«[...] Πάνω σε τούτο το νησί, βλέπεις, η Ελλάδα κι η Ανατολή σμίγουν τις νοστιμάδες και συνταιριάζουν τη χάρη και το νόημα της γης τους. Ο ουρανός είναι κρουστός, να τόνε πιεις στο ποτήρι, κι η θάλασσα, που μπαίνει και βγαίνει παντού, στράφτει ανάμεσ’ από τα δέντρα. Σκύβεις απάνω της και μυρίζει η αγνή ανάσα της. Είναι παστρικά τα νερά σαν αγίασμα και στον πλουμιστό πάτο δείχνει ένα ένα όλα τα χρωματιστά της πετράδια, τα κοχύλια και τ’ ανθάκια του βυθού [...]» - Στρατής Μυριβήλης “[...] You see, Greek tastes blend with those of the Orient on this island pairing off their grace and the meaning of their soil. The sky is dense with stars and the sea that permeates every place is sparkling through the trees. If you bend over it you will feel its pure breath reaching your nostrils. The sea is sanctified as if its waters were holy and on its ornate seabed one can discern all of its colorful shingles, seashells and sea flowers [...]” - Stratis Myrivilis
Έκδοση Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου
Published by The North Aegean Region
Επιμέλεια Λευκώματος Αγγελική Πολυτάκη
Edited by Aggeliki Politaki
Κείμενα Βασιλική Ροδοπούλου Αγγελική Πολυτάκη
Texts Vasiliki Rodopoulou Aggeliki Politaki
Επιμέλεια Λογοτεχνικών Αποσπασμάτων & Μεταφράσεων BUTTERFLY COM.
Proofreading of Literature Abstracts & Translations BUTTERFLY COM.
Επιμέλεια Δημιουργικού Γρηγόρης Γαζέτας
Art Director Grigoris Gazetas
Υπεύθυνος Παραγωγής ΣΗΜΑ Α.Ε.
Produced by SIMA S.A.
ISBN: 978-960-99290-5-9 © ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναδημοσίευση ολόκληρου ή μέρους αυτού του βιβλίου, με οποιαδήποτε μέθοδο κι αν γίνει, χωρίς την έγγραφη συγκατάθεση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. © NORTH AEGEAN REGION All rights reserved. No part of this publication may be copied or reproduced in any form or by any means without written permission of the North Aegean Region.
Π Ε Ρ Ι Φ Ε Ρ Ε Ι Α
Β Ο Ρ Ε Ι Ο Υ
Α Ι ΓΑ Ι Ο Υ
/ /
N O R T H
A E G E A N
R E G I O N
Λ Ε Σ Β Ο Σ | Λ Η Μ Ν Ο Σ | Α Γ Ι Ο Σ Ε Υ Σ Τ ΡΑΤ Ι Ο Σ | Χ Ι Ο Σ | Ο Ι Ν Ο Υ Σ Σ Ε Σ | Ψ Α ΡΑ | Σ Α Μ Ο Σ | Ι Κ Α Ρ Ι Α | Φ Ο Υ Ρ Ν Ο Ι L E S V O S | L I M N O S | A G I O S E F S T R AT I O S | C H I O S | O I N O U S S E S | P S A R A | S A M O S | I K A R I A | F O U R N O I
Ανατέλλον Αιγαίο The Rising Aegean
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ // CONTENTS
08
Λέσβος // Lesvos
42
Λήμνος // Limnos
70
Άγιος Ευστράτιος // Agios Efstratios
84
Χίος // Chios
10 22 32
44 56 64
72 76 80
86 96 106
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
114
Οινούσσες // Oinousses
128
Ψαρά // Psara
142
Σάμος // Samos
174
Ικαρία // Ikaria
200
Φούρνοι // Fournoi
214
Φωτογράφοι // Photographers
116 120 124
130 134 138
144 156 166
176 186 192
202 206 210
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Φύση // Nature Οικισμοί - Αρχιτεκτονική // Settlements - Architecture Πολιτισμός - Παράδοση // Culture - Tradition
Μυτιλήνη | Mytilene
10
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Λέσβος, κρυμμένη αρμονία Lesvos, hidden harmony «Πουθενά σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, ο ήλιος και η Σελήνη δε συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά, δε μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την ισχύ τους, όσο επάνω σε αυτό το κομμάτι της γης που κάποτε, ποιος ξέρει, σε τι καιρούς απίθανους, ποιος θεός, για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους [...] » - Οδυσσέας Ελύτης “There is no other place like this piece of land in the world where the sun and the Moon reign together in such harmony sharing their power fairly. A piece of land that was once cut off on a whim and blown away onto the sea like a plane tree leaf by, who knows, which god at unthinkable times [...]” - Odysseas Elytis
11
Καταρράκτης Μαν’ κάτσα | Mankatsa waterfall
12
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Φύση Nature Λέσβος, των χρωμάτων και των αντιθέσεων. Από το καταπράσινο των ελιών, των πεύκων, των καστανιών και των βελανιδιών, στο σεληνιακό τοπίο της δυτικής πλευράς με το απολιθωμένο δάσος. Ένας επίγειος παράδεισος με σημαντικούς υγρότοπους και σπάνια ορνιθοπανίδα, περιπατητικές διαδρομές, ιαματικά λουτρά, καταρράκτες και υπέροχες παραλίες. Στη Λέσβο, που έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως γεωπάρκο στο σύνολό της, η φύση είναι ο καμβάς, ο χρωστήρας και τα χρώματα μαζί. Lesvos is an island full of color and contrasts. There one can not only find beautiful green landscapes filled with olive, pine, chestnut and oak trees but also lunar ones on the west where the Petrified Forest is located. This island’s important wetlands and rare avifauna, hiking trails, thermal baths, waterfalls and marvelous beaches make this place a heaven on earth. On this island that has been designated by UNESCO as a Geopark nature is the canvas, the paintbrush and the colors all at once.
