สรุปประเด็นสําคัญ “จากสงครามสู่สมานฉันท์: ลองฟังประสบการณ์ จากไอร์แลนด์เหนื อ” ระหว่างวันที 16 – 17 มิ ถนุ ายน 2553 ณ กรุงเทพมหานคร โดยสํานักสันติ วิธีและธรรมาภิ บาล สถาบันพระปกเกล้า คณะวิ ทยากรจากไอร์แลนด์เหนื อ 1. (Jimmy Spratt) ก !"# $%"& ก$' $(!) * + ,
-# ./, (Democratic Unionist Party, DUP) 2. $!:ก; - . (Alex Maskey) ก !"# $%"& ก$' $(!) * + ,
- " $)" (Sinn Fein) 3. $- ! -C!$( (Michael Culbert) H/+ I "J.ก - . $ + (Coiste)/ # กก!LM '(J"ก $ (Irish Republican Army, IRA) !P"CกQRSก $ & T 4. $ ." JR (Ian White) H/+ I "J.ก W/". $ก!"- (Glencree) $,& C" , !P-J "YC"R ;Z T$ [" T- ก ,C\" $ ก "R RI T "$ & P " L "R ก .ก เวทีการแลกเปลี ยนความคิ ดเห็น 1. เวทีการแลกเปลี ยนความคิดเห็นกับคณะกรรมาธิการวิสามัญติดตามและประเมินผลการแก้ไข ปญั หาและการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ วุฒสิ ภา เมื อวันพุธที 16 มิถุนายน พ.ศ. 2553 ณ ห้องรับรอง 1-2 อาคารวุฒสิ ภา เวลา 10.00 – 12.00 น. 2. เวทีสาธารณะ “จากสงครามสู่สมานฉันท์: ลองฟงั ประสบการณ์จากไอร์แลนด์เหนือ” เมื อวันพุธที 16 มิถุนายน พ.ศ. 2553 ณ ห้อ งจุมภฎ-พันธุ์ทิพย์ ชัน? 4 อาคารประชาธิปก-รําไพพรรณี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เวลา 13.30 – 16.30 น. 3. เวทีก ารแลกเปลี ย นความคิด เห็น กับ คณะนั ก ศึก ษาหลัก สู ต รประกาศนี ย บัต รชัน? สู ง “การ เสริมสร้างสังคมสันติสุข” รุ่นที 1 และ 2 เมื อวันพฤหัสบดีท ี 17 มิถุนายน 2553 ณ ห้องศักดิ เดชน์ (ห้องอบรมสถาบันพระปกเกล้า) ชัน? 5 อาคารจอดรถ อาคารบี เวลา 09.30 – 12.30 น. !"# $ %"& C] T ./M R T "$%"& ' T$ก P !"# !P ./M R T^_` T PJC " ก' T C T กaS *" MJTW J
SR 16 J CTกaS !P ก: !"# ;Z T"C(c& W " - " ก .Q $ "R I "J" ก $ R P$'+ C]Tc "d " ./M*" "$%"& ' T$ก P !"# " ] "Q.( . ePlantation of Ulsterg ;Z T P ก #C]T$# $ [" J R "C(c& W " - " ก .- R ! ก RI *%+ L "$# *",&]"R /+ ZกJM "$ T c/ก'Q .# " #" C]T M"C]" ก M + "R P P*"ก ก- T "$ T (Home Rule) ก CTกaS Q#. J ก:$ RJ -J $'+ '+" ก'Z]" "ก PRC T*" i 1921 CTกaS !P !"# #+ ก !T" *"
ก
"k Cll Government of Ireland Act R . ". *%+ 26 -J+"("$ก P !"# .ก CJ$ [" Cd P !"# *"'oPR ก 6 -J+"R T "$%"& ' T$ก P P.CT-T$ [" MJ"%"Z T' T % o Cก M
+ P #+ C( "L l *%+ $ [ "' T "$ Tก: ก
(M T P$RW- C] T " ] RI *%+ !"# $ %"& ;Z T P ก R $ ["Q $ "R P o + .!P 60 !P ก + .!P 40 $ ["- R ! ก ก! .$ [",&]"R %MT -J 'C# .+T L"
T P%JM Tก!LM Unionist ;Z T MJ"*%lM$ ["Q $ "R R + Tก $ [" MJ"%"Z T' T CTกaS M กC(ก!LM Nationalist ;Z T MJ"*%lM$ ["- R ! กR + Tก
.ก CJ$ [" P ก ก CTกaS $,& H"Jก$'+ กC( k o Cd !"# ก!LM Unionist ;Z T$ ["$ .T MJ"*%lM*" !"# $%"& กL I " R Tก $ & T $W Sdก !P CT- JC\"k
$ก& (%+ ( i "ก PRC T*" i 1968 #+$ก #ก PR+JT$# "'(J"$-!& " %J$,& $ .ก + T-J $RM $R . R T CT- J RC]T*%+.L ก ก#' ก #กC" J- R ! ก ก PR+JT #+'. . CJ$ [" -J L"
T กก PRPกC" P%JM Tก TกI !CT P " T^s . -J L"
TR $ก #'Z]"*" !"# $%"& " ]$ ["R /+ CกกC"*" & ' T eThe Troublesg R กM *%+$ก #-J /l$ . M J กJM 3,600 J !P M
M Tก . !P * ก%! .% & "-"*" P.P$J! 30 i *" i 1998 RC]T T^s . c(
!L'+ ก!T C" , ก-J ,. . *"ก
ก+ ' _l% R Tก $ & T#+J. C" J k Q#. $"&] % %!Cก*%+ Cd( ! CTกaScM .Q " I " (Devolution) *"ก
ก- T*%+ กM-oPH/+( %
!P ' T !"# $%"& ;Z T !CกSoP$ ["ก
(MT
I " (PowerSharing) P%JM T,
-ก $ & T%!Cก' TRC]T T^s . สรุปบันทึกการแลกเปลี ยนความคิ ดเห็น (Ian White) ก ก (Glencree) !"# $ % & & ' ( )* + ,- + ก . ก/ 0 +1 $ 2 3 ( ( + 4 ก + 5 ( , 2# 43 (6ก78 & 9 2 6 ก 12 2 & *ก$!ก$ ก %3 : +ก 6:&;6 $ % %3 : +/6&/ !: +<
• เราไม่ได้มาเมืองไทยเพื อที จะบอกให้ สงั คมไทยทําอย่างนัน4 อย่างนี4 หรือมีแบบพิมพ์เขียว (Blueprint) ของการสร้างสันติภาพมาเสนอให้กบั ท่านเพราะเราไม่มคี วามสามารถทีจ ะทําอย่าง นัน? แต่ละความขัดแย้งก็มลี กั ษณะพิเศษที แตกต่างกันไป ไม่มคี วามขัดแย้งใดทีเ หมือนกันเป็ น พิมพ์เดียว แต่ เรามาที น ีเพื อที จะแลกเปลี ยนประสบการณ์ ตรงของเราในการสร้างสันติภาพใน ไอร์แลนด์เหนือว่าเราทําอย่างไร ด้วยวิธคี ดิ ใดจากมุมมองของคนทํางานภาคประชาสังคม ภาค การเมือง และอดีตกลุ่มขบวนการ นอกจากนี?กเ็ พื อทีจ ะเรียนรูก้ รณีความขัดแย้งของประเทศไทย ด้วยเช่นกัน
2
ก
• ก่อนอื นเราต้ องแยกแยะระหว่างความขัดแย้งกับความรุนแรงออกจากกัน สําหรับความ ขัดแย้งในไอร์แลนด์เหนือนัน? สามารถย้อนไปได้ไกลถึง 800 ปี แต่ในส่วนของความรุนแรงแล้วจะ ขึน? ๆลงๆ แล้วแต่สถานการณ์ ณ ปจั จุบนั นี? ในไอร์แลนด์เหนือเองก็ยงั คงมีความขัดแย้งกันอยู่ เหมือนเดิม โดยชาวคาทอลิกจํานวนหนึ งก็ยงั คงต้องการแยกไอร์แลนด์เหนือออกจากอังกฤษ ในขณะทีช าวโปรแตสแตนท์กย็ งั ต้องการให้อยูก่ บั อังกฤษต่อไป กล่าวคือ ทุกวันนี4 ทงั 4 สองฝ่ ายก็ ยังคงมีอุดมการณ์ ที ขดั แย้ งกันอยู่ แต่ สิ งที แตกต่ างไปจากอดี ต คื อเราเรียนรู้วิธีบริ หาร จัดการกับความขัดแย้งได้ ดีขึ4นโดยไม่ต้องใช้ ความรุนแรงแล้ว และอันที จริงแล้ว ความ ขัดแย้งที ปราศจากความรุนแรงนัน? ก็มสี ่วนดีในแง่ของการช่วยพัฒนาสังคมประชาธิปไตยด้วย เนื อ งจากทุก ฝ่ายสามารถแสดงความคิด เห็นของตนได้อ ย่างอิสระเสรี แม้จะเห็นต่ างแต่ ก็ไ ม่ จําเป็ นต้องทําร้ายกันอีกแล้ว • ในช่วง 30 ปี ทผ ี ่านมานัน? เป็ นช่วงที มคี วามรุนแรงอย่างต่อเนื อง มีผูเ้ สียชีวติ ไปเกือบ 4,000 คน บาดเจ็บทัง? ทางร่างกายและจิตใจอีกหลายพันคน และมีผู้ถูกจับกุมคุมขังเกือบ 30,000 คน แต่ ถึง แม้ก ระนั น? ก็ต าม การแก้ไ ขป ญั หาความขัด แย้งในไอร์แ ลนด์เ หนื อ นี? ทุ กๆฝ่ ายต่ างก็ไ ม่ ต้องการที จะให้ต่างชาติ เข้ามาแทรกแซง (Intervene) และมองว่าความขัดแย้งนี4 เป็ นเรื อง กิ จการภายใน ซึง เข้าใจว่าคงเป็ นเช่นเดียวกับกรณีของไทย • ความขัดแย้งของไอร์แลนด์เหนือมีความเป็ นมาทางประวัติศาสตร์ท ยี าวนานมาก ประเด็นที ขัดแย้งไม่ใช่ เรื องศาสนา หากแต่ เป็ นเรื องที เกี ยวข้องกับอัตลักษณ์ (Identity) ของกลุ่ม คน ทัง? ในแง่ของความกลัวว่าจะสูญเสียอัตลักษณ์ ไป และความต้องการที จะแสดงออกถึงอัต ลักษณ์ของตนเอง รวมถึงประเด็นเรือ งความไม่เท่าเทียมกัน การต่อสูใ้ นไอร์แลนด์เหนือจึงนับว่า เป็ นการต่อสูเ้ พื อรักษาอัตลักษณ์ ตลอดจนเรียกร้องความเท่าเทียมกันในเรื องต่างๆไม่ว่าจะเป็ น ด้านการศึกษา สังคม อาชีพ และสิทธิทางการเมือง • จริ งๆแล้วสันติ ภาพคือกระบวนการ (Process) ไม่ใช่ ผลลัพธ์ (Product) และกระบวนการ สันติภาพนี?