en
an
tv
Go g h, de
an
Am oe
lbl 89
m, 1
se 0| Va n Go gh
m
da
ter
ms
,A
um
se
Mu
an
tv
en
(V inc
gh
Go
g)
tin
ich
St
GH EUM GO US
M
25 ÉE UI TR SP EN
Vi nc
AN .V
EB 20 18
M
1F
. I.S
DO
koninklijk concertgebouworkest
JAPANSE IMPRESSIES
programma
japanse impressies
in dit blad
HORIZON JANUARI/FEBRUARI 2018
Toen Japan rond 1850 na eeuwenlang
4 Partner: Van Gogh Museum
JAPANSE IMPRESSIES
isolement werd ontsloten, kwam de export
Van Gogh, Debussy en de Japanse prentkunst
van Japanse kunstvoorwerpen naar Frankrijk
horizon
Onder de naam Horizon organiseert het Koninklijk Concertgebouworkest een reeks
6 Essay in beeldparen: Nienke Bakker
werking met instellingen uit diverse culturele
in een stroomversnelling. Vooral de rela-
WO 31 januari 17.00 uur SPUI25
tief goedkope ‘ukiyo-e’ (‘vlietende wereld’),
14
de houtdrukken met voorstellingen uit het
Paul Verlaine, Roland Jooris
Poëzie
disciplines. Met steeds een ander actueel, artistiek thema komt rond de concerten op donderdag een breed palet aan onderwerpen
dagelijks leven en de natuur, wisten hun weg te vinden naar verzamelaars, onder wie
16 Horizon-lezing met muziek SPUI25
aan bod. In de orkestprogramma’s presen-
Vincent van Gogh in Japan
veel kunstenaars. De kennismaking met
Louis van Tilborgh
teert het orkest in opdracht geschreven
Louis van Tilborgh
de ongekunstelde voorstellingen kwam als
Horizon-lezing met muziek
2
thematische concertprogramma’s in samen-
muziek
geroepen voor de jonge garde die zich van
Shika no tone (trad.)
het heersende academisme wilden bevrijden.
Harrie Starreveld shakuhachi
De Japanse kunst kreeg zo een grote invloed
Marc Aixa Suriana slagwerk
op het impressionisme, en vervolgens op zo’n beetje alle moderne ‘ismen’ die volgden. Dit ‘Japonisme’ werkte ook door in de Franse
DO 1 februari 20.15 uur HET CONCERTGEBOUW
romans en de moderne poëzie. Haast fraaier
concert Koninklijk Concertgebouworkest
nog dan de schrijvers, verwoordde Vincent
muziek
van Gogh de wijze waarop zijn ogen werden
Takemitsu, Pintscher, Baba, Debussy
geopend voor een nieuwe manier van kij-
18
of recente composities in samenhang met
Ukiyo-e
‘klassiekers’ uit het repertoire van de laatste
Uitwisseling met Japanse kunst
eeuw. De verbreding en verdieping waarnaar de naam Horizon verwijst, betreft de ver-
20 Horizon-concert
nieuwing van het repertoire, de interdiscipli-
20 toelichting, Joke Dame
naire samenwerking en de omkadering met
24 tekst nô-voordracht Ryoko Aoki
randprogrammering. Vaste onderdelen zijn
26 biografieën
de Horizon-lezing in Academisch-Cultureel
28 Entrée Late Night
Centrum SPUI25 op de woensdagmiddag en
30 Colofon
donderdagavond. Musici van het Koninklijk
31 Vooruitblik Horizon april 2018
ties kamermuziek.
de feestelijke Entrée Late Night op de late Concertgebouworkest spelen op diverse loca-
Matthias Pintscher dirigent
ken naar de dagelijkse werkelijkheid. Dat is
Leila Josefowicz viool
het hoofdonderwerp van de tentoonstelling
Nederlands Kamerkoor
die vanaf 23 maart zijn deuren opent in het
Ryoko Aoki nô-voordracht
Van Gogh Museum. Het Koninklijk Concert
donderdag wordt met ingang van dit seizoen
gebouworkest trekt de lijn door naar de
geïntegreerd in het concertprogramma, waar-
muziek, met als uitgangspunt de ‘heimelijke
in steeds een spreker, beeldprojectie of een
Entrée Late Night 22.15 - 01.30 uur
Oorlog & Vrede
Het Voorprogramma van het concert op
omwentelaar’ Debussy.
theatrale act is opgenomen.
KOORZAAL EN ENTREEHAL
Weldra werden Japanse kunstenaars en
Thema’s en concertdata 2017/2018
musici Koninklijk Concertgebouworkest
componisten op hun beurt beïnvloed door
19 oktober 2017 Multiversum
en diverse andere artiesten
het westerse modernisme en zo ontstond een
i.s.m. Universiteit van Amsterdam
wisselwerking die tot de dag van vandaag
1 februari 2018 Japanse impressies
doorklinkt.
i.s.m. Van Gogh Museum
Mark van Dongen
12 april 2018 Oorlog & Vrede i.s.m. Verzetsmuseum Amsterdam
Horizon - japanse impressies
horizon - japanse impressies
3
horizon partner
van gogh & Japan In het van gogh museum een nieuwe manier van kijken Nadat hij met haast kinderlijk enthou
leerde deze kunst kennen toen hij in Parijs
siasme de Japanse kunst verwelkomd had,
woonde. Daar heerste een ware Japan-rage
bleef deze tot het eind van grote invloed op
en Van Gogh begon op grote schaal Japanse
Vincent van Gogh. In maart opent de ten
kleurenhoutsneden te verzamelen, vanuit het
den. Net als Gauguin geloofde Van Gogh dat
komst. In zijn brieven sprak Van Gogh steeds
toonstelling Van Gogh & Japan die eerder
idee dat er goed mee te handelen viel. Al snel
kunstenaars naar meer zuidelijke, primitieve
minder over de Japanse prentkunst, maar zijn
te zien was in Sapporo, Tokio en Kyoto - de
besefte hij hoe waardevol de prenten voor
streken moesten, op zoek naar uitgesproken
werk uit deze laatste periode laat zien dat
eerste samenwerking in Japan met het Van
kunstenaars waren, en raakte hij ook zelf in
kleuren. Dat zou hen helpen de kunst verder
de Japanse kunst hem tot het einde toe bleef
Gogh Museum.
de ban van de kleurrijke voorstellingen. Door
te ontwikkelen.
inspireren.
