Kempens Landschap Werkingsverslag 2014

Werkingsverslag | 2014

Inhoud

2

Voorwoord

5

Domeinen

6

Inleiding

7

1 Oprichting

8

2 Bestuursorganen

12

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

14 17 18 18 18 20

Algemene vergadering Raad van bestuur Commissarissen Niet-stemgerechtigde waarnemers DirectiecomitĂŠ Statutenwijziging

3 werking

22

3.1 3.2 3.3 3.4

Bestuursorganen Personeel Financiering werking Europa Nostra

24 24 24 25

4 Beheer en ontwikkeling domeinen

26

4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.1.7 4.1.8 4.1.9 4.2 4.2.1 4.2.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3

28 28 32 33 35 37 38 39 40 40 42 42 42 43 43 43 43

Overzicht domeinen Landschapsproject de Kolonies Landschapsproject de Merode Roosendael te Sint-Katelijne-Waver Spoorwegfort van Duffel Kloosterdomein Franciscanessen te Wuustwezel Militair spoorlijntje Kapellen/Brasschaat Hof Ter Linden te Edegem Paters Redemptoristen te Essen Molen In Stormen Sterk te Gierle Uitbreiding domeinen Koude Beekvallei te Borsbeek-Mortsel-Hove Kruiskensberg te Nijlen Nieuwe projecten en dossiers in voorbereiding Hof Ter Laken te Heist-op-den-Berg Hof Ter Borght te Hulshout De Notelaer te Bornem

INHOUD | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

Inhoud 4.3.4 4.3.5 4.3.6 4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.5.5 4.5.6 4.5.7 4.5.8 4.5.9 4.5.10

Berlaarhof te Berlaar ‘Gronden OCMW Antwerpen’ te Wuustwezel Domein De Merel te Brecht Landschapsdokters Adviestrajecten Ursulineninstituut te Onze -Lieve-Vrouw-Waver Dorpskernvernieuwing te Gestel Dorpskernvernieuwing te Weelde Kasteelruïne Ter Elst te Duffel Rangeerloods te Essen Jan-Vlemincktoren te Wijnegem Kerkruïne Sint-Michiels te Hulshout Sint-Bernardusabdij te Hemiksem Fort van Lier Heilige Geesthoeve te Borsbeek

45 45 45 48 49 49 50 50 50 52 52 52 52 53 53

5 Activiteiten

54

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

56 59 59 59 59

Publieksevenementen Samenwerking Terra Nova Vrienden van de Smaak Lokale ceremonie Europa Nostra Awards Donateursdag

6 Communicatie

60

6.1 6.2 6.3 6.4

62 63 63 63

@kempenslandschap.be Perswerking Website en online media Drukwerk

Patrimonium

64

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | INHOUD

3

Voorwoord

Voor u ligt het werkingsverslag 2014. Het is een vogelvlucht door alweer een jaar met vele projecten, realisaties en activiteiten van Kempens Landschap. Onze organisatie koestert sinds haar oprichting het landschap en cultuurpatrimonium in de provincie Antwerpen. Deze missie is na zeventien jaar nog steeds de drijfveer van onze werking.

Kempens Landschap wil deze rijkdom bewaren voor de toekomst, opwaarderen en vooral ook delen met anderen. Zo kan iedereen volop blijven genieten van open ruimte vol historische parkgebieden, bossen en weilanden. Ook hebben we aandacht voor het cultuurpatrimonium dat zich doorheen de tijd nestelde in het landschap: van religieuze complexen over adellijke (buiten) verblijven tot militair, industrieel of agrarisch erfgoed.

Dit alles doen we niet alleen. Sinds haar oprichting kan Kempens Landschap rekenen op de steun van de provincie Antwerpen. Daarnaast zijn er ondertussen vijfenzestig aangesloten gemeentebesturen. Zij zijn onmisbare partners om resultaten te behalen op het terrein. Verder genieten we steun van de donateurs en beschermleden van Kempens Landschap en zetten we maximaal in op Europese, Vlaamse en provinciale subsidiemogelijkheden.

2014 was voor Kempens Landschap een bijzonder jaar. In mei mochten we de EU Prijs voor Cultureel Erfgoed of Europa Nostra Award in ontvangst nemen, alsook de Grand Prix in de categorie ‘bijzondere inzet’. Deze Europese erkenning vult ons met trots en geeft de nodige energie om ons ook de komende jaren te blijven inzetten voor het Kempens landschap.

Inga Verhaert Covoorzitter

Peter Bellens Covoorzitter

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | VOORWOORD

5

Domeinen

19

Essen

D

46

33

Hoogstraten

G Kalmthout

Wuustwezel

40 35

49

1

Brasschaat

3

Schoten

J

28

Edegem Hove

E

Kontich

Lier

48 36

Duffel

Nijlen

52

A

Waver

Putte

18

31

47

12

5

Geel

Olen

44

37

Westerlo

43

Heistop-denBerg

26

41

H

23 15

11

Balen

9

Meerhout Laakdal

22

Hulshout

17

10

2 14 13

6

Dessel Mol

7

Herentals

Herenthout

K

Sint-41 25 KatelijneMechelen

Berlaar

30

Vorselaar

Grobben donk

F

20

Turnhout

Kasterlee

38

34 Boechout

8

Retie

Zandhoven

Ranst

Oud Arendonk Turnhout

29

Vosselaar

Lille

21

Wommelgem

42

32

Zoersel

Wijnegem

24 Borsbeek Mortsel

16

27

51

Merksplas

Beerse

Malle

Schilde

B

45

Brecht

39

Kapellen

C

I

4 Rijkevorsel

Stabroek

Ravels

Herselt

Domeinen

Inbreng expertise

1.

De Poppelaer/Noenheuvel - Brecht

25. Roosendael - Sint-Katelijne-Waver

A.

Ursulinen instituut - Sint-Katelijne-Waver

2.

Geel-Bel - Geel-Bel

26. De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal

B.

Kapel - boerderij - Merksplas

3. De Caters - Schilde

27. Scherpenbergmolen - Malle

C.

Ravenhof - Stabroek

4. Wortel- en Merksplas-kolonie

28. De Welvaert - Zoersel

D.

Rangeerstation - Essen

29. FRAC - Turnhout

E.

Fort van Lier - Lier

5. Heidehuizen - Mol

30. Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille

F.

Gestel - Berlaar

6. Buitengoor-Meergoren/Berkebossen - Mol

31. Den Ellenboog/Goriënberg - Retie

G.

Weelde - Ravels

7.

Hoogstraten, Merksplas

32. Laakvallei - Beerse

H.

Kerkruïne Sint-Michiels - Hulshout

8. Zwartgoorheide - Vosselaar

Kempische Heuvelrug - Herentals

33. De Schrieken - Ravels

I.

Sint-Bernardusabdij - Hemiksem

9. De Most - Balen

34. Speel- en vredesbos - Boechout

J.

Jan-Vlemincktoren - Wijnegem

10. Volmolen/Volbergbossen - Mol

35. Zr. Franciscanessen - Wuustwezel

K.

Kerkruïne ter Elst - Duffel

11. De Keiheuvel - Balen

36. Fort van Duffel - Duffel

12. De Hellekens - Herentals

37. Nete-vallei - Heist o/d Berg

13. Amocobos - Geel

38. Bouwelse Heide - Grobbendonk

14. Kalvarieberg - Geel

39. Militaire spoorlijn - Kapellen-Brasschaat

15. Rijbergerdijk/Gompel - Mol

40. Bleke Heyde - Wuustwezel

16. Pelerheide/De Diepte - Beerse

41. Beddermolen - Westerlo

17. Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg

42. Hof Ter Linden - Edegem

18. Ter Speelbergen - Putte

43. Kapelletje Celen - Heist-op-den-Berg

19. Blauwbossen - Hoogstraten

44. Kruiskensberg - Herenthout

20. Rooise Loop - Oud-Turnhout

45. Steenovenbos - Merksplas

21. Blommerschot - Zandhoven

46. Redemptoristen - Essen

22. Helschot - Laakdal

47. Umicore - Olen

23. Achterbos - Mol

48. Fruythout - Hove

24. Koude Beek - Borsbeek/Mortsel

6

DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

Inleiding Landschap: natuur, landbouw, erfgoed en recreatie In 1997 werd Vzw Kempens Landschap opgericht om landschap en natuur- en cultuurpatrimonium in de Antwerpse Kempen veilig te stellen door gericht gebieden aan te kopen die vanuit landschappelijk oogpunt onder druk staan. Daarnaast werkt de organisatie als overlegplatform en coรถrdinator voor het behoud van het patrimonium in gemeenschapshanden.

Gaandeweg heeft Kempens Landschap zich een heel eigen profiel aangemeten. Als landschapsvereniging zet zij zich in om landschappelijk waardevolle domeinen in de Antwerpse Kempen te bewaren, in stand te houden, integraal te beheren en open te stellen voor het publiek.

Waar vzw Kempens Landschap staat voor landschapszorg in de breedste zin van het woord, richt zij zich op vier pijlers die de ankerpunten van haar werking vormen: natuur, landbouw, erfgoed en recreatie.

NATUUR ERFGOED

LANDBOUW RECREATIE

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | INLEIDING

7

Opr icht ing

1

3

Vzw Kempens Landschap1 werd opgericht te Turnhout bij onderhandse akte op 21 november 1997 en dit door de volgende personaliteiten: Adriaensen August, Baeten Arthur, Bierkens Mathieu, Boeckx Jozef, Bouwen Jozef, Cornelissen Alfons, De Gruyter Jan, De Weze Charles, Gebruers August, Geuens Jos,

Helsen Ludo, Hendrickx Marcel, Kersemans Jozef, Luyten François, Otten Walter, Peetermans Luc, Peeters Frans, Schoenmakers Louis, Schrijvers Katrien, Segers Jozef,

Steijnen Eddy, Thys Frans, Van Aperen Arnold, Van Duppen Jozef, Van Dijck Kris, Van Hirtum Guy, Van Krunkelsven Patrick, Van Thielen Jos, Verhagen Mark en Verstraeten Leopold.

De statuten van de vereniging werden gepubliceerd in de Bijlage tot het Belgisch Staatsblad van 23 april 1998 (p. 4098) en geregistreerd onder nr. 7356/98. Derhalve bezit de vereniging de rechtspersoonlijkheid.

Op 6 december 2002 werden de statuten - bij toepassing van de wet van 21 juni 1921 – voor een eerste maal gewijzigd. Art. 3 (statutaire doeleinden) werd, in kader van het besluit van 14 december 2001 houdende vaststelling van het premiestelsel voor restauratiewerkzaamheden aan beschermde monumenten, aangepast zodanig dat vzw Kempens Landschap haar rol ter bescherming van landschap in de toekomst optimaal kon blijven vervullen. De eerste alinea van art. 5 werd gewijzigd zodanig dat de aanvaardingsprocedure voor nieuwe leden eenvoudiger werd en art. 10 van de statuten werd aangepast, waardoor de duur van het mandaat in overeenstemming werd gebracht met de duur van de functie als burgemeester.

Op 17 december 2004 werd in toepassing van nieuwe vzw-wet van 2 mei 2002 overgegaan tot wijziging van de statuten (merk op: de term ‘Stichting’ bleef behouden, evenwel met toevoeging van de uitdrukking ‘v.z.w.’ in de benaming zelf van de vereniging). Bij het neerleggen van het dossier op de Griffie van de Rechtbank van Koophandel bleek - ondanks voorafgaande toetsing er een probleem te bestaan met de naamgeving van de vereniging, met name het verder gebruik van de term ‘Stichting’.

Op 6 juni 2006 werd teneinde verdere juridische problemen te vermijden beslist om de statuten aan te passen door weglating van de term ‘Stichting’ in de benaming en ze in hun geheel en gecoördineerd te hernemen. In het kader van een sterke verankering van de provincie Antwerpen/ gemeente werd bij Algemene Vergadering van 20 december 2011 ingestemd met de wijziging van de statuten van Kempens Landschap en wel met betrekking tot hetgeen opgenomen onder artikel 22, ‘Ontbinding – vereffening’:

Voorheen gekend onder de naam‘vzw Stichting Kempens Landschap’

1

10

OPRICHTING | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

De vereniging mag te allen tijde ontbonden worden door de algemene vergadering, wanneer de ontbinding uitdrukkelijk vermeld werd in de oproeping en wanneer ten minste 2/3e van de leden op de vergadering aanwezig of vertegenwoordigd zijn. De ontbinding kan alleen aangenomen worden met een meerderheid van 4/5e van de stemmen van de aanwezige of vertegenwoordigde leden. Wordt op deze vergadering het quorum van 2/3e niet gehaald, dan moet een tweede vergadering worden bijeengeroepen die geldig beraadslaagt, ongeacht het aantal aanwezige of vertegenwoordigde leden mits minstens een 4/5e meerderheid akkoord gaat om de vereniging vrijwillig te ontbinden.

Van de ontbinding zal het ontbindingsbesluit, de benoeming en de ambtsbeĂŤindiging van de vereffenaars neergelegd worden op de griffie van de rechtbank van koophandel.

Zowel bij vrijwillige als bij gerechtelijke ontbinding zal de algemene vergadering, na vereffening van de passiva, beslissen over het aanwenden van het gebeurlijk actief en dit aan een vereniging, instelling of organisme met een belangloze doelstelling.

Er werd bij AV van 20 december 2011 ingestemd, bij toepassing van artikel 6 van de huidige statuten en het (gewijzigde) artikel 8 van de wet van 21 juni 1921, de laatste paragraaf van art. 22 van de statuten te wijzigen in: Zowel bij vrijwillige als bij gerechtelijke ontbinding zal de algemene vergadering, na vereffening van de passiva, beslissen over het aanwenden van het gebeurlijk actief en dit aan de Provincie, respectievelijk de gemeenten betrokken bij de werking van vzw Kempens Landschap.

