Waterstand 3 by Ruimte voor de Rivier

Waterstand

Eers

Vier koploperprojecten op schema

Hoogwaterbescherming stopt niet aan de grens 3 Uitgelicht: Hondsbroeksche Pleij

Waar gaat al die grond heen? Grote betrokkenheid van bewoners

5 6

Cultuurhistorie en veiligheid gaan hand in hand 7 Rivierfavoriet: Pannerdensche Kop

te ja a rg ang , n r. 3-n ovemb

Handtekening onder samenwerkingsovereenkomst

er 2007

Samenwerking

Huifkartocht door Hondsbroeksche Pleij

Vier gezinnen uit Westervoort maakten samen met staatssecretaris Tineke Huizinga van Verkeer en Waterstaat op 2 juli een huifkartocht van Westervoort naar de IJsselkop. De huifkartocht was onderdeel van de feestelijke start van de uitvoering van de Ruimte voor de Rivier-maatregel Hondsbroeksche Pleij. Dit is, na Zuiderklip, de tweede maatregel waarbij de graafmachines daadwerkelijk in gang worden gezet. Tijdens de huifkartocht kwam de regen met bakken uit de lucht. Maar iedereen zat droog. Dat is ook de bedoeling van de Hondsbroeksche Pleij-maatregel: zorgen dat iedereen achter de dijken zo veel mogelijk droge voeten houdt.

de gemeente en Rijkswaterstaat en uiteindelijk liggen er de plannen zoals die nu uitgevoerd worden. Het is een proces geweest dat bij elkaar zo’n 10 jaar heeft geduurd. Voor mijn gevoel veel te lang.” Huizinga kan zich voorstellen dat tien jaar erg lang is voor de bewoners. “We proberen een brug te slaan tussen het trage tempo van het rijk en de gevolgen hiervan voor de betrokkenen. De procedures worden daar niet korter van. Maar door met elkaar in gesprek te blijven proberen we wel waar mogelijk de zorgen van de betrokkenen weg te nemen.”

Algemeen belang Tineke Huizinga was erg geïnteresseerd in de verhalen van de bewoners. Ze sprak met de gezinnen Hermsen, Van Essen, Lucassen en Achterkamp over het proces dat ze de afgelopen jaren hebben doorgemaakt en de gevolgen van de maatregel voor hun woningen en werk. “Voordat ze hier met de werkzaamheden konden gaan beginnen, is er heel veel gebeurd,” legt Henk Hermsen, een van de bewoners, haar uit. “Eerst was er de schrik, later was er het intensieve overleg met

Veessen Wapenveld 19 november informatiebijeenkomst Maandag 19 november organiseren de Provincie Gelderland en de gemeente Heerde een informatiebijeenkomst over de Ruimte voor de Rivier-maatregel Veessen Wapenveld. Deze bijeenkomst begint om 19.30 uur en vindt plaats in het dorpshuis, Van Meurslaan 3 in Heerde. Tijdens de bijeenkomst staan het plan van aanpak voor het realiseren van een hoogwatergeul en de gebiedsontwikkeling centraal. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marina van Paassen: 026 - 35 99 367. •••

De maatregelen zijn ingrijpend. Zo blijft alleen de monumentale terpboerderij van Jan Achterkamp gespaard. De woningen van de andere gezinnen moeten tegen de vlakte. Ook het composteringsbedrijf van de broers Henk en Theo Hermsen moet ver huizen. De staatssecretaris sprak haar bewondering uit voor de bewoners: “Ik heb veel respect voor u. U moet heel wat opgeven voor het algemeen belang.” Wij spraken met drie van de gezinnen over verhuizen of blijven. Lees hun verhalen op pagina 4 en 5 van deze krant. •••

Veilig wonen, werken en genieten in en van het rivierenlandschap is het doel van het Programma Ruimte voor de Rivier. Om de soms ingrijpende maatregelen voor 2015 te realiseren moeten we hard aan de slag. Voor u ligt het derde nummer van Waterstand. Hierin belichten we een aantal Ruimte voor de Rivier-maatregelen. Bewoners en gebruikers van het rivierengebied denken in de regio Zutphen mee over alternatieve maatregelen. Dat de beveiliging tegen hoogwater op internationaal niveau moet worden aangepakt leest u in ‘Hoogwaterbescherming stopt niet aan de grens’. Nieuw is de rubriek ‘Uitgelicht’ in het midden van de krant. Drie gezinnen uit de Hondsbroeksche Pleij vertellen hierin over de gevolgen van het Programma Ruimte voor de Rivier voor hun woning en werk. En hoe ze samen met de andere betrokken partijen tot een werkbare oplossing zijn gekomen. Wilt u meer weten over Ruimte voor de Rivier? Kijk dan op onze vernieuwde website: www.ruimtevoorderivier.nl.

Wat wilt u graag lezen in Waterstand? Ruimte voor de Rivier is een programma dat velen raakt. Zijn er onderwerpen waar u graag meer over wilt weten? Of misschien wel zelf over wilt vertellen? Aarzel dan niet om contact op te nemen met de redactie van Waterstand. Stuur een mailtje naar: info@ruimtevoorderivier.nl of reageer per brief naar: Redactie Waterstand, PDR/ Communicatie, postbus 24103, 3502 MC Utrecht. Zo komt uw verhaal misschien wel in het volgende nummer van Waterstand.

Staatssecretaris verricht

starthandeling Op maandag 2 juli gaf staatssecretaris Tineke Huizinga officieel het startschot voor de uitvoering van de Ruimte voor de Rivier-maat regel Hondsbroeksche Pleij. Met een hijskraan opende zij de schuif van een schaalmodel van ‘het regelwerk’ dat gebouwd gaat worden bij Westervoort. Dit regelwerk is een soort ‘kraan’ waarmee bepaald kan worden hoeveel water er naar de IJssel stroomt en hoeveel naar de Neder-Rijn. De staatssecretaris: “We hebben bij dit project, door goed naar elkaar te luisteren, oplossingen gevonden waar alle betrokkenen zich in kunnen vinden. Daar ben ik best trots op.” ••• Waterstand - November 2007

Het moet anders

We beschermen ons in Nederland al sinds jaar en dag tegen hoogwater door dijken te bouwen en te versterken. In 2002 besloot het kabinet dat het anders moest. In plaats van de rivieren vast te leggen tussen steeds hogere en sterkere dijken, gaan we ze meer de ruimte geven. Het Programma Ruimte voor de Rivier werd hiervoor opgestart. Een enorm project met verstrekkende gevolgen.