ก็ไม่ได้เกิดขึน? ง่ายๆ จะว่าไปแล้วพวกเราเองก็ถอื ว่ากําลังเรียนรูจ้ ากกระบวนการที ยังคงดําเนินต่อไป ยังมีอกี หลายสิง หลายอย่างทีต อ้ งทํา อาจกล่าวได้ว่าแม้กระบวนการสันติภาพ ในไอร์แลนด์เหนือจะเกิดขึน? มานานแล้ว แต่กย็ งั ไม่สมบูรณ์แบบ ต้องใช้เวลา • หลักการสําคัญของกระบวนการสันติ ภาพ คื อ หลักการครอบคลุมทุกฝ่ าย (Inclusivity) กระบวนการสร้างความปรองดองสมานฉันท์จะสําเร็จได้ก็ต่อเมื อเปิ ดให้ผู้มสี ่วนได้ส่วนเสียทุก ฝ่ายได้เข้ามามีส่วนร่วม เป็ นส่วนหนึ งของกระบวนการ ไม่ใ ช่ผลักหรือกีดกัน? ฝ่ายใดฝ่ายหนึ ง ออกไป ซึง ในกรณีของการเจรจาทีน ํ าไปสู่ขอ้ ตกลง Good Friday Agreement เมื อปี 1998 ได้ นัน? ก็ตงั ? อยูบ่ นหลักการนี?เช่นเดียวกัน คือ พูดคุยกับทุกฝา่ ยทีเ กีย วข้องทัง? อังกฤษ ไอร์แลนด์ และ ไอร์แลนด์เหนือ ทัง? นี? ภาวะผูน้ ํ าของแต่ละฝ่ายถือเป็ นปจั จัยสําคัญทีท ําให้การพูดคุยกันเกิดขึน? ได้
3
ก
• จริงๆแล้วการที จะเอาทุกฝ่ายเข้ามาร่วมและเป็ นส่วนหนึ งของกระบวนการได้นัน? ถือเป็ นเรื องที พูดง่ายแต่ ทํายาก ไม่ใช่ เรื อ งง่ ายเลยแม้แต่ น้อยที จะต้ องร่วมทํางานกับคนที เรามองว่ า เป็ นศัตรูของเรา เป็ นคนที ทําร้ายคนที เรารัก เป็ นภัยต่ ออัตลักษณ์ ของเรา ดังที เนลสัน แมนเดลา อดีตประธานาธิบดีของแอฟริกาใต้เคยกล่าวไว้ว่าการทํางานสันติภาพกับเพื อนเป็ น เรือ งง่าย แต่การทํางานกับศัตรูนนั ? เป็ นเรือ งยาก • ในส่วนของข้อตกลงสันติภาพ Good Friday Agreement "C]" $"&] % %!Cก P ./MR ก
(MT
I " (Power Sharing) P%JM T Cd( ! CTกaSกC(-oPH/+( % R+ Tc "' T !"# $%"& ;Z T C] T M i 1998 $ ก &' ( )* + $ $, - ./ ' / 0 12 ก3 '4 5 ก 65 7 (
8ก 0 89: 7 ก 5 0 )- ,; 6 < $ 9 ',ก= • ข้อตกลงสันติภาพจะเกิดขึน? ได้กด็ ว้ ยการพูดคุยกันระหว่างคู่ขดั แย้งทัง? สองฝ่าย แต่การพูดคุยกัน ดังกล่าวอาจจะเกิดขึน? ได้ยากในช่วงแรก สาเหตุส่วนหนึ งก็เพราะเราต้องพูดกับคนทีเ รามองว่า เป็ นศัตรูและเป็ นคนทีค ดิ ไม่เหมือนกับเรา ซึง แน่ นอนว่าความรูส้ กึ ก็ย่อมแตกต่างจากการพูดคุย กับคนทีเ ป็ นเพื อนเรา แต่ไม่ว่าจะอยู่ฝ่ายเจ้าหน้ าที รฐั กองกําลังติ ดอาวุธ หรือกลุ่มคนที คิด ต่างกัน ในที สดุ ก็ต้องมาร่วมพูดคุยด้วยกันทัง4 สิ4 น • หลังจากทีท งั ? รัฐบาลอังกฤษและกลุ่มต่อต้านรัฐได้ใช้กําลังและความรุนแรงในการแก้ไขปญั หามา เป็ นเวลานาน ในที สุดต่ างฝ่ ายต่ างก็ตระหนั กได้ แล้ วว่าการใช้ ความรุนแรงไม่อาจแก้ไข ปัญหาอย่างยังยื นได้ ฝา่ ยต่างๆทีเ กีย วข้องกับความขัดแย้งในไอร์แลนด์เหนือจึงเริม ตัดสินใจที ั หาได้ จาก จะหัน มาใช้ ส ัน ติว ิธ ีไ ปโดยปริย ายด้ ว ยมองว่ า เป็ น วิธ ีท ีไ ด้ ผ ลที สุ ด และแก้ ไ ขป ญ ประสบการณ์ ตรงนี? เราบอกได้เลยว่ าการใช้กําลังทหารหรือกองกําลังติด อาวุธ ไม่มที างที จะ แก้ปญั หาได้อย่างยังยื น • ความคล้ายคลึงกันประการหนึ งของความขัดแย้งในไอร์แลนด์เหนือและจังหวัดชายแดนภาคใต้ คือ ความขัดแย้งทัง? สองกรณีมปี ระวัตศิ าสตร์ความเป็ นมาทีย าวนาน และยิ งเมื อความขัดแย้ง เกิ ดขึ4นมานานมากเท่ าไหร่ ก็จะยิ งมีแนวโน้ มที จะยื ดเยื4อต่ อไปอี กมากขึ4นเท่ านั น4 (The longer the conflict runs, the longer it will run.) ซึง แท้จริงแล้วความขัดแย้งทัง? สองกรณีไม่ได้ม ี สาเหตุมาจากความแตกต่างทางศาสนา แม้ว่าจะมีมติ ทิ างศาสนาวัฒนธรรมเกี ยวข้องอยู่ด้วยก็ ตาม อีกสิง หนึ งทีม คี วามคล้ายคลึงกันคือความรูส้ กึ ของประชาชนว่าไม่ได้รบั ความเป็ นธรรมจาก รัฐ • สิง ทีจ ะเป็ นประโยชน์ ทส ี ุดในการแก้ปญั หาคือ การพูดคุย การได้รจู้ กั กัน (Contact) และการรับ ฟงั กันและกันอย่างแท้จริงระหว่างผู้ทเ ี คยขัดแย้งหรือเป็ นศัตรูกนั มา ในอดีตทีผ ่านมาท่ามกลาง การต่อสูร้ นุ แรง บ่อยครัง? R $ #+. " ก^s . Mก!C( M #+)_T-J /+ Zก$' Tx ซึง สิง ทีย ากทีส ุด คือการยอมรับฟงั ในสิง ที คุณไม่ต้องการจะฟงั หรือฟงั แล้วรูส้ กึ เจ็บปวด แต่หากเราไม่รบั ฟงั เสีย แล้ว เราจะจัดการกับปํญหาได้อย่างไร ถึงเราทําเป็ นเพิกเฉยไม่สนใจกับสิง ทีไ ด้ยนิ สิง นัน? ก็มไิ ด้
4
ก
หายไปจากเรา ดัง นัน? จากประสบการณ์ ของผม ก้ าวแรกสู่สนั ติ ภาพคื อ การเริ มรับฟั งกัน อย่างจริ งๆจังๆ • ประเด็นสุดท้ายที อยากจะฝากคือ สันติ ภาพในจังหวัดชายแดนภาคใต้ จะสามารถเกิ ดขึ4น ด้วยมือของคนไทยเจ้าของแผ่นดิ นเท่านัน4 ไม่อาจเกิดจากคนอื นได้เลย แต่หากท่านต้องการ ความช่ว ยเหลือใดๆก็ขอให้บอกกับเราได้ เรายินดีท จี ะสนับสนุ นท่านในการสร้างสันติสุขใน สังคมไทย -------------------------------------------------------------- (Jimmy Spratt) & /"ก # 1 $ 2 3 = ก 0! ; > ! 4! (12 ; ก!5+4 ,? 