13
Ερεσός | Eresos
14
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
15
16
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Απολιθωμένο δάσος | Petrified Forest
17
Υγρότοπος Μέσων | Wetland, Mesa
18
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
19
Καταρράκτης Κλαπάδου | Klapados waterfall
20
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Αχλαδερή | Achladeri
21
Ελαιώνας | Olive grove
22
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Καστανιώνας Chestnut forest 23
24
Άγιος Θεράπων, Μυτιλήνη | Agios Therapon, Mytilene
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Παραθαλάσσιοι, διατηρητέοι οικισμοί εναλλάσσονται με ορεινούς παραδοσιακούς. Αγροικίες και λιθοδομές αναδύουν τη λιτότητα της αρχιτεκτονικής της λεσβιακής υπαίθρου. Πύργοι και μεγαλοπρεπή αρχοντικά, με στοιχεία νεοκλασικά, μπαρόκ, νεογοτθικά, μπελ επόκ, αναγεννησιακά, αλλά και μεσαιωνικά, οθωμανικά κτίσματα, κάστρα και επιβλητικοί ναοί, συνθέτουν μια εικόνα που χαράσσεται ανεξίτηλα στο μυαλό. Coastal settlements are followed by traditional mountain ones. Farmhouses and stone structures emanate the elegant simplicity of the rural architecture of Lesvos. Towers and splendid manors with neoclassical elements and Baroque, neo-Gothic, Belle Époque, Renaissance and Middle Ages influences, buildings from the Ottoman Period, castles and imposing temples form a picture that stays forever etched in memory.
25
26
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
27
Αγιάσος | Agiasos
28
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
29
30
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Μόλυβος | Molivos
31
Πλωμάρι | Plomari
32
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Σίγρι | Sigri
33
γέφυρα Παρακοίλων| stone bridge, Parakoila
34
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Σημαντικά αρχαιολογικά, βυζαντινά και νεώτερα μνημεία διάσπαρτα σε όλη την επικράτεια του νησιού μαρτυρούν τη μακραίωνη ιστορία και τον πολιτισμό της Λέσβου. Τον πίνακα της ομορφιάς του νησιού χρωματίζουν εκκλησίες και μοναστήρια, προσκυνήματα και αμέτρητα γραφικά ξωκλήσια. Η πλούσια μουσική παράδοση, οι χοροί, τα πανηγύρια και οι γεύσεις του νησιού αφυπνίζουν τις αισθήσεις και μεταφέρουν τον επισκέπτη σε άλλες εποχές. Important monuments dating back to the Antiquity, the Byzantine Period and more recent ones are scattered throughout the island attesting its centuries-old history and civilization of Lesvos. Churches and monasteries, pilgrimage sites and countless picturesque chapels embellish the painting of this beautiful island. The rich musical culture, the folk dances, the festivals and the flavors of the island stimulate the visitor’s senses transferring him to times past.
35
Τσαρσί Χαμάμ, Μυτιλήνη | Tsarsi Hamam, Mytilene
36
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Μονή Λειμώνος, Καλλονή| Moni Limonos, Kalloni
37
Ελαιοτριβείο Μουσείο Βρανά, Παπάδος Γέρας Olive Museum Vrana, Papados Geras
38
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου Natural History Museum of Petrified Forest of Lesvos
39
40
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
41
Αρχαίο υδραγωγείο Μόριας | Ancient Aqueduct, Moria
42
ΛΕΣΒΟΣ | LESVOS
Κάστρο Μυτιλήνης | Castle of Mytilene
43
Μύρινα | Myrina
44
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Λήμνος, μυθική ομορφιά Limnos, mythical beauty «[...] Σε γύρισα περπατώντας κατακαλόκαιρο. Γυμνόπους και γυμνόπαις. Πως αλλιώς μπορεί κανείς το ανάπτυγμα μιας πεταλούδας να ερευνήσει; [...] [...] Τίποτα δεν μου λείπει. Αυτάρκης. Με τα γεννήματά μου, τα ψάρια μου, τα σύκα, τα αμπέλια, το καλαθάκι, τα στάχυα, τα νερά, και τ’ αλάτια μου. Το χώμα μου. Και πως αγναντεύω το πέλαγο, πως εποπτεύω [...]» - Ιωάννης Ψαρράς “[...] I walked all around you at the height of summer. Barefoot and exposed. How else can someone study the development of a butterfly? [...] [...] Self-sufficient. I don’t need anything else. I have my grain, my fish, my figs, my vineyards, my basket, my haystacks, my waters and my salt. I have my soil. And I gaze upon the sea overseeing everything [...]” - Ioannis Psaras
45
46
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Φύση Nature Λήμνος η ανεμόεσσα, με τα χρυσαφένια στάχυα και τους αμπελώνες. Κρυστάλλινα νερά, αμμουδερές παραλίες, υγρότοποι με σπάνια πανίδα και χλωρίδα, απολιθωμένο δάσος και εκπληκτικοί γεωλογικοί σχηματισμοί. Το νησί του Ηφαίστου αποκαλύπτει σιγά -σιγά τη γοητεία του με τις αμμοθίνες- μια μικρή έρημος καταμεσής του πελάγους - τους καταρράκτες και τα κόκκινα ελαφάκια που τριγυρνούν ελεύθερα στο κάστρο της Μύρινας. Limnos is an island with golden ears and vineyards, crystal clear waters, sandy beaches, wetlands with rare flora and fauna, a petrified forest and marvelous geological formations. The island of Hephaestus with its sand dunes forming a small desert amidst the sea, its waterfalls and its red deer roaming around the Myrina Castle, is gradually revealing its charms.