Het Programma Ruimte voor de Rivier omvat veertig maatregelen. Deze maatregelen moeten ervoor zorgen dat uiterlijk in 2015 de vier miljoen bewoners van het rivierengebied beveiligd zijn tegen hoogwater. Tegelijkertijd wordt geprobeerd om van het rivierengebied een nog aantrekkelijker en toegankelijker woon-, werken recreatiegebied te maken. Over het nut en de noodzaak van het Programma Ruimte voor de Rivier is geen twijfel mogelijk. Het programma heeft voor een aantal bewoners van het rivierengebied ingrijpende consequenties. Zo moeten ongeveer 150 gezinnen verhuizen en zal weiland en landbouwgrond moeten wijken voor de rivieren. Deze mensen moeten veel opofferen om vier miljoen mensen beter tegen overstromingen te beschermen. De planning is ambitieus. We werken hard om voorbereid te zijn op meer water en om ervoor te zorgen dat iedereen veilig kan wonen, werken en genieten in en van het rivierengebied.

Zomerbedverlaging Beneden-IJssel

Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler Buitenwaarden

Dijkverlegging Westenholte Hoogwatergeul VeessenWapenveld

De Water s t a ndk a a r t

Uiterwaardvergraving Keizers- en Stobbenwaarden en Olsterwaarden Uiterwaardvergraving Bolwerksplas, Worp en Ossenwaard

Uiterwaardvergraving Honswijkerwaarden, stuweiland Hagestein, Hagesteinse uiterwaard en Heerenwaard

Dijkverlegging Cortenoever Dijkverlegging Voorster Klei

Uiterwaardvergraving De Tollewaard

Obstakelverwijdering Machinistenschool Elst

Uiterwaardvergraving Doorwerthsche Waarden

Uiterwaardvergraving Middelwaard Uiterwaardvergraving Meinerswijk

Dijkverbetering Neder-Rijn / Geldersche Vallei

Dijkverbetering Lek / Alblasserwaard en Vijfheerenlanden

Dijkverbetering Neder-Rijn / Arnhemse- en Velpsebroek

Dijkverbetering Lek / Lopiker- en Krimpenerwaard

Dijkverbetering Oude Maas/ Voorne Putten

Kribverlaging Waal Fort St. Andries

Uiterwaardvergraving Bedrijventerrein Avelingen

Kribverlaging Beneden Waal Kribverlaging Midden-Waal

Dijkverbetering Oude Maas/ Hoeksche Waard

Ontpoldering Noordwaard

Dijkverbetering Neder-Rijn / Betuwe / Tieler- en Culemborgerwaard Kribverlaging Waalbochten

Dijkverbetering Steurgat/Land van Altena Dijkverbetering Amer/Donge

Zuiderklip

Berging op het Volkerak Zoommeer

Kadeverlaging Biesbosch

Uiterwaardvergraving Huissensche Waarden

Hondsbroeksche Pleij

Dijkverbetering Lek / Betuwe / Tieler- en Culemborgerwaard

Uiterwaardvergraving Brakelse Benedenwaarden en Dijkverlegging Buitenpolder Het Munnikenland

Dijkteruglegging Lent

Extra uiterwaardvergraving Millingerwaard

Obstakelverwijdering Suikerdam en polderkade naar de Zandberg

Ontpoldering Overdiepse Polder

Dijkverbetering Bergsche Maas/Land van Altena

‘koploperprojecten’ op schema De plannen voor de Ruimte voor de Rivier-maatregelen in de Noordwaard, Overdiepsche Polder, Scheller

Wat is een

en Oldeneler Buitenwaarden en bij Westenholte krijgen vorm. Staatssecretaris Tineke Huizinga van Verkeer

koploperproject?

en Waterstaat ging deze zomer akkoord met de verdere uitwerking van deze maatregelen.

De staatssecretaris stemt van harte in met de plannen waarin staat beschreven wat er in deze vier gebieden gaat gebeuren om Nederland tegen hoogwater te beschermen. Deze plannen zijn opgesteld in nauwe samenwerking met alle betrokken partijen zoals belangengroepen,

zaken extra aandacht te besteden, zoals aan mogelijke kostenbesparingen en het toekomstige beheer en onderhoud. Over het algemeen is de staatssecretaris dik tevreden over de ingediende voorstellen. De initiatiefnemers lijken er in te slagen om tegelijkertijd de waterstanden

Andere Ruimte voor de Rivier-maatregelen kunnen de kunst afkijken bij de koploperprojecten. bewoners, gemeenten, waterschappen, provincie en de rijksoverheid. De oorspronkelijke maatregel is hierin zo veel mogelijk aangepast aan de wensen van de betrokkenen. De staatssecretaris vroeg de plannenmakers om bij de verdere uitwerking van hun ontwerpen aan bepaalde

Waterstand - November 2007

te verlagen, natuur te ontwikkelen, recreatiemogelijkheden uit te breiden en het rivierlandschap nog mooier te maken dan het al is.

Van elkaar leren “De ervaring die we bij de koploper projecten en die andere twee

maatregelen opdoen, kunnen we goed gebruiken bij de voorbereiding van de overige 34 projecten,” legt Riviertakmanager Hans Brouwer uit. “Bij de koplopers kwamen we soms voor vragen te staan, waarop we nog geen pasklaar antwoord hadden. Dat was bijvoorbeeld het geval met de schadevergoedingen of de vraag wat we met de (soms licht verontreinigde) grond gaan doen, die vrijkomt bij bijvoorbeeld het afgraven van de uiterwaarden. Om deze vragen te beantwoorden moesten we vaak eerst het een en ander uitzoeken. Dat kost tijd. Maar als we eenmaal een oplossing hebben voor een probleem en datzelfde probleem doet zich ergens anders voor, dan ligt het antwoord al klaar op een presenteerblaadje. De later gestarte projecten kunnen dus hun voordeel doen met de ervaring die we in de koploperprojecten hebben opgedaan.” •••

Als we kijken naar de 40 maatregelen die samen het Programma Ruimte voor de Rivier vormen, dan lopen de Ruimte voor de Rivier-maatregelen in de Noordwaard (Werkendam), Overdiepsche Polder (bij Waalwijk), Scheller en Oldeneler Buitenwaarden en bij Westenholte (beide bij Zwolle) voorop wat betreft het opstellen van plannen en de besluitvorming daarover. Vandaar de naam koploperprojecten. Alleen de maatregelen Hondsbroeksche Pleij en Zuiderklip zijn verder gevorderd, maar dit zijn al lopende projecten die in het Programma Ruimte voor de Rivier zijn opgenomen. Deze plannen zijn al goedgekeurd en met de daadwerkelijke uitvoering is inmiddels begonnen.

