1 Moneycare هراپل دنوژ د تمکح وسیپ د Pashto )وتښپ(
2 هپ اوخل SALVATION ARMY MONEYCARE د یوش روپخ ېک 2021 67 Cleary Street, Hamilton NSW 2303 AUSTRALIA ABN 46891896885 salvationarmy.org.au 1800 722 363 youretheboss@salvationarmy.org.au @salvosmoneycare @_moneycare_ رثا ېد د ید يدنوخ قح پاچ د رثا ېد د The Salvation Army Moneycare© هپ ای يپاک ،دیلوت ایب هترپ ېزاجا ېلکیل هل Salvation Army Moneycare د هخرب څیه یدیک لودږیل يشن لوډ څیه :هل هننم هپ کټچ د هراپل نیازیډ وا کیفارګ د هنوتمدخ پاچ ېګناپځنم نتم د Emma Lalic .هراپل ولومس ېچ کلخ هغه وا میټ Moneycare د Moneycare د ېک ونولک 30 وریت هپ يرل هکیړا هرس وی Salvation Army Australia د د ېچ ید ګنځروغ يوسیع لاویړن هپ وا يږیک یاځ وی هطساو هپ ېدیقع يوک ۍدنوژ ار ېلیه ېک یاځ هغه ره .يو ایتړا هترو ېچ هت ونارشم ږوم ينژيپ تیمسر هپ نانتښڅ زیدود وبوا وا وکمځ د ېک ایلارټسآ هلوټ هپ )Salvation Army( رکښل تاجن د هرادماود یود د هرس ونوروتلک دنوژ ناور وکلخ وپاټ ټیرټس سیروت وا وکنودیسوا د ېک ایلارټسآ هپ وا داویه ېد د وا ووک یوانرد .وودییات ېکیړا
،ید باتک وی هړا هپ وسیپ د اد .ید روژ ریډ هخڅ ېغه د اد رګم ید هړا هپ ولوک دنوژ هښ د اد Salvation Army’s Moneycare د ایلارټسآ هپ ېسیهار ونولک 30 هل تمدخ ږومز يوک ېدناړو ېروشم يلام ېک هل ،ایړو هراپل اچ هغه ره د لت ېزاورد وتمچ ړتلام د وا ېروشم هترپ تواضق ېچ هڅ ره يد ېتسینارپ هراپل ولوک هرس وساتس هب ږوم ،يو طیارش وساتس ومومو لح هروغ هراپل وساتس وا وو ناور وکلخ هریمش ېب د تسای سيير وسات د ېک ودږوا هپ ونولک د ېچ يوش لیو اوخل ېک ېد هپ وا يرل هکیړا هرس Moneycare لماش تمکح میټ د Moneycare د ږومز ید ونوروپ د کلخ ریډ ېچ يد يلدیل ږوم يلام نمزنوتس د ای يوش بوډ هرس ۍکاوځ ېب د ېک سلا هپ ونومټسیس څیه يو هن ېساد دیاب اد يوک ساسحا ېساد رګم ،يړک بیترت يد هن لوټ اد اچ لپخ هګنڅ وسات ېچ يرل نوتش ېرلا ېچ ئدږیرپ ئړک فرصم ېسیپ وا تخو يزینارپ ۍکړک ورتا وربخ د ېڼاپ اد وغه د باتک ینچوک اد ېچ ورل هلیه ږوم هړز یول ږومز اوخل وکلخ ييایلارټسآ وسیپ د يړاوغ ځرو هره ېچ يړک لپخ لیپ لهو مدق ېدناب هرلا هپ ېنیاسوه د يړک د دیاب وسات ېچ ید تخو هغه اد .ئسواو سییر وسیپ ولپخ رت وی رس هپ ېکمځ د ږوم دنوژ ېک داصتقا هیاډب ولوټ کلخ لوټ اوخواش د مه ایب ،ووک ېلوین هخڅ وناسک وغه هل هغه رت ،يرل دیاع ریډ ېچ د - يرل دیاع ږل ریډ ېچ ېروپ .يدېدنلا راشف رت هړاهپ وسیپ دنوژيکنورل انام د باتک اد هترپ - يوربارب تصرف ولوک .ئرل هرموڅ وسات ېچ ېد هل 3
4 :هګناپځنم 6 لدنوموسیپ د وساتس :هنیاسوه وسیپ د .1 9 ئړک صلاخ هنوریځنز ریت لپخ :هسیک وسیپ د وساتس 12 ؟ئرل همت هڅ د ایتښر هپ وسات :هنوتښزرا وساتس 18 ېربخ هنانیب عقاو هړا هپ وسیپ د :ېرتا ېربخ وساتس 24 لدیهوپ تښزرا ينیتښیر هپ وساتس :دنوژ وساتس 26 نلاپ لمع د هراپل نولدب د :لوړوج ونوتداع ویون د .2 28 لومیظنتهراپل بوتیلایرب د :هنومټسیس وسیپ د .3 30 ئړک هکاپ يډوډګ :مټسیس ولوک لیاف د وساتس 34 ئړک هیدات ېی هقیرط هلپخ هپ :هنولیب ،هنولیب ،هنولیب 36 لوک هرادا وسیپ ولپخ د :نلاپ وسیپ د وساتس 42 هنوماګ ولوک دنوژ د کاپ هخڅ روپ د :هلماعم هرس روپ د 46 يټګ يلایس راک تباث وا ورو :ئړک لیپ امپس هلپخ 50 لوک امپس هراپل يش يړګناځ هوی د :هجیدوب ۍنچوک 52 لوک دنوژ هښ ځرو هره :دنوژ ینځرو .4 55 تسای ېک ۍکوڅ هپ يکنوولچ رټوم د وسات :هنوتښګل رټوم د 59 لوک باختنا هروغ :هنوتښګل وماج د 60 بیکرت وی هراپل بوتیلایرب د :هنوتښګل وړوخ د 64 ئش يسلارب ېدناب ونولیب ولپخ هپ :هنوتښګل انښیرب د 66 یوینخم هخڅ يزیغا )لابونس( ودیوش د يرواو د :لوک نوډګ 68 هنړک هنارایښوه هرس نوفیلټ کریځ د وساتس :هنونوفیلت لیابوم 71 يد مهم ېچ ېریچ ئتاسو ېک یاځ هغه هپ ېسیپ ېلپخ :يرادکناب ۍنځرو
5 74 ئړوارۍرتچ هلپخ :ئسوا يدنوخ .5 76 ؟لوک هن ای لوک همیب :همیب 80 يش لتا یوليش یلوک کوڅ ره :دعاقت 84 ئش هښ هب وسات وا ئوځروغ هم هماپ هل یود :همیرج 86 يد هن نایش لوټ اد :زایتما ټیډیرک د 88 وی يللت هتله لوټ ږوم :ۍلغرد 92 لوک هروغ ریڅ هپ لتا وی د :لوک هړکیرپ .6 95 دوښرلا ماګ هپ ماګ ږومز :لدوریپ هنارایښوه 100 دب ریډ وا دب ،هښ :هنوتراک ټیډیرک 103 هیارک هراپل دوریپ د وا هنوروپ ېیدات د :هنوروپ نمنایز 105 ئړکو یوینخم هخڅ درد هل هتسورو ،ئسوا ربخ سوا :ئړکو هیدات هتسورو ئریپو سوا 108 هنوزار ولتاسخی د يک لصفيدپ :يړوا ېک ایلارتسا هپ .7 111 ید لصف ولټګ د وسیپ د وا ۍښوخ د اد :سمسرک 115 ېرلا هداس هراپل وتسیخا دنوخ هخڅ رمل د :ۍتصخر يبود د 118 ئړک لیپ يي هرس نلاپ لمع د :لاک یون 121 ئړکو دنلچ هرس ونوتښګل يکنوروځ ېد د :هت يځنووښ هتریب 124 ؟ید هڅ نلاپېنتولا د وساتس :لوک تیاده ونونولدب د دنوژ د .8 127 ماود هتسورو یماکان هل :لوک رو هسلا هل وسیپ د 131 لدیک یاځوی هرس کاوځ يراک د :شاعم یړمول 133 لوړځ ۍلوخ راک د لپخ :شاعم یتسورو 134 یوینخم ۍډوډګ د :لوک تکرح / للت هت رهب 136 هنتولا هرس ټولیپ راکمه د :ایترګلم 139 لولیدبت هرلا ېنتولا د وساتس :لدیک لاج 140 لدیک وتمچ هراپل ونوتښګل ونیرفاسم د :لوک لیپ ۍنروک د 141 لوک هلماعم هرس ولتسانیک تخس د :لوکرو هسلا هل زیزع لپخ د 143 ېنووښرلا هروغ میټ MONEYCARE د .9 147 ېکیړا ېروټګ .10
.1 6 :هنیاسوه وسیپ د لدنوم وسیپ د وساتس
باتک اد ږوم وسیپ د وساتس ېک ولوصلاخ وزینارپ هراپل هتسرم هرس تخو ریت لپخ ولپخ د وا ئش هپ يکنولتار .ئړک 7
!هږېرد هم ونایش وسل هپ ؟ید هت هڅ ماپ وسات ؟ېړلا هګنڅ هت 8 ولوک لیپ د وساتس هتلد ېوش رکذ ېلحرم 3 هراپل يد ... ئړک فیرعت ایب بوتیلایرب .1 !ئړکو فارتعا لپخ وا هیکت ېدناب فیرعت هپ ایرب د ۍړن ۍنرهب د ئړک ړوج فیرعت لپخ ،یاځ رپ ولوک ېک ودیل هپ هڅ هغه د هرس وساتس ږوم تښزرا اعقاو هت وسات ېچ ووک هتسرم يوک هنووښرلا ېچ لوصا روژ هغه - يرل هراپل هڅ د وا يو کوڅ ئړاوغ وسات ېچ )ئروګوخم 12( ئږیردو ئش یلوک هدو وسات ېچ يږیهوپ .2 ید دنلچ وا یواهوپ وی تینهذ ېدو د يرل ایتړو نولدب د ناناسنا لوټ ېچ وساتس یود ،يوفیرعت هن وسات ېنتورېت يوک هتسرم ېک هدو هپ ،يیاوو نکمم تینهذ تخس ،تباث وی هښ ېک ولومپس هپ وسیپ د هلکڅیه هز" هب هز ېچ هتشن هرلا څیه ېساد ون ،مو هن لپخ د ېک لاک يکنولتار هپ مش یلوکو ."مړکو رفس هت هداو يرګلم لب هت ېربخ ېد هب تینهذ ېدو د رګم ونوتخو وریت هپ ام" ؛يړک رو لکش لوډ نن رګم ،يلومپس يد هن ېسیپ هښ ېک ټبیډ میقتسم هخڅ شاعم لپخ د هز ډاډ وڅ رت مومیظنت ېک باسح لاج هپ هپ يرګلم لپخ د هب هز ېچ مړک هسلارت ."مو ېک ځرو ېړګناځ ئړک لدب یش وی ېزاوی .3 دنلچ هپ ید هړا هپ ولولدب د یش وی د اد یون وی يش یلوک نولدب ینچوک وی ېک د وساتس ېچ يړک هتځنیمار تداع نومس هرس فیرعت بوتیلایرب يصخش رد تکرح رول هپ هڅ هغه د وسات وا يرلو ئړاوغ ېی وسات ېچ يوک ،ئرل ایتړا هت ېتسرم وسات هک وا ایتلاویل وا هبرجت ،هنوتراهم Moneycare يړک وتمچ ېی هت وسات ېچ يرل ؟تسای هښ هرس وسیپ د وسات ایا ... ون ئو هښ هلترپ هپ هغه د وسات يش یادیک فیرعت ایرب هراپل ناځ د وسات ېچ هلک ېچ ئړک هتځنمار هنونولدب ينچوک ،ئړک هسلارت هتسرم ېک هرلا هپ وا يوک راک وسیپ ولپخ د ئش یلوک وسات !ئړک ئش سییر :تیلاعف ئکیلو نایش سل ئش یلوک وسات ایا ولپخ د هخم د وسات يچ )!سوا ادمه( وڅ وی هتلد ؟ئوک دنوژ هښ هرس وسیپ ولوک لیپ هپ هرس وسات ېچ يد هنورظن :يوک هتسرم ېک د ونولیب انښرب وا زاګ لپخ د ام ید یړک ړوج نلاپ وی هراپل ولوکرو يد ټیډپا لوک هیدات وتایلام د امز يسیپ يدعاقت د امز ېچ مږیهوپ هز ید هتریچ هد ټیډپا هدارا امز نایز ریڅ هپ ونوروپ شاعم د هز موک هډډ هخڅ وتلاوصحم وکنووسر موربارب هراپل ۍنروک ېلپخ د لت ېی هز
9 :هسیک وسیپ د وساتس صلاخ هنوریځنز ریت لپخ ئړک يروتلک لاه يټ ډراوډا د :Adapted from یوش ړوج هخڅ لډام ګربسیآ هنودنلچ هنوتداع لوک رکف هنورواب هنوتښزرايصخش هندنژیپ ېبرجت وسیپ د ېبرجت ۍناوخپ ږومز ځرو نن يچ يوک هزیغا هرس هرادا ېسیپ ېلپخ هګنڅ ږوم "هسیکوسیپ د " ږومز .ووک د ،وبرجت يصخش د ږومز ينسوا وا خیرات ۍنروک ېوش هړوج هخڅ تیعضو .ورل هسیک هلپخ لوټ ږوم .هد هغه ېچ ېیښ مارګایډ ګربسیآ د ېی رون وا ووک ېی ږوم ېچ نایش ونوتښزرا ،ونودنلچ وروژ د ږومز يروګ يږیک لړو خمرپ اوخل وبرجت دنوژ د وا
:تیلاعف ئړک ېکیرش مه ېی هرس يړغ ۍنروک د ای يرګلم ړو رواب د وا ئسینو تخو هراپل ولیو باوځ د هت ونتښوپ ېدنلا ببس ېړکیرپ وا دنلچ ېد د وساتس یش هڅ ځرو نن ېچ يروګو وڅ رت يړکو هتسرم ېک ولوصلاخ ېسیک وسیپ د وساتس هب اد يکنولتار د ږومز يد يوش ښیپ ېک ونوتخو وریت هپ ېچ هڅ هغه وی ېک لاح هپ ګتخمرپ د لوټ ږوم ،ید اد ربخ هښ يد يوش يرلن ایتړا هت ولکاټ ئړک هړوج هسیک وسیپ د هلپخ وا ئړک هسلارت هټوټ هوی ذغاک د ای ،ئړک مسر / ئکیلو هنوباوځ لپخ هتلد ئش یلوک وسات .1 :هڼاپ کیلرس د ، "هرلاګت ۍښوخ د" ، "ېدنلا راشف د" هګوت هپ ېګلیب د ؟يونایب دنوژ وسیپ د وساتس رکیټس رپمب ای هلمج ،ملف ،هردنس هوی هموک "ړلا ېک ویناث 60 هپ" .2 :هڼاپ خیرات د ؟دولرد تښزرا ېی هت وسات وا ئرل دای هپ لدوریپ ېی وسات ېچ يد موک یش یړمول ؟هد یش هڅ هرطاخ ۍنړمول وساتس دنوړا وسیپ د ؟ید یلدوښ یلاوګنرڅ ولوک هرادا وسیپ د هت وسات )يو کوڅ ره هک( اچ ؟یوش ثحب هړا هپ وسیپ د ېک ۍنروک هپ وساتس ایآ ؟ئرل ېسیپ ږل ای ېریډ وسات ېچ ئوک ساسحا ېساد وسات ایا ؟و لوډ هڅ تیریدم وسیپ د ؟ولځناملو لوډ هڅ سمسرک وا ځرو ودیوږیز د ۍنروک وساتس هسیک وسیپ د امز 10 ﮏﯿﻟﺮﺳ ﺦﯾرﺎﺗ ﯽﻨﺳوا ﯽﮑﻧﻮﻠﺗار ﮏﯿﻟﺮﺳ
؟ئش ېک يکنولتار هپ ېچ لتښوغ هڅ وسات ئو موشام وسات ېچ هلک ای ؟هو یش هڅ هدند یړمول وساتس ؟ړک هسلارت روپ ای تراک ټیډیرک یړمول لپخ ېک رمع موک هپ وسات .3 :هڼاپ ۍنسوا ؟يوکرو سرد هړا هپ وسیپ د هت وسات کوڅ ېک وځرو ېد هپ ؟يوک هرادا کوڅ ېسیپ وساتس ؟ئوک ثحب هړا هپ وسیپ د هرس ۍناسا هپ )وسات ای( یود ایا ؟يد هڅ یش ولدوریپ د ېښوخ د وساتس ؟هد هڅ هنووښرلا هروغ وساتس هړا هپ ولوک امپس د وسیپ د .4 :هڼاپ ېکنولتار يراکښ ېساد هرس وسیپ د هب یکنولتار امز ېچ مرل هلیه هز 11
12 :هنوتښزرا وساتس هڅ د ایتښر هپ وسات ؟ئرل همت وا لدیهوپ ونوتښزرا ولپخ هپ ناځ هرس وړکیرپ يلام ولپخ د ېشقن دېرلا د لوک لومس وساتس وڅ رت هد هخرب هوی ېک ولوک دنوژ هښ هپ هرس .يړکو هتسرم نکمم لوړپشب هسیک وسیپ د وساتس يړکو هتسرم ېک ودیهوپ ېدپ هرس وسات فرصم هقیرط هغه هپ ېلو وسات ېچ وساتس ېلو ای ،ئوک ېی وسات ېچ ئوک نمزنوتس لوک بیقعت هرس تین هښ د ېریت وساتس هرس وسیپ د رګم - يراکښ ایتړا هت لورټنک یکنولتار وساتس ېبرجت ولړپس ونوتښزرا ولپخ د وسات هک يرلن ئش یلوک وسات ،ئمومو تخو هراپل هړا هپ وسیپ د ېچ هلک ېچ ئړک همولام هڅ ایتښر هپ هراپل وساتس ،يږیک هربخ يد مهم ېچ يد لوصا هغه هنوتښزرا وساتس يچ اد وا يوک هنووښرلا هت دنوژ وساتس ېخوم وا هنوتښزرا .تسای کوڅ وسات يږیک ېډګ هرس لب هل وی هرس ۍناسآ هپ دنوژ د ریڅ هپ ېشقن د تهباشم روټګ وی :يد لوک رکف يخوم وساتس = هنولزنم وساتس = يرول امن بطق د هنوتښزرا وبرجت دنوژ د هرس وسات هنوتښزرا وساتس ایآ ېچ يوک هتسرم ېک ولوک تیاده هپ هپ هراپل ولوک هسلارت د وخوم ولپخ د وسات یود هن هک وا ئوک تکرح هت يرول مس يدیلک ېچ يوک هتسرم هرس وساتس ئش ېتاپ يکنوڅه ،ئړک هرسرت ېړکیرپ .ئش ېتاپ ګنیټ ېک تخو هپ ونوواړک د وا ؟هنوتښزرا ېلو يیاوو هت وسات ېچ يړکو هڅه هب ۍړن د وساتس وا ونونویزیولت ،ولجم هپ ېچ وتانلاعا د ېک وتاراشتنا وینسر وزینلوټ ید اد یکټ يدیلک يد مهم یش هڅ هرس ېچ ئرواو ږغ يلخاد لپخ وا ئږیردو ېچ تښزرا اعقاو وسات ېچ ییاوو هت وسات ،لاوکیللاجۍښوخ د ېچ هګنڅ هکل .ئرل ولپخ د ایرب ېنیتښیر" ،يياو سیراه سار ".يد لوک دنوژ هرس ونوتښزرا ئړک فشک هنوتښزرا لپخ ېریډ هراپل ولدنوم ونوتښزرا د وساتس لیبلایب هب کوڅره يرل نوتش ېرلا هپ تخو د نکمم اد وا يرلو هنوبوتیړمول هپ ېګلیب د .يمومو نولدب هرس ودیریت وا مارآ هرس ۍنروک د نکمم وسات ،هګوت یادیک ای ئړکرو تښزرا هت ولوریت تخو وا لوک راک تخس هراپل وسیپ د وسات يش ئړک رو تښزرا هت يلاو طاتحم
13 :تیلاعف .ئړکرو هزاجا ولوک بیقعت هپ ماګ ره د هت تخو ریډ هراپل ولوک هرسرت تیلاعف ېد د ساکعنا :ماګ 1 :يړکو هتسرم ېک ولوک سکعنم ونوتښزرا د وساتس وڅ رت ئړک هروغ )ریډ ای( وی هخڅ ونوتیلاعف ېد د ئروګو هتاش ئړک ریت تخو هرس ونتښوپ ېدنلا د :ئو لوډ ېدنلا هپ وسات ېچ هلک ئنژیپو هنوتخو هغه ېک دنوژ لپخ هپ هلاحشوخ رېډ نمړايو رېډ يضار وا هروپ ریډ ېبیش هروغ دنوژ د ږومز - يږیدای مون هپ 'ېبرجت ېکوڅ د هرغ' د هنوتخو ریډ اد :ئړک مسر ای ئکیلو هود ای وی هخڅ ونوتخو ېد د ،ولوک ساسحا ېسوغ د اعقاو وسات ېچ ېریچ يړکو هتسرم مه ېک ولوک رکف هپ هړا هپ وبیش هغه د هرس وساتس نکمم اد :يړکو هتسرم ېک ولوک تقفاوم هپ هرس ونوتښزرا د وساتس نکمم اد ېچ هکځ ئروګو اوخواش وسات ېچ يد هڅ ېوایتړګناځ يمومع وکلخ وغه د ئوک هنیاتس ریډ يي وسات ېچ ئړکو رکف هړا هپ وناسک ېرد وغه د ؟ئوک هنیاتس ېی )يړکو هتسرم نکمم هنوتښزرا ېک هڼاپ ېکنولتار هپ(
14 هخڅ لور ره ېد د هب وسات ؟)یکنووښ ،یکنووک هدز ،یرګلم ،روم هګوت هپ ېګلیب د( ئرل لور یول موک ېک دنوژ لپخ هپ وسات ؟)نیدلاو کان هنیم ،یکنووښ یکنووک راک تخس هګوت هپ ېګلیب د( ئړک حیرشت ېی وسات ېچ ئړک یاځ هپ یاځ هملک موک ېکخم هروګو هتخم هب هرس اچ هل ؟ئړکو هڅ هرس تخو لپخ د هب وسات - تسای هن غوران وسات وا ئرل دنوژ هلاک وڅ ېزاوی وسات ېچ ئږیهوپ وسات هک ؟ئړک فرصم ېی :ئوسرو هت یاپ ېلمج اد ید سوا ېچ هګنڅ هکل ئروګ هتریب هت دنوژ لپخ وا تسای نلک 80 وسات ېچ ئړکو روصت ید یړک ریت ېک ولوک هښیدنا هپ هړا هپ ..... د تخو ریډ ام ید یړک ریت تخو ږل ریډ ېک ولوک هرسرت هپ ..... د ام ... هب هز ،مش نوتس هت تخو هغه هتریب مش یلاوکو هز هک ؟لدوښو هڅ هراپل وساتس هتسورو ولوک هرسرت وی د هخڅ ونوتیلاعف ېد د تسېل ډنل تښزرا د :ماګ 2 :)يرل نوتش یاځ مه هراپل ولکیل لپخ د( يد مهم هراپل وساتس سوا ېچ ئړک هښن هپ هنوتښزرا هغه هنولور تاحیضوت
15 یلاوتایز ❒ هدند ❒ زیغا ❒ لنم رطخ د ❒ لنم ❒ ایترایښوه يتاساسحا ❒ تښون ❒ تینما وا بوتیدنوخ ❒ هنړوار هتسلا ❒ يږوخاوخ ❒ لوکرو ماهلا هت ورون ❒ هنتاس ناځ د ❒ تیلاعف ❒ تاواسم هراپل وکلخ ولوټ د ❒ تقادص ❒ لورټنک ناځ د ❒ ریس ❒ سوه ❒ ایترایښوه ❒ یوانرد هت ناځ ❒ نامرا ❒ هبرجت ❒ ینابرهم ❒ تیساسح ❒ هنرلماپ هت وتاحیضوت ❒ تلادع زینلوټ وا هنلاداع ❒ يربهر ❒ تمدخ ❒ تقادص ❒ يرادافو ❒ هړک هدز ❒ يګ هداس ❒ کاو ❒ ۍنروک ❒ حیرفت ❒ بوتیزاوی ❒ نزاوت ❒ بوتیدنوخ يلام ❒ هنیم هرس ورون هل ❒ تیناحور ❒ لاکښ ❒ ایتملاس ❒ تراهم ❒ یلاو يپاڅان ❒ دنوړا ❒ يریذپ فاطعنا ❒ ایترایښوه ❒ تابث ❒ لوګنن ناځ لپخ ❒ هړاوخ ❒ رنه وا يقیسوم ❒ ليو ېسيک ❒ ريپوت وا نولدب ❒ هنښب ❒ مظن / نامزاس ❒ لوک ړتلام ورون د ❒ يراکمه ❒ يدازا ❒ هلوس ❒ لتسیخا هړاغ هپ تیلووسم ❒ تحار ❒ ايترګلم ❒ تماقتسا ❒ لوکرو سرد هت ورون ❒ ایتنمژ ❒ حیرفت ❒ هدو يصخش ❒ مغز ❒ هنلوټ ❒ تواخس ❒ هنوګنن يکیزف ❒ دود ❒ تقفش ❒ تقادص ❒ ئړکو هبول ❒ رواب ❒ ایتړو ❒ یلاو تبثم / يښوخ ❒ يښوخ ❒ ينمتش ❒ يلایس ❒ يږغمه ❒ کاوځ ❒ هنیاسوه ❒ هکیړا هرس تعیبط هل ❒ ایتغور ❒ لوک لح وزنوتس د ❒ بعر وا ایتناریح ❒ لولښن هرس ورون هل ❒ لوک هتسرم هرس ورون د ❒ بوتيکلسم ❒ يرګیراک ❒ يراکمه ❒ تقادص ❒ هخوم ❒ ایتروړز ❒ تزع ❒ هندنژیپ ❒ تیقلاخ ❒ يزجاع ❒ هنیلاخپ ❒ سسجت ❒ زنط ❒ ېکیړا ❒ لوک نیازیډ ❒ لیخت ❒ رابتعا ❒ يګنراګنر ای عونت ❒ يکاولپخ ❒ یوانرد ❒
16 هنوتښزرايدیلک :ماګ 3 ؟يد مهم اروخ هراپل وساتس هنوتښزرا موک )ناکیچ( لومولام :ماګ 4 د وا يد ریڅ هپ عیام د هنوتښزرا وساتس !ئړایو و یود هپ ون ،يد وساتس یود ؟ئروګ هڅ وسات - ئروګو تسیل ونوتښزرا ولپخ د يمومو نولدب هب هرس ودیریت هپ تخو ئړک ړو ولودای د یود :ماګ 5 ئروګو ېی هب وسات ېچ هد هړا هپ ولوک هتځنیمار هنودای ونوتښزرا د وساتس ېک ونویاځ هغه هپ اد سوا ،ئړک هرسرت هخرب هتخس وسات :ئړک هرسرت لوډ ېدنلا هپ اد ئش یلوک وسات ئدږیک ېک ۍکړک هپ ېی ای يوچاو ېی ېک بیج هپ وا ئکیلو ېی وږیت هپ ئړک مسر ېی ېک "ناښن" لپخ هپ ئړک میظنت لودای ار هتریب ېک ودږوا هپ ۍنوا د وا ئړک هفاضا ېی ېک نوفیلټ لپخ هپ د ای هشیش بانشت د وساتس هکل - ئروګو لوډ مظنم هپ ېی هب وسات ېچ لدوښیا ېی ېک یاځ موک هپ وا لکیل ېی ېک ونوتراک هپ سکب لوټ رټوم
نومس هرس هڅ هغه د ئوک فرصم ېسیپ وا تخو لپخ وسات ېچ هرلا هغه ایا ؟و مهم اروخ اد يلیو وسات ېچ يرل نکمم هسورپ وا ،يو یړک رکف هړا هپ ېد د وسات ېچ يو لځ یړمول نکمم اد يو هکاندرد ېسیپ وا تخو وساتس ېچ هلک ئړک لیپ لدیل وبیش هغه د ېچ هد اد هخوم يرل هن نومس هرس ونوتښزرا د وساتس ېساد هب لت .ئسوا نمژ هت ګتخمرپ هرادماود ،ئوک هم همت نولدب يپاڅان د میظنت هښ هرس ونوتښزرا ولپخ د دنلچ لپخ ئش یلوک وسات ېچ يو هنونولدب يش لدب هرس ودیریت هپ تخو د مه هب هنوبوتیړمول وا هنوتښزرا وساتس وا ئړک ؟هتریچ لب 17 هنوتښزرا وا ېسیپ .يوک هښ تاناکما ولوک هسلارت نانیمطا وا ېلوس د وساتس لوک نومس وړکیرپ يلام د وساتس هرس ونوتښزرا يصخش د وی ای تسای ښوخ هخڅ وسات هل وی ای - ئړک ړپشب يد ېړک ېک ویتسورو ېدپ وسات ېچ هراپل وړکیرپ يلام ای ولدوریپ د ېلمج ېدنلا ئړک هرسرت لوډ لب هپ لځ لب هب وسات ېچ لب لدوریپ تبثم :هګلېب لړک رو ام ېچ هڅ هغه ېچ هکځ مو يضار هخڅ ېغه د اعقاو هز وا ېتسیخا ۍلاډ هراپل يرګلم هوی د ام ېک ۍنوا ېدپ هو هرلا ېړګناځ هوی ولنم د ایترګلم د ږومز وا ړو رکف د )هړکیرپ يلام ای( لدوریپ )هړکیرپ يلام ای لدوریپ( هز ېک ۍنوا ېدپ مو هز وا هکځ هړا هپ ېد د
:هتروپ هڅره هل وا همین لوکیرش هزنوتس يوی د .هد هزنوتس 18 :ېربخ وساتس هړا هپ وسیپ د ېربخ هنانیب عقاو ېک ورتا وربخ هپ وسیپ د مهم وی هراپل دنوژ د ایتلیکښ .ید تراهم يلام هل ېی وسات ېچ ېربخ هغه ئرل هرس ناځ ېی وسات ېچ ېربخ مهم اروخ وا ۍړمول رس لپخ هپ وساتس ېچ يد اد هغه ئرل نایش تبثم يش یلوک ږغ !يږیریت ېک يراکښ نمزنوتس اد هښ" :هکل ،يیاوو ون می یکنووک لح هښ ېزنوتس د هز رګم ،نایش يفنم ای ".ممومو هرلا لح د هب هز هل ".موک يبارخ لت هز ،می دیما ان هز" :هکل يد ېړوایپ اروخ ېربخ وساتس هرس ناځ ،يړکو هتسرم هرس وساتس يش یلوک اد يړک بیرخت وسات ای وساتس وڅ رت ئروګو يک هخرب هپ يڼاپ 9 د هپ تامولعم رون هړا هپ ېسیک وسیپ د ئړک هتوګ ېرتا ېربخ هرس ورون د هړا هپ وسیپ د :وش خم هرسرو ېچ ئځار ۍتسورو ېوی !يد تخس لوک ېربخ ونایایلارټسآ ولوټ د ېچ ېلدنوم هییاصحا هرس ولوک وربخ د کلخ يیامین ېدږن يوک ساسحا مرش د کلخ - يرل هزنوتس د یود ای ،يرلن ېسیپ يفاک یود ېچ د هلما هل ولدولرد هڅ ریډ د هلترپ هپ ورون يد نمښیدنا هړا هپ تواضق لدیهوپ ېدپ ارثکا هخرب هتخس ولوټرت يربخ ېنمزنوتس وسیپ د هګنڅ ېچ يد The باتک پیپ ټاکس د ئړک لیپ يرتا ېسیهار ونولک د Barefoot Investor ېد د وا ید یکنورولپ هروغ ایلارټسآ د د ېزاوی هخڅ ونوماغیپ يلصا هل وی باتک لپخ د يد لوک لیپ ېربخ هړا هپ وسیپ هراپل ولوک وربخ د هرس ونازیزع ای يرګلم ئړک لاج تخو يلکاټ وا مظنم
19 لاو هنیم وا ناکیرش د هړا هپ وسیپ د ېک ۍنروک هپ وساتس اعقاو هنوتراهم ولوک هرسرت د ورتا وربخ لب هل وی لت ۍنروک ېچ هکځ ،يد مهم .يو ېلړت هرس - يش یدیک ېکیرش ېسیپ ېک ۍنروک هپ ېلپخ نکمم هړوج هوی هګوت هپ ېګلیب د رلاپ وا روم وی ای ،يړک ېلوټار ېنیچرس ړتلام يلام هرس موشام غلاب وی د مهلا ېسیپ ېچ يش یدیک همت ېساد ای يوک همظنم هپ دیاش - ځنمرت ۍنروک ېیول د ېکیرش ېک تخو هپ وزنوتس د ای ،هګوت :تیلاعف 1 ولپخ د هلکڅیههز هګوت هپ ېګلیب د ؟ئوک تیریدم ېسیپ ېلپخ هګنڅ وسات ېچ تسایاو هت ناځ لپخ وسات ېچ يد نایش موک موچاويسیپ هراپل دعاقتلپخ د دیابهزېچ يلدیهوپهز شاک مږیهوپ هن هرلاهروغ هپ ولوکهرادا د وسیپ 2 تخو لپخهپ هنولیبلپخلتهز هګوت هپ ېګلیب د ئوک هرسرت هښ ېک دنوژ يلام لپخ هپ ېی وسات ېچ ئړک تسیل نایش ېرد موک هرسرت لدوریپاوخواشهراپلېمیب د هز ؛موک هیدات 3 ؟ئړک رو هدو هت دنوژ يلام لپخ ېچ ئړاوغ ېک هخرب هوی هموک هپ 4 ئړک لدب لمع ای رکف تبثم هپ رکف لپخ ئړکو هڅه ،ېړک تسیل ېک هنتښوپ 3 هپ وسات ېچ هراپل ېحاس هغه د موک ساسحايلتو هخڅ لورټنک د هرس وسیپ ولپخ د هز :نایب / رکف يلصا د هګوت هپ ېګلیب د مرلروابهزېچ مړک هسلارتهتسرم هخڅ اچ هغه د هب هز وامش یلوکېی هزېچ موک راکهروغ ولوټرت هز :يړک نایب یی يساد وا يړکو هتسرمېک ولوکهراداهپ ونایش د هرس امزيش یلوککوڅ ئږیهوپ وسات ېچ هد همهم اد ،ون يش .ئړکو ېربخ هړا هپ وسیپ د هګنڅ ېچ وراچ يلام يصخش د ېچ وږیهوپ ږوم ایتپوچ .يش یدیک نمنایز ایتپوچ هړا هپ د هرس اچ هغه د ېچ يش یدیک ډنخ وی ړلاو ېک هرلا هپ وکیړا ودنتسم ينیتښیر ئرل هنیم هرس رو وسات ېچ يو هت ورتا وربخ هړا هپ وسیپ د وسات ېچ هلک ید اد ئش هوپ ېچ یش یړمول ،ئږیسرو ولوک رکف د هړا هپ وسیپ د کوڅ ره ېچ لپخ هب وسات وا - يرل ېقیرط فلتخم يرلو ېسیک ېلیبلایب وسیپ د هت يرګلم )ئروګوهڼاپ 9( وفلتخم د يش یلوک ېربخ هړا هپ وسیپ د - تاساسحا لیبلایب ریډ هراپل وکلخ هتځنمار يښوخ ای هانګ ،هسوغ ،هنښیدنا میقتسم هپ کوڅ وی يش یلوک اد .يړک يوچاو ېک تلاح يعافد هپ لوډ
:تیلاعف ېنتښوپ ېښوخ د هځنپ لپخ هخڅ تسېل ېدنلا د .يکنووک لیپ ورتا وربخ وسیپ د ېک ولوک لیپ ورتا وربخ د هرس ولاو هنیم ای يرګلم وی د )!ئړک ېړوج يلپخ ای( ئړک هروغ ېټېن دوسیپ يکنولتار د وا ئکیلو ونوپیلس هپ ذغاک د اد ئش یلوک وسات ئړکو هتسرم !ئوراکو ېی ېک هپش هپ هړا هپ وسیپ د هلکڅیه وسات هک راک موک وسات ،ئرل هن هنښیدنا ؟ئړاوغ هکل ید تداع وی "لوک امپس" ایا وړاود هراپل ودیریت هخڅ کړس د ؟يو يساد دیاب ؟لتک هت ونوخړا وسات ایا ون لدنومو 20$ وسات هک اچ هل اد ئمومو ېچ ئړکو هڅه هب ېی هب وسات ای يد يوش کرو هخڅ رظن هڅ هړا هپ 2,000$ د ؟ئتاسو ؟ئرل هپ وسیپ ودغن د تراک ټډیرک ایا ؟ید ریڅ ؟ئوک فیرعت هګنڅ بوتیلایرب وسات د هراپل سیمسرک د وسات ایا "یش" څیه ای ،ۍلاډ ،تراک ۍلاډ ؟ئوک هروغ ېسیپ ریمش وی ېلپخ وسات ایا ئوک هړکیرپ هګنڅ وسات ؟ئوکیرش ؟ئړک کیرش ېي هرس اچ هل ېچ د وا عمج EFTPOS د وسات ایا هنودیسر لپخ لاهم رپ ولدوریپ ؟هن ېلو وا ېلو ؟ئروګ ؟يش یلتسیخا يښوخ ېسیپ ایا ؟يوک ماود هرموڅ يلاحشوخ ای - روپ ېسیپ هت ورګلم وسات ایا ؟هن ېلو وا ېلو ؟ۍنروک ؟ئوکرو یړمول ،ئټګو يرتلا نن وسات هک ېی هب وسات ېچ يو موک هب نایش 3 ؟ئړکو هرسرو وسیپ د وساتس هملک هموک وسات ایا - يونایب هروغ هنوتداع یکنووک امپس ،یکنووک فرصم ؟تسای یکنووک کیرش ای هړا هپ وسیپ د رلاپ وا روم وساتس امپس یود ایا ؟هواک دنلچ هګنڅ ؟وو يکنووک فرصم ای يکنووک ورل يربارب ېک هخرب ېد هپ ږوم ایا ،ووراکو ېسیپ ېلپخ هګنڅ ېچ دیاع ریډ کوڅ ېچ هدن همهم ؟يرل بوتیړمول هت ونوتښګل لوډ هڅ وسات د ،رفس - يد مهم هڅ رون ؟ئوکرو روک د ،رچینرف ،هنوتښګل ېړک هدز ؟رون ېساد وا لتسیخا يکناب کیرش دیاب ږوم ایا موک ؟ورلو کیرش هنوباسح ؟يد يدارفنا ای ،کیرش هنوتښګل د وم ؟يد هڅ ېخوم دعاقت د ږومز ؟ورل ایتړا هت هرموڅ هراپل ولوک دنوژ یړغ ۍنروک د ای یرګلم وی هک هنتښوغ ولتسیخا روپ وسیپ د ثحب هړا هپ ... د هب هز ،يړکو .مړکو هترپ ولومولام د هرس يرګلم لپخ د هڅ 'تایز ریډ' هراپل ولوک فرصم د ؟يد یش وسات لدیک 'همارآ' هولپ يلام هل ؟يراکښ هڅ هت راک هل کوڅ وی هخڅ ږومز ېرېچ هک ښیپ هب هڅ ون يرلو يتصخر هخڅ ؟يش راک موک هل هترپ دیاب ناموشام .ثحب .يرلو ېسیپ بیج د هخڅ ولپخ ېچ ئرل نلاپ وسات ایا سرد هړا هپ وسیپ د هت وناموشام ؟ئړکرو 20