Op 29 maart 2013 werd beslist de statuten aan te passen met enkele wijzigingen die betrekking hebben op de open-monumenten in het bezit van Kempens Landschap.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | OPRICHTING

11

Be stuu rs organ en

2

3

2.1

Algemene vergadering

Overeenkomstig de beslissingen van 21 november 1997 en 13 februari 1998 was de eerste Algemene Vergadering samengesteld uit de volgende leden: A. Adriaensen (Retie), J. Ansoms (Wuustwezel), A. Baeten (Herenthout), M. Bierkens (Balen), J. Boeckx (Beerse), K. Bogaerts (Grobbendonk), J. Bouwen (Arendonk), J. Buchmann (Kapellen), A. Cornelissen (Baarle-Hertog), A. De Bie (Stabroek), W. De Bie (Zandhoven), J. De Gruyter -(Rijkevorsel), Ch. De Weze (Provincie), J. Duchesne (Bonheiden), D. Errijgers (Kalmthout), A. Gebruers (Olen), J. Geuens (Provincie), L. Helsen (Provincie), H. Hendrickx (Malle), M. Hendrickx (Turnhout), J. Janssens (Brecht), J. Kersemans (Oud-Turnhout), K. Lens (St. Katelijne Waver), F. Luyten (Mol), A. Martens (Berlaar), D. Nuyts (Schilde), L. Nuyts (Wijnegem), W. Otten (Kasterlee), L. Peetermans (Herselt), F. Peeters (Geel), L. Schoenmakers (Vosselaar), K. Schrijvers (Zoersel), J. Segers (Ravels), E. Steijnen (Vorselaar), F. Thys (Meerhout), A. Van Aperen (Hoogstraten), J. Van Duppen (Lille), K. Van Dijck (Dessel), G. Van Hirtum (Westerlo), P. Van Krunkelsven (Laakdal), J. Van Thielen (Herentals), M. Verhaegen (Hulshout), L. Verstraeten (Merksplas).

Door diverse wijzigingen (o.a. door de verkiezingen van 2000) is de Algemene Vergadering op 1 januari 2004 als volgt samengesteld: F. Schepens (Retie), J. Ansoms (Wuustwezel), A. Baeten (Herenthout), J. Leysen (Balen), A. Adriaensen (Beerse), H. Wouters (Grobbendonk), E. Buijs (Arendonk), K. Helsen (Kapellen), L. Carpentier (Wijnegem), J. Van Leuven (Baarle-Hertog), A. De Bie (Stabroek), W. De Bie (Zandhoven), M. Brughmans (Rijkevorsel), M. De Graef (Provincie), J. Duchesne (Bonheiden), L. Jacobs (Kalmthout), M. Bellens (Olen), J. Geuens (Provincie), L. Helsen (Provincie), H. Hendrickx (Malle), M. Hendrickx (Turnhout), J. Heijkants-Janssens (Vosselaar), J. Janssens (Brecht), J. Kersemans (Oud-Turnhout), P. Rotthier (Mol), Y. Avontroodt (Schilde), W. Otten (Kasterlee), L. Peetermans (Herselt), F. Peeters (Geel), F. Schrauwen (Essen), K. Schrijvers (Zoersel), L. Van Nooten (Ravels), H. Janssens (Vorselaar), F. Thys (Meerhout), A. Van Aperen (Hoogstraten), J. Van Duppen (Lille), M. Meeus (Dessel), G. Van Hirtum (Westerlo), P. Van Krunkelsven (Laakdal), J. Peeters (Herentals), Verbist-Vandewijgaerden (Heist o/d Berg), Vercammen Eddy (Sint-Katelijne-Waver), M. Verhaegen (Hulshout), Vlaeymans Leo (Borsbeek) en F. Wilrycx (Merksplas).

Op 11 juni 2004 werd bij toepassing van de artikelen 5 en 10 van de (oude) statuten, dhr. A. Van Genechten (Meerhout) als lid van de vereniging aanvaard. Hij vervangt dhr. Thys. Immers na zijn ontslag als burgemeester werd hij ook de facto ontslagnemend in de vzw Kempens Landschap.

Bijkomend werd bij toepassing van de artikelen 5 en 10 van de (oude) statuten, dhr. P. Gys­brechts (Putte) als nieuw lid van de vereniging aanvaard. De vzw Kempens Landschap kan alzo rekenen op de ondersteuning vanuit 43 gemeenten.

Door de wet van 2 mei 2002 en zijn uitvoeringsbesluiten werden fundamentele wijzigingen doorgevoerd in de wetgeving die van toepassing was op de vzw’s en de stichtingen ingevolge de wet van 27 juni 1921. Voor de vzw Kempens Landschap betekende het zich in regel stellen met de nieuwe wetgeving voornamelijk het doorvoeren van tekstuele wijzigingen. Op 17 december 2004 werd de redactie van de nieuwe statuten - met behoud van de voorheen goedwerkende krachtlijnen - goedgekeurd.

14

BESTUURSORGANEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

Bij toepassing van artikel 6 van de gewijzigde statuten werden vervolgens de leden van de Algemene Vergadering aangeduid als “effectieve leden”.

Aangezien de Algemene vergadering wettelijk gezien ook minstens één lid meer moet tellen dan de Raad van Bestuur, werd dhr. J. Mertens, departementshoofd van de Dienst Recreatie, Sport en Toerisme bij het provinciebestuur en in die functie portefeuillehouder van het dossier “vzw Kempens Landschap” mede aangeduid als effectief lid. Alzo kon de samenstelling van de Raad van Bestuur ongewijzigd blijven.

Op 13 april 2005 werd, bij toepassing van artikel 6 van de statuten, Dhr. Van Der Plaetsen, burgemeester van de gemeente Wommelgem, als nieuw lid van de vereniging aanvaard.

Op 9 december 2005 werden, bij toepassing van artikel 6 van de statuten, Dhr. Verbeeck, -burgemeester van de gemeente Nijlen en Dhr. De Kort, burgemeester van de gemeente - Brasschaat als nieuwe leden van de vereniging aanvaard. Bijkomend werd bij toepassing van het artikel 6 van de statuten Dhr. W. Kennes (Kasterlee) als lid van de vereniging aanvaard.

Hij vervangt Dhr. W. Otten. Immers ingevolge zijn ontslag als burgemeester werd hij ook de facto ontslagnemend in de vzw Kempens Landschap. Verder werd, in overeenstemming met art. 6 van de statuten, kennisgenomen van het ontslag van Dhr. K. Helsen, burgemeester van de gemeente Kapellen.

In overeenstemming met artikel 6 van de statuten werden G. Willemsens (Beerse), L. Aerts (Brecht), K. Van Dijck (Dessel), G. Van Tichelt (Essen), L. Vleugels (Heist-op-den-Berg), R. Gabriëls (Herenthout), T. Gielis (Laakdal), A. Van de Mierop (Rijkevorsel), L. Janssens (Vorselaar), L. Van Hove (Zandhoven) als leden aanvaard op de vergadering van 14 mei 2007.

Zij vervangen respectievelijk A. Adriaensen (Beerse), J. Janssens (Brecht), M. Meeus (Dessel), F. Schrauwen (Essen), D. Verbist-Vandenwijngaerden (Heist-op-den-Berg), A. Baeten (Herenthout), P. Van Krunkelsven (Laakdal), M. Brughmans (Rijkevorsel), H. Janssens (Vorselaar) en W. De Bie (Zandhoven). Immers ingevolge hun ontslag als burgemeester werden zij de facto ontslagnemend in de vzw Kempens Landschap. In vervanging van mevrouw De Graef Martine, ontslagnemend lid, werd - bij toepassing van artikel 6 van de statuten - de heer Helsen Koen aanvaard als lid van de vereniging.

Op 20 juni 2008 werd, bij toepassing van artikel 6 van de statuten, Dhr. De Vos, burgemeester van de gemeente Duffel als nieuw lid van de vereniging aanvaard. Bijkomend werd bij toepassing van de artikel 6 van de statuten Dhr. W. Stijnen (Turnhout) als lid van de vereniging aanvaard.

Hij vervangt Dhr. M. Hendrickx. Immers ingevolge zijn ontslag als burgemeester werd hij ook de facto ontslagnemend in de vzw Kempens Landschap.

Op 5 juni 2009 werden vervolgens mevr. I. Pira (Mortsel), mevr. M. Vanderpoorten (Lier), dhr. K. T’Sijen (Boechout), dhr. L. Hofmans (Ranst) als nieuwe leden van de vzw Kempens Landschap aanvaard. Al zo werd de kaap van 50 gemeenten genomen.

Op 28 mei 2010 werden dhr. W. Horemans (Berlaar) en dhr. B. Somers (Mechelen) als nieuwe leden aanvaard; Inga Verhaert verving covoorzitter Jos Geuens en dhr. Duchesne (Bonheiden) nam onstlag.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BESTUURSORGANEN

15

Op 1 april 2011 werden dhr. D. Van Mechelen (Kapellen) en dhr. L. Vuylstede de Laps (Hove) als nieuwe leden van de vereniging aanvaard. Dhr. J. Kersemans (Oud-Turnhout), dhr. J. Van Duppen (Lille) en dhr. L. Van Nooten (Ravels) namen ontslag. Zij werden vervangen door resp. dhr. L. Nijs, dhr. P. Diels en dhr. W Luyten.

Op 20 december 2011 werden dhr. K. Snyders (Edegem) en dhr. L. Blommaerts (Kontich) als nieuwe leden van de vereniging aanvaard. Dhr. M. Verhaegen (Hulshout), dhr. A. Van Genechten (Meerhout) en dhr. J. Van Leuven (Baarle-Hertog) namen ontslag en werden vervangen door resp. dhr. G. Daems, dhr. J. Engelen en dhr. L. Van Tilburg. Peter Bellens verving covoorzitter Ludo Helsen.

Op 29 maart 2013 werden dhr. K. Helsen (Provincie), dhr. E. Buijs (Arendonk), dhr. G. Willemsens (Beerse), dhr. L. Vlaeymans (Borsbeek), dhr. D. De Kort (Brasschaat), dhr G. De Vos (Duffel), dhr. K. Snyders (Edegem), dhr. F. Peeters (Geel), dhr. H. Wouters (Grobbendonk), dhr. A. Van Aperen (Hoogstraten), dhr. L. Vuylsteke de Laps (Hove), dhr. L. Blommaerts (Kontich), mevr. M. Vanderpoorten (Lier), mevr. I. Pira (Mortsel), dhr. P. Gysbrechts (Putte), dhr. F. Schepens (Retie), dhr. A. Van de Mierop (Rijkevorsel), mevr. Y. Avondroodt (Schilde), dhr. E. Vercammen (Sint-KatelijneWaver), mevr. A. De Bie (Stabroek), dhr. F. Stijnen (Turnhout), dhr. L. Carpentier (Wijnegem), dhr. W. Van der Plaetsen (Wommelgem), dhr. J. Ansoms (Wuustwezel) en mevr. K. Schryvers (Zoersel) vervangen door resp. dhr. B. Peeters (provincie), dhr. L. Caluwé (provincie), dhr. L. Lemmens (provincie), dhr. R. Röttger (provincie), dhr. K. Hendrickx (Arendonk), dhr. M. Smans (Beerse), dhr. D. De Berckelaer (Borsbeek), dhr. J. Jambon (Brasschaat), dhr. M. Van der Linden (Duffel), dhr. K. Metsu (Edegem), mevr. V. Celis (Geel), dhr. H. Cambré (Grobbendonk), mevr. Rombouts (Hoogstraten), dhr. K. Volckaerts (Hove), dhr. E. Jacobs (Kontich), dhr. F. Boogaerts (Lier), dhr. E. Broeckx (Mortsel), mevr. C. De Veuster (Putte), dhr. P. Geuens (Retie), dhr. D. Cuylaerts (Rijkevorsel), dhr. D. Bauwens (Schilde), dhr. K. Sels (Sint-Katelijne-Waver), dhr. R. Frans (Stabroek), dhr. E. Brentjens (Turnhout), dhr. I. Wynants (Wijnegem), dhr. F. Gys (Wommelgem), dhr D. Wouters (Wuustwezel) en mevrouw L. Verstreken (Zoersel).

Op 22 november 2013 werden vervolgens dhr. G. Vaganée (Bonheiden), dhr. J. Baert (Boom), dhr. L. De boeck (Bornem), dhr. H. Debrabandere (Lint) en mevr. W. Weckhuysen (Rumst) als nieuwe leden van Kempens Landschap aanvaard.

Op 14 maart 2014 werden vervolgens dhr. Luc Bouckaert (burgemeester Hemiksem), dhr. Rob Mennes (burgemeester Schelle), dhr. Eddy Bevers (burgemeester Willebroek), dhr. Tom De Vries (burgemeester Niel) en Koen Van den Heuvel (Puurs) als nieuwe leden van vzw Kempens Landschap aanvaard. Verder nam dhr. Erwin Brentjens (voormalige burgemeester Turnhout) ontslag, hij werd vervangen door dhr Eric Vos (burgemeester Turnhout).

16

BESTUURSORGANEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

2.2

Raad van bestuur

Conform artikel 10 van de statuten heeft de Algemene Vergadering op 21 november 1997, resp. 13 februari 1998 beslist al haar leden aan te duiden als bestuurder van vzw Kempens Landschap. Ingevolge de nieuwe vzw-wet worden thans de termen Raad van Bestuur en bestuurders gebruikt.

Op 14 maart 2014 werden dhr. Luc Bouckaert (burgemeester Hemiksem), dhr. Rob Mennes (burgemeester Schelle), dhr. Eddy Bevers (burgemeester Willebroek), dhr. Tom De Vries (burgemeester Niel) en Koen Van den Heuvel (Puurs) opgenomen in de raad van bestuur van vzw Kempens Landschap. Verder nam dhr. Erwin Brentjens (voormalige burgemeester Turnhout) ontslag, hij werd vervangen door dhr Eric Vos (burgemeester Turnhout).

Conform artikel 11 van de statuten is de Raad van Bestuur op 21 november 1997 overgegaan tot volgende verkiezing: Covoorzitters: de heren Helsen Ludo en Geuens Jos Penningmeester: de heer Hendrickx Marcel Secretaris: de heer Toelen Danny Op 23 maart 2001 nam Dhr. Toelen ontslag bij de vzw Kempens Landschap gezien zijn benoeming tot Provinciegriffier. De Raad van Bestuur besliste om, bij toepassing van de artikels 10 en 11 van de statuten, de heer Jef Mertens, afdelingschef Dienst recreatie, Sport en Toerisme bij het provinciebestuur, aan te stellen als niet-stemgerechtigde waarnemer en vervolgens als secretaris van de vereniging.

Als gevolg van de gewijzigde statuten (zie Algemene Vergadering) werd op 17 december 2004 beslist de tot nog toe gehanteerde formule van covoorzitters te behouden, als dusdanig in de persoon van de heren Jos Geuens en Ludo Helsen, beide gedeputeerden van de provincie Antwerpen.

Als secretaris van de vzw Kempens Landschap werd benoemd de heer Philippe De Backer, thans diensthoofd bij de vereniging. De functie van penningmeester werd afgeschaft.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BESTUURSORGANEN

17

2.3

Commissarissen

Conform artikel 15 van de statuten werden door de Algemene Vergadering (21 november 1997 en 23 maart 2001) volgende personen aangeduid om het ambt van commissaris waar te nemen:

− - de heer Schepens Francis − - de heer Van Duppen Jozef

Vzw Kempens Landschap zal bij toepassing van de nieuwe vzw-wet van 2 mei 2002 vanaf 1 januari 2006 verplicht zijn een uitgebreide dubbele boekhouding te voeren. Op basis van de gestelde wetscriteria is de vzw Kempens Landschap niet verplicht een erkende bedrijfsrevisor als commissaris aan te duiden. Op 17 december 2004 wordt op de Algemene Vergadering beslist dat de huidige commissarissen hun functie kunnen blijven behouden. Om verwarring te vermijden met de wettelijk voorziene ‘commissaris’ wordt geopteerd voor de term ‘toezichthouder’.