2007) 2 (Democratic Unionist Party, DUP) )* + ,- โปรแตสแตนท์ โดยพรรคของอเล็กซ์ มาสคียเ์ คยมองว่าเป็ นศัตรูโดยตรง ในอดีตเคย รับ ราชการตํ า รวจ ปฏิบ ัติห น้ า ทีใ( นไอร์แ ลนด์เ หนื อ เป็ น เวลา 30 ปี เกษีย ณอายุ ราชการในปี 2002 ,N==6; +12 ;$!:+!5+ ,- ก &ก !"2! &ก"=ก ! =4 O %! $( )* +! +( + : &ก; Pก) & 2 • ย้อนหลังไป 10 ปี ทแ ี ล้ว หากมีใครมาบอกผมว่าอีก 10 ปี ขา้ งหน้า ผมจะได้มาทํางานสันติภาพ ร่วมกันกับคนทีม านัง ในโต๊ะวันนี? ผมคงจะตอกกลับไปว่าบ้า (Mad) ไปแล้ว หากมีใครมาบอก ผมว่ ากระบวนการสันติ ภาพของไอร์แลนด์เหนื อจะเดิ นมาถึงจุดนี4 ได้ จุดที คนเคยเป็ น ศัตรูกนั มานัง ทํางานเพื อสันติ ภาพด้ วยกันได้ ผมก็คงจะบอกไปว่าบ้าเหมือนกัน เพราะ ในอดีตนัน4 ผมไม่เคยเชื อเลยว่าเราจะทําได้ แต่มาวันนี? เราทําได้แล้วจริงๆ ด้วยความมุ่งมัน ทุ่มเทของทุกๆฝา่ ย อดทนทํางานหนักมาด้วยกัน • บทเรียนสําคัญที ผมได้จากการสร้างสันติภาพ คือเราต้องเปลี ยนวิธคี ดิ เราต้ องพร้อมที จะรับ ฟั งความเห็นจากคนที คิดไม่เหมือนเรา จากคนที แตกต่ างกับเรา ต่ างวัฒนธรรม ต่ างวิ ธี คิ ด ถ้าเราใจเย็น อดทน เรียนรู้ และฟงั เสียงทีเ ห็นต่างจากเราได้ เราก็จะหาทางออกทีเ หมาะสม ได้ในที สุด อย่างไรก็ตาม เราก็ต้องไม่ละทิ?งหรือสูญเสียความเป็ นตัวตนและค่านิยมความเชื อ ของเราเอง และในขณะเดียวกัน เราก็ต้องยอมรับตัวตนของอีกฝ่ายให้ได้ดว้ ย เพราะความเป็ น จริงคือทุกฝา่ ยต่างก็มอี ตั ลักษณ์ของตัวเองทีต อ้ งการดํารงรักษาไว้ดว้ ยกันทัง? นัน? • ผมเองเป็ นคนอังกฤษ ผมต้องการที จะให้ไอร์แลนด์เหนือเป็ นส่วนหนึ งของอังกฤษต่ อไป แต่ ขณะเดียวกัน ผมก็ได้รบั รูแ้ ละยอมรับ (Acknowledge) ความคิดทีแ ตกต่างของอเล็กซ์และไมเคิล ว่าเขาต้อ งการที แ ยกตัว ไปอยู่ก ับไอร์แ ลนด์ ซึ ง ผมได้ เรี ย นรู้ที จะอยู่กบั ความคิ ด ต่ างนี4 ไ ด้ ตราบเท่าที พวกเขาไม่ใช้ความรุนแรงในการผลักดันความเชื อดังกล่าว • กระบวนการสันติภาพเป็ นเรื องที ต้องอาศัยความต่อเนื องและใช้เวลานาน ทุกคนทุกฝ่ายต้อง เรียนรูไ้ ปด้วยกัน (Ongoing process) ทัง? นี? สิ งท้ าทายในการสร้างสันติ ภาพ คื อ การต้ อง
5
ก
•
•
•
•
1
รวมทุกกลุ่มทุกฝ่ ายโดยเฉพาะอย่ างยิ งกลุ่มที ใช้ อาวุธให้ เข้าสู่กระบวนการให้ ได้ ซึ งไม่ เฉพาะตํารวจ ทหารเท่านัน? แต่ต้องรวมถึงกลุ่มอื นๆโดยเฉพาะอย่างยิง ครอบครัวของผู้สูญเสีย และกลุ่มขบวนการด้วย ซึง ในระยะเริม ต้น หลายคนในพรรคของผมก็ไม่เห็นด้วย แต่ต้องค่อยๆ ขยายผลออกไปโดยค่อยๆสร้างและเสริ มสร้างความไว้วางใจระหว่างกัน ต้องค่อยเป็ นค่อย ไป อาจจะมีทงั ? ขึน? และลง สะดุดบ้าง คืบหน้าบ้างสลับกันไปเป็ นเรือ งธรรมดา การพูดคุยสันติภาพ (Peace Talk) ในช่วงเริม ต้นนัน? ไม่จาํ เป็ นต้องคุยกับทุกกลุ่มก็ได้ ขอแค่เริม คุยกับกลุ่มๆเดียวก่อนก็ได้ แล้วมันจะขยายผลไปเอง แน่ นอนว่าย่อมมีคนที ไม่เห็นด้วยกับการ พูดคุยดังกล่าว ฝา่ ยติดอาวุธของทัง? สองฝ่ายก็ไม่เห็นด้วย ไม่อยากจะให้มกี ระบวนการสันติภาพ ดังนัน? ถามว่าจะเริม ต้นอย่างไร เราก็ต้องเริ มจากการมองว่าใครบ้างที อยากจะพูดคุย ใคร บ้างที อยากจะเจรจา แล้ วเริ มคุยกับคนๆนั น4 ก่ อน ซึ งถ้ากระบวนการพูดคุยได้เริม ต้นขึ?น แล้ว และมีการให้คํามันสั ญญากัน ทุกฝ่ายก็ต้องรักษาสัญญานัน? ๆด้วย ถือเป็ นเรื องสําคัญมาก เพราะเป็ นส่วนหนึ งของมาตรการในการสร้างความเชื อมันระหว่ างกัน ถามว่ าทําไมถึงเริ มหันมาพูดคุยกัน เหตุผลก็ไม่มีมากไปกว่ าการมองว่ าการพูดคุยกัน น่ าจะเป็ นวิ ธีการที ดีกว่าที ใช้ อยู่ เพราะเห็นๆกันอยู่แล้วว่าการต่อสูด้ ว้ ยกําลังอาวุธไม่สามารถ แก้ปญั หาให้จบได้จริง เมื อเวลาผ่านไป ตัวเลขผูเ้ สียชีวติ ยิง มีมากขึน? เรื อยๆ การสูญเสียเพิม ขึน? อีก 1-2 ชีวติ ก็ถอื ว่ามากเกินพอแล้ว ประเด็นเรือ งสิทธิมนุ ษยชนนับว่าเป็ นเรือ งสําคัญต่อการสร้างสันติภาพ ทุกฝ่ายจะต้องเข้าใจ และ ต้อ งได้ร บั การปกป้อ งสิท ธิมนุ ษ ยชนของตน สิ ง สํ าคัญ อีก ประการหนึ ง คือ เราต้ อ งไม่ ลื มว่ า ตํารวจ ทหาร หรื อ เจ้ าหน้ าที รฐั เอง ก็มีสิ ท ธิ ที จะได้ รบั การปกป้ องสิ ท ธิ มนุ ษ ยชนด้ วย เช่นเดียวกัน ไม่ต่างไปจากกลุ่มอื นๆ กรณีเหตุการณ์อย่าง Bloody Sunday1 ได้ทําให้เกิดแนวร่วมทีห นั มาสนับสนุ นกลุ่มขบวนการไอ อาร์เ อมากขึ?น ซึ ง ไม่เ ป็ นผลดีต่ อ รัฐ บาลเลย จริ ง ๆแล้ ว รัฐบาลต้ อ งระมัด ระวัง และต้ อ ง ตระหนั กว่ าความขัด แย้ ง ไม่ อ าจแก้ ไ ขได้ ด้ วยวิ ธี การทางทหาร ผมมันใจว่ าไม่มรี ฐั บาล อังกฤษชุดไหนอีกแล้วทีจ ะกลับไปใช้วธิ กี ารนอกระบบอย่างในอดีตอีก เพราะเป็ นสิง ทีผ ดิ รัฐบาล รูแ้ ล้วว่าระเบิดหนึ งลูกที ฆ่าประชาชนตายไปหนึ งคน รังแต่จะสร้างญาติมติ รและคนใกล้ชดิ อีก เป็ นสิบเป็ นร้อยทีต อ้ งเจ็บปวดและรูส้ กึ สูญเสียเพิม มากขึน? จริงๆแล้วการใช้วธิ กี ารทางทหารหรือ การใช้ก ฎหมายฉุ ก เฉิ นในสถานการณ์ ค วามขัด แย้ง นั น? สามารถกระทํ าได้ใ นช่ ว งสัน? ๆเพื อ ควบคุมสถานการณ์เท่าทีจ าํ เป็ นเท่านัน? ไม่อาจใช้ในระยะยาวเพื อแก้ไขปญั หาได้
วันอาทิตย์ท ี 30 มกราคม 1972 (“Bloody Sunday”) ทหารอังกฤษได้ยงิ ปื นเข้าใส่กลุ่มผูช้ มุ นุมประท้วงในเมืองลอนดอนเดอร์ร ี (Londonderry) กรณีท ี ชาวไอร์แลนด์เหนือถูกกักขังโดยไม่ผา่ นกระบวนการศาล ซึง ทําให้มผี เู้ สียชีวติ 13 คน เหตุการณ์น?ีส่งผลให้มวลชนต่างหันมาสนับสนุนกลุ่มขบวนการไอ อาร์เอเป็ นจํานวนมาก ความขัดแย้งได้ขยายตัวมากขึน? เป็ นผลให้รฐั บาลอังกฤษระงับการทํางานของสภาท้องถิน ของไอร์แลนด์เหนือ และเข้ามาควบคุม ปกครองไอร์แลนด์เหนือโดยตรงแทน (Direct Rule)
6
ก
• มาตรการสําคัญที เป็ นส่วนหนึ งของความสําเร็จในการแก้ไขความขัดแย้งกรณีของไอร์แลนด์ เหนือ คือ การถ่ายโอนอํานาจ (Devolution) ในเรื องกิจการตํารวจและกระบวนการยุตธิ รรม จากส่วนกลางคือรัฐบาลอังกฤษไปสู่ส่วนท้องถิน คือสภาไอร์แลนด์เหนือ -------------------------------------------------------------- $%ก' ( ) (Alex Maskey) & /"ก # 1 $ 2 3 = ก 0! ; > ! 4! /" > (Sinn Fein) ,- / ( "ก โดยพรรคของจิมมี ( สแปรตต์เคย มองว่าเป็ นศัตรูโดยตรง เขา 9 ก ; +3 = ก78 ! +0 & 2 5+ ,N==6; 12 ;$!: + !5 + ,- ก &ก !" 2 ! &ก" =ก ! =4 O %! $( )* + ! + ( + : &ก;="&& $, !! 2