Ruimte voor de Rivier op E urope es niveau

Hoogwaterbescherming stopt niet aan de grens Nederland kan niet zonder hoogwaterbescherming. Ruim een kwart van Nederland ligt onder de zeespiegel. Als er geen dijken en duinen waren, zou tweederde van Nederland regelmatig te kampen hebben met wateroverlast. Grote delen van Nederland zouden zelfs permanent onder water staan. Bescherming tegen water staat in Nederland hoog op de agenda. Maar het houdt niet op aan onze landsgrenzen. De meeste rivieren stromen immers door meerdere landen. De Europese landen moeten daarom intensief samenwerken om overstromingen te voorkomen en te beperken.

Door het stijgende waterpeil lopen steeds meer mensen in Europa gevaar om natte voeten te krijgen. De afgelopen jaren hebben we grote overstromingen gezien van onder andere de Maas, Donau en de Elbe. Dit soort overstromingen kunnen vergaande gevolgen hebben voor de veiligheid van mens en dier. Bovendien kunnen ze zware economische verliezen veroorzaken. Sinds deze zomer is er officieel sprake van een Europese aanpak van de hoogwaterproblematiek. In september stelden de EU-landen de inhoud van een Europese Hoogwaterrichtlijn vast. Hierin is vastgelegd dat de EU-

lidstaten doelen moeten vaststellen op het gebied van hoogwaterbescherming. Ieder land is vrij om de manier

Internationale samenwerking “Nieuw is die internationale samenwerking trouwens niet,” legt Eric Boessenkool van het ministerie van Verkeer en Waterstaat uit. “Al sinds het midden van de jaren negentig maakt Nederland afspraken met de buurlanden over rivierbeheer. Zo tekende het ministerie van Verkeer en Waterstaat, samen met de provincie Gelderland, in 1997 een samenwerkingsovereenkomst met zijn Duitse partners om maatregelen in het stroomgebied van de Rijn op elkaar af te stemmen. En de Duits-Nederlandse Werkgroep Hoogwater presenteerde vorig jaar een rapport met aanbevelingen voor samenwerking op het gebied van waterveiligheid voor de komende vijftien jaar. Dit soort afspraken is wel vrijblijvend. In de bestaande rivierverdragen ontbreekt bijvoorbeeld het principe van het ‘niet afwentelen’ van

Als Nederland en Duitsland hun maatregelen niet op elkaar afstemmen, kan een door Duitsland getroffen maatregel in Nederland voor wateroverlast zorgen. te bepalen waarop ze die gewenste doelen gaan bereiken, zolang ze de maatregelen onderling maar goed afstemmen.

overstromingsrisico’s. Een land kon tot nu toe zijn eigen waterprobleem oplossen en zo ongewild het probleem van zijn buurman groter maken. En

daar kunnen wij dan in principe niets tegen ondernemen.”

Samenwerken moet “Het is goed dat de hoogwaterproblematiek nu op Europees niveau wordt aangepakt,” concludeert Boessenkool. “Internationale samenwerking is een vereiste om het gewenste resultaat te behalen. De uitwerking van de Hoogwaterrichtlijn zal binnen de verschillende lidstaten misschien nog wel de nodige hoofdbrekens opleveren maar de spelregels zijn nu in ieder geval voor alle landen duidelijk. Samen kunnen we ervoor zorgen dat we in Europa droge voeten houden.” •••

Wat houdt de Europese Hoogwaterrichtlijn in? In september 2007 bereikten de Europese lidstaten een akkoord over de aanpak van het grensoverschrijdende hoogwaterprobleem. De Europese Hoogwaterrichtlijn is een feit. In deze richtlijn is vastgelegd welke doelen de EU-landen moeten bereiken op het gebied van hoogwaterbescherming. De EU-landen moeten, om aan de richtlijn te voldoen, voor 2015 in ieder geval de volgende drie zaken regelen: 1) Uiterlijk in 2011 moeten zij klaar zijn met een voorlopige beoordeling van de overstromingsrisico’s binnen hun grenzen. Als er geen grote overstromingsrisico’s zijn, hoeft geen verdere actie te worden ondernomen. 2) Lidstaten moeten uiterlijk in 2013 overstromingsgevarenkaarten en overstromingsrisicokaarten gemaakt hebben. Op deze kaarten wordt per gebied aangegeven hoe groot de kans ongeveer is op een overstroming en wat de gevolgen zouden kunnen zijn, variërend van wateroverlast tot levensbedreigende situaties. 3) Deze kaarten vormen de basis voor de ‘overstromingsrisicobeheerplannen’, die uiterlijk in 2015 klaar moeten zijn. In de beheerplannen staat hoe overstromingsrisico’s zo laag mogelijk gehouden kunnen worden en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Hiervoor geldt het solidariteitsprincipe van ‘niet afwentelen’. Alle lidstaten moeten onderling goed overleggen over de gevolgen van de gekozen maatregelen. Ze mogen hun eigen problemen niet oplossen door het probleem bij de buurlanden te leggen. Dat Nederland voorop loopt wat betreft de aanpak van de hoogwaterproblematiek mag duidelijk zijn. De overstromingsrisicobeheerplannen Maaswerken en Ruimte voor de Rivier zijn al gereed.

Waterstand - November 2007

Uit gelicht

Hondsbroeksche Pleij: 3 families, De Hondsbroeksche Pleij is het punt bij Westervoort waar de Neder-Rijn en IJssel afsplitsen. Centraal staat hier de verdeling van het water over de beide rivieren en de effecten op de grond waterstand. Naar verwachting is de maatregel Hondsbroeksche Pleij in 2010 klaar.