47
Σπηλιά της φώκιας | Cave of seal
48
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
49
παραλία Παρθενόμυτος | Parthenomitos beach
50
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
παραλία Χαβούλη | Ηavouli beach
παραλία του Θάνους | Thanos beach
51
Αμπελώνας στην Καλλιθέα | Vineyard in Kallithea village
52
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
53
Κρεμαστά Nερά | Kremasta Nera
54
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Αμμοθίνες | Dunes
55
56
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Πετρώματα, Φαρακλά Όρη Rocks, Farakla Ori
57
58
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Πανέμορφοι ορεινοί και παραθαλάσσιοι οικισμοί, παραδοσιακές μάντρες, επιβλητικές εκκλησίες και πολυάριθμα ξωκλήσια διαμορφώνουν το τοπίο της λημνιακής υπαίθρου. Ο Ρωμαίικος γιαλός ξεχωρίζει για τα εντυπωσιακά σπίτια της αριστοκρατίας του 19ου αιώνα με τον ιδιαίτερο κοσμοπολίτικο χαρακτήρα τους. The rural landscape of Limnos consists of beautiful mountain and coastal settlements, traditional fences, imposing churches and numerous chapels. The impressive cosmopolitan houses at the Romeikos Yialos (Greek shore) quarter where the upper class used to live during the 19th century stand out.
59
60
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
61
Μύρινα, Ρωμέικος Γιαλός | Romeikos Yialos, Myrina
62
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
63
Απόψεις του λιμανιού της Μύρινας | Views of Myrina’s port
64
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
65
66
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Αρχαίο θέατρο Ηφαιστείας | Ancient Theatre of Ifestia
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Το νησί των μύθων και της ιστορίας. Ο τόπος των Καβείριων μυστηρίων, της Ηφαιστείας, της Λημνίας Γης και της προϊστορικής Πολιόχνης, διαφυλάσσει με αγάπη και σεβασμό το παρελθόν του. Μεγαλοπρεπή κάστρα, οι ισχυροί «φρουροί» του νησιού, προκαλούν και εντυπωσιάζουν. Οι άνθρωποι του νησιού κρατούν ζωντανά τα ήθη και τα έθιμα αυτού του τόπου μέσα από τις καθημερινές τους πρακτικές αλλά και τα πολιτιστικά τους δρώμενα όπως πανηγύρια και γιορτές που πραγματοποιούνται όλο το χρόνο. The island of myths and history. The island where the mysteries of the Cabeiri took place, where terra sigillata came from and where Hephaistia and the prehistoric settlement of Poliochni are located, respects and, at the same time, protects its past. Its magnificent castles, the powerful “guards” of the island, challenge and impress the visitors. The islanders preserve the customs and traditions of Limnos not only through their everyday practices but also through cultural events such as festivals and celebrations taking place all year round.
67
Λιμάνι Μούδρου| Moudros port
68
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Σαρδές | Sardes
69
Παναγία Κακαβιώτισσα | Panagia Kakaviotissa
70
Άγιος Γεώργιος - Αλυκές | Agios Georgios - Alykes
ΛΗΜΝΟΣ | LIΜΝΟS
Αγία Παρασκευή | Agia Paraskevi
71
72
ΆΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ | AGIOS EFSTRATIOS
Άγιος Ευστράτιος, απόδραση στη φύση Agios Efstratios, escape to nature «Η θάλασσα μπροστά χρώμα στα μάτια τα πόδια ακίνητα ρίζες στη γη κι όλο το μπλε του κόσμου εντός μου άσπιλο βουβό αεικίνητο… [...]» - Κωνσταντίνος Β. Σβεντζούρης “The sea in front of me colors my eyes my legs standing still rooted to the ground and every shade of blue in the world inside me untarnished silent restless… [...]” - Konstantinos V.Sventzouris
73
74
ΆΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ | AGIOS EFSTRATIOS
Φύση Nature Πεντακάθαρες ακρογιαλιές, μοναδικοί γεωλογικοί σχηματισμοί, βελανιδιές, απίστευτης ομορφιάς θαλάσσιες σπηλιές, ιδανικό καταφύγιο για τις μεσογειακές φώκιες Monachus Μonachus και ένας βυθός γεμάτος λιβάδια ποσειδωνίας. Τόπος ανέγγιχτος και αμόλυντος. Ένα ακριτικό αιγαιοπελαγίτικο νησί ενταγμένο στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών «ΝΑTURA 2000». Pristine beaches, unique geological formations, oak trees, incredibly beautiful sea caves, an ideal shelter for the Mediterranean monk seal (Monachus Monachus) and a seabed full of Posidonia meadows. An untouched and unblemished place. An island at the edge of the Aegean Sea that belongs to the protected areas of the “NATURA 2000” network.
75
76
ΆΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ | AGIOS EFSTRATIOS
77
78
ΆΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ | AGIOS EFSTRATIOS
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Κατοικήσιμος από τους αρχαίους χρόνους, όπως μαρτυρούν τα λείψανα αρχαίων και προϊστορικών οικισμών, ο Άγιος Ευστράτιος με το μοναδικό οικισμό του, με τα μικρά ασβεστωμένα σπιτάκια, διαθέτει ένα ιδιαίτερο ύφος. Οι παλιές εκκλησίες καθώς και τα πάμπολλα ξωκλήσια προσθέτουν και αυτά τη δική τους πινελιά στο χρώμα του νησιού. Ruins of ancient and prehistoric settlements attest that Agios Efstratios has been inhabited since the ancient times. The island that only has one settlement of small whitewashed houses has a particular style. The old churches and the numerous chapels add an extra touch to the island’s color.
79
80
ΆΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ | AGIOS EFSTRATIOS
81
82
ΆΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ | AGIOS EFSTRATIOS
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Με την ιστορία του νησιού να ξεκινά από τη Μυκηναϊκή περίοδο, ο Άη Στράτης είναι τόπος που εκπέμπει ηρεμία και απλότητα. Οι κάτοικοί του διατηρούν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και προσκαλούν τους επισκέπτες με την απέριττη ευγένειά τους να δοκιμάσουν παραδοσιακές θαλασσινές γεύσεις και να θαυμάσουν τα υπέροχα ηλιοβασιλέματά του. The history of Agios Efstratios dates back to the Mycenaean period. It is a place that emanates tranquility and simplicity. The islanders preserve their traditional lifestyle and invite the visitors with genuine kindness to try the traditional sea flavors and admire the marvelous sunsets of the island.