het bestuderen van de prenten en het lezen
4
Van Gogh & Japan
over Japanse kunst creëerde hij zijn eigen
De Japanse droom
Tentoonstelling Van Gogh & Japan
Vincent van Gogh (1853-1890) had grote be-
beeld van Japan - een land dat hij zelf nooit
Van Gogh hoopte in Arles een kunstenaars
Ontdek alles over Van Gogh en de Japanse
wondering voor de Japanse prentkunst. Hij
bezocht.
gemeenschap op te richten - naar het
prentkunst in Van Gogh & Japan. Deze groots
Van Gogh liet zich in zijn eigen werk steeds
voorbeeld van de Japanse boeddhistische
opgezette tentoonstelling laat zien hoe veel-
meer inspireren door de Japanse prentkunst.
monniken die op vergelijkbare manier samen
omvattend Van Goghs bewondering voor de
De ongewone ruimtewerking, de grote
leefden. Uiteindelijk kwam Gauguin bij hem
Japanse kunst was en hoe zijn werk hierdoor
vlakken in sterke kleuren, de alledaagse
wonen. Hij werkte vanuit de verbeelding en
ingrijpend veranderde. De tentoonstelling is
onderwerpen en de aandacht voor details uit
stimuleerde Van Gogh dat ook te doen, waar-
te zien van 23 maart tot en met 24 juni 2018 in
de natuur spraken hem erg aan. Bovendien
bij deze alles wat hij al van het Japanse voor-
het Van Gogh Museum in Amsterdam.
was hij gecharmeerd van het exotische en
beeld had geleerd nog forser ging toepassen.
vrolijke karakter van de prenten.
Gauguin en Van Gogh verschilden echter te veel van mening en na een paar maanden
Zuid-Frankrijk als Japan
vertrok Gauguin weer naar Parijs.
Na twee jaar liet Van Gogh het drukke Parijs
Bij Van Gogh hadden zich ondertussen de
Afbeeldingen
achter zich en hij vertrok in februari 1888 naar
eerste verschijnselen van zijn ziekte ge
boven: Amandelbloesem
Arles in Zuid-Frankrijk. Daar hoopte hij niet
openbaard, waardoor hij in het ziekenhuis
alleen rust, maar ook ‘de helderheid van de
en later in een inrichting belandde. Zijn
atmosfeer en de vrolijke kleureffecten’ van de
droom van een op Japanse leest geschoeide
links: Courtisane (naar Eisen)
oosterse prenten te vinden. De met bloemrijke
kunstenaarsgemeenschap was met het ver-
Parijs, oktober-november 1887
velden omringde stad noemde hij ‘net een
trek van Gauguin mislukt en hij verloor door
Japanse droom’. Vanuit de trein had hij ‘zitten
zijn ziekte het geloof in zijn eigen kunnen.
Van Gogh Museum, Amsterdam
kijken of het al Japans was!’. ‘Kinderlijk hè?’
Hij had het gevoel dat het voor hem te hoog
(Vincent van Gogh Stichting)
schreef hij aan de schilder Paul Gauguin, die
gegrepen was om een bijdrage te leveren aan
ook gegrepen was door de Japanse voorbeel-
het ontwikkelen van de kunst van de toe-
Horizon - japanse impressies
Saint-Rémy-de-Provence, februari 1890 olieverf op doek, 73.3 cm x 92.4 cm
olieverf op doek, 100.7 x 60.7 cm
horizon - japanse impressies
5
essay in beeldenparen samenstelling: Nienke Bakker
Utagawa Hiroshige (1797-1858) - Onverwachte avondbui op de Grote brug bij Atake, uit de prentenserie Honderd gezichten op beroemde plaatsen in Edo, 1857 kleurenhoutdruk op Japans papier, 37.5 x 24,8 cm
Vincent van Gogh - Brug in de regen (naar Hiroshige), oktober - november 1887, olieverf op doek, 73.3 cm x 53.8 cm
Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Utagawa Hiroshige - De residentie met de pruimenbomen in Kameido, uit de prentenserie Honderd gezichten op beroemde plaatsen in Edo 1857
Vincent van Gogh - Bloeiende pruimenboomgaard (naar Hiroshige),
kleurenhoutsnede op Japans papier, 37.5 x 24,8 cm
oktober – november 1887 olieverf op doek, 55.6 cm x 46.8 cm
Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Katsushika Hokusai (1760-1849) - Fuji vanaf de Katakura theeplantage in de provincie Suruga, 1831-1835 kleurenhoutsnede op Japans papier, 25.4 x 37.4 cm Rijksmuseum, Amsterdam
Utagawa Hiroshige - Yoshiwara: Het veld van drijvende eilanden in het Fujimoeras, nr. 15 uit de prentenserie ‘Verzameling afbeeldingen van beroemde plaatsen bij de drieënvijftig stations [langs de Tõkaidõ]’
Utagawa Hiroshige - De rivier Sagami,
(Verworven met steun van het F.G. Waller-Fonds)
uit de prentenserie Zesendertig gezichten op de berg Fuji, 1858, kleurenhoutsnede op Japans papier, 37.5 x 24,8 cm
1855, kleurenhoutsnede, 36 x 23 cm Van Gogh Museum, Amsterdam
Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh
(schenking Tokyo Shimbun)
Stichting)
Vincent van Gogh - Portret van Père Tanguy, oktober – december 1887, potlood op papier, 21.4 cm x 13.7 cm Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Vincent van Gogh - La Crau met bloeiende perzikbomen, 1889 olieverf op doek, 65,5 x 81,5 cm The Courtauld Gallery, London
Togaku - Vinken en granaatappels, uit de prentenserie Afbeeldingen van planten en bomen, bloemen en vogels, 1875-1900 kleurenhoutsnede op Japans papier, 38 cm x 26 cm Van Gogh Museum,
Utagawa Hiroshige - De pruimenboomgaard in Kamata, uit de prentenserie Honderd gezichten op beroemde plaatsen in Edo, 1857, kleurenhoutsnede op Japans papier, 36,8 x 25,6 cm
Amsterdam
Nationaal Museum
(Vincent van Gogh
voor Wereldculturen
Stichting)
Leiden
Vincent van Gogh Vincent van Gogh
Perzikboom in bloei, 1888
Vlinders en klaprozen, 1889
olieverf op doek, 50 cm x 37.5 cm
olieverf op doek, 35 cm x 25.5 cm
Van Gogh Museum, Amsterdam
Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
(Vincent van Gogh Stichting)
poëzie ‘Lourd comme un crapaud…’ Épigrammes, 1894 À Edmond de Goncourt
Lourd comme un crapaud, léger comme un oiseau
Vet als een pad, licht als een vogel
Exquis et hideux, l’art japonais effraie
Verfijnd en monsterlijk, de Japanse kunst verschrikt
Mes yeux de Francais dès l’enfance acquis au
Mijn Franse ogen, sinds mijn kindertijd gewend aan het
Beau jeu de la Ligne en l’air clair qui l’égaie.