• ผมเป็ นคนชนชัน? กรรมาชีพ ไม่ได้รเู้ รื องอะไรที เป็ นหลักการหรอก ผมจบมหาวิทยาลัยชีวติ ผม มาจากชุมชนทีถ ูกปฏิเสธเสรีภาพ ในอดีตนัน4 ไม่มีใครหรือพรรคการเมืองใดอยากมาคุยกับ ผม ผมจึงต้ องหาทางให้ เขาได้ยิน สําหรับบางคน เขาตัดสินใจลุกขึน? มาจับอาวุธสู้ แต่สําหรับ ผมได้พยายามใช้วธิ หี าแนวร่วมเพื อต่อสูท้ างการเมือง • เราได้สร้างยุทธศาสตร์ของเราเอง เรียกว่ายุทธศาสตร์สนั ติภาพ คือ เราทําให้รฐั บาลหันมาสร้าง สันติภาพ เราทําให้คนภายนอกได้รบั รูว้ ่าทําไมเราต้องต่อสู้ และเรามีเป็ นความชอบธรรมทีจ ะสู้ เราใช้วธิ ปี ระท้วงบนถนน เราเรียนรูท้ จ ี ะนํ าเสนอประเด็นของเราในแบบทีค นอื นๆไม่อาจปฏิเสธ ได้ และเราต้ องรู้ว่าเราควรจะไปคุยกับใคร อย่างไร เพื อให้ เขาได้ร้วู ่าเรามีประเด็นสําคัญ อันชอบธรรมซึ งควรได้รบั การแก้ไข • หากต้ องการแก้ไขปัญหา คุณต้ องทําความเข้าใจถึงสาเหตุรากเหง้าของความขัดแย้งให้ ได้ ว่าเพราะเหตุใดกลุ่มขบวนการจึงใช้ ความรุนแรง มีเงื อนไขใดที ทําให้ความรุนแรงดํารง อยู่ แล้วต้องลงไปแก้ทเ ี งือ นไขเหล่านัน? ซึง ในกรณีของไอร์แลนด์เหนือ สาเหตุรากเหง้าคือความ ไม่เป็ นธรรมที ชาวคาทอลิกต้องประสบมาเป็ นเวลานานทัง? ทางด้านการเมือง ชีวติ ความเป็ นอยู่ การศึกษา และวัฒนธรรม และการทีจ ะเข้าใจสาเหตุได้อย่างถูกต้อง ก็ตอ้ งใช้วธิ กี ารพูดคุยรับฟั ง กันและกัน แล้วเราไม่ต้องไปนัง สนใจหรอกว่าใครเป็ นหัวหน้ ากลุ่มขบวนการตัวจริง ใครเป็ น เหยีย ว ใครเป็ นพิราบ ส่วนตัวผมคิดว่าคําถามเหล่านี?ไม่ได้เป็ นคําถามหลักทีต ้องหาคําตอบ แต่ คําถามทีส าํ คัญกว่าคือ ทําไมถึงเกิดไออาร์เอ และอะไรเป็ นสาเหตุรากเหง้าของปญั หา • อยู่ดีๆจะมาบอกให้ ผมยุติความรุนแรงโดยที ไม่มีอะไรเป็ นรูปธรรมในการแก้ ไขปั ญหา มันเป็ นไปไม่ได้ นิยามของสันติภาพที หมายความเพียงแค่ความสงบที ปราศจากความรุนแรง นั น? เป็ น มุ ม มองที ต?ืน เขิน มากสํ า หรับ ผม มัน ต้ อ งพิจ ารณาถึง เงื อ นไขของความรุ น แรงแล้ ว
7
ก
•
•
•
•
•
พยายามไปลดเงื อนไขนัน? โดยการสร้างความเป็ นธรรมให้เกิดขึ?นในส้งคมด้วย สันติภาพจึงจะ เกิดขึน? ได้อย่างแท้จริง เพราะเราไม่อาจมีสนั ติภาพได้หากปราศจากความเป็ นธรรม เป้าหมายของไออาร์เอคือเป้าหมายทางการเมือง การใช้กองกําลังติดอาวุธเป็ นเพียงยุทธวิธกี าร ต่อสูเ้ ท่านัน? โดยการต่อสู้ของไออาร์เอมีอยู่ 3 ลักษณะ คือ 1) การป้องกันชุมชนคาทอลิกจาก การโจมตีของฝา่ ยตรงข้าม 2) การต่อต้านการแทรกซึมหรือการเข้าถึงชุมชนของรัฐไม่ว่าจะผ่าน กิจกรรมหรือหน่ วยงานใดๆ และ 3) การบีบให้รฐั บาลอังกฤษยอมเจรจาที จะถอนตัวออกจาก ไอร์แลนด์เหนือ หรือไม่กบ็ รรลุขอ้ ตกลงทางการเมืองทีท งั ? สองฝา่ ยยอมรับได้ สําหรับผมแล้ว จุดเปลีย นของความขัดแย้งเกิดขึน? ในช่วงกลางทศวรรษที 90 อันเนื องมาจากการ ทีท ุกฝา่ ยทีเ กีย วข้องกับความขัดแย้งได้ตระหนักแล้วว่า เราจําเป็ นจะต้องมีวธิ ใี หม่ในการจัดการ กับปญั หา ซึง วิ ธีการใหม่ที ถือว่าได้แปรเปลี ยน (Transform) ความขัดแย้งไปได้ในที สุดนัน4 ก็คือการพูดคุยกัน (Dialogue) ซึง ในช่วงต้นๆเป็ นการคุยกันเฉพาะกลุ่มเล็กๆและไม่เปิ ดเผย โดยการพูดคุยกันนี?ทําให้แต่ละฝ่ายได้เข้าใจมุมมองและที มาของจุดยืนของกันและกัน และทีส ุด แล้ว เมื อต่ างฝ่ายต่างไว้ใจกันมากขึ?น การพูดคุยกันย่อยๆนี?ก็จะนํ าไปสู่การเจรจาสันติภาพที สาธารณชนได้รบั ทราบด้วย อันนํามาสู่ขอ้ ตกลง Good Friday Agreement ในท้ายทีส ุด กลุ่มขบวนการไออาร์เอกับรัฐบาลอังกฤษเริ มพูดคุยกันได้อย่างจริ งจังมากขึ4นจากการส่ง สัญญาณชัดเจนของผูน้ ํารัฐบาลอังกฤษ เรารูส้ กึ ได้ว่าโทนี แบลร์ (Tony Blair) นายกรัฐมนตรี ของอังกฤษมีความจริงใจที จะแก้ไขความขัดแย้ง จริงๆแล้ว เราเริม มองๆและติดต่อพูดคุยกับ โทนี ต ัง? แต่ ก่ อนที เ ขาจะเป็ นนายกฯแล้ว ผ่ านทีมงานรอบตัวของเขา โดยเราได้ค าดการณ์ ไ ว้ ล่ ว งหน้ าว่ าเขาน่ าจะมีโ อกาสได้ข?นึ เป็ นผู้นํารัฐบาลคนต่ อ ไป และเมื อ ได้ส มั ผัส ก็ยงิ มันใจว่ า นักการเมืองคนนี?มคี วามตัง? ใจชัดเจนทีจ ะแก้ไขความขัดแย้งทีย ดื เยือ? นี?ให้ได้ การติดต่อกันอย่าง ต่อเนื องจึงทําให้เกิดความสัมพันธ์ทด ี ตี ่อกัน ั หาและไม่ ม ีก ารเล่ น รัฐ บาลอัง กฤษประกาศชัด เจนต่ อ สาธารณะว่ า จริง ใจจริง ๆที จ ะแก้ ป ญ การเมือง เหตุ การณ์หนึ งที ผมเห็นว่าโทนี มคี วามจริงใจจริงๆ คือตอนที ตวั ผมเองได้อยู่กบั เขา ระหว่างทีเ ขาตัดสินใจจะเริม ถอนกําลังทหารออกจากไอร์แลนด์เหนือ ผมรูว้ ่าเขาพูดจริง แต่พอ ข่าวรัวออกไปทางสื อมวลชน ทหารบางส่วนก็ไปวางระเบิดเสียเองเพื อบันทอนกระบวนการ สัน ติภ าพ อีก เหตุ ก ารณ์ ห นึ งในสมัย โทนี ท ีทํา ให้ผ มเกิด ความรู้ส ึก ว่ า กระบวนการสันติภาพ สามารถเกิดขึน? ได้จริงก็คอื การยกเลิกการแบนตัวผม โดยโทนี ยอมให้ผมเดินทางเข้าลอนดอน ได้ การยอมถอนกําลังทหารทีไ ม่จาํ เป็ นออกจากหมู่บา้ นในพืน? ที ตลอดจนการที รฐั บาลเชิ ญบิ ล คลิ นตันให้ เดิ นทางไปเยี ยมเจอร์รี อดัมส์ (Gerry Adams) หัวหน้ าพรรคชิ นเฟนที กรุง เบลฟาสต์ ได้ ซึ ง ทํา ให้ เ รารู้สึ ก ว่ า เรามี ตัว ตน ได้ ร บั การยอมรับ ว่ า มี สิ ท ธิ ที จ ะพู ด ได้ (Recognition of the rights of people to speak) มันเป็ นไปไม่ได้ทจ ี ะทําให้ทุกคนเห็นด้วยกับกระบวนการสันติภาพ เป็ นเรื องทีย ากลําบากหากจะ ทําให้ทุกคนเข้ามาร่วมโดยเฉพาะอย่างยิง ในช่วงแรก แต่เราก็ต้องกล้าพอทีจ ะทําโดยเริม จากสิง
8
ก
•
•
•
•