83
84
ΆΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ | AGIOS EFSTRATIOS
85
86
ΧΙΟΣ | CHIOS
Χίος, τόπος μυροβόλος Chios, land of scents «[...] Τραγούδι τρυφερό η θάλασσα μας ψάλλει, τραγούδι που έκαμαν τρεις ποιηταί μεγάλοι, ο ήλιος, ο αέρας και ο ουρανός. Και σαν κυττάζεις την υγρή της πεδιάδα, σαν βλέπεις την απέραντή της πρασινάδα, τον κάμπο της πούναι κοντά και τόσο μακρυνός, γεμάτος με λουλούδια κίτρινα που σπέρνει το φως σαν κηπουρός, χαρά σε παίρνει και σε μεθά, και σε υψώνει την καρδιά [...]» - Κ.Π. Καβάφης “[...] The sea is singing a tender song to us a song created by three great poets, the sun, the wind and the sky. And as you gaze upon its wet plains, as you marvel at its endless greenery, its lowland that seems so close yet at the same time so distant, filled with yellow flowers that the light sows like a gardener, your heart is lifted drunk with joy [...]” - C.P. Cavafy
87
88
ΧΙΟΣ | CHIOS
το δάκρυ του Μαστιχόδεντρου | the Mastiha tear
Φύση Nature Η Χίος, το μυροβόλο νησί του Αρχιπελάγους θα μπορούσε να είναι μοναδική μόνο από τα μαστιχόδενδρά της. Πανέμορφες παραλίες, δάση και επιβλητικά ορεινά συγκροτήματα μπλέκονται αρμονικά με τα αρώματα της μαστίχας και των εσπεριδοειδών του Κάμπου, συνθέτοντας ένα τοπίο μαγικό. Παρθένες φυσικές ομορφιές, αμέτρητα μονοπάτια και διαδρομές που οδηγούν σε φαράγγια, ποτάμια και σπήλαια. Η μοναδική χλωρίδα και η πλούσια ορνιθοπανίδα, οι ρεματιές και οι ορθοπλαγιές με την άγρια φυσική ομορφιά χαρίζουν αξέχαστες εμπειρίες. Chios is the fragrant island of the archipelago. Its mastiha trees alone could render the island unique. Beautiful beaches, forests and imposing mountain ranges blend with the aroma of the mastiha resins and the citrus fruits of Kampos forming a magical landscape. Pristine natural landscapes, countless trails and routes leading to canyons, rivers and caves. The unique flora and diverse avifauna, the ravines and steep slopes with their wild landscapes promise to offer unforgettable experiences to the visitors.
89
πηγή στις Αμάδες | spring in Amades
90
ΧΙΟΣ | CHIOS
91
Καρφάς | Karfas
92
ΧΙΟΣ | CHIOS
93
94
ΧΙΟΣ | CHIOS
Μαστιχόδενδρα στα Αρμόλια Mastiha trees, Armolia
95
Κουρούνια | Kourounia
96
ΧΙΟΣ | CHIOS
Άγιο Γάλας | Agio Galas
97
98
ΧΙΟΣ | CHIOS
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Η περιπλάνηση στα γραφικά Μαστιχοχώρια αποτελεί εμπειρία μοναδική. Το Πυργί με τη διακοσμητική τεχνική στις προσόψεις των σπιτιών με γεωμετρικά σχήματα σε μαύρο και άσπρο, τα Μεστά, οι Oλύμποι, η Βέσσα με τα στενά δαιδαλώδη δρομάκια. Ο Κάμπος που έχει κηρυχθεί «ιστορικός τόπος και παραδοσιακός οικισμός» φιλοξενεί αρχοντικά που συνδυάζουν τα γενοβέζικα στοιχεία με τη ντόπια αρχιτεκτονική παράδοση. The visit to the picturesque Mastichochoria villages is a unique experience. The façades of the houses at the village of Pyrgi are covered with sgraffiti in black and white geometric patterns. Then there are the villages of Mesta, Olympi and Vessa with its narrow mazy streets. There are plenty of manors in Kampos that combine elements of Genovese architecture with the local architectural tradition. The area is protected as “a historic place and a traditional settlement”.
99
Ανάβατος | Anavatos
100
ΧΙΟΣ | CHIOS
Βολισσός | Volissos 101
Βέσσα | Vessa
102
ΧΙΟΣ | CHIOS
Αρμόλια | Armolia
103
Μεστά | Mesta
104
ΧΙΟΣ | CHIOS
Πυργί | Pirgi
105
Καλαμωτή | Kalamoti
106
ΧΙΟΣ | CHIOS
Ελάτα | Elata
107
108
ΧΙΟΣ | CHIOS
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Κάστρα, πύργοι, βίγλες και οχυρωμένοι μεσαιωνικοί οικισμοί, που κατοικούνται αδιαλείπτως στο πέρασμα των χρόνων παραπέμπουν σε μια άλλη εποχή! Με κοσμοπολίτικη αύρα και πλούσια πολιτιστική παράδοση, οι άνθρωποι της Χίου περήφανοι για τον τόπο τους, διαφυλάσσουν την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τους. Οι υπέροχες εκκλησίες και τα μοναστήρια, αποτελούν τόπους κατάνυξης και προσκυνήματος για χιλιάδες πιστούς που αναζητούν ψυχική γαλήνη. Η Νέα Μονή ανήκει στα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Towers, castles, watchtowers and fortified medieval settlements that have been constantly inhabited through the years take you back to a different era! People of Chios are proud of the island’s cosmopolitan flair and rich cultural tradition and are keen on preserving their history and cultural heritage. The beautiful churches and monasteries are visited by thousands of pilgrims seeking peace of mind and tranquillity. The Nea Moni (new monastery) belongs to the World Heritage Sites of UNESCO.