ېنووښرلا د ږوم ېچ يد ېنووښرلا ېنیځ هتلد ېک هخرب هپ ورتا وربخ وتخس د وسیپ ېچ لدیهوپ ېد هپ ،يد ېلدنوم ېروټګ يرلن يرګلم ای ۍنروک ېدږن کوڅ ره ېربخ هړا هپ ولسم ېد د يش یلوک یود د وا ئشار ،يو هیضق اد هک يړکو يلام د ېک تمدخ ریڅ هپ Moneycare .ئړکو ېربخ هرس راکلاس :ېکخم هل ېکخم ئړک ربخ سک لب :لوکوتمچ ېربخ هړا هپ وسیپ د ئړاوغ وسات ېچ ېد ئړکو هڅ ېک ورتا وربخ هپ وسات :ئړکو رکف د هتله هګنڅ وسات ؟ئړاوغ لوک هسلارت ؟ئرل هدارا ودیسر ،ئش ړلا هرس ېدارا ېتبثم د :ئړکو هڅه ایتلاویل ولدیل ونایش د هخڅ دیل هل اچ لب د .ئرلو ېچ يد هن هڅ هغه ېزاوی اد :ئرلو دایهپ !ئیاو هګنڅ ېی وسات رګم ،ئیاو ېی وسات :ېک هدوم هپ هسوا رضاح ئړکو یوانرد !ئرواو :هتسورو ئروګو هتریب هرس سک لب د ئړک هرسرت بیقعت ونړک لوډ ره د !ئړکو هڅه ایب لځ لب ئرل هرس ناموشامولپخ د وسات ېچ ېرتا ېربخ هغه ای هړز ان هړز د هنوتخو ریډ يوک ېربخ هړا هپ وسیپ د هرس ونیدلاو د ناموشام ېچ هلک يړک ېدږن ناځ هت عوضوم هګنڅ ېچ يوک ساسحا يلاو هدنګرڅان :يد ېنووښرلا ږومز هتلد هن ېربخ ېیول دیاب اد :ئړک ېي لیپ هرلا هروغ ولوټ رت ېک تقیقح هپ ؛يو هنوتصرف ریډ هت وناموشام ېچ هد اد هرادا وسیپ د وسات ېچ ئړک وتمچ ،ئړکو ېنتښوپ وا ئروګو ېک ولوک د ېځرو ېره د ېسیپ ېچ انام ېدپ يش عوضوم ورتا وربخ لاح ېسادپ :ئسوا ينیتښیر هرس رمع د ېچ هد همهم اد ېچ ېک کیرش هرموڅ وسات ېچ يو بسانم ينیتښیر هپ هت ونتښوپ یود د ،ئوک اوخل وساتس وا تسایاوو باوځ لوډ يربخ هرسرو هړا هپ وړکیرپ د وسیپ د يلاع هراپل بیقعت د یود د اد ئړکو .ید لاثم :تسایاښو ېسیپ هت یوغه ېچ ئلخاو راک هخڅ تصرف ره هل تښزرا يکیزف وسیپ د هت وناموشام وا ولوک فرصم ،ولومپس د ېغه د وا يفرعم ېد د ئیښو لوراک ولوکرو ودند وینروک يفاضا د هرلا هوی ولوک وسیپ بیج د ېک لدب هپ ولوړپشب .يد لوکرو هخڅ يځنووښ د وا ناينچوک وی وسیپ د هراپل امپس د :ېکخم ناموشام ېچ ئوراکو لتوب هشیش د ونایش هغه د وا يش یلدیل ېی وسات ېچ ئړکو ېربخ هړا هپ ولومپس هترو ېک يکنولتار هپ ای ئړاوغ ېی هپ وسیپ د لدوریپ وړوخ د ئرل ایتړا وربخ د هرس وناموشام وينچوک د هړا .ید تیلاعف ډګ یول وی هراپل ولوک ېچ هګنڅ هکل :یځنووښ ييادتبا یلوک وسات ،يږیک یول ناموشام وړکیرپ هپ وسیپ د ۍنروک د یود ئش تیلووسم هت یود وا ئړک لماش ېک ېسیپ بیج لپخ د ېچ ئړک رو .يړک فرصم هتریچ ئوراکو هنوتصرف هغه :هسېل يلاع ېک دنوژ هپ ناوځ د وساتس ېچ هپ ېګلیب د( لدوریپ یول هکل ،يځار ونوتیلووسم د )نوفیلت لیابوم هګوت وړکیرپ وغه د وا لوک ېربخ هړا هپ ېی یود ېچ ئړک هبرجت ېلیاپ يلام يوک وی اد ېچ ونم اد ږوم :ناناوځ غلاب .يش یدیک هحاس يلچیپ وا يصخش ېرت د وا ید تخس لصف دږیل د وسات ږوم يش یدیک هنوګنن لدیریت هسلارت ړتلام يو ایتړا ېچ هلک ووڅه .ئړک 21
:تیلاعف هداس وی هراپل ودیسر د هت ورتا وربخ ونمزنوتس د هت وسات وړاوغ ږوم .ېربخ ېتخس وراچ ورلا لح د وا ولوک هتروپار هپ ېلسم د ۍتملام هل هترپ ېچ وړکرد هلیسو هرثؤم وا يړکو هتسرم هرس يخوم هل ولوک راک هډګ هپ هراپل ولدنوم باتک د ېغه د اوخل ګنیک ایرټیپ د - موک ساسحا هز ،موک رکف هز ،مروګ هز - هقیرط اد .هد ېوش هتځنیمار هخڅ کاوځولوکدنوژ د سوا - ید مهم دنوژ وساتس 1 ېربخ هرس اچ هل وسات ؟يد هناسا لوک ېربخ هړا هپ وسیپ د هرس اچ هل هت وسات ؟ئڼګ نمزنوتس لوک 2 د ئړکو هڅه ؟ئرل ایتړا هترو وسات ېچ يرل نوتش ېربخ ېتخس هړا هپ وسیپ د ایا :ئش ېدږن هترو وڅ رت ئلخاو راک هخڅ کینخت ېد …مروګ هز …موک نامګ هز ...موساسحا هز وسات هپ ېسیپ يرګلم ېدږن وساتس ېچ هد تخو هغه هنتسیخا هټګ هړوان يلام هزاجا يسرسلا د هت وسیپ څیه يوراک هګوت هپ يلیسو د لورټنک ای کاو د ېدناب وساتس اد ېچ ئوک رکف وسات هک هد هخڅ وښن یرادربخ د وی ېزاوی لوکرو هن هراپل ولوک لیپ د ئړک هسلارت هتسرم ېچ هد همهم ون ،يش یدیک ښیپ هرس ېروشم وکیړا ۍنروک د ای 1800 RESPECT هراپل ړتلام د ېچ ید اد یاځ هښ وی moneysmart.gov.au ای ئهوو ګنز هطساو هپ 1800 050 321 د هت ېښرک ئړکو هعجارم هت هنتسیخا هټګ هړوان يلام 22
هنتښوغ ېتسرم د هت اچ هغه ،ئړکو هنتښوغ ېتسرم د ېک تروص هپ ایتړا د ېچ ووڅهو وسات وړاوغ ږوم يلام ریډ هخڅ ونولک 30 د ېک Moneycare هپ يرل تراهم ولوک ېتسرم د ېچ ئشرو هچک هخارپ هپ یود ،يړاوغو هتسرم کلخ ېچ لځ وی ېچ ړکار سرد اد هت ږوم ېروشم .يړک هرس رت رژ ېی یود ېچ شاک وا يږیک هتحار يش یادیک – يو یړک راک طلغ موک دیاب وسات ېچ هد هن انام ېد هپ هنتښوغ ېتسرم د ،فعض د هن ،هد هښن کاوځ د ېک تقیقح هپ اد ئرلو ایتړا هت ېروشم يفاضا ېزاوی ئړک هسلارت هتسرم هخڅ اچ لب هل ېچ ئرل ایتړا وسات هنوتخو ېنیځ ېچ ئنمو اد ،رواشم يلام هن ،ئوک هروغ هراپل ګت د ېی وسات ېچ يو یرګلم وی ېزاوی اد هک یتح وا هوی د يد ېک ۍتښک هترو هپ ریڅ هپ وساتس کلخ هرموڅ ېچ ئش ناریح هب وسات يړک لیپ ېربخ یعقاو ځنیم رت وساتس يش یلوک لدیک قداص هرس يرګلم 23
24 وا ﻪﺴﯿﮐ ﻮﺳﺎﺘﺳ ږﻮﻣ .ﻮﻨﻣ ﻪﻧﻮﺘښزرا ﻮﺳﺎﺘﺳ .ﻮﻨﯾو ﻮﺳﺎﺗ ږﻮﻣ ﻮﺳﺎﺗ ﻪﭘ ږﻮﻣ .وﺮﻟ روﺎﺑ د ﮏﻠﺧ ﯥﭼ وږﯿﻫﻮﭘ ږﻮﻣ هﺮﺳ ﺎﯿﺗﺮګﻠﻣ ﻪﭘ ورﻮﻧ .يﻮﮐ هدو ﻪښ :دنوژ وساتس ينیتښیر هپ وساتس لدیهوپ تښزرا يرل هسیک وسیپ د کوڅ ره يړګناځ هپ ېچ ئرل ۍړل ونوتښزرا د وسات هخڅ دنوژ ړپشب د وسات .يد وساتس لوډ لیاسو ولوک راک د لپخ هراپل وتسیخا دنوخ ئوک هتځنیمار هل ېچ ئړاوغ هڅ وسات ړوج دنوژ کډ ېنیاسوه ؟ئړک
25
دنوژ لپخ هپ ېچ ووکرد هنلب هت وسات ږوم وا يلکښ هغه ئروګو نایش يړګناځ ېک ؟يوړوجوسات ېچ يد موک نایش يړګناځ د هراپل ېتسرم د ېک ولدنوم هپ ېد د :ئړک هروغ وی هخڅ ونوتیلاعف ېدنلا ېچ ئړک مسر ای ئکیلو نایش ېنیځ 1 ئسابو رکش ببس هپ ېی وسات هڅ ئړک روصت دنوژ ترپ یش مهم هل 2 ؟ئروګ هڅ وسات وا يد کرو ېک وګلیب هپ !ئړکرو ۍلاډ ۍنابرهم د 3 هتسرم هرس اچ وی د - يد لماش دراوم اد وی ېک هکیل هپ ېچ لوکرو هزاجا ،لوک د ،يش ړلا ېکخم هخڅ وساتس کوڅ تښدای ېننم د ،لودږیل وکوت يکاروخ هڅ وسات ېچ ئش ناریح هب وسات لکیل ئوک هدز نوناق ونوقح د ویدازآ وا ونوقح يدرف د نوناق ونوقح د .هد هیملاعا د ېی وسات ېچ يد هنوقح هوا هتلد وڅرت ئش یلوک اعدا هګوت هپ ناځ لپخ وساتس وا( يلام وساتس ېچ ئروګو هفاضا رون نکمم وسات !يوک هدو )دنوژ .ئړاوغ لوک .مړاوغو هتسرم ېچ مرل قح هز .1 لوټ اد ځرو نن ېچ مرل قح اد هز .2 .مړک هن هتوګ هپ هنوبوتیړمول لپخ ېچ مرل قح هز .3 .مکاټو تاساسحا لپخ ېچ مرل قح هز .4 .مړک ساسحا هن هز" میاوو ېچ مرل قح هز .5 ."مږیهوپ .مړکو يطلغ ېچ مرل قح هز .6 د وا مړکو مارآ ېچ مرل قح هز .7 .مړکو ساسحا نانیمطا :ئړک هفاضا رو لپخ .8 .9
:تیلاعف
.2 26 :لوړوج ونوتداع ویون د لمع د هراپل نولدب د نلاپ
27 :لوړوج ونوتداع ویون د هراپل يلاو هښ وڅ رت يړک هدز هنوتراهم وا هنوتداع يون وسیپ د يوک هتسرم هرس وکلخ د هخرب هیول هوی بوت سییر د وسات د اوخواش هراپل ېلماعم هروغ د ای ،امپس ږل هخڅ شاعم ره د ،لوک وتمچ ېجیدوب د ېنیځ ېک ونوتداع ېد هپ يړک هتځنیمار هنونولدب هک رګم .ئړک هتځنیمار يون وا ئړک تام هنوتداع هړاز ېنیځ دیاب وسات - يرل ایتړا هت ېڅه هراپل ونونولدب د اد .يد لماش لوک لدوریپ .ئړک هرسرت لوډ لب هپ ځرو نن دیاب وسات ،ئړاوغ ېلیاپ فلتخم ابس وسات ېک ولدیسر هپ هت یاځ ېغه هرس وسات وړاوغ ږوم يړکو هتسرم ېک لمع هپ هرس وسات وڅرت تسایاوو باوځ هت ونتښوپ ېد !وړکو هتسرم ئړک ړپشب تاحیضوت لپخ هراپل بیقعت د ئش یلوک وسات ېک هخرب هتکښ هپ وسینو هکیړا هراپل ړتلام د وساتس هب ږوم وا ئړک ړپشب مه ېک هڼاپ بیو Moneycare د ږومز اد ئش یلوک وسات 1 ؟مړک لیپ مړاوغ تداع یون موک وسیپ د هز 2 ؟يد مهم هرموڅ لوک هتځنیمار ونوتراهم / تداع يون ېد د ېروپ سایقم 10 رت هخڅ 1 د 3 ؟مړاوغ اد ېلو هز 4 ؟ړک هسلارت اد ام ېچ هلک مړکو ساسحا هګنڅ هب هز وا ؟يړکو هتسرم هګنرڅ هرس امز هب نولدب اد 5 ؟يسینو هخم ولدیسر د هت ېخوم امز ېک هنتښوپ 1 هپ ام يش یلوک یش هڅ 6 ؟مش یلوک هڅ هراپل ولدیریت د هخڅ ونوډنخ ېد د هز .7 )يږیک يلپ ېچ ئړک هښن هپ دراوم هغه لوټ( ؟مش یلوک هسلارت ړتلام هخڅ یاځ موک هل هز یکنووکراک Moneycare د ❒ يرل تراهم ېک هخرب ېد هپ ېچ يرګلم وا ۍنروک ❒ تامولعم کاولپخ ❒ :تاحیضوت وکیړا د امز هراپل بیقعت د :مون :نوفیلت :کیلانښیرب هراپل ولتک د ګتخمرپ د امز :مومون هز :ئرلو دای هپ اد ېچ هکځ ئږیردو هرس ېد هل هلکڅیه هب وسات .يش هناسا هب یلوک وسات رګم ،ئش هن ړپشب !ئش ېتاپ تباث ئش ږل – 1 تایز ریډ – 10
.3 28 :هنومټسیس وسیپ د هراپل بوتیلایرب د لومیظنت
وساتس هګنڅ یود ؟يوک هتسرم هرس موک سوا ادمه وسات ؟ئوراک هنومټسیس BUDGETING تښزرا ولوک هتځنیمار مټسیس هوی د اد ،ئړک هیدات هنولیب هرس تخو هپ ېچ يرل د ای ،ئړک هیدات نشیرتسجار رټوم لپخ د لاج ېسیپ هراپل وځرو يناراب ای ویتصخر .ئړک وسات ېچ يد انام ېدپ لدولرد مټسیس د ږل ېدناب ېدارا وساتس وا ناځ لپخ هپ هراک لپخ هسورپ يش یلوک اد - ئوک هیکت ينهذ هت وسات يش یلوک مټسیس وی يړک مک سیف ېیدات هتخوان د ،يړک رد نوکس هتسرم ېک ۍریتاس هپ هرس وسات ،يړک وسات ېچ ئړک هرسرت نایش هغه وا يړکو هب يخوم يلام ېلیبلایب .يرل تښزرا هت يرلو ایتړا هت ونومټسیس ولیبلایب ياځ وی وفادها د هرس ونومټسیس د لوک وساتس هندیک تاموتا وا هنومټسیس ېدمه هل هد هرلا ولدیسر د هت وفادها ریډ ېک تسای سییر وسات هپ ږوم هلما يلتسو ار ېدنلا ښښوپ رت هنومټسیس :د لومش هپ ،يد لوک میظنت ونومټسیس د يکنولتار وا نولدب يلایرب د هغه هل وی هراپل ولوک هتځنیمار ېی وسات ېچ يد هخڅ ونوزار لاهمسوا ېرېچ هک .ئړاوغ يځنګوتسا د ای هیارک وساتس هخم د وسات ،يو ټیډپا روپ هک یتح ئوراک مټسیس وی .تسای هن ربخ ېد هل وسات )هڼاپ 30( لومیظنت راک يذغاک د لوکرو ونولیب د تخو لپخ هپ )هڼاپ 34( )هڼاپ 36( نلاپ وسیپ د )هڼاپ 46( لوک يدنوخ )هڼاپ 60( نلاپ وړوخ د هڅ یلاو ېروپ هړز هپ مټسیس هوی د ؟ید یش هراپل وساتس هنوتیلاعف هپاڅان ای يریتاس هک يد يوش رکذ دراوم هغه هتلد ،يو مهم لوډ لوقعم هپ ئش یلوک هګنڅ وسات ېچ :ئړک هرسرت يي ېک هجیدوب هپ هراپل قوش لپخ د ئوچاو 'لوک ېبول ېسیپ ' تیقلاخ د ېک شیولاهم زینوا لپخ هپ ئړک یړګناځ تخو هراپل ۍمارآ وا ېوهق عقوتم ریغ ېد د هرس يرګلم د هجیدوب هراپل رډلوف هګنر ېروپ هړز هوی هپ لوټ اد وا !ئړک میظنت ېک
30 :مټسیس ګنلیاف د وساتس ئړک هکاپ يډوډګ لیپ ځرو هغه هپ راک ذغاک د یلدیږیز وسات ېچ يږیک نوږیز د وساتس( تسای هدو هیاځ هغه هل وا )دنس ېچ هد همهم اد !يوک لورټنک د ودانسا د وساتس بیترت د هراپل ولتاس ېدنلا .ئمومو مټسیس لپخ ولوک نیلانآ هپ ېزاوی راک یذغاک یریډ سوا نایش يش یلوک اد ید هڼب لټیجیډ د وا يړک هتځنمار يډوډګ ای يړک هناسا ،ئش ړلا هترپ ذغاک د ئش یلوک وسات ئش ېتاپ هرس ذغاک د ئش یلوک وسات د ېک هڼاپ هلب هپ ئوراکو هړاود وسات ای ئروګو هنومټسیس ږومز هګوت هپ ېګلیب رت ئلخاو هتریب ماګ وی ،ېک تخو هترو هپ وساتس هګنرڅ ېچ ئسینو ېک ماپ هپ وڅ ېدنلا لورټنک مټسیس ولوک لیاف د د تیلاعف يکنولتار د هت وسات هب لتسوار .يوسرو هټګ هرس ولوړپشب
ېی وسات ېچ مټسیس هغه ره هپ راک يذغاک لپخ د ،ئوک هروغ هراپل ولوک میظنت هګوت همظنم ،هګوت هپ ېګلیب د يړکرو تخو هل ېکخم ځرو هوی ئړکو هڅه اد يلخاو شاعم وسات ېچ ېد .ئوسرو هترس ږل لوک هرسرت راک د ۍنروک د ېتاپ مظنم وا يسین تخو ونمچ وا ونوغاب د وساتس لدیک ید راک مظنم وی ریڅ هپ !1 # هنووښرلا 31 :تیلاعف اد ؟ئړک هسلارت ېټګ ېموک هخڅ ولتسو ار ېدنلا لورټنک رت ویسود ولپخ د هب وسات :يړکو هتسرم نکمم ۍروګټک هنوسیف ولوکرو هنېیداتهتخوان د هګوتهپېګلیب د :يلام يږیریت تخو ږلېک نوټلهپ ونایش د هګوتهپېګلیب د :تخو راشفږلهګوتهپېګلیب د :يصخش ئوریه همېښیپ هګوتهپېګلیب د :زینلوټ
/نیلانآ( هترپ ذغاک هل )کيلانښیرب کاپقودنصيدورو لپخ :هخوم ئتاسو قودنص يدورو د کیلانښیرب د لپخ وا ئړکو دنلچ هګوت هپ هسفق د هرس یزاجم د وساتس رډلوف کیلانښیرب د يوراکو هګوت هپ لیاف يکنودیخارپ وڅ رت يو ېړک هنکیل مون وسات هک وساتس هنوراک يذغاک وا هنولیب لپخ د لپخ ،يش لوتساو هت کیلانښیرب هپ ئړک میظنت قودنص يدورو کیلانښرب هسلارت د کیلانښیرب وساتس هرس راک ېد ید وتمچ هراپل ولوک هنورډلوف قودنص يدورو د رډلوف کیلانښیرب د هراپل ۍروګټک ېره د ئرلو :هګوت هپ ېګلیب د د ،دیدجت ېمیب د CTP( "رټوم" .)رون وا ،هنودیسر نشیرتسجار )تایدات روپ د ،دیدجت ېمیب د( "روک" يژرنا د وساتس وا هنولیب( "انښیرب" )هنوکیل رون هخڅ يکنووک وتمچ يون هڅ ېک دنوژ هپ وساتس ېچ هلکره د ،راک یون وی ،هګوت هپ ېګلیب د ،يږیښیپ ره هګوت ېدپ .ئړک ړوج رډلوف هراپل ېغه وی ئوک هسلارت ېی وسات ېچ کیلانښیرب يرل هراپل ګت د یاځ نیلانا وغه د وا ونیچرس يربخ هخڅ ونوزیدناړو هوغل نوډګ لپخ هترو وسات ېچ ئړک ئرلن ایتړا 2 ۍډووډګ د !! هنووښرلا ئړکو لمع ونوکیل انښیرب رپ ئروګو هنوکیلانښیرب هلځ وڅ ره د ېزاوی دیاب وسات ،هرس مټسیس ېد د ونوکیلانښیرب هراپل ولوک میظنت وځرو وڅ / نوفیلت د وساتس ئرلو ایتړا هت هپ( يوک هتسرم لودنب ووایتربخ رټویپمک اد ون )لومش هپ وینټ روس د ېک نشیکیلپا .يوک هن هنرلماپ وساتس لت .هش ړلا هذغاکېب :هخوم لپخ مس هرس ودېسر ار هل یود د هداس ونایش د ئړک نکس دانسا مهم لپخ ئش یلوک وسات ،هراپل ولتاس هرس نشیکیلپا رنکس ایړو د نوفیلت ئوراکو ېک رډلوف هپ دنس یوش نکس ره ئړک يدنوخ لوډ يدنوخ هپ هنولیاف مهم لپخ ړوج نلاپ هراپل ولوک پا کب وا هریخذ ریډ ېڼاپ بیو يتلود ربیاس ئړک يرل تامولعم هښ :1 مټسیس ﯥﻠځﺧ ﻞﺘﺳﻮﻟ لﻮﮐ فﺬﺣ يدورو ﻪﭘ ﯥﯾ ﯥﮐ قوﺪﻨﺻ ئړﮐ ﻞﯾﺎﻓ ﯥﻐﻫ ﻪﭘ ﻢﺷ ﯽﻟﻮﮐ هز ﺎﯾا مړﮐو نوډګ ﯥﮐ ﮏﯿﻟﺎﻨښﯾﺮﺑ د ،لﻮﮐ ﻪﻧﺎښﻧ ﯥﮐ هﺰﯿﻟﺎﮐ ﻪﭘ ﻪټﯧﻧ ماﺪﻗا د ئړﮐ ﻪښﻧ ﻪﭘ ﺎﯿﺗﺮﺒﺧ وا ئړﮐ ﺐﯿﺗﺮﺗ :لﺪﯿﺳر ﻪﺗرو ،لﻮﮐ ﻪﯾدﺎﺗ ،لﻮﻤﯿﻠﺴﺗ ،لﻮﮐ ﺎﻋدا لﻮﮐرو باﻮځ تﺎﻣﻮﻟﺎﻣ ﻞﻤﻋ قوﺪﻨﺻ يدورو ﻪﭘ ئړﮐ ﻞﯾﺎﻓ ﯥﯾ ﯥﮐ :لﺪﯿﺳر ﻪﺗرو ،لﻮﮐ ﻪﯾدﺎﺗ ،لﻮﻤﯿﻠﺴﺗ ،لﻮﮐ ﺎﻋدا لﻮﮐرو باﻮځ يدورو ﻪﭘ قوﺪﻨﺻ ﯥﯾ ﯥﮐ ئړﮐ ﻞﯾﺎﻓ 32
ئش ړلا هت ېڼاپ 27 هتریب مټسیس هغه هپ وڅرت ېچ ئړکو لمع ېدناب .ئړاوغ لولدب ېی وسات :2 مټسیس 33 ذغاک ئړک میظنت مټسیس ئړک بیترت اد وسات ېچ ېد هل ېکخم ېچ ووک زیدناړو ږوم ،ریڅ هپ قودنص يدورو د کیلانښیرب د يش میظنت هګوت هښ هپ دیاب ېچ ید دنس مهم وی دنس نوږیز د ږومز هګوت هپ ېګلیب د ؛ئش هذغاک ېب هګوت هړپشب هپ ېچ هد هتخس اد .وش یلدنوم ېی ېریچ ېچ وږیهوپ ږوم وا ئړک میظنت مټسیس یون لپخ :ماګ 1 هراپل ونولیاف د ودانسا ومهم ولوټ د لاومعم ئلخاو هیسود ېکنودیخارپ د هیسود ېکنودیخارپ ېون هوی هراپل میظنت وا بیترت د هرس ونولبیل لبیل لپخ ئش یلوک وسات ای يځار ئکیلو هپ مټسیس ولوک لیاف کیلانښیرب د لیاف هپ هراپل عوضوم ېره د ،ریڅ ،رټوم هکل ،ئړک هړوج هخرب هوی ېک دانسا ېندنژیپ د ای ،روک !ئړک کاپ ذغاک :ماګ 2 1 هنوذغاک لوټ هخڅ اوخواش هل روک د ېی ېک هړوڅک هوی هپ وا ئړک لوټار ئوچاو .2 .ئړک هرسرت بیترت ېخرب ېره د هترو وسات ېچ يوځروغو هڅ هغه ېی وسات ېچ هڅ هغه ئرلن ایتړا ،همان راهظا يتایلام -ئوک هرسرت لیاف دانسا ينوناق مهم وا هنولیب .ئړک 3 دنس هغه ره ئړک ېي لیاف ای ېریڅ ولوک لیاف د وساتس ېچ ئړک لیاف ویروګټک ودنوړا د هت مټسیس يون !ئړک يریڅ ېتاپ .یوش ېتاپ ېدنلا وساتس وا هسفق ذغاک د ېزاوی :ماګ 3 ئوراکو مټسیس ولوک لیاف د هنولیب لپخ مهلا ېچ ئڼګ هروغ وسات هک لب د ،ئړک هسلارت ېک کیلانښیرب هپ ئوراکو هسفق ذغاک د هراپل ولوک هریخذ هتسرم اد يو هن يوش هیدات ېچ هغه رت یاځ مهود هپ ېټین ېوش لکاټ د ېچ يوک ېک ولکیل ېک يرتنج هپ هکل )هترپ لب د( ېک ېچ يش هسلارت ډاډ وڅرت يړکو هتسرم هریخذ ،يش هیدات ېچ لځوی يږیک هیدات !ئړک يي
34 :هنولیب ،هنولیب ،هنولیب ئړک هیدات ېی هقیرط هلپخ هپ ېک ولتسوار هپ ۍمارآ نهذ د لوټ اد هل سیف ېیدات هتخوان د وا يوک هتسرم يوک یوینخم هخڅ ولوک ادا ېچ يرل نوتش ېرلا یریډ هیدات لیب د ئش یلوک وسات هځنپ هتلد ږوم ،ئړک هناسا .ووکیرش هنورظن :هګوتهپېګلیب د تخو لپخ هپ لب انښرب د ئړک هیدات هلکره يچ ئړکو روصت ۍمارآ نهذ د وسات ئوک هسلارت لیب انښیرب د وسات .ید ېدنلا لورټنک د اد ېچ ئږیهوپ ېک عبر ره هپ امومع لیب وساتس ید 650$ ؟هد ایتړا هت هڅ ېک ۍنوا هره هپ ېچ ئرل ایتړا وسات عبر هره هپ( ئتاسو هراپل لب لپخ د 50$ .)ۍنوا 13 ېک :مټسیس هسلارت شاعم ېک ۍنوا هره هپ وسات ره هپ ېچ ئړک بیترت وسات ون ،ئوک باسح لاج هوی ونولب د 100$ ېک شاعم هت تکرش انښیرب د وسات ئودږیلو هت BPAY مظنم هخڅ باسح لیب لپخ د ئړک شیولاهم
:تیلاعف مټسیس لپخ د ئش یلوک وسات ایا ؟يږیک هیدات تخو لپخ هپ هنولیب ېچ ئړک هسلارت ډاډ وڅ رت ئوراک مټسیس موک لاهمسوا وسات ؟يرلو ېټګ ېموک هب اد ؟ئوراکو وی هخڅ ونورظن وځنپ ېد هل هراپل ولوک هښ د ېساد د ونولیب د وسات ایآ ولوک هتځنیمار هپ مټسیس ېچ تسای يلغار ېتاپ ېک ؟يوک راک هراپل وساتس Moneycare د ږومز هتسرم يش یلوک میټ !ئسینو هکیړا - يړکو 35 .1 میقتسم وا هنودږیل کیتاموتا ټیبیډ ئروګويرادکنابيځرويره د( )هڼاپ 71 رلا هروغ هوی هراپل ولوک هسلارت ډاډ ېد د هیدات تخو لپخ هپ هنولیب وساتس ېچ ټینرټنا د هخڅ باسح هل وساتس يږیک میظنت دږیل کیتاموتا د ېرلا هل يرادکناب ځرو هپ شاعم د وساتس ای يد لوک ټیبیډ میقتسم هخڅ باسح هل وساتس يد رادقم يوش د وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ :هنودای ېک باسح لپخ هپ هراپل ولښوپ وتایدات هنوجراچ یول ېچ هکځ ،ئرل هنوډنف يفاک .يش یدیک يلپ )سیف( ون ئړک لدب يکنوک وتمچ وسات هک ئوریه هم لوک هوغل ټیبیډ میقتسم .2 شیو لاهم BPAY د يدنوخ لب هراپل ېیدات لب د BPAY تایدات لپخ ئش یلوک وسات ید یواروغ لب BPAY د هخڅ ولوک يکناب نیلانآ لپخ د رهب هټین ېلکاټ هپ هرس ولوراک هپ شیولاهم يړک يي جرد .ئړک میظنت هراپل ګت د هت :)يکیل يیو( ډوک رلب BPAY د reference( هریمش ېلاوح د وساتس )number هیدات ئړاوغ ېی وسات ېچ رادقم هغه ئړک هټین ېیدات د .3 هنومک Centrepay د هسلارت دیاع Centrelink د وسات هک Centrepay د ئش یلوک وسات ئړک ېکخم وڅ رت ئوراکو تمدخ Deduction ېسیپ هت باسح يکناب وساتس ېچ ېدل هنولیب هخڅ شاعم هل وساتس يش عمج يلاع ولوک هسلارت ډاډ ېد د اد يش هیدات هسلا هل تایدات لب د وسات ېچ هد هرلا څیه هراپل وتایدات هتخوان د وا ئوکرو هن .يږیک لتسیخا هن سیف .4 )deductions( هنومک ونوشاعم د لپخ هپ هراپل ولوک میظنت د يواروغ ېد د ېربخ هرس ېګناڅ وتاشاعم د ېک راک :يش یلوک یود .ئړکو د ېمیب ایتغور د هخڅ شاعم لپخ د يړک هرسرت لوځرګ وتایدات هپ تایدات هتریب ېروپ د روک د باسح روپ د وساتس لوډ میقتسم .يړک هفاضا هت ونوباسح ولیبلایب هپ شاعم لپخ امپس د ای هنولیب هکل ،ئشیوو باسح .5 مټسیس ټکاپ د ېسیپ ېدغن ېچ يڼګ هروغ اد کلخ ېنیځ هنولیب لپخ وڅ رت يوچاو ېک ونوټکاپ هپ د ېسیپ ېدغن - ئړکو هنرلماپ يړک هیدات !يش یدیک ایتلاویل هوی هراپل ولتسیخا روپ .1 وی هراپل ۍروګټک ېجیدوب ېره د ئړک لبیل تکاپ 2 ېره د وسات ېچ ئړک همولام اد ږومز( ئرل ایتړا هرموڅ هراپل ۍروګټک ېخرب ولوک ېجیدوب د ېک هڼاپ 36 هپ .)يوک هنتک هت ېد 3 هسلارت ېسیپ وسات ېچ هلکره هپ هزادنا ېوش نلاپ وسیپ د ،ئوک د وساتس اد ئوچاو ېک تکاپ ېد .يږیک تیدودحم تښګل .4 ېسیپ هڅ وی ئرل ایتړا وسات ېچ هلک وکوت يکاروخ د هکل ،ئړک فرصم ئلخاو ېسیپ ېدغن اد ،هراپل 5 هخڅ تکاپ هل وسات ېچ هڅره .ئړک ېی تبث ئوک فرصم
ﻮﻟﻮﮐ ﻪﺘځﻨﻣار ﻮﻧﻮﻧﻮﻟﺪﺑ د لﻮﮐ هړﮑﯾﺮﭘ هرﺎﭙﻟ ﻮﻧﻮﺘښګﻟ د ﻮﺳﺎﺘﺳ ﻞﮑﯿﻟ ﯥﮐ يرﻮﯿﺗ ﻪﭘ ﻪﺘځﻨﻣار ﻮﻧﻮﻧﻮﻟﺪﺑ د لﻮﮐ هړﮑﯾﺮﭘ هرﺎﭙﻟ ﻮﻟﻮﮐ ﻮﻧﻮﺘښګﻟ د ﻮﺳﺎﺘﺳ ﻞﮑﯿﻟ ﻮﻧﻮټﻨﻤټﯿټﺳ ﻲﮑﻧﺎﺑ د لﻮﮐ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻞﮑﯿﻟ ﻪڅ ﻪﻐﻫ د ﺎﯿﺘښﯾر ﻪﭘ ﺎﻣ ﯥﭼ يو يړﮐ فﺮﺼﻣ ﯥﺧﻮﻣ ﻮﺴﯿﭘ د ﮏﻧﺎﺑ د ﺎﻣز ؟ید ﻪڅ ډرﻮﺳﺎﭘ ﻮﺘﺷﺎﯿﻣ وﺮﯿﺗ د ﻪﻧﺪﻧﻮﻣ ﻞﺑ د ﯥﮐ ﺖﻘﯿﻘﺣ ﻪﭘ 36 :نلاپ وسیپ د وساتس هرادا وسیپ ولپخ د لوک ېلحرم وڅ هراپل ولوړوج نلاپ وسیپ د :يرل نوتش ئړک لیپ ېی هرس ېلو د .1 ئړک هشقن هنوتښګل لپخ .2 هنومټسیس رپوس .3 ئړکو هنتکایب هګوت همظنم هپ .4 .1 ئړک لیپ ېی هرس ېلو د ېجیدوب د هلکان هلک( لدولرد نلاپ وسیپ د يوک هتسرم هرس وسات )يږیدای مون هپ ساسحا لورټنک وسیپ د وساتس ېچ مټسیس وی هراپل ولوګل د وسیپ د وا ئړک هترېچ ئړاوغ وسات ېچ ېریچ ئړک لیپ ئش ړلا نلاپ هښ وسیپ د ېچ يد هنولیلد هتا هتلد هراپل وساتس وی موک !يرل تښزرا هراپل يرل نوتش لیلاد رون ایا ؟ید مهم اروخ یلوک رکف هراپل ولدولرد د ېی وسات ېچ ؟ئش 1 هتریچ ېسیپ وساتس ېچ ئروګو يځ .2 تصرف ورتا وربخ د هراپل ۍنروک د 3 ئړک هټیټار هچک راشف د 4 ئړک تایز رواب وسیپ هپ يلام د وساتس نلاپ وسیپ د هراپل ودیهوپ د ونیچرس ،يسین تخو اد .ید يدیلک يد ړو ماپ دېی ېلیاپ رګم .5 ېک ولوک وتمچ هراپل تلاح ينړیب د ئړکو هتسرم .6 ولوک هتځنیمار نلاپ ولوکرو هتریب د ئړکو هتسرم ېک ولومک روپ د هرس 7 زکرمت ونوبوتیړمول وا ونوتښزرا هپ ئړکو هتسرم ېک ولوک 8 ېک ولوک هسلارت هپ وخوم يلام د ئړکو هتسرم ؟رون
روپ دېکونوتښګلوينتروپهپ هب وساتېچ هد هلیه يو يړکتسیلتایدات د هرس ونوروپ د ېک هڼاپ 42 هپ هګوت ېړګناځ هپ ږوم .ووک ېربخ هړا هپ ولوک هلماعم 37 تښګل يرونج يروربف چرام لیرپا ېم نوج یلاوج ټسګا ربمټپس ربوټکا ربمون ربمسډ لاک ۍنوا ېود ېره روپ روک د/هیارک انښیرب ټینرټناروک د لیابوم تراکټدیرک/روپ امپس همیب رټوم د د /پیلسنیرګ نشیرتسجاررتوم لورټپ يکوتيکاروخ هنونوډګ ييایتغور يوواکیټ )Takeaways( للت هت رهب ریس يځنووښ د هنوتښګللوټ دیاعلوټ )دیاع د یفنم هنوتښګل( ریپوت ئړک هشقن هنوتښګل لپخ .2 ينلک د هنولیب مظنم لاک ریت د وا هنوټنمټیټس تراک ټډیرک د ،هنوټنمټیټس کناب د لپخ ئوراکو هراپل ولوړپشب ټیش تښګل د ئرل ایتړا هت ېتسرم وسات هک .ئسینو هکیړا هرس Moneycare
وساتس هنوتښګل وساتس هک هناځ هل ،يو ریډ هخڅ دیاع د :ئتښوپو .1 دیاع لپخ مش یلوک هز هګوتهپېګلیب د ؟مړک تایز هرس راک يلومعم هوی د راک هراپل هنوتعاس يفاضا لوک لدولرد وناموشام غلاب د ونوتښګل هپ ۍنروک د ېچ يوک هتسرم ېک وقوقح د Centrelink د لومولام .2 لپخ مش یلوک هز ایا ؟مړک مک هنوتښګل يفیط هوی د ېک هڼاپ 41 هپ نیرمت هنوتښګل تیلاعف ئړک هن هجیدوب امز ،هتسرم !يږیک هنزاوتم 38 هنومټسیس رپوس .3 ونوتداع وينځرو د مټسیس وساتس هت ېخوم ېلپخ هب وسات ېچ هد هګلوټ .يوسرو اد هخرب هتخس ولوټ رت نلاپ ره د وسیپ د هپ یاځ مټسیس وی يد لوک هرسرت راک وساتس لوډ تاموتوا هپ ېچ ئړک یاځ ایتړا ېچ ېریچ يوک صیصخت ېسیپ ړلا هراپل ړتلام نلاپ د وسیپ د وساتس يرل يش ېچ یلدیل ږوم ېچ ید مټسیس وی هتلد يوک راک