ที เ รามีก่ อ นก็ได้ เริ มจากคนที เห็นด้ วยกับกระบวนการสันติ ภาพก่ อน แล้ วหลังจากนั น4 กระบวนการมันก็จะขยายวงออกไปเอง ผูค้ นก็จะเข้าร่วมมากขึน? ผูท้ ไ ี ม่เห็นด้วยหรือต่อต้าน ก็จะมีน้อยลง แต่ทงั ? นี?ทงั ? นัน? เราก็ตอ้ งรับฟงั ด้วยว่าทําไมจึงไม่เห็นด้วยกับกระบวนการ มีบางส่วนในชินเฟนที ไม่เห็นด้วยกับกระบวนการสันติภาพ แต่เขาก็แค่เดินออกจากพรรคไป ไม่ไ ด้ไ ปตัง? พรรคใหม่ แต่ ใ นส่ วนของไออาร์เอที ไ ม่เ ห็นด้ว ยกับกระบวนการสันติภาพนัน? ได้ ออกไปตัง? กลุ่มก่อการเล็กๆ อย่างไรก็ตาม กลุ่มที ไม่เห็นด้วยและยืนยันที จะใช้ ความรุนแรง ต่ อไปนี4 กเ็ ป็ นเพี ยงส่ วนน้ อย และไม่อาจยื นระยะได้ เนื องจากไม่ ได้ รบั การยอมรับจาก ประชาชนอีกต่ อไป ในที สุดแล้วก็ค่อยๆหมดบทบาทลง สิง สําคัญคือรัฐบาลจะต้องไม่ตอบโต้ ความรุนแรงด้วยความรุนแรง เพราะจะยิง เป็ นการเติมเชือ? ไฟไปเรือ ยๆ การเริม ต้นพูดคุยสันติภาพ (Peace Talk) นัน? เป็ นธรรมดาทีจ ะมีคนไม่เห็นด้วยเช่นเดียวกัน แต่ ก็ไม่เป็ นไร เราทําไปก่อน แล้วมันก็จะขยายผลไปเอง จริงๆแล้วได้ มีกลุ่มบุคคลและองค์กร ภาคประชาสัง คมบางส่ ว นเข้ า มาช่ ว ยเปิ ดพื4 น ที ใ ห้ เ กิ ด การพู ด คุ ย กัน ได้ ม ากขึ4 น ซึ ง ดําเนินการโดยองค์กรพัฒนาเอกชน บาทหลวงจากทัง? สองนิ กาย หรือ กลุ่ มบุ คคลบางกลุ่มที พร้อ มจะติด ต่ อ กับพวกเราและพยายามที จะเข้ามาเป็ นตัวกลางคอยช่ ว ยเหลือ ให้การพูด คุ ย เกิดขึน? ได้อย่างต่อเนื อง ซึง ในสถานการณ์ ณ ตอนนัน? พรรคชินเฟนถูกแบนมาก คนทีต ดั สินใจ มาพูดคุยกับเราจึงต้องถือว่ายอมเสี ยงมาก ซึ งถ้าในวันนัน? เรามัวแต่นัง รอการริเริม จากรัฐบาล เพียงช่องทางเดียว ถึงวันนี? เราก็คงยังนังรออยู ต่ ่อไป ในช่วงแรกของการพูดคุยสันติภาพ มักจะมีคนพูดอยูเ่ สมอว่าอย่าไปคุยกับชินเฟนเลย เพราะชิน เฟนไม่ได้เป็ นส่วนหนึ งของไออาร์เอ ไม่ได้เป็ นกลุ่มทีส ร้างความรุนแรง โดยจะมีกระแสความคิด ลัก ษณะนี? ต ลอด แต่ ภ าคประชาสัง คมของไอร์แ ลนด์เ หนื อ กลับ ไม่ ไ ด้ค ิด อย่า งนัน? สิ ง ที ภ าค ประชาสังคมทําคือการจัดการประชุม จัดวงคุยเล็กๆ 3-4 คน อย่างไรก็ได้ และอาจจะไม่ มีผลอะไรออกมาก็ได้ แต่ จากจุดเล็กๆ แบบนี? ถ้ารวมกันแล้วจะเป็ นก้าวย่างที สําคัญในการ สร้างบรรยากาศที เอื?อต่ อการสร้างสันติภาพ เวที พูดคุยเล็กๆเหล่ านี4 จึงถือเป็ นสิ งสําคัญที ก่อให้เกิ ดกระบวนการสันติ ภาพขึ4น ในส่วนตัวของผมเอง หากมีเวทีให้เจอกันคุยกัน ผมจะไป เสมอ สิ งสําคัญอีกประการหนึ งคือคู่ขดั แย้งต้ องมีความมุ่งมันตั ง4 ใจ (Willingness) ที จะพูดคุย เพื อหาทางออกร่วมกัน ในปี 1970 มีการติดต่อกันอย่างลับๆระหว่างชินเฟน ไออาร์เอ กับ บุคคลกลุ่มหนึ งของรัฐบาลอังกฤษ ซึง ระหว่างทีม กี ารติดต่อกันนัน? การต่อสู้ด้วยความรุนแรงก็ ยังคงเกิดขึน? อย่างต่อเนื องอยู่ และในความเป็ นจริงของการติดต่อกันโดยเฉพาะในช่วงแรกๆนัน? ไม่มฝี ่ายใดคิดเลยว่าอีกฝ่ายมีความจริงใจ จนกระทังปี 1990 ทุกฝ่ายเริม สามารถทีจ ะเข้าใจกัน และกันมากขึน? เห็นความต้องการของกันและกันมากขึน? จะเห็นได้ว่ากระบวนการพูดคุยกันนัน? ต้องใช้เวลายาวนานและมีอุปสรรคยากลําบาก วันนี?สําเร็จ พรุ่งนี?หยุดชะงัก ความอดทนและ ความตัง? ใจจริงจึงเป็ นสิง สําคัญ
9
ก
• บทเรีย นสํา คัญ ที ผ มได้เ รียนรู้จากการแก้ไ ขป ญั หาความขัด แย้ง คือ คู่ข ดั แย้ ง ทัง4 สองฝ่ าย จะต้ องทํางานร่วมกันให้ ได้ แม้ว่าจะมีความเชื อแตกต่ างกันเพียงใดก็ตาม กระบวนการ แก้ไขปญั หาจึงจะประสบความสําเร็จ หากปราศจากฝ่ายใดฝ่ายหนึ ง ก็จะไม่อาจแก้ไขปญั หาได้ สิง ที ต้องตระหนักไว้เสมอคือ คนที เห็นไม่ตรงกัน หรือคัดค้ านกัน ไม่จาํ เป็ นต้ องเป็ นศัตรู กัน ผมเองก็คดิ อยูต่ ลอดว่า “สักวันคุณจะรูว้ ่าผมไม่ใช่ศตั รูคุณ แต่ผมเป็ นเพื อนคุณ” • การเปิ ดเผยความจริ ง ก็เ ป็ นขัน4 ตอนสํา คัญ ของการสร้ างความสมานฉั นท์ เหตุ ก ารณ์ Bloody Sunday ทีเ กิดขึน? เมื อปี 1972 ทีท หารอังกฤษยิงใส่ผูป้ ระท้วง 13 คน เสียชีวติ ภายใน 6 นาที หลังจากเวลาผ่านมา 38 ปี ก็พง ึ จะเป็ นเมือ วานนี?เอง (15 มิถุนายน 2553) ทีร ฐั บาลอังกฤษ ออกมายอมรับแล้วว่าเป็ นความผิดพลาดของรัฐบาลจากผลการสอบสวนของคณะตรวจสอบ ข้อเท็จจริงซึ งมีลอร์ด Saville เป็ นประธาน การออกมายอมรับครัง? นี?ถือเป็ นเรื องใหญ่ และมี ความหมายมากต่ อครอบครัวผู้สูญเสียและชุมชนของเรา เป็ นผลดีอย่างมากต่ อกระบวนการ สันติภาพ เพราะความยุติธรรมได้เกิดขึน? สําหรับพวกเขาแล้ว สิง สําคัญคือรัฐบาลต้ องไม่หนี ความยุติธรรมหรือปฏิ เสธความจริ ง ต้องระบุสาเหตุ และค้นหาความจริง ซึ งกระบวนการ สืบเสาะความจริงก็ได้ใช้เวลาไปกว่า 12 ปี ใช้งบประมาณในการดําเนินการไปทัง? สิ?นไม่ต ํากว่า 9,000 ล้านบาท ถือว่าใช้เวลาและงบประมาณจํานวนมาก แต่อย่าลืมว่าคนเราต้ องการที จะรู้ ความจริ ง สิง สําคัญคือรัฐบาลจะต้ องไม่ทาํ ผิ ดแล้วผิ ดอีก จะต้องอาศัยการนํ าของรัฐบาลใน การที จะยุตกิ ารใช้วธิ กี ารนอกกฎหมาย หรือการซ้อมทรมาน เพราะสิง เหล่านี?มแี ต่จะทําให้เรื อง เลวร้ายลง ไม่มที างทําให้จบลงได้ • ไม่มหี ลักประกันสําหรับกระบวนการสันติภาพใดๆว่าจะประสบความสําเร็จ การสร้างสันติภาพ จากความขัดแย้งทีย ดื เยือ? เป็ นสิง ทีย ากลําบาก เพราะเราต่างมีบาดแผล (Scar) มีประวัตศิ าสตร์ มายาวนาน การรับมือกับความเจ็บปวดในอดีตเป็ นเรื องที ไม่ได้ทําได้ง่ายๆ แต่เราก็ต้องทํา ผม เองต้องมานังพู ดคุยเจรจากับคนทีต อ้ งการฆ่าผม แม้เป็ นเรื องทีย ากลําบากแต่กต็ ้องทํา เราต้ อง พยายามสร้างกระบวนการสันติ ภาพให้ เกิ ดขึ4นให้ ได้ และเมื อเกิ ดขึ4นแล้วก็ต้องรักษาแรง ขับเคลื อน (Momentum) ของกระบวนการให้ มีความต่ อเนื องด้วย แน่ นอนว่ามีผูค้ นจํานวน หนึ งทีไ ม่เห็นด้วยหรือตัง? ข้อสงสัยกับกระบวนการสันติภาพ แต่เราก็ต้องมันคงและอดทนต่ อไป ถือเป็ นกระบวนการที ยาวนาน ทุกฝ่ายโดยเฉพาะอย่างยิง ระดับผู้นํา จึงต้ องเสี ยสละ อดทน และตัง4 ใจจริ งที จะทํางานร่วมกันบนพื4นฐานของการให้ เกียรติ ซึ งกันและกัน เพื อให้เกิด สันติภาพที ยงยื ั น และที สําคัญคือต้องมีวสิ ยั ทัศน์ในการจัดการความคิดทางการเมืองทีแ ตกต่าง ของทัง? สองฝา่ ยด้วย • การเข้ามามีส่วนเกี ยวข้องของต่างชาติในการแก้ไขความขัดแย้งนัน? มีอยู่หลายระดับตัง? แต่การ สนับสนุ นช่วยเหลือจนกระทังถึ งการแทรกแซง ในกรณีของไอร์แลนด์เหนือนัน? สหรัฐอเมริกาได้ ทําหน้าทีเ พียงการสนับสนุ นช่วยเหลือให้กระบวนการสันติภาพดําเนินไปได้ แต่ไม่ได้เข้ามาบอก ให้เราทําอย่างนัน? ทําอย่างนี? เป็ นคล้ายกับเพื อนคอยช่วยเหลือมากกว่า แม้แต่ในส่วนของการ