Schone spel van de lijn en de heldere lucht die haar verkwikt.
Au cruel fracas des trop vives couleurs,
Boven het grove rumoer van al te levende kleuren,
Dieux, héros, combats, et touffus gynécées,
Goden, helden, veldslagen, dichtbevolkte harems,
Je préférerais, d’entre les oeuvres leurs,
Geef ik de voorkeur, onder hun werken,
Telles scènes d’un bref pinceau retracées.
Aan die scènes met vlotte pen getekend.
Un pont plie et fuit sur un lac lilial,
Een brug buigt en vliedt boven een lelieblank meer,
Un insecte vole, fine fleur vient d’éclore,
Een insect zweeft, een dunne bloem net ontloken,
Le tout fait d’un trait unique et génial.
Alles getrokken in een unieke en geniale lijn.
Vivent ces aspects que l’esprit seul colore!
14
Hun levende eigenschappen slechts door de geest gekleurd!
Si je blasonnais cet art qui m’est ingrat
Als ik die kunst opschilder die me nu eens onwelgevallig
Et cher par instants, comme le fit Racine
dan weer dierbaar is, zou ik zoals Racine,
Formant son écu d’un cygne et non d’un rat,
Die zijn blazoen vormde uit de zwaan en niet de rat,
Je prendrais l’oiseau léger, laissant le lourd crapaud dans sa piscine.
De lichte vogel kiezen, en liet in zijn vijver de vette pad.
Paul Verlaine
Nocturne
nog als de nacht
voor L.D.
zijn licht uit de grond van het water
Nog drinken je ogen
put, hoor je een
het groener het duister
karpersprong in je slaap, schept een steen
nog scherpt zich
een plons in het gewassen
steeds dunner een verraderlijk
zwart, lost zich een
fluiten, nog rilt een
klankstengel verijld
gefluister in grassen
in zijn beschouwing
en riet
op Roland Jooris © 2005, Roland Jooris Uit: Als het dichtklapt. Querido, Amsterdam, 2005
Horizon - japanse impressies
horizon - japanse impressies
15
horizon-lezing
Over de spreker
Vincent van gogh in japan
Louis van Tilborgh is senior onderzoeker in het Van Gogh Museum, hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, en een
lezing door
van de conservatoren van de tentoonstelling Van Gogh & Japan.
Louis van Tilborgh
In het Van Gogh Museum houdt hij zich onder andere bezig met authenticiteitskwesties. Met andere weten-
In SPUI25 spreekt Louis van Tilborgh, als
In het Van Gogh Museum opent in maart de
onderzoeker bij de tentoonstelling be
tentoonstelling Van Gogh & Japan, die gewijd
trokken, over de invloeden van Japan en
is aan Van Goghs fascinatie voor de kunst uit
Japanse kunst op Van Goghs schilder
dat land. Getracht is om de invloed van het
kunst, met een muzikale introductie door
Aziatische voorbeeld op zijn werk in beeld te
shakuhachi en slagwerk.
brengen, maar hiermee belanden we al gelijk
schappers werkt hij aan de nieuwste Van Gogh-bestandscatalogus van het museum. Van Tilborgh publiceert regelmatig over Van Gogh en is redacteur van Simiolus: Netherlands Quarterly of the History of Art
bij een interessante problematiek. Woor-
en van Van Gogh Studies.
den als invloed en navolging veronder
16
17
stellen namelijk dat de kunstenaar zich haast passief opstelde, en dat was uiter-
woensdag 31 januari
aard ver bezijden de werkelijkheid. Van Gogh was in het laatste jaar van zijn
17.00 uur
verblijf in Parijs en zijn eerste jaar in Arles
academisch-cultuureel centrum spui25
inderdaad tot op het bot door de Japanse prentkunst begeesterd, maar de vormen-
Vincent van Gogh: zelfportret met oor in het verband, 1889 olieverf op doek 60 x 49 cm, Londen, The Courtauld Gallery Op de achtergrond de afbeelding rechts: anoniem, gekleurde houtsnede op rol, 1870-80, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
PROGRAMMA
taal nam hij niet gedachteloos en letterlijk
herfst van 1887 de esthetiek omarmde van een
over. Beter is het om te zeggen dat hij er
meer decoratieve, op ‘platte’ effecten ingestel-
mee aan de haal ging, zoals hij zelf sug
de schilderkunst - factor twee - konden zij
lezing
gereerde. Zijn schilderijen, zo schreef hij,
uitgroeien tot een artistiek voorbeeld. Factor
Vincent van Gogh in Japan
waren ‘zoals de Japanse prenten’ en zijn
drie is het destijds in Frankrijk oplevende cul-
prof. dr. Louis Terborgh spreker
tekeningen ‘in het genre’ ervan. Maar Van
turele primitivisme: het utopische verlangen
sr. onderzoeker Van Gogh Museum en hoogleraar
Goghs omgang met de Japanse hout
naar een ‘zuivere’, ongecompliceerdere samen
kunstgeschiedenis Universiteit van Amsterdam
sneden hield meer in dan de overname
leving en een dito soort kunst, waarmee het
van formele kenmerken alleen. Achter-
falen van de eigen, westerse beschaving zou
muziek
af kunnen we in dit proces drie sterk
worden blootgelegd.
Shika no tone (Distant Cry of Deer, trad.)
samenhangende factoren onderscheiden,
Vincent van Gogh wilde volgens eigen zeggen
Harrie Starreveld shakuhachi
waarvan de eerste marktgericht denken
muzikaler schilderen en leven. Op 31 januari
Marc Aixa Siurana slagwerk
is. Hij raakte langs deze weg in de hout
zal Louis van Tilborgh bij SPUI25 toelichten
sneden geïnteresseerd. Pas toen hij in de
wat dit concreet inhield.