De bestaande dijk ligt dicht tegen de rivier aan. Om de rivier meer ruimte te geven, wordt evenwijdig aan de huidige dijk een nieuwe dijk aangelegd. De ruimte tussen de twee dijken zal variëren van 150 tot 250 meter. Het is de bedoeling dat bij hoogwater de rivier kan uitwijken naar het gebied tussen deze twee dijken. Via deze zogeheten hoogwatergeul kan een deel van het Rijnwater worden afgevoerd naar de IJssel. De bestaande dijk wordt voor een deel verlaagd zodat het rivierwater bij hoogwater eenvoudig de hoogwatergeul instroomt. Om het water goed te kunnen verdelen tussen de IJssel en de Rijn wordt een

regelwerk geplaatst in de hoogwatergeul.

Winst voor de natuur Als de Hondsbroeksche Pleij-maatregel in 2010 is afgerond, is Westervoort en omgeving een prachtig vernieuwd natuurgebied rijker. Bij de herinrichting van de Pleijpolder is extra aandacht besteed aan natuurontwikkeling en –behoud. Weiden, hooiland en bouwland worden op natuurvriendelijke wijze beheerd. Het wordt een aantrekkelijk gebied voor vogels en andere dieren met veel verschillende planten. De hoogwatergeul, die tussen de oude

en de nieuwe Pleijdijk ontstaat, staat gemiddeld zo’n tien dagen per jaar vol water. De rest van het jaar vormt zich in de verdiepte gedeeltes een uniek riviermoeras dat goed aansluit bij het binnendijkse moerasgebied De Biet. De huidige wandelen fietspaden blijven behouden en worden zelfs uitgebreid. Ook de oude landen gemeentegrens en het restant van een unieke meidoornhaag blijven. Straks kan je heerlijk wandelen in de Pleijpolder en vanaf de nieuwe Pleijdijk genieten van een prachtig uitzicht over dit gebied en de rivier. •••

Henri van Essen woont samen met vrouw Els en de zonen

Drie granaten onschadelijk gemaakt

Max en Hugo aan de Veerdam. Henri heeft zijn huidige woning zelf gebouwd. Op 31 december 2007, de datum dat hij officieel zijn huis uit moet om ruimte te

Maandag 10 september heeft het Explosieven Opruimingscommando (EOC) drie brisantgranaten uit de Tweede Wereldoorlog onschadelijk gemaakt in de Hondsbroeksche Pleij. Deze granaten zijn ontdekt tijdens bodemonderzoek op de plek waar de dijkverlegging plaats gaat vinden. De afgelopen maanden heeft Rijkswaterstaat historisch onderzoek laten uitvoeren om te achterhalen of er in het verleden in dit gebied is gevochten. En of er nog explosieven zouden kunnen liggen. De grond is op verschillende manieren onderzocht. Zo werden de drie nog niet ontplofte granaten gevonden. Twee mannen van de EOC groeven de granaten op en legden ze bij elkaar in een nabij gelegen weiland. De granaten, elk ongeveer zo groot als een thermosfles, werden voorzien van kneedbare springstof en tot ontploffing gebracht. Dat gaf een doffe knal. Een zandfontein van zo’n 5 meter spoot de lucht in en het zand kwam door de harde wind een stuk verderop weer neer. Na het verwijderen van de explosieven, kon de aannemer van dit rivierverbredingsproject aan de slag.

Waterstand - November 2007

maken voor de rivier, woont hij er op de kop af 24 jaar. “De dijk wordt verplaatst dus wordt ons huis afgebroken. Dat gaat me wel aan het hart, maar gelukkig mogen we een nieuw huis

bouwen op de nieuwe dijk.” Henri, Els en Hugo met kip Bob

’Genieten van het uitzicht’ Wonen langs de rivier betekent voor het gezin Van Essen iedere dag genieten van het weidse uitzicht over de Pleijpolder en de rivier. Henri: “Er is altijd wat te zien. Die beweging op het water vind ik gewoonweg geweldig. Wij wonen op dezelfde hoogte als de dijk dus wateroverlast hebben we zelf nog nooit gehad.” Toch moet zijn woning wijken om het rivierengebied te beveiligen tegen hoogwater. “Ik kan de maatregel goed begrijpen hoor,” legt Henri uit. “Een goede waterafwikkeling is belangrijk. Dat hebben we in 1995 weer gezien toen het water ook hier een kritiek peil bereikte. Toch is het even slikken als je te horen krijgt dat jouw huis tegen de vlakte moet. Vooral de periode die daarop volgde was erg vervelend.

Je weet dat je weg moet maar wordt vijf jaar in het ongewisse gelaten of je mag terugbouwen.”

Ik mag niet klagen Ik heb gelukkig een goede adviseur ingeschakeld die me geweldig heeft geholpen met de onderhandelingen met de verschillende partijen. We hebben uiteindelijk afspraken gemaakt over de verkoop van ons huis, de verhuizing, en de bouw van ons nieuwe huis. “Dat bouwen we weer zelf. Als het goed is, is het met de kerst klaar.” Henri is tevreden met de uiteindelijke oplossing. “We schuiven eigenlijk 230 meter richting het dorp en behouden hetzelfde uitzicht. Ik ga er niet op achteruit, dus mag ik niet klagen.” Rijkswaterstaat geeft hij een dikke

pluim. “Ik heb altijd goed contact met ze gehad en we hebben de zaak zo uitstekend opgelost.”

Goede adviseur Toch heeft Henri ook nog wel een puntje van kritiek. “Al die regeltjes en wetjes. Maak het allemaal wat simpeler.“ Andere gezinnen die moeten verhuizen raadt hij aan een goede adviseur in de arm te nemen. “Mijn adviseur heeft me veel werk uit handen genomen en die tijd heb ik kunnen besteden aan de bouw van ons nieuwe huis. In het nieuwe jaar hoop ik daar met mijn gezin weer heerlijk van het uitzicht te kunnen genieten.” •••

3 verhalen 2 ‘Ruimte maken voor de rivier’ Henk Hermsen en broer Theo hoorden van de medewerkers dat hun groencomposteringsbedrijf plaats moet maken voor rivierverbreding. Die hadden het in het plaatselijke huisaan-huisblad gelezen. “De brief onder embargo die wij de dag daarop kregen, was kennelijk erg vertraagd. Niet zo netjes,” aldus Henk. Toch staat ook hij achter de maatregel.

Henk Hermsen en zijn familie wonen al jaren aan de IJssel. Henk is er in 1950 geboren. “Vroeger was hier het gemengde bedrijf van mijn ouders. Daar heb ik een geweldige jeugd gehad. Spelen op de hooizolder met m’n vriendjes en jutten aan de IJssel. Mijn broer woont nog steeds in ons ouderlijk huis. Maar ook hij moet verhuizen. Wij gaan met z’n allen 250 meter verderop wonen.” Privé is Henk uiteindelijk helemaal tevreden met de geboden oplossing maar wat betreft het familiebedrijf had het traject beter gekund.

