Waterstand 19 by Ruimte voor de Rivier

September 2012

Ruimte voor de Rivier

waterstand 19 04 Altijd leuk: de rivier oversteken met een pontje. In Uitgelicht vier verhalen.

06 De weersextremen lijken toe te nemen. RTL-weerman Dennis legt uit.

De keepwagens en trekkers rijden vlak langs het erf van de familie Broekmans in Overdiep.

Eerst het huis, dan de dijk. Een bijzondere bouwvolgorde in Spoolde.

Overlastbeperking door aannemers

‘Het geluid went, maar dat zand hè’ Ruimte voor de Rivier verplicht de uitvoerders om overlast voor bewoners zoveel mogelijk te beperken. De projectgebieden moeten immers leefbaar blijven. Hoe pakken de aannemers dit aan? En wat merken de bewoners ervan? Waterstand ging kijken in de Overdiepse Polder en in Deventer. ‘Toen we belden omdat het zand zo stoof, kwam kort daarna een watertank aanrijden om de weg te besproeien.’ Fotografie: Henri Cormont

‘H

inder is onvermijdelijk’, vertelt Jos van Uden, projectleider van Hollandsche Waard, de aannemers combinatie voor Overdiepse Polder. ‘De hinderbeleving, daar kun je wel veel aan doen. Dat doen we vooral door de omgeving vooraf en duidelijk te informeren over de werkzaamheden. Bijvoorbeeld in de Polder

folder en tijdens informatiebijeenkomsten. Informeel overleg bij ons in de keet werkt ook goed, je komt dan beter te weten waar de echte “pijn” zit. Op die manier ontstaan ook contacten, je hebt wat voor elkaar over. Een zoon van een van de families rijdt bijvoorbeeld af en toe mee op de dumper (grote zandwagen). En in ruil voor tijdelijk

gebruik van een leegstaande stal, organiseert Nol Hooijmaaijers op zijn terrein onze jaar lijkse personeelsbarbeque.’ Veilig achter het hek De familie Broekmans woont aan de Over diepse Kade, midden in het projectgebied waar nu de terpen worden aangelegd. De keepwagens en trekkers rijden er vlak langs het erf. ‘Het geluid went, maar dat zand hè’, zegt Anita Broekmans. ‘Je vindt het werkelijk overal terug. En je bent je bewust van het mogelijke gevaar van dat zware materieel. Even vrij fietsen op het erf zit er voor de kinderen (5, 3 en 1 jaar) voorlopig niet in, ik houd ze veilig achter het hek.’ Ook de familie de Wit is alert. Het gezin heeft vier kinderen in de leeftijd van 3 tot 13 jaar. ‘Wij hebben de vrachtwagens niet Vervolg op volgende pagina

Kanonnen, wat een vondsten!

wee stukken van de loop van een kanon. Stoffelijke resten van een soldaat met kogels in zijn lichaam. Veertien tinnen knopen, vermoede lijk van een soldatenuniform. Deze bijzondere vondsten zijn gedaan in het gebied waar de dijkteruglegging bij Lent gaat plaatsvinden. Tijdens archeologisch vooronderzoek zijn hier restanten van het 16e eeuwse Fort Knodsen burg gevonden, wat aanleiding vormde om verder te zoeken. Er zijn inmiddels ook houten palen van de ophaalbruggen van de hoofdingang aangetroffen en fundamenten van het bruggenhoofd. Ook is een doorsnede

van de fortgracht vrijgelegd. Dit alles was te zien tijdens vijf bomvolle publieksexcursies die de gemeente Nijmegen in juni organi seerde en waarvan er wegens succes in augustus nog drie plaatsvonden. Ook het project Ruimte voor de Waal werd tijdens de excursies toegelicht. Meer over de geschiedenis van Fort Knodsen burg, kijk op www.ruimtevoorderivier.nl (nieuwsoverzicht links, klik op ‘alle nieuws berichten’ en kies 23 mei 2012)

Ingrid (42) Waterstand-lezer Ingrid Kooijman uit Doesburg vertelt – vlak voor het ter perse gaan van de krant – wat ze van deze editie vindt. ‘Het hoofdartikel heb ik overgeslagen. “Overlastbeperking door aannemers”; dat klinkt mij iets te promotie-achtig in de oren. Kort nieuws: leuk! Even lekker scannen. Mooi, die twee luchtfoto’s. Van pontjes word ik altijd helemaal blij, dus de rubriek Uitgelicht heb ik met plezier gelezen. Van zo’n watertaxi zouden we veel meer gebruik moeten maken. Wat me het meeste aanspreekt, is het artikel “Eerst de dijk, dan de woning”. Geweldig om te lezen hoe Nederland steeds weer creatieve oplossingen bedenkt voor onze eeuwige strijd tegen het water. Dit is nu typisch een verhaal waar je het nog eens met anderen over hebt. Vooral het bouwproces vind ik persoonlijk interessant, daar had ik nog wel meer over willen lezen.”

02 voor de deur’, vertelt Wim de Wit, ‘maar bij de kruising verderop met het bouwverkeer is het oppassen geblazen. “Niet blindelings de dijk afzoeven!” zeggen we dan ook tegen onze oudste van 13, die zelf naar school fietst. Hierin heb je ook een eigen verant woordelijkheid, vind ik. Overigens heb ik persoonlijk nog geen vervelende situaties meegemaakt, ik heb de aannemer nog niet hoeven bellen.’ Overstekende koeien De familie Broekmans hing al wel een keertje aan de lijn met de aannemer. Anita: ‘Toen het een tijdje geleden zo droog was, ging het zand ongelooflijk stuiven. Mijn man Mark heeft toen gebeld en kort daarna kwam de watertank aanrijden om de weg te besproeien. Het contact is goed. In overleg met de aannemer loopt de weg

(die verplaatst moest worden vanwege de verplichte scheiding van bouwverkeer en openbaar verkeer, red.) nu bijvoorbeeld ook voor ons bedrijf langs. Eerst wilde hij de route achter het erf laten lopen, maar dan zouden de koeien tweemaal daags de weg moeten oversteken om van de wei bij de stal te komen.’

dumpers die vanaf een laadbrug kiepen. Nieuw is de inzet van een zandzuiger in de Munnikenhank. Dit is een soort schip dat het zand van de bodem opzuigt, waardoor we minder dumpers in hoeven te zetten. Verder proberen we steeds zoveel mogelijk op één locatie tegelijk te werken om gelijktijdige overlast in een groot gebied te voorkomen. En wat we uiteraard ook doen, is de omge ving uitvoerig informeren over de werkzaam heden en samen overleggen hoe we de overlast kunnen beperken.’