10
ก
พูดคุยนัน4 ทางต่ างชาติ กม็ ีส่วนเข้ามาเกี ยวข้องด้วยเช่ นกันแต่ เป็ นในแง่ของตัวบุคคลที ทําหน้ าที อาํ นวยการพูดคุยเท่ านัน4 ไม่ใช่ เข้ามามีอิทธิ พลหรือแทรกแซงประเด็นที มีการ พูดคุย กัน ซึ งบุคคลเหล่ านี?มที งั ? บิล คลินตัน (ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกาในขณะนัน? ) จอร์จ มิท เชล (สมาชิก วุ ฒ ิส ภาในขณะนั น? ) และมาร์ต ติ อาห์ติซ าร์ร ี (ประธานาธิบ ดีฟิ น แลนด์ใ น ขณะนัน? ) • โดยส่วนตัวผมมองว่าแนวทางแก้ไขปัญหากรณี ความขัดแย้งในไอร์แลนด์เหนื อที ย ั งยืนคือ การกระจายอํานาจสู่ท้องถิ น ซึง ยิง กระจายอํานาจมากเท่าไหร่ก็ยงิ ดี เพราะเป็ นไปตามหลัก ประชาธิปไตยอยู่แล้ว แต่นัน ไม่ใช่หน้าที ของผมทีจ ะบอกหรือเสนอแนะแก่สงั คมไทย ซึ งอาจจะ มองว่าการกระจายอํานาจในจังหวัดชายแดนภาคใต้ไม่น่าจะใช่แนวทางทีเ หมาะสมก็ได้ -------------------------------------------------------------- ) $ )0$ 1 (Michael Culbert) ก ! (Coiste) )* + ,- 3 : + ( /: 3 2 $ 2 ! กT(U ก & +4 ก ก ; : + &/ 2 ! & /"กก 6:&0; ก 1 (Irish Republican Army, IRA) $ % ,- 2 ! กT(U ก & +( 9 ก( +ก +ก^U!2 " = 6ก 16 ,? • จริงๆผมเองก็เป็ นคนสุภาพจิตใจดี (Nice guy) เป็ นทัง? พ่อเป็ นทัง? ลูก ในช่วงปี 1970 ได้เข้า ร่วมกับกลุ่มขบวนการไออาร์เอ ต่อมาก็ถูกจับโดยทหารอังกฤษ ศาลตัดสินจําคุกอยู่ 16 ปี ซึ ง ระหว่างที อยู่ในคุกก็ถือเป็ นโอกาสดีที ทาํ ให้ ผมคิ ดอะไรได้มาก ได้แลกเปลีย นความคิดเห็น ต่างๆภายในคุกพอสมควร ในเดือนตุลาคม ปี 1993 ผมสําเร็จการศึกษาปริญญาโทด้านการ แก้ไขความขัดแย้ง แต่ทฤษฎีกเ็ ป็ นเรื องของทฤษฎี นักสันติ วิธีจะต้ องเป็ นนักปฏิ บตั ิ ต้ องลง มือทําจริ งๆ ต้องเผชิ ญกับความขัดแย้งจริ งๆ • ในอดีตนัน? รัฐบาลอังกฤษไม่เคยตรวจสอบเพื อทําความเข้าใจอย่างแท้จริงเลยว่าเพราะเหตุใด เราจึงต้องต่อสู้ การต่อสูด้ ว้ ยวิธรี ุนแรง หรือการใช้สงครามกองโจร (Guerrilla warfare) มิใช่อยู่ ดีๆก็เกิดขึน? มาโดยฉับพลัน มันเป็ นกระบวนการทีค ่อยเป็ นค่อยไปโดยอาศัยความคับข้องใจทีถ ูก บ่ มเพาะอัด อัน? มาเป็ นเวลานาน และยิ ง หากรัฐบาลแก้ ปัญ หาด้ ว ยความไม่ เ ข้ าใจโดยใช้ การทหารเป็ นแนวทางหลักในการแก้ ไ ขซึ ง ถื อ ว่ าไม่ ตรงจุด แล้ ว ความขัด แย้ ง ก็จะยิ ง ขยายตัวบานปลาย ผู้คนก็จะยิ งปฏิ เสธรัฐบาลมากขึ4นไปอี ก เราต้องไม่ลมื ว่าคนเสียชีวติ หรือ ถู ก ทํ า ร้า ยหนึ ง คน เขาก็ม ีญ าติพ ีน้ อ ง มีค รอบครัว มีเ พื อ นฝูง มีเ ครือ ข่ า ยในชุ ม ชนอีก มากมายนับร้อยคน ซึง จะเป็ นกลุ่มคนทีต ่อเชือ? ความรุนแรงเป็ นวงจรอยูเ่ รือ ยไป • หากต้ องการจะแก้ปัญหาความรุนแรง เราก็ต้องไปถามคนที ใช้ ความรุนแรงว่าทําไมจึง ต้องใช้ คับข้องใจอะไร และใช้เพื อเป้าหมายใด อยากรูอ้ ะไรก็ถามคนที เขาอยู่ในปญั หา ถาม กลุ่มคนทีเ ขาเคลื อนไหว ถึงไปถามนักวิชาการ นักวิชาการก็ตอ้ งมาฟงั จากคนกลุ่มนี?อยู่ด ี จริงอยู่
11
ก
•
•
•
•
ที ว่าผู้ท เี ข้าร่วมการต่อสู้บางส่วนอาจจะไม่ได้เห็นอะไรชัดเจนว่าเขาต้องการอะไร อาจจะมีแค่ ภาพรางๆทีไ ม่แจ่มชัดนัก แต่สงิ ทีเ ขารูแ้ น่ ๆคือว่าเขาไม่ตอ้ งการอะไร การทําความเข้าใจว่าทําไม จึงต้องใช้ความรุนแรงนัน? จึงเป็ นสิง สําคัญ มิ เช่นนัน4 บางคนก็จะไม่เข้าใจแล้วก็พดู ง่ายๆแค่ว่า เลิ กรบกันเถอะ มาดี กนั เถอะโดยไม่ได้ ดูถึงเงื อนไข ไม่ได้ แก้ ที รากเหง้าของปั ญหาเลย แล้วมันจะจบได้อย่างไร ั หาความขัด แย้ง ด้ว ยยุ ท ธวิธ ีท างทหารถู ก ใช้ม าเป็ น เวลานานแต่ ก็ ไ ม่ ป ระสบ การแก้ ไ ขป ญ ความสําเร็จ กฎหมายฉุกเฉิ นที ใช้ กบั ไออาร์เอนัน4 มีแต่ จะส่งผลเสีย (Backfire) ต่ อรัฐบาล อังกฤษ การจับกุมคุมขังโดยไม่มกี ําหนดเวลารังแต่จะสร้างความรูส้ กึ ไม่พอใจในหมู่คนใกล้ชดิ หากมีเจตนาดีจริงๆในการแก้ไขปญั หาก็อย่าใช้กําลังทหารเป็ นหลัก แต่ต้องหาสาเหตุของความ ไม่พอใจจริงๆให้เจอแล้วจัดการกับมัน สังคมต้องเรียนรู้ว่ายังมีทางออกอื นๆ ซึ งทําได้อีกใน การแก้ปัญหาที มากกว่าการใช้ปืนและอาวุธ โดยส่ ว นตัว มองว่ าสาเหตุ รากเหง้าของป ญั หาความขัด แย้ง ทัง? กรณีของไอร์แ ลนด์เ หนื อ และ จังหวัดชายแดนภาคใต้ทม ี คี วามคล้ายคลึงกันคือ เรือ งการยอมรับอัตลักษณ์ ของคนในพื4นที ที แตกต่ างจากคนส่ วนใหญ่ ของประเทศ และความเสมอภาคเท่ าเที ยมไม่ถกู เลือกปฏิ บตั ิ ซึง อาจจะเป็ นเรือ งทีถ ูกรัฐบาลมองข้ามไป เช่น ประเด็นทางสังคมและวัฒนธรรมทีอ าจจัดการได้ เพียงแค่แก้ไขกฎระเบียบบางประการให้เอือ? ต่อการสร้างความเป็ นธรรมในสังคม สิง เหล่านี?จะทํา ให้เขารูส้ กึ ว่าตนเองเป็ นส่วนหนึ งของสังคม เป็ นส่วนหนึ งของประเทศ ขบวนการไออาร์เอไม่ได้มแี ต่ปฏิบตั กิ ารทางทหารเพียงด้านเดียวเท่านัน? แต่ยงั มีการรณรงค์ทาง การเมืองด้วย จริงๆ แล้วไม่มใี ครอยากจะฆ่าคนหรอก ถ้าถามผมในช่ วงทศวรรษที 70 ว่ า อยากจะคุยกับรัฐบาลไหม ผมบอกไม่ เพราะผมกําลัง จะชนะแล้ ว แต่ พอเวลาผ่านไป ผ่านการคิ ด ผ่านการเห็นอะไรมามากขึ4น ก็เริ มตระหนักแล้วว่า มันน่ าจะมีทางออกอื นใน การแก้ไขปั ญหานอกจากการใช้ ความรุนแรงเข้าใส่ กนั รัฐบาลอังกฤษก็ฉลาดพอ เขาก็คง คิดได้เช่นเดียวกัน เพราะหลังจากนัน? รัฐบาลได้ส่งสัญญาณว่าต้องการจะพูดคุยกับเรา ทางเรา จึงส่งสัญญาณว่าจะคุยด้วยเช่นกัน การพูดคุยสันติภาพจึงเกิดขึน? ได้ในทีส ุด แต่จริงๆ ก่อนหน้ านี?ก็มคี วามพยายามจากหลายๆ ฝ่ายที ต้องการจะให้เกิดการพูดคุยกัน โดย เป็ นกลุ่มคนเล็กๆ ที มคี วามตัง? ใจ มีทงั ? องค์กรพัฒนาเอกชน กลุ่มศาสนา และกลุ่มนักวิชาการ พยายามริเริม การพูดคุยจากจุดเล็กๆ ส่วนตัวมองว่าการมีตวั กลางทีค อยประสานสื อสารกับทัง? สองฝา่ ยเป็ นเรื องทีด ใี นทุกระดับ ไม่เฉพาะระดับใดระดับหนึ ง แต่อย่างไรก็ตาม การจะหาผู้ที มี ความเป็ นกลาง (Neutrality) จริ งๆ นัน4 ไม่มีทางเป็ นไปได้ เพราะคนเราเกิดมาก็ต้องเป็ นส่วน หนึ งของกลุ่มใดกลุ่มหนึ งอยู่แล้ว มีความเชื อบางอย่างติดตัวมา แต่ กระนั น4 ก็ตาม การมอง เรื องราวต่ างๆ บนพื4นฐานของความเป็ นจริ งโดยไม่ลาํ เอี ยง (Objective) นัน4 ก็เป็ นสิ งที เป็ นไปได้
