receptie
Beschermvrouwe
Ambassadeurs
Orkestleden
Hare Majesteit Koningin
Hedy d’Ancona
Eerste viool
Ken Hakii
Mariya Semotyuk-Schlaffke
Tenor-/Bastrombone
Berina Kadic
Inge Neijenhoff
Máxima
Marc Bakker
Vesko Eschkenazy,
Michael Gieler
Piccolo
Martin Schippers
Personeel en organisatie
Marketing en verkoop
Titeldirigenten
Sjoerd van den Berg
concertmeester
Saeko Oguma
Vincent Cortvrint
Bastrombone
Marja Verhoogt
Wietske Kuiper
Bernard Haitink, eredirigent
Nollie van Berge
Liviu Prunaru, concertmeester
Frederik Boits
Hobo
Raymond Munnecom
Brigit van den Broek
Jacoba de Boer
Riccardo Chailly, conductor
Louis de Bièvre
Tjeerd Top
Roland Krämer
Alexei Ogrintchouk
Tuba
Artistiek
Sophie de Geus
emeritus
Kees Blekxtoon
Marijn Mijnders
Guus Jeukendrup
Ivan Podyomov
Perry Hoogendijk
Joel Ethan Fried
Marieke Mulder
Mariss Jansons, conductor
Jan Maarten Boll
Ursula Schoch
Jeroen Quint
Nicoline Alt
Pauken
artistiek directeur
Renske Vrolijk
emeritus †
Dorian van der Brempt
Marleen Asberg
Eva Smit
Alexander Krimer
Tomohiro Ando
Olga Beemster
Tourneezaken
Gerlach Cerfontaine
Keiko Iwata-Takahashi
Martina Forni
Althobo
Nick Woud
Mark van Dongen
Else Broekman
Dorothee van Vredenburch,
Walter Etty
Tomoko Kurita
Yoko Kanamaru
Miriam Pastor Burgos
Slagwerk
Educatie
Manon Wagenmakers
voorzitter
Louise Fresco
Henriette Luytjes
Vilém Kijonka
Klarinet
Mark Braafhart
Lili Schutte
Financiële administratie
Martijn Snoep, vice-voorzitter
Rokus de Groot
Borika van den Booren
Edith van Moergastel
Calogero Palermo
Bence Major
Orkestacademie
Robbert Jan van der Maal
Frits Campagne,
Lodewijk Hijmans van den
Marc Daniel van Biemen
Santa Vižine
Olivier Patey
Herman Rieken
Gonneke de Jong
Marit Bakker
penningmeester
Bergh
Christian van Eggelen
Jeroen Woudstra
Hein Wiedijk
Harp
Planning / Productie
Noëlle Claessens-Houben
Christian van Eggelen
Aukelien van Hoytema-van
Mirte de Kok
Cello
Es-klarinet
Petra van der Heide
Lisette Castel
Carolina Kreeft
Carolien Gehrels
der Beugel
Junko Naito
Gregor Horsch
Arno Piters
Anneleen Schuitemaker
Johannes Pfeuffer
Mieke de Louwer
Ralph Hamers
Cees van Lede
Benjamin Peled
Tatjana Vassiljeva
Basklarinet
Piano
Karlijn Riedijk
Development
Sharon St. Onge
Jan Willem Loot
Nienke van Rijn
Johan van Iersel
Davide Lattuada
Jeroen Bal
Orkestinspectie
Anne Christin Erbe
Duncan Stutterheim
Paul Luijten
Jelena Ristic
Fred Edelen
Fagot
Peter Tollenaar
Sanne van den Brink
Bestuur Foundation
Els Mosler
Valentina Svyatlovskaya
Benedikt Enzler
Gustavo Núñez
Harriët van Uden
Katinka Canté
Concertgebouworkest
Ruud van Ommeren
Michael Waterman
Chris van Balen
Helma van den Brink
Akira Dieters
Félice Dekkers
Fons van Westerloo
Jan Raes
Tweede viool
Joris van den Berg
Jos de Lange
Orkestbibliotheek
Henriëtte Henny
Jakob Treffers
Robert Reibestein
Henk Rubingh
Jérôme Fruchart
Contrafagot
Marianne Butijn
Wessel Kastein
Ellen Cramer
Roelf Rogaar
Caroline Strumphler
Christian Hacker
Simon Van Holen
Douwe Zuidema
Patty Nobrega
Heleen Kersten
Yvonne van Rooy
Susanne Niesporek
Maartje-Maria den Herder
Hoorn
Podiumstaf
Hanna Philips-de Man
Anita Nijboer
Wim Scherpenhuijsen Rom
Jae-Won Lee
Clément Peigné
Katy Woolley