109
Επεξεργασία της Μαστίχας | Mastiha Processing
110
ΧΙΟΣ | CHIOS
111
Κάμπος Χίου, Μουσείο Citrus | Citrus Museum, Kampos, Chios
112
ΧΙΟΣ | CHIOS
πάνω//top: Οθωμανικά λουτρά | Ottoman baths κάτω//bottom: Μύλοι | Windmills
113
Καθολικό Νέας Μονής | Nea Moni Catholicon
114
ΧΙΟΣ | CHIOS
Νέα Μονή | Nea Moni
115
116
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ | OINOUSSES
Οινούσσες, θάλασσας πλούτος Oinousses, riches of the sea «Ο έρωτας. Το αρχιπέλαγος Κι η πρώρα των αφρών του Κι οι γλάροι των ονείρων του Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει Ένα τραγούδι [...]» - Οδυσσέας Ελύτης “Love. The archipelago And the prow of its foam And the gulls of its dreams On its tallest mast a sailor Whistles a song [...]” - Odysseas Elytis
117
118
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ | OINOUSSES
Φύση Nature Ηρεμία και ξεκούραση. Θάλασσα και ήλιος. Όμορφοι, γραφικοί κολπίσκοι, ερημονήσια, παρθένοι ψαρότοποι, αλσύλλια και χαμηλοί λόφοι συνθέτουν ένα ειδυλλιακό τόπο. Μπιλάλι, Φασόλι, Απηγάνος, Καλαμιάρης, Ασπαλαθρόκαμπος, Χόχλακας: παραλίες μοναδικές για ανεπανάληπτες καταδυτικές, και όχι μόνο, εμπειρίες στο ανεξερεύνητο Αιγαίο. Το σύμπλεγμα των Οινουσσών ανήκει στην προστατευόμενη περιοχή του δικτύου «NATURA 2000». Tranquility and relaxation. The sea and the sun. Beautiful and picturesque coves, deserted islands, pristine fishing grounds, groves and low hills create an idyllic landscape. Bilali, Fasoli, Apiganos, Kalamiaris, Aspalathrokampos, Hohlakas: unique beaches ideal for unique diving experiences, among other things, in the unexplored waters of the Aegean. The Oinousses island group is part of the protected areas of the “NATURA 2000” network.
119
120
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ | OINOUSSES
121
122
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ | OINOUSSES
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Οινούσσες. Εννέα νησιά και βραχονησίδες, ένα μοναδικό σύμπλεγμα και στο κέντρο του ένας γραφικός πανέμορφος οικισμός. Στενά λιθόστρωτα σοκάκια, όμορφα δίπατα κεραμοσκέπαστα σπίτια, έντονα βαμμένα πορτοπαράθυρα και αυλόπορτες, καλοφροντισμένες λουλουδιασμένες αυλές δημιουργούν μια αίσθηση άλλης εποχής. Oinousses. Nine islands and rocky islets. A unique island group with a beautiful picturesque settlement in the middle. Narrow cobblestone streets, beautiful two-story houses covered with roof tiles, with their doors, windows and gates painted in bright colors and their well looked after yards filled with flowers create an atmosphere of a different era.
123
124
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ | OINOUSSES
125
126
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ | OINOUSSES
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Το ζεστό καλωσόρισμα της χάλκινης γοργόνας στο λιμάνι, αλλά και μια ευχή για γρήγορη και ασφαλή επιστροφή των ναυτικών στο νησί τους, δίνει το στίγμα ενός τόπου που ζει αιώνες τώρα από τη ναυτιλία. The warm welcome of the bronze statue of the mermaid at the port and her wish for a speedy and safe return of the sailors to the island attest that this place has been shipping-oriented for centuries.
127
128
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ | OINOUSSES
129
130
ΨΑΡΑ | PSARA
Ψαρά, ιστορίας μονοπάτια Psara, trails of history «[...] Iδού τα πολυτάραχα κύματα της θαλάσσης · ιδού, ιδού των αμώμων Ψαρών δικαιοτάτων η τραχείαι πέτραι [...]» - Ανδρέας Κάλβος “[...] Behold the stormy waves of the sea; behold, behold the rough stones of the immaculate and righteous Psara [...]” - Andreas Kalvos
131
132
ΨΑΡΑ | PSARA
Φύση Nature Άνθρωπος και φύση σε απόλυτη αρμονία. Ερημικές, ανεξερεύνητες παραλίες, πλούσιοι ψαρότοποι. Το γαλάζιο του ουρανού συναντά το μπλε της θάλασσας στο μαγικό τοπίο των Ψαρών. Man and nature in total harmony. Secluded, unexplored beaches and rich fishing grounds. The azure sky becomes one with the blue sea creating a magical scenery at Psara.
133
134
ΨΑΡΑ | PSARA
135
136
ΨΑΡΑ | PSARA
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Ψαρά. Τόπος αρχαίος, ένδοξος και ηρωικός. Τόπος καταγωγής του Κανάρη και του Παπανικολή… Ερείπια αρχαίων οικισμών, μνημεία και ένας αμφιθεατρικά χτισμένος οικισμός με άσπρα σπίτια με μπλε παράθυρα, αφήνουν το στίγμα τους σε ένα μικρό νησί που έγραψε μεγάλη ιστορία. Psara. An ancient, glorious and heroic place. Birthplace of Kanaris and Papanikolis… Ruins of ancient settlements, monuments and an amphitheatrically built settlement of white houses with blue windows leave their mark on a small island that played a major role in Greek history.
137
138
ΨΑΡΑ | PSARA
139
140
ΨΑΡΑ | PSARA
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Όμορφα ξωκλήσια και σημαντικά ιστορικά μνημεία συνυπάρχουν ως μάρτυρες ενός ένδοξου παρελθόντος και ενός παρόντος που ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία και πείσμα. Beautiful chapels and important historical monuments coexist attesting a glorious past and a present that looks to the future full of hope and determination.