12
ก
• สําหรับผมแล้ว การส่ ง สัญ ญาณจากรัฐบาลที ทําให้ก ารพูด คุ ยสันติภาพระหว่ างไออาร์เ อกับ รัฐบาลเกิดขึน? ได้อย่างจริงจังก็คอื ตอนทีร ฐั บาลแถลงยอมรับว่ามีความไม่เป็ นธรรมเกิ ดขึ4น ในพื4นที จริ งๆ มีความพยายามในการออกกฎหมายที เกี ยวข้องเพื อแก้ไขความไม่เป็ นธรรม เหล่านัน? พยายามสร้างโอกาสและความเท่าเทียมกันทางสังคมวัฒนธรรม โดยการดําเนินการ ของรัฐบาลทีท าํ ให้ทางไออาร์เอเกิดความไว้วางใจมากยิง ขึน? ว่าต้องการยุตปิ ญั หาจริงๆ ก็คอื การ ทีร ฐั บาลได้ เชิ ญนักโทษการเมืองจากในคุกให้ บินไปคุยกันที ดาวนิ ง ทําเนี ยบรัฐบาล ซึ ง เป็ นท่าที (Gesture) ทีส ําคัญอย่างมาก เนื องจากนักโทษการเมืองจะต้องมีโอกาสเข้ามามีส่วน ร่วมในกระบวนการสันติภาพด้วย การกระทําทัง? หมดเหล่านี?ของรัฐบาลถือเป็ นการสิง ที ดมี าก เนื องจากเป็ นการสร้างเงื อนไขหรือบรรยากาศที เอื4อต่ อการสร้างสันติ ภาพให้ ทงั 4 สองฝ่ าย สามารถเริ มต้นทํางานด้วยกันได้บนพื4นฐานของความจริ งใจ • ภาวะผูน้ ําจากทุกฝา่ ยไม่ว่าจะจากทัง? ไออาร์เอ ชินเฟน และรัฐบาลอังกฤษถือเป็ นเรื องสําคัญมาก ทุกฝ่ายต้องกล้าที จะริเริม มุ่งมันตั ง? ใจด้วยเจตนาดีท ตี ้อ งการจะแก้ไขความขัดแย้ง ซึ งผู้ริเริ ม กระบวนการสัน ติ ภ าพนี4 นับ ว่ า เป็ นกลุ่ มคนที กล้ าหาญมี พ ลัง (Powerful) ไม่ ใช่ พ วก อ่อนแอ (The weak) ผูน้ ําของทุกฝ่ายจะต้องสามารถกํากับและประสานงานกับผูท้ เ ี กี ยวข้องไม่ ว่ า จะเป็ น กลุ่ ม บุ ค คลหรือ หน่ ว ยงานให้ ดํ า เนิ น การตามกรอบของการสร้า งสัน ติภ าพให้ ไ ด้ นอกจากนี? การทีเ ราได้ประธานาธิบดีบลิ คลินตันเข้ามาช่วยสนับสนุ นก็มสี ่วนทําให้สถานการณ์ ดีขน?ึ ได้ดว้ ยเช่นกัน • เราเองก็ต้องคิดด้วยว่ า ทหาร ตํารวจ เขาก็เป็ นคนเหมื อนกัน พอถอดเครื อ งแบบออก หมดแล้วก็ไม่ได้ มีอะไรที แตกต่ างไปจากเรา ยิง ในระยะหลังๆ ทหารตํารวจของรัฐบาลที มา ยืนเผชิญหน้ากับพวกเราได้เปลีย นจากคนอังกฤษเป็ นคนไอริช ทําให้เราเริม คิดได้ว่าแท้จริงแล้ว เขาเหล่านี?กเ็ ป็ นคนเหมือนกับพวกเรา ไม่ใช่อะไรทีไ หน • ในสถานการณ์ความขัดแย้ง อะไรก็เป็ นไปได้ทงั ? ลบและบวก ในอดีต ภาพของการนัง ลงพูดคุย กันระหว่างไออาร์เอกับรัฐบาลอังกฤษเป็ นสิ งที อยู่เหนื อจิ นตนาการ แต่ในทีส ุดก็เกิดขึน? ได้ จริงอย่างทีไ ม่เคยมีใครกล้าคาดคิด • หากต้องการจะให้ทางออกต่อปัญหามีความยังยื น เราต้ องทําให้ ทงั 4 สองฝ่ ายรู้สึกว่าเป็ นผู้ ชนะ ซึง แท้จริงแล้ว การทําให้คนอื นชนะ ก็เป็ นการทําให้เราชนะไปในตัว เพราะถ้าอีกฝ่ายหนึ ง แพ้ เราชนะอยูข่ า้ งเดียว วันหนึ งเขาก็จะพยายามกลับมาเอาชนะเราอีก เป็ นอย่างนี?ไม่มที ส ี น?ิ สุด • สิ ง สํา คัญ ประการหนึ ง ของกระบวนการสัน ติภาพ คือ ไม่ จาํ เป็ นว่ า จะต้ อ งทํา ให้ ทุ ก ฝ่ ายมี ความเห็น ตรงกัน แต่ ส ําคัญ คื อ ต้ อ งทําให้ ทุ กฝ่ ายสามารถแสดงความคิ ด เห็นได้ ตาม ความเชื อของตน แม้จะเป็ นความเห็นต่างก็ตาม ทุกวันนี? ทัง? สองฝ่ายในไอร์แลนด์เหนือก็ยงั มีหลายประเด็นทีเ ห็นไม่ตรงกัน แต่สงิ ทีแ ตกต่างไปจากอดีตคือ ทัง? สองฝ่ายสามารถพูดคุยกันได้ โดยไม่ทาํ ร้ายกันแม้จะคิดต่างกัน และหันมาทํางานร่วมกันด้วยสันติวธิ ี
13
ก
• ในส่วนของไออาร์เอและชินเฟนเองก็ยงั ไม่ได้ละทิง? อุดมการณ์ทจ ี ะแยกดินแดนออกจากอังกฤษ เพียงแต่เปลี ยนวิธกี ารต่อสู้เรียกร้องจากการใช้ความรุนแรงมาเป็ นสันติวธิ ี เพราะเห็นชัดเจน แล้วว่าความรุนแรงไม่อาจนํ ามาซึ งเป้ าหมายที ต้องการได้ เมื อถึงจุดๆหนึ ง คุณจะต้ อง ประเมิ นอย่างจริ งๆจังๆว่าวิ ธีการที ใช้ อยู่นี4เป็ นเพียงวิ ธีการเดียวที จะนําไปสู่เป้ าหมายที ต้องการอย่างนัน4 หรือ ผมเป็ นพวกนักปฏิบตั ิ ไม่ใช่สนั ติวธิ โี รแมนติก ในฐานะผูจ้ บั อาวุธ เราจึง ต้องคิดทัง? ระดับยุทธวิธแี ละยุทธศาสตร์ • การเปลี ยนความคิด จากการใช้ค วามรุนแรงมาเป็ นสันติว ิธ ีน?ี เกิด ขึ?นจากการตระหนัก รู้ด้ว ย ตัวเอง (Self realization) เห็นได้เอง คิดได้เองจากประสบการณ์ตรงว่าความรุนแรงมันใช้ไม่ ได้ผ ล มันนํ า เราไปสู่ เ ป้ า หมายที ต้อ งการไม่ ไ ด้ และถ้ า จะโน้ มน้ า วใจคนให้มาเห็น ด้ว ยหรือ สนับสนุ นเรา เราก็ต้องไม่ใช้ความรุนแรง ถึงจุดหนึ งเมื อผมต่ อสู้ไปมากๆ ฆ่ ากันไปมากๆ ผมก็มานั ง คิ ดว่ า แล้ วเป้ าหมายของเราอยู่ที ไหน อยู่ที จาํ นวนตัวเลขคนตาย หรืออยู่ที การแยกตัวไปรวมกับประเทศไอร์แลนด์ เมื อผมคิดได้ดงั นี?แล้ว ก็เลยไปคุยกับพวกเดียว กันเองทีใ ช้กําลัง ให้เปลีย นวิธ ี การคุยกันเพื อให้เปลีย นวิธนี ?ีต้องใช้พวกเดียวกันคุย ต้องให้มกี าร คุยภายในกันเอง ต้องช่วยกันประเมินและวิเคราะห์สถานการณ์ว่าวิธกี ารทีเ ราใช้มาในอดีตและที จะใช้ต่ อ ไปในอนาคตจะส่ ง ผลต่ อ โฉมหน้ าของความขัด แย้ง อย่ า งไร และจะทํ า ให้เ ราบรรลุ เป้าหมายได้หรือไม่ • ถามว่าแล้วคนนอกจะช่วยอะไรได้ คนนอกช่ วยได้มากในการเปิ ดพื4นที เปิ ดเวที ให้ คนกลุ่ม ต่ างๆได้มาเจอกัน ไม่ว่าจะเป็ นคนกลุ่มเดียวกันเอง หรือคนจากฝ่ายตรงข้ามให้มาเจอกันมา คุยกัน คนนอกทีไ ม่ใช่คู่ขดั แย้งโดยตรงจะทําหน้าทีค อยเชื อมประสานให้คนได้มาเจอกัน คุยกัน อันนี?