39 وا ﺎﻤﭙﺳ ﻲﻃﺎﯿﺘﺣا ځرو هﺮﻫ ﻪﻧﻮﻠﺑ ﺪﯾﺎﻋ $77 ۍﺘﺼﺧر $50 ﻲﻃﺎﯿﺘﺣا $93 ﺎﻤﭙﺳ $220 ﻊﻤﺟ $200 ﻲﮐﻮﺗ ﻲﮐارﻮﺧ $100 ګﺗ ﺮﻬﺑ $40 ﻲﺼﺨﺷ $40 ترﻮﭙﺴﻧاﺮﺗ $380 ﻊﻤﺟ $23 ﺎﻨښﯾﺮﺑ $27 زﺎګ $600 ﻪﯾاﺮﮐ $9 لﻮﮐ حﻼﺻا نﺎﺘښﯾو د $40 رﻮﭘ $30 ﻲﯾﺎﺘﻏور $32 ﻪﻤﯿﺑ $20 ﻞﯾﺎﺑﻮﻣ $19 ټﯿﻧﺮټﻧا $800 ﻊﻤﺟ $1400 ﺪﯾﺎﻋ $1400 ﻊﻤﺟ مټسیس 'ونولطس' باسح يکناب د .1 :ئشیوو ونولطس 4 هپ ېسیپ ېلپخ .2 ره هپ هرس ولوراک هپ ونورادقم وینوا وود د هخڅ ېڼاپ تښګل ينلک لپخ د ئرل ایتړا هت هرموڅ ېک لطس .3 د وڅ رت ،يو ېک کناب هغامه هپ هد هروغ ،ئړک صلاخ هنوباسح يکناب رولڅ يړک هناسا لودږیل وسیپ د ځنمرت یود د هرس ولوراک هپ نشیکیلپا د کناب .4 .ئړک میظنت دږیل کیتاموتا هت ونوباسح ورون هخڅ باسح دیاع لپخ د وا دیاع وینوا هود د وساتس اد هراپل لوک هرسرت د هرس ونوتښګل .ېک هګلیب ېدپ هکل ،يد هناسا اروخ
40 :تیلاعف :ئړک نیرمت 'مټسیس لطس' د هراپل ناځ د ئړکو هنتکایب هګوت همظنم هپ .4 هنوتښګل لپخ ون ،يرلو ایتړا هت ولومس ېک ودږوا هپ ېرلا د هب نلاپ وسیپ د وساتس ونوتښګل هتروپ د وسات ېچ يرل نومس هرس هڅ هغه د اد ېچ ئروګو وا ئړک بیقعت يد يړک تسیل ېک لودج وا ﺎﻤﭙﺳ ﻲﻃﺎﯿﺘﺣا ځرو هﺮﻫ ﻪﻧﻮﻠﺑ ﺪﯾﺎﻋ ﻲﻃﺎﯿﺘﺣا وا ﺎﻤﭙﺳ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ $ ﯥځرو ېﺮﻫ د ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ $ ﻮﻧﻮﻠﯿﺑ د ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ $ ﺪﯾﺎﻋ د ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ $
فرصم ېک فیط هوی هپ لوک فلتخم هراپل هڅ هغه د لوټ ږوم ېسیپ ېلپخ ږوم ېچ ورل هنوبوتیړمول :ېچ هد همهم اد ووک فرصم لپخ د ای( ئکیلو هنوتښګل ماع لپخ نایب کناب د ای ونوتښدای د هراپل تښګل وساتس یود ېچ ئړک تبث وا )ئوراکو ېی لوک هرادا وا يد مهم هرموڅ هراپل يد هناسا هرموڅ تښګل / لدوریپ ؟ید مهم هرموڅ هراپل امز اد بوتیړمولړول - ټیټ ؟ید هناسا هرموڅ لورټنک ای نولدب اد ریغتم - تباث انښیربهګوتهپېګلیب د ړول يرلریپوتېک ونومسوم هپ ،لورټنکېنیځ هپېچ يد هنوتښګل هغه اد = تباث مظنمهپ یود یلدیلدبيشن هرس ۍناسا .يرلرادقمهترو لتوايځارلوډ ،يږیلدبېکۍنواهپ هنوتښګل اد = ریغتم ۍناساهپ یود ۍلاډواحیرفت ،هړاوخ هکل يي لوکهراداوايږیک فرصم هرس يد نمزنوتس بﻮﺘﯾړﻣﻮﻟ ړﻮﻟ بﻮﺘﯾړﻣﻮﻟ ﻂﺳﻮﺘﻣ بﻮﺘﯾړﻣﻮﻟ ږﻟ 41 ومیس وغه د هرس وساتس هب تیلاعف اد وساتس ېچ يړکو هتسرم ېک ولدنژیپ هپ .يلوار نولدب ېک ونوتښګل هپ
ناوتېد دېزاویهز
رتږلېک لبتراکټیډیرکينتشایم Y/N مړکو هیداتهږل
ایمیمرت رټوم د هکلونوتښګلوينړیب د هز
اوخپ د سوا لولوټار روپ د هښ رګم ،يد هناسا هلترپ هپ نایش ېساد ېچ ید اد ربخ د ېی وسات ېچ يرل نوتش ولوک دنوژ کاپ د هخڅ روپ !ئړکلیپ نن ،ئش یلوک هراپل :تیلاعف ئړک وات ۍړک Y/N هل .هنیومزا روپ د ریډ هخڅ دیاع دېتشایمېره د هز .موکامپسلوډمظنمهپ واموک فرصم Y/N ونوتراکټډیرکهپ هنوتښګلينځرو هز هنولوډرون وتلاوصحمروپ د ای( موکروېک Y/N .مرلنېسیپ هزېچ هکځ )لوراک د امزېچ مرل
می
Y/N کیلانښیرب
بیقعت
Y/N موک هډډ هخڅ ولوک وه هت وی موک هخڅ ېد هل وسات هک هڅ وی د دیاش وسات ،ئړک رو باوځ تیعضو اد .ئش خم هرس راشف يلام ئړکو لمعنن ،ئوځروغ هم هماپ هل يد لوکاپ هنوروپ هغه ارثکا ماګ یړمول هګوت هپ لاثم د - ئرل هخمد وسات ېچ سوا ،هنوروپ يصخش ،هنوتراک ټډیرک انښرب وا زاګ د ،ئړک هیدات هتسورو ئریپو وا هنوسیف يځنووښ د ، ېمیرج ،هنولیب ېچ هنوروپ هغه - تایلام يوش هیدات ان لدیک خماخم هرسرو هن ای ټپ هن وسات ناراکلاس يلام Moneycare د يړاوغ هتسرم هرس وساتس ېک ېدپ يش یلوک .يړکو هګوت همس هپ روپ وسات هنوتخو ېنیځ هپ وساتس ایب رګم ،ئوک تیریدم هل دیاع د هکل ئرل نولدب ېک وطیارش اد وا تښګل عقوتم ریغ ای لوکرو هسلا يش راب وسات رپ نکمم ،ېکیړا يش یلوک روپ ېچ وږیهوپ ږوم وا راشف ،ساسحا تښزرا ناځ د ،ایتغور يړکو هزیغا ولوک بوخ رپ وکلخ ونوګرز د وا ېنړیڅ د ږوم د لاک ره ېچ وږیهوپ هخڅ يړاوغ ړتلام هخڅ Moneycare ېتاپ هښ د هګوت يلام هپ ېچ ېمهم يعقاو هود هراپل ودیک :يرل نوتش ېنړک امپس هګوت هنلااعف هپ هراپل ونوتښګل وينځرو د لتسیخا هن روپ ؟ېي ربخ هت 42 :هلماعم هرس روپ د د کاپ هخڅ روپ د هنوماګ ولوک دنوژ
هن وتمچ هراپللبيبطعقوتم ریغ
د واموک ساسحاراشف د هز
وتایدات د هت وکلخ ایولوصلاخ
ئیاوو هن هت روپ ئش ړلا هت ېجیدوب ېلپخ هتریب ریډ هخڅ هڅ هغه د وسات هک ېچ ئوک هسلارت )يواسم ای( مس هپ وسات ،ېي يوک فرصم "هن" هت روپ يچ تسای ېک یاځ تسایاوو دیاع هګنرڅ ېچ ئړکو راک اد ،هن هک رت ئړک مک هنوتښګل ای ئړک تایز يشو یوینخم هخڅ روپ د وڅ ماګ هپ ماګ ،هنوروپ لپخ :ئړک ادا راشف يش یلوک هلماعم هرس روپ د ایړتس د ېچ هد هربخ يداع اد وا يرلو ېچ ېک لاح ېسادپ ئړکو ساسحا هپ ېزنوتس ېوی د نکمم روپ وساتس هوپ ،یدیک لح يشن ېچ يراکښ ریڅ ېچ يرل نوتش نایش ېساد ېچ ئش ئرلن ایتړا وسات وا ئش یلوک ېی وسات .ئش ړلا ېزاوی اد رګم ،يد يراس ېب طیارش اچ ره د هسلارت لورټنک روپ د وساتس هنوماګ هناسا اد يوک وتمچ هشقن هراپل ولوک .يلخاو راک تخس وا تخو هب اد - هد هن هروغ ولوټ رت ،ېک نایرج هپ ېسورپ د وکلخ د ئش یلوک ېی وسات ېچ یش د ېښرک د وکیړا د هرس ونونامزاس وا ېی وسات ېچ ئتاسو هراپل ولتسینارپ .ئوکرو ېسیپ ۍنمتش )ئرلېی وساتېچ هڅ هغه( تښزرا رازاب د هکمځ واروک کلامارون رټوم ېډنو )نشیوینارپوس( يدعاقت ۍنمتشېمهم ېرون هګناپ هلوټ $ ئړک ړوج نلاپ وسیپ د :ماګ 1 لوټ وساتس وا ئړک هرسرت هګنڅ اد ېچ ووک هنووښرلا هت وسات ېک هڼاپ 36 هپ وسات ږوم وسات ېچ ئړک ړوج نلاپ وڅ رت ئرلو ایتړا هت ېد هب وسات ووک عمج هنوتښګل وا دیاع ئړک لاج ېسیپ هراپل روپ ره د ېچ ئرل ناوت هرموڅ ئتساي هتریچ يچ يش هوپ :ماګ 2 يړوروپ ېی وسات ېچ هڅ هغه وا )ۍنمتش( ئرل ېی وسات ېچ ئکیلو تسیل هڅ هغه د لپخ وا تسای خم هرسرو وسات ېچ ئش هوپ ېچ هد رلا ۍنیزاوی اد .)هنوروپ( تسای ئوک راک هنوماګ يکنولتار ورلاډ د( ئوراکو هراپل ولوک لکټا "تښزرا رازاب" د وینمتش ولپخ د لودج اد .)ئرولپو ۍنمتش ېلپخ ئش یلوک وسات ېچ تښزرا 43
ئړکرو بوتیړمول هت روپ لپخ :ماګ 3 :ئکیلو اد هراپل وی ره د .ئړک تسیل ېک لودج ېدنلا هپ روپ لپخ a ئرل روپ هرموڅ ېک ملاک هپ "سنلاب" د وسات b )يو همولام هک( هچک دوس د وساتس c )يو همولام هک( هیدات هږل رت ږل ؟ئړکو هیدات هږل رت ږل هت وی ره ئش یلوک وسات ایا .ئسینو هکیړا هرس Moneycare د ،یلوک ئشن وسات هک وا ،يد مهم اروخ هلترپ هپ ورون د هنوروپ ېنیځ .ئړکرو بوتیړمول هت ونوروپ ولپخ يد نیړا هنوتښګل ناور ېنیځ ښښوپ رت دیاب يکوت ییایتغور نیړا وا هړاوخ ېک زیم هپ ،تچ ېدناب رس هپ وساتس يش لوینو ېدنلا .يد مهم مه همیب وا هنوخرن ،هبوا ،ټینرټنا ،نوفیلت ،زاګ ،انښیرب .يش لتاسو دیاب روپ رټوم د ای روپ روک د هکل ،هنوروپ يدنوخ :ئسینو ېک ماپ هپ مه اد هخڅ تخو د( يوشېتاپهتسورو هخڅ تخو ولوک هیدات د وسات ایا ؟تسای )هتسورو ؟ئوکروروپ هپېی وساتېچ يرلنوتشمادقاينوناقهراپلوسیپ هغه د ایا يړمول ېلپخ د یړمول ولوک هیدات هپ ېرېمش هلک ئړکو زکرمت ېدناب هیدات هتریب روپ وسات ېچ وسات ېچ رادقم هغه ،ړک ئوک هیدات هراپل روپ ېد د هت روپ مهم اروخ يکنولتار .ئوځرګو يي صلاخ هنوروپ وی هپ وی !ئړک 44 :هنوروپ / هنوتیفلکم :سنلاب هرموڅ ید یړوروپ :هچک دوس د % _ :هیدات هږل رت ږل _ per/ _$ مش یلوک هز ایا هیدات هږل رت ږل Y/N ؟مړکو 1 هل :بوتیړمول - یوش لریمش هخڅ مهم اروخ :هیدات امز _ per/ _$ روپ روک د روپ رټوم د 1 تراکټیډیرک 2 تراکټیډیرک انښیرب يرګلمواۍنروک )AfterPay( هیداتهتسورو آعمج $ $ $
:هعلاطم ېیضق د يغه ېچ هو اد انام ېد د يړک مک هنوتعاس يراک لپخ دیاب وا هدولرد هثداح رټوم د اریو هت وتایدات هتریب روپ رټوم د وا وتایدات تراک ټیډیرک ينتشایم لپخ د یلوک يشن رون .يړکرو ماود د ېغه د ېچ اچ ،هلوینو هکیړا هرس راکلاس يلام د اریو ،هرس ولوک ساسحا راشف ریډ د هړکو هتسرم هرس ېغه د ېک ولوړوج هپ ېجیدوب ېون د ساسا رپ وطیارش ويوش لدب ېغه ېچ هړکو هتسرم ېک ولوین هکیړا هپ هرس ونوتکرش هغه د هرس اریو هل راکلاس يلام نلاپ ولوکرو هتریب د يش یلوک ېی هغه ېچ ساسا رپ هڅ هغه د وا ېړکرو ېسیپ ېی هت ېوش یلړکو ېربخ مه هړا هپ خرن دوس مک د هراپل ونوروپ وړاود د اریو يړک میظنت مهم اروخ اد ئرل هزنوتس ېک ولوکرو هتریب هب ونوروپ ولپخ د وسات هک ربخ هخڅ تیعضو د وساتس ېچ ئړکرو هزاجا هت ونونامزاس ېچ يد .يش .يرل میټ هراپل تخو تخس د یود ایا ېچ ئروګو ئړکو هنتښوغ مارګورپ دوس مک ای دوس یب د ېیدات هنازرا د هخڅ ولحرم 2 وا 1 د هراپل ېتسرم د ېک ولوک حیرشت تیعضو لپخ د ئوراکو تامولام Moneycare د .يرل نوتش هنورایتخا ئرل ایتړا هت ړتلام رون وسات هک !ید ېرل هخڅ وساتس هزادنا هپ نوفیلت هوی د ېزاوی :ئرل قوقح وسات ېچ يرل نوتش نیناوق ېساد ئوک کیلسلا هراپل روپ ای روپ د وسات ېچ هلک روپ يلم د ېک 1800 007 007 هپ ،هراپل وتامولام وتایز لا د يړکو هنتاس وساتس .ئسینو هکیړا هرس ېښرک هل ېتسرم ېچ تکرش هغه ېریچ هک ئړکو تیاکش هت بستحم کاولپخ ئش یلوک وسات ونوتیاکش يلام د ایلارتسا د لاومعم - يو هن يروټګ ئوک ېربخ هرسرو وسات )Australian Financial Complaints Authority )AFCA هرادا :ئړک لیپ ېرتا ېربخ روپ ،هنوتخو ېنیځ هپ نکمم يکنووکرو يو هن روپ لوډ بسانم ئوک رکف وسات هک .يړکرو يلام د هد ېساد هیضق ېچ ای ئړکو ېربخ هرس راکلاس ئړاوغو هروشم ينوناق :مهم 45 تیلووسم سنلایب هچک دوس د ېک ۍنوا هره هپ لوک هیدات هتریب روپ رټوم د 6,000$ %10 150$ تراکتدیرک 2,000$ %5 50$
وسیپ د هنوتخو ېنیځ وسات هرس ولومپس تابث ينهذ د اعقاو د هراپل نزاوت يلام وا .ئوک هنلمرد ناځ :ئرلو دای هپ 46 :ئړک لیپ امپس هلپخ يلایس راک تباث وا ورو يټګ ېلو ؟يد کرو هڅ هتلد ؟يد تخس هرمود .1 لوټ هنوګنن ید یکنوګنن نولدب ونوتداع د وا ید نمزنوتس نولدب دنوژ د ید تخس ولوټ رت لولدب ولوک يلایرب د وبرجت وریت وا دنلچ د وسات ید هن راک هناسا لوک هڅه يدنوخ د ېک ونوتخو وریت هپ نکمم يلاوتشن ایرب د وا يو ېړک هڅه ولوک - یړک هتځنیمار ږغ يلخاد یړوایپ وی :هکل ییاو نایش هت وسات هتسرم هرس وسات هنوماغیپ اد ایا ؟يوسر نایز ای يوک .2 کلخ ید یکنووک یړتس راظتنا هت ولوک زکرمت ونوماعنا هپ يتسدمس امپس ېچ ېک لاح ېسادپ ،يوش ړا ېټګ د )ېخم هل تعیبط لپخ د( لوک لزم هتخم هپ لوډنځ ۍښوخ د هراپل هنوتخو یریډ لوک امپس .ید يک ودراوم ېدنلا هل ېچ يراکښ ېساد :يو هترپ .3 هرس ۍناسا هپ وا( هد ورو ایرب د )يش یدیک لړو هځنیم هل وا يسین تخو هراپل ولوک يدنوخ ېړکیرپ ېوی د ګتخمرپ وتشایم د وی د هخڅ لورټنک د وساتس ای هرس لړو هځنیم هل هرس تلاح يرارطضا يش یدیک ؟ئش یلدیک یکنوروغژ هګنڅ وسات ،ایب ون امپس يچ يړاوغ کوڅ ره يياو کلخ ریډ رګم ،يړکو ږوم .یلوک يشن يي یود ېچ ،20,000$ کلخ هلک ېچ وروا دیاع 100,000$ ای 50,000$ ېچ رادقم وسیپ د .يرل لت ئوک هسلارت ېی وسات .هدن هلسم ﻪﭘ ﺪﯾﺎﺑ هز ،ﻪﻧ هوا ﻲﻓﺎﮐ د ﯥﮐ یﺎځ رﺎﮐ !مړﮐ ﻢﮐ فﺮﺼﻣ ﻮﺴﯿﭘ د هز .مﺮﻠﻧ لوﺮﺘﻨﮐ ،ﻢﯾ ﯽﮑﻧﻮﮐ فﺮﺼﻣ هز .ﯽﮑﻧوﻮﮐ ﺎﻤﭙﺳ ﻪﻧ ﻪﭘ ﺪﯾﺎﺑ هز ،ﻪﻧ ﻲﻓﺎﮐ د ﯥﮐ یﺎځ !مړﮐ ﻢﮐ فﺮﺼﻣ
47 ئړکو رکف تباث وا ورو ،وړاوغ يش کټچ هنوتخو ریډ ږوم کیتامارډ ینیتښیر ید هښ ورو رګم ېچ اد ، يږیښیپ مدق هپ مدق نولدب هپ مه هب بوخ ولوک امپس د ږومز Grand( نوینک ډنرګ .يش لدب ایتښر ېچ ئړکو روصت ئروګو هت )Canyon تخو وی هپ يکڅاڅ وی امپس وساتس يوړوج ېک :
وسات ېچ ئکیلو تسیل وټګ ولوټ د ئړک هبرجت هرس ولوک امپس هپ ېی هب !ئږینوتسار هتریب هت تسیل ېد وا ئړک لیپ ېی هرس ېلو د ېچ يوڅهو وسات هب یش هڅ ؟يرلو ساسحا هڅ هب لدولرد امپس يفاضا هڅ وی د ،يوک امپس هراپل ېځرو ناراب د ارثکا کلخ ؟يړک لیپ تداع امپس د وا يلوار نولدب يږیک لوڅه هرس تصرف وا تواخس د رون .يرل هخوم ېړګناځ هوی ېک نهذ هپ ای .يړک تاریخ ېسیپ ېریډ ېچ هتځنیمار تداع ولوک امپس د ېچ وږیهوپ ږوم رګم ،يرلو ریپوت هب هزیګنا اچ ره د لورټنک د وا دامتعا د ،لومک راشف د - يړوار ېټګ ېک وخرب ولوټ هپ دنوژ د هب لوک لوک هسلارت هتریب ېجیدوب ېځرو يناراب ای ينړیب د .هجیدوب ېځرو ناراب د / ونوتلاح وینړیب د وکنودیک هتځنمار د وسات ېچ هلک يوک رد نوکس نهذ د هت وسات لوک هتځنمار لیپ د ږوم ئړکو ساسحا هښ هب وسات ون ئړک ړوج رپس وی هراپل ونوتلاح وینړیب !ید لیپ هښ وی رادقم ره رګم ،ووک زیدناړو 2,000$ هګوت هپ يکټ هجیدوب تلاح ينړیب د هلپخ وسات ېچ لځ وی .امپس هلاهمدږوا وا هلاهم ډنل هڅ وی اد ئش ړلا هت امپس هلاهمدږوا وا هلاهمډنل ئش یلوک وسات ئړک هتځنیمار یون وی :ئړاوغ اعقاو ېی وسات ېچ ئړکو رکف هړا هپ هڅ هغه د !هد يریتاس ریډ روک د دیاش ای ،رچینرف ېنیځ ،ۍتصخر ،هنوټکټ ېښیپ / ټرسنک د ،رټوم لیدب ای ولدیښیپ د ېد د )هلک وا( هت ولوک امپس هرموڅ هب وسات .لوک لاج وسیپ د هراپل ؟ئرل ایتړا هراپل
تیلاعف
:تیلاعف تقیقح هپ ډنخ یول ولوټ رت ېدناړو رپ نولدب يلایرب د .يوځرګو راعش لوک امپس وی هتلد ئړکرو بوتیړمول هت امپس هرس ولوړوج هپ راعش د هراپل ناځ د ید تینهذ ېک :يد ېوش لړو ار ېګلیب وڅ .مومپس ېسیپ ۍنواهره هز ...هڅېچ هدن همهم موکامپس هخم د ولوکفرصم د هز هنوتښګل = امپس - دیاع لوکامپسیول هخڅ لیپينچوک هل وا ئکاټو فده وی "،موک امپس ېچ می کوڅ هغه هز" :تسایاوو هت ناځ لپخ !ئړک تباث مس ناځ وڅ رت ئړک ړوج مټسیس وی 48 ئکاټو هخوم هوی ېی وسات ېچ ئړک لیپ هرس هڅ هغه د رواب د مړاوغ هز" هګوت هپ ېګلیب د - ئړاوغ هز" ای "مړکو امپس هراپل رټوم ينروک ړو يړګناځ هراپل تلاح ينړیب د $X مړاوغ ."مړک ونوماګ هپ ړو لمع د ،وینچوک هپ اد وا هتریچ ،هلک ېکپ ېچ نلاپ وی - ئشیوو .يد لماش ئږیسرو هت فده لپخ هګنڅ يژیتارتس/مټسیس وی ئوراکو ساسح ولوک يدنوخ د کوڅ ره ؟ید هڅ وساتس ،يرل يژیتارتس امپس د ساسحسلړاپش ږومز لپخ وا ئروګو ېک خم هپ ۍژیتارتس !ئړک هروغ هنوبوت هروغ لوصا يیلاط .1 :ئړک ړوج لوډ کيتاموتا هپ اد باسح امپس يوش فقو هوی هپ .ټیبیډ میقتسم وینوا وود د ېک .2 مټسیس هغه ره :ئتاسو لاج اد هروغ هراپل ولوراک د ېی وسات ېچ يسرسلا د هت امپس وساتس ،ئوک ئمومو هرلا هوی هراپل ولودودحم .)ئرل ایتړا هترو اعقاو وسات هک رګم( .3 هنونلاپ لپخ :ئکیلو ګتخمرپ لپخ هرس ولتاس هپ ډراکیر وی د ګتخمرپ وا هره ېی هب وسات ېچ ېریچ ئړک مس ،روځنا هګوت هپ ېګلیب د( ئروګو ځرو .)نیرکس رټویپمک د ای رټوم ،لاچخی .4 هغه :ئړکرو ماعنا هت ناځ لپخ ېی وسات ېچ ئړک هتځنیمار ېزیاج هتسورو ولوک هسلارت د فده لپخ د ېرلا د ېچ هغه وا ،ئلخا دنوخ ېرت هکل - يوک یړوایپ دنلچ ېک ودږوا هپ ېک غاب هپ ای يفاک هرس يرګلم د هلیم .5 :ئړک میظنت ېی هراپل ایرب د وزینلوټ ،ونوکیلانښیرب ،وتانلاعا ولدوریپ د وا ولدوریپ نیلانآ ،وینسر ئړک دودحم ناځ لپخ هت ونوزکرم .6 ئړک نیرمت هننم :ئړک ادیپ تعانق وسات ېچ ئړکو زکرمت هڅ هغه هپ وا 25 هپ هت عوضوم ېد ږوم ئرل ېی ووک هنتک ېدږن هل ېک هڼاپ
ۍژیتارتس ېساسح سلړاپش ولوک امپس د ئړک صلاخ باسح لاج وی امپس د لب وی ای/وا ئړک دودحم هترو یسرسلا ئوراکو هرادا يلام ای کناب ئړکرو ېسیپ هت ناځ یړمول ئڼګو هګوت هپ لیب د امپس لپخ دیاع د وساتس لوډ کيتاموتا هپ اد ئړک يدنوخ هخڅ يرلو هجیدوب فرصم هڅ سوا وسات ېچ ئمومو ئوک هجیدوب هلپخ هپ هخوم امپس ېلپخ د ئړک یاځ رپ یاځ ېک ایب هت ېجیدوب ېلپخ تشایم هره ئړکو هنتک ئوراکو باسح 'پا ډنوار' د لوټار هنودوریپ لپخ لوډ تاموتوا هپ امپس يوش لړت سنلایب وا ئړک ئوتساو هت باسح ئړک امپس رلاډ لپخ لتوب ای سکب وسیپ د 2$ ای 1$ وی ره ئدږېک ېي هت فرط وی وا يوچاو ېک ېک امپس هلپخ هپ ېی تشایم هره وا ئوچاو مک تداع ای ئړک دنب فرصم مظنم ئړک ئړک هوغل نوډګ هغه هګوت هپ ېګلیب د ئوراک هن ېی وسات ېچ ېی وسات ېچ ئړک امپس رادقم هغه ېی ئومک ای ئورد ئړک امپس تایدات لځ وی ،همان راهظا يتایلام د هګوت هپ ېګلیب د ېټګ راک د ،تایدات Centrelink د هنوګنن امپس وینوا 52 د همیود هپ ،1$ ېک ۍنوا ۍړمول هپ :ای ،2$ ېک ۍنوا ئړک امپس رادقم یلکاټ وی ۍنوا هره ئړک يدنوخ امپس ولدوریپ د لپخ نلاپ هړاوخ ،ئوراکو تسیل ولدوریپ د ،ئدږیرپ ېک روک هپ ناموشام ، ئړک رادقم یول هپ ،ئلخا هم ادوس هږول هپ ،ئړکو لدوریپ ماع ،ئړکو لدوریپ ېک يرابجا د وا ئړک مک ادوس هیاځیب ئړکو یوینخم هخڅ ولدوریپ يوګننو يرګلم وی هخوم امپس د هرس يرګلم هوی د ئکاټو ئروګو هرس یود د ۍنوا هره ئړکرو ېسیپ هرس وسیپ ودغن د فرصم ږل ېدناب ونودوریپ هنلاپ يب د ئړکو همت ولوک ئړک هسلارت هلماعم هښ هوی ګنز هت وکنووک وتمچ ونوتمدخ د لپخ ئهوو هڼاپ بیو هکاولپخ ولوک هلترپ د ئوراکو ئړک يدنوخ امپس هنوګنن تښګل د ۍنروک د ئړکو هتسان ېک روک هپ ئکاټو هخوم هوی موک هراپل ولوک امپس د ېچ ئړک نلاپ ئړک يدنوخ هنوتښګل يفاضا ای یلاوتایز شاعم لپخ د ئړک يدنوخ تخو ئړاوغو هخڅ يکنووک راک لپخ هل ېلکاټ هوی شاعم ېدوم ېره د ېچ يوتساو هت باسح امپس د هزادنا ولوک فرصم هپ وسات ېچ ېدل ېکخم ئش تداع ئړکو امپس ېک رپوس هپ هل تلود د ریڅ هپ ېډنو ېډګ د ئړک هتروپ هټګ هخڅ ېنوڅه ئوراکو نشیکیلپا ولوک فرصم د يش یلوک هنونشیکیلپا نوفیلت د ېک تخو هغه هپ فرصم وساتس فرصم ېی وسات ېچ يړک بیقعت د يش یلوک یتح ېنیځ وا ئوک هنوتښدای وا هنوتیدودحم تښګل يړک میظنت 49
50 ؟ۍګه ای ګرچ یریډ د هړا هپ ولوک هرسرت د ېجیدوب د هوپ ېچ ید اد وی هخڅ ونایش نمزنوتس لیپ ېی هرس ېنتښوپ ېموک ېچ يش :يږیک ؟يو هرموڅ هب تښګل X د ای ېسیپ هرموڅ ېدناب X هپ دیاب هز ؟موګلو يدپ دیاب ږوم ،هراپل ولوک راک د ېجیدوب د !وش هوپ ونوباوځ وړاود ېد هراپل ېد د هجیدوب ۍنچوک اد هرس وسات ېچ ېوش نیازیډ وکوت ای وښیپ ویول وړګناځ د ولوک امپس وا نلاپ هپ هراپل ېګلیب د .يړکو هتسرم ېک هرس وسات نکمم اد ،هګوت هپ ېک ۍتصخر يلایرب يبود د هپ وسات ای يړکو هتسرم .ئلخاو رټوم ېک يکنولتار هڅ دح تښګل د وساتس ؟ید هناسا هخرب اد وړکو لیپ هتلد ېچ ئځار ئړک فرصم هڅ هغه ېزاوی وسات هک هد د ئلخا هم روپ وا يړک امپس وسات ېچ ونایش ېرد هپ دیاب وسات هراپل ولوک راک ېد :ئش هوپ .1 ؟هد ېړک امپس هرموڅ هخم د ام $ ږومز هړا هپ امپس د ېک خم 46 هپ ئروګو هخرب .2 تشایم /وینوا هود /ۍنوا هره هز ؟مش یلوک امپس هرموڅ يک per $ هرموڅ ېچ تسای هن هډاډ وسات هک هڼاپ 36 هپ ،ئش یلوک امپس ېسیپ ئش ړلا هت ېخرب ېجیدوب د ږومز ېک .3 ېروپ ولدوریپ / ېښیپ یول د امز ېتشایم/ينوا هود/ۍنوا وڅ ؟يد يتاپ فرصم هرموڅ هز مش یلوک هرموڅ هب اد يرلو تښګل 'یاځ ږوخ' هجیدوب ۍنچوک :هجیدوب يش يړګناځ هوی د لوک امپس هراپل
51 نلاپ تښګل سمسرک د دح فرصم د ۍلاډ ۍنروک ناولپخ يرګلم يرګلم يراک يکنووښ عمج هړاوخ ځرو سمسرک د هنوتیلاعف رون يفاضا عمج رون هنو سمسرک د ذغاک ولړاغنار ای ېفحت د هتسوپ وا هنوتراک عمج ئړک هسلارت ډاډ( عمج ولوټ د دح تښګل د وساتس اد ېچ )ید مک هخڅ لا يل هګوت هپ ېګلیب د هګوت هپ لاثم د امپس 3,000$ هراپل رټوم يون د هخم د يش یلوک ېچ يوک راک هغه يد يړک هغه يړک امپس 100$ ېک ۍنوا هپ رټوم ېک ویتصخر هپ رټسیا د يړاوغ يد ېتاپ ۍنوا 15 ېچ ،يلخاو = )$100 x 15 weeks( + 3,000$ یلوک هغه ېچ يږیهوپ یل 4,500$ ېروپ 4,500$ رت يدناب رټوم هپ يش يړک فرصم تښګل هرموڅ هب اد ؟يرلو ،ئنژیپ دح فرصم لپخ د هخم د وسات ونوتښګل ولوټ د ېزاوی هخرب اد ون د نلاپ تښګل د يد لوک تسیل هتسرم ېک ولشیو وخرب هپ ونوتښګل هم هسلا هل یش څیه وسات ون ،يوک ئوکرو هګلیب هوی نلاپ سمسرک د هتلد .هد ېک هخرب ۍنتروپ هپ دح فرصم لپخ د هعومجم وساتس ېچ ئروګو وا ئوچاو هخڅ هڅ هغه د ای هد هترو ېک هتکښ هپ ئرل ېی وسات ېچ هد ږل لوک بیقعت هڼاپ 118 ای هڼاپ 27 هراپل ېتسرم د ېک ېد هپ - ئړک لدب ېک لمع هپ نلاپ تښګل د لپخ ئروګو
ځرو هره :دنوژ ینځرو
دنوژ هښ
52
.4
لوک
ږومز ېچ ید اد تقیقح تایز ېقیرط دنوژ د یریډ .يد ېکنورل تښګل ېدنلا راشف د نایایلارټسآ ډاډ وڅ رت يوک ساسحا هیدات هنولیب ېچ يړک هسلارت رت هنوتلاح ينړیب ،يوش يوش لوین ېدنلا ښښوپ ېسیپ هراپل يکنولتار د وا .يږیک لدوښیرپ لوټ ېدنلا هکل ېنښیدنا ولپخ د هز ایا :يد ماع اروخ ام ایا؟موک راک هښ هرس وسیپ د هز ایا ؟یاو یړکدوریپ اد دیاب ؟مرليسیپ یفاکهراپل دعاقت ولوک ېجیدوب د ېک ونوتښګل دنوژ د باتک د .يرل نوتش تامولعم ریډ هراپل يوک زکرمت ونایش ومهم هپ هخرب اد يځار هراپل ونوتښګل ينځرو د ېچ هلک هراپل ۍرادکناب ۍنځرو د هګنرادمه وا ېنووښرلا ږومز وسیپ يفاک د ېچ هد هربخ يداع اد رګم ،ئرلو هنښیدنا هړا هپ يلاوتشن وساتس لوک دنوژ هښ ېچ ورل رواب ږوم يرل هړا ېروپ ولدیک سییر هپ وسیپ د لورټنک هپ هرس وسات وش یلوک ږوم وړکو هتسرم ېک ولوک هپ ونایش د ېک دنوژ هپ وا ګت اش د اد يرل تښزرا مه هرس ولوین ېک ماپ هنیاسوه وا يښوخ هت وسات اعقاو ېچ ناریح وسات نکمم هنوباوځ .يړوار !يړک :تیلاعف ؟می نمتش هرموڅ هز وا ید ینیتښیر تښګل ونوراشف دنوژ د نمزنوتس اد هراپل ولدیسر د هت وفراصم د ئش ناریح دیاش وسات رګم يش یدیک هرموڅ هلترپ هپ ۍړن ېرون د وسات ېچ باسح نیشام نیلانآ تسای هیاډب لاویړن د وسات ېچ ئروګو وڅ رت ئوراکو هلاویړن هپ ېک هڼاپ بیو تسیل هیاډب تسای هیاډب هرموڅ هچک …ئش ړلا ېکخم رون هلوټ هپ هګنڅ ېچ ئټلپو ئړاوغ وسات هک ېچک د دیاع لپخ د ۍنروک ېرون ېک ۍړن Gap Minder د ،يوک دنوژ ساسا رپ ئروګو هڼاپ بیو 53
لوک دنوژ هښ هچک هره هپ وریډ یود ېچ يوک رکف کلخ ریډ ؟ئرل ایتړا هت هڅ هراپل ولدیک هلاحشوخ د اعقاو وسات د رګم يرل ایتړا هت وکوت وریډ یود ېچ يیاو هت اچره نایرتشم وا يرل ایتړا هت وسیپ د " - يد مهم اروخ هنوصخاش ېرد اد ېچ هلدنومو ېنړیڅ ایلارتسا د هړا هپ ېنیاسوه :)2015 ،يلاووی ایلارتسا د( "ثلثمییلاطۍښوخ :تیلاعف .هنیاسوه يلام د هرلا هوی ولوک فیرعت ېنیاسوه يلام د :ېچ يد لدولرد ایتړو ېد ېتاپ هڅ وی وائړکهروپ هنوتښګل ،ئرلوېسیپ ېک لورټنکهپ وتايلامولپخ د وائړکو لمعوائړکو ساسحا هولپيلام هلېکيکنولتارهپ واسوا ئړکو ساسحايدنوخ نولدب هرس ودیریت هپ تخو د هب اد يلام هل هرموڅ سوا وسات رګم ،يمومو ؟ئوک ساسحا يلاو هښ د هخړا يلام وساتس ېچ يش یلوک یش وی موک ؟يړکرو هدو هت ېنیاسوه ډاډ وڅ رت يو هداس هرمود نکمم اد لپخ هپ هنولیب وساتس ېچ ئړک هسلارت ږل وسیپ د ځرو هره ای ،يوش هیدات تخو ئوک امپس رادقم يي ېک باتک ېد هپ وا ،ئکیلو ېی هتلد ېک ولدیسر هتله وڅ رت ئمومو هخرب !يړکو هتسرم هرس وساتس .1 يرپ رواب وسات ېچ يرل کوڅ وی ېک دنوژ هپ وسات يچ اد .ېکیړا يصخش ېړوایپ تښزرا هترو وا ئرل هنیم هرس وسات ېچ يوک هنودای هت وسات کوڅ وا ئش یلوک .يوک وتمچ ساسحا نوتسویپ د وا هد هکبش ړتلام د وساتس کلخ اد .ئرل .2 هپ هګوت هلاعف هپ وسات ېچ هلک ئسوا هلاحشوخ هب وسات .ساسحا يخوم د یادیک اد يوکرد ساسحا تیلووسم ای فده د هت وسات ېچ ئلخا هخرب ېک ونایش ېک راک هناراکاضر ای ولډ وزینلوټ وا ووایتخوب ،ېعلاطم وساتس ،هدند هپ وساتس يش .يوک رو ینعم هت دنوژ وساتس ېچ نایش هغه - يو .3 وی هرس دیاع د هنیاسوه ېچ يیښ ېنړیڅ ېچ ېک لاح ېسادپ .لورټنک يلام اروخ ېچ ید ساسحا لورټنک يلام د وساتس ېک تقیقح هپ اد ،يږیړول هت یاځ - ید )تسایسییر وسات( کیلرس باتک د ږومز هلما ېدمه هل ید لماع یړوایپ دنوژ هښ د - لدولرد ساسحا يلاو هروغ د وا - یلاوړول ېچ وږیهوپ ږوم ېچ هکځ .يد هخڅ وکټ ومهم هل وی ولوک رت يږیک لوراک هګوت هپ ېلیسو ېوی د ېسیپ - يږیک هن لملا ېنیاسوه د هلپخپ ېسیپ ېبرجت وا هنوتمدخ ،يکوت ړو ایتړا ېلپخ د هراپل ولوک هتځنیمار د لایریپاچ ښوخ د وڅ وړک هسلارت ﯥﮑﯾړا ﻲﺼﺨﺷ يﻮﻗ سﺎﺴﺣا ﺪﺼﻘﻣ د لوﺮټﻨﮐ ﻲﻟﺎﻣ 54