Zandschepen Door naar Deventer, waar zes nevengeulen (hanken) worden gegraven om de IJssel meer ruimte te geven. Het graafwerk voor de eerste geul – de Munnikenhank – is in volle gang. ‘Bijna al het zand en grond dat we weggraven, wordt per schip afgevoerd’, licht Bert Zandvoort, omgevingsmanager van aannemerscombinatie IJsselfront, toe. ‘Hier mee voorkomen we overlast door vracht verkeer. De schepen worden geladen door

Voor het vergraven van de Munnikenhank gebruikt de aannemer een zandzuiger, bedoeld om het werk met minder grondtransport te realiseren.

Honderd uur overleg Kees Brouwer woont samen met zijn vrouw Gea en hun twee volwassen kinderen aan de noordkant van de Munnikenhank. Hij is wiskundeleraar en runt daarnaast een paardenfokkerij waarvoor onlangs een terp is aangelegd. In ‘93 en ‘95 stond er namelijk 60 centimeter water in de stallen. ‘Er wordt intensief met de aannemer overlegd, maar niet altijd tijdig’ reageert Kees. ‘De inzet van de zandzuiger bijvoorbeeld kwam voor ons als een verrassing. Door de tijdelijke open verbinding met de IJssel die hierdoor ontstaat, zouden ons land en de toegangsweg een halfjaar lang grote kans lopen om onder te stromen. Gelukkig is hier nu een oplossing gevonden, er komt een extra dam dwars door de uiterwaarden. Maar het overleg kost veel tijd, ik denk sinds november wel zo’n honderd uur. Voor de aannemer is dat werk, maar ik moet het in mijn eigen tijd doen.’

de uitvoerders al om 7 uur ‘s ochtends in onze keuken voor overleg. En we hebben twee keer patat en gehaktballen naar de schaftkeet gebracht, als waardering voor het vakwerk dat ze afleveren. Want hoe hier in slechts twee maanden een terp is aangelegd, is indrukwekkend. Als de vergunning binnen is, komen hier de nieuwe paardenstallen. Het huis moet wachten, de centen zijn op, dat mag mijn zoon de komende tien jaar oppakken. Of we wel veilig wonen? Op zich staat het huis vrij hoog: 6.50 NAP. Toch hadden we in ‘93 en ‘95 een paar centimeter water in huis staan. Maar de nieuwe terp is 8.70 NAP hoog. Dus als de stal straks klaar is, kunnen we voorlopig bij de paarden gaan zitten bij extreem hoogwater.

Eerst de paarden, dan wij ‘Het contact met de aannemer verloopt overigens niet vervelend hoor, we hebben ook schik samen’, vervolgt Kees. ‘Soms zaten

Bekijk op www.ruimtevoorderivier.nl (zie nieuwsoverzicht links) het filmpje ‘Once upon a time at the Munnikenhank’ (IJsselclip 4), waarin Kees Brouwer ook zijn verhaal vertelt.

De familie Broekmans hield de kinderen tijdens de werkzaamheden veilig achter het hek.

Zomerbedverlaging beneden-ijssel ketelmeer

dijkverlegging westenholte

Kampen

markermeer

Zwolle

Lelystad

Uiterwaardvergraving sCheller en oldeneler buitenwaarden se

iJs

Amsterdam

Uiterwaardvergraving bolwerKsplas, worp en ossenwaard

dijkverbetering leK / betuwe / tieleren CulemborGerwaard Amersfoort

Den Haag

Uiterwaardvergraving bossenwaard, pontwaard en heerenwaard dijkverbetering leK / alblasserwaard en VijFheerenlanden

obstakelverwijdering maChinistensChool elst

dijkverbetering nederrijn / GeldersChe Vallei

lek

Arnhem

Culemborg

Uiterwaardvergraving aVelinGen Uiterwaardvergraving d

oude maas

ontpoldering noordwaard

munniKenland kribverlaging beneden-waal

merwede

dijkverbetering oude maas / hoeKsChe waard

hollaNdsch dieP

krammer/ volkerak

waterberging VolKeraK-zoommeer

rga t

ste u

kil

lie

N m ieuw er w e ed e

dordtsche

riN

Tiel waal

kribverlaging midden-waal

Dordrecht

sPu

Zutphen

Uiterwaardvergraving meinerswijK

dijkverlegging hondsbroeKsChe pleij

dijkverbetering steurGat / land Van altena

amer

kadeverlaging zuiderKlip kadeverlaging biesbosCh dijkverbetering amer / donGe

gsc

Ber

s aa em

kribverlaging waal Fort st. andries ’s-Hertogenbosch

dijkverbetering berGsChe maas / land Van altena

Zoommeer

Bergen op Zoom Eindhoven

actuele projecten uitvoering niet meer nodig door het behalen van extra waterstanddaling bij omliggende projecten projecten waaraan in de korte berichten aandacht wordt besteed

Uiterwaardvergraving millinGerwaard

Bov

eN-r

dijkterUglegging lent dijkverbetering nederrijn / betuwe / tieleren CulemborGerwaard

rivierverrUiming oVerdiepse polder

Uiterwaardvergraving huissensChe waarden

Pa N ka N

1 Nijmegen

dijkverlegging CortenoeVer

dijkverbetering nederrijn / arnhemseen VelpsebroeK

Velp

Nieuwe maas

dijkverbetering oude maas / Voorne putten

Uiterwaardvergraving middelwaard

dijkverlegging VoorsterKlei

Apeldoorn

NederriJN

Rotterdam

Uiterwaardvergraving Keizers-, stobben- en olsterwaarden

Uiterwaardvergraving doorwerthsChe waarden

Utrecht

dijkverbetering leK / lopiKer- en Krimpenerwaard

w at er

Deventer

Uiterwaardvergraving de tollewaard

Hilversum

Leiden

HoogwatergeUl Veessen-wapenVeld Almere

Haarlem

iJN

obstakelverwijdering suiKerdam / Gendtse waard kribverlaging waalboChten

Ruimte voor de Rivier in het kort In de afgelopen eeuwen hebben de rivieren steeds minder ruimte gekregen. De rivieren liggen ingeklemd tussen steeds hogere dijken en achter die dijken wonen steeds meer mensen. Tegelijk is door bodemdaling het land achter de dijken lager komen te liggen. Bovendien regent het vaker en harder waardoor rivieren steeds meer water moeten verwerken. De regering neemt daarom maatregelen om in de toekomst het rivierengebied beter te beschermen tegen overstromingen. De rivier krijgt op meer dan 30 plaatsen meer ruimte. Deze projecten vormen samen het Programma Ruimte voor de Rivier. Een rijksprogramma dat samen met regionale overheden zorgt voor de veiligheid van circa vier miljoen Nederlanders. Naast veiliger wordt het rivierengebied ook mooier en aantrekkelijker gemaakt en biedt het meer ruimte aan natuur en recreatie. Programma Ruimte voor de Rivier is een samenwerkingsverband tussen Rijkswaterstaat, gemeenten, provincies en waterschappen.