Horizon - japanse impressies
toegang gratis (reserveren www.SPUI25.nl)
horizon - japanse impressies
ukiyo-e Een uitwisseling met Japanse kunst
18
Veel Franse kunstenaars, dichters en compo-
nen essay schreef de Nederlandse componist
nisten legden een verzameling Japanse pren-
Rudolf Escher: ‘Claude Debussy, de heime
ten aan. Maar waar de schilders en schrijvers
lijke omwentelaar, heeft in de WestEuropese
zich direct naar Japanse voorbeelden konden
toonkunst een nieuwe akoestische wereld
richten, moesten de musici het nog lange
ontsloten (…) Het is de wereld van het als
tijd zonder daadwerkelijke kennisname van
tijdloos ervaren ‘eeuwige heden’, waarin niet
de Japanse muziek stellen. Het fin de siècle
het Doel wordt verheerlijkt, nagestreefd of
was echter bij uitstek de periode waarin de
veroverd, maar het Zijn wordt beleefd met de
Er bestaat een hardnekkige fabel dat de
de luxe hofkunst. In de Edo-periode, toen de
verschillende disciplines de kunst van elkaar
grootst mogelijke intensiteit.’ En dat is haast
Franse kunsthandelaar Félix Bracquemont
shoguns in Edo (Tokio) de keizer in Kyoto
afkeken, en zo heeft de Japanse kunst - indi-
een definitie van de ukiyo-e.
in 1856 een verzameling keramiek ontving,
vasthielden, op afstand van het volk, was
rect - ook op de moderne muziek zijn uitwer-
Mark van Dongen
verpakt in prenten van Hokusai en dat op
deze kunst tot ontwikkeling gekomen met
king gehad.
deze manier zijn vrienden Manet, Degas,
aanvankelijk een boeddhistische lading, wij-
Na een halve eeuw
Whistler en Pisarro kennis maakten met de
zend op de vergankelijkheid van het bestaan.
‘Japonisme’ maakte de
Japanse prentkunst. Feit is dat de bredere
Later verschoof het zwaartepunt naar het
eenzijdige invloed van de
kennismaking met de ‘ukiyo-e’ rond 1860, kort
weergeven van de natuur en de dagelijkse
‘ukiyo-e’ op de westerse
nadat de Amerikaanse commandeur Perry
werkelijkheid, de vreugden van het leven, en
schilderkunst aan het
met zijn eskader de ontsluiting van Japan
ook erotische afbeeldingen. Een bijzonder
begin van de nieuwe eeuw
had afgedwongen, een schok teweegbracht
genre vormden de reeksen steeds verschil-
plaats voor een echte
in Franse kunstkringen. Deze kunst kwam
lende weergaven van eenzelfde onderwerp,
kruisbestuiving. De latere
als geroepen om een aanzet te geven tot de
met name de landschappen van Hiroshige en
Japanse prentkunst toont
bevrijding uit het heersende Westerse acade-
de vele afbeeldingen van de heilige berg Fuji
tot in de jaren vijftig de
misme.
door Hokusai.
opeenvolgende ‘ismen’.
Wat men eerder kende van het lang angst-
Deze natuurkunst vormde een revelatie voor
In de muziek is het in het
vallig gesloten gehouden Japan waren de
de moderne Franse kunstenaars – in eerste in-
bijzonder Claude Debussy
mythe-versterkende verhalen van reizigers
stantie de schilders, die vastgepind zaten op
geweest die de door de
als Marco Polo of Xaverius, of hetgeen met
historische genrestukken en goedgelijkende
Japanse kunst gevoede
kostbare stoffen of gebruiksvoorwerpen
portretten waar onder de bourgeoisie zoveel
nieuwe esthetiek wist te
doorsijpelde via de zijderoute. Dit Japan werd
vraag naar was. De Japanse ‘vlietende’ kunst
vertalen. En omgekeerd
gezien als een geheimzinnig en onbereikbaar
opende hun de ogen voor het niet voltooide
heeft de muziek van
verlengstuk van China. Maar nadat Perry in
van de organische natuur, het in een sugges-
Debussy als geen ander de
1853 de baai van Tokio binnenvoer, kwam de
tie gevangen moment, de kunst om in een
latere Japanse toonkunst
handel met Japan - sinds 1640 voorbehouden
paar lijnen een essentie uit te drukken. Het
beïnvloed (reeds in 1914
aan de Hollanders, die zich vlak voor de kust
ging niet om realistische afbeelding, en het
zou zijn pianomuziek in
mochten vestigen - in een stroomversnelling
was van meet af aan duidelijk dat men ook
Japan zijn uitgevoerd).
en maakte het Westen kennis met de dage-
helemaal niet naar Japan hoefde te reizen om
Via Debussy vond de
lijkse Japanse werkelijkheid.
de idee die deze Japanse kunst beheerste, te
Japanner Toru Takemitsu
Niet vreemd dat het vooral de in grote
ondergaan. Zo schreef Debussy in 1903 in Gil
de weg naar een nieuw muzikaal concept
oplagen vervaardigde en relatief goedkope
Blas: ‘Op dat moment leek Normandië, in het
waarin westerse technieken en Japanse
houtsneden, de ‘ukiyo-e’, waren waarmee de
volledig nieuwe kleed van de delicate witte
klankbeleving samengaan. In een tijdens
kunstenaars kennis maakten, en niet zozeer
appelbloesem op een Japanse prent…’
het Debussy-herdenkingsjaar 1962 versche-
Horizon - japanse impressies
19
Shikõ Munakata (1903-1975, naar eigen zeggen ‘de Van Gogh uit Aomori’): De oneindige genade van Boeddha, 1961, kleurenhoutsnede, 33x33 cm
horizon - japanse impressies
horizon-concert toelichting
Donderdag 1 februari
japanse impressies als het Oosten het Westen bezielt
zijn Amerikaanse collega en goede vriend stierf, maar als je wilt, vind je hier en daar
concert
een feldmanesk trekje. Bijvoorbeeld in het
Koninklijk Concertgebouworkest
niet-wilskrachtige van de muziek en in het
Matthias Pintscher dirigent
vermijden van sterke contrasten. Maar ook
Leila Josefowicz viool
in de stof-bepaaldheid van zijn muziek - de
Nederlands Kamerkoor
Matthias Pintscher – componist en dirigent
subtiele klankbeelden gecomponeerd.
tactiele eigenschap van keper, in dit geval.
in gelijke mate, naar eigen zeggen – brengt
In de verschillende composities speelt kleur
‘Feldman was ongelooflijk bijziend en schreef
Toru Takemitsu (1930 - 1996)
met het Koninklijk Concertgebouworkest
een hoofdrol - fijne nuances bij Takemitsu,
zijn muziek alsof hij met zijn ogen de noten
Twill by Twilight (1988)
een programma met werken van Japanse en
een lichte en dunne penseelstreek bij
aanraakte,’ herinnerde de Japanse componist
in memoriam Morton Feldman
Europese componisten die vol belangstel
Pintscher, verschuivende grijstinten bij
zich. ‘Altijd als ik zijn muziek beluister denk
eerste uitvoering door Koninklijk Concertgebouworkest
ling naar elkaars cultuur hebben gekeken.