141
142
ΨΑΡΑ | PSARA
143
144
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Σάμος, το φως του Πυθαγόρα Samos, the light of Pythagoras «Έχω ένα πουκάμισο απ’ τα φώτα των νερών έχω ένα χρυσό σακάκι απ’ το λιόγερμα της Σάμος έχω και μια δόξα απ’ τα πρώτα σου χαμόγελα. Τέσσερις μήνες ο Απρίλης, ο Μάης, ο Ιούνης, ο Ιούλης χτίζουν τις τέσσερις γωνιές της ψυχής μου [...]» - Γιάννης Ρίτσος “I’ve got a shirt made of the lights of the waters I’ve got a golden jacket made of the sunset of Samos and I’ve got a glory made of your first smiles. Four months April, May, June and July are building the four corners of my soul [...]” - Yannis Ritsos
145
146
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Φύση Nature H Σάμος συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Ορεινά μονοπάτια και ακρογιαλιές με γαλαζοπράσινα νερά. Διαδρομές σε κατάφυτα δάση και βουτιές σε παγωμένους καταρράκτες. Σπήλαια, φαράγγια και απέραντοι αμπελώνες. Πλούσια ορνιθοπανίδα στη λίμνη Γλυφάδα και τον βιότοπο της Αλυκής. Το νησί του Πυθαγόρα, του Επίκουρου, του Αρίσταρχου και του Πολυκράτη αιώνες τώρα αποκαλύπτει τις ομορφιές του και μαγεύει με το ανέγγιχτο φυσικό περιβάλλον του. Samos combines mountains and sea. Mountain trails and beaches with emerald and cyan waters. Verdant forests and waterfalls with ice-cold waters. Caves, canyons and vast vineyards. The avifauna at the lake of Glyfada and the wetland of Aliki is diverse. The birthplace of Pythagoras, Epicurus, Aristarchus and Polycrates has been showcasing its beauty for centuries and its pristine natural environment keeps on putting a spell on its visitors.
147
αναρριχητικό πεδίο, Ποτάμι Καρλοβασίου climbing, Potami, Karlovasi
148
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Μοσχογιάννηδες, Καρβούνης Moschogiannides, mount. Karvounis
149
150
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Αλυκές, Φλαμίνγκο | Alykes, Flamingo
151
παραλία Σεϊτάνι | Seitani beach
152
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Ψιλή Άμμος, Μαραθόκαμπος Psili Ammos beach, Marathokampos
153
154
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
155
Καρβούνης |Karvounis
156
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Μανωλάτες | Manolates
157
158
Μανωλάτες | Manolates
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Υπέροχα γραφικά χωριά σκαρφαλωμένα στις πλαγιές των βουνών ή πλάι στο κύμα. Νεοκλασικά και ενετικά κτίρια, μικρά σπίτια με ασβεστωμένους τοίχους και παλιές βυζαντινές εκκλησίες ανάμεσα σε στενά σοκάκια δημιουργούν το μοναδικό σκηνικό της Σάμου. Wonderful picturesque villages perched along mountain slopes or by the sea. Neoclassical and Venetian architecture, small whitewashed houses and old churches among narrow streets dating back to the Byzantine era create the unique ensemble of Samos.
159
Βαθύ | Vathi
160
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Καρλόβασι | Karlovasi
161
162
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
163
Παλαιό Καρλόβασι| Palaio Karlovasi
164
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
165
166
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
167
168
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Η Σάμος αποτελεί σταυροδρόμι για Ελλάδα και Ανατολή, Εύξεινο Πόντο, Αίγυπτο και Ανατολική Μεσόγειο. Τα αρχαιολογικά μνημεία μαρτυρούν την ένδοξη ιστορία σε ένα νησί όπου βασιλεύουν ο θρύλος και η ομορφιά. Η UNESCO συμπεριέλαβε το ναό της Ήρας και την ευρύτερη αρχαιολογική περιοχή στα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Πλούσιος πολιτισμός και λαϊκή παράδοση, αναβιώνουν για πολλούς αιώνες μέσα από ήθη και έθιμα, παροιμίες και ντοπιολαλιές, χορούς, μουσικές και πανηγύρια. Samos is a crossroad between Greece and the East, the Black Sea, Egypt and the Eastern Mediterranean area. The archaeological monuments are proof of a glorious past on an island where legend and beauty prevail. The temple of Hera and its surrounding archaeological area have been added to the list of World Heritage Sites of UNESCO. The island’s rich culture and folk tradition have been preserved through the centuries through customs, proverbs and local dialects, dances, music and festivals.
169
Ναός της Ήρας | Temple of Hera
170
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
171
172
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
173
Άγιος Νικόλαος Agios Nikolaos
174
ΣΑΜΟΣ | SAMOS
Παναγιά η Μακρινή Panagia Makrini
175
176
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Ικαρία, παράδεισος...αλλιώς Ikaria, alternative paradise «Τ’ ανθισμένο πέλαγο και τα βουνά στη χάση του φεγγαριού η μεγάλη πέτρα κοντά στις αραποσυκιές και τ’ ασφοδίλια το σταμνί που δεν ήθελε να στερέψει στο τέλος της μέρας και το κλειστό κρεβάτι κοντά στα κυπαρίσσια και τα μαλλιά σου χρυσά · τ’ άστρα του Κύκνου κι εκείνο τ’ άστρο ο Αλδεβαράν [...]» - Γιώργος Σεφέρης “The flowering sea and the mountains in the moon’s waning the great stone close to the Barbary figs and the asphodels the jar that refused to go dry at the end of day and the closed bed by the cypress trees and your hair golden; the stars of the Swan and that other star, Aldebaran [...]” - George Seferis
177
178
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Φύση Nature Το νησί της περιπέτειας και της άγριας ομορφιάς. Πολυποίκιλο με άγρια βλάστηση πολυεπίπεδες βάθρες, ορμητικά ποτάμια, άγριους καταρράκτες, μονοπάτια, λίμνες και απόκρυφες παραλίες. Σημαντικοί υγρότοποι στις εκβολές των ποταμών, δυσπρόσιτα φυσικά σπήλαια και ιαματικές πηγές διαμορφώνουν το ξεχωριστό τοπίο της Ικαρίας. The island of adventure and wild beauty. A diverse island with lush vegetation, multilevel natural pools, torrents and waterfalls, trails, lakes and secluded beaches. The important wetlands at the estuaries of the streams, the almost inaccessible natural caves and the hot springs shape the unique landscape of Ikaria.