Kort nieuws

03 Eerste terpboerderij Overdiep opgeleverd De familie Broekmans is de trotse eigenaar van de eerste terpboerderij in de Overdiepse Polder, die op 10 augustus officieel in gebruik is genomen. Onder toeziend oog van diverse (oud-)bewoners van de polder brachten staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu en boer Mark Broekmans de negentig koeien vanuit de wei naar hun nieuwe stal op de terp. Daarnaast huldigde Atsma in de nieuwe stal Roosje45, de eerste koe van de familie Broekmans die 100.000 liter melk heeft gegeven. De stal – met plek voor ruim honderd koeien en een gloednieuwe caroussel melkstal – staat hoog en droog op één van de acht terpen in de Overdiepse Polder. ‘De koeien moeten dus een stukje klimmen voor ze hun nieuwe huisvesting bereiken’, legt Mark uit. ‘Maar dat is niet het enige verschil. De nieuwe stal is mooi hoog en licht. Dat was wel even wennen in vergelij king met de oude, donkere schuur. Ze wisten niet wat hen overkwam! We hebben dan ook stiekem een paar keer geoefend anders werd het de tiende helemaal niks!’ ~ Kijk op www.ruimtevoorderivier.nl voor het complete bericht (zie nieuwsberichten links, klik op ‘alle nieuwsberichten’ en kies voor 10 aug 2012).

Ruimte voor de Waal Nijmegen definitief gegund Het project Ruimte voor de Waal Nijmegen is op 13 juli definitief gegund aan i-Lent. Deze aannemerscombinatie – bestaande uit Dura Vermeer Divisie Infra BV en Ploegam BV– gaat hier dit jaar nog aan de slag. Dura Vermeer is een grote partij, met veel ervaring in waterveiligheidsprojecten. Ploegam BV is een familiebedrijf en ook één van de aannemers die het werk voor Ruimte voor de Rivier Zwolle gaat uitvoeren. De aannemerscombinatie gaat de dijk bij Lent verleggen, een nevengeul in de uiterwaarden graven, drie bruggen bouwen en een nieuwe kade aanleggen. ~ Kijk voor meer informatie op http://www.ruimtevoorderivier.nl/ dijkteruglegging-lent (zie nieuwsoverzicht links, klik op ‘alle nieuwsberichten’ en kies 16 juli 2012).

Terp Natuurderij klaar De terp waarop Natuurderij Keizersrande komt te liggen, is klaar. ‘Het ging snel, in slechts drie maanden is ‘ie aangelegd’, meldt boerin Annette Harberink, die de biologische boerderij van de Stichting IJssellandschap gaat runnen. ‘Met de aannemers zijn van te voren goede afspra ken gemaakt, want ik ‘boer’ hier ondertussen al. Ik zaai, onderhoud gewassen en houd vee.’ Bijzonder detail is dat er afgegraven grond uit de Munnikenhank is gebruikt. Vermeldenswaardig zijn ook de waterkerende wanden van de terp, die qua kleur en structuur overeenkomen met de omgeving. De bouw van de hoeve kan nu starten, Annette is al aan het aftellen. ‘Ik verwacht de koeien in mei 2013 te kunnen melken op de nieuwe boerderij.’ Natuurderij Keizersrande ligt in de uiterwaarden bij Diepen veen, die worden afgegraven om de IJssel meer ruimte te geven. De biologische boerderij combineert landbouw, natuur en waterbeheer en Harberink gaat ervoor zorgen dat ook de begroeiing in de uiterwaarden laag wordt gehouden. ~ Volg de bouw van de nieuwe boerderij via www.facebook.com/keizersrande

Huis van Overvloed In de uiterwaarden bij Nijmegen/Lent gebeurt iets moois. Van (lokaal) afvalmateriaal wordt een huis gebouwd: het Huis van Overvloed. Het is een werken ontmoetingsplek voor iedereen die werkt aan duurzaamheid of sociale innovatie. Wat dit met Ruimte voor de Rivier te maken heeft? Nijmegen vindt het belangrijk dat inwoners en bezoekers van de stad de veranderingen rondom de Waal kunnen volgen en beleven. Daarom krijgen tijdelijke initiatie ven zoals het Huis van Overvloed de ruimte. Vanaf het dak van het huis zijn de werkzaamheden van het project Ruimte voor de Waal Nijmegen (dijkverlegging) straks namelijk perfect te volgen. ~ Meer weten? Kijk op www.huisvanovervloed.nl

Tractorrace op Ruimte voor de Rivier-klei Zouden de deelnemers van de jaarlijkse ‘trekkersleprace’ op 7 juli in Diepeveen het gemerkt hebben? De ‘slepbaan’ – een kleibaan waarover tractoren een zware aanhanger over een zo groot mogelijke afstand moeten slepen – is namelijk aangelegd met 500 kuub Ruimte voor de Rivier-klei. Uit de Munnikenhank om precies te zijn. Dit is de eerste van de zes te graven nevengeulen langs de IJssel voor het project Ruimte voor de Rivier Deventer. Een wel heel bijzondere manier van hergebruik. ~ Kijk op www.ruimtevoorderivier.nl voor het complete bericht, inclusief reactie van de aannemer (zie nieuwsberichten links, klik op ‘alle nieuwsberichten’ en kies voor 27 juni 2012).

Flashmob bij opening tentoonstelling Hoog Water! Met een knap ingestudeerde flashmob gaven honderd leer lingen van Het Stormink uit Deventer op 6 juli het startsein voor de tentoonstelling Hoog Water! in het Worpplantsoen aan de IJssel. Voordat het officiële gedeelte startte, verzamel den de scholieren zich bij de muziekkoepel in het plantsoen. Getooid met blauwe petjes begonnen ze plotseling gezamen lijk te bewegen op dansmuziek. Dit alles onaangekondigd, oftewel: een flashmob. De tentoonstelling Hoog Water!, geopend door Ingwer de Boer van Ruimte voor de Rivier, toont acht beelden en installaties van kunstenaars die zich hebben laten inspireren door Ruimte voor de Rivier. Het project is georganiseerd door het Kunstenlab, in nauwe samenwerking met o.a. Ruimte voor de Rivier Deventer. ~ Bekijk de flashmob www.ruimtevoorderivier.nl (zie nieuwsover zicht links, klik op ‘alle nieuwsberichten’ en kies 12 juli 2012).