يراښ ۍنځنم ایلارټسا د دیاع ينلک لپخ د ۍنروک هپ کړس د %13 اوخواش - يوفرصم ېک ټروپسنارټ .ید 17,000$ اوخواش ېچ )2017 ،هنلوټ ورټوم د ایلارتسا د( کیرب وسات ېچ ېدل ېکخم ئدږیرپ رت ېک دنوژ هپ وساتس لدوریپ رټوم د يش یدیک لادوریپ مهم اروخ وا یول ولوټ ونوتښګل وا ویواروغ د ېچ يرل انام اد وا .ئسینو تخو هراپل ودیهوپ .1 ؟ئرل ایتړا هت وی اعقاو وسات ایا a هڅ هغه رټوم ینسوا وساتس ایا هغه هپ يرل ایتړا هترو ېچ يوک یلوک ېی وسات ېچ ېک تمیق ؟ئړک ادا ئش b رټوم مهود د ئش یلوک وسات ایا ؟ئړکو دنوژ هترپ c 58 هپ ېنیځ ږوم ؟هتش هنولیدب ایآ .يد يړک تسیل ېک هڼاپ .2 ېي هنوتښګل ئش یلوک وسات ایا ېغه د هګنڅ هب وسات ؟ئړک هروپ ؟ئړکرو ېسیپ هراپل لوټ تیکلام د رټوم د ،ئرلو دای هپ .ید ریډ هخڅ لب ولیت د ۍنوا د تښګل هم هنوتښګل ریڅ هپ تمدخ وا ېمیب د ئوریه هنویاځ يکټ هدناړ ېلپخ ئروګو ېوایتړګناځ ېموک ؟ئرل ایتړا هت هڅ وسات ؟يد ېمهم هراپل وساتس هتځنمار ساسحا ړو ماپ د يش یلوک اد رټوم موک ېچ ئړکو هړکیرپ وڅ رت يړک هپ وساتس هتلد ید هروغ هراپل وساتس يد مهم نایش ېرد هراپل ولتاس د ېک دیل 1 تیلاعف لایریپاچ د وا داصتقا ولیت د وطیاسو نوغرز د تموکح د.هڼاپ بیو دوښرلا 2 ټروپسنارټ د - رابتعا وا بوتیدنوخ Transport نویسیمک ېثداح هخڅ )Accident Commission )TAC هرموڅ رټوم وساتس ئړکو هندیل ید يدنوخ 3 نیلانآ RACV - هنوتښګل لوټ ولولچ د ئروګو وڅ رت يرل 'نیشام باسح' رټوم د وساتس ېک ۍنوا هپ ېچ ای ،يځار تښګل هرموڅ هراپل ولولچ نشیکیلپا رټوم Moneysmart د ئړک کیچ د هغه د رټوم وی ،ئلخاو هراپل ایتروټګ .هراپل تلاح د هغه د هن !هنووښرلا هروغ 55 :هنوتښګل رټوم د يکنوولچ رټوم د وسات تسای ېک ۍکوڅ هپ
د لاهم رپ ولدوریپ رټوم يوش لوراک د لوک هروغ ېښرک ېمس لوراک د ېچ هلک يرل نوتش هنونایز وا ېټګ هراپل باختنا ره د يځار هربخ ولدوریپ رټوم يوش یواروغ ېټګ هنورطخ رتوم يکنورولپ يوش لوراک د لوډ ينوناق هپ تنامض رټوم لوک تراجت ېک رټوم هدوجوم يد هناسا رټوم د يکنورولپ يکنورل زاوج قیدصت اد( يونیمضت کیلرس هپ ېلطاب ای لاغ د رټوم ېچ يوک هپ وا یوش تسېل ید هن هګوت )يد هتشن روپ ېسیپ ېدناب ېد يو هتمیق ریډ امومع د وساتس دیاش هب تراجت وی تمیق هروغ هراپل رټوم هړاز يړکن هسلارت ولدوریپ وتلاوصحم يفاضا د ریډ هخڅ ېجیدوب د وساتس ای ساسحا راشف ولوک فرصم ئش یلوک يصخش ولاڅرخ يو هنازرا يش یادیک تصرف ودیل د هرس يکنورولپ د ئړک هسلارت دیلاش رټوم د وا هدوم ولونم د ای نیمضت څیه يرلن نوتش د ېچ يرل هړا ېروپ وسات اد ئروګو تیکلم وا دیلاش رټوم ملایل )نشکوا( کیلرس د / هنازرا يش یادیک يرلو نیمضت هنو نیمضت څیه يش یادیک يرل یلوک يشن هنیومزا ولولچ د يد هروغ هراپل وکلخ وغه د يږیهوپ هړا هپ ورټوم د ېچ دوښرلا هخم د ولدوریپ د ېناګولبات هپ وسات هک :ئړکو همت ېنیاعم د ېسیپ ،ئوک هن رکف لوډ يکیناخیم هپ ورټوم د ېکخم هخڅ ولدوریپ د ولوټ رت ئړک فرصم ېک هنیاعم وسات ېچ هغه رت ئنم هم رټوم ،مهم تسای هن يضار هخڅ تلاح ېد د نیمضت ،هنمژ هره :يد مس لکیل يو هن ېک ولکیل هپ ېچ نیمضت ای .يد تخس يي لوک يلپ يصخش هپ ېریچ هک :ټیم کیچ د لوډ نیلانآ هپ ،ئوک لدوریپ هګوت بوتیدنوخ د تیکلم يصخش 777 007 1300 د ای ئروګو رتسجار ئړک همولام ېرلا هل ولوک نوفیلت د ېتاپ ېسیپ ېموک ېک رټوم هپ ایآ ېچ هګوت هپ ړو یټګ د ای لاغ د اد هک ای يد يوش تسیل دادرارق :لدیړوج هرس دادرارق د وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ وا ئلولو ېغه هپ هخمد ولوک کیلسلا د ئږیهوپ ېچ ئسوا هډاډ :هښرکۍنیدنلا ېی وسات ېچ ید رټوم هغه اد هپ اد وا ئرل ېي ناوت ،ئړاوغ ېچ ید ېک تیعضو ېساد .ئولبق ېی وسات 56
تخو هغه ېړکیرپ هروغ ږوم ېچ هلک يږیک هرسرت وی وا وولوټار تامولام .وروګ هرس یرګلم لپخ وسات ېچ رژ هرموڅ ره هخڅ ړګنا هل رټوم د رټوم رټوم د وساتس ،ئسابو .يږیمک تښزرا رټوم هرس ونوتښګل د لولچ اعقاو وا يرل تښګل اروخ لولچ رټوم راک ېچ هلک .يش یلومک هجیدوب وساتس اد ،ئرل ناوت ولدوریپ رټوم د وسات ایا ئوک :ئوریه هم هنوتښګل پمټس د وا سیف دږیل د ،هیب رټوم د نوډګ هپ لوصحم تښګل لیومت د نشیرتسجار همیب هنولاټ/ګنیکراپ لووب هت یرتسم وا هنتاس لیت همیب يفاضا هت وسات ېچ يړکو هڅه هب يکنورولپ رټوم د ېدنلا ښوپ رت ېشت د ،تظفاحم روپ د هکل ،يرولپو د تلاوصحم اد لوک هنتاس میر د وا ریاټ د وا لتسو ار ېی یوینخم يچ هد هروغ وا يرلن تښزرا هښ هراپل وسیپ .ئړکو !ئړکو ماپ هت ونوډنخ يږیباسح یکڅاڅ ره ماپ هپ ونووښرلا ېدنلا د !يد نارګ لېت هټګ هریډ هخڅ يکڅاڅ ره د هرس ولوین ېک ئړک هتروپ يړک تاعارم دح تعرس د ئړو هم يکوت هنارد ېک رټوم هپ .ئتاسو مس راشف اوه د ونوریاټ د ئړک سیورس ېي مظنم رتیلیسکا هرس ۍناسا هپ وا ورو ئړکرو د ئلخاو رټوم یکنولتار لپخ ېچ هلک .ئسینو ېک ماپ هپ تیرثوم ولیت همیب لاج هپ ېک هڼاپ 76 هپ همیب رټوم د ږوم وسین ېدنلا ښښوپ رت ېک هخرب هنوروپ رټوم د یلوک وسات ،ئرلن امپس يفاک وسات هک ېدنلا ښښوپ رت تښګل رټوم د ئش روپ رټوم د هراپل ېتسرم د ېک ولوین ولوک هیدات هتریب روپ د دیاب وسات ئلخاو هپ هڅ هغه د وا ئړکو تایدات مظنم هراپل ئړکرو دوس ئلخا روپ وسات ېچ ېک لدب يلام هت وسات نکمم يکنورولپ رټوم د رون ېچ هد همهم اد رګم ،يړکو زیدناړو اوخواش - ئسینو ېک ماپ هپ مه هنوباختنا امپس وواهرز هپ وسات يش یلوک دوریپ رټوم ېچ ئش هوپ ېچ هد همهم اد يړک هدوم هپ روپ د وا ۍنوا هره ېک تقیقح هپ رکف هړا هپ ېد د يرل تښګل هرموڅ ېک لدب طیارش وساتس ېریچ هک ېچ ئړکو ولوک هیدات هتریب د روپ د رون وسات وا يش ئرل هنو ناوت 57
EVERYDAY COSTS - BUYING A CAR :هعلاطم ېیضق د .ئسوا طاتحم یکنودوریپ تسیخاو روپ 20,000$ د ېی هراپل ولدوریپ رټوم ونوبوخ د هغه د ېچ و نلک 19 شاج .دولرد هن ناوت ېی هغه ېچ هکځ يش هریت وتشایم وږپش هل يچ هدوښیرپ همیب هغه و ېک ۍطلغ هپ ،هدولرد ېی هثداح رټوم د ،هولاچ هرس تعرس ریډ هپ رټوم لپخ هغه دیسرو هت یاپ هرس روپ 20,000$ وا راک ،رټوم د وا هسلارت د وسیپ د ېی هغه هپ وا و ملاظ ریډ ،و یتسیخا يرت روپ هغه ېچ تکرش هغه هغه .لړک هروغ يي بوتلاج وا يغار راشف يدناب شاج .ړوار راشف تخس هراپل ولوک وا سلا هرس وزنوتس يلام ولپخ هل ېي ۍنروک ېچ هکځ يياوو هتاچ ېچ لتښوغ هن هو ناويرګ هپ ونولیدب ټروپسنارټ د لوک تکرح رول د يش یدیک لولچ وا تیکلام رټوم د د وا يو هرلا هنارګ هراپل ودیځرګ اوخواش نوتش هنوباختنا هنازرا ریډ هراپل ولړپس مه هراپل ایتغور د ږومز ېی ریډ ېچ ،يرل !يش یادیک مامت هښ ولوک يرل د رټوم د هګوت هړپشب هپ اد دیاش ولوړوج ونوتداع يون د رګم ،يو هن هړا هپ د وساتس لتسیخا هنوماګ ينچوک هراپل :ئړکو ماپ .يومک لوراک رټوم تروپسنارت هماع لوکیرش / مادختسا رټوم د لوکیرش ۍراوس د لدېروس/لدېځرګ هپ ورټوم يصخش د %79 يځ هت راک هرس ولوراک يوراک ټروپسنارټ هماع %14 ای ګت یلپ %5.2 هراپل راک د يوراک لکیاس روک د وکلخنویلیممین :هنودای راکنویلیموی واهواکراک هخڅ راکځروهپېنریمشرس د يکنووک .يللتيدن هت ولوړوج روک وا وسوفن د :هنیچرس 2016 ،هنریمشرس ABS ګت هګنڅ نایایلارتسا :يوک ګتار 58
،يلاو يلیاټس د ېچ ئځار هرس سو لپخ د وا يقلاخا هړا هپ ولوک دنوژ د مس د .يش یدیک اد .وږیږغو د ېک ۍړن هپ تعنص نشیف مهود هتسورو تعنص ولیت وماج د .ید یکنوړکک ړول وا هروغ د لاهم رپ ولدوریپ ولوک ېړکیرپ هنارایښوه نوتش هنولیلد هښ ریډ هراپل .يرل ينارګ يش یادیک ېماج يو رپ وی ېزاوی ږوم ېچ ئږیهوپ وسات ایا ېی ږوم ېچ ودنوغا ېماج هخرب همیېرد ؟تخو %85 ،ورل :هراپل ولومک تښګل وماج د ولپخ د ېتاپ هرس ېجیدوب ېلپخ وا ئش هوپ ئش هپ تعنص نشیف د ېچ ئږیهوپ ړوج ېدناب ونولوډ وا نولدب هرادماود یوش ئش ړلا هت ملایل راک هخڅ ویځنرولپ سلا میود د ئسوا هتابثاب وا ئلخاو نولدب ېرلا هل ومزاول هنازرا د وناټسیلیاټس هل ای ئړک هتځنیمار ئلخاو هنورظن هخڅ هخڅ ولدوریپ يرابجا د ئړکو هډډ :ئتښوپو هناځ هل ؟مرل ایتړا هترو اعقاو هز ایا ؟مدنوغاو اد اعقاو هب هز ایا مه ېک لاک یکنولتار هپ اد هب هز ایا ؟موښوخ هرمود اد هز ایا ،ملخا هن سوا اد هز هک یړګناځ وی هتسورو هب هز ېچ مړاوغ هغه وا مشار هتریب ېچ مړکو رفس ؟ملخاو هل ،ئلخاو يکوت يون وماج د ېچ هلک :ئتښوپو هناځ د هب اد وا يوش هړوج هښ يکوت اد ایا ؟يړکو ماود هراپل ېدوم ېدږوا ؟هد هتخو ېب اد ایا هږل رت ږل د لوډ يقلاخا هپ اد ایا هرس وزیغا يناسنا ای لایریپاچ دیلوت د وسات هک( ؟یوش هتځنیمار يقلاخا يځنرولپ د ئرل هقلاع هرس )ئروګو دوښرلا يکنووک فرصم ېچ ېسیپ هغه ېزاوی وماج ولپخ هپ ئرل ېی وسات ېی سوا( ئړک فرصم هیدات يي هتسورو وا ئریپو !)ئړکو هډډ هخڅ ئړک 59 :تښګل وماج د لوک باختنا هروغ
نلاپ ونیم ېټګ د ېچ ید یاځ هغه هنوړوج نلاپ ونیم د موک ېچ ئوک میظنت وا ئکیل ېی وسات هراپل ۍنوا وڅ رت ئرل ایتړا وسات هت وړاوخ ئړکرو هړاوخ هت ۍنروک ېلپخ :يد لماش دراوم ېدنلا ېک وټګ هپ يوک هناسا لکیل تسیل دوریپ د هتسرم ېک ولوک هسلارت ډاډ ېد د ئروخ هړاوخ لوډ هښ وسات ېچ يوک يوک يدنوخ تخو دوریپ د وساتس يوک يدنوخ ېسیپ وساتس ېک يوینخم ودیک عیاض د وړاوخ د يوک هتسرم وا یول اروخ هل وی ږومز هړاوخ هخڅ ونوتښګل ومظنم اروخ نلاپ هل ېچ هد هروغ ون ،يد .ئش ړلاو ېکخم مس هرس هتشان یاچ راهس د ۍډوډ ېمرغ د یاچ نیښپسام د ۍډوډ ماښام د نلاپ د ونیم د وساتس لوک وتمچ هخوم هراپل وړوخ هنازرا وا ولوخپ هناسا د ېجیدوب د یریډ ېک ټینرټنا هپ هب وسات ئمومو هنوبیکرت هناتسود :تیلاعف ۍنوا ېوی د هتلد ئړکو هڅه .نلاپ ونیم !ئړک نلاپ هړاوخ يکنورل تښزرا 60 :تښګل وړوخ د بیکرت وی هراپل بوتیلایرب د
هبنشود هبنش هس هبنشراهچ هبنشجنپ هعمج هبنش هبنشکی هنولچ ټیکرام رپوس د هنوټیکرام رپوس !يد ریډ اروخ هراپل ولوک هسوسو د ږومز اد - يرل نوتش تلاوصحم ریډ هخڅ 30,000 هل ېک ټیکرام رپوس هوی هپ ټیکرام رپوس د وساتس هتلد ووڅهو هت ولوک فرصم ریډ هرس ۍدنب هتسب وا وتانلاعا ،بیترت يځنرولپ د یود د ږوم يوک هڅه :يد هنولچ ږومز هراپل ولومک تښګل ۍنوا د هږل رت ږل :ئش ړلاو هت نلاپ رپوس وا ئړک نلاپ هړاوخ لپخ هراپل هخڅ ونورفس يفاضا د هت ټیکرام ئړکو یوینخم :ئسینو ږوغ هت تسیل لپخ وړاوخ د لدوریپ مس هرس تسیل د هرثؤم ولوټ رت هراپل لورټنک ونوتښګل هد هرلا لوک دوریپ هلپخپ :ئش ړلا ېزاوی زکرمتم ېچ يوک هتسرم هرس وسات نمژ هت تسیل لپخ وا ئش ېتاپ ئش ېتاپ هغه :ئش ېتاپ ېک راطق لپخ هپ ئرلن هترو ایتړا ېچ ئځ هم هت ورلا هت وتلاوصحم ېک یاپ هپ راطق د ټیکرام رپوس د ارثکا اد - ئروګو ریډ هراپل وساتس وا روټګ ریډ هراپل .يو نارګ رپوس :ئروګو هتروپ وا هتکښ هپ یاځ تلاوصحم هغه هنوټیکرام ېټګ د هچک هپ وګرتس د ېچ يوک یاځ ېناګادوس يوړوج هخرب هیول ولوټ رت يږیک لدنوم ېټيټ وا ېړول وویم د ېک مسوم هپ :يد هروغ هزات د .ید هنازرا لدوریپ وتاجیزبس وا د ای رازاب رګدنورک وزیی همیس ولپخ ېک ماپ هپ دوریپ هخڅ ونومراف ییاځ ئسینو هت ونوخرن دحاو د :ئړکو هبساحم ولوک هلترپ تښزرا وکوت د اد - ئروګو لت ولدوریپ هچک یول هپ هد هرلا هروغ يو هن هنازرا :ئروخو هڅ وی هخم د ولدوریپ هل يومک بذج دوریپ يپاڅان د اد :ئړکو هډډ هخڅ هروغ ټوآ کچ د ،وټیلکاچ د ېک ټوآ کچ هپ یود هنوچللا ریڅ هپ ولجم وا ونایلول يړتس وا يړتس ږوم وڅ رت يوچا !يسابوار يکنودوریپ ایتناسا وا هتشان :ایتناسا هنازرا .يد نارګ اروخ امومع هړاوخ يکنورل يځنرولپ وزیی همیس هراپل هڅ ږل د وڅ وی ېزاوی وسات هک :ئش ړلاو هت د نکمم وسات ،ئرل ایتړا هت ونایش لپخ هپ یاځ رپ ټیکرام رپوس یول ئسوا هښ ېک يځنرولپ زیی همیس ېچ ئلخاو هڅ هغه ېزاوی رګمهنوخرن ېچ هکځ ئرل ایتړا هترو وسات .يد ړول امومع 61
لړوخ هنند وا لړوخ رهب کناب د وسات يش یلوک ئړکرو هسلا هل سنلایب ؟هد هڅ ایتلاویل وا - ووښوخ کاښڅ وا هړاوخ هښ ریډ ږوم !وږیک يږو لوټ ږوم ږومز ېچ هرس ولوین ېک ماپ هپ ېد د رګم وړاوخ هپ ارثکا هخرب هیول هرمود دیاع د ولوک رکف روژ هڅ وی د اد ون ،يږیک فرصم ېچ هلک يړک همولعم وڅ رت يرل تښزرا ږومز يځار هربخ ولړوخ رهب وا ولړوخ د نکمم ېلیاپ يړو خمرپ یش هڅ ېړکیرپ امپس ېسیپ وساتس وا يړک ناریح وسات !يړک ونوتښګل د ږومز هلپخپ هړاوخ هنوتخو ریډ هراپل هڅ لب د - ید بوتیړمول يوناث هراپل وړوخ د ېلو ېچ هد هخرب هڅ وی اد .تراجت يږیک روهشم اروخ هنوتمدخ ۍلیوحت د هناسا لوک فرصم ېدناب یود هپ ېلو وا( هت ونوڅه ېد ریډ یود ېچ هکځ - )يد ېدناړو هراچ رلا لح د هناسا وا ۍدنړګ يوک هترپ ئش یلوک وسات ېچ ید اد ربخ هښ ئرلو ایتړا هت ولوک فرصم ریډ ېچ ېد هل فرصم د اد !ئړکو هیذغت ېنتښوغ د ونوتښزرا د وساتس ېچ هد هګلیب هلب ولوک هپ ئش یلوک وسات ،يرل نومس هرس ئټلپو تایئزج رون ېک هڼاپ 12 :تیلاعف نوچرپ يداع د وساتس ېک ۍنوا ېدپ وسات ېچ ئړکو رکف هړا هپ دوریپ وکوت يکاروخ د .يد يړک هرسرت رهب هخڅ يځنرولپ :یلدوریپ ام ېک ۍنوا ېدپ :)!هترپ ېږول هل( يد يړک لدوریپ اد وسات ېلو ېچ ئړک هښن هپ هنولیلد هغه لوټ لوک ساسحا ایړتس د ❒ هګوت هپ ولتسخا دنوخ د ❒ يرل ایتړا هت ېفقو ❒ سناچ ولدیل د هرس وناراکمه / ورګلم د ❒ لوک ساسحا ایړتس د ❒ یلاوتشن تخو د / ایتناسا ❒ :رون ❒ :رون ❒ ؟لدیلو هڅ هتسورو ولوک هرسرت هل تیلاعف ېد د وسات 62
،يد ېوش لړو ار ېګلیب ېرد هتلد لا ېچ يوک هتسرم هرس وسات هل ېچ !ئمومو یسرسلا هت ودراوم وتایز وساتس هک :يکنووک امپس زینلوټ هرس وناراکمه د هنوتښګل وړاوخ د یاځ رپ ېفاک د ون ،يو هړا هپ ودیل د لپخ ای .ئړکو هتسان هراپل ېلیم د رپ ګت د هت رهب هراپل ۍډوډ د يرګلم ئرلو اوخواش روک د یاځ ئش یلوک وسات ایا :هنودنلچ هنازرا هرس سومرت د هنلمرد يوهق د لپخ کراپ ېښوخ د وساتس وا ئړک هلدب ؟ئړکو ګت ېک :ېښوخ ېلباقتم ۍنروک د تښګل د وساتس ایتناسا وا تخو هک د ېک ۍنوا هپ ،يو لماوع يلصا زکرمت ېدناب وتاعوضوم وړاوخ هداس ېښوخ د ېک یاپ هپ ۍنوا د ای ،ئړکو وڅ رت ئړک هړوج هلډ هیول هوی هړاوخ ېدنلا ښښوپ رت هړاوخ ریمش وی هبنش هس وکیټ کوڅ ره يلو ار ویړوغ هپ ځرو هپ ېعمج د !يوښوخ ئرل رظن هڅ هړا هپ ولوخپ د ېک ؟)stir-Fridays( ېک وړوخ هپ يوفرصم ېسیپ ېلپخ نایایلارټسا ېچ ېریچ تښګل روپار وړاوخ د پروکنس 2019 د :هنیچرس لړﻮﺧ ﺮﻬﺑ لﻮﮑﻟا ﻲﺷ ﻢﻬﻣ هﻮﯾ د لړوار دﺎﯾ ﻪﭘ یﺎﭼ/ﻲﻓﺎﮐ لﻮﺳر وړﻮﺧ د ﻲﮑﻧوړﭙﺸﺑ هړاﻮﺧ ﻲﺤﺻ ﻲﮐﻮﺗ ﻲﮐارﻮﺧ 63
EVERYDAY COSTS - ENERGY هنولیب ۍژرنا د .هد عوضوم همرګ يکنووک وتمچ يژرنا د وساتس وڅ رت ئمومو يړک هناښور هقلاع هتریچ وسات ېچ يرل هړا ېروپ ېدپ نوچرپ يژرنا د نکمم وسات ،ئوک دنوژ د لاومعم وا ئرلو باختنا يکنورولپ هنوزیدناړو ۍژرنا د ریډ هراپل ولوک باختنا .يرل نوتش :نایش ړو ماپ د یلاودږوا نوړت د هنوفیفخت وا هنوسیف یادیک اد( ېلماعم ېړګناځ ېرون )يش للبو "ېټګ" ای "ېڅه" يش يژرنا هلپخ وسات ېک تخو موک هپ د وسات هک هد همهم اد - ئوراک هروغ هفرعت "تخو لامعتسا" د هنوتښګل انښیرب د ېچ ېریچ ئړک ریپوت ېک ونوتخو فلتخم هپ ېځرو يرل د يژرنا وساتس ئړاوغ وسات ایا هپ لاثم د( يو هښ هراپل لایریپاچ هروغ نلاپ ۍژنا ېنش ای ېکاپ د هګوت )لوک ماپ هت ویواروغ رلوس د ای لوک هنوتیفلکم وا هنوقح وساتس cooling off( هدوم ولولبق وا ولنم د ېچ ېک تروص هغه هپ )period ئړک لدب رکف لپخ وسات يرل هڼاپ بیو هوی تموکح ایلارټسآ د يړک هلترپ يکنورولپ نوچرپ لوټ ېچ هتسرم ېک ولوک هروغ نلاپ مس د وڅ رت هخڅ وی هل ېچ ېک ومیس وغه هپ( يړکو - )يرل نوتش يکنورولپ نوچرپ ریډ energymadeeasy.gov.au :لوک هرادا وتایدات لب د تخو هپ لیب لپخ یلوک ئشن وسات هک ګنز هت يکنووک وتمچ لپخ ،ئړک هیدات ولوځغ تخو د هراپل ېیدات د وا ئهوو :ئش یلوک زارادمه وسات ئړکو هنتښوغ هړا هپ ولوکرو وا وتازایتما يتلود د ئړک هسلارت تامولام هړا هپ ونوباختنا ولومپس يژرنا د .ئړکو ثحب تامولعم هړا هپ ورادا د ېنلوټ د يوک زیدناړو ېتسرم د ېچ ئروګو وا ئروګو راک فرصم ۍنوا د لپخ .ئړکرو ېسیپ هخم د ۍنوا هره لب انښیرب د وساتس ېد د ون ،يږیکرو هن ای( يودنځ هم هیدات د ځرو هوی نکمم وسات ونوغارڅ ویوش شوماخ )!ئمومو هرس !هنووښرلا هروغ 64 :هنوتښګل انښیرب د ئړک هسلارت کاو ېدناب ونولیب هپ وساتس
:يځ هتریچ يژرنا ۍنروک د وساتس ېک همیس ای تلایا لپخ هپ ېلدابت فیفخت يژرنا د .ئړک کچ ېحرط یژرنا د يچ ئړک هدز :ئسوا رایښوه هرس Ausgrid :هنیچرس ؟ئرل هزنوتس هرس لب لپخ هل يکنورولپ نوچرپ ۍژرنا د ای لب د وسات هک :ئړک بیقعت هنوماګ اد ،ئرل هزنوتس هرس هکیړا هرس يکنورولپ نوچرپ لپخ هل ماغیپ يلکیل ای نوفیلت د( ئسینو ېچ تسایاوو هت یود وڅ رت )ېرلا ئړاوغ هګنڅ وسات وا هد هڅ هزنوتس ئړک يي لح ېچ /تلایا لپخ هپ ،يړک هنو راک اد هک هرس بستحم ۍژرنا د ېک همیس .ئسینو هکیړا :تیلاعف .ئړک مک فرصم يژرنا د :يد ېنووښرلا هروغ هود ږومز ئځنیمو وبوا وړس هپ ېماج 26 وا 23 د هټوک هلپخ ېک يبود هپ هپ هټوک هلپخ ؛ئړک خی ځنیم رت وجرد ئړک همرګ ېروپ وجرد 21 رت ېک يمژ ای ړول ېجرد 1 ره هراپل ېخودوت د( ولولچ ېلیسو د ټیټ هراپل ولوخی د .)يوک هفاضا %10 ېک تښګل ؟يد هڅ ېنووښرلا هروغ وساتس ﺦﯾ وا لودﻮﺗ %22 لﻮﮐ %7 لﺎﭽﺨﯾ %3 لﻮﭼو وا ﻞځﻨﯿﻣ %9 ﻞﯾﺎﺳو ﻲځﻨﻠﺨﭘ د %9 ﻪﻧﻮﻏاﺮڅ %6 ﻲﺳرﺎﯿﺗ ﻮﻟﻮﮐ ﺪﻧوژ د %44 ﻞﯾﺎﺳو %3 رﻮﻧ %37 ﻪﺑوا ﯥﻣﺮګ % ﻂﺳوا رﻮﮐ د لورﺎﮐ يژﺮﻧا 65
تښګل ووایتناسا د تخوب دنوژ يدنړګ هپ ریډ هخڅ ږومز هنوتکرش ېچ هدن هربخ ایتناریح د اد ،ووی هرس نوډګ د ساسا رپ ایتناسا د لاومعم يونلاعا هنوتمدخ هیدات وسیپ وینچوک د هګوت همظنم هپ اروخ هلترپ هپ تښګل ينیکخم یول د لوک د ،تروص ره هپ .يراکښ هنازرا وا هناسا هرس تښګل د لاومعم لوک هروغ ایتناسا .يځار هره لوډ تاموتوا هپ هنونوډګ یریډ يوک هناساراک اد ،يږیک يون تشایم هیدات هراپل ېد د وسات ېچ ئړک ریه ېچ هنونایب لپخ لوډ مظنم هپ وسات هک ئوک يکنووک وتمچ ونوتمدخ د ئوک هن هنتکایب هتسورو یتح هب کلخ ریډ ېچ يږیهوپ يو هن مهم ای روټګ رون تمدخ ېچ ېد هل يوکرو ماود هت ېیدات لوک نوډګ ورو ورو هنوتخو ریډ ،يږیک هفاضا تښګل ږل ره وساتس ېچ ئش هوپ وسات ېچ ېدل هترپ ریډ - يځ هت ونوتمدخ ېد ېسیپ هرموڅ مون هپ "پیرک نشپرکسبس" د هنوتخو ،يراکښ هن ریډ هلپخپ تمدخ ره .يږیدای ماپ د اعقاو يش یلوک یود یاځ وی رګم .يرلو هزیغا ړو وی ره ېچ هنونوډګ ږپش ،هګوت هپ ېګلیب د 120$ ېک تشایم هپ يرل تښګل 20$ 1,400$ هل ېک لاک وی هپ ،يږیک تښګل .يږیریډ هخڅ يږیریډ هنوتښګل نوډګ د نوډګ د ېچ هد همهم اد - ئش ېتاپ رایښوه هرس وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ ېسیپ هراپل هڅ هغه د ېزاوی ئوراک ېی وسات ېچ ئوکرو هټګ هریډ هخڅ ېغه هل وا .ئوک هسلارت 66 :لوک نوډګ )لابونس( ودیوش د يرواو د یوینخم هخڅ يزیغا
:تیلاعف .لوک هروغ وا نوټل نوډګ د .1 هتلد .ئوک هیدات هراپل هڅ د وسات ېچ ئروګو اعقاو وا ئړک کچ هنوټنمټیټس يکناب لپخ هخڅ وتشایم وږپش وریت د ېی وسات ېچ ئړک تسیل ېسیپ هغه وا ئړک ېی هښن هپ ئرل ېی وسات ېچ وی ره .يد يوش رکذ دراوم ماع ېنیځ .ئوک هیدات تمدخ تښګل مظنم )ینتشایم هګوت هپ لاثم د( تښګل ینلک Foxtel ،Stan ،Netflix هنوملف ،نویزیولت هنوباتک/ېلجم بوتیړغ بلک يشزرو د هنومارګورپ / هنونشیکیلپا سنټف د هزات ملاس هګوت هپ لاثم د - يلیوحت وړاوخ د ګنمیرتس کیزویم د ریوټفاس رټویپمک وا هریخذ نیلانآ نوډګ وبول د :رون :رون :رون عمج $ $ .2 .ئوراک هن ېی وسات ېچ ئړک هوغل هنونوډګ هغه ئړک هوغل يي هترپ ولتسیخا سیف يفاضا د تخو ره ئش یلوک وسات ېچ انام ېدپ ،يرلن هنودادرارق هنوتمدخ یریډ ئړکو نوډګ ایب هتسورو لت ئش یلوک وسات ئړکرو هسلا هل ېی وسات هک .3 :تسایاوو باوځ هت ونتښوپ ېد ،)ئرل ېک ماپ هپ ېی وسات ېچ هراپل نوډګ يون موک د وا( هراپل ورون ېتاپ د ؟مرل ناوت ېی هز ایا ؟ملخا هټګ هخڅ ېد هل اعقاو هز ایا فرصم د وساتس ایآ ،ئوکرو ېسیپ هراپل تمدخ یحیرفت د وسات هک ،هګوت هپ ېګلیب د ؟مومپس ېسیپ هرس ولوراک هپ ېد د هز ایا ؟ید يوش مک هرموڅ ېک حیرفت ورون هپ تخو ېسیپ ېمیب د هګوت هپ لاثم د ؟مړک امپس ېسیپ ېرلا هل ېیدات ۍنیکخم د مش یلوک هز ایا ؟مرل ایتړا هترو هز ېچ هچک هغه ای موکرو ېسیپ هګوت همس هپ هز ایا یادیک هنولیدب ایړو هراپل نوډګ ماع د ،هګوت هپ ېګلیب د ؟مش یلوک هسلارت ایړو ېک یاځ لب هپ تمدخ/لوصحم هترو ای هترو هز ایا ېچ يړک هرسرت هنونیرمت نزو ندب د ای ،لدیروا ونوټساکډوپ کیزویم د ،لتسیخا روپ ونوملف ای ونوباتک د هخڅ نوتباتک د يش يرلن ایتړا هت وتازیهجت وغه د نایایلارټسا ریډ هخڅ ېرد هل ېک وځنپ هپ یود ېچ يوفرصم ېسیپ هراپل نوډګ ای ونوتمدخ ریه وم )REST Super, 2019( ای يوراک هن ېی .يد يوش 67
یول هنونوفیلت لیابوم یدیک تښګل ږل ای تښګل !ید وساتس باختنا - يش ېنمژ وا هنوتښګل ایب ،ئرل ایتړا هترو ېک نوفیلت هپ وسات ېچ هڅ هغه ئړکو راک یړمول وسات هک هګوت يړګناځ هپ ،ئوک کیلسلا هراپل هڅ د وسات ېچ ئش هوپ ئسینو ېک ماپ هپ :ئځ هراپل نلاپ )postpaid( هیدات هتسورو د یکټ هنونلاپ ېنیادا هتسورو د هنونلاپ ېنیادا ېکخم د ېسیپ هلک هز ؟موکرو ېی وسات ېچ ېد هل هتسورو لب ینتشایم وی لاومعم - ئوراکو ېی وسات ېچ ېد هل ېکخم ئوراکو نوړت وی هز ایا ؟مړک کیلسلا ېوی هل يش یادیک( لاومعم 12 هل ای ېتشایم ېلب رت ېتشایم )يو ېروپ وتشایم 24 رت هخڅ هتشن ایتړا يفاضا ایا نوتش هنوتښګل ؟يرل ونوتیلومش ولپخ د وسات هک ،وه يوراکو ریډ هخڅ ټیډیرک وسات ېچ هلک .هن رون دیاب وسات ئږیسرو هت یاپ ئړکو لدوریپ يلتو ېرت هز ایا ؟مش ېچ موک ،سیف هخم د ولتو د يو نارګ اروخ يش یدیک هت یاپ هب ټیډیرک .وه يلکاټ هپ ېریچ هک يږیسرو هنو ېک هدودحم هپ تخو يش لوراک هد هلماعم هیول لوک کیلسلا نوړت نوفیلت د تسای هن وتمچ هت ولوک ېنمژ يلام وا تسای هتحار هرس هڅره د وسات ېچ هغه رت ئوک هم کیلسلا ولوک نیمضت ېد د ېک تیاهن هپ يوک کیلسلا نوړت وی ېچ کوڅ :ئرلو دای هپ هم نوړت هراپل اچ لب د ون - يوش هروپ تاررقم وا طیارش نوړت د ېچ يرل تیلووسم يرل نوتش یواروغ )pre-paid( ولوک هیدات ېکخم د لت ئوک کیلسلا 68 :هنونوفیلت لیابوم نوفیلټ کریځ د وساتس هنړک هنارایښوه هرس