Domweg geen alternatief Het proces was vrij traag en bureaucratisch. Maar het is dan ook erg ingewikkeld. “Ik zat in een commissie die de alternatieven voor dijkverleg-

ging onderzocht maar die bleken er niet te zijn. We leven in een klein land en die dijkverlegging kan alleen hier. Ja, dan is de keuze snel gemaakt. Wat ik wel vervelend vond, is dat ze in die commissie vaak over je hoofd heen praatten. Dan hadden ze het over ‘het composteringsbedrijf van Hermsen’ terwijl ik gewoon in de zaal zat. Ook had ik graag eerder meer informatie gehad. Waar we heen konden met ons bedrijf en in welke vorm we het zouden kunnen voortzetten. Medewerkers geloven namelijk gewoonweg niet dat je niets concreets weet.”

Afwachten Henk: “De toekomst van ons groencomposteringsbedrijf is lange tijd onduidelijk geweest. Nu werken we in

de buitenlucht. De overlast is beperkt omdat het bedrijf afgelegen ligt. En wij genieten van het uitzicht en de vrijheid. Ik zet 50 stappen en dan ben ik op mijn werk. Door de steeds strengere regels en de nieuwe eisen moeten we straks in Duiven overdekt werken en moeten wij een aantal activiteiten afstoten. Dat heeft ook gevolgen voor onze medewerkers. Vroeger hadden mijn broers en ik 30 werknemers in dienst. Nu zijn dat er nog maar vier. Het is nog even afwachten hoe het allemaal uitpakt. ”

Tips Voor Rijkswaterstaat, de gemeenten en alle andere betrokken partijen

Hen

k en

A ns

Herm

se n b

ij hu n

o ud

e wo

ni n g

heeft Hermsen nog wel een paar tips. “Communiceer sneller en zorgvuldiger met de ‘betrokkenen’. Het is al ingrijpend genoeg als jouw huis of bedrijf moet wijken voor een Ruimte voor de Rivier-maatregel. Laat mensen dan niet zo lang in onzekerheid.” Andere gezinnen en eigenaren van bedrijven raadt hij aan om zichzelf goed te informeren. “Schakel een adviseur in, overleg met alle partijen en heb vertrouwen!” •••

‘Je moet positief blijven’

Jan en Ineke Achterkamp, hun zoon Geert en zijn gezin mogen blijven wonen in hun monumentale boerderij aan de Rijndijk. Hoewel hij straks vanuit zijn leunstoel tegen de dijk aankijkt, kan Jan Achterkamp wel leven met de gevolgen van de Hondsbroeksche Pleij-maatregel. “Op mijn leeftijd verhuis je liever niet meer en zeker niet naar een rijtjeshuis. En met een paar boompies hier en daar valt dat uitzicht ook wel weer mee.” Toen Jan en Ineke in 1961 op De Boven Pleij hun gemengde bedrijf startten in Westervoort, pachtten ze de boerderij nog van de Koningin. In 1972 werd de boerderij en het bijbehorende land eigendom van de staat. Het viel onder de dienst Domeinen van het ministerie van Financiën. “De afgelopen dertig jaar hebben heel wat plannen voor dit gebied de revue gepasseerd. Van industrieel gebied tot woningbouw. Van afgraving voor de toenmalige steenoven tot golfbaan. Geen enkel plan haalde het. Toch zorgden ze wel voor onzekerheid waardoor wij niet alle investeringen gedaan hebben die nodig zijn om te groeien. Hierdoor is het bedrijf nu niet groot genoeg voor onze zoon om van te leven.”

Voor- en nadelen Als we het hebben over de voor- en nadelen van wonen en werken aan de rivier zegt Jan Achterkamp: “De voordelen zie je als je er nog niet woont. Je verheugt je op het uitzicht en de vruchtbare grond. Als je er woont ontdek je ook de nadelen. Soms moeten we bijvoorbeeld snel maaien omdat

het hoogwater wordt en de weilanden kunnen onderlopen. Als het water weer zakt, blijft er bovendien veel vuil achter.” Ook Achterkamp merkt dat de rivier die extra ruimte nodig heeft. ‘Een paar dagen regen in Duitsland,

zorgt ervoor dat het water hier sneller en hoger stroomt. Ik zal dan ook de laatste zijn die zegt dat de maatregel overbodig is.”

Goede regeling Op de vraag of hij vroegtijdig bij de plannenmakerij betrokken was, De f

amil ie Ac

hte r

kam

p op

hu n

bo e r derij

antwoordt Jan volmondig ja. “We zijn al vanaf 1997 met hoogwater bescherming bezig. Ik heb het idee dat er goed naar ons is geluisterd. Toch heeft de gekozen maatregel ook voor ons nadelige gevolgen. Het uitzicht wordt een stuk minder en we raken driekwart van onze grond kwijt. Je kan je daar wel druk over maken, maar daar heb je uiteindelijk alleen jezelf mee. Met behulp van onze adviseur hebben we een goede regeling kunnen treffen. Wij hebben de gebouwen met een stuk grond van Domeinen kunnen kopen. De rest van de grond pachten we. Nu kunnen we hier blijven wonen en onze zoon kan, naast zijn andere werk, boer blijven. Hij is hier geboren en is heel blij met de uiteindelijke oplossing.” •••

Meer informatie Voor meer informatie over de maatregel Hondsbroeksche Pleij en nieuws over de ontwikkelingen in dit gebied kunt u kijken op: www.hondsbroekschepleij.nl

Waterstand - November 2007

De komende jaren wordt bij verschillende werkzaamheden in het kader van Ruimte voor de Rivier flink gegraven. Bij deze graafwerkzaamheden komt een enorme hoeveelheid grond vrij. Waar blijft al die grond?