Meer nieuws?

Digitale nieuwsbrief Wist u dat Ruimte voor de Rivier ook een digitale nieuws brief heeft? Deze verschijnt elke drie weken en bevat berich ten over de voortgang van de projecten en andere nieuwtjes. Lees de laatst verschenen nieuwsbrief op onze website. Of neem direct een abonnement door een email te sturen naar info@ruimtevoorderivier o.v.v. ‘Nieuwsbrief Ruimte voor de Rivier’. ~

Er gebeurt zoveel in de Ruimte voor de Rivier-projecten. Veel meer dan we op deze pagina kwijt kunnen. Kijk daarom ook op onze website www.ruimtevoorderivier.nl voor het complete én actuele overzicht met o.a. de onderstaande berichten. - Fotografiestudenten presenteren serie over de Overdiepse Polder - Koreaanse waterexperts bezoeken Meinerswijk - Scholieren naar wilgen, geulen en bevers - Samenwerkingsovereenkomst Veessen-Wapenveld ondertekend - Provinciaal inpassingsplan Ruimte voor de Lek definitief vastgesteld - Veel belangstelling voor bewonersexcursie Kribverlaging Waal ~

04 Uitgelicht De voordelen van veerdiensten in Nederland zijn groot. De 243 pontjes voorkomen jaarlijks 333 miljoen omrijkilometers, waarmee € 5,6 miljoen aan milieukosten wordt bespaard. Logisch dus dat Ruimte voor de Rivier rekening houdt met de bereikbaarheid van veerdiensten in de projectgebieden. Fotografie: Henri Cormont

‘ Hoogwaterveiligheid als toeristische trekpleister’ ‘Slechts een beperkt aantal pontjes ondervindt hinder van Ruimte voor de Rivier en onze belangen worden goed meegenomen’, meldt Johan Hania. De voorzitter van het Landelijk Veren P latform en exploitant van de veerdiensten Gorinchem ziet zelfs kansen. ‘De Ruimte voor de Rivier-projecten als toeristische trekpleister, waarom niet?’ er namelijk voor dat je een pontje bij hoog water minder snel uit de vaart hoeft te halen. Nadeel is wel dat de uiterwaarden straks vaker onderlopen, waardoor sommige veer diensten slechter bereikbaar kunnen zijn. Maar wij merken dat er samen met de projectorganisaties goede oplossingen wor den bedacht. Bij de veerdienst Wageningen bijvoorbeeld is een brug op palen geplaatst over de uiterwaarden, zodat het veer goed bereikbaar blijft.’

‘Een ruimere rivier zorgt ervoor dat je een pontje bij hoogwater minder snel uit de vaart hoeft te halen’, aldus Johan Hania.

‘Een rondvaart langs het werk in uitvoering, ik zie het helemaal voor me’

‘M

aatregelen om de waterstij ging te beteugelen, ik ben vóór’, reageert Johan Hania. ‘Ik heb de evacuatie van 1995 in Gorinchem zelf meegemaakt en wil graag droge voeten houden. Ook voor de veer diensten is het goed. Een ruimere rivier zorgt

Ruimte voor de veer Een aantal pontjes heeft of krijgt overlast van de uitvoeringswerkzaamheden voor Ruimte voor de Rivier. Denk aan bouwverkeer, een aangepaste aanrijroute, aanpassing of ver plaatsing van de veerstoep. Hania: ‘Dit heeft Ruimte voor de Rivier op ons verzoek netjes geïnventariseerd en uit de reacties van onze leden concludeer ik dat er goed wordt over legd. Wij als veerdienst Gorinchem worden bijvoorbeeld betrokken bij de kribverlaging in

de Waal. Ik hoop dat onze wensen worden meegenomen. Als ze gaan graven, kunnen ze wellicht tegelijkertijd de vaargeul dieper maken. Zodat er behalve Ruimte voor de Rivier ook ruimte voor de veer wordt gemaakt. Want een ondiepe vaargeul geeft problemen met laagwater; iets wat tegen woordig ook steeds vaker voorkomt.’ Hoogwaterrondvaart Hania ziet kansen om de Ruimte voor de Rivier-projecten gezamenlijk te promoten. ‘Een rondvaart langs het werk in uitvoering, een bord met uitleg over Ruimte voor de Rivier erbij, ik zie het helemaal voor me. Hier is interesse voor, zo hebben wij gemerkt toen veerdienst Gorinchem in januari 2011 een hoogwaterrondvaart organiseerde. De belangstelling was overweldigend, mensen willen weten hoe het zit met het water.’ ~ Meer over de veerdiensten Gorinchem: www.veerdienstgorinchem.nl

‘Ik had de spullen al naar zolder verhuisd’ Willem Eerland woont met zijn vrouw Corrie in NieuwLekkerland in de Alblasserwaard. Hij is gebruiker én directeur van de veerdienst Schoonhoven en kan zich het hoogwater van ‘93 en ‘95 nog goed herinneren. ‘Ik had de spullen al naar zolder verhuisd. En het pontje was alleen toegankelijk voor voet gangers en fietsers.‘

oblesse Oblige, oftewel ‘Adeldom verplicht’. Daarmee wil Willem Eerland aangeven dat veerdienst Schoonhoven zijn vaarplicht serieus opvat. ‘We varen met storm en ijsgang – de mensen moeten immers thuis komen. Maar hoogwater is een andere zaak. Komt het water boven 2.60 NAP, dan staat de veerstoep onder water en kunnen we niet meer varen.’ Dat was bijvoorbeeld het geval tijdens het hoogwater van 1993 en 1995. Een periode waarin overigens Eerland niet voor de veerdienst werkte, maar het pontje wel dagelijks gebruikte.