Hun bevoegdheden worden expliciet statutair (artikel 21) vastgelegd, evenals de duur van hun mandaat: 3 jaar.

Op 29 maart 2013 werd het mandaat van de toezichthouders, de burgemeesters Paul Diels (Lille) en P. Geuens (Retie), hernieuwd voor een volgende termijn van drie jaar.

2.4

Niet-stemgerechtigde waarnemers

− - de heer Jef Mertens (departementshoofd DRST - Provincie Antwerpen) − - de heer De Backer Philippe (diensthoofd)

Conform artikel 10 van de statuten heeft de Algemene Vergadering op 21 november 1997 beslist te benoemen tot niet-stemgerechtigde waarnemers:

Met betrekking tot artikel 13 van de nieuwe statuten, werd op de Raad van Bestuur van 17 december 2004 beslist de aanwijzing van niet-stemgerechtigde waarnemers, zoals zij gebeurde bij toepassing van artikel 10 van de oude statuten en vorige beslissingen van de Algemene Vergadering, ongewijzigd te behouden.

2.5

Directiecomité

Conform artikel 13 van de statuten heeft de Raad van Bestuur op 13 februari 1998 beslist over te gaan tot de instelling van een directiecomité, dat de dagelijkse werking van de vereniging mede zal begeleiden.

Om de werking te optimaliseren werd op 23 maart 2001 beslist de werking van het directiecomité te wijzigen. Er werd machtiging gegeven aan de covoorzitters om bij dringende aangelegenheden, en naargelang het geval in afspraak met de bestuurder-burgemeester van

18

BESTUURSORGANEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

de betrokken gemeente, de nodige beslissingen te nemen, mits kennisgeving aan de Raad van Bestuur bij de eerstvolgende vergadering. Naast de covoorzitters fungeerden ook de heer J. Mertens (secretaris) en de heer Ph. De Backer (diensthoofd) als lid van dit directiecomité.

In overeenstemming met artikel 2 van de nieuwe vzw-wet bepaalde en preciseerde de Raad van Bestuur op 17 december 2004 de omvang van de bevoegdheden van het directiecomité en de wijze waarop deze die mogen uitvoeren. Beslist werd bij toepassing van de artikel 2 en 13bis van de wet van 21 juni 1921: 1. het bij beslissingen van de Algemene Vergadering van resp. 13 februari 1998 en 23 maart 2001 opgerichte ‘Directiecomité’ op statutaire basis te bevestigen; -

de samenstelling van dit Directiecomité in zijn huidige vorm te behouden;

-

de voorbereiding van de vergaderingen van de Raad van bestuur en de Algemene

-

handelingen nodig voor de dagelijks werking van de vereniging

2. het Directiecomité bevoegdheid te geven ten aanzien van :

- -

Vergadering

handelingen die niet nodig zijn voor de dagelijks werking van de vereniging maar die van gering belang zijn

handelingen die zo dringend zijn dat ze niet kunnen wachten op een tussenkomst van de Raad van Bestuur. Dit geldt o.a. voor het aankopen van onroerende goederen te welken titel ook. Van de genomen beslissing dient evenwel kennis gegeven aan de Raad van Bestuur bij zijn eerstvolgende vergadering

3. de bestaande bevoegdheid tot handelen aldus te bevestigen : -

- -

exclusief en gezamenlijk voor wat betreft de aankoop van onroerende goederen, met dien verstande dat, onverminderd een verleende delegatie, de handtekening van minstens twee bestuurders vereist is

de covoorzitters ofwel een covoorzitter en een van de drie gevolmachtigden (De Backer, Mertens, Van der Smissen) voor wat betreft uitgaven boven de 1.500 euro

het diensthoofd en één van de twee andere gevolmachtigden (Mertens, Van der Smissen) voor wat betreft uitgaven onder de 1.500 euro

In het kader van de nieuwe toepassing ‘elektronisch bankieren’ werd op 14 mei 2007 volmacht gegeven aan Ph. De Backer, diensthoofd, om zelfstandig verrichtingen uit te voeren voor uitgaven onder de 1.500 euro. Bijkomend werd aan A. Nagels, stafmedewerker, volmacht gegeven om verrichtingen te doen, weliswaar met een tweede handtekening van een andere gevolmachtigde.

Om praktische redenen werd dit bedrag vanaf 21 november 2014 verhoogt tot 5.000 euro.

Voor bedragen onder de 5.000 euro wordt gewerkt met een enkele handtekening in het geval van het diensthoofd Philippe De Backer en met een dubbele handtekening in het geval van Jef Mertens, secretaris, Annemie Nagels, stafmedewerker en Sofie Rousseau, financieel-administratief medewerker.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BESTUURSORGANEN

19

2.6

Statutenwijziging

Naar aanleiding van het nieuwe onroerend erfgoeddecreet wordt het bij algemene vergadering van 29 maart 2013 ingestemd met de aanpassing van de statuten wat betreft enkele wijzigingen die betrekking hebben op de open-monumenten die Kempens Landschap in bezit heeft.

Hieronder de wijzigingen van bepaalde artikels: Toevoeging aan artikel 3: Indien de vereniging huurgelden ontvangt voor de open-monumenten in haar bezit, besteedt de vereniging die integraal aan de instandhouding, de valorisatie, de toegankelijkheid en de ontsluiting van het open monument zelf of eventueel van andere open monumenten waarvan zij eigenaar of erfpachter is. Wordt dat geld besteed aan andere open monumenten waarvan de vereniging erfpachter is, dan ziet de vereniging erop toe dat die bestemming goedgekeurd wordt bij het besluit waarin de restauratiepremie wordt toegekend.

Toevoeging aan artikel 11: Indien een beslissing dient genomen te worden over een open-monument, moet aan Onroerend Erfgoed gevraagd worden om een ambtenaar aan te wijzen die als waarnemer de algemene vergadering kan bijwonen.

Toevoeging aan artikel 13: Indien een beslissing dient genomen te worden over een open-monument, moet aan Onroerend Erfgoed gevraagd worden om een ambtenaar aan te wijzen die als waarnemer de raad van bestuur kan bijwonen.

Toevoeging aan artikel 16: M.b.t. de ten uitvoerlegging van een beslissing van de Raad van Bestuur over het behoud of de restauratie van een open-monument, waarbij een restauratiepremie is betrokken, moet vooraf van Onroerend Erfgoed een goedkeuring bekomen worden; Aanpassing aan artikel 22: Zowel bij vrijwillige als bij gerechtelijke ontbinding zal de algemene vergadering, na vereffening van de passiva, beslissen over het aanwenden van het gebeurlijk actief.

Dit zal kosteloos overgedragen worden aan de Provincie of de gemeenten betrokken bij de werking van Kempens Landschap, na akkoord van het agentschap Onroerend Erfgoed m.b.t. het vervreemden van het open-monument of het recht van erfpacht daarop.

Deze wijzigingen worden aanvaard en officieel neergelegd bij de Rechtbank van Koophandel.

20

BESTUURSORGANEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BESTUURSORGANEN

21

Werk ing

3

3

3.1

Bestuursorganen

Op 14 maart en 21 november 2014 kwamen zowel de Algemene Vergadering als de Raad van Bestuur bijeen.

3.2

Personeel

Het team van Kempens Landschap bestaat uit de directeur Philippe De Backer en acht vaste medewerkers. Sinds april 2014 kwam een nieuwe polyvalent medewerker het team versterken.

3.3

Financiering werking

Door de Algemene Vergadering werd op de bijeenkomst van 14 maart beslist de jaarlijkse ledenbijdrage onveranderd vast te stellen op 25 euro.

Op de Algemene Vergadering van 20 december 2011 werd, ten behoeve van de werking van de vereniging, reeds beslist om de solidariteitsbijdrage vanwege de gemeenten per 2011 te verhogen van 0,10 euro per inwoner naar 0,20 euro.

Ook werd in de Algemene Vergadering van 20 december 2011 al overeengekomen dat, daar waar de vzw Kempens Landschap een onroerend goed verwerft, de tussenkomst van de betrokken gemeente - naast het beheer via een goed rentmeesterschap – wordt verhoogd van 10 tot 20% van de aankooplast, resp. 30% voor de aankopen van gebouwen boven de 500.000 euro.

Tevens is overeengekomen dat, daar waar Kempens Landschap onroerend goed verwerft, de betrokken gemeente (onder coĂśrdinatie van Kempens Landschap), in goed (financieel) rentmeesterschap instaat voor de inrichting en het beheer.

In deze context zijn de gemeenten aangeschreven en gevraagd akkoord te gaan met deze beslissingen, die te bevestigen en de nodige voorzieningen te treffen in de gemeentelijke begroting.

Voor wat betreft de financiering vanuit de provincie Antwerpen is bekrachtiging bekomen van het verhoogd financieel engagement van de provincie Antwerpen. Concreet vertaalt zich dit in een structurele verhoging van de provinciale werkingsmiddelen met 303.000 per jaar en wel vanaf 2013. Deze beleidskeuze werd mee verankerd bij de begrotings-/besparingsbesprekingen binnen de deputatie/provincieraad.

Naast het provinciaal en gemeentelijk engagement zet Kempens Landschap ook in op fondsenwerving door donateurschap. In 2014 engageerden vijf nieuwe bedrijven zich als donateur.

In totaal telt Kempens Landschap vijfendertig donateurs.

24

WERKING | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

3.4

Europa Nostra

In 2013 werd Kempens Landschap voorgedragen als kandidaat voor de Europese Prijs voor Cultureel Erfgoed ofwel Europa Nostra Award door dhr. Paul van Schoors. Deze prijs is een Europese erkenning die jaarlijks wordt uitgereikt aan bijzondere projecten en verdienstelijke organisaties.

De ingestuurde projecten worden beoordeeld door een jury van onafhankelijke deskundigen uit heel Europa.

Op twintig maart 2014 werden de winnaars officieel bekendgemaakt door de Europese Commissie en Europa Nostra. Van de 160 ingediende projecten uit dertig landen werden zevenentwintig winnaars genomineerd. Zij werden beloond voor hun prestaties in vier categorieën: conservatie; onderzoek; bijzondere inzet en tenslotte onderwijs, opleiding en bewustmaking. Kempens Landschap ontving als eerste vereniging in België de EU Prijs voor Cultureel Erfgoed voor bijzondere inzet. Kempens Landschap werd dus gehonoreerd voor haar integrale werking als landschapsvereniging. De jury beargumenteerde dat ze sinds de goedkeuring van de Europese Landschapsconventie in 2000 nauwelijks een effectiever voorbeeld zag van de uitwerking van deze Europese visie.

Op vijf mei 2014 mocht Kempens Landschap de prestigieuze prijs effectief in ontvangst nemen tijdens het jaarlijkse Europees Erfgoedcongres van Europa Nostra in Wenen. Deze werd in goede banen geleid door Adroulla Vassiliou, toenmalig Europees commissaris voor Onderwijs, Cultuur, Meertaligheid en Jeugdzaken. Ook Plácido Domingo, operazanger en voorzitter van Europa Nostra was hierbij aanwezig. Tijdens de Award Ceremonie viel Kempens Landschap onverwachts nogmaals in de prijzen doordat ze als Grand Prix Winnaar in haar categorie uit de bus kwam.

Hiervoor kreeg Kempens Landschap een geldprijs van 10.000 euro.

Deze Europese prijs is een mooie en belangrijke bekroning van de werking van Kempens Landschap en haar partners. Om deze erkenning ook thuis te vieren en aan de communicatieverplichtingen van Europa tegemoet te komen, werd in september een lokale award ceremonie georganiseerd. De ceremonie vond plaats in de Kapel van het voormalig kloosterdomien van de Zusters Fanciscanessen in Wuustwezel. In aanwezigheid van aangesloten gemeentebesturen, partners en genodigden van Europa Nostra werd de prijs nogmaals symbolisch overhandigd.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | WERKING

25

Be h eer en ont wi kkeling d om ein en

4

Werking - Projecten

4.1

Overzicht domeinen

4.1.1

Landschapsproject ‘de Kolonies’

Sinds haar oprichting in 1997 realiseerde Kempens Landschap tal van projecten om de voormalige landloperskolonies van Wortel en Merksplas als landschappelijke eenheid te bewaren en aantrekkelijk te maken als toeristisch-recreatief ankerpunt. Hierbij begeleidt Kempens Landschap de verschillende gemeentebesturen die de kolonies in eigendom hebben. Zo werd een masterplan opgesteld om samen met de gemeente Merksplas in tien fasen de restauratie en herbestemming van de Grote Hoeve en de Landloperskapel op Merksplas-Kolonie te kunnen realiseren. In 2014 werd de tweede restauratiefase succesvol afgerond.

Beheer en voortgang restauratiewerken De totale kostprijs voor de restauratie, herbestemming en het landschapsherstel van de Kolonies werd geraamd op 42.768.114,70 euro. Op 1 oktober 2012 ondertekende Geert Bourgeois, toenmalige Vlaams minister bevoegd voor Onroerend Erfgoed, de meerjarenfinanciering ‘Merkplas-Kolonie’.

Hierdoor werd een subsidiebedrag van 19.951.898,46 euro ofwel 60% van de subsidiabele kosten vrijgemaakt, dit verspreid over een periode van 10 jaar. Uitgaande van de koppelsubsidie (die sinds 2014 opgevangen wordt door Vlaamse subsidies) is een bijkomend bedrag van 6.650.632,82 euro verzekerd. Bovendien ontvangt de gemeente Merksplas een bijkomende ondersteuning van de

28

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

provincie Antwerpen van 11.390.945,49 euro om de niet-subsidiabele kosten op te vangen. Het restbedrag wordt gedragen door private investeerders en Europese middelen.

Inmiddels werden de eerste en tweede restauratiefasen van het masterplan succesvol afgerond.

De eerste fase omvatte de restauratie van de daken van de Grote Hoeve en werd uitgevoerd in 2011-2012. De tweede fase bestond uit drie delen waaronder de dakrestauratie en herstel van de lichtstraat van de Landloperskapel, de gevelrestauratie van het zuidelijk woonstalhuis van de Grote Hoeve en tenslotte de restauratie van de drie open hooischuren van de Grote Hoeve. Deze werken werden voltooid in het voorjaar van 2014 en werden deels gefinancierd door het Interreg Vlaanderen-Nederland project ‘In de Ban van Buiten’, het Interreg North-West-Europe project ‘SHARE’ en het Leader project ‘Licht in de duisternis’. Op 25 april werd de lichtstraat plechtig ingehuldigd onder grote publieke belangstelling.