430.0 0 0 keepauto’s vol

Waar gaat al die grond heen? Een voorbeeld uit de praktijk van Ruimte voor de Rivier Langs de IJssel wordt de komende jaren 8,6 miljoen kuub grond afgegraven. Dat zijn 430.000 keepauto’s vol. Als je die achter elkaar zet, heb je

Hergeb

een file van Amsterdam tot Madrid en terug. Wat gaan we met deze enorme hoeveelheid grond doen? We legden deze vraag voor aan Wim Sterk, lid van de kennisgroep Grond binnen de Programmadirectie Ruimte voor de

ruik van grond

In het kader van het Programma Ruimte voor de Rivier wordt langs de IJssel de komende jaren 8,6 miljoen kuub grond afgegraven. Deze vrijgekomen grond wordt als volgt hergebruikt:

0,5 mln

1,3 mln

1,3 miljoen kuub: bouwstof binnen het Programma Ruimte voor de Rivier 2,6 miljoen kuub: elders toegepast als ophoogzand

2,6 mln 4,2 mln

4,2 miljoen kuub: gebruikt voor natuurontwikkelingsprojecten en terpen 0,5 miljoen kuub: verwerkt in Rijksbaggerdepot

Rivier. “We stimuleren dat zo veel mogelijk grond binnen het Programma Ruimte voor de Rivier op verantwoorde wijze wordt hergebruikt,” legt Sterk uit. “Bijvoorbeeld voor het ophogen en verstevigen van bestaande dijken, maar ook voor de aanleg van nieuwe dijken kan extra grond nodig zijn. De bestemming van de grond hangt natuurlijk af van de kwaliteit van de grond. Gaat het om zand-, klei- of veengrond en wat is de veront reinigingsgraad van de grond? Deze eigenschappen van de grond worden onderzocht. “Van de 8,6 miljoen kuub grond die langs de IJssel wordt afgegraven kunnen we waarschijnlijk zo’n 1,3 miljoen kuub grond direct binnen het Programma Ruimte voor de Rivier hergebruiken,” aldus Wim. “Ongeveer 2,6 miljoen kuub is ophoogzand en kan elders in het land gebruikt worden voor bijvoorbeeld de bouw van wegen en dijken. Dan komt er naar alle waarschijnlijkheid nog zo’n 4,2 miljoen kuub licht en 0,5 miljoen kuub sterk verontreinigde grond vrij. Het sterk

verontreinigde bodemmateriaal zal in het baggerspeciedepot IJsseloog, in het Ketelmeer worden verwerkt. Daar wordt in zandscheidingsbekkens het aanwezige zand uit de grond gehaald. Dit zand kan weer elders toegepast worden. Het overgebleven sterk verontreinigde residu wordt veilig opgeslagen in het depot.” Nu rest nog de vraag wat er gaat gebeuren met de overgebleven 4,2 miljoen kuub licht verontreinigde grond, die vrijkomt langs de IJssel? “Laten we vooropstellen dat het hier gaat om licht verontreinigde grond,” verduidelijkt Sterk. “Dit is grond die nuttig toegepast kan worden zonder enig gezondheidsrisico voor mens of dier. U moet hierbij denken aan de aanleg van bijvoorbeeld natuurontwikkelingsprojecten en terpen. Samenvattend kunnen we zeggen dat alle grond die vrijkomt bij de uitvoering van Ruimte voor de Rivier-maatregelen zo veel mogelijk op een nuttige en verantwoorde wijze zal worden bestemd. •••

Regio rond Zut phen ma a k t alter nat ief pla n

Grote betrokkenheid van bewoners In het IJsselgebied, ten Westen van Zutphen tussen de Voorsterklei en Cortenoever, zijn in het Programma Ruimte voor de Rivier onder meer dijkverleggingen voorgesteld. De overheid geeft de mensen de kans om alternatieven te bedenken voor de voorgestelde plannen. In de Stuurgroep IJsselsprong werken de provincie Gelderland, de gemeenten Zutphen, Voorst en Brummen, VROM, het Waterschap Veluwe en Rijkswaterstaat samen aan een alternatief regiovoorstel. Het doel is om in de regio de waterveiligheid, bereikbaarheid, woningbouw èn natuurontwikkeling in één keer goed aan te pakken. De Stuurgroep wordt geadviseerd door de Klankbordgroep IJsselsprong. Wim Burgering is voorzitter van deze Klankbordgroep en legt uit hoe deze betrokken is.

Wim Burgering, voorzitter van de Klankbordgroep IJsselsprong

Waterstand - November 2007

In de Klankbordgroep IJsselsprong zitten vertegenwoordigers van allerlei organisaties, elk met hun eigen belangen. Van grote ondernemers tot de plaatselijke middenstand, van agrariërs tot natuurverenigingen. Iedereen kan zijn verhaal kwijt en dat niet alleen, er wordt ook naar geluisterd. Voorzitter Wim Burgering: “Wij worden bijvoorbeeld nauw betrokken bij wat de Stuurgroep bespreekt. Zij leggen hun vergader-

stukken in alle openheid aan ons voor. Wij hebben dan een paar dagen de tijd om ze over die agendapunten te adviseren. Dat is elke keer flink aanpoten, maar zo hebben we wel direct invloed op het proces. Ook heeft onze klankbordgroep aangedrongen op extra onderzoek naar geulen in de uiterwaarden ten noorden van Zutphen om de dijkverlegging daar te voorkomen. Dat onderzoek is inmiddels uitgevoerd door de Stuurgroep.”

Burgering is betrokken Wim Burgering woont in Stroe en is waarnemend burgemeester van de gemeente Hof van Twente. Niet bepaald om de hoek van Zutphen. Waarom is Burgering dan toch betrokken bij deze klankbordgroep? “De eerste gemeente waar ik burgemeester was, was Rijnwaarden (Lobith-Pannerden). Iedereen weet uit de schoolboekjes dat daar de Rijn ons land binnenkomt. Bij hoogwater

T we e nat ionale proje c ten wer ken sa men in Munnikenla nd

Cultuurhistorie en veiligheid gaan hand in hand

Water en veiligheid zijn in Munnikenland al jaren nauw met elkaar verbonden. Het karakteristieke veertiendeeeuwse Slot Loevenstein en de andere militaire objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn hier de stille getuigen van.

De plek waar voorheen de Maas en de Waal bijeenkwamen is de locatie van de Ruimte voor de Rivier-maatregel Munnikenland. Het is tevens onderdeel van de ‘Hollandse Waterlinie’. Een geschiedenislesje van Paul Berends van het project Nieuwe Hollandse Waterlinie. “In de Bommelerwaard konden we snel grote stukken grond onder water laten lopen. Samen met een groot aantal forten vormde de Waterlinie jarenlang een militair bolwerk waarmee we de vijand de toegang versperden. Als ‘verdedigingsmiddel’ heeft de Waterlinie tegenwoordig geen functie meer. Maar uit cultuurhistorisch oogpunt is het waardevol om de overblijfselen te behouden en door ontwikkeling een

nieuwe functie in het landschap te geven. Het nationale project Nieuwe Hollandse Waterlinie werd daarom in het leven geroepen.”