Oude indianentruc ‘Vooral in 1995 was bijna sprake van een horrorscenario. De dijk bij HardinxveldGiessendam stond op springen, verschillende gebieden zijn ontruimd. Wij waren ook bijna aan de beurt; ik had de spullen al naar zolder verhuisd. Hulde voor het Hoogheemraad

schap, dat met een oude indianentruc de Alblasserwaard heeft behoed voor over stroming. Door de binnendijk te verhogen en vervolgens het waterpeil in het binnenkanaal te verhogen, werd de dijk ontlast en waren we veilig. De pont bij Schoonhoven kreeg tijdens het hoogwater van ‘93 en ‘95 een

‘Voor mijn gevoel is het effect van enkele lokale rivierverruimingen al merkbaar’, aldus Willem Eerland.

alternatieve aanmeerplaats, vijftig meter verderop. Zo konden voetgangers en fietsers toch de oversteek maken.’ Rivierverruiming Eerland volgt de Ruimte voor de Rivier-werk zaamheden met interesse: de dijkverbeterin gen stroomafwaarts van de Lek, de uiterwaard vergraving stroomopwaarts bij Vianen. ‘Ik juich de nieuwe manieren om overstromingen te voorkomen alleen maar toe. Want je kunt de dijken niet tot in de eeuwigheid blijven verho gen. In januari dit jaar stond het water weer heel hoog. Maar opeens stopte het en zag je het water heel snel dalen. Ik weet niet of het klopt, maar voor mijn gevoel was het effect van enkele lokale rivierverruimingen al merk baar. Ruimte maken voor het water, ik geloof dus wel in die aanpak.’ ~

Veerdienst Schoonhoven De veerdienst Schoonhoven vaart met twee ponten over de Lek en verbindt de Alblasserwaard en de Krimpenerwaard. Circa 1 miljoen auto’s en evenveel voetgangers en fietsers, waaronder 700 scholieren, maken jaarlijks de oversteek. www.veerdienst-schoonhoven.nl

Met de watertaxi naar Slot Loevestein Toegegeven, het lukt Ien Stijns niet om elke dag met de veerdienst naar haar werk te reizen. Maar als het enigszins past, staat zij op het achtersteven te genieten van de rivier. En als directeur van Slot Loevestein probeert zij ook altijd gasten via deze weg te ontvangen. ‘Dan zien ze het Slot oprijzen vanaf het water, prachtig.’

erwijl een deel van forenzend Nederland met de auto in de file staat, stapt Ien Stijns lachend op de veerpont van Gorinchem of Woudrichem. ‘Eén groot feest. De wind door je haren en heerlijk over het water turen. Dan heb ik echt niet het gevoel naar mijn werk te gaan. Alhoewel, sinds ik directeur ben van een bedrijf in dit waterrijke gebied kijk ik wel met andere ogen naar de rivier. Ik merk de dynamiek veel beter op. Een stuk strand dat afgekalfd is, grienden die gehakt zijn, de hoogte van het water.

‘Water roept gewoon een stuk emotie op’ Het rivierenlandschap is geen dag hetzelfde. En ongetwijfeld zal er ook het één en ander veranderen als Waterschap Rivierenland in opdracht van Rijkswaterstaat eind dit jaar begint aan de uiterwaardvergraving Munni kenland. Zonde? Welnee. Zolang er mensen zijn, brengen ze dingen in cultuur. Dat hoort

gewoon bij ons. Wat dat betreft zijn wij mensen net zo dynamisch als het water.’ Attractie Slot Loevestein is te bereiken via twee veer diensten. Een kleine motorsloep vanuit Woudrichem, die beheerd wordt door een stichting. En er vaart een grotere boot vanuit Gorinchem van de veerdienst van de gemeente Gorinchem, die via Woudrichem Slot Loevestein aandoet en in het hoog seizoen regelmatig doorvaart naar Vuren. Beide zijn reguliere diensten en varen van mei tot en met september elke dag. In april en oktober alleen in de weekenden. En dan is er nog een derde mogelijkheid om over de Waal te varen: per watertaxi. Ien Stijns: ‘Deze is op afroep beschikbaar en een erg leuke attractie voor gasten van Slot Loevestein. Ook als ik mensen op locatie ontvang, probeer ik een watertaxi te regelen. Het water roept gewoon een stuk emotie op en draagt bij aan de kwaliteit van de beleving van het Slot.’ Eeuwenoud ‘In het Munnikenland zijn water, cultuur en natuur al eeuwen met elkaar verweven. Slot

Tevergeefs wachten op het pontje Hermenzeil Fietsers wachten tevergeefs op het pontje dat tijdelijk uit de vaart is gehaald.

‘Met het pontje naar je werk, één groot feest’, vertelt Ien Stijns.

Loevestein en het water horen bij elkaar en de projecten van Ruimte voor de Rivier versterken deze interactie. Zo zal de omgeving waarschijnlijk nog vaker onder water komen te staan. Het Slot zal bij hoog water via de nieuwe weg langer bereikbaar blijven, maar zodra de waterstand hoger is dan 3,8 meter. zijn de veerdiensten de enige verbinding. Ik zit dan ook bovenop alle

ontwikkelingen, want stel je voor dat de bootjes uit de vaart worden genomen of de aanlegsteiger onder water verdwijnt. Wat er ook gebeurt, Loevestein moet bereikbaar blijven voor het publiek. Ook op langere termijn.’ ~ Voor meer info, kijk op www.slotloevestein.nl

Je kunt ze bijna niet missen: de grote gele borden met de tekst ‘Fietsveer vaart niet’ bij beide halteplaatsen van het pontje Hermenzeil. Een fietser kijkt teleurgesteld naar de verlaten steiger. Zij was graag naar het ‘terpenproject’ in de Overdiepse Polder gaan kijken.

ormaal gesproken vaart het pontje Hermenzeil zeker elk halfuur over het Oude Maasje, een nevengeul van de Bergsche Maas. Het brengt fietsers en voetgangers van watersportcen trum Hermenzeil in Raamsdonk naar de over liggende kade van de Overdiepse Polder. Maar het pontje vaart vandaag niet. Sterker nog, de oversteek is als sinds voorjaar 2011 niet meer gemaakt. Mensen zouden namelijk middenin het projectgebied terechtkomen. Opvallend genoeg blijkt de activiteit in de polder juist veel dagjesmensen aan te trekken. Op mooie dagen is het een komen en gaan van fietsers, die vooral benieuwd zijn naar de voortgang van de bouw van de terpen. En zij moeten nu een behoorlijk stuk omrijden. Omleidingroutes In het begin stonden de recreanten nog wel tevergeefs op het pontje Hermenzeil te wachten. Inmiddels is het bij de meeste fietsers wel bekend. De organisatie die lange-afstand fietsroutes door Nederland uitzet, heeft op haar website diverse omlei dingroutes aangegeven. Dat werkt. De aan legsteiger aan de kant van de Overdiepse Polder ligt er verlaten bij. Het betonpad dat naar de opstapplaats leidt, wordt overwoe kerd door weelderig groeiende rietpartijen.