De derde fase omvat de restauratie en herbestemming van het zuidelijk woonstalhuis tot bezoekerscentrum en horecazaak; de bijgebouwen van de aardappelkelders tot ruimte voor de voetbalclubs; omgevingswerken en tenslotte de aanleg van de nutsleidingen. Het dossier werd reeds ingediend en goedgekeurd door het agentschap Onroerend Erfgoed. Van zodra de aannemers gegund zijn, kan gestart worden met de restauratiewerken. Het bezoekerscentrum met horecazaak, waar wandelaars en fietsers zich kunnen informeren alvorens de kolonies te ontdekken, zal zijn deuren openen in het voorjaar van 2016. Voor het concept en inrichting van het bezoekerscentrum wordt samengewerkt met het ontwerpbureau Bailleul. Voor de uitwerking van het bezoekerscentrum werd een subsidieaanvraag ingediend bij Toerisme Vlaanderen onder het Impulsprogramma Vlaamse Regio’s. Het project ‘Nature Culture Center Merksplas-Kolonie’ ontvangt een subsidie van 317.000 euro. Het bezoekerscentrum zal dan ook een grote toeristische en culturele meerwaarde betekenen voor de regio.

Daarnaast wordt ook het binnenplein en de omgeving van de Grote Hoeve onder handen genomen zodat de eerste bezoekers in een aantrekkelijk kader ontvangen kunnen worden. Deze inrichting is opgenomen in een landschapsbeheersplan, dat eind 2014 werd ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed. Hierbij wordt zoveel mogelijk teruggegrepen naar de oorspronkelijke situatie op basis van historisch bronmateriaal. Tegelijkertijd worden hedendaagse normen van bijvoorbeeld toegankelijkheid niet uit het oog verloren. De stijl en materiaalkeuze voor het binnenplein wordt doorgetrokken naar de aanleg van een landschappelijk ingebedde parking tussen de Hoeve en de Kapel.

Om een duurzame herbestemming te kunnen realiseren in de Grote Hoeve wordt aandacht geschonken aan een energiezuinige verwarmingsinstallatie via een warmte-krachtkoppeling.

Aangezien de nutsleidingen deel uitmaken van de derde restauratiefase, werd een traject opgestart met het IOK om hiervoor een optimaal systeem te ontwikkelen.

In 2014 werd ook gestart met de vierde fase zijnde de restauratie en herbestemming van de historische paardenstallen bij de Grote Hoeve. De ambitie is om aan deze gebouwen een rendabele toeristisch-recreatieve functie te geven. Hierbij wordt onder meer gedacht aan een fietsservicepunt uitgebaat via een sociaal tewerkstellingsproject en een conciërgewoning.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

29

Tussen april en oktober werd voor het vijfde jaar op rij aan schaapbegrazing gedaan op de Kolonies.

Een herder van vzw Kemp trok met een kudde schapen door de dreven van Merksplas- en WortelKolonie om de bermen te begrazen. De schaapbegrazing wordt gesteund door het Interreg NorthWest-Europe project ‘SHARE’.

Voortgang traject UNESCO Werelderfgoed Samen met Nederlandse partners bereidt Kempens Landschap een dossier voor om de Nederlandse en Vlaamse Kolonies samen voor te dragen als UNESCO Werelderfgoed. Deze unieke landloperskolonies vonden namelijk hun oorsprong in een sociaal experiment uit het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830). Generaal Johannes Van Den Bosch stichtte er landbouwkolonies via de Maatschappij van Weldadigheid. Zo ontstonden vijf Kolonies in de Noordelijke Nederlanden (Veenhuizen, Frederiksoord/Wilhelmina-oord, Willemsoord, Boschoord en Ommerschans) en twee Kolonies (Wortel en Merksplas) in de Zuidelijke Nederlanden. Deze Kolonies bestaan nog steeds, elk met een uniek landschap en bijzondere geschiedenis.

Omdat de Kolonies het ontstaansdossier vormen voor Vzw Kempens Landschap en een UNESCO erkenning van Wortel- en Merksplas-Kolonie een sterk kwaliteitslabel vormt dat deuren zal openen naar bovenregionale samenwerkingsverbanden en financiële mogelijkheden, is Kempens Landschap, samen met de Nederlandse en Belgische partners, de voordracht naar UNESCO Werelderfgoed aangegaan. De Kolonies zullen worden ingediend als uniek ‘cultuurlandschap’. Het streefdoel is om in 2018 – exact 200 jaar na de oprichting van de Maatschappij van Weldadigheid en 25 jaar na de afschaffing van de wet op de landloperij – de vijf componenten (zeven Kolonies) te laten erkennen als UNESCO Werelderfgoed.

In 2014 kende deze voorbereiding en samenwerking een gunstig verloop. Elke maand werd het dossier opgevolgd door een projectgroep en kennisgroep. De stuurgroep kwam in 2014 ook twee keer bij elkaar. Om de visie op het verdere traject te kunnen bepalen, werd een plan van aanpak opgesteld waarin onder meer de verdere planning, de doelstellingen en de financiële verdeelsleutel tussen de partners in vastgelegd werden.

De partners doen voor de uitwerking en begeleiding van het traject beroep op het studiebureau Karvansera/Steenhuis-Meurs. Nadat de ‘Outstanding Universal Values of OUV’ van de Kolonies vastgesteld werden en er een ‘Comparatieve Analyse’ van de verschillende componenten gebeurde, kon dit jaar gewerkt worden aan de ‘Attributes’ en de grenzen en bufferzones van de Kolonies. Attributes zijn fysieke elementen waaraan men de OUV kan aflezen. De stuurgroep keurde in december 2014 de definitieve lijst van attributen goed. Een bufferzone is een beschermingszone rond de Werelderfgoedsite waarin toekomstige ontwikkelingen worden opgevolgd om bepaalde zichtlijnen te vrijwaren en visuele verstoringen te vermijden.

30

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

Op 31 oktober werd namens de 14 partners de Tussentijdse Rapportage van het nominatiedossier van de ‘Koloniën van de Maatschappij van Weldadigheid’ ingediend bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. De Nederlandse regering bepaalt in het voorjaar van 2015 of zij de planning van de Nederlandse en Vlaamse Landloperkolonies wil volgen en de Koloniën van Weldadigheid namens beide landen voordraagt bij UNESCO voor benoeming tot Werelderfgoed in 2018. De RCE zal de voortgang en de kansen van het nominatiedossier toetsen.

Verder heeft de UNESCO Kerngroep van de Koloniën het plan van aanpak voor het jaar 2015 opgesteld, dat op de volgende stuurgroep bijeenkomst besproken zal worden. Verder op de agenda staan nieuwe aanbestedingen, de aanstelling van het projectbureau Drenthe en bijkomende financiering van de partners voor de tweede fase van het UNESCO traject.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

31

Publiekswerking op de kolonies De lokale bevolking wordt steeds op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen op de Kolonies.

Zo verscheen er in het voorjaar een tweede Koloniekrant met informatie over de restauratiewerken, landschapsbeheer en het UNESCO traject. Verder werd Merksplas-Kolonie in de kijker gezet tijdens een derde editie van de Koloniehappening die dit jaar doorging onder de naam ‘Ge(s)maakt in Merksplas’, met financiële steun vanuit de dienst landbouw- en plattelandsbeleid van de provincie Antwerpen. Ook vonden enkele evenementen plaats in de Landloperskapel, waaronder een concert met Jef Neve georganiseerd door Terra Nova, het zomerfestival van de provincie Antwerpen.

In Wortel-Kolonie sloegen De Bonte Beestenboel – de organisatie die schoolkinderen ontvangt in de voormalige landlopersboerderij – en Kempens Landschap de handen in elkaar om samen een Kolonie-app te ontwikkelen. Zo kunnen bezoekers binnenkort het verhaal van de landloperskolonie beleven in het landschap zelf. De applicatie leidt de bezoeker langsheen de belangrijkste bezienswaardigheden en historische plaatsen in de Kolonies. De Kolonie-app kan verwezenlijkt worden dankzij het project ‘Doorheen het landschAP met de kolonie-APP!’ met de steun van leadergroep MarkAante Kempen, het project ‘In de voetsporen van de landlopers: het landschApp van Wortelen Merksplas-Kolonie’ en met de steun van provincie Antwerpen en Interreg IV B project ‘SHARE’.

4.1.2

Landschapsproject de Merode

In 2004 kocht het Vlaams Gewest de Merode aan, een aaneengesloten groengebied van bijna 1500 ha dat eeuwenlang eigendom was van de prinsen de Merode. Deze aankoop was het startschot van een regionaal project in het kader van een geïntegreerd en gebiedsgericht plattelandsbeleid. Met de verwerving van de Beeltjens en Kwarekken te Westerlo, de Witput te Herselt en gebouw Den Eik te Laakdal kreeg Kempens Landschap er in 2006 in één keer maar liefst 186 ha bos-, natuur- en landbouwgebied bij. Voor het ganse Merodegebied werd vervolgens een integraal plan opgesteld, dat nog steeds de leidraad vormt voor de afstemming van bestaande en nieuwe acties met aandacht voor natuur, cultuur, recreatie en de lokale economie.

Landinrichtingsproject de Beddermolen Het voorbije jaar werden belangrijke knopen doorgehakt in het dossier van het molendomein van de Beddermolen in Tongerlo, Westerlo. De gemeente Westerlo zal, met 338.469 euro Vlaamse aankoopsubsidies vanuit het Landinrichtingsproject De Merode, het molendomein aankopen.

De toekomst van dit waardevol en bijna uniek geworden typisch Kempens molenerf met molen, molenhuis, schuur, tuin en bijgebouwen is hierdoor veiliggesteld. Kempens Landschap, die sinds 2011 reeds eigenaar is van de Beddermolen zelf, zal de volledige site vervolgens in erfpacht nemen en het achtergelegen stuk landbouwgrond aankopen. Kempens Landschap zal de restauratie en herbestemming van de gebouwen op zich nemen en krijgt hiervoor 205.000 euro bijkomende cofinanciering vanwege het Landinrichtingsproject De Merode.

De site zal na de restauratiewerken aan de windmolen en de gebouwen vrij toegankelijk zijn als plattelandscentrum en toegangspoort tot de Merode. In tussentijd wordt het molendomein sporadisch opengesteld voor het grote publiek, bijvoorbeeld tijdens een Merodepicknick die dit jaar op 27 april plaatsvond aan de Beddermolen.

32

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

Interreg IV A-project ‘Sociale Innovatie: instandhouding klein religieus erfgoed’ (SIRE) Sinds 2011 engageert Kempens Landschap zich in dit project voor de heropwaardering van klein religieus erfgoed in de Zuiderkempen. In 2011-12 inventariseerde en inspecteerde de vzw Monumentenwacht Antwerpen zo’n 200 objecten in de gemeenten Geel, Herselt, Laakdal, Meerhout, Olen en Westerlo. Veel van de in kaart gebrachte kapelletjes, grafzerken en beelden waren aan herstel toe. Kempens Landschap kon ze niet allemaal herstellen, maar selecteerde samen met de betrokken gemeenten wel twaalf objecten die dringend een opknapbeurt verdienden. In 2013-14 werden de nodige restauratiewerken uitgevoerd door de firma Renotec. De sociale dienstenorganisatie FluxGO vzw nam het groenonderhoud rond het klein religieus erfgoed op zich.

Op zes april presenteerde Kempens Landschap de resultaten van het project op het slotevenement in Steyl (NL).

Klompenbelevingspad seizoen 2014 Voor het vierde jaar op rij was het Klompenbelevingspad in Laakdal vanaf het eerste weekend na Pasen tot het laatste weekend van september geopend voor jong en oud. In 2014 telde men 5.209 enthousiaste bezoekers. In september konden de scholen uit Laakdal het museum en het klompenpad voor de derde keer aan een verminderd tarief bezoeken tijdens OMD Junior.

Het pad vormt samen met de Afspanning Den Eik en het Klompenmuseum al vier jaar een geheel als Zuidelijke toegangspoort tot de Merode en blijft een toeristische trekpleister in de streek.

Voor de vijfde verjaardag van het Klompenbelevingspad zal een nieuw belevingselement worden toegevoegd aan het traject. Hiervoor werd reeds een cofinanciering van 5.000 euro van Toerisme Provincie Antwerpen goedgekeurd. Verder blijft Kempens Landschap inzetten op de nodige publiciteitsacties om bezoekers aan te trekken.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

33

4.1.3

Roosendael te Sint-Katelijne-Waver

Sinds de aankoop van domein Roosendael door Kempens Landschap in 2004 heeft het een ware transformatie ondergaan. Verschillende projecten hebben ervoor gezorgd dat domein Roosendael weer up-to-date is in de sector van de jeugdcentra en dat het landschap stilaan zijn oude grandeur terugkrijgt.

De laatste twee jaar zette Kempens Landschap meer dan ooit in op de landschaps- en onderhoudspremie om – aangevuld met de bijdrage van de gemeente Sint-Katelijne-Waver – het domein verder op te waarderen zoals uitgelijnd is in het geïntegreerd landschapsbeheersplan.

In 2014 werd de oude, vervallen omheining rond de dierenweide vervangen en werd een wandelpad en omheining aangelegd rondom de tweelingplataan in het weiland in het oosten van het domein. Daarnaast werden ook enkele muren van de Kasteelruïne hersteld en werd de pleisterlaag van het Pesthuis vernieuwd.

Verder werd de oude oriëntatieverlichting langs de centrale dreven vervangen door in het landschap passende eikenhouten armaturen met een bescheiden vleermuisvriendelijke ledverlichting. Dit werd mogelijk dankzij 40% ofwel 124.580, 42 euro steun van het EFRO-project ‘Landgoederen als voorbeeld van een Flemish National Trust’. Ditzelfde project ondersteunde ook snoeiwerken aan enkele monumentale bomen en de bescherming van enkele beuken tegen zonnebrand.

In 2014 werd een landschapspremie toegekend voor de tweede fase van het herstel van de ringgracht. In navolging hiervan zal in 2015 in het westelijk en het noordelijk stuk van de ringgracht een azobé houten oeverbeschoeiing worden aangelegd, en zal het slib worden geruimd. Er werd tevens een landschapspremie aangevraagd voor de derde fase van het herstel van de ringgracht.

Ook voor het snoeien van de monumentale lindes in de toegangsdreef werd een landschapspremie toegekend.

Kempens Landschap heeft daarnaast de ambitie om de negentiende-eeuwse druivenserre op het domein op te waarderen en te gebruiken om de vrijwilligerswerking van Roosendael verder uit te bouwen. Er werd alvast een landschapspremie aangevraagd om de restauratiewerken uit te kunnen voeren.