Alliantie Een veilig rivierenlandschap waar men kan genieten van natuur en cultuur is tevens het belangrijkste uitgangspunt voor het Programma Ruimte voor de Rivier. Ook bij de uitvoering van de maatregel Munnikenland. Zo ontmoeten twee grote nationale projecten elkaar vlakbij de Bommelerwaard: Ruimte voor de Rivier en Nieuwe Hollandse Waterlinie. Waterschap Rivierenland in Tiel werd de trekker van het gezamenlijke project, bijgestaan door o.a. het projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie, de gemeente Zaltbommel, de provincie Gelderland, het ministerie LNV en Rijkswaterstaat. Ger de Vrieze van Waterschap Rivierenland is ontzettend blij met de samenwerking: “Wij hebben draagvlak nodig voor onze aanpak om dit gebied te beveiligen tegen hoogwater. Maatregelen zoals een dijkverlegging en de vergraving van uiterwaarden raken grondeigenaren en andere betrokkenen. Hun belang moet wijken voor veiligheid. Dat blijft vervelend. Op individueel vlak proberen we met iedereen een zo goed mogelijke regeling te treffen. Tegen de andere mensen, die bijvoorbeeld overlast hebben van de bouwwerkzaamheden, kunnen we nu zeggen: ‘Kijk, u krijgt er in ieder geval dit prachtige natuur- en cultuurgebied voor terug.’ De eerste concrete stappen zijn hiervoor al gezet door de gemeente Zaltbommel en de Stichting Behoud Waterlinie Bommelerwaard. Zij hebben de restauratieplannen voor de twee forten, de zogeheten batte-

rijen in Poederoijen en Brakel ter hand genomen.” Berends vult aan: “We bekijken ook de restauratie van de sluizen in die buurt. Hiermee laten we zien dat cultuurbehoud en veiligheid hand in hand kunnen gaan.”

Advies en inspraak Samenwerking is dan ook de kracht van dit plan. “Behalve op bestuurlijk gebied zijn er nog andere belangrijke partners betrokken bij dit project, zoals de bewoners en de agrariërs, de natuurbeschermingsorganisaties en de Stichting Slot Loevenstein. Wij kunnen deze maatregel niet uitvoeren zonder hun steun”, zegt De Vrieze. “Zij hebben plaatsgenomen in een klankbordgroep om ons te adviseren. Daarin vertellen mensen uit de polder wat hier leeft. Zij dragen ideeën en alternatieven aan en geven commentaar op allerlei rapporten. Ze zijn als het ware onze toetssteen en we gebruiken hun inbreng voor onze plannen.” Hoe ver zijn de plannen nu gevorderd? De Vrieze: “De maatregel Munnikenland is op hoofdlijnen omschreven in de Planologische Kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier. De projectgroep is nu bezig om de maatregel verder uit te werken en de alternatieven te bekijken. De precieze herinrichting en daarmee de exacte locatie van de te verplaatsen dijk ligt dus nog niet vast. We hopen het definitieve herinrichtingsplan medio 2009 klaar te hebben. Als het plan klaar is, volgen inspraakrondes en goedkeuringsprocedures. “De uitvoering van het plan zal dan tussen 2011 en 2015 plaatsvinden,” concludeert De Vrieze. ••• www.hollandsewaterlinie.nl info@hollandsewaterlinie.nl

Paul Berends (l) en Ger de Vries (r)

stonden gebieden daar vaak blank. Net als deze zomer in Engeland. Het gemeentebestuur en Rijkswaterstaat zochten toen al naar ruimte voor de rivier, dus voordat het een landelijk project werd. Die interesse voor de rivier is gebleven. Het leuke van de Klankbordgroep is dat die meedenkt over de beste totaaloplossing voor deze regio. Wat is er mooier dan daar een bijdrage aan te mogen leveren?”

IJsselsprong een hot item “De IJsselsprong leeft bij de mensen, vervolgt Burgering. “Afgelopen juni organiseerde de Stuurgroep bijeenkomsten die door veel mensen zijn bezocht. Mensen konden meedenken over de toen gepresenteerde zoekrichtingen. Er kwamen maar liefst 350 meningen binnen. Die heeft de Stuurgroep samen met de adviezen van de klankbordgroep gebruikt om een compleet regiovoorstel te maken.

Bij de herinrichting van het gebied legt de Stuurgroep juist de nadruk op een integrale aanpak. De mogelijkheden voor woningbouw, de aanleg van infrastructuur en de inrichting van agrarische- en natuurgebieden worden nadrukkelijk meegenomen. Het totaalplaatje telt. De regio wil het nu goed doen zodat we niet over vijftien jaar opnieuw moeten beginnen. Al met al een fantastische uitdaging waar ik graag mijn steentje aan bijdraag.”

Toekomstbeeld ‘Brede IJssel’ bij Zutphen De Stuurgroep IJsselsprong heeft op 4 oktober jl. een voorstel vastgesteld. De waterveiligheid wordt hierin als volgt structureel aangepakt: 1. buitendijkse verbreding van de IJssel ter hoogte van Zutphen; 2. d ijkverlegging in de Cortenoever; 3. d ijkverlegging in de Voorsterklei.

De mogelijkheid van een geul om Zutphen zoals in het Programma Ruimte voor de Rivier wordt voorgesteld, vervalt daarmee. Men wil in ieder geval de eerste twee van deze drie elementen nog vóór 2015 uitvoeren. Het regiovoorstel wordt, na goedkeuring door onder meer de gemeenteraden, de komende winter voorzien van een milieueffectrapportage en verder uitgewerkt tot een plan. Medio 2008 hoopt men het definitieve voorstel voor te leggen aan de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, die, samen met de minister van VROM, beslist of het regiovoorstel wordt uitgevoerd of de beide dijkverleggingen zoals beschreven in het Programma Ruimte voor de Rivier. •••

Projectbureau IJsselsprong ijsselsprong@zutphen.nl www.ijsselsprong-zutphen.nl

Waterstand - November 2007

Jubileumboek geschreven door Gerard van de Ven

Rivierfavoriet Veel bewoners van het rivierengebied hebben een favoriete plek aan de rivier. De een om te vissen, de ander om te wandelen of om naar boten te kijken. De redactie van Waterstand vroeg professor Gerard van de Ven uit Nijmegen naar zijn favoriete stek. Waar? Pannerdensche Kop, oftewel de ingang van het Pannerdensch Kanaal. Hier splitst de Boven-Rijn in de Waal en het Pannerdensch Kanaal.