Debussy. Een concreet beeld blijft in de titels
ik aan deze tactiele eigenschap van zijn klan-
De pure vormen en subtiele kleuren van
nog als echo aanwezig.
ken-horende ogen.’
de befaamde Japanse prentkunst en het
20
20.15 uur - GROTE ZAAL
Matthias Pintscher (1971) Mar’eh (2011) voor viool en orkest
westerse, moderne componeren gaan hier
Takemitsu
Pintscher
in memoriam Luigi Nono
hand in hand.
Twill by Twilight
Mar’eh
Nederlandse première
Een spel met woorden hangt rond de titel
‘Aangezicht’ of ‘verschijning’ luidt de verta-
Een kunstwerk kan pas effectief zijn als elk
Twill by Twilight van Toru Takemitsu’s orkest-
ling van het Hebreeuwse woord ‘mar’eh’, de
spoor van inspanning eruit is verdwenen.
compositie uit 1988. Een woordspel dat in de
titel van Matthias Pintschers tweede viool-
Met dit adagium van James McNeill Whistler,
Nederlandse vertaling - keper in de scheme-
concert. Maar, zegt de componist, ‘mar’eh’
Noriko Baba (1972)
de Amerikaans-Britse beeldend kunstenaar
ring - onmiddellijk doodslaat. Het woord
kan ook staan voor de aura van een gezicht,
Hagoromo suite (2016)
die zich liet beïnvloeden door de Japanse
keper zal niet iedereen meteen verder helpen.
een schitterend visioen, iets moois dat zich
Ryoko Aoki nô-voordracht
prentkunst en bekendheid verwierf met
Het komt uit de weverij en verwijst naar een
onverhoeds aan je voordoet.’ Dit idee van het
Junko Naito viool | Sylvia Huang viool
zijn muzikaal geïnspireerde variaties op het
techniek waarbij op ingenieuze wijze met
onverwachte verschijnen vertaalt Pintscher in
Saeko Oguma altviool | Fred Edelen cello
thema kleur, kun je het programma Japanse
verticale (schering) en horizontale (inslag)
Mar’eh naar klank en hij laat het een rol spe-
Nederlandse première
impressies heel goed tegemoet treden. Claude
draden een diagonale ribbel ontstaat die de
len in de hele compositie waarin steeds weer
Debussy liet zich inspireren door de kunst-
stof een specifieke souplesse geeft. Over hoe
nieuwe kleine eenheden (‘small particles’)
Claude Debussy (1862-1918)
werken van Whistler, zoals later
dat in zijn muziek gestalte krijgt, verklaarde
plotseling opduiken als vanuit het niets.
Trois nocturnes (1897-99)
Toru Takemitsu zich liet bezielen door
de componist: ‘Het keperweefsel komt tot
Pintscher schreef zijn concert in 2011 voor
Nuages | Fêtes | Sirènes
Debussy.
stand via een uiterst beperkte muzikale een-
violiste Julia Fischer, geïnspireerd door de
De twee Japanse en twee Westerse componis-
heid - beter gezegd: met een muzikaal prin-
ragfijne klankdraden die zij met haar in-
ten op dit concertprogramma vertonen - hoe
cipe dat voorafgaat aan melodie of ritme.’ En
strument weet te spinnen in een ‘intensieve
verschillend verder ook - een paar gemeen-
aan de tastbare kwaliteit van de keperbinding
maar ook heel lichte manier van strijken’. De
entrée late night zie p. 26
schappelijke kenmerken. Afgezien van hun
in zijn compositie voegt hij een visueel beeld
vioolpartij laat zich dan ook omschrijven als
koorzaal en entreehal
betrokkenheid op Parijs - Debussy woonde
toe: ‘Subtiele veranderingen in het pastel-
een delicate, zangerige melodische boog van
en werkte er, Takemitsu liet er zijn oren naar
kleurige klankweefsel werken toe naar het
ruim twintig minuten, hoog op de snaren
hangen, Pintscher en Noriko Baba studeer-
moment waarop, net na zonsondergang, het
tot ver in het flageoletregister. Die solopartij
den en werken er - geven ze alle vier in hun
schemerdonker omslaat naar duisternis.’
klinkt tegen een transparant en veelkleurig
composities blijk van grote diepgang en ver-
‘In memory of Morton Feldman’, staat op het
klankweefsel in het orkest en lijkt aan het
fijnd vormgevoel, whistleriaans ontdaan van
titelblad van Twill by Twilight. Takemitsu was al
begin uit de lucht te komen vallen, om in de
alle onderliggende zwaarte en tot lichte en
een eind op streek met zijn compositie toen
diffuse en amper waarneembare slagwerk- en
Horizon - japanse impressies
pauze
einde concert ca. 22.15 uur, aansluitend:
vanaf €23,00 via www.concertgebouworkest.nl
21
fluitklanken een minimale omlijning aan te
pijnboomtak hangen en wil het meenemen
nogal verschillend van karakter, maar alle drie
Debussy’s latere Trois Nocturnes. Met woorden
brengen. Dit begin vanuit de stilte, vanuit de
naar zijn huis. Als de bezitster opduikt en
roepen ze een voorstelling op. En wat de com-
als bloed, schending, zwaarden en gescheurd
adem, is precies de ragfijne draad die staat
klaagt dat ze zonder de mantel niet naar
ponist eigenlijk nooit deed, doet hij hier wel:
doek roept Régnier een ontmaagdingsfanta-
voor het plotselinge waarnemen en onmerk-
de hemel kan, belooft de visser het gewaad
hij spreekt zich uit over zijn triptiek, geeft er
sie op over een groep jonge meisjes in ‘robes
bare verdwijnen.
aan haar t erug te geven, in ruil voor haar
een toelichting op. Nuages toont de onveran-
défleuris’. Dit gedicht suggereert met ‘le cri
Ook Mar’eh kreeg een opdracht mee: ter her-
hemelse dans. Die moet ze eerst uitvoeren,
derlijke hemel waartegen de wolken lang-
du buccin clair’ (klaroenstoot) ook de klank
innering aan Luigi Nono (gestorven in 1990),
want Hakuryō is bang dat als hij het gewaad
zaam en melancholiek voorbijtrekken tot ze
van het latere Fêtes, en van Sirènes met het
de Italiaanse naoorlogse avant-garde compo-
meteen teruggeeft, ze zonder voor hem te
oplossen in een grijs dat geleidelijk aan neigt
‘choeur qui s’étiole’ – het koor dat geleidelijk
nist die met de woorden ‘presenze - memo-
dansen naar de hemel zal vliegen.