Johan van Maaren
Charlie dos Reis Borges
Henk Rubingh
Paul Schnabel
Anna de Vey Mestdagh
Honorine Schaeffer
Laurens Woudenberg
Ton van der Meer
Rodrigues
John van der Steen Paul Peter Spiering
Julia Tom
José Luis Sogorb Jover
Jan Ummels
Barbara Ruding
Tom de Swaan
Herre Halbertsma
Contrabas
Peter Steinmann
Zakelijk
Harmina Snoodijk
Maarten van Veen
Marc de Groot
Dominic Seldis
Fons Verspaandonk
David Bazen,
Jan Willem Verloop
Arndt Auhagen
Pierre-Emmanuel de Maistre
Jaap van der Vliet
zakelijk directeur
Alexander van Wassenaer
Elise Besemer
Théotime Voisin
Paulien Weierink-Goossen
Mediaproducties
Hans Zwarts
Leonie Bot
Mariëtta Feltkamp
Trompet
Marcel van Tilburg
Drager erepenning
Coraline Groen
Rob Dirksen
Miroslav Petkov
Public Relations
Concertgebouworkest
Sanne Hunfeld
Léo Genet
Omar Tomasoni
Michiel Jongejan
Nico Steffen
Mirelys Morgan Verdecia
Felix Lashmar
Hans Alting
Marian van den Beuken
Sjaan Oomen
Georgina Poad
Jacco Groenendijk
Akira Dieters
Jane Piper
Nicholas Schwartz
Bert Langenkamp
Martijn Voorvelt
Eke van Spiegel
Olivier Thiery
Stichtingsbestuur
= aanvoerder(s)
Pétrie de Vries
Joanna Westers
66
67
Vrienden bestellen met voorrang,
kijken achter de schermen,
en kopen met korting
Vrienden dragen bij aan Het Concertgebouw en het Concertgebouworkest, en aan het enthousiasmeren van jongeren voor klassieke muziek.
Als dank krijgt u mooie privileges.
Meer informatie en aanmelden: www.concertvrienden.nl
Klassieke korting op grote werken voor e en ie d e r e d on de r r 35 jaa
De namen van orkestleden die 25 jaar in dienst zijn, worden bijgeschreven op de erezuil tegenover de Spiegelzaal. Deze mooie traditie is een initiatief van de Vereniging Vrienden. Op 2 december 2019 viel de eer te beurt aan
Jongste Vrienden van Het Concertgebouw & Koninklijk Concertgebouworkest
WWW.JOUWENTREE.NL
contrabassiste MariĂŤtta Feltkamp en altviolist Michael Gieler.
68
69
verkrijgbaar in de webshop op concergebouworkest.nl apple music@QOBUZ@spotify@PRIMEPHONIC@idagio
colofon samenstelling Marian van den Beuken redactie Martijn Voorvelt en Wietske Kuiper beeldredactie Michiel Jongejan en Inge Kuik tekstbijdragen Carine Alders (pag. 22-24), Frederike Berntsen (pag. 15-16), Marije Bosnak (pag. 48-50), Joke Dame (pag. 6-7 en 18-20), Rahul Gandolahage (pag. 31-32), Henriëtte Posthuma de Boer (pag. 38-40), Erwin Roebroeks (pag 11-12), Anna de Vey Mestdagh (pag. 44-46) grafisch ontwerp Atelier René Knip en Olga Scholten lithografie en druk robstolk®, Amsterdam fotografie Takagi Ari, Anne Dokter, Milagro Elstak, Franz Hanfstaengl, Örjan Jakobssen, Ronald Knapp, Morten Krogvold, Barbara Luisi, Jouk Oosterhof, Mladen Pikulic, Renske Vrolijk, Zindzi Zwietering Fotografen van wie we de naam niet hebben weten te achterhalen wordt verzocht contact op te nemen met het Concertgebouworkest.
Tijdens een aantal concerten worden opnamen gemaakt voor televisie, cd, radio of video. Hiervoor plaatsen we apparatuur in de concertzaal en wijzigen we, indien nodig, het stoelenplan.
bookletjewelbruckner_red
15-04-2005
12:45
Pagina 1
70
71
PLATTEGROND GROTE ZAAL
RAN G 1 + RAN G 1 RAN G 2 RAN G 3 RAN G 4 rolstoelplaats
72 72