Ook aan de overkant, bij het Watersport centrum Hermenzeil, zijn de fietsenrekken leeg. Er komt een ietwat verregende dame aanrijden. ‘Vaart het pontje niet? Wat jammer, ik wilde die terpen wel eens zien. Die moeten nu zo’n beetje af zijn, toch?’ Veel tijd om te treuren heeft ze niet. Een flinke regenbui drijft haar naar de uitspanning in de jachthaven. Tijd voor een kopje koffie. ~

‘Keurig opgelost’ Toen pontje Hermenzeil nog in de vaart was, maakten per seizoen gemiddeld 11.000 mensen de over steek. ‘Fietsers, maar ook vissers’, vertelt exploitant Leo van den Brand. ‘En die laatste groep kwam na afloop ook vaak op het terras van ons water sportcentrum wat drinken. Wij lopen dus best wat omzet mis. Maar het is keurig opgelost, we zijn gecompen seerd door Ruimte voor de Rivier. Niet volledig, maar ik ben er tevreden over. In juni 2014 gaan we weer in de vaart. En dan kunnen we wel wat publiciteit gebruiken, want je moet je klanten weer terug zien te krijgen.’

Ruimte voor de Rivier als exportproduct Zuid-Korea, Australië, Brazilië, Thailand, China, Vietnam, Polen… Landen die te k ampen hebben met overstromingen van rivieren, kijken vaak naar Nederland als waterexpert en komen dan bij Ruimte voor de Rivier terecht. Maar hoe zorg je er nu voor dat deze interesse ook werk oplevert voor Nederlandse bedrijven uit de watersector? Laat dat nu het werk zijn van Lennart Silvis, directeur van het Netherlands Water Partnership (NWP). Wat valt hem op aan de mondiale interesse in Ruimte voor de Rivier? ‘Toen Polen in 2010 werd getroffen door grote rivieroverstromingen, heeft Rijkswater staat twee pompen gestuurd om het water weg te pompen’, vertelt Silvis. ‘Dit soort hulp helpt om verdere contacten te leggen.

Er is inmiddels een programma opgezet, waarin NWP samen met de overheid, Ruimte voor de Rivier en het bedrijfsleven kennis deelt met de Polen en tegelijkertijd de Nederlandse watersector promoot.

Onderdeel hiervan is een handelsmissie naar Warschau in mei 2012 met minister Schultz en vijftien bedrijven uit de watersector. Ook Ruimte voor de Rivier heeft daar een presen tatie verzorgd.’ Slim investeren ‘De Polen vinden Ruimte voor de Rivier interessant. Niet alleen om de techniek (rivierverruiming), maar ook vanwege de samenwerking. Ze zijn bijvoorbeeld nieuws gierig naar de manier waarop Ruimte voor de Rivier met verschillende belangengroepen overlegt. En hoe er daadwerkelijk iets met hun wensen wordt gedaan.’ Het is voor Nederlandse bedrijven echter lastig om in Polen daadwerkelijk een opdracht binnen te halen, signaleert Silvis. ‘De Polen vinden de Nederlandse offertes vaak te duur; ze kijken meer naar de prijs dan naar de kwaliteit. We hebben daarom laten zien hoe Ruimte voor de Rivier in de contracten met aannemers ook de kwaliteit laat meetellen. En uitgelegd dat het juist slim is om te investeren in oplossingen voor hoogwater die lang meegaan.’

‘Eén op de vijf bedrijven haalt daadwerkelijk omzet uit een handelsmissie’, aldus NWP-directeur Lennart Silvis.

Weerman Dennis Wilt:

‘Hoe warmer de aarde, hoe extremer het klimaat’ De ene periode is het kurkdroog en de andere juist kletsnat. Toenemende weersextremen dus. Hoe komt dat? ‘Door de temperatuurstijging’, verklaart weerman Dennis Wilt. ‘En de wind speelt daarbij een bepalende rol.’

‘W

e afgelopen zomer was wis selvallig’, blikt Dennis terug. ‘Maar we herinneren ons vast ook nog de kletsnatte zomer van 2011. Hierna kwam een kurkdroog najaar; oktober telde zelfs nog stranddagen! December daarentegen was de natste maand ooit. Van extreem lage waterstanden gingen we naar extreem hoogwater. De rivieren konden dit extra water in januari 2012 nog maar moeilijk afvoeren richting zee. Dit komt door de wereldwijde opwarming van de aarde’, legt de weerman uit. ‘Hierdoor ver dampt er meer water, wat tot lokale droogte leidt. Maar het veroorzaakt ook meer neer slag. Want het verdampte water komt hoe dan ook weer terug in de vorm van regen of sneeuw. Dat blijkt ook uit de cijfers: de neer

slaghoeveelheid in Nederland is in honderd jaar met 10 tot 35% toegenomen.’ Vaker westenwind ‘De wind speelt hierbij een bepalende rol’, vervolgt Dennis. ‘De temperatuurstijging veroorzaakt afwijkende, en regelmatig wisselende luchtstromingen. We hebben tegenwoordig bijvoorbeeld vaker te maken met wind uit westelijke richtingen. Deze wind blaast de koude en vochtige zeelucht over ons land. De lucht warmt op boven land, stijgt op en condenseert. Door conden satie ontstaan wolken, die vervolgens weer uitregenen.’ Vochtige oceaan- en Noordzeelucht kan bij west- tot noordwestelijke winden zelfs helemaal naar de Alpen waaien, om daar