naar wit. In Fêtes bepalen uitbundige dans-
wegsterft. Het zijn symbolistisch geconstru-
rie - colori - respiri’ in de partituur aanwezig
Maar het meisje antwoordt dat dergelijke
ritmen de stemming; er komt een processie
eerde ambiguiteïten waarvan Debussy’s latere
wordt gesteld. Verschijningen, herinneringen,
twijfels alleen van de aarde zijn - er is immers
voorbij die al gauw in het feest opgaat. In
Trois nocturnes whistleriaans zijn gespeend.
kleuren en ademtochten, het zijn geschikte
geen bedrog in de hemelse wereld.
Sirènes weerklinkt de zee met haar ontelbare
Joke Dame
woorden om in je achterhoofd te houden bij
Hakuryō is onder de indruk van haar woorden
ritmes tot je bij de maanbesche-
Pintschers fascinerende vioolconcert.
en geeft haar het veren gewaad prompt terug.
nen zilveren golven het lachen ontwaart van de sirenen en hun
22
Baba
Debussy
geheimzinnige gezang.
Hagoromo suite
Trois nocturnes
Hoe toepasselijk dat het
Voor de Japanse componiste Noriko Baba is
Debussy’s inspiratiebron voor zijn in 1899
vrouwenkoor in Sirènes geen
de combinatie van het traditionele nô-theater
voltooide Trois nocturnes was een serie schilde-
tekst heeft en woordloos zingt.
met hedendaagse muziek de gewoonste zaak
rijen van de Amerikaans-Britse impressionist
Niet ongewoon voor sirenen,
van de wereld. Vorig jaar ging haar ‘nôpera’
James McNeill Whistler, aanvankelijk geti-
maar nu toch ook alsof in de
AOI, yesterday’s glory is today’s dream in première,
teld Moonlights. Een Britse kunstverzamelaar
nacht de zangeressen de woor-
met in een hoofdrol acrice en zangeres Ryoko
constateerde een sfeerovereenkomst tussen
den zijn ontvallen.
Aoki, die ook vanavond in de Hagoromo suite
die Moonlights-schilderijen en de Nocturnes van
Trois nocturnes gaat terug op een
als nô-performer een brug zal slaan naar
Chopin, waarna Whistler de nachtmuziek in
eerdere, niet voltooide versie die
het muzikale heden. De essentie van nô is
zijn schilderijen opnam door ze om te dopen,
Debussy aankondigde als Trois
‘verbeelden’, zegt Ryoko Aoki. Het moderne
en hij er nog een hele reeks impressies aan
scènes au crépuscule (1892), naar
strijkkwart, haar tegenspeler, zal haar helpen
toevoegde. Zijn Nocturnes-serie, studies in
tien gedichten uit de Poèmes an-
het traditionele nô-drama over het voetlicht
licht en schaduw, bevatte uiteindelijk zo’n
ciens et romanesques van de sym-
te brengen.
veertig doeken.
bolist Henri de Régnier, met wie
Het nô-verhaal Hagoromo is gebaseerd op
‘Een studie in één enkele kleur, zo’n beetje als
Debussy goed bevriend was. Het
legende van het hemelse verenkleed. In dit
een experiment met grijstinten’, zo omschreef
woord ‘crépuscule’ (schemering,
bekende volkssprookje wordt het hemelse
Debussy zijn Trois nocturnes, waarmee hij
aansluitend bij Takemitsu’s ‘twi-
meisje gedwongen de vrouw te worden van
juist weer het visuele en het beeldende zijn
light’) is in dit verband veelbe-
de man die haar veren mantel weet te verber-
muziek introk. En net als bij Whistler ging het
tekenend. In het eerste gedicht
gen. In dit nô-drama verloopt het verhaal an-
Debussy niet om het schilderen van de nacht,
van Régniers cyclus staat sche-
ders en gaat het om wederzijds vertrouwen.
maar om het nachtelijke effect te reproduce-
mering voor de ontgoocheling
Op een mooie lenteochtend ziet visser
ren.
tijdens een ‘soir de fête’ - een
Hakuryō een prachtig gewaad aan een
De drie delen - Nuages, Fêtes en Sirènes - zijn
aanduiding die vooruitwijst naar James Abbott McNeill Whistler, Nocturne in black and gold, the falling rocket, ca. 1875 Detroit Institute of Arts
Horizon - japanse impressies
horizon - japanse impressies
tekst van de Hagoromo suite II Het spijt mij, maar het is mijn mantel. Waarom
Laat mij dit gebed opdragen aan heerser der maan,
probeert u hem mee te nemen?
Mahasthamaprapta Bodhisattva.
Het is een hemels verenkleed dat niet zomaar aan een mens kan worden overgedragen.
IV
Wilt u zo vriendelijk zijn de mantel terug te brengen
Lichtvoetig naar links en rechts dansend,
waar hij lag?
vormt de mouw van de veren mantel prach-
Hoe pijnlijk! Zonder het verenkleed kan ik niet vliegen
tige danspatronen, wiegend en zwierend in
en niet naar de hemel terugkeren.
de hemelse wind.
Wilt u daarom zo vriendelijk zijn het mij terug te geven? III Soms bezoekt een hemelse maagd in een veren mantel de aarde. Ik wens dat de heerschappij van onze Heer zo lang duurt dat een enorm rotsblok, gestreeld door de mouw aan het verenkleed van de hemelse maagd,
24
25
wordt weggesleten. De verfijnde stem van de hemelse maagd die het vreugdevolle Azuma-uta-lied zingt, wordt begeleid door diverse instrumenten die aan de hemel resoneren: shĂ´ (het Japanse mondorgel van bamboe), luiten, koto (een horizontale harp met dertien snaÂren) en harpen. De ondergaande zon kleurt de bergen scharlaken als de Sumeru. Het groen der pijnbomen steekt af tegen de blauwe golven, en de storm veegt langs Ukishama-ga-hara (de voet van de Ashitaka) en strooit de Âbloesems in het rond. De hemelse maagd danst. Haar veren mouwen zwieren als dansende sneeuw of wervelende witte wolken. Met verbazende gratie en schoonheid.