ېنیدا هتسرو هپ ناځ لپخ !ئودنب هم ېک نوړت :يو ېک کش هپ هک !تخو ولوک هلترپ د وکنووک وتمچ فلتخم د هنونلاپ نوفیلت د ئړک هسلارت هغه وڅ رت ئړک هلترپ هرس دیاب Telcos يو هروغ هراپل وساتس ېچ وسات ېچ يړکرد تامولعم هغه هت وسات ولوک هلترپ ونوتمدخ وا وتلاوصحم د هرس ره د هنیچرس هروغ .يوک هتسرم ېک زیډنل وتامولعم مهم د هراپل لوصحم ېک هڼاپ بیو هپ Telcos د اد هب وسات ید هرس یود هل ئش یلوک وسات ای ئمومو هنتښوغ يپاک ېوی د وا ئسینو هکیړا حیرشت ېچ ید دوښرلا ایړو وی اد ئړکو تښګل هڅ نلاپ یون وساتس ېچ يوک هڅ هراپل وسیپ ولپخ د هب وسات وا يرل .ئوک هسلارت يش یدیک ېروټګ ېڼاپ بیو ولوک هلترپ د ښښوپ رت يواروغ لوټ نکمم یود رګم يسین هنو ېدنلا دادرارق وساتس ېچ هلک لپخ ،يږیسرو هت یاپ لوډ تاموتوا هپ دادرارق هروغ د .ئوک یون هم ولتک اوخواش هراپل ېلماعم .ئسینو تخو هراپل :ئرلو دای هپ لوک تیاکش 1 نوفیلت د ،يرلو ناکما ېچ رژ هرموڅ رت ئسینو هکیړا هرس يکنووک وتمچ وسات ېچ ېلیاپ هغه وا هزنوتس وڅ وریډ هپ .ئړک حیرشت ئړاوغ ېی ای ګنز نوفیلت هداس وی ،ېک ودراوم يړک لح هزنوتس يش یلوک هندیل 2 وتمچ لپخ د یلوک ئشن وسات هک ،ئړک لح هزنوتس هرس يکنووک بستحم تعنص وتارباخم د Telecommunications Industry Ombudsman )TIO( .ئسینو هکیړا هرس لپخ :ۍلغرد وا تینما ئتاسو ناځ هړپشب هوی هړا هپ ویلغرد د ېک هڼاپ 88 هپ ېساد ېچ ئسوا ربخ يرل نوتش هخرب هپ وساتس ېچ يرل نوتش يکنووک يلغرد هڅه ،يوک هښن هپ يکنوراک نوفیلت د ریڅ نتم ای نوفیلت نارګ اعقاو د وسات يوک يړک ریګ ار ېک ولوک هیدات ونوخرن ؟يش یدیک هڅ دب ولوټ رت وساتس ،يو یوش لاغ ای کرو اد هک ای يسرسلا د هت وسیپ وساتس نوفیلت یدیک لوراک هراپل ولوک لاغ تیوه وساتس تامولعم يتمیق ئش یلوک وسات يش ای هنوټون ،هنوروځنآ هکل ئړکرو هسلا هل تښګل ېد د نکمم وسات وا هنوماغیپ لاح ېسادپ ئړکرو ماود هت ولوک هیدات هت ولوک هیدات هراپل نوفیلت يون د ېچ ېک ئرل ایتړا لدیک ېتاپ يدنوخ ېوټب ېلپخ د نوفیلت لپخ هل :ئرلو دای هپ هل يچ تخو ره وا ؛ئړکو دنلچ ریڅ هپ ئتاسو يدنوخ اد يو هرس وسات ېتاپ يدنوخ نیلانآ د رنشمک eSafety د يرل تامولعم هښ اروخ هراپل ودیک 69
ېرلا هل لسن ره د هنونوفیلت ناناوځ ېچ يوک هړکیرپ نیدلاو یریډ نوفیلت هراپل بوتیدنوخ د وناموشام د هپ هت يځنووښ یود ېچ هلک يرل ایتړا هت يځنووښ هل ای يوک رفس هګوت هکاولپخ کریځ د يځ هت ونوتیلاعف هتسورو هخڅ يځنووښ د هړا هپ ولوراک د نوفیلټ .ئروګو يسیلاپ نیدلاو هګنڅ ېچ يد ېنووښرلا ېنیځ هتلد د هګوت يدنوخ هپ يش یلوک نیدلاو يړک هرادا لوراک لیابوم هپ :ئش ېتاپ ېک لورټنک هپ د وا ئړک دنب لدوریپ ېک نشیکیلپا ئوراکو هنونشیکیلپا لورټنک نیدلاو يژولانکیټ هغه :ئسوا ټیډپا ېی ناموشام وساتس ېچ ئنژیپو ېچ ېبول هغه لومش هپ ،يوراک هنونشیکیلپا هغه وا يوبول ېی یود .يوراک ېی یود ېچ وناموشام ولپخ د :ئسوا صلاخ هړا هپ ولسم د هګوت همظنم هپ هرس ربیاس وا ېنوروځ هکل ئړکو ېربخ وا لوراک يدنوخ نوفیلت د ،ېنوروځ .لدولرد ونودح د وناموشام ولپخ د :ئسوا يدنوخ بیو رنشمک eSafety د هرس نیلانآ د وڅ رت ئش ړلا هت ېڼاپ وا ونیدلاو د هړا هپ ودیک ېتاپ يدنوخ ویکنت رت هخڅ وناينچوک هل( وناموشام ېنووښرلا يليصفت رون هراپل )وناناوځ ئلولو تامولعم وا ونارشم ېچ ئروګو هت ولدوریپ نوفیلت ېساد د لتاس وکیړا د وا يد هناسا ېی لوراک د هنونوفیلت ېنیځ هنوتکرش يوک هناسا هرس وایتړګناځ يدصق هپ هراپل وکلخ وړز د ،هنونټب یول لومشپ ،يوک هتځنیمار یول هګوت هپ لاثم د( تابیترت دودحم دیل ولدیروا د وا يواروغ مجح ړول د ،)نتم ریډ هنونوفیلت اد لیاسو یودنتسرم هخڅ 100$ د( يرل تښزرا يلاع هنوتخو هتسورو ای ېنیدا ېکخم هنازرا د وا ،)مک يش یدیک لوراک ېک ونونلاپ ېنیادا يلاع نوفیلت د هراپل اچره د اعقاو اد د هګوت يړګناځ هپ ،يش یدیک يواروغ وی اد !هت وناموشام يکنورل رمع يځنووښ ای ،وسات هک يش یدیک مه باختنا روټګ ،تیلولعم د ،ئنژیپ يي وسات ېچ کوڅ وی ېچ کوڅ هغه یتح ای ،تراهم دودحم !يوتام ای يوکرو هسلا هل هڅره لت :تیلاعف هرس نوفیلټ کریځ د وساتس .دنلچهنارایښوه يروپ هړز هپ هنونوفیلټ کریځ ږومز ،راک د ېی یریډ هخڅ ږومز ېچ يد ېلیسو د اد - يوک هیکت هراپل ېبول وا تحارتسا هل هرس تردن هپ ږوم ېچ هدن هربخ ایتناریح وی ېرل هرتم هود هخڅ یود ېچ يد لوک ينیقی اد هخرب ولوک دنوژ هښ د وا تسای ېک لورټنک نوفیلت لپخ د وسات سکعرب هن ېچ يړکو هتسرم هب تسیل کچ اد کریځ لپخ وسات ایا ېچ يروګو وا ئوک دنلچ هنارایښوه هرس نوفیلټ !هن هک ېچ هلک مرل هنوتخو يلکاټ ځرو هره هز ❒ د هګوت هپ ېګلیب د - موراک هن نوفیلت لپخ هز ولوک ېبول هرس وناموشام هل ای ولړوخ ۍډوډ .لاهم رپ انام هپ ېزاوی ېوایتربخ لپخ هز ❒ ېچ ېریچ ای مودودحم ېروپ وښیپ وراد .يړاوغ ماپ امز کلخ ينیتښیر هپ بوخ د ای متاس دنب نوفیلت لپخ هز ❒ موک لاج هخڅ ام هل ېک تخو د نشیکیلپا د لوراک نوفیلت لپخ د هز ❒ ولوراک هپ نشیکیلپا د ریڅ هپ تخو نیرکس موبیقعت هرس 70
فشک باسح يکناب مس د يرل هړا ېروپ ېدپ هب لوک وا ئرل ایتړا هت هڅ وسات ېچ .ئوک فرصم هګنرڅ وسات هنولوډ ماع ونوباسح د د - هنوباسح ېړکرو ېړکار د هراپل ۍرادکناب ينځرو رادقم مظنم د - هنوباسح امپس د يړګناځ وی د ،يلاع هراپل ولوچا ېک لوک يدنوخ هراپل يکوت د - هنوباسح ولوک عمج ېدوم د ېسیپ هڅ وی وسات هک هراپل ېد ېچ ئړاوغ هن وا يو ېړک يدنوخ ئړک ېی فرصم هنوسیف ېچ ئړک همولام يد هڅ يي ېوایتړګناځ وا Credit وا Building Societies د ،هنوکناب ریډ ونوباسح ولماعم وفلتخم د Unions يوک هنوزیدناړو وی موک ېچ يړکو راک ېچ يسین تخو اد ید هراپل وساتس باسح دږیل هروغ هلک هنووښرلا هروغ ږومز يکنووک وتمچ د ېچ :يځار هت باختنا هرادافو ،هوک هم يلبنټ !هسوا هم 71 :يرادکناب ځرو هره ېک یاځ هغه هپ ېسیپ ېلپخ يد مهم ېچ ېریچ ئتاسو
ئروګو هراپل سیف ټیټ د باسح ينتشایم د يش یلوک هنوکناب EFTPOS ،ولتسیا ATM د وا يلخاو سیف ،دږیل وګناڅ د ،يرادکناب ټینرټنا ،ونودږیل يلخاو ېسیپ هراپل ولماعم ولاویړن وا همیمض د ید هن یلاثم سیف څیه ،هتبلا هږلرتږل هکل - ئروګو مه هراپل وطیارش خم هپ( هتشن سنلایب ای همریز ۍنتشایم تامولام ونوباسح يکناب ينړمول د ېک .)ئروګو ېسیپ میقتسم وسات ایا ؟ئوکرو وی )هیدات تاموتا ای( ټیبیډ میقتسم کيتاموتا هپ ېچ يوکرو هزاجا هت تکرش هپ ېسیپ هخڅ باسح د وساتس لوډ د وساتس وڅرت يسابو ېک ونوتخو يلکاټ هیدات ونایش ریڅ هپ لیب نوفیلت ای انښیرب يړکو هرادا وسیپ د وساتس ټیبیډ میقتسم یود رګم ،يش یدیک هرلا هښ هراپل ولوک هپ وسات هک يش هزنوتس هوی يش یلوک هلک ئرلن ېسیپ يفاک ېک باسح لپخ وساتس نکمم يو تخو ېیدات د ېچ د هخڅ ېد د .يش لتسیخاو سیف هخڅ بیترت ټیبیډ میقتسم ،هراپل يوینخم هپ هخڅ باسح د وساتس ېچ ئړک ئوک هسلارت ېسیپ وسات ېچ ځرو هغامه .يشار رهب هراپل وتامدخ د ېچ ئوریه هم وا هترو وسات ېچ ئړک هوغل ټیبیډ میقتسم ئرلن ایتړا ؟يوایتناسا هکیړا ېب د ېچ يرل نوتش يواروغ يون هتلد ،يوش نیازیډ هراپل ولوک هناسا وتایدات هګوت هپ ېګلیب د( هیدات هترپ ېکیړا د هکل هزاجا هت وسات ېچ ) PayPassای payWave ئړک پاټ تراک لپخ PIN هل هترپ يوکرد يواروغ 'ېوټب لټیجیډ' د هنوباسح یریډ Google Pay د هګوت هپ ېګلیب د( يرل مه تراک د ئش یلوک وسات ون )Apple Pay وا ېلیسو ېکریځ ېلپخ د یاځ رپ ولوراک ئړکو هیدات هراپل ونایش د هرس هترپ وسیپ ودغن د ولوراک هپ ویواروغ د ونوتښګل د وساتس تخس اروخ لورټنک .ید :ئرلو دای هپ ېد د ایا ؟مړاوغ ېوایتړګناځ ېموک ېرون هز هترو هز ېچ يرل نوتش هڅ رون هړا هپ باسح ؟مرل ایتړا :ئتښوپو هناځ هل 72
سییر د ۍرادکناب ېلپخ د ېنووښرلا ږومز هراپل ولدیک نوټل ټنمټیټس د ېموک وا يځار ېسیپ ېموک ېچ ئروګو وتایدات لوډ ره د يځ هت رهب ېسیپ .ئړکو تراظن ئنژیپ هن ېی وسات ېچ هکیړا هرس کناب لپخ د هسلادمس يرلو نوتش هڅ موک ېریچ هک ئسینو تسای هن هډاډ هړا هپ ېی وسات ېچ ئړکو هنتکایب هګوت همظنم هپ د وا ئړک هلترپ ېوایتړګناځ وا هنوسیف ئړکو رکف هړا هپ ولولدب ونوباسح يکناب هراپل وساتس ېچ ئمومو ېساد وسات هک .يو هروغ ئش ېتاپ يدنوخ ئتاسو يدنوخ PIN لپخ يوق ېک يرادکناب نیلانآ لپخ هپ ئوراکو هنوډروساپ ولوټ هنوکناب ېنیځ + ایړو د هت وکنودوریپ زیدناړو باسح دږیل .يوک ،تسای ېک دیاع ټیټ هپ وسات هک basic bank" وی ئش یلوک وسات ېچ موک ئړک هسلارت "accunt :يرل ېوایتړګناځ ېدنلا هتشن سیف ولتاس باسح د .هنوټنمټیټس ينتشایم ایړو .هتشن هزادنا ېمریز هږل رت ږل د سیف ولوک هسلارت يفاضا د هتشن ړو هراپل ېد د نکمم وسات :وسات هک تسای هسلارت هتسرم/دعاقت يتلود ئړک د ،تراک فیفخت دعاقت د د ای تراک ېنرلماپ ایتغور ييایتغور زرینیس تلیونماک ئرلو تراک يکناب يداع :باسح 73
:ئسوا يدنوخ ئړوار ۍرتچ هلپخ
74
.5
ښیپ هرس وساتس اد انیقی ناراب ۍرتچ هل هترپ - يوش اد !تسای يوش ریګ ېک هنیودناړو لتېچ هدېنوشان هتلد .يږیښیپ هڅ ېچ ئړکو د ږوم ېچ يد نایش هځنپ ېتاپ يدنوخ وا ولنم ونورطخ .وږیهوپ هړا هپ ودیک هلک يرل هلیاپ هلپخ رطخ ره :لښوپ .1 هغه اد يش هتځنمار هنتوریت هموک ېچ وا يږیک حرطم همیب يداع ېچ ید یاځ هرلا هوی ولوک هسلارت د ښښوپ يلام د اد يدنوخ د اد - ید هن شیارآ وی همیب هد هد هرلا هوی ودیک ېتاپ وسات هک :ئنژیپو هنویاځ هدناړ لپخ .2 هن یاځ دنوړ هب اد ئږیهوپ هړا هپ یود د ونوتیدودحم د وساتس اعقاو فده !يو وسات ېچ ېریچ لدیهوپ ،يد لدنژیپ د وا تسای ساسح هراپل ولوک ویطلغ د .يد لوک يلمع ویژیتارتس د کلخ :ئړکو ماپ هت يکنولتار لپخ .3 هتلد ېچ يو نمزنوتس هراپل ولوک ېړکیرپ دعاقت هپ رپوس رګم يړکنو هزیغا سوا وا ون ،يوک وتمچ لاج بوتیدنوخ د ېک يدنوخ د لدولرد يپسچلد يک يدپ سوا .هد هرلا هلب ودیک ېتاپ عقوتم ریغ ېچ هلک ئړکو مادقا .4 ېساد اد هنوتخو ریډ :يږیښیپ نایش وڅ رت ئوکرو باوځ هګنڅ وسات ېچ يد ېچ ېک لاح ېسادپ يړک هتځنیمار ریپوت خښ ېک هګش هپ رس لپخ يش یدیک چللا هځنم هل هزنوتس ېچ يرل هلیه وا يړک ېچ هرموڅ ېچ ید اد تقیقح ،يش هړلا .يږیبارخ لاومعم هزنوتس ،ووک ډنځ ږوم روپ لوډ ره د :لوک همت ولیاپ د .5 رطخ ایتنمژ هت نوړت موک ای لتسیخا هوپ ،ئلخا رطخ وسات ېچ هلک وا يلخا د نایش ېچ هلک يرلو هب ېلیاپ ېچ ئش يځ هن خمرپ مس هرس نلاپ دیلاش وساتس ېچ هدن همهم رګم سوا ادمه ئش یلوک وسات ،هو هڅ هتروپ هنوماګ هراپل ېنیاسوه يلام د !ئوریه هم يرتچ هلپخ ېزاوی .ئړک :تیلاعف .يکنووک هزادنا رطخ د هلکڅیه کلخ ېنیځ .ورل دنلچ فلتخم هړا هپ ودیک ېتاپ يدنوخ وا ولنم رطخ د لوټ ږوم يد ښوخ ولتسیخا هپ رطخ د ،يلخا هن ۍرتچ ولوک هتوګ هپ ېجرد د رطخ د وساتس وڅ رت تسایاوو باوځ هت ونتښوپ ېد :يړکو هتسرم ېک هپ ېګلیب د( مش غوران ای مړکو هثداح هز ېریچ هک يړکو هنتاس امز ېچ مرل همیب هز ❒ )همیب يیایتغور / TPD هګوت ېګلیب د( مرل همیب هراپل ېنتاس د وینمتش ولپخ د هز يش هتځنمار هزنوتس هموک هک ❒ )ناماس ،روک ،رټوم هګوت هپ هد ېړک ېړګناځ هجیدوب هراپل ېځرو د ناراب د ام ❒ يفاک هراپل ولوک يدنوخ د ،يسین ېدنلا ښښوپ رت هنوتښګل امز لاهمسوا دیاع امز ❒ يد ېتاپ مرلن روپ څیه هز ❒ يسینو ېدنلا ښوپ رت دعاقت ېچ ېړک امپس ېسیپ لوډ مظنم هپ ام ❒ 75
ولتسیخا هپ ېمیب د ای ئش یلوک وسات هخڅ تښګل یول هل ېښیپ يفنم د هرس هڅ وی ېچ ئرلو رطخ اد ای ،ئتاسو ناځ ماپ هپ رطخ یول - يش هن طلغ هلکڅیه هب .لوین ېک ېچ يرل نایش مهم ېک دنوژ هپ کوڅره ،روک ،ایتغور هکل ،يړاوغ هنتاس ېی یود رفس یول هغه یتح وا رټوم د همیب يږیښیپ يپاڅان هڅ وی ېچ هلک هب اد .يرل نوتش هګوت هپ لاج بوتیدنوخ رګم ،يسین هنو هخم ودیک طلغ د نایش هرس ولومک هپ نایز ړپشب د وساتس هب اد يړک همرن هبرض وی دنوژ ېچ يياو کلخ ېنیځ ېچ يوش لیو مه اد .ید رطخ هل هتسوروېچ يد هڅ هغه رطخ' د وساتېچ ئوک رکف وساتېچ ېد .'يږیکېتاپ یړک رکف هړاهپ هڅره :تیلاعف همیب ېک سکع ېدپ ېی وسات ېچ ئړک مسر ای ئکیلو نایش فلتخم لوټ ؟ید هت هڅ ماپ وسات .ئش یلوک هراپل امز مهم اعقاو يد هراپل امز ید هن مهم مرل همیب هراپل ېد د هز مرلن همیب هراپل ېد د هز همیب وینمتش ومهم د وساتس د ېک هڼاپ 80 هپ يد مهم مه لوک ېخرب ږومز هړا هپ نشینونیارپوس ئړکو هعجارم هت :ئرلو دای هپ 76 :همیب ؟لوک هن ای لوک همیب
:يد هنولوډ يلصا هود ېمیب د ناماس وا روک وا رټوم د .1 ،رټوم وسات هک :همیب ورټوم د ېرد ،ئولچ رټوکس ای لکیاسرټوم :يرل نوتش تلاوصحم يلصا یرول میېرد يرابجا Compulsory Third Party وسات ېچ کوڅ هغه ره :)CTP( ېک تخو هپ ولولچ رټوم د ېی .يوک هنتاس وا ښښوپ يړک يپټ ينوناق هپ اد يولچ رټوم ېچ هلک يد نیړا لوډ Comprehensive( همیب عماج رټوم لپخ وساتس :)Insurance نایز هت تیکلم وکلخ ورون د وا ېنیځ وا لاغ هګنرادمه ،لوسر هنوتښګل ينوناق وا هنورطخ رون ئسینو ېدنلا ښښوپ رت تیکلم يرول ېمیېرد د ورون د :)Third Party Property( ونوتښګل ينوناق وا تیکلم وکلخ يسین ېدنلا ښښوپ رت نایز وا نایز هت رټوم لپخ وساتس رګم هک( يسین هن ېدنلا ښښوپ رت يرلن تښزرا ریډ رټوم وساتس باختنا هښ وی نکمم اد ون ېفاضا ئش یلوک وسات .)يو هفاضا رو مه لاغ هکل ېوایتړګناځ ئړک د ایلارټسآ د هراپل وتایئزج ورون د ېمیب يواهوپ د اروش ېمیب .ئروګو هڼاپ بیو .2 وتلاآ ناماس د روک د وا روک د همیب لپخ وسات هک :همیب ولوړوج روک د د ېچ ید رظن هښ اد ون ،ئرل روک )نافوط ای روا د هکل( ېښیپ ېوی ای ړپشب د هت تیکلم وساتس ېچ ېمیب د يږیک لملا نایز يوزج وا يړکرو تخو ئرلو ښښوپ یش موک يسیلاپ ېچ ئروګو موک وا يسین ېدنلا ښښوپ رت هګوت هپ ېګلیب د -يسین هن هغه هنوتښګل ېنوغرایب روک د وساتس يش یلوک باسح نیشام نیلانآ د ېچ يړکو هتسرم هرس وسات .ئرل ایتړا هت ېمیب هرموڅ روک ناماس د :همیب ناماس د روګ د هیارک وا ونیکلام روک د همیب يش یدیک هروټګ هراپل وکنووک یاځ هپ یاځ د وکوت وینروک د اد ښښوپ رت تښګل میمرت ای ولوک ،ېماج ،رچینرف :هکل يسین ېدنلا ېڼاګ وا لیاسو :يد نایش هراپل ولوک کچ د هتلد لوین ېدنلا ښښوپ رت يش هڅ وا ولیاسو ،رچینرف د ؛يد يوش ناماس ایا ؛ید هڅ تښزرا ورون د "يون هراپل ړوز" ای "نولدب" د هب ېدنلا ښښوپ رت ساسا هپ تښزرا .يش لوینو هنوتخو ېنیځ ،ئتاسو تسیل وی مون هپ "رتسجار د ۍنمتش" د وا وګناپځنیم د وساتس ،يږیدای وره هپ وا ولوک هفاضا ولوړوج د وساتس ېچ هلک ای ېک وتشایم 12 يرل ایتړا هت ولوک يون يسیلاپ يړک هناسا دنوژ هب اد ئړک هزات وسات وا يش طلغ هڅ وی ېریچ هک اعدا ېدناب يسیلاپ هلپخ هپ دیاب .ئړکو ای باتک يراک ،ټیش ډیرپس وی وڅ رت ئوراکو نشیکیلپا نیلانآ وګناپځنیم د وساتس هرس وسات هتسرم ېک ولوک هبساحم تښزرا وګناپځنیم د وساتس يړکو هتسرم مه هب لتسیخا ونوروځنا يړکو دنوژ د رتسجار وینمتش د هتسرم ېک ولوک هناسا يوک 77
... ئړک هسلارت همیب ېچ ئړکو هړکیرپ وسات ون ئتښوپوېنتښوپ اد ئړک کیلسلاېک هکیلهپ وساتېچ ېد هلېکخم کیلسلا هڅ هز ېچ مږیهوپ هز ایا دنباپ ينوناق وی دادرارق ېمیب د ؟موک ونوتیفلکم وا وقوقح د ېچ ید دنس ئسوا ربخ يرپ ئرل ایتړا وسات هرس انام ېدپ لدیهوپ وساتس ۍسیلاپ هپ ودیک هرسرت د راک مسان د ېچ يد ئړک کرد رطخ وسات ېک تروص هپ هړوان څیه هب وسات ېچ انام ېدپ وا هخڅ ېمیب لپخ د .ئرل هنو ایتناریح کاولپخ ،يرواب وی د ای ،ئړکو هنتښوپ ړتلام هخڅ ېنیچرس ای يرګلم ئړاوغو مس هرس ېښوخ د امز اد ایا رت ؟يسین ېدنلا ښښوپ رت رطخ رطخ يکنودیک لوین ېدنلا ښښوپ ،روا ،بلایس هګوت هپ ېګلیب د - هنولوډ .رون یساد وا لدیک يپټ ،یغوران ېګلیب د ؟يو هرموڅ هب شاعم ېنوغر ایب د روک امز ایا ،هګوت هپ امز ایا ؟ید یوش همیب يفاک هراپل هزادنا يفاک هپ هراپل ولولدب د رټوم د يسیلاپ امز ایا ؟ید یوش همیب د اد ای يوک وتمچ "ېون هراپل هړاز" ښښوپ رت هراپل "تښزرا بسانم" ؟يسین ېدنلا ېسیپ يفاضا هرموڅ هب هز يسیلاپ هلپخ هپ وسات هک ؟مړکرو ید رادقم هغه اد ئړکو اعدا ېدناب يفاضا ړول وی ئرل هترو ایتړا ېچ ېچ يړک مک رادقم هغه نکمم رادقم ،)میمیرپ( ئوک هیدات هخمد ېی وسات یلوک وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ رګم ړول د ېک تروص هپ ولرل ایتړا د ئش .ئمومو ناوت ولوک هیدات يفاضا رت هز ېچ مړک هسلارت ډاډ هګنڅ هز یریډ ؟مږیک لوین ېدنلا ښښوپ يوک ماود هراپل وتشایم 12 د همیب وساتس ېچ هلک ئړکو تښدای وی ون یلوک وسات يږیسر هت یاپ يسیلاپ یتح ای نلک مین میمیرپ لپخ ئش تخو هښ وی اد ئړک هیدات ۍنتشایم هنتکایب وینمتش د وساتس ېچ ید د يوش همیب ېچ ئړیڅو تښزرا وا ئړک نمډاډ هچک همس ولدیښوپ یړک هسلارت تمیق هروغ ام ایا اوخواش هراپل ېلماعم هروغ د ؟ید د ېچ ئرلو دای هپ ئړکو لدوریپ 'ولباقم' هپ هب هنوتکرش لوټ ېمیب اد وا يو هن لماش ېک ېڼاپ بیو لوک هلترپ هګوت همس هپ نکمم هنوتکرش ېچ هکځ يړک نمزنوتس ېحاس فلتخم ښښوپ د يش یلوک .يړک ېلماش هراپل ېمیب د مش یلوک هز ایا رکف لپخ هتسورو ولوک کیلسلا ېک ویسیلاپ هپ ،امومع ؟مړک لدب ېک "هرود ولوک هرسرت د" وځرو 14 د يوکرد هزاجا هت وسات وا يرل نوتش همیب لپخ د ئړک لدب رکف لپخ ئړک کچ ېی هرس يکنووک همیب یکنووک وتایدات د لوډ وتایدات د )$( هزادنا يفاضا )$( رادقم میمیرپ د هټین ېټین تښګل هرسرت د راک هوی د ؟هدوم ولوک رطخ هرس ېښوخ د وساتس ؟يسین ېدنلا ښښوپ رت :تیلاعف :هنیاعم ېمیب د ئړاوغلوینېدنلاښښوپ رتېی وساتېچ ئړکهلترپهنوباختنا فلتخمهراپلرطخ هغه د هرس وساتوڅ رت ئلخاوراک هخڅ لودجېد د ﺮﻄﺧ مﻮﮐ ﯥﯾ هز ﯥﭼ ید ﺎﯾ ﻮﺘﺴﯿﺧا د ناﻮﺗ ﻮﻟدﻮﻟرد ؟مﺮﻟ ﻪﻧ 78
همیب رون وا يو نارګ يش یادیک :همیب ېزانج د کیلسلا د ون ،يو هن باختنا هروغ نکمم .ئتښوپو ېنتښوپ یریډ هخم د ولوک ېرون هراپل ولښوپ ونوتښګل ېزانج د يش یلوک مهلا ېچ يرل نوتش ېرلا ېکخم د هکل ،يلوار نوکس نهذ د د .ډناب ېزانج ای ېزانج يوش هیدات د تموکح د هراپل وتامولعم وروټګ ورون ئروګو هڼاپ بیو Moneysmart "هفاضا" هنوتخو یریډ :همیب کنج د لوصحم لب د ېی ږوم ېچ تلاوصحم یلوک وسات هک ولخا ېک تخو هپ ولدوریپ ئړکو هډډ هخڅ یود هل ئش 'ېمیب کنج' همان هپ شت ېد د :يد لوډ ېدنلا هپ ېګلیب وتلاوصحم خرن وتایدات د( همیب تراکټیډیرک د )%23 ېزاوی نیمضت دیدمت رټوميوش لوراک د )مک هخڅ %7 هل هچک وتایدات د( هفاضا هتریب د وسیپ د !ئړکو هنتښوغ ولوک ،ریڅ هپ وکلخ ورون وریډ د ،وسات هک هک ،ئوک هیدات هراپل ېمیب کنج د هفاضا هتریب د وسیپ د نکمم وساتېژرېچ وسیپ د !ئرلو ناوت ولوک هسلارت د ولوک ئمومو هنتښوغ نیلانآ ولوریډ هتریب د :تیلاعف )یکنووک کچ ېمیب د امز( ئلخاو My Insurance Checker )M.I.C( :ئوک يلپ ېی وسات ېچ ئړک هښن هپ يکټ هغه مش یلدنوم يسیلاپ وا یوش همیب رټوم / روک امز ېچ منژیپ مون تکرش هغه د هز مږیهوپ يدناب تښګل يفاضا هپ رټوم د امز ای / وا همیب ناماس / روک د هز مرل ښښوپ عماج ای TPP د ېک رټوم لپخ هپ هز هک مږیهوپ هز موک رفس هت رهب ېچ هلک ملخا همیب رفس د لت هز مړک ېون ایب همیب هلپخ هز ېچ هلک موک هسلارت هنوخرن ېرد هز وینمتش د هرس تسیل وکوت د ېک روک هپ امز ېک تروص هپ ېنژو روا د هز مرل رتسجار يد مهم اروخ هراپل امز ېچ مرل همیب هراپل ونایش هغه د هز ؟تسای يړک ناریح هڅ وسات ؟يرل نوتش ېشت موک هراپل لمع د ؟ئږیسرو هتله هګنڅ هب وسات ﯥﭼ ﺮﻄﺧ مﻮﮐ ﻮﺘﺴﯿﺧا د ﯥﯾ هز ﻮﻟدﻮﻟرد ﺎﯾ ؟مﺮﻟ ناﻮﺗ 79
يراکښ هسویام اد ېچ ېک لاح ېسادپ هغه رت يو ېدنب ېسیپ يلاع وساتس ېچ ودیک ېشوخ د ای( ئش هن دعاقت وسات ېچ هپ تخو د اد ، )ئږیسرو هت تلاح لب هزاجا هت ولوک هتځنیمار دوس هرس ودیریت !هزیغالابونس د - يوکرو ونایش هپ ېسیپ ېجیدوب رپوس د وساتس ،نوتغور ،کړس( انبریز ،وډنو ،تیکلم هکل هنوګناپ ېک ونوډناب يتلود وا )رګډ ییاوه .يړکرو سناچ هروغ ېدو د وڅ رت ،يږیک :هنوماعنارون هراپلراظتنا د رپوس وساتس ېچ ېسیپ هغه هرس ودیریت هپ تخو د "يټګ" هجیدوب لاومعم )هندینتسار هتریب رون وا دوس( هسلارت هن هیلام ریڅ هپ وتادیاع ورون د ئوک هسلارت ېی وسات ېچ يوک ېک تخو هپ دعاقت د ئش یلوک وسات ئړک کاپ هخڅ ېیلام هل امپس لپخ ؟ئوک هسلارت هګنڅ وسات د وساتس دیاب يکنورامګ راک وساتس هنلس ېوش لکاټ هوی دیاع صلاخان وی مون هپ وساتس )%9.5 لاهم سوا( ېد هپ ،يړک هیدات هت باسح رپوس وا تسای ریډ هخڅ 18 د وسات ېچ طرش رپوس د هت ېد .ئړک هروپ هنورایعم لوټ وکلخ وریډ د وا يږیک لیو )SG( نیمضت هتځنیمار هجیدوب رپوس یود د اد هراپل يږیک صلاخان هپ وسات هک ،هګوت هپ ېګلیب د ،يرل دیاع 1,000$ ېک ۍنوا هپ ېک شاعم ۍنوا هره هپ هت وسات دیاب دنمراک وساتس يړکرد ېک رپوس هپ 95$ يفاضا ېک )نشیوینارپوس( يدعاقت يد ېسیپ هغه )رپوس ای( رپوس هپ ېی وسات ېچ ېسادپ ئوچا ېک هجیدوب دنوژ هپ وسات ېچ ېک لاح وتمچ دیاع د هتسورو ېک ېچ هلک ئوک راک هراپل ولوک هدږواهپ اد - ئوک دعاقت وسات هړا هپ ېنووګناپ د ېک هبول !يد 80 :دعاقت يش یلوک کوڅ ره يش لتا یول
؟ئړکرو هدو هت رپوس لپخ ئړاوغ لا د امپس ېلپخ د ئش یلوک وسات هک .ئړکو هتسرم هلپخ هراپل ولوتایز هړپشب هپ رپوس ،ئوک راک هلپخپ وسات ېک رپوس وساتس ید هنابلطواد هګوت تخو د هب ېتسرم ېمظنم وا ۍنچوک ېزاوی .ئروګو ریثات یول هرس ودیریت هپ ېچ ېسیپ يفاضا هغه ئرلو دای هپ هغه رت هد هدنب ئوک هتسرم ېی وسات ږومز هتلد !ئړک يو هن دعاقت وسات ېچ :يد ېنووښرلا ېربخ هرس يکنورامګراک لپخ د ئړکو ئړک کیتاموتا اد اعدا رسک ېیلام د وسات هک ئروګو ئش یلوک هنوګنن لدیرایت هراپل لمع د لوډتاموتواهپ يکنورامګراک همریزېک ټنواکارپوس ږومز نهذ هل،رهب هخڅ دیل د اد - يوک .ید رهب هخڅ ټنمټیټس ېجیدوب رپوس لپخ د هب هز .مړک هدز یش یون وی هب لځ ره وا مزینارپ يصخش هپ ارثکالوکامپس ونوتښګل د( يږیک هرسرت هګوت ېد هپ وش یلوکږوم ون )سکعرب رپس ېچ وش یلغېک ولوکرکف .يرلننوتش وریه .يږیک لوډنځهنوماعنا تخس لوکنلاپهراپل دعاقت د یلوکوشن روصتږوم ېچ هلکيد .يراکښ هګنڅ هب ادېچ ږوم لوکرکف هړاهپ يکنولتار د ۍسو ېب ایايړتس،ۍماران د .وش یلوکساسحا د هترپيلاووتمچ د وش یلوکږوم ایتړوهپ ږومز هراپلولوکحتف ۍړن وسوا هډاډریډ هڅ وی يلچیپمټسیس رپوس ایلارټسآ د يراکښشوشغم وا :رون :تیلاعف !ئش وریه رپوس :ئړک هتروپار ېنوګنن هل وی هخڅ تسیل ېدنلا د يد مهم اد رګم ،يد تخس لدیک وریه رپس د ږوم ئړک لح هګنڅ ېی هب وسات ېچ ئړکو هړکیرپ وا ئړک هروغ هخڅ ونوګنن ؟ئش یلوک رکف هړا هپ ونوګنن ورون د وسات ایا ړکو راک یړمول 81