34

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

4.1.4 Spoorwegfort

van Duffel

Eind 2009 kocht Kempens Landschap het spoorwegfort van Duffel aan. In minder dan vijf jaar tijd onderging deze militaire erfgoedsite een ware transformatie. Dit dankzij Europese, Vlaamse, provinciale en gemeentelijke middelen. In 2014 opende het fort zijn deuren voor het grote publiek.

Restauratie en opening In 2014 werd de restauratie van het fort afgerond, zo werd bijvoorbeeld de historische rolbrug hersteld. Verder bestond deze fase ook uit het kaleien van verschillende te herbestemmen ruimtes en de gedeeltelijke reconstructie van het historische redan. Nadien was het fort klaar om – na decennialang gesloten te zijn geweest – opnieuw zijn deuren te openen. Op 30 april werd het gerestaureerde fort dan ook plechtig geopend in aanwezigheid van tal van prominenten. Het publiek kon op zondag vier mei op haar beurt kennismaken met het spoorwegfort tijdens een druk bezocht openingsevent.

Het fort herbergt nu verschillende functies. In sommige delen van het fort heeft de natuur nog vrij spel, andere kregen een nieuwe functie. Zo is er een belevingstentoonstelling over de geschiedenis van het fort en wordt de bezoeker ook geïnformeerd over de natuur op en rond het fort. In de voormalige slaapzalen opende brasserie De Krone de deuren. Deze horecazaak is tegelijkertijd een sociaal project waar personen met een Autisme-Spectrum-Stoornis of ASS werkervaring kunnen opdoen. De vzw De Krone, de vereniging die het job-ervaringscentrum voor jongeren met autisme begeleidt, functioneert ook als conciërge voor de site. Dit project werd mee mogelijk door financiële steun van de Dienst Welzijn en Gezondheid van de provincie Antwerpen.

Gidsenwerking Een team van een tiental opgeleide vrijwillige fortgidsen staat sinds de opening van het fort klaar om rondleidingen te geven voor wie nog meer wil weten over de geschiedenis, bouw en natuurwaarden van het fort. Tussen mei en december 2014 leidden zij maar liefst 151 groepen rond, goed voor 2.817 deelnemers.

Het fort digitaal Samen met de openstelling van het fort werd de website www.fortduffel.be gelanceerd waarop ook filmpjes en 3D-beelden staan.

Binnen het Interreg project ‘Walls and Gardens’ werd ook een app over het fort ontwikkeld voor smartphones en tablets.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

35

36

LANDSCHAPSPROJECTEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2013

4.1.5

Kloosterdomein Franciscanessen te Wuustwezel

Midden 2012 verwierf Kempens Landschap samen met verschillende partners het voormalige kloosterdomein van de Franciscanessen te Gooreind, Wuustwezel. De gebouwen op het domein werden aangekocht door de gemeente Wuustwezel, Amate vzw en Coda vzw. Kempens Landschap kocht het achterliggende groendomein aan dat onder meer bestaat uit een park, weilanden en loof- en naaldhoutbossen. Sindsdien is dit groendomein toegankelijk voor het publiek.

Geïntegreerd landschap- en bosbeheerplan Eind september werd een geïntegreerd landschap- en bosbeheerplan ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed en het Agentschap voor Natuur en Bos. Met dit plan wordt de visie op het toekomstig beheer vastgelegd en kan het domein op een systematische manier worden onderhouden. Het beheerplan maakt het ook mogelijk om erfgoedpremies aan te vragen voor het beheer en de inrichting van het domein. Dit plan werd opgesteld door het studiebureau Antea Group en afgetoetst met betrokkenen en lokale verenigingen.

Vijverwerken In het najaar van 2014 werd gestart met de werken aan de vijver en de Sint-Franciscusgrot op het domein. Zo werd overtollig slib verwijderd en werd werden de oevers van het eiland verstevigd met schanskorven. De Rododendron begroeiing op het eiland en de oevers werd sterk teruggedrongen. Ook de Sint-Franciscusgrot zelf werd gerestaureerd. Deze werken kaderen in het Leaderproject ‘Sint-Franciscus in de kijker’ en het Interreg project SIRE (Sociale innovatie instandhouding klein religieus erfgoed). Ook werd een onderhoudspremie van het agentschap Onroerend Erfgoed verkregen voor deze werken.

Pitkamperen Tijdens de zomermaanden van 2014 lanceerde Kempens Landschap een nieuw toeristisch-recreatief product op het domein van de Zusters Franciscanessen. In de hoofddreef van het domein hingen vier druppelvormige boomtenten, gemaakt door de Rotterdamse kunstenaar Dré Wapenaar.

In juli en augustus brachten maar liefst 755 personen een nacht door in zo’n boomtent.

Met dit project wil Kempens Landschap bezoekers een unieke beleving aanbieden om haar domeinen te ontdekken. De hangende kunstwerken zijn ook een eyecatcher in het landschap voor wandelaars en fietsers. Volgende zomer zullen de boomtenten opnieuw in Wuustwezel opduiken, nadien verhuizen ze naar een ander domein. Dit project werd mogelijk gemaakt door subsidies van het Leader project ‘Camping@Heidebloem’ en cofinanciering van Toerisme Provincie Antwerpen. Voor de ticketing en promotie werd samengewerkt met Terra Nova, het zomerfestival van de provincie Antwerpen. De gemeente Wuustwezel nam tenslotte de praktische organisatie ter plaatse op zich.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

37

4.1.6

Militair spoorlijntje Kapellen/Brasschaat

Tussen het fort van Kapellen en Kamp Noord in Brasschaat loopt een historische spoorlijn, oorspronkelijk aangelegd door het Duitse leger in de Eerste Wereldoorlog. Vandaag de dag wordt het spoor omgeven door het natuurgebied De Uitlegger. Sinds 2010 heeft Kempens Landschap deze spoorlijn van Defensie in concessie met het vooruitzicht om het spoor, het fort van Kapellen en enkele bospercelen aan te kopen. Hiervoor kan Kempens Landschap rekenen op 40% aankoopsubsidies vanuit het Strategisch project ‘Fortengordels rond Antwerpen’ en een subsidie vanuit Toerisme Vlaanderen. Om de historische spoorlijn te doen herleven werd deze zomer het spoorfietsenproject gelanceerd. Met railbikes of spoorfietsen wordt het traject zo opnieuw in gebruik genomen.

Spoorfietsen Op 27 juni werd het spoorfietsenproject officieel geopend en voorgesteld aan de pers. Sinds vijf juli kan jong en oud het spoortracé verkennen vanop een speciale spoorfiets. Het traject start in Kapellen, waar in de zomer van 2014 een tijdelijk onthaalpunt voorzien werd. In totaal rijden er twintig gezinsfietsen en vier groepsfietsen over het spoor, dat wisselend eenrichtingsverkeer is.

De fietsen werden ontworpen en geproduceerd door de Nederlandse stichting NFLS uit Friesland.

Aan de eindhalte in Kamp Noord in Brasschaat kan men even pauzeren alvorens terug te keren naar Kapellen. De uitbating ter plaatse wordt verzorgd door partners uit de sociale economie Wotepa vzw en Rotonde vzw. Zij openden in Kamp Noord in Brasschaat ook de bistro ‘Perron Noord’.

Tussen juli en begin november werden er 1.298 gezinsfietsen en 106 groepsfietsen verhuurd (de groepsfietsen waren beschikbaar vanaf september). In totaal fietsen zo’n 7.762 personen over het spoor, een cijfer dat de succesvolle start van dit nieuwe toeristisch-recreatieve product reflecteert. Om voldoende promotie te maken en mensen te informeren, kreeg het project een eigen logo en werd de website www.spoorfietsen.be aangemaakt. Via een online boekings-

38

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

systeem kan men eenvoudig een rit reserveren. Dit originele initiatief werd positief onthaald in de media met reportages op het Vrt-journaal, Vlaanderen Vakantieland en in het programma ‘Rondje Provincie’ op Rtv. In 2015 zal het spoor open gaan van de paasvakantie tot het einde van de herfstvakantie.

Ook wordt een brochure ontwikkeld waarin de bezoekers het verhaal achter het spoor zullen kunnen ontdekken.

4.1.7

Hof Ter Linden te Edegem

Sinds 2012 is Kempens Landschap samen met het Ondersteunend Centrum van het Agentschap voor Natuur en Bos en de gemeente Edegem eigenaar van het Hof Ter Linden. Dit neoclassicistisch kasteel met koetshuizen dateert uit de achttiende eeuw en is omgeven door een landschapspark van 55 ha.

Masterplan Naast een historisch park van 10 ha bestaat het groendomein uit 10 ha ruig bos en 25 ha landbouwgronden. Kempens Landschap ontwikkelde een visie om deze verschillende groengebieden te beheren en open te stellen. Verschillende maatregelen werden opgenomen in een uitgebreid masterplan voor het domein. Het park van Hof Ter Linden wordt opengesteld voor recreanten.

Voor hen wordt er een wandel- en fietsverbinding ingericht. Ook de waterhuishouding van het domein wordt verbeterd. De parking aan de rand van het domein wordt uitgebreid. Verder wordt er een overeenkomst opgemaakt omtrent het beheer van de landbouwgronden op het domein.

Prieeltje hersteld In het voorjaar van 2014 werd door Kempens Landschap alvast een vervallen prieeltje aan de kasteelvijver hersteld. Dit prieeltje werd oorspronkelijk gebruikt door de kasteelbewoners als omkleedruimte en theehuisje. Het was echter in verval geraakt en moest dringend aangepakt worden. Dit gebeurde met financiële steun van het EFRO-project ‘Landgoederen als voorbeeld van een Flemish National Trust’, de provincie Antwerpen, de gemeente Edegem en ANB.

Restauratie en herbestemming koetshuizen Vanuit Kempens Landschap werd ook een visie ontwikkeld voor de monumentale gebouwen op het domein. De twee koetshuizen zullen als eerste gerestaureerd worden, omdat ze zich in een slechtere staat bevinden dan het kasteel. Bovendien zijn deze gebouwen ook gemakkelijker te herbestemmen doordat ze een relatief minder fragiel en waardevol interieur hebben dan het kasteel zelf. In februari 2014 werd het restauratiedossier voor de koetshuizen ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed en in mei werd de premie van 1.384.674 euro reeds goedgekeurd.

Zowel de buitenschil als het interieur van de beide koetshuizen worden vanaf maart 2015 gerestaureerd.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

39

De koetshuizen zullen een nieuwe functie krijgen als horecagelegenheid. In de zoektocht naar een private partner om dit mee te realiseren werd eind 2013 een markbevraging opgestart.

Verschillende geïnteresseerde kandidaten dienden zich aan en er werden gesprekken opgestart. De onderhandelingen zijn inmiddels bijna afgerond.

4.1.8

Paters Redemptoristen te Essen

In Essen bevindt zich het klooster- en schooldomein Eucharistisch Hart van de paters Redemptoristen. De paters verlaten stilaan het domein, waardoor de toekomst van het geheel aan gebouwen en groengebied onzeker was. Om versnippering te voorkomen, kocht Kempens Landschap in mei 2013 het groengebied aan en nam de organisatie een calloptie van twee jaar op het klooster en de kapel. Om het dossier op te volgen, werd een forum opgestart met alle betrokken eigenaars, erfpachters en gebruikers. Verder wordt de toekomstige herbestemming van het complex voorbereid.

Vanuit het gemeentebestuur werd het bosgebied van het domein meegenomen in het ‘Uitgebreid Bosbeheerplan voor openbaar bos en privébos in Essen’. Hierin staan maatregelen zoals het verwijderen van exoten en het herstellen en opwaarderen van de dreven op de planning.

Kempens Landschap plaatste alvast een info-bord om bezoekers wegwijs te maken op het domein. Op zes augustus vond hier opnieuw het evenement ‘Vlaanderen Muziekland’ plaats.

4.1.9

Molen In Stormen Sterk te Gierle

In Gierle, een deelgemeente van Lille, staat de molen In Stormen Sterk. Deze als monument beschermde windmolen uit de eerst helft van de negentiende eeuw stond al drie jaar stil toen Kempens Landschap in 2006 besloot om dit waardevol erfgoed veilig te stellen en aan te kopen.

De gemeente Lille nam de stenen grondzeiler vervolgens in erfpacht.

De molen was dringend toe aan restauratie en werd de voorbije jaren dan ook grondig hersteld.

Het totale kostenplaatje hiervoor bedroeg 645.000 euro. Voor de restauratie werd 80% subsidie verkregen door de Vlaamse overheid en de provincie Antwerpen. Het gemeentebestuur van Lille financierde de overige 20% van de werken. Op 1 april 2014 werd de gerestaureerde molen plechtig ingehuldigd. In Stormen Sterk draait en maalt weer en wordt elke maand opengesteld door vrijwillige molenaars van de vzw Levende Molens.

40

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

41

4.2

Uitbreiding domeinen

4.2.1

Koude Beekvallei te Borsbeek-Mortsel-Hove Om het openruimtegebied in Borsbeek verder veilig te stellen werd op vijf augustus de eigendom Smits aangekocht.

Deze gronden van samen 1 ha 35 a 04 ca liggen vlakbij het geboortebos van Borsbeek. Ook werd op vijftien mei een ruilingsakte ondertekend tussen Kempens Landschap en de bvba Caes-Smets. Hierdoor werden twee percelen in Borsbeek langsheen de Diepenbeek met een gelijke oppervlakte van circa 14 a geruild. Zo verwierf Kempens Landschap het laatste ontbrekende puzzelstuk voor het herstel van het historische Vremdervoetpad. Kort na deze akte werden de eerste inrichtingswerken aangevat. Het Vremdervoetpad is inmiddels heraangelegd en de oever van de Diepenbeek werd afgeschuind. Hier wordt nog een bomenweide en een houtkant met inheemse struik- en boomsoorten aangeplant. In Mortsel werden de inrichtingswerken van de Fortloop en omgeving afgerond. Op een perceel van Kempens Landschap werd een poel aangelegd die onder meer amfibieën en oeverzwaluwen zal aantrekken. In de gemeente Hove kocht Kempens Landschap een weiland van ongeveer 1 ha aan in het gebied Fruythout. Dit perceel zal worden ingericht in het kader van de globale gebiedsvisie voor Fruythout.

Parallel hieraan zal Kempens Landschap ook het dossier van de Heilige Geesthoeve in Borsbeek verder opnemen (zie 4.5.10).