Van wie? Prof. dr. Gerard van de Ven uit Nijmegen, 65 jaar, bijzonder hoogleraar waterstaatsgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van het jubileumboek ‘300 jaar Pannerdensch Kanaal’.

Waarom daar? “Het is een prachtige plek en bijzonder knap werk. Door de slimme constructie van de Pannerdensche Kop stroomt tweederde van het Rijnwater de Waal in en de rest gaat - via het Pannerdensch Kanaal - naar de Neder-Rijn en IJssel. Deze verdeling van het water over de verschillende rivieren is al driehonderd jaar van belang. Laten we even teruggaan in

Colofon Waterstand is een kwartaaluitgave van de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (PDR). Met deze nieuwsbrief informeert PDR de bewoners, gebruikers en bestuurders van het Nederlandse rivierengebied over de voortgang van het Programma Ruimte voor de Rivier. Voor meer informatie Programmadirectie Ruimte voor de Rivier Postbus 24103 3502 MC Utrecht Tel.: 088 - 797 29 00

de tijd. In de zestiende en zeventiende eeuw waren de Neder-Rijn en IJssel doorwaadbaar en daardoor zwakke schakels in de verdediging van ons land. Verder had de scheepvaart last van de lage waterstand in die rivieren. Om de waterverdeling beter te regelen werd het Pannerdensch Kanaal gegraven. Aanvankelijk verliep de verdeling van het water overigens niet goed. Twee eeuwen geleden werd daarom de Pannerdensche Kop aangelegd. Dit is echt een knap staaltje werk, zeker zo knap als de Deltawerken. De Pannerdensche Kop is puur op eigen inzicht van ingenieur Brunings ontworpen. Bedenk dat in die tijd nog niet alles in waterkundige laboratoria kon worden berekend!” “Ook de natuur is hier trouwens prachtig. Al het water dat op je af komt en het rivierlandschap, dat vind ik geweldig. Dertig jaar geleden schreef ik mijn proefschrift over de aanleg van het Pannerdensch Kanaal.

Sinds vorig jaar november ben ik met pensioen en had ik genoeg tijd om het jubileumboek over datzelfde kanaal te schrijven. Ik ben blij dat ik over het proefschrift van toen nu nog steeds tevreden kan zijn.”

Link met Ruimte voor de Rivier? “De aanleg van het Pannerdensch Kanaal - dat tussen 1701 en 1707 met de hand is gegraven - was een van de eerste grote ingrepen in het Nederlands watersysteem en daarom vergelijkbaar met het Programma Ruimte voor de Rivier. In de komende jaren worden in de buurt van de Pannerdensche Kop verschillende Ruimte voor de Rivier-maatregelen uitgevoerd, zoals de Hondsbroekse Pleij. Op veel plaatsen krijgen de rivier en de natuur meer de ruimte, al is en blijft het eerste doel natuurlijk de veiligheid.” •••

Handtekening onder samenwerkingsovereenkomst

Gerard van de Ven

Het Pannerdensch Kanaal De feiten op een rijtje Met de hand gegraven van: 1701 tot 1707 Gereed op: 14 november 1707 Lengte: 6 kilometer Breedte: 135 meter Waterdoorvoer: 715 m3 per seconde. Dit is gelijk aan 715.000 literpakken melk in 1 seconde. Hoogste waterstand ooit gemeten: 14,73 meter boven NAP (Normaal Amsterdams Peil) in 1995 Laagste waterstand ooit gemeten: 6,57 meter boven NAP in 2003

300 jaar Pannerdensch Kanaal Het Pannerdensch Kanaal bestaat 14 november drie-

Ingwer de Boer van de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier en Willem Groothuis van de dienst Domeinen van het ministerie van Financiën ondertekenden op 23 augustus dit jaar een samenwerkingsovereenkomst. De dienst Domeinen is eigenaar van veel boerderijen, gebouwen en grond in de gebieden waar de Ruimte voor de Rivier-maatregelen worden uitgevoerd. Domeinen kan in deze gebieden veel betekenen voor het Programma Ruimte voor de Rivier. Zo kan Domeinen grond en gebouwen aan- of verkopen. Ook kan het helpen bij het tijdelijk beheer, de opslag van grond, het pachtvrij maken van gronden en het ‘verplaatsen’ van pachters. •••

Hoofdredactie Astrid Aarts

honderd jaar. De afgelopen maanden is dit jubileum uitgebreid gevierd en dat haalde alle media. Zelfs het NOS Journaal wijdde een reportage aan de geschiedenis van ‘de hoofdkraan van Nederland’. Zij belichtten het door Rijkswaterstaat georganiseerde Sail-evenement dat ruim 30.000 bezoekers trok. Op 14 november besteden bestuurders en gebruikers tijdens een symposium aandacht aan heden, verleden en toekomst van het Pannerdensch Kanaal. Ook het herdenkingsboek van prof.dr. G. van de Ven wordt dan gepresenteerd. Het boek beschrijft op toegankelijke wijze de geschiedenis van het kanaal, van de aanleg tot het huidige beheer.

Realisatie Adequaat Communicatie, Delft vM-design, Delft

Uw lievelingsplek in Waterstand? In het Programma Ruimte voor de Rivier werken regionale overheden en Rijk samen om het rivierengebied beter te beschermen tegen overstromingen. De rivier krijgt meer ruimte. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit: het rivierengebied moet er in economisch, ecologisch en landschappelijk opzicht beter van worden. Meer weten? www.ruimtevoorderivier.nl

Heeft u ook een favoriete stek aan het water? Het plekje waar u altijd gaat vissen of waar u met uw boot vaak aanmeert? Geeft u dan op als kandidaat voor deze rubriek door een bericht te mailen naar: info@ruimtevoorderivier.nl of stuur een briefje naar: Postbus 24103, 3502 MC Utrecht. De redactie van Waterstand fotografeert u dan op uw lievelingsplek aan het water en u kunt uw verhaal vertellen. Ingwer de Boer (l) en Willem Groothuis (r) zetten hun handtekening

Waterstand - November 2007