:تیلاعف موک ،ئوک دنوژ هب وسات ېچ ېریچ ئړکو روصت .ئنیوو ناځ یکنولتار لپخ .يراکښ لوډ هڅ هب ځرو يداع هوی وا ئرل هب هنوقوش ؟ئړکو رکف رون هړا هپ ولوک نلاپ هراپل يکنولتار د ېچ يوڅه وسات دیل ېد د ایا هنوکاوځ يلصا هووا هڅ ېلو هګنڅ هغه .1 ئمومو هجیدوب هلپخ هسلارت ډاډ ؛يرلو هنوډنف ریډ يش یادیک وا يد مس تاحیضوت يصخش ېچ ئړک يو یوش وتمچ TFN MyGov .2 ئړک کیچ همیب لپخ ېچ ئرل ښوپ هغه وسات ېچ ئروګو ئرل ایتړا هترو وسات ئسینو هکیړا هرس ېجیدوب رپوس ېلپخ .3 ئړک کچ هنوتښګل وا هنوسیف ېسیپ ېریډ وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ وسات ېچ هراپل ونایش هغه د ای ئوکرو هن ئرلن ایتړا هترو هکیړا هرس ډنف لپخ ای ئروګو نایب لپخ ئسینو .4 ئش هوپ نایب هپ وساتس يد مس تاحیضوت يصخش ېچ ئروګو مس اوخل يکنورامګ د وساتس ېچ اد وا يو یوش لدوښېک رادقم هرس ېجیدوب ېلپخ د ،ئروګو نایب لپخ ئسینو هکیړا .5 لومون يکنوتسیخا هټګ یلومون ېی وسات ېچ ید کوڅ هغه اد د وساتس ګرم هپ وساتس وڅ رت ئش يړک هسلارت ېټګ ېمیب ای/وا رپوس ئسینو هکیړا هرس ېجیدوب ېلپخ د .6 هڅ هپ رپوس وساتس ېچ ئروګو يوک هنوګناپ ېک مس هراپل وساتس اد ېچ ئړک هسلارت ډاډ هګنڅ هجیدوب وساتس ېچ ئروګو وا ید يوک هلترپ هرس ورون د ېک يواروغ ېد هپ ئړاوغو هروشم يلام کاولپخ .7 ېک ډنف هوی هپ رپوس لوټ لپخ ډنف وساتس هک( ئړک یاځوی هزاجا ولودږیل وسیپ د هت وسات )يړکرد ونوسیف د ېزاوی ،يد هناسا يي تیریدم هړا هپ رپوس لپخ د هب وسات وا ټیس وی ئړک هدز هڅ رون ،ATO هراپل وتامولعم ورون د - MyGov هجیدوب رپوس لپخ ای Superguru وسات ېچ ئسوا ربخ ېزاوی .ئروګو د وا ئړکرو هسلا هل ېټګ ېمیب د نکمم ئړکو ماپ هت سیف لوډ ره ولتو 82
همیب يش یلوک رپوس يړک وتمچ باسح یود د کلخ ریډ هرس رپوس د د وسات هک .يرل ښښوپ ېمیب د هرس یاځوی هرس ډنف ېرلا هل ېدند ېلپخ ښښوپ کیتاموتا امومع هب وسات ون ،ئش ئرلو وایتړا د وساتس ډنف رپوس وساتس هک ،يوک ېدناړو ښښوپ هچک هبسانم هراپل ولوک همیب ۍنروک وساتس وا ناځ د اد يش یدیک هرلا هنازرا وا هداس وی هراپل دیاع هخم د ېیلام د وساتس هنومیمیرپ د وساتس لاومعم وا يږیک هیدات هخڅ ېچ موک ،يږیمک هخڅ باسح رپوس يومک رپوس وساتس ترابع هنولوډ يلصا يوش زیدناړو :هل ید هپ ښښوپ ګرم د( همیب دنوژ د هټګ هغه :)يږیکلدنژیپمه مون هلپخ هپ ېی وسات ېچ يکنوتسیخا وساتس لاومعم - ئلومون ېک يسیلاپ تروص هپ ېنیړم د وساتس - ۍنروک هپ نایرج دیاع د ای ېښیپ ېوی د ای ، .يوک هسلارت هټګ ېک هګوت تیلولعميمیادواړپشب د Total and permanent disability ېریچ هک همیب TPD د :همیب )TPD( هراپل لت د ای هغوران يدج وسات ناوت ولوک راک د رون وا ئش بویعم وتمچ لاج بوتیدنوخ يلام د ئرلنو يوک )IP( :همیب تظفاحم دیاع د Income protection Insurance )IP( ېدوم ېلکاټ ېوی د هت وسات همیب هلاهمډنل د وسات هک يوکرد دیاع هراپل ئشن راک هلما هل ۍغوران ای تیلولعم ،سکعرب ېمیب TPD ای دنوژ د یلوک دیاع هغه د وسات ېزاوی همیب IP د ېچ يسین ېدنلا ښښوپ رت هراپل هل ولدولرد هن ایتړو ولوک راک د وساتس يو یړکرو هسلا هل هلما رپوس ېک ونوتخو وتخس هپ یسرسلا هت رت ېچ یوش نیازیډ هراپل ېد د رپوس اروخ وڅ وی رګم ،يش لتاسو ېروپ دعاقت وسات ېچ يرل نوتش طیارش يړګناځ رپوس لپخ هګوت ينوناق هپ ئش یلوک ئمومو یسرسلا هت امپس ېخرب يوس هړز د تلاکشم يلام ۍغوران يدج وا ۍناوتان يمياد هراپل وی ره د هخڅ ونولیلد ېد د وسات هک ون ،ئرل ایتړا هت یسرسلا هراپل رپوس لپخ هراپل ورتا وربخ د ېرلا هل ویواروغ ولپخ د ئسینو هکیړا هرس ږومز هڼاپ بیو )ATO( رتفد وتایلام د ایلارتسآ د رون هړا هپ يسرسلا ييادتبا د هت رپوس يرل تامولعم هنتاس رپوس د وساتس 1 مه لوک هدز ونوکاوځرپوس ووا د هرلا هروغ ولتاس رپوس د وساتس وی ېچ ئروګو هب وسات ېچ هکځ ،هد لپخ لت يږیک هتځنمار مسان هڅ راک لپخ وا ،ئلولو ټنمټیټس رپوس هرس ېجیدوب رپوس لپخ ای يکنووک موک ېک ېدپ ېریچ هک ئسینو هکیړا يو يلومعم ریغ 2 يدنوخ تامولعم يصخش لپخ تایئزج باسح MyGov لپخ د ئړک ئوکیرش هم هرس اچیه هل 3 هل هت رپوس وساتس ېچ کوڅ وی ،يوک زیدناړو يسرسلا د ېدناړو یریډ يوک هنمژ دیاع ړول د اعقاو ای وسات يو رګلغرد ېچ يرل لامتحا ASIC ۍلغرد ونمکش د ئش یلوک ATO ای ،هت 630 300 1300 ای نیلانآ ئړک رو روپار ېک 20 10 13 هپ هت هړا هپ ېد د ېچ هد همهم اد د هب وسات ېچ ئړک لیپ رکف وسیپ هرموڅ هراپل دعاقت لپخ ای Superguru هپ .ئرلو ایتړا هت نیشام دعاقت د ېک Moneysmart د وساتس وڅ رت ئروګو باسح هتسرم ېک نلاپ هراپل يکنولتار .يړکو ؟مرل ایتړا هرموڅ هز 83
هم هماپ هل همیرج هلکڅیه ړو ماپ د نکمم اد :ئوځروغ د لت وسات رګم يش هراکښ .ئش یلوک هڅ وی هړا هپ ېد هتلد ؟تسایيوش همیرج يوش رکذ نایش هغه لوټ ایتړا هترو وسات ېچ يد هپ ېغه د ېچ ئش هوپ ئرل .ئش ېتاپ ېک لورتنک هرس ودیریت هپ تخو د ېزاوی همیرج ېرپ ېګرتس وسات ېچ هرموڅ وا يږیریډ .يږیک هفاضا رو ېمیرج ېریډ ئړک ېټپ مه ېلیاپ يدج ئوک هن هیدات وسات هک :هکل ،يش ئلرل ای لوډنځ زاوج ولولچ رټوم د وساتس لوک هوغل مادقا قیبطت د ېمکحم د لوځرګ هڅ وی هخڅ شاعم د وساتس يواروغ وتایدات د وسات دیاب ایتربخ ای کیل يمیرج د وساتس اچ هل هړا هپ ېیدات د وسات ېچ يیاوو هت :یش یلوک وسات ئسینو هکیړا هرس د تخو د هراپل ولوکرو وسیپ د ئړکو هنتښوغ ولوتایز ئړک لیپ تایدات مظنم ،ينچوک د وا ئسینو هکیړا هرس Centrelink د وتایدات د وساتس ېرلا هل Centrepay ئړک میظنت هنورسک مظنم هخڅ رما ایتخارپ وا راک د وسات ېچ ئروګو Work and Development Order ونیځ هپ .تسای ړو هراپل )WDO( وسات مارګورپ اد ېک ومیس وا ونوتلایا ،راک هناراکاضر د ېچ يوکرد هزاجا هت ،ولوکرو ېروشم ،ونومارګورپ ېنلمرد روپ هرس ونوتیلاعف ورون وا ونوسروک ئړک هیدات ېک ولوکرو هپ ېمیرج ېلپخ د وسات هک ېک همیس / تلایا لپخ هپ ،ئرل هزنوتس هکیړا هرس ېرادا ولوک هسلارت هتریب روپ د .ئسینو 84 :همیرج ئوځروغ هم هماپ هل یود ئش هښ هب وسات وا
THINGS THAT MATTER - FINES :ېنووښرلا 'هروغ' ږومز :ئتاسو ټیډپا تامولعم لپخ رتسجار رټوم د نویسیمک ونکاټ د ایلارتسا د هراپل ېنوړغ رس ېساد د :ئړکو ېربخ رواب ېد هپ وسات ېچ ئړک هسلارت همیرج وسات ؟ېړک هرسرت هد وم هن ېچ ئتسای ای ئړکو هنتښوغ فانتسا د ئش یلوک ېنووښرلا هغه ؟ئړکو اوعد ېچ ئړاوغ هرس ېمیرج د هت وسات ېچ ئړک بیقعت هګنڅ ېچ ئمومو وڅ رت يوش لږیل ئړاوغو هروشم ينوناق وسات هک :ئړکو هنتښوغ ېتسرم د ېتسرم هړا هپ ېمیرج د ای ئرل ېنتښوپ لپخ هپ ئش یلوک وسات ،ئرل ایتړا هت ېروشم ينوناق ایړو د ېک همیس ای تلایا هکیړا هرس ېتسرم ينوناق هراپل .ئسینو د هړا هپ ومیرج ولپخ د ئش یلوک وسات مه هرس راکلاس يلام ایړو هراپل ېتسرم ئړکو ېربخ :تیلاعف ئوک هسلارت تکاپ ېچ هتخو هغه هل :)ید ېک هشیش هپ رتوم د ټکټ ای( ؟ئوک ساسحا هګنڅ وسات ؟ئوک ېربخ هرس اچ هل ؟ئوک رو باوځ هڅ وسات :هعلاطم ېیضق د انیم ېچ هکځ هړلا هراپل ولوین د يډاګروا د هغه ېچ هلک هوش همیرج 200$ انیم انیم ېچ هلک هتسورو هلاک ېرد دولرد هن توبث ټکټ فیفخت لپخ د ېغه د هت ېغه وا هو 550$ ېی همیرج ون هړلا هت ېتسرم يقوقح هراپل ېتسرم د همیرج ېغه ېچ هکځ لوش لړکرو هنومکح يمکحم د وا رما طبض د تیکلم يړک بیترت نلاپ ېیدات د هراپل روپ لپخ د ېچ لوش یاړکو انیم ېړکرو هو هن مظنم د هخڅ ) youth allownace( ېتسرم يلام د هرس وناناوځ د لپخ د وا لړک لیپ لوک هیدات هتریب وسیپ د ېی هرس ولوراک هپ ونورسک 85
يصخش ای تراک ټډیرک د وسات ېچ هلک د ،ئوک هنتښوغ هراپل هڅ وی د ریڅ هپ روپ د وساتس نکمم يکنووک وتمچ ټیډیرک وڅ رت يوراکو تامولعم ېک روپار ټډیرک هت وسات يړاوغ یود ایا ېچ ئړکو هړکیرپ يړکرد روپ هپ ېسیپ يفنم هپ زاتیما ټیډیرک د وساتس د هلځ وڅ وسات ېچ يوک هزیغا لوډ .ئوک هنتښوغ هراپل ټیډیرک روپ ای تراک ټډیرک د نکمم ېک ېدپ ېی وسات ېچ يو لماش هنوکیلنتښوغ ېچ ئړکو رکف هرس طایتحا ریډ هپ ئوک د ېک یاځ يړمول هپ ئرل ایتړا وسات ایا !ئړکو هنتښوغ هراپل ټیډیرک وساتس هخرب یریډ ورمن ېتاپ د وساتس تخو هد ېوش هړوج هخڅ خیرات ېیدات د ،يړکرو هدو هت ېرمن وساتس يش یلوک ېک روپار هپ وساتس تامولعم اد ېچ هکځ يږیک ېتاپ هن هراپل لت د هریمش هوی زایتما ټیډیرک د ېچ يوک سکعنم اد .هد ېک ونوتخو وریت هپ وسات ېتسیخا روپ هپ ېسیپ هګنڅ هپ هنولیب لپخ وسات ایا وا لپخ ای يړک هیدات تخو يړک هیدات هتریب وم هنوروپ .هن هک وا يد 86 :زایتما ټیډیرک يد هن نایش لوټ اد
:تیلاعف .مسان وا مس 1 هنتښوغ هراپل ټډیرک د هلځ وڅ هز هک زایتما هپ ټیډیرک د امز هب اد ،مړکو مسان وا مس يړکنو هزیغا 2 امز ېچ مړکرو ېسیپ هت اچ وی دیاب هز يړک میمرت ای حلاصا روپار ټډیرک د مسان وا مس 3 ید یش ینیزاوی روپار ټډیرک د امز ېچ هلک يروګو هب يکنووک وتمچ ېچ هت ټډیرک هز ایا ېچ يروګو یود مسان وا مس .مش یلرل یسرسلا 4 هنتورېت ېک روپار ټیډیرک د امز هک یلوک ېی هز ېچ هتشن یش څیه ،يو مسان وا مس مش 5 د امز لوک کچ روپار ټیډیرک د امز يش یلوک هزیغا روکس هپ ټیډیرک مسان وا مس 6 يصخش روپار ټیډیرک د امز ،تیسنج امز هکل يرل تامولعم ،موک يتسرپرس اچ د هز ایا .مرل ېی هز ېچ ۍنمتش وا شاعم مسان وا مس هراپل ولوټ ېد د وسات ېچ ورل دیما ږوم هپ ونولیاف ټډیرک د !يو يړک هروغ مسان .يرل نوتش ېناسفا ېریډ هړا زایتما / هجرد ټډیرک د وساتس وسات ېچ يوک هتوګ هپ هن اد هڼاپ هوی هپ وسات تسای کوڅ اروخ هلترپ هپ ېریمش د ېک تسای کانتښزرا :ئرلو دای هپ ېنووښرلا ټډیرک هروغ ږومز ایا ؟ئرل ایتړا هت ټډیرک وسات ایا ېی وسات ېچ يرل نوتش ېرلا ېرون وسات ایا ؟ئش یلوک هیدات هراپل ېد د ؟ئړک هیدات هتریب ئش یلوک ایتړا هت هتسرم وسات هک ئړکو ېربخ وتمچ ټډیرک لپخ د هرژ رت رژ - ئرل ایړو د ای ،ئړکو ېربخ هرس يکنووک ئړکو ېربخ هرس راکلاس يلام يشو هیدات یود د ېچ ېد هل ېکخم مټسیس هراپل ولوک هیدات ونولیب د ئرلو هګنڅ روپار ټډیرک د لپخ ئړک کچ د لځ وی ېک لاک هپ ئش یلوک وسات .ئړک هسلارت ایړو يپاک هوی روپار لپخ مه روپار ټډیرک ایړو د ئش یلوک وسات هراپل ټیډیرک د ېریچ هک ئړک هسلارت در ېک وتشایم ېرد وریت هپ کیلنتښوغ :يد ېرادا ېیول ېرد هتلد .يو یوش 1 Equifax .2 Illion 3 Experian تامولعم روټګ وتایز هل هخڅ وی د ئش یلوک وسات روپار ټډیرک فلتخم هرس ورادا اینامزات د دیاب ناینامزات ئرلو يروګو هرس تمدخ ولولوټار ای هنوروپ ېک روپار هپ وساتس هک ېی وسات ېچ يرلو نوتش ټډیرک انام ېدپ اد ،ئږیهوپ هن څیه هړا هپ روپ مون هپ وساتس اچ وی ېچ هد ید یتسیخا وتاحیضوت ولپخ د وسات ېچ هلک ېرادا ولوکرو روپار ټډیرک د هرس د ېچ ئسوا ربخ ،ئړک وتمچ هت اد نکمم يکنووک وتمچ ټډیرک ولوین ېکیړا د هرس وساتس تایئزج يوراکو هراپل مهم ېرل هخڅ ونوتکرش 'میمرت ټیډیرک' د تسیل ېک لیاف هپ وساتس هک .ئسوا وسات هک یدیک لتسیا يشن اد ،يو مس یلوک وسات ،هد هن همس اد ېچ ئوک رکف د اد ئړک بیترت ایړو هلپخپ اد ئش هکیړا هرس ېرادا ولوکرو روپار ټیډیرک ولوک لح د ېی هخڅ یود هل وا ئسینو د ،هراپل وتامولعم ورون د .ئړکو هنتښوغ وقیاقح د زکرم يقوقح ونوقح يلام ئروګو هڼاپ 87
MONEY WISDOM - SCAMS ېدږن ېک 10 هپ ېک 2019 هپ ۍلغرد د يړګو يیایلارټسآ 1 د لوډ طسوا هپ ېچ یړکرو روپار يد يوش خم هرس نایز 12,000$ ۍلغرد د Westpac د :هنیچرس روپار :ۍلغرد يکنورل تښګل وا ماع کوڅره يش یلوک ۍلغرد يسینو لاغ وسیپ ای تیوه د وساتس ۍلغرد .يد ېوش نیازیډ هراپل ولوک يکلسم ارثکا يرګلغرد ېځرو نن د ،هنوزکرم نوفیلت د ېچ يد هنورابوراک تیلاعف د وا هنومارګورپ ېنزور د هترو ېی نارګراک ېچ يرل هنوصخاش يرل ایتړا ،ونودیلاش ولوټ د ېک ایلارټسآ هپ ۍلغرد .يوک هښن هپ کلخ ېچک دیاع وا ونورمع ،ونوکیلانښیرب ،ونونوفیلت د ږومز یود ېزاورد د ږومز یتح ،ورګلم کوبسیف ږومز وا يځار هت دنوژ ږومز ېرلا هل وا ووایتړا يلخاد ،ونتښوغ ،وتاساسحا يوچا سلا هت ونتښوغ اد ېچ يوښوخ هن اد کوڅیه هخڅ ږومز ودیټیټار د هراپل ۍلغرد د ږوم ېچ ينمو نایز لوډ وی هپ لوټ ږوم رګم ،وی ړو ۍروزمک د ږومز نارګلغرد وا وی يکنونم ولوک هروغ هپ ۍلغرد د يلخا راک وکټ هل د ږوم يش یلوک مه رواب ریډ ږومز ېک يوځرګو هخوم یود لت یود يياوېچ کوڅره" هتوګهپ يلغرد وی يش یلوک "يوک ربخ هټغيړک نسیره لواپ رټکاډ88 :ۍلغرد هتله لوټ ږوم وی يللت
MONEY ئړکو هنتاس ناځ د .1 ېساد د ئرل ایتړا وسات .لدېک ورو ولوک ېړکیرپ د هرس ولوک هپ ونایش د هرس وسات ېچ ئړک ورو هسورپ هتسرم ېک ولوک ېړکیرپ يقطنم .يوک ئش ېک هټل هپ وښن وغه د :يو نمکش هڅ وی ېچ ؟هد ېوش للب ان هکیړا ایا ؟هد ۍنړیب اد ایا هنتښوغ تیمرحم د ایا هڅ هغه اد ایا ؟يرل نوتش هرس اچ لب د وسات ېچ يد ۍمارآ د ېک ولوکیرش هپ ؟ئوک هن ساسحا تاکرحم يتاساسحا لپخ ېښن ایتربخ ېد د :ئنژیپو وسات يش یلوک ېچ ئروګو ،چللا ،هریو :يړکو لمع رژ ریډ .ينړیب ،سسجت ئړکو ېربخ هرس اچ هغه د وی د :ئرل رواب یرپ وسات ېچ وڅرت ئړکو ېربخ هرس يرګلم يوک رکف هڅ یود ېچ ئروګو هک :ئش ړلا هرس هړز لپخ د ېچ يرلو نوتش هڅ وی ېریچ يبصع ای بوټپ ،يماران د وسات هښ وی ارثکا اد ،ئوک ساسحا ید طلغ هڅ وی ېچ ید صخاش ."ساسحا هړز د" وساتس.2 ئړک يدنوخ يکوت لپخ ئوراکو هنوډروساپ يوق يدنوخ تامولام يصخش لپخ ئتاسو لیاسو هدنځرګ وا رټویپمک لپخ ئړک يدنوخ لپخ ېک وینسر وزینلوټ هپ تابیترت يتینما وا تیمرحم ئروګو هت ونوکیلنتښوغ کیلانښیرب د ئړکو هنرلماپ لدوریپ ېک وڼاپ بیو يدنوخ هپ ئړکو .3 هرس اچ هل وسات ېچ ئش هوپ وی ېزاوی وسات هک .ئوک هلماعم هن هډاډ ای يو یلدیل نیلانآ کوڅ عورشم ۍرګادوس ایا ېچ تسای هڅ وی ېچ ئسینو تخو هڅ وی ،ید ئړکو قیقحت رون بیو Stay Smart Online د د وا هداس cyber.gov.au :هڼاپ يرل هروشم هناسا هراپل ودیهوپ ئړک يدنوخ ناځ نیلانآ هګنڅ ېچ 89
هد ېوش يلغرد هرس امز ېچ موک رکف هز !هتسرم ،ئړکرو هت رګلغرد وی تاصخشم يصخش لپخ ای يو ېړک رو هسلا هل ېسیپ وسات هک يرل نوتش نایش ېساد رګم ئړک هسلارت هتریب ېسیپ ېلپخ وسات ېچ يرلن لامتحا هت )ورون وا( ناځ لپخ وا ئړک هرسرت هراپل ولودودحم نایز د ئش یلوک وسات سوا ېچ ئړکو ماپ :ئرلو دای هپ STARRS دنب لږیل وسیپ د ،ئړک هدنب هکیړا .لدېرد ئړک هت کناب لپخ هسلادمس .هړکو مادقا وساتس رګلغرد وی ېریچ هک ئهوو ګنز يصخش ای باسح يکناب ،تراک ټډیرک وساتس يمومو یسرسلا هت وتامولعم وا يړک لګنک باسح يش یلوک کناب ولوځرګار هتریب دږیل زاجم ریغ د نکمم .يرلو ناوت د تیوه د وسات ېچ ئرل کش وسات هک هکیړا هرس IDcare د ،تسای ينابرق لاغ ئسینو هښن هپ اوخل رګلغرد د وسات هک .روپار :ئړکرو روپار اد ،تسای يوش وساتس :تراک ټډیرک وا يرادکناب کناب وزیی همیس ولپخ :لاغ وا ۍلغرد هل ېرېمش 444 131 – د هت وسیلوپ .ئسینو هکیړا ېرلا د ایلارټسآ د :ۍلغرد دنوړا ېیلام د رتفد وتایلام یود Scamwatch :ۍلغرد ېلوټ يړکرو یرادربخ هت ورون يش یلوک ېچ ېک لاح ېسادپ .يړاوغو هتسرم هت ورون يش یلوک ساسحا مرش د اد ېتسرم د ېک تقیقح هپ اد ،يړکرو ربخ هراپل ېتسرم د هرس ورون وا ولوک هسلارت .هد هرلا هروغ وسات ېچ ئړاوغو هتسرم هخڅ اچ هغه د د ای يکلسم ایتغور يلحم د ،ئرل رواب يرپ تمدخ ړتلام ېروشم Lifeline Beyond Blue لوټ ږوم .ئړک هکیرش هسیک هلپخ هسیک هوی هراپل ولوکیرش د هړا هپ ېد د ای ېوش يلغرد هرس ږومز هګنرڅ ېچ ورل ېبرجت ېلپخ يشو يلغرد ېچ وو ېدږن ،ئړک هدز هخڅ لب وی هل وا ئړک ېکیرش وا يکلسم ارثکا رګللغرد ېچ ئرلو دای هپ .يرل وتامیظنت يلچیپ لوک هلباقم هرس ۍلغرد د هناسا څیه - يد نمزنوتس يعیبط اد !يرلن نوتش هنوباوځ ورادا وا وکلخ هپ يړاوغ ېچ هد ېک هنلوټ هپ رواب .؟ئړکو رواب رګم ،ید نیړا هراپل ولوک راک د ناځ لپخ ېچ ئرل ایتړا وسات ورون هپ ئتاسو نازیزع وا ولوکرو هسلا هل رواب د ېدناب هپ وکنوهو ګنز ومولعمان د وا نوډګ هپ ولدیک نمښیدنا هړا هپ ارثکا ناینابرق ۍلغرد د .يږیک نمزیغا هګوت يتاساسحا و صخش لوډ هڅ ئړاوغوسات ؟ئسوا .1 ودنړ د :لیګ لبیلګ د هترپ ولوک کچ ونویاځ لولچ رټوم .2 اچ ره هپ :سیرک يکنیرک لدیک هرواب ېب هڅره وا .3 هرواب یب ييایتغور ينژیپو هنونایز لپخ :لیه هنتښوپ هخڅ ورون هل وا ېی یود ېچ ېریچ يوک .يوک هن ؟ېش کوڅ ېړاوغ هت 90
ۍلغرد هروغ10 scamwatch.gov.au :هنیچرس :تیلاعف 1 ؟ئتسای يلدیلوغ هطساو هپ رګلغرد هوی د هسوا رت وسات ایآ 2 ؟يړکو هڅ هب یود ېچ ئوک رکف هڅ ،ئو يلوځرګ هخوم ۍلغرد د وسات اچ وی هک 3 يسینو هخم يلغرد د وڅ رت مړک هرسرت ېی هب هز ېچ لمع وی 91 .1 ۍﻠﻏرد ﯥﻧﻮﭼا ﯥګﻧﺎﭘ د .2 وا یﺎځ ﯥﻧﺪﯿﻟ د ﻪﻧﺎﻘﺷﺎﻋ وا ﻞﮐﺎټ ﺖﺧو .3 ﻪﺗ ﺪﻧوژ ﻪﻧﻮښاﻮګ .4 ﻮﻟدوﺮﯿﭘ ﻦﯾﻼﻧآ د ۍﻠﻏرد .5 ﻪﻧﻮﻠﺑ ﻢﺳﺎﻧ .6 ﻲﺳﺮﺳﻻ ېﺮﻟ د ۍﻠﻏرد .7 يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ۍﻠﻏرد يﻮﺷ .8 ﺎﯿﺘﻏور ﻲﺒﻃ وا .9 ﻼﻏ ﺖﯾﻮﻫ د .10 لﻮﮐ ﮏﻫ
.6 92 :یکنووک
لوک هروغ ریڅ هپ لتا د
هړکېرپ
93 1 2 3 هغه يکنووین میمصت هروغ هلکڅیه ېچ يد هن کلخ هغه یود - يوک هن هنتورېت هړاهپ ونایش د ېچ يد کلخ يکنولتار هروغ د ،يوک رکف تخو دب د وا يرل هلیه هراپل يږیک وتمچ هراپل ېره د وا ووک ېړکیرپ يلام ځرو هره ږوم اد يځار هنورایتخا ړل وی هرس ېړکیرپ هروغ د وا يو يکنودیک یړتس يش یدیک لملا ۍماکان د ېک ولوک هروغ باختنا ېتاپ د ېک ولوک هپ باختنا موک د ای ،يش يش ببس وللتار هړکیرپ ېچ يږیک ببس ېد د د يرواب ېب - ئړک هنک هرسرت راک څیه ېچ ئړکو هړکیرپ نیرتدب ولوټ رت اد هنوتخو ېنیځ يش یدیک هلیسو همس هراپل راک د هړکیرپ ېچ يرل نوتش هنومټسیس ېساد د ،هګوت هپ ېګلیب د يړک هناسا لوک وکوت يکاروخ د وساتس تسل ولدوریپ هرثؤم هراپل ولوراک د ېک تخو هپ ولدوریپ د هکل ،هراپل ولدوریپ یول د هد هلیسو کریځ هپ د ږوم ،ریڅ هپ نلاپ نوفیلت يون يلیسو هداس ېک هخرب هپ ولودریپ د لوډ يد ېړک ېلماش لوک ېړکیرپ ېیول ېدنلا راشف د یدیک تخس لوک ېړکیرپ يلام ېیول رت تخو د وسات هک هګوت ېړګناځ هپ ،يش ساسحا ېړیب د وا تسای ېدنلا راشف هوپ ېچ يړک هن ناریح وسات هب اد ئوک ييایلارټسآ وی ېک ېرد وره هپ ېچ ئش لوک هلماعم هرس وسیپ د دیاب یړګو يموم تخس اروخ وا یکنورل راشف" .)ASIC, 2018(
ېسیپ ېلپخ يکنورولپ وا يکنودنوم رازاب هرس وړکیرپ ویدنړګ وا ونورکف ویدنړګ د ."اک هراپس وم ېک يډاګروا" هپ وا يوچا هرلا هپ ږوم ېچ همت هپ ېد د وا يټګ ای( يډاګ لیر موک ېچ وړک لورټنک یلوک وشن ږوم ېچ ید اد تهباشم روټګ وی يډاګروا هپ ایآ ېچ وکاټو اد وش یلوک ږوم رګم ،يږیریت ېک نشیټس هپ )هنورکف ټیلپ هپ ېچ يوک هتسرم هرس ږوم هنونیرمت تینهذ د هن هک وا وش هراپس ېک یود د ېچ یاځرپ ېد د ،وروګو لوډ لوقعم هپ هنورکف وا وړکو هفقو ېک مراف وش هتکښار ېک تکرح هپ ټیلپ هپ ای( تینهذ :هنووښرلا ولوک ېړکیرپ د )هنوډنځ ېک مراف 94 کاوځ نوتش د یلوک ېی وسات ېچ هخڅ ونایش هروغ هل وی مدق هت ېبیش ينسوا وا لوک ورو ئش هغه يوک هتسرم هرس وسات اد يد لهو ساسحا ېی وسات ېچ ئرلو دای هپ هڅ :ئش ېی یلوک هرسرت وا ئوک وا ئوک هړکیرپ اد ېلو وسات :ماګ هتاش اد ایا ؟ئوک ساسا موک هپ ېی وسات هتځنیمار هخڅ ایتدنګرڅان ای ېریو د يرل نومس هرس اچ هغه د اد ؟يوش ؟ئړاوغ ېی وسات ېچ تلاح ېد هپ هب وسات :يړک رهب ناځ ؟ئوکرو هروشم هګنڅ هت اچ لب ېک د ۍنروک د وسات ېچ ئړکو روصت هړکیرپ هراپل يرګلم يرواب ای يړغ ؟ئوک هڅ هب وسات - ئوک ېد د سوا ایا :ئشېرلمدق وی ؟ید تخو هروغ هراپل ولوک ېړکیرپ هپ هتریب هت ېد ئش یلوک وسات ایا وځرو هود ای ونوتعاس هود ،وقیقد هود ؟ئش هناتسر ېک هت يکنولتار :ماګېدناړورپ خم هروغ هنوماعنا يتسدمس ږوم ئروګو هغامه هپ هت ږوم یود ېچ هکځ ووک هک يوک ار ساسحا هښ ېک هبیش موک رون ئوډنځو هړکیرپ اد وسات ؟يش یدیک هنوماعنا ریت د وا( ئړک دازا ناځ هخڅ يسویام )ئړکو هړک هدز هخڅ ئنمو هنوباختنا هغه ېچ ووڅه وسات ږوم هغه د وسات هک ئوک هرسرت ېی وسات ېچ وسات ېچ تسای هسویام هخڅ ېړکیرپ ئنمو تاساسحا ۍسویام د ،ئوک ېی ېتاپ ېک ېغه هپ ېچ ئوک هم هڅه رګم يو هړکیرپ هلب هب لت ،ئرلو دای هپ ئش هتش هڅ ېساد ایا .يش هرسرت دیاب ېچ لوډ لب هپ هب وسات ېچ لړک هدز وسات ېچ ؟ئړک هرسرت
تیلاعف ينځرو وی لدوریپ هل هترپ هنوتخو ریډ ېچ ید اد .يږیک هرسرت ولوک رکف د وساتس ېچ ید ماع اروخ وی د هترپ ولوک نزو د ویواروغ ،ئړکو هړیب هت ولدوریپ هڅ ان د يش یلوک ېچ موک هتځنیمار ساسحا ۍدیما وساتس يکوت ېچ هلک يړک هپ ای يو هن مس هرس وایتړا ریډ اروخ وسات لوډ هداس .يوک هرسرت تښګل ،هراپل ونودوریپ وینچوک د ره د اد - هد همس هریډ اد ولوک رکف هړا هپ تښګل .يرلن تښزرا دوریپ یول ئرل ایتړا وسات ېچ هلک ،نوفیلت ،انښیرب ،يو همیب اد هک - ئړکو ېچ هد همهم اد - نوډګ هرادماود ای ېزاوی ئړکو دوریپ وا یروګو اوخواش د وساتس وا ولوک هلترپ وتلاوصحم د هرس وسات هب هنړیڅ هږل ېک ولوزرا ویواروغ هتسرم ېک ولدوریپ مس وا هیب همس هپ يړکو اد هراپل ونوتښګل یول د وا لوک ورو وا رواب هت وسات هب لوک نیرمت یکنولتار .يړک رد ایتمارآ نوکس ينهذ ﻮﯾ لﻮﮐ هدارا .ید ﻞﭼ یﻮﻧ 95 :لدوریپ )ټرامس( هنارایښوه دوښرلا ماګ هپ ماګ ږومز
:تیلاعف :دوښرلا ماګ هپ ماګ هراپل ونوتښګل 'یول' يکنولتار د وساتس ئکاټو % دیاع ۍنوا د وساتس ای هزادنا $ د ون ،يرلو ریپوت هراپل اچ ره د هب تښګل یول وی( (يوک راک هراپل ۍنروک د وساتس وا وساتس ېچ ﻪﺗرو هز ﺎﯾا .1 ؟مﺮﻟ ﺎﯿﺗړا لﻮﺼﺤﻣ اد ﺎﯾا ېوﺎﯿﺗړا ﺎﻣز ﻪﺑ ؟يړﮐ هرﻮﭘ ﻢﺳ اد ﺎﯾا .2 ؟ید ﺖﺧو ،ﺖﯿﻨﻣا رﺎﮐ د وا ېﺰﻧﻮﺘﺳ ﺎﯿﺘﻏور ﯥﮐ مﺎﭘ ﻪﭘ رﻮﻧ .ﺊﺴﯿﻧو ؟مﺮﻟ ناﻮﺗ اد هز ﺎﯾا .3 ﻪﺑ هز ﯥﭼ مږﯿﻫﻮﭘ هز ﺎﯾا ؟مړﮐ ادا ﻪګﻨڅ ﯥﯾ ﻢﺷ ﯽﻟﻮﮐ ؟مﺮﻴﭘو اد ﻮﻫ وا) ﺊﮐﺎټو ﺪﺣ ﻮﯾ ﯥﮐ ﻲځﻧرﻮﻠﭘ ﻪﭘ ﻮﻟﻮﮐرو رﻮﭘ د د ﻮﺳﺎﺘﺳ ﺎﯾ ترﺎﮐ ټﯾډﯾﺮﮐ هﺮﺳ ﻮﻟورﺎﮐ ﻪﭘ (ﺊﯾﺎﻣزا ﻪﻣ ﻮﻫ ﻪﺘځﻨﻣار د ېﺰﻧﻮﺘﺳ د ﯥﮐ ترﻮﺻ ﻪﭘ وﺪﯿﮐ بﻮﺘﯾﺪﻧﻮﺧ د ﺎﻣز ؟ید ﯽﺷ ﻪڅ لﺎﺟ د ﻪګﻮﺗ ﻪﭘ ﯥګﻠﯿﺑ د ﺎﯾ ﻦﯿﻤﻀﺗ لﻮﺼﺤﻣ .ﻪﻤﯿﺑ ﻪﻧ !هړﮐو ﺮﺒﺻ ﻞﺑ د ﻪﺘﺳورو ﻪټﻟ ﻪﭘ ﺖﺻﺮﻓ ﺊﺷ ﯥﮐ ﻪﻧ !ئږﯾردو ﻞﺑ د ﻪﺘﺳورو ﻪټﻟ ﻪﭘ ﺖﺻﺮﻓ .ﺊﺷ ﯥﮐ ﻪﻧ !هړﮐو ﺮﺒﺻ ﻞﺑ د ﻪﺘﺳورو ﻪټﻟ ﻪﭘ ﺖﺻﺮﻓ .ﺊﺷ ﯥﮐ ﻮﻫ لﻮﺼﺤﻣ د ﯥﻨﯾړا ېوﺎﯿﺗړګﻧﺎځ .ئړﮐ ﺖﺴﯿﻟ 96
:هنیومزا ېنتښوپ ېرد .1 رواب د ئش یلوک هتریچ وسات .ئړک هسلارت ېنتښراپس وا تامولام ړو رواب د .2 ؟يړکو هتسرم ېک باختنا هپ وساتس وڅ رت ئش ړلا هراپل ېروشم ړو Choice هګوت هپ ېګلیب د - ېڼاپ بیو ېکاولپخ ولوک هلترپ د يرل ههوپ ېک هخرب ېدپ ېچ کلخ رون ای يرګلم ،ۍنروک ېنتکایب لوصحم د ئرل ېرپ رواب وا ئنژیپ ېی وسات ېچ هنوډنرب هغه ؟هنوباختنا رون هکل ئوراکو هلیسو ولوک هلترپ د ون ،ید ماګ تخس ولوټ رت اد ئړک هلترپ هنولیدب .3 د هرس وسات هب لکیل ونونایز وا وټګ د يړکو هتسرم ېک ولوک ېرل راشف د ېچ وی ېدنلا .يړکو هتسرم ېک ولوک هلترپ وټګ وا ونوتښګل ایب ، ئړک يدنب هجرد هنوباختنا فلتخم ېروپ 5 رت هخڅ 1 هل وی ره .ئړک هروغ .4 يرلن نوتش یش څیه ریڅ هپ ېړکیرپ ېړپشب د ئړکو هړکیرپ وا ئنمو هربخ هړز لپخ د ' لدولرد ېک تخو هپ ېی وسات ېچ هرس وتامولعم هغه د وسات ېچ ئسوا هډاډ هکلبيد ېړک هرسرت هړکیرپ هروغ لوصحم تمیق ېټګ ېوایتړګمین )5-1( يدنب هجرد .1 .2 .3 .4 .5 ېچ ید اد لدولرد ویواروغ وریډ د !هښ رېډ – هوش هرسرت هړکیرپ !ئلخاو دنوخ .5 ووک ېی ږوم ېچ يړک هتځنیمار يرواب يب ږل هرس باختنا هغه د هت ږوم يش یلوک اد .ېړک هړکیرپ ېی وسات ېچ ئلخاو دنوخ هخڅ رایتخا هغه ره د ون نهذ وساتس ېک روځنا یول هپ هرس وسیپ د هرس وسات هب لتاس هتسرم ېک ولوک ېړکیرپ هروغ هپ وسات ېچ ېد هل ېکخم يړکو هرسرت لدوریپ یول یکنولتار لپخ :ئتښوپو هناځ هل ،ئړک هګنڅ هنوتښزرا امز لدوریپ اد وسات هک( ؟يوک سکعنم وساتس ېچ تسای هن هډاډ هڼاپ 12 ،يد هڅ هنوتښزرا يد هڅ هغه اد ایا ).ئروګو ؟منګ هروغ ېی هز ېچ هت ياځ هغه ام هګنڅ اد مړاوغ هز ېچ ېریچ يوسر ؟مش ړلا یول هخم د ېړکیرپ یول د روځنا 97