4.2.2

Kruiskensberg te Nijlen

Op de grens tussen de gemeenten Herenthout en Nijlen bevindt zich het landschappelijk geheel Kruiskensberg. Kempens Landschap kocht hier reeds gebieden aan om dit landschappelijk geheel te versterken. Op drie december 2014 werd een bijkomend perceel van 14,5 a aangekocht in de gemeente Nijlen dat op het Gewestplan ingekleurd staat als ‘gebied voor verblijfsrecreatie’.

42

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

4.3

Nieuwe projecten en dossiers

in voorbereiding

4.3.1

Hof Ter Laken te Heist-op-den-Berg

Kempens Landschap is reeds een tiental jaar betrokken bij het dossier van Hof Ter Laken.

Eind 2013 werd een verkoopovereenkomst afgesloten met de familie De Gruben voor het kasteel, de remise en het omliggende park van 30 ha. In juni 2014 liep deze overeenkomst af. Gezien de dringende restauratie van de remise, wordt gekozen om deze eerder in erfpacht te nemen.

De verkoopovereenkomst voor het kasteel en omliggende park zal met twee jaar worden verlengd.

Om deze aankoop te kunnen verantwoorden, wordt gezocht naar een economisch haalbare constructie met een private partner. Omdat er niet voldoende ruimte beschikbaar is in het kasteelpark, wordt gezocht om een bijkomende aankoop te realiseren van nabijgelegen gronden in het centrum van Booischot. Hier zou Kempens Landschap samen met de gemeente een innovatief woonzorgproject opstarten.

4.3.2

Hof Ter Borght te Hulshout

Het Hof Ter Borght in Hulshout bestaat uit een kasteel met bijgebouwen en omringend park.

Het is in eigendom van de Luxemburgse firma SOLUDEC die in de gebouwen een luxehotel wil onderbrengen. Kempens Landschap zal de site in erfpacht nemen en het beheer van het park verzorgen. Het groendomein kan op die manier worden opengesteld voor het publiek.

De restauratie en exploitatie van de gebouwen zelf zal door de eigenaar worden opgenomen.

Deze diende reeds enkele restauratiedossiers in het bij het agentschap Onroerend Erfgoed.

In 2013 en 2014 werden premies toegezegd voor de restauratie van het dak, de gevel en schrijnwerk, de orangerie en serre en tenslotte de volière.

4.3.3

De Notelaer te Bornem

Aan de Scheldedijk in Hingene staat een adellijk jachtpaviljoen in neoclassicistische stijl: het paviljoen De Notelaer. Dit gebouw werd op het einde van de achttiende eeuw opgetrokken en hoorde bij het kasteeldomein van de hertog d’Ursel. Momenteel is het paviljoen eigendom van Toerisme Vlaanderen, in erfpacht gegeven aan Herita vzw en uitgebaat door de vzw De Notelaer.

De omgeving is eigendom van het Agentschap voor Natuur en Bos. Het kasteel d’Ursel zelf is

eigendom van de provincie Antwerpen. De huidige complexe eigendoms- en beheerstructuur

maakt een integraal beheer van dit historisch samenhangend geheel moeilijk. Daarom werd een principeakkoord bereikt waarbij Herita de erfpacht zal overdragen aan Kempens Landschap.

Het Agentschap voor Natuur en Bos gaat principieel akkoord om de gronden bij het paviljoen over te dragen.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

43

44

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

4.3.4

Berlaarhof te Berlaar

Het Berlaarhof is een kasteeldomein van ongeveer 7,5 ha met aangrenzende landbouwgronden in de dorpskern van Berlaar. Het kasteel is niet beschermd als monument maar het domein is wel onderdeel van de ankerplaats ‘Omgeving van Gestel’ en het traditionele landschap ‘Zuiderkempen Lier en Heist-op-den-Bergh’. De private eigenaars van het kasteeldomein overwegen een eventuele verkoop. Kempens Landschap en de gemeente Berlaar zien hierin een kans om een openbaar park te creëren dat aansluit op het landschap van Gestel. De gebouwen zouden door een PPS-constructie herbestemd kunnen worden. De mogelijkheid om het parkgedeelte te verwerven wordt onderzocht.

4.3.5

‘Gronden OCMW Antwerpen’ te Wuustwezel

Kempens Landschap kreeg een schrijven van OCMW Antwerpen met de vraag om het beheer van verschillende bos- en landbouwgronden in de provincie Antwerpen over te nemen. In Wuustwezel gaat het over circa 85 ha bos en 58 ha landbouwgronden gelegen tussen het voormalige kloosterdomein Franciscanessen in Gooreind en de Poort van het Platteland in het centrum van Wuustwezel. De aankoop van deze gronden zou een ideale kans zijn om twee voor Wuustwezel belangrijke groengebieden met elkaar te verbinden. De aankoop van zowel de bosgrond als de landbouwgronden zou de financiële draagkracht van Kempens Landschap en de gemeente Wuustwezel echter te boven gaan. Daarom werd een voorstel van aankoopstrategie en garanties inzake recreatief gebruik uitgewerkt. Het Agentschap voor Natuur en Bos zal als partner mee in dit project stappen.

4.3.6

Domein De Merel te Brecht

Het Domen De Merel is 156 ha groot en ligt tussen de baan van Brecht naar Schoten en de vaart naar Turnhout. Het bestaat uit een afwisselend landschap van bossen, open landschappen en recreatieve elementen. De stad Antwerpen is eigenaar van het domein maar wenst het te verkopen. Sinds 2003 is Kempens Landschap betrokken bij het dossier om samen met de Provincie en de gemeente Brecht een oplossing te vinden om de eenheid van het domein veilig te stellen. Samen het met Agentschap voor Natuur en Bos werd een gezamenlijke aankoop voorbereid. Het Agentschap voor Natuur en Bos zal de circa 52 ha bosgronden aankopen en Kempens Landschap zal de circa 77 ha landbouwgronden verwerven. Deze aankoopkost zal gespreid worden over een periode van achttien jaar zonder rente. In dit kader werd een verwervingssubsidie aangevraagd binnen het Strategisch Project ‘Bebouwd Perifeer Landschap’.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

45

4.4

Landschapsdokters

De domeinen van Kempens Landschap hebben baat aan regelmatig groenonderhoud.

De betrokken gemeentebesturen beschikken echter niet altijd zelf over een beheerploeg met de juiste kennis en ervaring met landschapsbeheer. Daarom werd in 2012 het project van de Landschapsdokters in het leven geroepen.

Sindsdien wordt het groenbeheer op verschillende domeinen van Kempens Landschap verzorgd door arbeiders van vzw Natuurwerk.

Deze organisatie uit de sociale economie biedt doelgroepwerknemers een opleiding en begeleide werkervaring aan in groenbeheer.

Zo kunnen ze nadien gemakkelijker doorstromen naar het reguliere arbeidscircuit.

Verschillende groenploegen worden ingezet om op een efficiënte en professionele manier de domeinen te onderhouden. Op deze manier worden de domeinen kwalitatief beheerd én krijgen arbeiders de kans om een gevarieerde en leerrijke werkervaring op te doen: een win-win situatie dus.

Het team van Landschapsdokters groeide uit van acht naar elf voltijdse arbeiders verdeeld in vier ploegen. In 2014 voerden zij groenonderhoud uit op domeinen in elf verschillende gemeenten:

• Het openruimtegebied rond Fort III in Borsbeek • Het spoorwegfort in Duffel • Hof ter Linden in Edegem • Het Philipsbos in Grobbendonk • Het Speelbergenbos in Heist-op-den-Berg • Domein Roosendael in Sint-Katelijne-Waver • Het kloosterdomein van de Zusters Franciscanessen in Wuustwezel • De Keiheuvel in Balen • Het domein van de Paters Redemptoristen in Essen • Den Eik in Laakdal • De Goriënberg in Retie

Dit project wordt mogelijk gemaakt door een klaverbladfinanciering van Vlaamse WSE-subsidies, een provinciale bijdrage, gemeentelijke bijdragen en tenslotte een bijdrage vanuit Kempens Landschap.

48

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

4.5

Adviestrajecten

Een belangrijk onderdeel van de werking van Kempens Landschap is adviesverlening bij projecten waar verwerving niet speelt. Zo kunnen we onze opgebouwde ervaring en expertise op vlak van restauratie, herbestemming en projectmanagement inzetten in de aangesloten gemeenten. Een voorwaarde hierbij is dat de inbreng van Kempens Landschap steeds voldoende zichtbaarheid krijgt. In 2014 was Kempens Landschap betrokken bij een tiental adviesprojecten.

4.5.1

Ursulineninstituut te Onze-Lieve-Vrouw-Waver

Het Ursulineninstituut was een prestigieus en internationaal internaat voor meisjes. Om hen op te vangen ontstond een uitgebreid gebouwencomplex. Een deel hiervan vervult nog steeds de oorspronkelijke functie als middelbare school. Het geheel is in eigendom van de zusters Ursulinen. De vzw Wintertuin heeft een gedeelte van het complex in erfpacht en organiseert rondleidingen in de meest kostbare ruimtes zoals de befaamde art nouveau wintertuin. De zusters verlaten echter stilaan het kloosterdomein, waardoor er nood is aan een nieuw overkoepelend beheer. Kempens Landschap begeleidt sinds 2011 de verschillende partners in hun zoektocht naar zo’n beheerstructuur. Momenteel wordt bekeken of het mogelijk is om een Stichting van Openbaar Nut of kortweg SON op te richten.

In 2011 ging het ‘HERE’ project van start. ‘HERE’ of ‘Heritage Recycled’ is een Europees Interreg 2Seas project waarin Kempens Landschap, The Churches Conservation Trust (UK) en Suffolk Mind (UK) samenwerken. Het project wil een methodologie voor de herbestemming van leegstaand erfgoed ontwikkelen aan de hand van enkele pilootprojecten. Als case wordt de cryptezaal onder de kloosterkerk omgevormd tot een polyvalente ruimte voor 240 personen. Verder werden verschillende voorbereidende studies uitgevoerd zoals een energiestudie van de kloosterkerk.

Het ‘HERE’-project werd tijdens een evenement in september afgesloten. Via de tweetalige website www.heritagerecycled.eu kan iedereen de resultaten van het project bekijken.

De vzw Wintertuin diende het PDPO dossier ‘WIRE – Wintertuin Revisited’ in om haar vrijwilligerswerking te kunnen professionaliseren. Via een extern bureau werd een visie over de toeristische openstelling van het complex ontwikkeld. In oktober 2014 werd de eerste fase van dit project afgerond. De opgemaakte visietekst is een leidraad voor de komende tien tot vijftien jaar.

De klemtoon blijft liggen op groepsbezoeken maar met meer professionele ondersteuning en ruimte voor inhoudelijke verdieping en netwerking.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

49

4.5.2

Dorpskernvernieuwing te Gestel

De historische dorpskern van Gestel, een deelgemeente van Berlaar, werd de voorbije twee jaar sterk opgewaardeerd. Kempens Landschap coördineerde dit project in samenspraak met het

gemeentebestuur. Een masterplan vormde de basis voor de werken. In navolging hiervan werden

de pastorij en kerkhofmuur gerestaureerd en het dorpsplein heraangelegd. De historische schandpaal op datzelfde plein kreeg ook een opknapbeurt. Verder werd een onthaalpoort gecreëerd en

een wandelpad naar de Netedijk ingericht. Vanuit de PDPO-projecten ‘Gesteld op Gestel’ fase 1 en 2 werd hiervoor 260 000 euro aan cofinanciering verkregen. Enkele honderden aanwezigen bewonderden het geslaagde resultaat in juni tijdens een feestelijke inhuldiging. Naar de toekomst toe

zijn er nog plannen om de wegverharding aan te pakken en een historisch waardevolle grafkapel op het kerkhof te restaureren.

4.5.3

Dorpskernvernieuwing te Weelde

Het in oorsprong vijftiende-eeuwse centrum van Weelde is de meest waardevolle historische kern van de gemeente Ravels. De historische samenhang van de dorpskern ging door nieuwe

infrastructuur tijdens de afgelopen decennia ietwat verloren. Bovendien waren verschillende

beheermaatregelen nodig. Om de oude kern op te waarderen startten Kempens Landschap en

het gemeentebestuur in 2012 een project van dorpskernvernieuwing op. Samen met de inwoners

werden de krijtlijnen opgesteld. Het project kon rekenen op financiële steun van Leader MarkAante

Kempen binnen het dossier ‘Terug naar de Weelde van weleer’. In 2014 werden de definitieve ideeën positief onthaald door de inwoners. Hierna konden de effectieve inrichtingswerken starten.

Het herstel van de historische gracht ‘de Burcht’ is hierbij prioritair. Tijdens een publiekshappening in mei werden ruim 1.500 EM-mudballs in de gracht gegooid door het publiek. De micro-organismen in deze modderballen zullen op een biologische manier slib afbreken in de gracht.

Met het Leader project ‘De Burcht terug in haar weelde van weleer: landschapsherstel bottom-up’ worden middelen vrijgemaakt voor de verdere beheerwerken in en rond de Burcht.

4.5.4 Kasteelruïne Ter

Elst te Duffel

De ruïne van het Kasteel Ter Elst is een van de oudste bewaarde gebouwen van de provincie

Antwerpen. Het is eigendom van de gemeente Duffel, die de beschermde ruïne en omgeving sinds de jaren 1970 gebruikt als decor voor theater-, muziek- en andere socio-culturele evenementen.

De kasteelruïne is momenteel echter in slechte staat en voldoet niet meer aan de huidige veilig-

heids- en toegankelijkheidsnormen. Daardoor kan ze niet langer dienst doen als evenementdecor.

Een nieuwe restauratie en gedragen visie op de openstelling van de ruïne dringt zich dan ook

op. Als aanzet werd reeds een eerste participatiemoment georganiseerd om de inwoners van de

gemeente Duffel te betrekken bij het dossier. De gemeente Duffel vroeg aan Kempens Landschap om dit traject mee te begeleiden vanuit haar opgebouwde expertise. Kempens Landschap zal de uitwerking van een visie en de opmaak en opvolging van het restauratiedossier op zich nemen.

50

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

51

4.5.5

Rangeerloods te Essen

Vlakbij het station van Essen staat een beschermde rangeerloods uit 1902. Deze werd gebruikt

om goederen te controleren langs de spoorlijn Roosendaal-Antwerpen maar staat al jaren leeg.

In 2010 kocht het Autonoom gemeentebedrijf Essen het gebouw en onmiddellijke omgeving aan.

Sindsdien is de gemeente op zoek naar een gepaste herbestemming voor het neoclassicistische

gebouw, gekoppeld aan de nodige restauratiewerken en omgevingsaanleg. In dit kader werd reeds

een masterplan opgemaakt. Sinds 2013 begeleidt Kempens Landschap het gemeentebestuur in dit dossier. In 2014 werd de strategie bepaald om een restauratiearchitect aan te stellen en tegelijkertijd een eerste partneroproep te lanceren.