Fietspaden Ook de Zuid-Koreanen hebben interesse. Silvis zat afgelopen juni in Seoul voor een handelsmissie, samen met 25 Nederlandse waterbedrijven. ‘Zuid-Korea kampt met overstromingen. Het land voert nu een heel

vervolgens op de hoge bergen te botsen. ‘Dat zag je de afgelopen winter, toen “onze” natte zeelucht een enorm pak sneeuw in de Alpen veroorzaakte. En andersom worden onze waterstanden in de rivieren weer door het Alpengebied beïnvloed. Regen en gesmolten sneeuw daar, moet namelijk via ons land – door de Rijn en de Maas – naar zee worden afgevoerd. Voor mij is het dus duidelijk dat de rivieren meer ruimte nodig hebben om het extra water af te voeren.’ ~

groot waterveiligheidsproject uit. Zonder Nederlandse hulp overigens. En daar hoop je met een handelsmissie dus verandering in te brengen. Wat de Zuid-Koreanen onder andere aanspreekt, is de manier waarop wij rivierverruiming combineren met onder andere recreatie. Denk aan fietspaden langs de rivier. Ik heb ze al gezien daar en dat is echt naar het voorbeeld van Ruimte voor de Rivier.’ Meer omzet? Wat levert het nu op, zo’n handelsmissie? ‘Die vraag krijg ik vaker’ antwoordt Silvis. ‘En ik kan je vertellen dat gemiddeld één op de vijf bedrijven er daadwerkelijk omzet uithaalt.’ Een sprekend voorbeeld in dit verband is New Orleans, dat na orkaan Katrina om de kennis van drie Nederlandse ingenieurs bureaus heeft gevraagd. Gebaseerd op hun knowhow, wordt daar nu voor ruim 14 mil jard geïnvesteerd in waterveiligheid en de drie bureaus hebben orders binnengehaald voor circa 100 miljoen. Ruimte voor de Rivier mag zich dus met recht een export product noemen. ~

NWP: netwerk organisatie NWP (Netherlands Water Partnership) is een netwerkorganisatie waarin bedrijfs leven, overheid, maatschappelijke organi saties en kennisinstellingen samenwerken om de internationale positie van de Nederlandse watersector te versterken. Het NWP-bureau in Den Haag onder steunt dit netwerk. Een concrete activiteit is het organiseren van handelsmissies.

Meteo Consult Dennis Wilt werkt als meteoroloog en presentator voor Meteo Consult, dat ook weersvoorspellingen verzorgt voor o.a. de scheepvaart en evenementen. Hij is vooral bekend vanwege zijn weer berichten voor RTL4. Ook gaf hij een presentatie over het weer en het klimaat tijdens het startevenement van het project Ruimte voor de Rivier Zwolle.

In beeld

Eerst de woning, dan de dijk De dijkwoning en damwand in aanbouw. Linksboven Anco en Bennie Nijenhuis met in het midden staatssecretaris Atsma, die bij het startevenement een praatje met de familie aanknoopte.

Aan de Spoolderenkweg wordt hard gewerkt. In deze groene voortuin van Zwolle torenen drie huizen in aanbouw ver boven de bestaande bebouwing uit. Pas als deze dijkwoningen klaar zijn, wordt de dijk verlegd. Een bijzondere bouwvolgorde, waarmee Waterschap Groot Salland de toekomstige bewoners van de dijkwoningen tegemoet komt. Zij hoeven nu maar één keer te verhuizen.

nco en Bennie Nijenhuis zien vanuit hun oude woonboerderij op zo’n driehonderd meter afstand de dijk liggen. Ze kunnen nog maar moei lijk geloven dat die dijk straks vlak voor hun raam langs zal lopen. ‘Ik woon hier al 58 jaar en ken elk plekje, buiten en binnen. Ja, dan is het best moeilijk je huis en grond te verlaten’, zegt Bennie. Toch hoefden de Spooldenaren niet lang na te denken toen ze voor de keuze werden gesteld. ‘Wie wil er nu tegen zo’n groene muur aankijken? Wij in ieder geval niet’, zegt Anco stellig. ‘Verhuizen dus. Maar liever niet te ver, want we zijn gehecht aan deze plek. Lekker vrij en toch vlakbij alle voorzieningen van Zwolle. De optie om een nieuw dijkhuis te laten bouwen op bijna dezelfde locatie klonk ons dus goed in de oren.’

Uniek uitzicht Trots laat de familie Nijenhuis de bouw tekeningen van de nieuwe woning zien. Het wordt een strak, modern huis met een ietwat bijzondere indeling. Anco: ‘We gaan beneden slapen en boven wonen. Op die manier profiteren we straks het beste van ons nieuwe, unieke uitzicht over de uiter waarden en de IJssel. Ja, daar verheugen we ons het meest op.’ Afwijkende bouwvolgorde Maar zover is het nog niet. Want niet alleen de indeling van de nieuwe dijkwoning is bijzonder, ook de bouwvolgorde is afwijkend. Eerst wordt het huis gebouwd en pas daarna de dijk verlegd. Op die manier hoeven Anco, Bennie en hun zoon Edwin maar één keer te verhuizen. Deze bouwvolgorde vroeg de

nodige creativiteit van de aannemers en het waterschap. Om te voorkomen dat het nieuwe huis in de verdrukking komt wanneer later de grond voor de dijk wordt gestort, plaatsten zij een stalen damwand van 4,5 meter in de grond. Hierachter wordt het huis gebouwd. Het vereist ook veel afstemming door het waterschap, want er zijn twee aannemers in het spel: die van de familie Nijenhuis en de hoofdaannemer van de dijkverlegging (aannemerscombinatie Ruimte voor de Rivier Zwolle).

goed met ons overlegd. Eerlijk ook. Dat waarderen we. Het achterliggende gedachte goed begrijpen we ook. Hoogwater komt steeds vaker voor, met alle schade van dien. Kijk maar wat er afgelopen zomer in Limburg gebeurde! Nee hoor, wij zitten straks hoog en droog in onze dijkwoning.’ ~

Eerlijk Rond kerst is het zover, dan kan de familie Nijenhuis hun nieuwe dijkwoning betrekken. Bennie heeft al vakantiedagen gespaard om rustig te kunnen klussen. Vervolgens wordt het oude huis gesloopt en kan daar de nieuwe dijk worden aangelegd. De familie Nijenhuis woont ondertussen veilig, de oude dijk blijft gewoon in tact totdat de nieuwe dijk er ligt en voldoende bescherming biedt. Die dijk moet uiterlijk in 2015 klaar zijn. Op dat mooie IJssel-uitzicht moeten Anco en Bennie nog wel even wachten. Maar ze koesteren geen wrok. ‘Er zijn meerdere jaren verstreken sinds de voorzichtige eerste plan nen bekend werden gemaakt. Je hebt dus de tijd om in het idee te groeien. En er is altijd

Op 18 juni ging de rivierverruiming van de IJssel bij Zwolle van start. De dijkverleg ging bij Westenholte is één van de twee maatregelen om de veiligheid van de stad en omgeving te vergroten. Over een lengte van 2,2 kilometer komt een nieuwe dijk, zo’n 300 meter verder landinwaarts dan de huidige. Hierdoor worden de uiterwaarden breder en krijgt de IJssel meer ruimte. Deze maatregel treft vijf gezinnen in het gebied. Naast Anco en Bennie Nijenhuis verhuizen nog twee families naar nieuwe dijkwoningen. Twee boerderijen worden verplaatst. Daarnaast wordt in het buurtschap Spoolde een landgoed aangelegd.