يوﺎﯿﺗړا ﯽﮑﻧودوﺮﯿﭘ د (هﺮﺳ ﻪﻨښﺨﺑ ﻪﭘ ﻪﺨڅ ﻮﻠﺳﺎﻣ د) ئرل يواروغ وسات همهم اعقاو اد ؟ید یوش تام لاچخی ېچ هکځ ئرل ایتړا هت وسیپ يتسدمس وسات ایا !ئړکو یوینخم هخڅ ۍطلغ ېتخس د ولدیک يدنړګ هپ ېچ هد هب وسات ېچ ئسینو هخم ولوک ېړیب د ېک هړکیرپ هپ وڅ رت ئړکو هنوزرا ویواروغ ولپخ د ئش هنامیښپ هتسورو يواروغ وتایدات د د رګم ،يرل نوتش يواروغ یریډ هتلد یود ېچ هکځ يشو یوینخم دیاب ونیځ لاهم دږوا هپ هب وسات وا يرل تښګل ړول يدږیرپ رتدب ېک سیف وا دوس څیه ای ږل یواروغ تایئزج ېسیپ ېدغن ئړکو ېرتا ېربخ هراپل فیفخت د ئش یلوک وسات امپس هپ هخرب امپس د ږومز هراپل ونولچ وا ونووښرلا د ږومز ئروګو ېک هناپ 46 يرګلم وا ۍنروک هړا هپ هڅ هغه د هړاود وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ يش یادیک ېرپ هقفاوم ېچ تسای هناښور ونوطسق هپ لوک هریخذ لوک هیدات ای دوریپ ېک ئروګو ونوتښګل وا ونوسیف لوډ ره د هضرق Centrelink د هیدات هخم د دوس هل هترپ هراپل وټګ Centrelink د )NILS( هنوروپ دوس ېب ېروپ 1,500$ رت هراپل میلعت ای ایتغور وا وکوت وینروک د يوش هیدات ېک وتشایم 18-12 هپ يواروغ لوصحم د هنولیدب هتښګل مک ای هتښګل ېب موک هپ هت وسات يش یلوک ېچ يرل نوتش لاح ېسادپ يړک هسلارت ېک هدوم هډنل ؟ئوک امپس وسات ېچ ېک د ،ئش یلولدب ای لتسیخا روپ وسات ایا :هګوت هپ ېګلیب يفاضا يرګلم د هراپل وینوا وڅ د ئلخاو روپ هپ لاچخی هرس يډنواګ لپخ د يلاک لپخ ئځنیمو ئلخاو سلا مهود 98
سیف وا دوس ړول رت هرس لیصفت ریډ هپ يواروغ هنوباختنا يتسورو د ېک وخرب ورون هپ باتک ېد د ږوم د هب وساتېچ ئړکوهنتښوپ ،ئړکو هقفاوموساتېچ ېد هلېکخم وسین ېدنلا ښوپ ئوکرو سیف وادوس هرموڅېکودږواهپ روپ یواروغ تایئزج هنورطخ ېی هتسورو ئلخاو ېی سوا هپ ېګلیب د - ئړکرو ېسیپ ،Certegy ،Afterpay هګوت Zip Pay د هتسورو ولدوریپ د ېک ونوطسق هپ ئړکرو ېسیپ هراپل لوصحم باسح ينتشایم / سیف هتخوان يش یدیک یریډ / هنوسیف سسورپ د ېیدات د / سیف يو هن کچ ایتړو د ای ټډیرک هنوتخو هنوتراک ټډیرک ئړکرو ېسیپ ېی هتسورو وا ئړکو لدوریپ / ېک تشایم هره هپ ېریچ هک دوس ړول يش هن هیدات لوډ ړپشب هپ هنوسیف يځنرولپ د ،هدوس یب ېلماعم وسات ېچ ېک ولماعم يوش نلاعا يځنرولپ د ئړکرو ېسیپ هتسورو ېچ يوڅه هتسورو ودیسر هت یاپ ېدوم ېکاپ هخڅ دوس د ولتاس باسح د ای ونوتښګل ينلک د دوس ړول ئروګو هراپل ونوسیف هنوتراک يځنرولپ د نوچرپ د رګم هترو هرس ونوتراک ټیډیرک د یوش رداص ېرلا هل ویځنرولپ / ېک تشایم هره هپ ېریچ هک دوس ړول يش هن هیدات لوډ ړپشب هپ هنوسیف روپ ینچوک ای شاعم 2,000$ رت ېروپ لاک 1 رت هخڅ وځرو 16 د ئړک هیدات هنوروپ ېروپ هنوتښګل وا دوس ،هنوسیف ړول لوک هیارک هراپل ولدوریپ د لوکرو ېسیپ ېک ۍنوا هپ ،تایدات يوش کرو ،لتاس باسح د - هنوسیف لوک هیدات هتریب ای لوتام هراجا 99
ﻮﻧﺎﯾﺎﯿﻟاﺮټﺳآ 6 وﺮﻫ ﻪﻟ - تﺎﯾز 1 ﻪﻟ ﻪﺨڅ (ﮏﻠﺧ نﻮﯿﻠﯿﻣ 1.9 اﻮﺧوﺎﺷ) ترﺎﮐ ټﯾډﯾﺮﮐ ﻞﭙﺧ د ﻮﻟﻮﮐرو ﻪﺗﺮﯿﺑ ﻪﭘ رﻮﭘ د يﺮﻟ هﺰﻧﻮﺘﺳ ﻲﮐ د ﯥﮐ 2017 ﻪﭘ ﺲﯿﻓ ترﺎﮐ ټﯾډﯾﺮﮐ يﻮﺷ ردﺎﺻ درﺎﯿﻠﻣ 1.5$ ﻪﺘﺧوﺎﻧ د ،ﻪﻧﻮﺴﯿﻓ ﻲﻨﻠﮐ) (رﻮﻧ وا ﺲﯿﻓ وﺪﯿﮐ ترﺎﮐ ټﯾډﯾﺮﮐ د ﻪﭽﮐ دﻮﺳ ﻂﺳوا وا %13 د هد ځﻨﻣﺮﺗ %20 هنویلم هود ېدږن ټډیرک ولپخ د نایایلارټسآ هرس ولوکرو هتریب روپ د ونوتراک رکف ږوم ،يد ناویرګ وا سلا دیاب هنوتراک ټډیرک ېچ ووک .يشار هرس لبیل ایتربخ د وږیهوپ ږوم ېچ هڅ هغه يرل هکیړا هرس ېنرلماپ وسیپ د ېچ کلخ هغه وا ید روپ ماع ولوټ رت هنوتراک ټډیرک د وا ،دولرد تراک ټډیرک وی هږل رت ږل وکلخ %49 ،ېک 2018 هپ يرل ایتړا هت ېتسرم .و ریډ هخڅ 10,000$ د روپ ،هراپل وکلخ يیامین ،هرس تراک ټډیرک د هناسا لوک فرصم اد لوک هیدات هتریب وا يد يد نمزنوتس !ئرلو دای هپ .ASIC، RBA 2018، 2020 :هنیچرس 100 :هنوتراک ټیډیرک يد رتدب وا دب ،هښ
هسلارت هن تراک ټډیرک د لیلاد 7 هراپل ولوک ولوک فرصم وسیپ د ئش یلوک 1 ېی وسات ېچ ئړک هتځنیمار تداع ئرلن يوتایز لوک فرصم وساتس 2 تیعضو يلام رپ يساتس .3 يومک لورټنک ای ونوتښګل عقوتم ریغ د وسات 4 ئوک وتمچ ږل هراپل وښیپ ورون دنوژ د وساتس هب تایدات يوش کرو 5 د وساتس وا لیافورپ ېرادا يلام د يړکو هزیغا هجرد يلامتحا هپ ټډیرک ئړکرو هسلا هل هیدات وسات هک 6 ئوګلو دوس ړول اعقاو هب وسات رپ !ئرلن ایتړا هت هوی وسات 7 ټیډیرک وسات،ئرلنایتړا هت روپ وسات هک ئرلنایتړا هت تراک د ېی کلخ ېچ هنولیلد هښ 3 وا :يوک هروغ هراپل ولوک هسلارت .1 ئوک هسلارت ښښوپ وسات :تینما د تراک وساتس کوڅ وی ېریچ هک هترپ ېزاجا هل وساتس هراپل ولدوریپ يوراک .2 ټیډیرک ېنیځ :تظفاحم دوریپ د هرس تظفاحم دوریپ د هنوتراک ېچ يوکرد هزاجا هت وسات ،يځار يوش لدوریپ هرس تراک د وساتس نمنایز ای يوش کرو ېچ يکوت 90 هخڅ دوریپ د لاومعم( يو يوش ئړکو ېناګاعدا ېمیب د )ېک وځرو .3 ېریچ ره هنوتراک ټډیرک :ایتناسا هراپل دوریپ نیلانآ د اد ون ،يږیک لنم لوراک هراپل رفس رهب د وا يد هښ يش یدیک هګوت ییانښیرب هپ ږوم ېچ هلک يږیمک درد ېیدات د ،ووک هیدات ږومز هګوت يکیزف هپ ږوم ېچ هکځ وتایدات د' .وروګ هن لدیکرو ېسیپ فیلکت يتاساسحا هغه 'درد هلک ووک هبرجت ېی ږوم ېچ يونایب يش فرصم ېسیپ ېچ رون درد ،هرس ونوډراک ټیډیرک د هطساو هپ نټاو د تخو د مه د تراک ټیډیرک ېچ هلک يږیمک هلک وا يږیک لوراک هراپل ولدوریپ يش هیدات دیاب لب ېچ ونودوریپ فلتخم د لب ،يچ اد وا هیدات اعقاو ېچ هلک ون ید بیکرت يړګناځ موک هیدات ږوم ،يږیک ووک هن بوسنم هت دوریپ هپ ېعلاطم هدن هربخ ایتناریح د اد ټډیرک د ېچ يیښ هګوت هرادماود هپ اد - يوتایز تښګل لوراک تراک ید کاندرد ږل ېک تخو سوا ونوتراک ټډیرک د ږوم ېلو ؟ووک فرصم ریډ هرس 101
لوډ هڅ تازایتما ماعنا د ؟يد هنومارګورپ ماعنا د ېک ونوتراک ټډیرک هپ هد ېندنوم رازاب هراپل ېرادا يلام د هراپل ولدوریپ ررکم ،یول د نکمم یود یود ېچ ئړک هسلارت ډاډ رګم يړکو راک هن لملا تښګل ریډ د هت وسات اعقاو لوټ ولدوریپ د وساتس ،هګنرادمه !يږیک هپ ېندنوم رازاب د هت وسات هب تامولعم يش لوراکو هراپل ولوک هښن ورون وا دږیل ایړو سنلایب د ؟ئیاو هڅ هړا هپ ونوزیدناړو څیه ای ټیټ د هت وسات يکنووک رو روپ هپ ولتاس وا ولوین د هرس ونوزیدناړو وروټګ هت لوصحم یود د وسات هک يد ېک هټل ېچ هرس روپ ای دږیل سنلایب د ای ،ئش ړلا .يړک وی هرس هنوروپ وڅ وی نکمم د ئرل ایتړا وسات ،هراپل ولوک راک ېد د و نیلپسډ اب اعقاو ېک هیدات هپ یود ونوتښګل وا ونوسیف د هګنرادمه ئسوا .ئسوا هربخاب هخڅ :تیلاعف .ئړکو هبساحم )هیدات( وسات :)ئرل ېی وسات هک( ئروګو ټنمټیټس تراک ټیډیرک لپخ د ؟ئرل هن و روپ تراکټډیرک د وسات هک ئوک ساسحا هګنڅ هب وسات ؟يړکيدنوخ دوس هرموڅ وسات هب هرس ولوک هیداتیدنړګ تراکټډیرک د وساتس هود هپ تراکلپخوڅ رت ئرلایتړا هت وتایداتيفاضاهرموڅ تشایمهره هب وسات ؟ئړک هیداتېک ونولک روپار ASIC د هخڅ 2018 د ېک ېرد هپ ېدږن ېچ یلدنوم دږیل د سنلاب د اعقاو صخش وی ریډ روپ لوټ لپخ هتسورو ولوک لیو رطخ 'لاج روپ' د هت ېد .یړک روپ وی کلخ ېچ ېریچ ،يږیک هپ ،يړک ښوپ روپ لب وڅرت يلخا يږیک ېتاپ ېک هریاد هوی رطخ لاج د روپ د وی هخمد لا وسات هد همس ... ئرل ؟ئوراکو ېی هګنرڅ هراپل ونودوریپ يوش نلاپ د اد ېزاوی ئش یلوک ېی وسات ېچ ئوراکو وا ړپشب هپ تشایم هره سنلایب ئړک هیدات هرس تخو تښګل يفاضا وساتد هپ ېریچ هک کچ ټنمټیټس لپخ يو یوش عضو يکنووک وتمچ ټډیرک لپخ د وا ئړک .ئسینو هکیړا هرس ؟ئوک هیدات هګنرڅ ېی وسات هپ ېتشایم د یلوک ئشن وسات هک د ،ئړک هیدات سنلایب ړپشب ېک یاپ ئورد و لوراک تراک يکنووک وتمچ تراک ټډیرک لپخ د د وزنوتس د وڅ رت ئسینو هکیړا هرس وسات هک ئړکو ثحب هړا هپ ویواروغ .وش یلوک هتسرم ږوم تسای هن هډاډ هلماعم هرس روپ د ږومز ېک هڼاپ 42 هپ ئروګو مه هخرب ولوک ؟وش یادیک يسلارب ېرپ هګنڅ .1 هره وسات ېچ ئړک همولعم اد یلوکرو ېسیپ هرموڅ تشایم .ئش .2 باسح نیشام Moneysmart د ولوک راک هپ هرس وسات وڅ رت ئوراکو هرموڅ هب هیدات ېچ ئړکو هتسرم ېک يسینو تخو .3 هره يش لړکرو ېسیپ ېچ هغه رت هت تراک ټیډیرک لپخ تشایم ئړک میظنت دږیل میقتسم .4 د ېک يکنولتار هپ اد !هړک ېی ېرپ يړو هځننم هل شیوشت ولوراک ېد .5 وتایدات کیتاموتا د ېک تراک هپ ئړک دنب لتسیخا .6 لوراک تراک د هراپل دوریپ لوډ ره د ئړک دنب 102
ولوټ ږومز نایش عقوتم ریغ نکمم وسات وا يږیښیپ هرس یسرسلا وسیپ د هرژ رت رژ عقوتم ریغ د اد .ئرلو ایتړا هت د هراپل ولوک هیدات تښګل هراپل يسرسلا د هت روپ ېیدات وينړمول روک د ای ،هد ایتلاویل هیارک دوریپ د هراپل وکوت .ئوراکو هت یود ږوم هلما ېدمه هل .يوسر نایز هت وکلخ تلاوصحم يلام اد ېچ وروګ ږوم يرل نوتش يواروغ هروغ ېچ وږیهوپ ږوم وا ویاو "روپ هلاحیب" ﻪﻧﻮﻠﯾﺪﺑ هﺮﺳ وﺎﯿﺗړا ﻮﯿﻧړﯿﺑ د ﻪﺳﻻﺮﺗ ﯥﺘﺳﺮﻣ د ﯽﯾﺎځ د هرﺎﭙﻟ ﻮﻟﻮﮐ ﯥﺘﺳﺮﻣ ۍﻧړﯿﺑ ﺎﯾ ﻪﯾﺮﯿﺧ هﺮﺳ ﻲﮑﻧﻮﮐ ﻮﺘﻤﭼ ﺊﺴﯿﻧو ﻪﮑﯾړا د وا ئﺮﯿﭘو ﻪﻐﻫ هﺮﺳ وﺪﯾﺮﯿﺗ ﻪﭘ ﺖﺧو ئړﮐ ﻪﯾدﺎﺗ ﻲﺴﯿﭘ ﯥﯾ ﻲﮐﻮﺗ د وا ئړﮐو رﺎﻈﺘﻧا ئړﮐو ﺎﻤﭙﺷ هرﺎﭙﻟ هﺮﺳ MONEYCARE د ﺊﺴﯿﻧو ﻪﮑﯾړا یﺮګﻠﻣ ﻮﯾ ﺎﯾا ﯥﭼ ئرﻮګو ﻮﺳﺎﺘﺳ یړﻏ ۍﻧرﻮﮐ د ﺎﯾ ﻲﺷ ﯽﻟﻮﮐ ﻪﺘﺳﺮﻣ هﺮﺳ ﻪﻧ ﻪﮐ وا CENTRELINK ﻪﭘ ﻪﮐ ﯥﭼ ئرﻮګو ،يو ﯥﮐ رﻮﭘ ﺊﺷ ﯽﻟﻮﮐ ﻮﺳﺎﺗ ﻪﻧ ﻪﮐ وا ئړﮐ ﻪﺳﻻﺮﺗ ﺎﯾ (NILS) رﻮﭘ دﻮﺳ ﯥﺑ ئرﻮګو رﻮﭘ دﻮﺳ ټﯿټ د ﺖﮐﺮﺷ/ﺲﮐ ﻪﻐﻫ ﻪﻟ ﯥﭼ ئړﮐو ېﺮﺒﺧ هﺮﺳ ﯥﺴﯿﭘ ﯥﯾ ﻮﺳﺎﺗ ﻪﭘ ﻪﺗﺮﯿﺑ د وا يد رﻮﭘ ئړﮐ ړﻮﺟ نﻼﭘ ﻮﻟﻮﮐرو 103 :هنوروپ يکنووسر نایز د وا هنوروپ ېیدات د هیارک هراپل دوریپ
ئش ریت هخڅ Payday Loans د هخڅ "Payday Loans " همان هپ شت د ړول ېروپ 2,000$ د اد - ئسوا ېرل ېچ يد هنوروپ ينچوک يکنورل تښګل يږیک لدنوم رازاب هت وکلخ هنوتخو ریډ تلاح نمزنوتس وی هپ ناځ ېی هخم د ېچ ۍدنړګ د هرس ونوکچ ږل د ،یلدنوم ېک .يوک زیدناړو 'هنوړوج کټچ' يدغن ېی لوک هسلارت ېچ ېک لاح ېسادپ ریډ ،هد هتخس هتښیت یود د ،يد هناسا يدږیرپ ېک هریاد هپ روپ د کلخ هنوتخو هلکان هلک هرس ونوخرن دوس يواسم د ېچ هنوسیف يړل وی وا يو ړول ېروپ %400 رت يرل هنوتښګل وا هسلارت هل وتلاوصحم ېد د رکف .ئږیردو :ېدناړو ولوک هرس ېنرلماپ هپ .ئړکو .ئړکو لمع ېدنلا راشف رت ای وا ورل هړیب ږوم ېچ هلک هغه رت .ووک هرسرت هن باختنا هروغ وی باوځ هپ باوځ ونتښوپ ېد د وسات ېچ :ئوک هم کیلسلا ،يوش هوپ ئو هن .1 ؟مړک هیدات هتریب هرموڅ هب هز .2 هڅ مړکرو هسلا هل هیدات هز هک ؟يږیښیپ .3 هڅ هنوتښګل وا هنوسیف يفاضا ؟يد .4 يکوت د ېک یاپ هپ نوړت د هب هز ېسیپ هرموڅ هراپل تیکلم د هراپل ولدوریپ وکوت د( مړکرو ؟)هیارک :هعلاطم ېیضق د رټویپمک ،لاچخی لپخ هدولرد ایتړا یود ېچ هکځ لو ېدنلا راشف رت وج وا يسوج ېرد د وا يوش يړتس هخڅ ورل هن سو د ولریپ د ېغه د یود يړک لدب نویزیولت وا .هړکو هنکیلمون ېی هراپل وتلاوصحم هیراجا یود وو 3,640$ ېک لاک هپ هراپل ونولک 3 د ای 70$ ېک ۍنوا هپ تښګل لوټ ۍنوا ېره د .ړکو ساسحا راشف ریډ د هراپل ولوربارب ولدولرد د وسیپ ودغن ېد د ۍنوا هره هخڅ ونودادرارق هل ولتسیخا ېیارک د یلوک يشن یود هړکرو هسلا هل هدند هلپخ وج ېرتا ېربخ هراپل ولوکرو هتریب وکوت د هتسورو ولوک هیدات ریډ هخڅ 7,000$ د وا يځوو يکوت ره يش یلوک یود ،یاو يلومپس 70$ ېک ۍنوا هره هپ وج وا يسوج هک يړکو .يریپو ېک لاک وی هپ )Rent-to-buy( دوریپ هخڅ ېیارک هل ئړکو تکرح - ئسوا کاپ هخڅ لدوریپ هخڅ ېیارک د هرلا هنارګ ولدوریپ وکوت ينړمول روک د اد هپ رګم ،يوراکښ هداس يي هنونلاعا هد وينروک ولپخ د وسات هب ېک لاهم دږوا ئړکرو ېسیپ ېریډ هراپل وکوت وسات ،ئوک هیارک هراپل ولدوریپ د وسات هک يواسم د ئلخا روپ هپ ېسیپ اعقاو .يو ریډ هخڅ %100 هل نکمم خرن دوس ېریچ هک ئړکو هیدات مه ایب هب وسات وا يش لاغ ای تام يکوت 104
ﻪﭘ 2000 د ﻪﺨڅ ېﺰﯿﺴﻟ 1980 د ﻮﻧﻮګرز ﻪﭘ (ﻲﻟﺪﯾږﯾز ﯥﮐ ﻮﯾړﻣﻮﻟ (يوړﻮﺟ ﻲﮑﻧودوﺮﯿﭘ %75 40,000$ د ﯥﮐ لﺎﮐ ﻪﭘ ئﺮﻟو ﺪﯾﺎﻋ ﻢﮐ ﻪﺨڅ ېړﮐرو ﯥﺴﯿﭘ ېﺪﻐﻧ ﻮﺳﺎﺗ ﻪﮐ یاو ﻪﻧ ﯥﻣ ﻪﺑ ﻲﮐﻮﺗ اد ﻮﻧ یاو اد ﯥﭼ ﮏﻠﺧ %64) ﯥﺘﺴﯿﺧا (ﻲﯾاو ﯥﺳاد يورﺎﮐ لﻮﺼﺤﻣ "ئړﮐ ﻪﯾدﺎﺗ ﯥﯾ ﻪﺘﺳورو ئﺮﯿﭘو ﯥﯾ سوا" د ﺎﯾآ ئﻮﮐ فﺮﺼﻣ ﯥﺴﯿﭘ یﺮﯾډ لﺎﻬﻣ ﺮﭘ ﻮﻟورﺎﮐ د (يﻮﮐ هﺮﺳﺮﺗ ﯥﺳاد ﮏﻠﺧ %50) هتسورو ئریپو سوا دوریپ د وساتس لوک هیدات ،يوریډ ېلصوح ولتسیخا لدیک خم هرس وزنوتس د .يوک هناسا يد يتسوغا هڅ ېساد مه هلک وسات ایا د اچ لب د ؟ېړک هد هن وم ېی هیدات ېچ يلتسیخا هڅ وی وم هرس ولوراک هپ وسیپ ېی وسات ېچ يتسیخا وم هڅ وی ؟يد مه هلک وسات هک ؟یلوک رو يشن يسیپ د ای ،rent-to buy د ،Zip pay ،AfterPay هپ اد ،يو ېلوراک هراجا يکنووک فرصم يد يړک وسات ېچ يد هڅ هغه تیعقاو د ونوتمدخ ېد د 1 ېک 6 هپ هخڅ وسات هل لیکښ ېک هړخش يلام هپ لاهمرپ ولوراک .تسای رو روپ ېچ يرل لامتحا :يکنووک ېدناب ونوسیف هتخوان هپ وساتس ېټګ د یود د وڅ رت يړکو هیکت يړک ړوج %20 يسیپ ېی وسات هک يرل رظن ږل هن ای ئش يلوکرو يو هن ينوناق یتح يش یادیک :وسات ېچ يرل لامتحا .2020 وا ASIC 2018 :هنیچرس 105 :ئړکرو ېسیپ هتسورو ئلخاو سوا هتسورو هل ،ئسوا ربخاب سوا ئړکو هډډ هخڅ درد
ئړﮐ ادا ﯥﯾ ﻪﺘﺳورو – ئﺮﯿﭘو – ﯥﯾ سوا هود هﺮﺑاﺮﺑ 4 د دﻮﺳ ﺰﯿﻧوا تﺎﯾدﺎﺗ ﺎﯾړو ﯥﻨﮑﯿﻟ مﻮﻧ د ﺲﯿﻓ ﯥﻤﯾﺮﺟ ﻪﺘﺧوﺎﻧ تﺎﯾدﺎﺗ بﺎﺴﺣ د ﺲﯿﻓ ﻮﻠﺗﺎﺳ د ﻮﺗﺎﯾدﺎﺗ د ﺲﯿﻓ ﻲﺳوﺮﭘ ﺰﯿﻧوا هود هﺮﺑاﺮﺑ 4 د تﺎﯾدﺎﺗ ﺎﯾړو دﻮﺳ ﯥﮐ يرﻮﯿﺗ ﻪﭘ ﯥﮐ ﺖﯿﻌﻗاو ﻪﭘ ږﻮﻣز ؟يد یش هڅ یود هنوتمدخ "هیدات هتسورو ،لدوریپ سوا" د هروغ یود د ای ېچ يوکرو هزاجا هت وکلخ ،يوډنځو هیدات هلوټ هراپل يکوت يوش هپ تښګل دوس هل هترپ هنوتخو ېنیځ ای ېک لاح ېسادپ يشیو ونوطسق يواسم ،يرل نوتش هخڅ ېدوم هڅ وی د یود ېچ هپ ېک ونولک وڅ وریت هپ ترهش یود د ید یوش بارخ ېک ایلارټسآ ؟يوک راک ېلو یود :ئړکو رکف هتسورو ،ئریپو سوا هل ېسورپ دوریپ د هت وسات هنوتمدخ اد تکرح هرس ۍناسا وا يدنړګ هپ ېرلا ون يوڅه دوریپ يتسدمس هرس ولوک ئرلن تخو ریډ هراپل ولوک رکف وسات ۍښوخ يتسدمس د :روتکف FOMO د ېړکیرپ يپاڅان د هت وسات يش یلوک ایتړا ئړاوغ هن وسات ېچ هکځ يش لملا ولوک ئړکرو هسلا هل :يوک هن ساسحا ریڅ هپ روپ د هلترپ هپ ونوتراک ټیډیرک د هنوتمدخ اد یتح هنوتخو ریډ وا يد هناسا یسرسلا ریڅ هپ روپ د ېک تخو هپ ولدوریپ د يوک هن ساسحا ؟هد هڅ هزنوتس ئوک فرصم ریډ اعقاو وسات هن ناوت د ېیدات د سوا وسات ېچ يوڅه وسات تلاوصحم اد :هنوتداع کانرطخ يدن وسات يچ يسیپ هغه ،ئړک فرصم ریډ هخڅ ولدولرد زیدناړو وټډیرک د هت اچ وی يش یلوک يکنووک وتمچ :یلاوتشن تظفاحم / وتاررقم د طلغ هڅ وی هک ،هګنرادمه هن هک وا يرل ناوت ېی یود ایا ېچ يروګو ېچ ېدل هترپ يړکو .ئرلو ېرلا ېمک هراپل ولوک تیاکش ای ولوک هسلارت ېتسرم د نکمم وسات ،يش لپخ یلوک ئشن وسات ،ئړک نیمضت دیاع يکنولتار هم روپ يرورض ریغ سوا ون ئلخا :ئرلو دای هپ 106
هنوسیف هتخوان وا ئرل هزنوتس ېک ولوک هروپ هپ وتایدات ېیدات هتسورو د وسات هک ایتړو هپ ولتسیخا روپ د وساتس يش یلوک اد ،يږیدنګرڅ ېک باسح هپ وساتس .يړکو هزیغا روپار ټیډیرک د Afterpay هک ،هرس وکنووک وتمچ ټډیرک ورون د ېچ هګنڅ هکل کرو ،هیدات هتخوان هګوت هپ ېګلیب د( تیلاعف يفنم موک د هت ورادا ولوکرو خیرات ټډیرک د وساتس نکمم اد ،يړکرو روپار ) هیدات مدع د ای تایدات يوش اروخ لدیروظنم ولوک هسلارت )ټډیرک رون ای( روپ روک د وساتس يش هراکښ ېک يوک نمزنوتس .ورل تامولعم روټګ رون هړا هپ ولوکرو روپار ټیډیرک د ېک هڼاپ 86 هپ ږوم هپ ولدوریپ روک د وساتس يش یلوک تلاوصحم اد ؟ېي ربخ هت .يړکو هزیغا ایتړو ؟وژیردو هګنڅ ږوم ویول د هخرب ۍړمول يکرپڅ ېد د ېنیځ هړا هپ يلاوګنرڅ ولوک وړکیرپ يرل ېنووښرلا ېروټګ لدولرد "ودعاوق ییلاط" د هروکفم هلب يوک هناسا ېړکیرپ ځرو هره ېچ ،يد ... ېنیځ ږومز هتلد :لوصا نیرز روپ هپ نایش ریڅ هپ وماج د 1 ئوراکو هنوباختنا هنازرا ،يلخا هم .ئړکرو ېسیپ يدغن وا اوخواش :هراپل ولدوریپ ویول د 2 ېرلا ېلیدب ېیدات د وا ئړکو دوریپ )روپ NILS د هکل( ئمومو یلوک وسات :هراپل هڅ ره د 3 ېد د وسات ېچ ېد هل هترپ ئش هک ؟ئش مت ئړکو امپس هراپل روپ د وسات ېچ ئوک رکف وسات ۍنوا ېدپ ،ئش یلوک هیدات هتریب لوک يدنوخ وسیپ رادقم ېد د ېک .ئړک لیپ :تیلاعف .یړک فرصمریډ وسات ېچ ئړکو رکف هړا هپ تخو هغه د ؟وو ناور هڅ ؟ئړکو هڅ لوډ لب هپ لځ لب هب وسات ؟ئوکرد ساسحا هګنڅ هت وسات اد 107
108 .7 :يړوا
خی د يک لصف
هنوزار
ېک ایلارتسا هپ
يدپ
ولتاس
:تیلاعف ئړک وات ۍړک ېرېمش هل ؟تسای هښ هرموڅ ېک ولوک مارآ هپ وسات 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ایتناریح ېروپ هړز هپ 109 ېک نایرج هپ يبود د ېک ایلارټسآ هپ اد د اد ېچ ېک لاح ېسادپ ید مهم اروخ رت لاک د اد ،ید تخو یړګناځ هراپل وریډ تخو یکنورل راشف يلام وا تخس ولوټ هرس ۍکټچ هپ هنوتښګل يش یدیک مه ،ونمژ د يرتنج ېچ هکځ يش یدیک ریډ يږیکډ هخڅ ونوتیلاعف وا ودند دنوژ ېک هنلوټ ېساد هوی هپ ږوم ېچ هلک هروغ وا يون د لت وا تخوب هپ ېچ ووک وسات ،يوک زکرمت ولوفرصم هپ ونایش راشف ېفقو د ېچ ئړکو ساسحا دیاش اد رګم - ید راک طلغ لتسیخا تخو د وا ید روټګ اروخ اعقاو ږومز مارآ ېچ يياو هت ږوم سنیاس يبط ږومز اد يوک هښ ایتغور يناور وا يکیزف ،يوړول جازم ږومز ،يولاعف هتریب يژرنا هناسا لوک زکرمت وا يومارا هنورکف ږومز يوک د مارآ ېچ ئږیهوپ وسات ایا هل وی هراپل ونښیدنا وسیپ زیدناړو ږوم ؟ید هخڅ ولمرد هل ېسیپ وسات ېچ ووک هن رس لپخ ای ئوځروغو هماپ ږوم رګم ،ئوچاو ېک هګش هپ د نوکس وامارآ ېچ وږیهوپ ېخرب يتایح دنوژيلامملاس يد ونوګرز د ېچ يد هڅ هغه اد ،يد هڅ رون يوش نیرمت وا يوش لدنژیپ هراپل ونولک لیجنا - هروګو هت جاور هبنش لیجنا د ړکو راک ېځرو ږپش یادخ هګنڅ ېچ يياو اچ ره اد ړکو تحارتسا يي همووا هپ وا ای يو کوڅ ېچ ېد هل هترپ ،يوک رما هت يړکو مه مارآ هځرو هوی ،يوک راک موک راک يکنودیمتخ هن د هنیاسوه وساتس لکلاب - يوک هن هدو هرس ېنښیدنا ای ړپشب وا ملاس د نوکس وا مارآ !سکعرب يد نیړا هراپل ولوک دنوژ وا تحارتسا لوډ موک ېچ وروګو ئځار لپخ هپ وا يوک راک هروغ هراپل وساتس مارآ لیپ لوک لولماش ېی ېک شیولاهم زينوا ئړک
110 :تیلاعف 1 يراکښ هڅ هراپل وساتس نوکس وا مارآ ېچ ئړک مسر روځنا وی يړوار مارآ ېچ ئړکو رکف هړا هپ هڅ هغه وا ونولکش ،ونوګنر د .2 .یړک ساسحا مارآ ریډ وسات ېچ ئړکو رکف هړا هپ ونوتخو هغه د ؟لوک هڅ هسوا رت وسات 3 ؟ئرل تسیل ولوک هرسرت د ای نلاپ موک هل هترپ یاپ هپ ۍنوا د هلځ وڅ وسات ؟يراکښ یش هڅ يش ښیپ اد ېچ هلک :تیلاعف .یاځ هراپل تحارتسا د هپ وسات ېچ ئړکو لکټا هروغ لپخ ،ېک ۍنوا هریت هپ ئوک فرصم هګنڅ تخو لپخ وسات ېچ وروګو ېچ ئځار ئړک ریت هنوتعاس هرموڅ ېک يش هره ؟ئړاوغ لوک هرسرت ېی وسات ېچ يوک سکعنم نایش هغه وا نوکس ،مارآ يفاک ۍنوا وساتس ایا ؟هد ایتړا هت هڅ هراپل نولدب ېد د ،هن هک !یلاع ریډ ،يو اد هک تیلاعف هبنشکی هبنشود هبنش هس هبنشراهچ هبنشجنپ هعمج هبنش ګتار ګت / راک هنوراکروک د بوخ تیقلاخ / هبول تحارتسا :رون :رون هنونشیکیلپا ېساد یلوک ېچ يرل نوتش ونوتداع د وساتس يش يړکو هتسرم ېک ولولدب ؟ئږیهوپ ایآ
111 :سمسرک :ئتښوپو ېنتښوپ رایښوه 3 سمسرک د هناځ هل سمسرک ېک ایلارټسآ هپ وی اد ،هد هن ځرو هوی ېزاوی ېک ربوتکا هپ ېچ ید لصف یدیک سمسرک .يږیک لیپ ۍښوخ د ،ایتناریح وی يش راشف اد رګم ،يو نشج کډ یلوک ږوم .يش یدیک مه راشف ولوک فرصم د وش ،وړکو ساسحا ایړتس د هرس وریډ ای لوک ونوراک وریډ د !لوراب ونوراک هلاحشوخ ېچ ید مسوم هغه اد' يو رایښوه هرس وسیپ د وا .1 سمسرک د وسات ادیپ هتریچ ۍښوخ ؟ئوک د وساتس نکمم اد رکف هړا هپ بوتموشام يړکو هتسرم ېک ولوک سمسرک یش هڅهب اد ؟ید یړک یړګناځ .يرلو ریپوت هراپل اچ ره د ۍنروک د وسات دیاش ای ،تخو يوش ریت هرس وا راګنیس ،هړاوخ يړګناځ .ئرلو دای هپ يقیسوم .2 ؟... دیاب وسات ایا د / ژیروخ / هرارو لپخ يتمیق وی هت یوز هرت یتح هب یود ئلخاو ۍلاډ يي یود ېچ يږیهوپ هن سمسرک د ؟يوک هسلارت نوډګ ېک ونوتیلاعف ولوټ د ېکپ هت وسات ېچ ئړکو ېوش لړکرد هنلب نوډګ سمسرک د ږومز ؟هد تداع د تیلاعف ریډ اد ږوم - ید ساسا رپ ېساد ږوم ېچ هکځ ووک "دیاب" ېچ ووک ساسحا .يشو .3 یلوک راظتنا اد ایا ؟يش ؟ید تلاح ینړیب اد ایا د ئش یلوک وسات ایا لپخ هتسورو سمسرک اد وا ئنیوو هرس وناتسود ئرلو دای هپ ؟ئړک هرسرت لاک يون وا ۍتصخر ېچ .يد يدژن ریډ ېزاوی
هریډ ۍلاډ وساتس !هد هښ :ئرلو دای هپ وا 112 فرصم د اد ،ید هړا هپ ولوکرو د سمسرک .يرلن انام ولوک سکب يبیج ږومز ېچ يرل نوتش ېرلا يکنورل انام یریډ هراپل ولوکرو د ؟وش یلوکرو هڅ رون هخڅ سمسرک ېد د ږوم ون يوک يلاخ هن :لوکرو هګوت هزیخوم هپ وسات ېچ هت وناسک وغه هب یش هڅ ېک سمسرک ېدپ ئوښوخ ېی ؟يړوار ۍښوخ هرس یود هل ئش یلوک هګنڅ وسات هلپخ لوډ يکنورل انام وا يړګناځ هپ ؟ئړک هدنګرڅ هننم :ئړک رو هبرجت ونایش د وا يوړوج ۍلاډ یول ېبرجت يږیک ېتاپ راګدای ریډ هلترپ هپ د تیدوجوم( ئړکرو تخو لپخ :)هلترپهپ ونوتاغوس روک د روک د وساتس يش یادیک اد سمسرک يړګناځ د ،ولوک راګنیس هپ ولپخ د ای ،ولوړوج هپ ېناسوه د ېک ړګنا هپ روک د هرس وناموشام يړک ریت تخو ېک ولوبول هپ ټکرک :لوکرو هترېب يلخا هټګ هن تصرف ېد هل کلخ ریډ رو هت وناسک وغه ای ،يږیک راک اضر وا ئړکرو هسلا هل هب اد ېچ يوک :ئړکرو حیرفت هت ناځ وسات ېچ ئړکو رکف هړا هپ هڅ هغه د مسوم يدپ هخڅ ونوراشف ولوټ د هت يړوار يمارآ يک !ئړک نلاپ هراپل ېد د سوا وساتېچ ئړکرو هخڅ هڅ هغه دېزاوی :ئرلېی هم روپ هراپل سمسرک د :هرلا هلب ای ئلخا يي هخڅ ونیچرس هدوجوم د وساتس تاساسحا وا ېسیپ ،تخو - ئړکرو
113 نلاپ سمسرک د .1 لوصا امز هراپل سمسرک يروتس 5 د ئکیلو لوصا 5 لپخ هراپل ولوک هروغ سمسرک د لاک ږس د :ئړک لیپ ېی وسات ېچ هتش تایرظن ېنیځ هتلد مړک رو ېسیپ ېدغن هراپلوکنودوریپ ولوټ د لاکږس هب هز .)يشن فرصم( يش هنېتاپریډ واورلایتړاهتروږوم ېچ ملخاوهړاوخ هغه هب هز مودایتخو ره يښوخ اد هب هز :تیلاعف
هنوماغیپ :مږیلو ماغیپ وی هب هز هنونشج/ېښیپ :مش ړلا هت وښیپ ېد هب هز ۍلاډ :ملخاو ۍلاډ هوی هراپل ېد د هب هز هنو نزاوت د سمسرک د .2 !مارآ 114
115 :ۍتصخر يړوا د وتسیخا دنوخ هخڅ رمل د ېرلا هداس هراپل ایلارټسآ هپ ۍتصخر يړوا د د .ید تخو یړګناځ وی ېک لحاس د يځروا سمسرک وا رمل د ، بابک ،ونورفس ،للت هت لحاس هراپل تروپس .يوراوه هرلا هت وځرويلبنت وا ېدږوا ېځرو ېچ هلک رګم د ناځ کلخ ریډ ،يو ېمرګ ږومز .يموم ېدنلا راشف ریډ یلوک وسات ېچ هد اد هلیه لپخ ېک ویتصخر ېدپ ئش .ئمومو یاځ هلاحشوخ د يړوا د( )FEAR OF SUMMER HOLIDAYS( F.O.S.H. )هریو ویتصخر ساسحا هچک بارطضا د ېک هدوم هپ لصف يوش لکټا ېد د ېچ ید لومعم اد ېنرلماپ موشام د هکل يش یلوک ساسحا ایړتس د کلخ ېچ هنولیلد ېنیځ .ئړک د وا هنوتسیل هخارپ ولوک هرسرت د ،هنوتښګل يفاضا ۍتصخر د ،ېوایتړا يفاضا يد لماش تاساسحا ووایتړا ۍریتاس وناموشام "هتسخ" ئړک هتروپ هټګ هریډ هخڅ ویتصخر د وسات ېچ هګنڅ هکل رګم يو ېکنووک ېړتس يش یادیک ۍتصخر يبود د - وروا وسات ږوم ولوک سکعنم وا ېنوزرا ایب د اعقاو اد ،يږیلدب جازم ۍنروک د وا يږیلدب شیولاهم .يد مهم هڅ ېک دنوژ هپ ېچ ید تخو بسانم هراپل ېچ ووڅهو وسات وړاوغ ږوم رګم ،يو هن يکنوراک رون نکمم تداع لومعم وساتس ریډ هرس وکلخ د ېک دنوژ هپ وساتس وا ينمو هنورفس يون وڅرت ئړک لدب دیل وساتس ئرلو دای هپ ،يرل ناموشام ينچوک ېچ هراپل وناسک وغه د يش هتځنمار تښړت روژ !ید هخڅ یود هل وی اد وا ئرل يړوا 18 هرس موشام لپخ د ېزاوی وسات ېچ :تیلاعف ؟ئوک ساسحا هنوراشف موک د وسات ېک ویتصخر هپ يړوا د