4.5.6 Jan-Vlemincktoren

te Wijnegem

In het stadspark van Wijnegem bevindt zich de zestiende-eeuwse Jan Vlemincktoren. Het L-vormige gebouw is een van de weinige restanten van het vroegere kasteel ‘Wijnegemhof’. Het beschermde monument is eigendom van de gemeente Wijnegem. De gemeente heeft reeds langer de intentie om het gebouw te restaureren en samen met een private partner een nieuwe invulling te geven.

Hiertoe dienden ze in 2010 een restauratiedossier in bij het agentschap Onroerend Erfgoed, dat

echter nooit ontvankelijk werd verklaard. Omdat het dossier al een tijd stil lag, vroeg de gemeente begeleiding en advies aan Kempens Landschap. In juli 2014 werd een eerste oproep gelanceerd

in de zoektocht naar een private partner. Ook wordt de aanstelling van een nieuwe restauratiearchitect als belangrijke stap gezien in dit dossier.

4.5.7

Kerkruïne Sint-Michiels te Hulshout

In het centrum van Westmeerbeek ligt de ruïne van de in oorsprong vijftiende-eeuwse Sint-

Michielskerk. Dit beschermd gebouw is eigendom van de gemeente Hulshout. Het gemeente-

bestuur heeft de intentie om de ontoegankelijke ruïne te restaureren en open te stellen voor het publiek. Hierbij wil de gemeente samenwerken met een private partner die een nieuwe functie

in de ruïne wil inbrengen. Kempens Landschap zal vanuit haar expertise het traject begeleiden.

In december 2014 werd een eerste partneroproep gelanceerd in de zoektocht naar een potentiële

partner. Tegelijkertijd zal de gemeente een restauratiearchitect aanstellen om de restauratie voor te bereiden en uit te voeren.

4.5.8

Sint-Bernardusabdij te Hemiksem

De Sint-Bernardusabdij is een voormalige cisterciënzerabdij die in de dertiende eeuw werd gesticht.

Het is een als monument beschermd complex met verschillende vleugels en drie binnenplaatsen omgeven door een park van circa 14 ha. De abdij is in eigendom van het gemeentebestuur van Hemiksem. Het omringende park is eigendom van het Agentschap voor Natuur en Bos.

52

BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

Een gedeelte van het complex werd reeds gerestaureerd en kreeg een nieuwe invulling.

Zo bevindt het gemeentehuis van Hemiksem zich in de Westvleugel en werden serviceflats ingebracht in de Oostvleugel. Daarnaast zijn het Heemmuseum en het Gilliot- en Roelants Tegelmu-

seum ondergebracht in gedeelten die nog gerestaureerd moeten worden. De gemeente heeft de

intentie om de restauratie van de abdij gefaseerd verder te zetten. De Zuidvleugel wordt momenteel niet gebruikt en staat als eerste op de planning om gerestaureerd en herbestemd te worden.

Kempens Landschap zal de gemeente hierin begeleiden. Vanuit het Agentschap voor Natuur en Bos is er reeds een principieel akkoord om het omringende park in erfpacht over te dragen.

4.5.9 Fort

van Lier

Het fort van Lier werd gebouwd in de negentiende eeuw en maakt deel uit van de buitenste

fortengordel rond Antwerpen. In 2012 vroeg de stad Lier aan Kempens Landschap om de stad te

begeleiden in de opwaardering van deze site. Net zoals in het dossier van het fort van Duffel moet ook hier een evenwicht gezocht worden tussen het behoud van de natuur en de vleermuizen-

habitat enerzijds en mogelijkheden naar restauratie en openstelling van het fort en zijn omgeving

anderzijds. Kempens Landschap maakte reeds een plan van aanpak op voor dit project. In 2014 werd gestart met de opmaak van een beheerplan waarin de langetermijnvisie op het fort zal worden vastgelegd.

4.5.10 Heilige

Geesthoeve te Borsbeek

Deze als monument beschermde negentiende-eeuwse hoeve met bijbehorende schuren, paardenstal en weilanden werd recent aangekocht door het Agentschap Wegen en Verkeer. Zij zullen de

gronden gratis ter beschikking stellen aan de gemeente Borsbeek op voorwaarde dat de site een

non-profit bestemming krijgt. Alle kosten voor renovatie moeten ook door het gemeentebestuur worden gedragen. Kempens Landschap zal de gemeente hierin adviseren en begeleiden.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | BEHEER EN ONTWIKKELING DOMEINEN

53

Werking - Projecten Ac ti vit eit en

5

5.1

Publieksevenementen

Elk jaar organiseert Kempens Landschap een tiental publieksevenementen, vaak in coproductie met andere partners. Soms worden zo’n evenementen georganiseerd ter gelegenheid van een opening of de start of einde van werken, zoals bijvoorbeeld de publieksopening van het fort van Duffel. Anderen keren als jaarlijks happenings terug zoals de Koloniehappening of het Geboortebos. Daarnaast nemen we deel aan provinciale en Vlaamse initiatieven zoals de Fortengordel.

Tenslotte stellen we onze domeinen sporadisch open als eventlocatie. Zo willen we omwonenden, partners en geïnteresseerden laten proeven van de domeinen van Kempens Landschap.

Hieronder een overzicht van de evenementen die plaatsvonden in 2014: 1 april Inhuldiging molen In Stormen Sterk, Lille De molen In Stormen Sterk werd na restauratie in aanwezigheid van beide covoorzitters plechtig ingehuldigd. Een vijftigtal aanwezigen kon als eerste een kijkje nemen in de molen die opnieuw zijn wieken uitsloeg.

25 april Inhuldiging Lichtstraat, Merksplas De gerestaureerde lichtstraat van de voormalige Landloperskapel van Merksplas-Kolonie werd ingehuldigd met speeches en een spectaculaire klank- en lichtshow. Het evenement was een groot succes met meer dan 400 aanwezigen.

27 april Merodepicknick, Westerlo Bijna 700 deelnemers kwamen op een zonnig zondag picknicken op het domein van de Beddermolen in Tongerlo.

30 april en 4 mei Opening fort van Duffel Op 30 april werd het gerestaureerde fort in aanwezigheid van 400 genodigden ingehuldigd tijdens een officiële opening in aanwezigheid van onder meer de burgemeester van Duffel Marc Van der Linden, covoorzitter van Kempens Landschap en gedeputeerde Peter Bellens, administrateur-generaal van Toerisme Vlaanderen Peter De Wilde en Kabinetschef Marc Andries. Op zondag vier mei was jong en oud uitgenodigd voor een grote publiekshappening die meer dan 3.000 mensen trok. Er waren doorlopende rondleidingen met fortgidsen en allerlei animatie.

10 mei Slothappening Weelde, Ravels Op zondag tien mei werd het project Terug naar het Weelde van Weleer afgesloten.

Enkele honderden omwonenden en geïnteresseerden kwamen kijken naar de toekomstvisie en plannen voor de dorpskern van Weelde. Voor de kleinsten was er een nostalgische kermis.

Samen gooiden de aanwezigen zo’n 1.500 speciale mudballs met micro-organismen in de Burcht als startschot voor de heropwaardering van deze historische gracht.

56

ACTIVITEITEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

18 mei Fortengordel Het fort van Duffel nam deel aan de jaarlijkse Fortengordel van de provincie Antwerpen.

22 juni Slothappening in Gestel, Berlaar In aanwezigheid van Burgemeester Walter Horemans, gedeputeerde Peter Bellens en minister Koen Geens werd de opgewaardeerde dorpskern van Gestel voorgesteld aan het publiek.

Zo’n honderd genodigden kwamen het resultaat van de werken bewonderen.

27 juni Opening spoorf Op vrijdag 27 juni werd de eerste spoorfiets plechtig ingereden door covoorzitters en gedeputeerden Inga Verhaert en Peter Bellens, samen met burgemeesters Jan Jambon (Brasschaat) en Dirk Van Mechelen (Kapellen). Met het nodige enthousiasme lieten ze zo het spoorfietsenproject officieel van start gaan.

29 juni Ge(s)maakt in Merksplas Samen met de gemeente Merksplas werd ook dit jaar een Koloniehappening georganiseerd.

Op zondagmiddag was er een streekproductenmarkt in de recent gerestaureerde hooischuur aan de Grote Hoeve. Verder was er een wedstrijd schapenhoeden en allerlei animatie.

6 augustus Vlaanderen Muziekland, Essen Ook dit jaar streek Vlaanderen Muziekland neer in het domein van de paters Redemptoristen in Essen. Dit jaar kon het publiek genieten van optredens van onder andere Clouseau, K3, Jo Vally, Stan Van Samang en Ian Thomas.

14 september Open Monumentendag Vlaanderen Tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag waren heel wat monumenten van Kempens Landschap opengesteld voor het publiek: het fort van Duffel, domein Ter Speelbergen, domein Roosendael, het Hof Ter Linden en de molen In Stormen Sterk. Ook het Ursulineninstituut in Onze-Lieve-Vrouw-Waver nam deel aan OMD 2014.

9 november Geboortebos Borsbeek Voor het vierde jaar op rij werden vierentwintig nieuwe bomen aangeplant in het geboortebos van Borsbeek. Voor alle meisjes geboren in 2013 werd dit keer een linde aangeplant, voor de jongens een beuk.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | ACTIVITEITEN

57

58

ACTIVITEITEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

5.2

Samenwerking Terra Nova

Terra Nova is het zomerfestival van de provincie Antwerpen om speciale activiteiten te promoten op onverwachtse plekken dicht bij huis. In 2014 werkte Kempens Landschap samen met Terra Nova voor de promotie en uitwerking van verschillende activiteiten. Zo werd de ticketing en promotie van het pitkamperen verzorgd door Terra Nova. Verder organiseerde Terra Nova ook ‘Fortizon’: avontuurlijke weekends voor ouders en kinderen in het fort van Duffel. Op 30 en 31 augustus sloot Terra Nova haar seizoen af met het concert ‘Jef Neve en de helden van het thuisfront’. De landloperskapel in Merksplas-Kolonie was de perfecte locatie voor deze voorstelling.

5.3

Vrienden van de Smaak

Ook dit jaar was een van de domeinen van Kempens Landschap het kader voor een nieuwe ‘Vrienden van de Smaak’. Dit is een rondreizend restaurant zonder muren dat neerstrijkt op bijzondere plaatsen. Op zaterdag zes september stond de lange tafel opgesteld in de middengang van het fort van Duffel. De aanwezigen kregen eerst een rondleiding doorheen het fort en konden nadien genieten van een uitgebreid menu van chef-kok Philippe van den Bulck.

5.4

Lokale ceremonie Europa Nostra Awards

In 2014 kreeg Kempens Landschap een EU Prijs voor Cultureel Erfgoed of Europa Nostra Award én Grand Prix in de Award én Grand Prix in de categorie bijzondere inzet. De officiële prijsuitreiking vond plaats in Wenen, maar elke winnaar had de verplichting ook in eigen land een ceremonie te organiseren. Op vrijdag negentien september vond de lokale ceremonie van Kempens Landschap plaats in de Kapel van het voormalig kloosterdomein van de Zusters Franciscanessen in Wuustwezel. Toenmalig Europees Commissaris voor Onderwijs, cultuur, Meertaligheid en Jeugdzaken Androulla Vassiliou en Piet Jaspaert, bestuurder van Europa Nostra, luisterden de avond op met toespraken. Mevrouw Vassiliou overhandigde nogmaals plechtig de award en feliciteerde het team. Moderator van dienst Lieven Van Gils interviewde doorheen de avond ook erevoorzitters Ludo Helsen en Jos Geuens, huidige covoorzitters Peter Bellens en Inga Verhaert en tenslotte Marc Andries, Kabinetschef van Vlaams Minister-President Geert Bourgeois.

5.5

Donateursdag

Naar jaarlijkse gewoonte organiseerde Kempens Landschap een donateursdag als blijk van waardering voor het engagement van onze donateurs. Op vijf september verwelkomden we 101 genodigden op het fort van Duffel: directieleden van (potentiële) donateurs en de bestuursleden van Kempens Landschap. Zij werden vergast op een diner van Vrienden van de Smaak met chefkok Philippe van den Bulck.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | ACTIVITEITEN

59

Werking - Projecten Co mm u n icat ie

6

6.1

@kempenslandschap.be

In navolging van het provinciale beleid kregen alle medewerkers van Kempens Landschap een nieuw e-mailadres. Voortaan kan men ons bereiken via: Algemeen e-mailadres: info@kempenslandschap.be Medewerkers: Philippe De Backer - Directeur philippe.debacker@kempenslandschap.be Annemie Nagels - Projectmedewerker annemie.nagels@kempenslandschap.be Sofie Rousseau - Financieel-administratief medewerker sofie.rousseau@kempenslandschap.be Karolien Horckmans - Projectmedewerker karolien.horckmans@kempenslandschap.be Tine Van den Broeck - Projectmedewerker tine.vandenbroeck@kempenslandschap.be Leen Cannaerts - Projectmedewerker leen.cannaerts@kempenslandschap.be Johan Van den Mooter - Projectmedewerker johan.vandenmooter@kempenslandschap.be Griet Limet - Projectmedewerker griet.limet@kempenslandschap.be Nena De Roey - Projectmedewerker nena.deroey@kempenslandschap.be

62

COMMUNICATIE | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

6.2

Perswerking

Kempens Landschap voert steeds een actieve perswerking. Zo werden er in 2014 vanuit de organisatie 27 persberichten verstuurd. Ook werden verschillende projecten van Kempens Landschap officieel voorgesteld aan de pers. Verder heeft Kempens Landschap een goede samenwerking met de dienst communicatie van de provincie Antwerpen. De meeste persberichten werden goed opgepikt door de media wat resulteerde in vele artikels in vooral regionale kranten. Kempens Landschap verscheen ook in meerdere reportages van lokale tv-zenders zoals ATV en Rtv. Vlaanderen Vakantieland bezocht tweemaal het fort van Duffel en zette ook de spoorfietsen tussen Kapellen en Brasschaat in de kijker. De spoorfietsen haalden eind juni zelfs even het vrtjournaal.

6.3

Website en online media

De website www.kempenslandschap.be werd geregeld geactualiseerd en in 2014 lanceerde Kempens Landschap drie nieuwe projectwebsites: www.fortduffel.be, www.spoorfietsen.be en www.heritagerecyled.eu. Verder is Kempens Landschap aanwezig/actief op verschillende sociale media zijnde Facebook, Linkedin en Twitter.

6.4

Drukwerk

De ontwikkelde huisstijl met het nieuwe logo van Kempens Landschap werd in 2014 toegepast op al het drukwerk. Er werd een nieuw sjabloon opgemaakt voor folders en nieuwsbrieven.