Utagawa Hiroshige, Miho no Matsubara, waar het verhaal zich afspeelt, houtsnede, 1858 Horizon - japanse impressies
horizon - japanse impressies
biografieën
26
Matthias Pintscher
Leila Josefowicz
Ryoko Aoki
Duits componist en dirigent | studeerde direc-
Canadees-Amerikaanse violiste | debuteerde
specialiseerde zich als muziekstudent aan
tie bij Péter Eötvös | vertoont een grote affini-
op achtjarige leeftijd met het Eerste vioolcon-
de Nationale Kunst- en Muziekhogeschool
teit met hedendaagse muziek, maar ook met
cert van Bruch | stond als kindster tijdens
in Tokio in de Kanze-school van het nô-spel |
bijvoorbeeld Beethoven, Berlioz, B ruckner,
gala’s op het podium naast beroemdheden
behaalde een PhD aan de University of Lon-
Ravel, Debussy en de Tweede Weense School
als Ronald Reagan en Andrew Lloyd Webber
don | bezet als vrouwelijke acteur en vocalist
| sinds 2013 chef-dirigent van Ensemble
| studeerde aan het Curtis Institute of Music
een unieke positie binnen het nô-theater
intercontemporain en sinds september 2016
in Philadelphia | brak internationaal door
met haar optredens in diverse traditionele
tevens vaste dirigent van het Lucerne Festi-
met haar eerste cd, met de vioolconcerten
nô-spelen, normaliter het werkterrein
val Academy Orchestra | artist in association
van Tsjaikovski en Sibelius | ontwikkelde zich
van mannelijke spelers | combineert
van het BBC Scottish Symphony Orchestra en
tot voorvechtster van hedendaagse muziek
veelvuldig nô met hedendaagse
artist in residence van het Deens Nationaal
met een groot aantal wereldpremières op
muziek | verleende opdrachten,
Symfonieorkest | veel gevraagd gastdirigent,
haar naam | werkte nauw samen met voor-
onder meer voor haar project Noh x
recent door de Berliner Philharmoniker, het
aanstaande componisten als John Adams,
Contemporary Music, aan componisten
Symphonieorchester des Bayerischen Rund-
Esa-Pekka Salonen, Colin Matthews en Steven
als Peter Eötvös, Toshio Hosokawa, Stefano
funks, de Los Angeles Philharmonic en het
Mackey | voerde met het Koninklijk Con-
Gervasoni en Oliver Schneller | trad wereld-
Toronto Symphony Orchestra | zijn composi-
certgebouworkest het Vioolconcert van Oliver
wijd op en werkte samen met onder meer
ties staan op het repertoire van bijvoorbeeld
Knussen uit in 2004 en december 2017 | gaf in
het Arditti Quartet, Quatuor Diotima en het
de Berliner Philharmoniker, het London Phil-
2015 met het Concertgebouworkest de Euro-
Münchener Kammerorchester |debuteerde in
harmonic Orchestra, het BBC Symphony Or-
pese première van Adams’ Sherezade.2
2013 in het Teatro Real de Madrid in Wolfgang
chestra, The Cleveland Orchestra en de New
Rihms opera The Conquest of Mexico | voerde de
York Philharmonic | ontving talloze prijzen
‘nôpera’ AOI (2016) van Noriko Baba met En-
voor zijn composities, waaronder de Roche
semble 2e2m uit in Parijs, Reims en Orléans.
27
Commission in 2012 | is sinds 2014 verbonden aan de compositieafdeling van de Juilliard School of Music in New York | debuteert bij het Koninklijk Concertgebouworkest.
Nederlands Kamerkoor
Koninklijk Concertgebouworkest
instudering: Michael Gläser
is eregastdirigent | onder anderen Eric Ericson,
opgericht in 1888, Koninklijk sinds het 100-ja-
| werkte met grote componisten als Richard
richt zich vooral op repertoire voor koor a
Nikolaus Harnoncourt en Ton Koopman waren
rig bestaan in 1988 | beschermvrouwe Hare
Strauss, Gustav Mahler, Claude Debussy en
cappella van de vroege Middeleeuwen tot
meer dan eens te gast | samenwerking met
Majesteit Koningin Máxima | door critici
Igor Stravinsky | geeft eigentijdse muziek nog
heden | verstrekte opdrachten aan componis-
het Concertgebouworkest gaat terug tot 1946
geroemd om zijn herkenbare orkestklank
steeds een vaste plaats in de programmering,
ten als Mauricio Kagel, James MacMillan en
| was in het seizoen 2015/16 betrokken bij vier
en gerekend tot ‘s werelds beste orkesten |
zoals de innovatieve en thematische serie
John Tavener | oprichter Felix de Nobel was
verschillende programma’s van het Concert
bestaat uit 120 musici afkomstig uit ca. 25
Horizon | heeft sinds 2004 zijn eigen platen-
chef-dirigent van 1937 tot 1972, later volgden
gebouworkest | in februari 2017 waren de
landen | sinds de oprichting slechts zeven
label: RCO Live | treedt tussen 2016 en 2018 op
onder anderen Uwe Gronostay, Tõnu Kaljuste
dames van het koor – evenals vanavond - te
chef-dirigenten: achtereenvolgens Willem
in alle 28 lidstaten van de Europese Unie: RCO
en Risto Joost | chef-dirigent sinds 2015 is
horen in in Debussy’s Trois nocturnes.
Kes, Willem Mengelberg, Eduard van Beinum,
meets Europe
Peter Dijkstra, die daarvoor al tien jaar fun-
Bernard Haitink, Riccardo Chailly, Mariss
geerde als vaste gastdirigent | Paul Van Nevel
Jansons en sinds september 2016 Daniele Gatti
Horizon - japanse impressies
horizon - japanse impressies
entrée late night
Van nô tot karaoke! Entrée: verrassende traditie Traditiegetrouw is er na het Horizon- concert een verrassende afterparty met diverse acts in de Entreehal en Koorzaal van het Concertgebouw. Entreehal Welkom. Als programmeurs van Entrée,
28
In de Entreehal, gedecoreerd met de
日 本 の パ ー テ ィ ー の 夜
Donderdag 1 Februari entrée late night CONCERTGEBOUW 22.15 - 01.30 uur KOORZAAL en ENTREEHAL
Wie wil niet kunnen zeggen: ‘Ik heb in Het
ca. 22.15 uur - KOORZAAL
Concertgebouw opgetreden?’
mini-concert door musici Koninklijk
We hopen zo veel mogelijk dans- en zanglief-
Concertgebouworkest
hebben we ons voor deze Japanse editie van
visuals van VJ VISH, zullen we opnieuw
de Entrée Late Night laten inspireren door
de Teis Semey Group verwelkomen.
persoonlijke impressies van het land. Door
Eerder dit seizoen maakte de jazzband
het grote en contrasterende aanbod van
een compositie voor het Horizon-concert
de traditionele en moderne Japanse cul-
Multiversum, die zij lieten horen in de
tuur, zowel in de muziek als in het theater,
Koorzaal tijdens de Entrée Late Night.
