อุทยานแห่งชาติปางสี ดา มีพ้นื ที่ครอบคลุมท้องที่อาเภอตาพระยา อาเภอวัฒนา นคร อาเภอเมืองจังหวัดสระแก้ว และอาเภอนาดี จังหวัดปราจีนบุรี มีสภาพป่ า อุดมสมบูรณ์ประกอบด้วยทรัพยากรธรรมชาติที่สาคัญและมีค่า มีสภาพ ธรรมชาติและเอกลักษณ์ทางธรรมชาติที่สวยงามหลายแห่ง เช่น น้ าตกปางสี ดา น้ าตกผาตะเคียน น้ าตกแควมะค่า จุดชมวิว โขดหิ นตามลาน้ าที่มีลกั ษณะ แปลกๆ มีเนื้อที่ประมาณ 527,500 ไร่ หรื อ 844 ตารางกิโลเมตร เดิมบริ เวณน้ าตกปางสี ดา เป็ นหน่วยงานหนึ่งในโครงการพัฒนาพื้นที่ราบเชิง เขา จังหวัดปราจีนบุรี ซึ่งเป็ นโครงการพระราชดาริ ของพระบาทสมเด็จพระ เจ้าอยูห่ วั ในการที่จะจัดป่ าในบริ เวณให้เป็ นสถานที่สาหรับพักผ่อนหย่อนใจ ของประชาชนในท้องถิ่นและนักท่องเที่ยวทัว่ ไป อีกทั้งยังเป็ นการรักษาป่ าต้น น้ าลาธารและสภาพป่ าโดยรอบ กรมป่ าไม้จึงได้ส่งเจ้าหน้าที่ออกดาเนินการ สารวจและจัดตั้งเป็ นวนอุทยาน ชื่อว่า “วนอุทยานปางสี ดา” เมื่อปี พ.ศ. 2521 อยูใ่ นความดูแลของสานักงานป่ าไม้จงั หวัดปราจีนบุรี มีนายเดชา พงษ์พานิช นักวิชาการป่ าไม้ 3 ทาหน้าที่หวั หน้าวนอุทยาน ต่อมาได้มีการสารวจพื้นที่โดยรอบที่มีเขตติดต่อกันปรากฏว่า บริ เวณดังกล่าวมี สภาพป่ าที่สมบูรณ์ ประกอบด้วยทรัพยากรธรรมชาติที่สาคัญและมีค่า เช่น ป่ า
ไม้ สัตว์ป่า และทิวทัศน์ที่สวยงาม สภาพภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็ นภูเชาสูงชัน สลับซับซ้อน มีน้ าตกหลายแห่ง เช่น น้ าตกปางสี ดา น้ าตกนาโตร น้ าตกผาน้อย และยังเป็ นแหล่งต้นน้ าลาธารของแม่น้ าบางประกง ซึ่งเปรี ยบเสมือนเส้นเลือด ใหญ่ที่หล่อเลี้ยงพื้นที่เกษตรกรรรมในภาคตะวันออก สมควรดาเนินการให้ จัดตั้งเป็ นอุทยานแห่งชาติ ตามหนังสื อวนอุทยานปางสี ดา ที่ กส 07008(ปด)/ 22 ลงวันที่ 26 พฤษภาคม 2523 เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติด้ งั เดิมไว้ เพื่อ ประโยชน์ในการท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจ และเพื่อการศึกษาค้นคว้าของ ประชาชนส่วนรวม ทั้งเป็ นการสนองมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 9 มกราคม 2522 ที่ให้พิจารณาจัดตั้งอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ ์สตั ว์ป่าให้เป็ นการ เพียงพอ ต่อมาจึงได้โอนความรับผิดชอบมาให้กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่ าไม้ เป็ นผูด้ าเนินการจัดตั้งให้เป็ นอุทยานแห่งชาติ กองอุทยานแห่งชาติได้นารายงานการสารวจเบื้องต้นและข้อคิดเห็น เสนอ คณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ ซึ่งมีมติในการประชุม ครั้งที่ 2/2523 เมื่อวันที่ 8 สิ งหาคม 2523 เห็นสมควรให้ออกพระราชกฤษฎีกากาหนดบริ เวณที่ดินป่ าแก่ง ดินสอ ป่ าแก่งใหญ่ ป่ าเขาสะโตน และป่ าท่ากระบาก ในท้องที่ตาบลแก่ง ดินสอ อาเภอนาดี ตาบลบ้านแก่ง ตาบลโคกปี่ ฆ้อง ตาบลท่าแยก อาเภอ สระแก้ว จังหวัดสระแก้ว และตาบลหนองน้ าใส ตาบลช่องกุ่ม อาเภอวัฒนา นคร จังหวัดปราจีนบุรี ให้เป็ นอุทยานแห่งชาติ โดยประกาศไว้ในราชกิจจา นุเบกษา เล่ม 99 ตอนที่ 24 ลงวันที่ 22 กุมภาพันธ์ 2525 นับเป็ นอุทยาน แห่งชาติลาดับที่ 41 ของประเทศไทย
นายศักร์ สฤษฏิ์ จันทร์ สว่าง สาขานาฏศิลป์ไทย59