179
Παραλία Σεϋχέλλες | Seychelles Beach
180
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Αρμενιστής | Armenistis
181
182
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
183
184
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
185
186
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Νας | Nas
187
Εύδηλος | Evdilos
188
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Τα διάσπαρτα σε όλο το νησί χωριά γοητεύουν με την παραδοσιακή τους αρχιτεκτονική, τα διώροφα καπετανόσπιτα, τα νεοκλασικά αλλά και τα μικρά σπίτια με τους όμορφους κήπους τους. Η πρωτεύουσα του νησιού, ο Άγιος Κήρυκος, είναι ένας γραφικός παραλιακός οικισμός. Τα αρχοντικά με τις χρωματιστές προσόψεις, τα τριγωνικά αετώματα και τις στέγες από σχιστόλιθο, δημιουργούν ένα τοπίο μοναδικής ομορφιάς. The villages that are scattered across the island make quite an impression on the visitor not only through their traditional architecture, their two-story captain’s houses and neoclassical buildings, but also through their small houses with the beautiful gardens. Agios Kirykos, the island’s capital, is a picturesque coastal settlement. The manors with their colorful façades, triangular pediments and slate roofs create a landscape of exquisite beauty.
189
190
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
191
192
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Εύδηλος | Evdilos
193
194
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Το νησί που έχει συνδέσει το όνομά του με τον Ίκαρο, εκτός από την όμορφη φύση του συναρπάζει και με τους αρχαιολογικούς χώρους, τα βυζαντινά και νεότερα μνημεία, τις εκκλησιές και τα μοναστήρια του. Οι άνθρωποι της, χαλαροί και φιλόξενοι, ξέρουν να διασκεδάζουν και να διασώζουν τα ήθη και έθιμά τους. Τα φημισμένα σε όλο το Αιγαίο πανηγύρια στους ήχους του «Καριώτικου» με συνοδεία Πράμνειου Οίνου – το μπρούσκο κρασί – παρασύρουν σε άλλους ρυθμούς και απογειώνουν. The archaeological sites, the byzantine and more recent monuments, as well as the churches and monasteries of the island, whose name is associated with Icarus, also fascinate the visitor. The people of Icaria are easy-going and hospitable; they know how to have fun and how to preserve their customs and traditions. During the island’s festivals that are renowned across the Aegean the local “Ikariotikos” dance and the Pramnian wine (a type of local dry red wine) take fun to a whole new level.
195
Πύργος του Δράκανου Drakanos Tower
196
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Πανηγύρι στο Γιαλισκάρι | Celebration, Gialiskari
197
Παρεκκλήσι Οσίας Θεοκτίστης | Osia Theoktisti Chapel
198
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
199
200
ΙΚΑΡΙΑ | IKARIA
Άγιος Νικόλαος, κόλπος Τραπάλου |Agios Nikolaos, Trapalou bay
201
202
ΦΟΥΡΝΟΙ | FOURNOI
Φούρνοι, Αιγαίου στολίδι Fournoi, Aegean jewel «Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ’ εγώ την φύσι λίγο. Θάλασσα του πρωϊού κι ανέφελου ουρανού λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη · όλα ωραία και μεγάλα φωτισμένα. [...]» - Κ.Π. Καβάφης “Let me stop here. Let me, too, look at nature awhile. The brilliant blue of the morning sea, of the cloudless sky, the yellow shore; all lovely, all bathed in light. [...]” - C.P. Cavafy
203
204
ΦΟΥΡΝΟΙ | FOURNOI
Φύση Nature Οι Φούρνοι αποτελούν ιδανικό προορισμό για κάθε φυσιολάτρη ταξιδιώτη. Προσφέρει μοναδικές εικόνες ηρεμίας, απαράμιλλη φυσική ομορφιά ενώ διαθέτει πλούσια βιοποικιλότητα. Τα πολύχρωμα καΐκια του νησιού μεταφέρουν τους επισκέπτες σε απόκρυφες παραλίες και κολπίσκους. Στην περιοχή των Φούρνων εντοπίζεται η μεσογειακή φώκια Μonachus Μonachus, πολλά είδη δελφινιών, θαλάσσιες χελώνες και μεγάλοι πληθυσμοί αναπαραγόμενων πτηνών. Το νησί είναι ενταγμένο στο δίκτυο «NATURA 2000». The island of Fournoi is an ideal destination for every nature lover, as it is an island of unparalleled beauty with rich biodiversity and unique moments of peace and tranquility. The colorful fishing boats of Fournοi carry the visitors to secluded beaches and coves. The Mediterranean monk seal (Monachus Monachus), many species of dolphin, sea turtles and large populations of birds take shelter at Fournoi. The island is part of the “NATURA 2000” network.
205
206
ΦΟΥΡΝΟΙ | FOURNOI
207
208
ΦΟΥΡΝΟΙ | FOURNOI
Οικισμοί Αρχιτεκτονική Settlements Architecture Η ατμόσφαιρα στο νησί αποπνέει ηρεμία και γαλήνη. Στη Χώρα με τις ασπρισμένες μουριές και τα καφενεία της κεντρικής πλατείας, τα σπίτια είναι ακόμα χτισμένα σε αναβαθμούς πάνω από το λιμάνι, ατενίζοντας το πέλαγος. The island emanates peace and tranquility. The houses of the capital with the whitewashed trunks of mulberries and the traditional coffeehouses at the central square are still built on terraces over the port overlooking the sea.
209
210
ΦΟΥΡΝΟΙ | FOURNOI
211
212
ΦΟΥΡΝΟΙ | FOURNOI
Πολιτισμός Παράδοση Culture Tradition Μικρό νησί με μεγάλη ιστορία, οι Φούρνοι είναι σπαρμένοι με αρχαία ευρήματα από την εποχή των Ιώνων, τους κλασικούς και τους ελληνιστικούς χρόνους. Κυκλώπειο τείχος, λείψανα αρχαίου ναού, λατρευτικός βωμός, αρχαίο λατομείο. Παραδοσιακές γιορτές και πανηγύρια δίνουν ζωή στην ήρεμη καθημερινότητα του νησιού, με τους κατοίκους να διασκεδάζουν μέχρι πρωίας με κρασί και τοπικά εδέσματα. Fournoi is a small island with long history. Ancient ruins dating back to the Ionian era, the classical period of Ancient Greece and the Hellenistic period are scattered all around the island. An enormous wall, ruins of an ancient temple, an altar for religious purposes, an ancient quarry. The traditional festivals and celebrations liven up the peaceful everyday life of the island giving the islanders a chance to celebrate till the break of dawn with wine and local dishes.