เป็ นประโยชน์มาก • คํา ถามที ผ มได้ร บั จากคนไทยบ่ อ ยครัง? เกี ย วกับจัง หวัด ชายแดนภาคใต้ คือ คํ าถามที ว่ า ถ้ า อยากจะคุย แล้วเราจะไปคุยกับใคร ด้วยเหตุทก ี ลุ่มผูก้ ่อความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ไม่ได้ปรากฏตัวชัดเจนเหมือนกับในกรณีของไออาร์เอ แต่ผมอยากจะบอกว่าไม่ยากเลย ขอแค่ คุณมีความซื อตรงจริ งใจ มีเจตนาดี (Good will) ที จะพูดคุยกับเขา ส่งสัญญาณออกไปให้ ชัด แล้วคุณจะประหลาดใจว่าที สดุ แล้วเขาจะแสดงตัวออกมาให้คณ ุ เห็นเอง ข้อสังเกตบางประการจากการเรียนรู้กบั 4 วิ ทยากร 1. ความขัดแย้งที ยดื เยือ? รุนแรงไม่ว่าจะเป็ นกรณีของไอร์แลนด์เหนือ จังหวัดชายแดนภาคใต้ หรือแม้กระทังอาเจะห์ ของอินโดนีเซีย ต่างมีความคล้ายคลึงกันในแง่ของรากเหง้าความขัดแย้งที มมี ติ ิ ทางประวัตศิ าสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มคนส่วนใหญ่และคนส่วนน้ อยทีม อี ตั ลักษณ์แตกต่างกัน ใน กรณีของไอร์แลนด์เหนือ คือ คนไอริชทีน ับถือศาสนาคริสต์นิกายคาทอลิกกับคนอังกฤษทีน ับถือศาสนา คริสต์นิกายโปรแตสแตนท์ ส่วนกรณีของจังหวัดชายแดนภาคใต้ คือ คนไทยทีน ับถือศาสนาพุทธ กับคน มลายูท นี ับถือศาสนาอิสลาม หรือในกรณีของอาเจะห์ คือ คนอาเจะห์กบั คนชวา แต่สงิ ที ต้องทําความ
14
ก
ชัดเจนคือ อัตลักษณ์ท แี ตกต่างเหล่านี?ไม่ว่าจะเป็ นทางเชื?อชาติหรือศาสนานัน? มิใช่สาเหตุท ที ําให้เกิด ความขัด แย้ง หากแต่ ความรู้ส ึก ของคนส่ วนน้ อยที มองว่ าตนเองได้รบั การปฏิบตั ิท ไี ม่เ ป็ นธรรมอันมี พื?นฐานมาจากความแตกต่างเหล่านัน? ต่างหากที นํามาซึ งความขัดแย้ง ซึ งความไม่เป็ นธรรมดังกล่าวนี? รวมถึงทัง? ทางการเมือง สังคมวัฒนธรรม และเศรษฐกิจ เมื อเป็ นเช่นนี? โจทย์สําคัญที ตามมาคือ จะทํา อย่างไรในการปรับความสัมพันธ์ทางสังคม การเมือง วัฒนธรรมระหว่างส่วนกลางที เป็ นคนส่วน ใหญ่กบั ส่วนท้องถิ นที เป็ นคนส่วนน้ อยของประเทศให้ ทงั 4 สองฝ่ ายมีความพอใจที จะอยู่ร่วมกันใน ประเทศเดียวกันได้มากที สดุ เท่าที จะเป็ นไปได้ 2. ยุทธการทางทหารเป็ นสิง จําเป็ นในสถานการณ์ท มี กี ารปะทะกันระหว่างกองกําลังติดอาวุธ เพื อ ควบคุ มความรุน แรง จํากัด พื?นที ปฏิบตั ิก ารของกลุ่ ม ผู้ก่ อ ความไม่ส งบ และสร้างแรงกดดันทาง จิตวิทยาว่ากองทัพมีแสนยานุ ภาพที เหนือกว่าในระดับที ทางกลุ่มไม่มที างทีจ ะเอาชนะทางการทหารได้ แต่ในขณะเดียวกัน การใช้กําลังทหารของรัฐบาลก็ไม่สามารถแก้ไขทีร ากเหง้าของความขัดแย้งได้ ไม่ อาจปราบปรามกลุ่มผูก้ ่อความไม่สงบได้อย่างเด็ดขาด ซํ?าร้ายอาจจะก่อให้เกิดผลข้างเคียงที ไปละเมิด สิทธิมนุ ษยชนอีก กล่ าวอีกนัยหนึ งคือรัฐบาลก็ไม่อาจจะเอาชนะกลุ่มก่ อความไม่สงบด้วยวิธกี ารทาง ทหารได้เช่นเดียวกัน ซึง ถึงทีส ุดแล้ว ต่ างฝ่ ายต่ างก็สูญเสี ยและเหนื อยล้าจนเกิ ดความตระหนักว่า ทัง4 สองฝ่ ายไม่อาจจะแก้ไขปั ญหาได้หากไม่มีการพูดคุยเพื อหาทางออกร่วมกัน แท้จริงแล้ว การ พูดคุยกันไม่ได้แปลว่ามีใครแพ้ หากแต่เป็ นความพยายามทีจ ะเป็ นผู้ชนะ ต่างกันทีด ว้ ยสันติวธิ นี ?ี จะทํา ให้ทงั ? สองฝา่ ยต่างก็สามารถประกาศได้ว่าตนเองคือผูช้ นะ 3. ทัง4 รัฐบาลอังกฤษและไออาร์เอต่ างหันมาใช้ สนั ติ วิธี ไม่ใช่ ด้วยเหตุผลทางศี ลธรรม หลักการ (Principled) JM C " J k $ [ "$ & TR - J * + -L o k
ก 85 8, ; ' K9 - 89 (Pragmatic) JM -J L"
T"C]"* +ไม่ได้ผล ไม่สามารถนํ ามาซึ งเป้าหมายที ต้องการได้ ทางเลือกอื นที เป็ นไปได้และน่ าจะได้ผลกว่าจึงเป็ นสันติวธิ ี ซึง ข้อสรุปทีไ ด้ตรงนี?ถอื ว่ามีน?ํ าหนักอย่างมาก เนื องจากเป็ น ข้อสรุปที ได้จากการตกลงใจด้วยตัวเองของผูท้ เ ี คยใช้ความรุนแรง ผ่านประสบการณ์เชิงประจักษ์ท มี ใิ ช่ การครุน่ คิดในเชิงทฤษฎีแล้วว่า ความรุนแรงนัน? ไม่ได้ผล สันติวธิ ตี ่างหากทีใ ช้ได้จริง 4. การเริ ม พู ด คุย เพื อ หาทางออกร่ ว มกัน ของคู่ ข ดั แย้ ง ด้ ว ยความจริ ง ใจนั บ ว่ า เป็ น จุด เริ ม ต้ น หนึ ง ของกระบวนการสันติ ภ าพ คู่ข ดั แย้ง สามารถเริ ม ต้ น ทํา งานไปด้ว ยกัน ได้โ ดยไม่ จําเป็ นต้องรอให้มคี วามคิดเห็นตรงกันในทุกประเด็น ยังคงเห็นต่ างกันได้ หรือแม้กระทังยั งยึดมันใน อุดมการณ์หรือความเชื อของตนอยู่ก็ได้ แต่ขอเพียงมีความตัง? ใจจริงที จะสร้างสันติสุขในสังคม ซึ งเป็ น กรอบคิดพื?นฐานที จะทําให้กระบวนการสันติภาพดําเนินไปได้ และก็ต้องระลึกอยู่เสมอด้วยว่าเมื อเกิด กระบวนการสันติภาพขึน? แล้ว นัน นับเป็ นเพียงจุดเริม ต้นเท่านัน? เนื องจากเป็ นกระบวนการที ยาวนาน อาศัยเวลาและความอดทน สันติภาพไม่อาจสร้างได้ในวันสองวัน 5. การพู ด คุ ย สัน ติภ าพนี? ไ ม่ ใ ช่ เ ป็ น การพู ด เพื อ ปรับ เปลี ย นทัศ นคติข องผู้เ ห็น ต่ า งจากเรา หากแต่เป็ นการฟงั เพื อทําความเข้าใจร่วมกันในการหาจุดลงตัว ซึง เป็ นเครื องมือสําคัญในการเปิ ดพืน? ที ทางการเมืองที ปลอดภัย ให้ความเห็นต่างสามารถแสดงออกได้ด้วยสันติวธิ ี ไม่ถูกปิ ดกัน? จนต้องแปลง เปลี ยนเป็ นความก้าวร้าวรุนแรง สิง ที ต้องคิดถึง คือ เราจะทําอย่ างไรที จะให้ ทุกๆกลุ่มต่ างมีพื4นที
15
ก
ปลอดภัย ทางการเมื อ ง และต้ อ งเพิ ม พื4 น ที ด ัง กล่ า วให้ ม ากกว่ า พื4 น ที ท างการทหาร เพื อ ลด แนวโน้ มหรือเงื อนไขของการใช้ความรุนแรง 6. ไม่เคยมีคาํ ว่าสายเกิ นไปสําหรับการพูดคุย และการคุยอาจจะไม่จาํ เป็ นต้องหยุดความ รุนแรงก่ อนแล้วค่อยคุยก็ได้ เนื องจากในช่วงแรกนัน? ต่ างฝ่ายต่างยังไม่ไว้วางใจซึ งกันและกัน จึงเป็ น ธรรมดาทีจ ะมองว่าต้องรักษาอํานาจต่อรองของตัวเองเอาไว้ ต่อเมือ เริม ไว้วางใจกันมากขึน? แล้ว การหยุด ความรุนแรงจึงอาจจะเกิดขึน? ได้โดยถือว่าเป็ นอีกความก้าวหน้าหนึ งทีเ ป็ นรูปธรรมจากการพูดคุย
เมธัส อนุวตั รอุดม สํานักสันติวธิ แี ละธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า
16