In april, juli en oktober verscheen opnieuw een gedrukte nieuwsbrief of magazine van Kempens Landschap. Hiervan worden per editie zo’n 2.000 exemplaren verspreid aan de aangesloten gemeentebesturen, de donateurs en beschermleden van Kempens Landschap. Daarnaast wordt de nieuwsbrief ook digitaal naar zo’n 2.300 abonnees verstuurd per e-mail. Er werden drie nieuwe folders gedrukt: voor het fort van Duffel, de spoorfietsen in Kapellen-Brasschaat en de molen In Stormen Sterk te Gierle. Daarnaast werden enkele flyers gedrukt voor promotie en gebruik op happenings. In de Kolonies werd in het voorjaar van 2014 een nieuwe koloniekrant verspreid.

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | COMMUNICATIE

63

Werking - Projecten

Patr im on ium

(per 31 december 2014)

In eigendom 08.02.99

Brecht

Domein ‘de Poppelaer’

08.02.99

Geel

Bel – Kruiskwacht

08.02.99 Geel

66

10 ha 61 a 55 ca 5 ha 19 a 24 ca

Bel - Kapucienenberg

1 ha 43 a 00 ca

20.12.99

Schilde

Domein ‘de Caters’

10 ha 46 a 35 ca

23.12.99

Hoogstraten

Boerderij Wortel-kolonie

2 ha 95 a 53 ca

05.01.00

Geel

Bel - Aschberg

01.03.00

Geel

Bel

14.04.00 Mol/Balen

Heidehuizen

02.05.00 Geel

Bel - Kapucienenberg

07.07.00

Mol

26 a 85 ca 2 ha 45 a 09 ca 13 ha 93 a 69 ca 1 ha 19 a 20 ca

Berkenbossen

7 ha 43 a 01 ca

08.08.00 Herentals

Kempische Heuvelrug

1 ha 13 a 30 ca

19.09.00 Geel

Bel - Kruiskwacht

71 a 90 ca

15.12.00

Mol

Heidehuizen

47 a 50 ca

03.01.01

Vosselaar

Zwartgoorheide

21.05.01

Mol

Heidehuizen

11.07.01

Balen

De Most

27.09.01

Balen

Volbergbossen

29.11.01

Mol

Berkenbossen

2 ha 14 a 52 ca

03.01.02

Balen

Keiheuvel

2 ha 34 a 49 ca

11.01.02

Herentals

de Hellekens

05.02.02

Mol

Volmolen

05.06.02

41 ha 31 a 50 ca 24 a 75 ca 5 ha 08 a 18 ca 2 ha 60 a 06 ca

86 a 01 ca 38 ha 63 a 00 ca

Geel

Eindhoutse Heide

24.06.02 Geel

Bel - Kruiskwacht

1 ha 76 a 50 ca

03.09.02

Geel

Kalvarieberg

1 ha 91 a 39 ca

06.11.02

Geel

Bel

1 ha 66 a 95 ca

12.12.02

Meerhout

Molse Heide

17.12.02

Geel

Bel - Kruiskwacht

06.01.03

Meerhout

Molse Heide

1 ha 54 a 70 ca

11.03.03

Balen

Rijsbergerdijk - Gompel

1 ha 79 a 90 ca

20.03.03

Geel

Bel - Kruiskwacht

3 ha 74 a 56 ca

28.03.03

Meerhout

Molse Heide

1 ha 93 a 50 ca

10.03.03

Balen

Keiheuvel

1 ha 85 a 50 ca

29.04.03

Beerse

Pelerheide

6 ha 08 a 91 ca

21.05.03

Geel

Kalvarieberg

1 ha 89 a 65 ca

27.06.03

Heist o/d Berg

Pelgrimshof

7 ha 60 a 70 ca

11.09.03

Geel

Bel-Kapucienenberg

21 a 06 ca

30.09.03

Balen

Volbergbossen

25 a 90 ca

08.10.03

Hoogstraten

Blauwbossen

15 ha 12 a 60 ca

17.10.03

Oud-Turnhout

Rooise Loop

5 ha 50 a 42 ca

13.11.03

Zandhoven

Blommerschot

2 ha 74 a 37 ca

04.12.03

Herentals

Kempische Heuvelrug

82 a 70 ca

46 a 44 ca 52 a 15 ca

23 a 74 ca

09.12.03

Mol

Gompel

10.12.03

Mol

Volmolen

35 a 14 ca

13.01.04

Mol

Berkenbossen

44 a 83 ca

19.03.04

Laakdal

Helschot

26.05.04

Laakdal

Eindhoutse heide

58 a 93 ca

26.05.04

Geel

Bel

42 a 00 ca

10.06.04

Geel

Torfven

16.08.04

Herentals

Kempische Heuvelrug

PATRIMONIUM | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

8 ha 56 a 23 ca

3 ha 48 a 15 ca

2 ha 58 a 30 ca 22 a 77 ca

07.10.04

Balen

Achterste Keiheuvel

26.11.04

Mol

15 Kapellekes

1 ha 02 a 44 ca

26.11.04

Borsbeek

Koude Beek–Grensscheidingsbeek

01.12.04

Beerse

Schrieken

3 ha 07 a 71 ca

15.12.04

St.Katelijne-Waver

Roosendael

15 ha 90 a 95 ca

21.01.05

Hoogstraten

Blauwbossen

10.02.05

Malle

Scherpenbergmolen

19 a 18 ca

03.08.05

Geel

Bel-Kapucienenberg

20 a 18 ca

17.10.05

Balen

Keiheuvel

28.10.05

Herentals

Kempische Heuvelrug

13.01.06

Mol/Balen

Heidehuizen

14.02.06

Putte

Ter speelbergen

15.02.06

Meerhout

Molsche Heide

21.04.06

Zoersel

De Welvaert

05.07.06

De Merode

186 ha 95 a 14 ca

23.08.06

Herentals

Kempische Heuvelrug

24.10.06

Brecht

Noenheuvel

24.11.06

Geel

Bel

13.12.06

Lille

Molen ‘In Stormen Sterk’

17 a 52 ca

22.03.07

Herentals

Hellekens

15 a 50 ca

04.09.07

Turnhout

Frac

11.09.07

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

19.09.07

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

24.09.07

Brecht

Noenheuvel

10 a 75 ca

01.10.07

Brecht

Noenheuvel

10 a 08 ca

01.10.07

Balen

Keiheuvel

10 a 50 ca

09.11.07

Retie

Goriënberg/Den Ellenboog

11.12.07

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

11.12.07

Brecht

Noenheuvel

8 a 28 ca

18.01.08

Brecht

Noenheuvel

14 a 20 ca

18.01.08

Brecht

Noenheuvel

12 a 50 ca

13.02.08

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

19.02.08

Brecht

Noenheuvel

15 a 25 ca

19.02.08

Brecht

Noenheuvel

20 a 00 ca

13.03.08

Beerse

Laakvallei

18.03.08

Brecht

Noenheuvel

20 a 00 ca

18.03.08

Brecht

Noenheuvel

40 a 00 ca

21.04.08

Brecht

Noenheuvel

8 a 00 ca

30.04.08

Borsbeek

Diepenbeekveld

28.05.08

Brecht

Noenheuvel

13 a 35 ca

05.06.08

Ravels

Oud Heyveld

13 ha 68 a 86 ca

25.06.08

Brecht

Noenheuvel

12 a 63 ca

01.07.08

Brecht

Noenheuvel

20 a 00 ca

13.08.08

Balen

Volbergbossen

69 a 65 ca

19.08.08

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

27.08.08

Beerse

Laakvallei

45 a 20 ca

24.10.08

Brecht

Noenheuvel

20.11.08

Borsbeek

Diepenbeekveld

12.01.09

Brecht

Noenheuvel

34 a 10 ca 23 ha 99 a 48 ca

32 a 45 ca

5 ha 03 a 31 ca 22 a 32 ca 11 ha 61 a 64 ca 76 a 10 ca 1 ha 12 a 25 ca 12 ha 11 a 53 ca 29 a 15 ca 20 a 90 ca 31 a 41 ca

8 ha 90 a 00 ca

1 ha 84 a 61 ca

6 ha 28 a 05 ca

2 ha 48 a 10 ca

10 a 50 ca 1 ha 45 a 25 ca 10 a 00 ca

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | PATRIMONIUM

67

68

15.01.09

Zoersel

Welvaert

02.03.09

Brecht

Noenheuvel

3 ha 73 a 48 ca

10.03.09

Retie

Goriënberg/Den Ellenboog

24.03.09

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

22.04.09

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

22.04.09

Brecht

Noenheuvel

10 a 90 ca

10 a 03 ca 1 ha 30 a 08 ca

23.04.09

Brecht

Noenheuvel

10 a 50 ca

19.05.09

Brecht

Noenheuvel

20 a 00 ca

19.05.09

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

19.05.09

Brecht

Noenheuvel

14 a 10 ca

20.05.09

Balen

Kleine Most

30 a 30 ca

20.05.09

Brecht

Noenheuvel

9 a 28 ca

25.05.09

Brecht

Noenheuvel

7 a 94 ca

25.05.09

Brecht

Noenheuvel

11 a 65 ca

25.05.09

Retie

Goriënberg

3 h 62 a 52 ca

10.06.09

Beerse

Laakvallei

18.06.09

Heist-op-den-Berg

Herentalsesteenweg

04.08.09

Brecht

Noenheuvel

28.09.09

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

15.10.09

Brecht

Noenheuvel

09 a 30 ca

23.12.09

Herenthout

Kruiskensberg

1 ha 49 a 30 ca

23.12.09

Duffel

Fort van Duffel

7 ha 34 a 22 ca

26.01.10

Grobbendonk

Bouwelse Heide

41 ha 62 a 81 ca

28.01.10

Brecht

Noenheuvel

19.03.10

Balen

Keiheuvel

08.04.10

Geel

Bel

24.03.10

Mol

Heidehuizen

16.04.10

Heist op den Berg

Vallei van de grote Nete

28.04.10

Hoogstraten

Blauwbossen

28.04.10

Merksplas

eig. Boone

27.05.10

Mol

15 Kapellekes

24.06.10

Wuustwezel

Bleke Heyde

1 h 21 a 10 ca 14 a 72 ca 10 a 00 ca

32 a 83 ca 1 ha 61 a 16 ca 21 a 49 ca - 2 a 10 ca 13 ha 66 a 83 ca 5 ha 58 a 19 ca 10 ha 23 a 45 ca 11 a 31 ca 7 ha 35 a 14 ca

07.09.10

Retie

Goriënberg

61 a 33 ca

02.12.10

Brecht

Noenheuvel

11 a 50 ca

22.12.10

Borsbeek

Diepenbeekvelden

84 a 55 ca

12.01.11

Brecht

Noenheuvel

9 a 00 ca

12.01.11

Brecht

Noenheuvel

12 a 23 ca

13.01.11

Geel

Belse Heide

27 a 00 ca

02.02.11

Brecht

Noenheuvel

23 a 89 ca

27.04.11

Brecht

Noenheuvel

20 a 00 ca

04.05.11

Geel

Belse Heide

35 a 00 ca

08.06.11

Herentals

Kempense Heuvelrug

40 a 98 ca

08.07.11

Geel

Belse Heide

12.10.11

Westerlo

Beddermolen

19.12.11

Brecht

Noenheuvel

01.03.12

Edegem

Hof ter Linden

23.03.12

Borsbeek

Diepenbeekvelden

23.03.12

Brecht

Noenheuvel

10 a 00 ca

05.04.12

Balen

Keiheuvel

55 a 32 ca

PATRIMONIUM | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014

2 ha 06 a 78 ca 30 a 00 ca 10 a 00 ca 46 ha 02 a 75 ca 71 ca

03.05.12

Balen

Keiheuvel

14.05.12

Wuustwezel

Kloosterdomein

43 a 20 ca

31.05.12

Duffel

Fort van Duffel

7 a 28 ca

26.10.12

Brecht

Noenheuvel

19 a 82 ca

23.11.12

Brecht

Noenheuvel

12 a 42 ca

26.11.12

St-Kat-Waver

Roosendael

72 a 45 ca

28.05.13

Essen

Paters Redemptoristen

03.07.13

Geel

Belse Heide

13.12.13

Brecht

Noenheuvel

10 a 80 ca

19.12.13

Mol

15 Kapellekes

30 a 80 ca

15.05.14

Borsbeek

eig. Caes

1 ha 39 a 15 ca

15.05.14

Borsbeek

eig Kl aan Caes

1 ha 39 a 15 ca

21.05.14

Hove

eig. Fruithout

9 ha 31 a 6 ca

22.05.14

Geel

eig. De Mey

32 ha 81 a 64 ca

11 ha 23 a 09 ca 53 a 27 ca

2 ha

05.08.14

Borsbeek

eig. Smits

03.12.14

Nijlen

eig. Van Bauwel

1 ha 35 a 04 ca 14 a 50 ca

56 a 12 ca

In huur 20.12.99

Mol

Buitengoor-Meergoren 27 ha

18.09.09

Boechout

Speel & Vredesbos

04 ha 16 a 36 ca

Erfpacht 29.09.11

Borsbeek

eig. ANB

1 ha 47 a 95 ca

29.09.11

Boechout

eig. ANB

1 ha 83 a 42 ca

29.09.11

Mortsel

eig. ANB

2 ha 30 a 66 ca

Inbreng expertise 04.12.09

St. Kat. Waver

Urselinnen instituut

9 ha 93 a 93 ca

28.05.10

Merksplas

Kapel-boerderij

4 ha 29 a 35 ca

22.06.12

Wijnegem

Jan Vlemincktoren

22.11.13

Stabroek

Ravenhof

22.11.13

Essen

Rangeerstation

21.11.14

Berlaar

Berlaarhof

21.11.14

Westmeerbeek

Kerkru誰ne

21.11.14

Hemiksem

Abdij

2 ha 3 ha 04 a 55 ca 20 a 86 ca 70 ha 66 a 13 ha 03 ca 95 a

Verkoopsakkoord

Brecht

Noenheuvel

20 a 00 ca

Heist op den Berg

Hof ter Laken

30 ha 51 a 82 ca

Hulshout

Hof ter Borght

18 ha 32 a 25 ca

Geel

Belse Heide

12 a 04 ca

Algemeen totaal: 911 ha 24 a 70 ca

WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014 | PATRIMONIUM

69

Vormgeving: Studio Salens Foto’s: James Van Leuven Druk: Debie

V.Z.W. KEMPENS LANDSCHAP

Maatschappelijke zetel: p/a provinciehuis Antwerpen Kon. Elisabethlei 22-24 2018 Antwerpen

Ondernemingsnummer: 463.095.123

72

BESTUURSORGANEN | WERKINGSVERSLAG VZW KEMPENS LANDSCHAP 2014