213
214
ΦΟΥΡΝΟΙ | FOURNOI
215
Φωτογραφίες
Photos
Συνεργαζόμενοι φωτογράφοι της έκδοσης:
Cooporating photographers of the publication:
Λέσβος Παντελής Θωμαΐδης 16, 17, 19, 27, 35, 36 Κώστας Σταματέλλης 8, 12, 15 (αριστερά), 22, 24, 25, 26, 33, 37 Πέτρος Τσακμάκης 10, 11, 28-29, 31, 32, 34, 40, 41 Δημήτρης Φωτίου 13, 14, 18, 20, 38 Κλαίρη Μουσταφέλλου 15, 23 Γιώργος Μαλακός 21 Τζέλη Χατζηδημητρίου 39 Θανάσης Πάνος 30
Lesvos Pantelis Thomaidis 16, 17, 19, 27, 35, 36 Costas Stamatellis 8, 12, 15 (left), 22, 24, 25, 26, 33, 37 Petros Tsakmakis 10, 11, 28-29, 31, 32, 34, 40, 41 Dimitris Fotiou 13, 14, 18, 20, 38 Claire Moustafelou 15, 23 Giorgos Malakos 21 Tzeli Xatzidimitriou 39 Thanasis Panos 30
Λήμνος Θανάσης Πάνος 42, 44, 46, 47, 52, 54 (άνω), 55, 63, 66, 68 Βασίλης Πρωτόπαππας 45, 48, 49, 50, 51, 56, 57, 58, 59, 60-61, 62, 64, 67 Χρήστος Καζόλης 53, 54 (κάτω) Παντελής Πραβλής 65 Κώστας Σταματέλλης 69
Limnos Thanasis Panos 42, 44, 46, 47, 52, 54 (top), 55, 63, 66, 68 Vasilis Protopappas 45, 48, 49, 50, 51, 56, 57, 58, 59, 60-61, 62, 64, 67 Christos Kazolis 53, 54 (bottom) Pantelis Pravlis 65, Costas Stamatellis 69
Άγιος Ευστράτιος Βύρων Μανικάκης 70, 73, 74, 75, 82, 83 Βασίλης Πρωτόπαππας 76, 77, 78, 79, 80, 81 Γιώργος Φιλιός 72
Agios Efstratios Viron Manikakis 70, 73, 74, 75, 82, 83 Vasilis Protopappas 76, 77, 78, 79, 80, 81 Giorgos Filios 72
Χίος Τόλης Φλιούκας 84, 86, 88, 89, 90, 91, 92, 94, 95, 97, 99, 100, 101, 104, 105, 106, 108 (δεξιά), 110, 111 Κλαίρη Μουσταφέλλου 87, 93, 96, 102, 103, 107, 108 (αριστερά), 109, 112, 113 Γιώργος Μισετζής 98
Chios Tolis Flioukas 84, 86, 88, 89, 90, 91, 92, 94, 95, 97, 99, 100, 101, 104, 105, 106, 108 (right), 110, 111 Claire Moustafelou 87, 93, 96, 102, 103, 107, 108 (left), 109, 112, 113 Giorgos Misetzis 98
Οινούσσες Τόλης Φλιούκας 114, 116, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127 Γιώργος Μαλακός 117, 118, 119
Oinousses Tolis Flioukas 114, 116, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127 Giorgos Malakos 117, 118, 119
Ψαρά Τόλης Φλιούκας 128, 131, 134, 138, 139, 141 Γιώργος Μαλακός 130, 132, 136-137, 140 Πέτρος Τσακμάκης 135 Ανδρέας Καραγιώργης 133
Psara Tolis Flioukas 128, 131, 134, 138, 139, 141 Giorgos Malakos 130, 132, 136-137, 140 Petros Tsakmakis 135 Andreas Karagiorgis 133
Σάμος Νίκος Χατζηϊακώβου 142, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 158, 159, 160, 161, 162-163, 164, 165, 166, 167, 168 (αριστερά), 169, 171, 172, 173 Κλαίρη Μουσταφέλλου 157 Γιώργος Δέτσης 168 (δεξιά), 170
Samos Nikos Chatziiakovou 142, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 158, 159, 160, 161, 162-163, 164, 165, 166, 167, 168 (left), 169, 171, 172, 173 Claire Moustafelou 157 Giorgos Detsis 168 (right), 170
Ικαρία Χρήστος Μαλαχίας 174, 177, 182, 183, 185, 186, 195, 197 Νίκος Χατζηϊακώβου 176, 178, 179, 187, 188, 190-191, 198, 199 Γιώργος Δεπόλας 180, 192-193, 194 Κλαίρη Μουσταφέλλου 181, 184, 189 Δημήτρης Παζαΐτης 196
Ikaria Christos Malachias 174, 177, 182, 183, 185, 186, 195, 197 Nikos Chatziiakovou 176, 178, 179, 187, 188, 190-191, 198, 199 Giorgos Depolas 180, 192-193, 194 Claire Moustafelou 181, 184, 189 Dimitris Pazaitis 196
Φούρνοι Κλαίρη Μουσταφέλλου 200, 202-203, 212 Γιώργος Παπαδόπουλος 204, 206-207, 208, 209, 210, 211, 213 Γιώργος Φιλιός 205
Fournoi Claire Moustafelou 200, 202-203, 212 Γιώργος Παπαδόπουλος 204, 206-207, 208, 209, 210, 211, 213 Giorgos Filios 205
Φωτογραφία εξωφύλλου: Τόλης Φλιούκας
Cover photo: Tolis Flioukas
ISBN: 978-960-99290-5-9