Ruimte voor de Rivier Zwolle

Waterstandwoordzoeker Slobeend. Dat was de oplossing van de Waterstandwoordzoeker in nummer 18. De Ruimte voor de Rivier-paraplu’s zijn gewonnen door: Joke Reinerman (Millingen aan de Rijn) Sanne de Ruiter (Hardinxveld-Giessendam) Mevrouw M. van Milligen-van Baaren (ook uit Hardinxveld-Giessendam) Ze hebben de paraplu waarschijnlijk al kunnen testen tijdens de afgelopen wisselvallige zomer... Oplossingen het liefst per mail Wilt u ook een originele Ruimte voor de Rivier-stormparaplu winnen? Stuur dan uw oplossing, inclusief adresgegevens voor 15 oktober 2012, liefst per mail naar: prijsvraag@ruimtevoorderivier.nl. Of anders op een briefkaart naar Ruimte voor de Rivier, o.v.v. Waterstand woordzoeker, Antwoordnummer 52528, 3502 VH Utrecht (een postzegel is niet nodig).

G N

P M A

H N

N N U M E

O N

P M E

R O G O

O U

V O H N O O H

L M K

K W R C

D N

O O

O V

PAARDENFOKKERIJ

IJSSELCLIP

E M E

E W D

TREKKERSLEPRACE

VERDAMPING

R O C

HINDERBELEVING

GORINCHEM

NEERSLAGRECORD

KURKDROOG

K O

WATERSPROEIER

OVERDIEP

WEERSEXTREMEN

KLETSNAT

MUNNIKENHANK

DUMPER

INDIANENTRUC

KOREA

NATUURDERIJ

POLEN

SCHOONHOVEN

PONT

ZANDZUIGER

NAP

Zoek de volgende woorden en streep ze weg. Woorden kunnen horizontaal, diagonaal en verticaal staan. Van links naar rechts maar ook van rechts naar links. Letters kunnen meerdere keren worden gebruikt. De overgebleven letters vormen de uitkomst van de puzzel.

R O O G

T W A

R O

D N

U U

G N

Oplossing waterstandzoeker

4kids Op excursie met de hele klas En de winnaar van de Ruimte van de Rivier verhalenwedstrijd is... Bertijn de Ruijter (11) uit Hardinxveld-Giessendam. Met zijn ver haal over de avonturen die hij met zijn opa aan de Merwede heeft beleefd, won hij een excursie met zijn hele klas. Op 29 juni was het zover. De kinderen van groep 7 en 8 van GBS De Zevenster gingen toen naar het Watermuseum Arnhem en het project Hondsbroeksche Pleij. Het was een super leuke én interessante dag. Vooral een film, waarin werd verteld hoe ongelijk het water is

verdeeld over de wereld, maakte veel indruk. Hieronder staat een stukje uit het verhaal van Bertijn. Lees het hele verhaal op www.ruimtevoorde rivier.nl bij het nieuws overzicht links (bericht 19 juni 2012). Hier staan ook de verhalen van Szofia Pelageja Gáspár uit Deventer,

Met mijn opa naar de Merwede!

ssa’s van Nederland . Veel bomen, ma De Merwede. De mooiste rivier woon in Hardinxveld-Giessendam Ik schelpen en tientallen kribben. kom . er ik als en geniet er altijd van samen aan de bosjes bij de rivier. Ik ben Het is najaar. De bramen hangenmen te plukken. Oma maakt er altijd met mijn opa druk bezig de bra doe , lekker is dat . Maar voor het zover sap van die ik dan door mijn vlan geplukt. We zijn niet de enigen die is, moeten er eerst bramen worde bramen komen plukken. . Daar ht vooruitkijkt, zie je de Biesbosch Als je bij ons op het strandje rec van mij. Die is daar boer gewees t. Toen net aan de oever woonde een oomhij ver trokken. De grond van zijn akker in 1995 het water hoog stond is stevigen. Daarna is het een werd gebruikt om de dijken te vererwaard is een natuurgebied dat is natuurgebied geworden. ‘Een uit opa dan . ‘Daar staan veel planten ontstaan door kribben’, zeg t mijn n vogels nes ten , kor tom een prachtig zoals riet en wilgen . Daar bouwe natuurgebied.’ m. r een sluis. “Peulensluis” is de naa Als we terug lopen moeten we dooouwd’, zeg t mijn opa . ‘Wist je dat je ‘Deze sluis, jongen , is in 1930 geb eb is en vloeddeuren als het vloed is?’ het speciale ebdeuren heb t voor als aal ‘Nee’, antwoord ik. alen?’, vraag ik. ‘Ja, het Lingegemwater gem ook d vel nx rdi Ha in er jn ‘Zi t mijn opa . ‘Die staat er om het bij Boven-Hardinxveld’, antwoord de Linge vol staat.’ Dan komen we als uit de Betuwe droog te pompen a thuis. om bij er we ag na een leuke midd

Bertijn

Daan Landsman uit Kampen en Sarah Willems, die alledrie een eervolle vermelding verdienen. Lees ook het verslag van de excursie (bericht 02 juli 2012).

Colofon

Waterstand is een uitgave van de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (PDR). Met deze nieuwsbrief informeert PDR de bewoners, gebruikers en bestuurders van het Nederlandse rivierengebied over de voortgang van het Programma Ruimte voor de Rivier. Wilt u Waterstand ontvangen? Stuur een mail met uw adresgegevens aan: info@ruimtevoorderivier.nl

Bertijn met het winnende verhaal.

Meer informatie Programmadirectie Ruimte voor de Rivier, Antwoordnummer 52528, 3502 VH Utrecht, 088 - 797 29 00 info@ruimtevoorderivier.nl ISSN nummer 1876 - 1984

Experimenteren met water in het

Bertijn met zijn

opa aan de Merw

ede.

Watermuseum.

In het programma Ruimte voor de Rivier werkt Rijkswaterstaat samen met regionale overheden om het rivierengebied beter te beschermen tegen overstromingen. De rivier krijgt meer ruimte. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit: het rivieren gebied moet er in economisch, ecologisch en landschappelijk opzicht beter van worden. Meer weten? www.ruimtevoorderivier.nl