FYI: je hoeft niet per se eerst naar het concert
Ryoko Aoki nô-voordracht
de beeldende kunsten en natuurlijk het
Deze keer laten zij zich inspireren door Japan.
in de Grote Zaal om van de Entrée Late Night
Marc Aixa Siurana en Bence Major
uitgaansleven, leek een gevarieerd Japans
Op het podium in de Entreehal zal de Teis
te genieten en je hoeft ook geen Entréelid
slagwerk
programma ons op zijn plaats.
Semey Group Japanse impressies omzetten
te zijn om langs te komen. Maar dat is wel
Nederlandse première
tot hun heerlijke jazzklanken.
warm aanbevolen!
Koorzaal
hebbers te mogen verwelkomen tijdens de late uurtjes van 1 februari!
Noriko Baba (1972) L’oiseau á deuxs têtes (2012)
Marianne de Zeeuw en Chieko Donker Duyvis
29
Shika no tone (trad.)
Het programma in de Koorzaal wordt ge
En tot slot...
Harrie Starreveld shakuhachi
opend met een optreden door musici van
カラオケ (karaoke)
Marc Aixa Siurana slagwerk
het Koninklijk Concertgebouworkest, in
Een Japanse feestje is geen Japans
samenwerking met nô-actrice Ryoko Aoki.
feestje zonder: karaoke! Tot in de
en optreden van
Muziek van componiste Noriko Baba en de
late uurtjes zal Het Concertge-
VJ VISH, Teis Semey Group (jazz)
traditionele Japanse theatervorm nô w orden
bouw een podium worden
in dit optreden met elkaar verbonden. Aan-
voor iedereen
sluitend zal musicus Harrie Starreveld het po-
die zin heeft om
dium betreden, met de shakuhachi (Japanse
eens lekker te
bamboefluit). Hij zal een uitleg geven over
galmen. Solo, met
De Entrée Late Night is een onmisbaar onderdeel
Japanse muziek en een muzikale demonstra-
vrienden, in het
van Horizon. Entrée, de jongerenvereniging van
tie van het instrument.
Japans, in het En-
Het Koninklijk Concertgebouw en het Koninklijk
gels, de keuze is
Concertgebouworkest, staat garant voor een
reuze. Voor ieder
verrassende invulling van het thema in een doorlopend
wat wils, dus er is
programma.
geen ontsnappen mogelijk. Horizon - japanse impressies
toegang gratis
JAPANSE IMPRESSIES
VOORUITBLIK
HORIZON
COLOFON uitgever Koninklijk Concertgebouworkest Jacob Obrechtstraat 51, 1071 KJ Amsterdam Postbus 78098, 1070 LP Amsterdam www.concertgebouworkest.nl redactie Mieke Bleeker, Mark van Dongen, Martijn Voorvelt, Esther Wouters beeldredactie en opmaak Esther Wouters tekst Joke Dame, Mark van Dongen, Chieko Donker Duyvis, Louis van Tilborgh, Marianne de Zeeuw keuze beeldparen
do 12 april 2018 20.15 uur
Nienke Bakker
Oorlog & Vrede
basisontwerp en omslag
hoop, offer en verzet
Atelier René Knip en Rens Martens
30
drukwerk Mart.Spruijt copyright Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te
Grensverleggende concerten met een actueel thema
i.s.m. Verzetsmuseum Amsterdam donderdag 12 april: 20.15 uur Koninklijk Concertgebouworkest
Het Concertgebouw
Daniele Gatti dirigent
Horizon-concert
Leonidas Kavakos viool
losse kaarten v.a. € 23 via
Carly Wijs declamatie/voordracht
www.concertgebouworkest.nl/oorlogenvrede
Rouw, verzet en hoop klinken in een pro-
Verleg uw Horizon en bezoek ook
Amsterdam © c/o Pictoright Amsterdam 2018. Overname van arikelen alleen na toestemming van de uitgever. De uitgever heeft getracht rechthebbenden van het beeldmateriaal te achterhalen. Zij die menen zekere rechten te
Horizon in 2017/2018
gramma dat aansluit bij de herdenkingstentoonstelling in Verzetsmuseum Amsterdam
woensdag 11 april: 17.00 uur
over de aanslag op het Amsterdamse Bevol
Academisch-Cultureel Centrum SPUI25
kingsregister van 1943. Programma met een
Horizon-lezing met kamermuziek door musici
voordracht door actrice Carly Wijs over de cel-
van het Koninklijk Concertgebouworkest
Horizon-lezing met kamermuziek
liste en dirigente Frieda Belinfante, initiatief-
toegang gratis (reserveren www.SPUI25.nl)
(wo 17.00 uur)
neemster van de aanslag. Het Concerto funebre
kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden.
Vaste partners en evenementen van Horizon academisch-cultureel centrum spui25
koninklijk concertgebouworkest Horizon-concert (do 20.15 uur) entrée Entrée Late Night in Het Concertgebouw (do ca. 22.30 uur)
uit 1939 van Hartmann is muziek over hoop
donderdag 12 april: 22.15 uur
en verzet in een wanhopige tijd. Direct na de
Het Concertgebouw
oorlog componeerde Honegger zijn Symphonie
Entrée Late Night afterparty
liturgique, een roep om blijvende vrede toen
met verrassende acts
zich meteen de Koude Oorlog aandiende. De
gratis en vrij toegankelijk
Fransman Guillaume Connesson componeert voor dit programma een nieuw orkestwerk,
Horizon wordt mede mogelijk gemaakt door de
Eiréné, over de godin van de vrede.
Stichting Donateurs Koninklijk Concertgebouworkest Horizon - japanse impressies
horizon - japanse impressies
31
st ke or
N ZO
RI
HO
el ue
TH EM A
ko n
in
kl
ij
k
E CO NC ER TE N
ND
RL EG GE
SV E
ou w
GR EN
b ge rt ce
n co
t ac