:زاريتصخر د ږومز ئش یلوک وسات ۍتصخر )ېښ( د رت لاک د ساسحا يروپ هخرب ېتاپ 116 ېنووښرلا 5 ږومز هراپل ۍتصخر ېکډ ۍښوخ هل .1 د وساتس اد .ئتاسو ېي هداس ،يش یدیک ایتلاویل هراپل ویتصخر مارآ د وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ رګم وا ئدږیرپ یاځ صلاخ هراپل ولوک هرس ورګلم ای ونایډنواګ ،وناولپخ د هڅ ېک ویتصخر ېد هپ ئسینو هکیړا هړا هپ هڅ هغه د وا ئړکو راک يد نیړا ېد د ئدږیرپ ېی وسات ېچ ئږیږغو ېسیپ وساتس ېچ ئرلو هدارا هړا هپ يږیک فرصم هتریچ .2 .هنوتیدودحم تخو نیرکس د لوقعم هړا هپ ولوراک ۍژولانکیټ د ریډ نیرکس د .ئړک میظنت تاعقوت ۍتصخر ېچ ید ینعم ېدپ تخو ایتغور وا ولوک تښګل ایب هرمود هب يش یدیک ېچ هګنڅ هکل يړک هن هښ بیقعت يرشم وساتس هب ۍنروک وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ ون ،يړک روک د"ېنیځ ئوک بیترت لاثم :يش یدیک "دعاوق تیدودحم ېک راهس هپ ېقیقد 60 وجب 4 رت هخڅ وجب 9 هل راهس د هتشن نیرکس څیه ېروپ .3 وخارپ ،ورګلم د .يکیړا يزینلوټ هراپل ولولښن د هرس ورون ای وناولپخ د هراپل بابک د - ئړک ړوج نلاپ ګت د ئش ړلا هت کراپ ،ئړکو زیدناړو ودیل ئړک نلاپ ېندیل روک د ای .4 )وناموشام وساتس وا( ناځ د اد ېچ هڅ' ېچ هد همس هراپل .'ئسوا ېسغامه ئتساي وړکو حیرفت لت ېچ ورل هن ایتړا ږوم هزاجا هت یاځ وا تخو هراپل ایتمارآ د ،تیقلاخ د وا ،)!هراپل اچره د( ئړکرو ولوک لح ېزنوتس وا ېنړپس ئړک هتځنیمار هنوتصرف .5 لیپ لوک نلاپ "staycation" د رفس د انام staycation د .ئړک د وناینلایس د اد يد لومک ونوتښګل ولدیل د راښ د وساتس ېرلا هل وګرتس !يد لوک هدارا ۍنچوک هوی ږوم :هلسم وسیپ د هرس وسات وڅ رت ېړک هړوج هجیدوب ونوتښګل وړګناځ د ېچ يړکو هتسرم نلاپ هراپل ېنګوتسا ای ۍتصخر هکل ړلا هت ېناپ 50( ئړک ېړګناځ هزادنا وا .)ئش :ئړکو رکف ریڅ هپ یودنځرګ وی د يرګلم ېچ تسایاوو هڅ هب وسات يشرد هت ېمیس وساتس ۍنروک ای د ؟يړک هرسرت وا وا يروګو هڅ وی هنتښوپ اوخواش هراپل ونتښراپس د ای ئټلپو هنوذغاک يلحم وا ئړکو .ئړکو نوټل نیلانآ هراپل وښیپ ایړو عوضوم ېوی د ېک نهذ هپ ئړک هسلارت ډاډ :لوځرګ ار لوځرګ ولړوار هتسلا د وا هنازرا هنوتیلاعف ېچ هکل ېګلیب هنند روک د ېنیځ .يد ړو لوخپ ،ېبول ډروب د ،هنوتیلاعف رنه د يد ېلماش ېکپ ېځرو يماجاپ د وا ،هلیم هکل – ېکلیب رهب روک هل ېنیځ لکسیاب د ،لهو مدق ېک لګنځ هپ .ېندنوم ونویاځ وبلاج د ،لولچ تسیل هپ هڅ ره اد :تخو نلاپ د ېچ ریډ هخڅ هغه هل - ئکیلو ېک لپخ د ایب - ئش یلوک ېی وسات !ئړک نلاپ staycation
117 :تیلاعف ؟يړوار ۍښوخ هڅ ېک ویتصخر هپ هت وسات ؟تسای يړک لاعف هتریب يش هڅ وسات ؟ئړوار هت لاک يون نایش اد ئش یلوک هګنڅ وسات !ئړک لیپ نلاپ وا رکف هراپل يکنولتار د ئوک هسلارت رهب هخڅ ۍتصخر د وسات ېچ هخرب هیول هوی ۍښوخ د ېچ ېلدوښ ونړیڅ هد همت هپ وساتس ېک هڼاپ 50 هپ ږومز !ئړک لیپ لوک میظنت وسیپ د هراپل يکنولتار د ېچ ید تخو سوا يړکو هتسرم ېک ولوک لیپ هپ ولوک نلاپ د هرس وسات هب هجیدوب ۍنچوک
118 :لاک یون نلاپ د لمع د ئړک لیپ ېي هرس ولوک لیپ يون د لاک یون تخو هغه اد .ید تصرف يلام هلپخ کلخ ریډ ېچ ید يون وسیپ د وا يوک هنوزرا .يوړوج هنوتداع روهشم اروخ مرولڅ لاک يون د ځنمرت ونایایلارټسا د ېک 2019 هپ "ئش ېرل هخڅ روپ هل" لوک رکف هړا هپ ېد د وا لوک ساکعنا هت لاک ریت لپخ !یاو هداس هرمود شاک .و لح ید یش یړوایپ وی ئړک لیپ لاک یون لپخ ئړاوغ هګنڅ وسات ېچ هزیغا لیپ هزات د رپ تخو" د ېچ ورل لامتحا ریډ ږوم وړک بیقعت فادها يوش هښن "ساسا وا – لاک یون ،ۍنوا ېون ،ځرو ېون هکل هکل ېناښن ېښن "يصخش" د ناش ادمه هت روک ،ۍتصخر يبهذم ،ېځرو نوږیز د !لځنیم وناتښیو د یتح ای للت لاک يون د وساتس لاک ږس هګنڅ هنیوزریپ دنومو ماود ږل هخڅ %25 هل ېچ ېلدوښ وتاعلاطم ولپخ هتسورو ېځرو 30 ېزاوی اعقاو کلخ %8 ېزاوی وا يږیک ېتاپ نمژ هت ونوډوه د ئش یلوک هګنڅ وسات يوک هرسرت ېی ؟ئو هخرب %8 هنیوزریپ لاک يون د وا ولولدب تداع د لپخ ئرل ایتړا وسات ،هراپل ولوړپشب هړز ریډ ،يون د وڅ رت ئړک ډوډګ دنلچ ئړک ادیپ هرلا هراپل تداع يکنوکښار مهم هراپل وساتس اعقاو هڅ ؟ید هپ ږوم ئنژیپو هنوتښزرا يلصا لپخ ووک هتسرم هرس وساتس ېک هڼاپ 12 هت ونایش ېد لاهمسوا هز ایا ؟ېلو ،هن هک ؟موکرو بوتیړمول دنوژ هښ د مس هرس ونوتښزرا ېد د ایتړا هت ونونولدب وموک هز هراپل ولوک ؟مرل هړا هپ ونوناځ وړز ولپخ د لت ږوم ونوناځ يون د وا وی تخس هڅ وی هب هز" - ورل رواب ریډ هڅ وی هړا هپ ریډ هلترپ هپ ریت د ېک يکنولتار هپ تایز اروخ اد ."مش یړس هښ هګنڅ هکل .ید مهم اعقاو رواب وسات هک" ،لیوو ډروف يرنه ېچ ای ،ئش یلوک وسات ېچ ئوک رکف یشن يي وسات ېچ ئوک رکف وسات ."تسای مس وسات ،یلوک ؟ئږیهوپ ایآ
119 :تیلاعف نلاپ لمع د هتلد .يرلو هلیاپ ړو ماپ د هب ېک دنوژ هپ وساتس ئړک بیقعت ېی وسات هک ،ید نلاپ لمع د ېک تقیقح هپ فده وی ېرلا ېروټګ ېلب د هراپل ولوک هتروپ ماګ د ئوراکو ېی هراپل ولوک راک رول هپ فده لپخ د ئش یلوک وسات ېچ هد ېوش لړوار هګلیب .ئروګو هڼاپ 27 هراپل ؟مړاوغ هڅ هز .1 د مړاوغ هز" ، "مړک ریت تخو ریډ هرس ۍنروک ېلپخ د مړاوغ هز" هګوت هپ ېګلیب د - ئړاوغ ېی وسات ېچ ئړک لیپ ېی هرس هڅ هغه د د ېی هب وسات ېچ یش وی ېزاوی ایب وا ئړکو زکرمت فده هوی هپ ."مړک هیدات تراک ټډیرک لپخ مړاوغ هز" ، "مړکو امپس هراپل ۍتصخر .ئړکو هراپل ولوک هسلارت :فده :مړکو ېی هب هز ېچ راک وی هړک تام اد .2 :ئشیو ېک ونوماګ وینچوک ،ړو لمع د ېخوم )ئسوا يړګناځ( ئړک ړوج نلاپ وی .3 ئړک لماش لوک راک وساتس رول هپ فده د ای دنلچ هوی د هګنڅ وا هتریچ ،هلک ېک ېد هپ :هلك :هتریچ :لوډ هڅ !ئروګو ېی وسات ېچ هتریچ - ئکیلو اد .4 وا ونوفارګ د هت رټوم ای لاچخی ،ېشیش ،ډروب ایتربخ د ای ،هرس ولوراک هپ ټیش ډیرپس د ،ولتاس هپ لانروژ د ګتخمرپ وا هنونلاپ لپخ ئړک ړوج هرس ولوک هښن هپ ونوروځنا
120 ...ئړکو
وساتس نلاپ لمع د وساتس ېچ سوا يدیلک ،يد يړک بیترت هڅره هراپل ږومز هتلد ئش ړلاو خمرپ ېچ هد اد یکټ هرس وسات ېچ يد ېنووښرلا هروغ ېنیځ ېک ولوک راک هپ رول هپ فده د وساتس :يوک هتسرم هصخشم اروخ هړا هپ هڅ هغه د لوک ېی وسات ېچ ئړکو هړکیرپ .ئوک هم ېی هنتښوپ وا ئړاوغ ولیاپ د هراپل يخوم د تابث د هتسورو لاح ېسادپ ئړکو هنښیدنا هړا هپ ولوک هتځنیمار دنلچ د وسات ېچ ېک .ئوک زکرمت ګتخمرپ لپخ ۍنوا ای ځرو هره د هګوت هرادماود هپ وا ئړک بیقعت ئرلو فده ونوګتخمرپ %1 ينچوک هراپل بوتیلایرب د لایریپاچ لپخ د ،هګوت هپ ېګلیب د .ئړک میظنت يد نکممان ابیرقت لوک امپس وسیپ هرس ورګلم د لوډ ررکم هپ وسات هک ئځ هت ونوناکود ۍرایښوه هپ میټ ړتلام د لپخ ېچ ئړک هسلارت ډاډ - ئکاټو هرس ېچ ئړک هروغ يرګلم وا ۍنروک یاځرپ ولوسر نایز هت ایرب وساتس يوڅهو وسات ېرلا د - ئړکرو ماعنا هت ناځ لپخ ولوک يړوایپ دنلچ لپخ ېک ودږوا هپ وا ئړکرو ماعنا ږل هت ناځ لپخ هراپل لپخ د ېچ ئمومو رژ ریډ هب وسات ونوماعنا ينیتښیر فده يوش ړپشب .ئلخاو دنوخ هخڅ !ئړکو ېي روصت .5 هسلارت ډاډ( .ئړک هبرجت هرس ولوک هپ نولدب ېد د هب وسات ېچ ئکیلو تسیل وټګ ولوټ د تبثم ېچ ییاو هت ږوم هنړیڅ - ید ریډ هخڅ يفنم هل تسیل وټګ د وساتس ېچ ئړک ).يو ریډ هخڅ يفنم هل ېټګ نولدب د ېچ اد رګم يرلنو ماود هب نولدب .ئلولو هلځ ریډ تسیل اد يد "ېټیټ واېکسه" ۍماکان ېک ودږوا هپ ېرلا د هتریب" .ئړکو همت ودینتسار هتریب د هت ونوتداع ویناوخپ ولپخ هرس ودیریت هپ تخو د هڅه نولدب د وسات ېچ لځ یړمول هګوت يړګناځ هپ - هد هخرب هوی ېسورپ د "ګت ئوک ،هګوت هپ ېګلیب د ئړک نلاپ هرلا هلپخ اوخواش ېغه د ،ئش یلدنژیپ ډنخ وی وسات هک وڅ رتمرواوکیزویم هڅ وی هب هز ون،موک ساسحاایړتسېریډ د هراپلولولچ د هز هک مړکو تکرح وايړک ښیو ام هل لدوښیرپ ړپشب د هن ئړکو دنلچ هګوت هپ ډنخ يتقوم د هرس ۍماکان لوډ ره د ئړکرو هسلا هل دنلچ "يد یش هڅ" ولتو د هخڅ لورټنک د هتسورو ېتام ۍنچوک ېوی )!هن - "مړکرو ماود هت فرصم مه هب هز ،مرلو فرصم وی ېک تراک ټډیرک هپ هز هک"( لمع هرژ رت رژ وا ئړکو هنتورېت ئړک هدز هخڅ وریت هل ،ېوش هنتوریت هڅ ېچ ئنژیپو ئش هناتس هت
تکرح !ئړکروماود وا
121 :لدینتس هت یځنووښ هتریب ونوتښګل يکنوروځ ېد د ئړکو دنلچ هرس ږومز هراپل ېد د ږوم وکنولتار هروغ هت ناموشام د هلما ېدمه هل ،وړاوغ راشف ریډ د هنوتښګليځنووښ .يش یدیک لملا يبود د وا تخو سمسرک د هنوتښګل ولدینتس هتریب د هت يځنووښ ،ېک ایلارټسآ هپ لیپ هپ لاک ره د ،راشف هنوتخو ېنیځ وا ید چللا یول وی هتلد يځار هتسورو ویتصخر .ئلخاو ټیس يون ړپشب وتلاامکا د ېک يش لیپ لاک زینووښ یون ېچ ېد هل ېکخم :يد ېلحرم رولڅ هراپل ولوک هسلارت A میقتسم د هتلد .1 د هتسورو هخڅ يځنووښ د .ئړک لیپ ېی ېرلا هل ولدوریپ د ېک روک هپ اعقاو وسات ېچ ئړک همولام وا )ئړک ړوج تسیل لپخ ای( ئروګو تسیل وتلاامکا ېی ایب وا ئرل هخمد وسات ېچ ېک لباقم هپ هڅ هغه د ،ئرل ایتړا هت ولدوریپ هڅ يچباتک يوش لوراک ان ېلوټ ،ئړک يدنړګ هنولسنپ اد ئش یلوک راک ایب ای لوراک يو ایتړا هترو ېچ ئلخاو هڅ هغه ېزاوی وا ئړک کاپ .2 يځنووښ هکل ونوتښګل يړګناځ وا ولوک نلاپ د هرس وسات ږوم .ئکاټو دح لپخ هرس 'هجیدوب هړو' هوی هراپل ېتسرم د ېک ولکاټ رادقم هراپل ودینتسار هتریب د هت هم هنوتښګل لاک لوټ د ئش ړلا هت ېڼاپ 50 هراپل ولوک لیپ د هد ېړک یاځوی ،هنوروځنا يځنووښ د ،هنوسیف تروپس د ،تلاامکا ېژورپ د ،هنورفس هکل ئوریه يفاضا يځنووښ د هرس ونیدلاو د هنوتیلاعف باصن يفاضا د وا يکنووک لیومت ډاډ .يرل نوتش هنومارګورپ ریډ ېتسرم د تموکح د هراپل ېلباقم د هرس ونوتښګل د ېک NSW هپ هکل - ئړک کچ یلاو ربارب وطیارش هپ فیفخت د ېچ ئړک هسلارت مارګورپ وناموشام ولاعف .3 د .يړکو يربخ هلکه هپ ېجیدوب ېلپخ د هرس ۍنروک ېلوټ د .ئړکو ېرپ ېربخ هرس وکوت هغه د وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ وڅرت ئړکو تقفاوم هرس موشام ره د وا رمع یود د هراپل موشام ره د نکمم وسات ئلخا ېی وسات ېچ تسای قفاوم ئرلو ایتړا هت ېجیدوب فلتخم دنوړا ېروپ وایتړا يځنووښ .4 يدنوخ هراپل وتازیهجت يځنووښ د لاک يکنولتار د سوا ادمه !ئړکو ایب لوټ اد !ئړک لیپ لوک
122 هندوریپ يځنووښ د هتریب :هنوسرد ېک مروفینوی هپ يځنووښ د .ئش ړلاو هت يځنووښ يناوخپ کوبسیف ،ونوناکود سلا میود د ویول د هرس ونورلپ ورون ای ونوپورګ ئروګو هرس وناموشام ۍکټچ هپ ناموشام .ئلخاو یول یول هزادنا وی ېماج ون يوک هدو هرس ئلخاو یول هزادنا مین ناټوب وا ئلخاو يړکو ماود ریډ یود وڅ رت ېک ماپ هپ ناټوب هغه .زیخوم وڅ تروپس وا يځنووښ د ېچ ئسینو .يد بسانم هراپل وړاود تازیهجت وا هنوسرد هیساطرق د لامتحا اد .يوک هم اورپ ونوډنرب د ئړکرو هسلا هل نایش ېچ هتش رګم يتمیق ږل د ون ،يش بارخ ای فده وتلاامکا هیساطرق رادماود ،ویځنرولپ هپ فیفخت د .ئوځرګو هیساطرق هدمع ای ونوټیکرام رپوس وښ د ېچ ئړکو لدوریپ ېک ویځنرولپ هراپل نومس هرس ونوخرن ای ونوخرن يږیک لدنژیپ وسات هک( ئړکو لدوریپ ېزاوی ولپخ د هرس ناځ هل .)ئش یلوک ېچ يد انام ېدپ لړوار وناموشام ډنرب د ېسیپ يرورض ریغ وسات نامرهق یول وا يتسورو ای ونومون ئوک فرصم یدناب وکوت يکنورل ينشیف ای يتمیق د .ئړک ړوج لپخ رپ ولدوریپ د وړوڅک وا ونوکوب ټون هل وا ئوراکو هنوډنرب يمومع ،یاځ ئړکو هتسرم هرس وناموشام ولپخ راګنیس هرس رنه لپخ هپ یود ېچ يړک :يژولانکیټ ولوک وربخ د هت یول وا يتسورو ،يون ولوټ رت .ئزویرپ هم ېک هرود هپ ولوړول د ېک ماپ هپ يواروغ سلا میود د يوش يون ېدناړو هل – ئسینو .هنوټیلباټ وا هنوپاټپل ، هنورټویپمک يځنووښ ډناربفرس د یوز امز وی مړاوغهز رګم،يړاوغهړوڅک ؟مړکو هڅ هز ،ملخاودوریپ هنازرا ،يړاوغپاټپلیتسورو رولامز ؟مړکو هڅ هز نیدلاو یریډ ېچ ید راشف هغه اد وږیهوپ ږوم .يوک ساسحا ېی هپ يو تخس يش یدیک اد ېچ هرس موشام لپخ د ېچ ئرلو دای ئړکو ېربخ :ېنتښوپ
123 هنوتداع غور يون د هګوت هپ ۍنروک ېوی د ،يړوار لیپ یون وی مه لدینتسار هتریب هت يځنووښ .هرس سناچ ولوک لیپ ونوتداع غاور وا ونوتداع د سکب ۍډوډ د تښاڅ د رنه ولوک ولوړوج د ېک هړیب هپ ېځرو هځنپ ېک ۍنوا هپ هوی لوړوج ۍډوډ يراد هزم وا يحص يش یدیک هنوګنن هلترپ هپ ېځرو ېره د هت موشام لپخ ۍډوډ ېمرغ د لځ وی ېک ۍنوا هپ هل ېک لاک هپ يځنووښ د وسات هب لوکرو ئړک ضرف ( يړک امپس ریډ هخڅ 1,000$ .)7$ تښګل ۍډوډ ېمرغ د د ،ئوک لدوریپ هراپل ۍنوا د ېچ هلک يحص هناتسود سکب ۍډوډ د ېمرغ ،رینپ ،هویم هکل - ئوریه هم هړاوخ تاجيزبس وا رکرک هتشان يوش هتسب ېکخم هل ېکخم لایریپاچ هپ ېچ ئړک دودحم يکوت ېنوراک ایب د( يځار تښګل يلام وا هکل ئړکو رکف ېدناب ۍدنب هتسب ړو هرس وتسب د د ېچ هنوسکب ۍډوډ د .)يو ولوک هروغ ۍډوډ ېمرغ د ناموشام – ئونیښک ېی ډګ وا ئړک لیکښ ېک اد هب یود ېچ يرل لامتحا ریډ ېیو يچ يو هب لامتحا ږل وا يروخو .يوځروغ سکب ۍډوډ د وساتس ېنووښرلا اد !يد ړو ودیک يلپ د مه ېک هت يځنووښ هګنرڅ وسات ؟ئوک رفس د %50 ېدږن ،ېک ونوتلایا وریډ هپ د هت يځنووښ ناموشام لوټ يځنووښ ېچ هلک یتح ،يوک رفس هطساو هپ رټوم هراپل ولولچ لکیاس ای ګتار ګت یود د يو مه نټاو بسانم ای وښپ هپ ېچ یلوک ئشن وسات هک تروپسنارت هماع ،ئش ړلاو لکسیاب رفس رټوم يدارفنا د وا ید روټګ ریډ يرل تښګل مک هلترپ هپ ولوک رفس د وناسک وڅ د ېک رټوم هپ - ئړک و رکف هړا هپ )carpooling( د هرس ونیدلاو ورون د هت يځنووښ وساتس يش یلوک لوکیرش ونورفس .يړک مک هنوتښګل رټوم د :تیلاعف ،تلاامکا وا هیساطرق ،مروفینوی - ئړک هروغ هوی هخڅ ویروګټک هل ولدوریپ د ېنووښرلا هروغ لپخ هراپل ولومک د ونوتښګل د وا - ۍډوډ ېمرغ د ،رفس ،يژولانکیټ ئړک هفاضا يش یلوک هنوتیلاعف يباصن ریغ ۍنوا يځنووښ د هرس ۍناسا هپ نیښپسام وساتس ېک نایرج هپ - تښګل ۍنروک ېلپخ د يړک کډ ېکلب ،لیاسم يلام لپخ ېزاوی هن هپ مه يژرنا وا تخو هپ لپخ مس ونوتیلاعف د ئسینو ېک ماپ هراپل ۍنروک ېره د لدنوم بیکرت د هب اد وا يړکو راک ېچ ید هڅ وی يراکښ فلتخم هراپل اچ ره :ئرلو دای هپ
.8 ونونولدب د دنوژ د :لوک تیاده نلاپ ېنتولا د وساتس ؟ید هڅ 124
هغه ږوم ،ېک Moneycare هپ ره ېچ يد ېلدیل ېزیغا نلاپ هک هغه – هنونولدب لوډ - يو يوش نلاپ ریغ ای يوش هزیغا ېنیاسوه هپ وکلخ د .يش یلوک هنوتخو ېنیځ - يځار وڼب وریډ هپ نولدب يلوار ېښیپ يپاڅان ېدناب ږوم هپ دنوژ هل ېدند د ای لوتام وکیړا د ،هثداح هکل لوډ هداس هپ هنونولدب رون لوکرو هسلا هدند ،للت هت رهب هکل - هد هخرب هوی دنوژ د یلوک وسات ېچ هلک دعاقت وا ،لوک هسلارت اد - يوک هتسرم لت لدولرد نلاپ د ،ئش وساتس ،يوکرو ساسحا ېنووښرلا د د ېزنوتس ای راک مسان وا يومارآ باصعا هرس وساتس ېک تروص هپ ودیک هتځنمار هپ نلاپ د ېنتولا د ټولیپ د .يوک هتسرم د وا لوک بیترت سروک د - ئړکو رکف هړا وا ينهذ ونایش وریډ د ېک لورټنک ټولیپ لوک وتمچ هنودای يکیزف هب لوک ګت ېرلا هل نولدب یول ره د رګم :يړک دای هپ رد نایش هود هت وسات ریډ رهب هخڅ لورټنک د وساتس .1 هروغ وسیپ د یتح - يرل نوتش نایش هخڅ ېغه هل وسات نکمم لدولرد نلاپ ېچ ېریچ ید یاځ هغه اد يړکن ریت يش یدیک هتځنیمار هریو وا بارطضا لورټنک د هڅره ېچ ساسحا ېسادېرد ېد ،يش ښیپ اد هک يد رهب هخڅ :تسایاوو باوځ هت ونتښوپ هراپل ېد د ؟يد يړک ریت هڅ ېکخم ام ام .ئړکو هنودای کاوځ لپخ د وسات ېچ هنووښرلاېدناړوولوکرو هسلا هلېدند د .مش یلوک ادهز،ېوش رت ؟يد ایتښیر هڅ هړا هپ امز سوا هپ یاځ ېک تخو ينسوا هپ وسات وڅ هپ واتچېدنابرس لپخهپ ام .يړک یاځ مرلهړاوخېک ۍراملا کوڅ ای متاس ېی هز ېچ يد کوڅ وسات ېچ هراپل ېد د ؟يوک هنرلماپ امز امز )ې(یرګلمامز ئش ړلا هت يکنولتار يرل هنیم هرس هڅ مهم اروخ اعقاو ېک دنوژ هپ وساتس .2 د :)يد هترو هرموڅ هراپل اچره د وا( يد ېنلوټ وساتس وا ونازیزع ، ۍنروک ، ورګلم بوتیدنوخ وا ایتغور 125
نلاپ ېنتولا د ېچ ید 'نلاپ زاورپ' ېلحرم 3 د ږومز هتلد هخڅ نارحب ای نولدب يکنوګنن لوډ ره د يږیریت 126 .1 لتسیا هاس هروژ ،يشار ایتدنګرڅان وا نولدب ېچ هلک یلوک ېی وسات ېچ یش هروغ وا یړمول لوک ساسحا ایړتس د ئلخاو هاس ئش وتاساسحا ولپخ د ون ،هد هربخ يداع اد ،هښ لا ئړک لیپ ېي هرس ولنم هپ کیرش هرس وکلخ وغه د تاساسحا ئرل رواب يرپ وسات ېچ ئړک .2 ئشار هت وتاساسا هتریب وسیپ د وساتس ېچ ئړک هسلارت ډاډ وی .يد ېدنلا لورټنک رت ېنمژ ۍنړمول هراپل هڅ هغه د وا ئرلو هخوم هناسا ولوک هیدات ېچ ئرلو هنوبوتیړمول هناښور :لوصا وتوګ د ږومز يرل ایتړا هت روپ روک د / هیارک ېوایتړا يبط وا هړاوخ تایدات روپ د وا قرب ،زاګ د !رون ېتاپ ،هراپل ونوبوتیړمول ېیدات ړول ره د وساتس ېرل راشف ېچ ئړک بیترت مټسیس وی هپ ېچ وږیهوپ ږوم ،هګوت هپ ېګلیب د يړک ونولیب قرب وا زاګ د ېک باسح يکناب لاج هوی لکاټ رادقم مظنم ۍنوا هره هراپل يوک راک ېچ هد هرلاګت .3 هنوسلا ېتسرم د هت وسات هب ټولیپ وی ېچ هګنڅ هکل هښن کاوځ د هنتښوغ ېتسرم د ،يیاوو هغه ېنښیدنا ېلپخ ۍروزمک د هن ،هد هنوتراهم هراپل ېتسرم د ېچ ئړوار هت اچ ړتلام د وسات ېچ رژ هرموڅ ره يرلو يواروغ رون هرموه ،ئسینو هکیړا هرس ېروشم کاولپخ د نکمم اد ئرلو هب د وساتس ،يرلو انام ولوک هسلارت وساتس هکل هرس وکنووک وتمچ ونوتمدخ هپ Lifeline د ای ،لوک ېربخ هرس کناب يتاساسحا هخڅ نامزاس يکلسم ریڅ لوک هنتښوغ ېتسرم ېنیتښیر بوتیدنوخ د ون .ید واړت هنیچرس د وسات ،سوا ادمه هت اچ هراپل بوتیدنوخ ؟ئش یلوک هعجارم نوتش کلخ ېساد هتلد هت وسات اعقاو ېچ يرل يوک هنرلماپ :ئرلو دای هپ
:لوک رو هسلا هل وسیپ د هتسورو یماکان هل ماود یلوک لوک هرادا وراچ يلام د تخس دېک ونوتخو هپ يش .يړکو ساسحا ریڅ هپ وللت هپ ېچ ئوک هڅه وسات رګم ،ئرلو نزاوت ېک هڅره یلوک نولدب ېک وطیارش هپ هل هګوت يپاڅان هپ وسات يش هل اد .يړک خم هرس طوقس نایز ورلا وتایز هپ هخڅ ېوی .يوسر وسیپ د ېرلا هل ولومک دیاع د نکمم وسات ۍغوران د ،ئړک هبرجت لوک رو هسلا هل نولدب ېک ایتغور هپ ېرلا هل ېثداح ای ،لدیتام وکیړا د ،)یړغ ۍنروک د ای ناځ( نکمم نولدب .تښګل عقوتم ریغ یول ای يو يمیاد ای هلاهمډنل لورټنک د وساتس هنونولدب اد یریډ يرلو راشف يش یدیک وا يد رهب هخڅ ولوک راک هرس وکلخ وغه د Moneycare تیعضو يلام هپ یود د ېچ يرل هبرجت وساتس هتلد ږوم يد خم هرس نولدب ېک وی هراپل ړتلام ؟هد هتخس هرمود ېلو ،يد تخس لوکرو هسلا هل وسیپ د ېدناب دنوژ هپ هنوتخو ریډ اد ېچ هکځ هد هربخ يداع اد .يرل هزیغا یول هرمود ایتدنګرڅان وا هانګ ،ېسوغ ،ناکټ د ېچ ېدږن د تاساسحا لپخ .ئړکو ساسحا هنوتمدخ هغه ای ،ئړک کیرش هرس وکلخ لومشپ( يوک هنرلماپ هړا هپ وساتس ېچ .)Lifeline وا Beyond Blue د .ید هن هړا هپ وسیپ د ېزاوی نایز يلام :يش یدیک مه هړا هپ ولوکرو هسلا د اد د ،هنونلاپ وا امپس هراپل يکنولتار د دعاقت هګوت هپ ېګلیب هغه - ېکبش ېزینلوټ وا زرط دنوژ د يوش تداع هرسرو وسات ېچ نایش د وا ویتصخر ،ولړوخ د هکل تسای لتسیخا ویلاډ يوش لدنژیپ راک د - هنوتښړوج هنوراک لومعم تیوه وا هرلا دنوژ د تخس لوک هلماعم هرس ناوات وا مغ د هکځ يوش تخس یتح هرس وسیپ د ،يد ولوک وربخ د هړا هپ ېد د لاومعم ږوم ېچ ووک هډډ هخڅ 127
لدولرد میژر يحص د ،لتاس لاعف يش یلوک لوټ لوک بوخ يفاک وا هپ ساسحا یول لورټنک د هرس وسات يړکو هتسرم ېک ولوک هسلارت دیدش هپ ېچ هلک !ينووښرلا ئوک ساسحا .......... د لوډ !ئرلو دای هپ اد يداع لوک ساسحا ناګپخ د د ېچ ېک لاح ېسادپ .هد هربخ ،يو يکنوروځ نکمم هزیغا نولدب ئوک ساسحا ېی وسات ېچ هڅ هغه يداع وی هراپل تیعضو هغه د نکمم ېک ناځ هپ ېی وسات ېچ يو نوګربغ ئموم عیاض ،مغ .تسای هن ېزاوی وسات يداع هوی دنوژ د يدیما ان وا لدیک وی هپ دنوژ لپخ د کوڅ ره وا هد هخرب يوک ساسحا يکټ اد ېک تخو د هرس ورون د .يرل نوتش هتسرم وسات ېچ ئړکو ېربخ هړا هپ هڅ هغه هخڅ ورګلم وا ۍنروک د .يږیریت ېرت مرش څیه ېک ولوک هنتښوغ ړتلام د .هتشن يسین تخو اد ېد د للتار ېرلا هل نولدب د ېک دیاع هپ تیعضو يون د وساتس وا ولنم هپ ونوګنن هپ ونایش هغه د يږیک لیپ هرس ولنم هخڅ لورټنک هل وساتس ېچ هرس ولنم نلاپ ونوماګ وکنولتار د وساتس وا يد رهب لوک تکرح ېرلا هل نولدب د وسات ،لوک ئوک لیپ یلوک لومک ای لوکرو هسلا هل ېدند د دنوژ هپ وسات ېچ يړک صلاخ تخو يش وا( وسات ېچ هتریچ وا ،تسای هتریچ ېک ناځ لپخ ئش ړلا ئړاوغ )ۍنروک وساتس د وساتس ېچ ئړک رو یاځ وا تخو هت ئړکو ېړکیرپ هناښور هړا هپ يکنولتار - يد تخس لوک تکرح ېرلا هل نولدب د هرادا راشف د ېچ ئمومو لاامتحا هب وسات اد .ئړک هدز ېرلا وا هنوتراهم يون ولوک ېځرو يناراب يکنولتار د وسات هب راک مهم !يرل نوتش هتسرم وا .يړک میظنت هراپل لدوریپ وډنو د هپ هت ږوم ارثکا نولدب ېک وطیارش هپ هسلارت لورټنک وا ودیهوپ هښ د وسیپ بیقعت هنوماګ اد يوکار "هلیټ" هراپل ولوک :ئړک .1 لدب ای ړوج نلاپ وسیپ د لپخ ېک هڼاپ 36 هپ عوضوم اد ږوم .ئړک هوی د اد هد ېلوین ېدنلا ښښوپ رت :ید هړا هپ ولتسیخا روځنا هتریب وسیپ د وا لوتایز وسیپ د لوک هسلارت يړوروپ وسات ېچ هڅ هغه وسات ېچ هڅ هغه وا تسای ئرل ېی .2 ېسیپ .ئړکو هلماعم هرس روپ د روپ د !ئړکو مادقا ؟تسای يړوروپ ئروګو ېک هڼاپ 42 هپ هلماعم هرس .3 ېد د سوا .ئتاسو يکوت نیړا ېچ ئړک هسلارت ډاډ ېچ ید تخو يفاک هراپل ولښوپ وکوت ونیړا د وسات هیدات ونولیب ېد د وسات وا ئرل ېسیپ د /هیارک( ئرل مټسیس وی هراپل ولوک انښرب وا وبوا د ،يبط ،هړاوخ ،روپ روک .)هنوتښګل 128 :تیلاعف هګنڅ وسات ؛تسای يوش خم هرسرو وسات ېچ ئړکو رکف هړا هپ ونوګنن ورون د ؟ړکو راک يش هڅ ؟ېلوراک ېرلاګت ېموک وسات ؟ئوش يسلارب ېدناب رو
:تیلاعف د هنتاس ناځ لپخ د هتسورو ولوکرو هسلا هل راک لپخ د .ئړک مک هنوتښګل لپخ یوش قیبطت هخڅ دوښرلاروټګ Beyond Blue 1 ئړک ړوج تسیل ویواروغ هنکمم د هراپل ولومک ونوتښګل د وساتس ېک لودج ېدنلا )يد يړک تسیل هنولاثم وڅ وی ږوم( 2 ئړک تبث هنونایز وا ېټګ باختنا ره د 3 د هت ېټګ ېره ،هراپل ېتسرم د ېک ولدنژیپ هپ ونولح هروغ د هخڅ تسیل د وساتس ونونایز د .+50 .هګوت هپ ېګلیب د :ید مهم هرموڅ اد ېچ ئړکرو ېرمن هوی هخڅ 100 -40 هګوت هپ ېګلیب د :ئړکرو ېرمن يفنم هخڅ 100 د ،ئړکو راک هترو هراپل 4 هراپل يواروغ ره د هرس ولوک ېرل ېرمن ېلوټ نایز د وا ولوک هفاضا ورمن وټګ ولوټ د ئړک راک ېرمن ېلوټ .5 !ئړک لیپ لح ،هرس ېرمن ېړول د یواروغ ېټګ ېوایتړګمین عمج نوډګ ینتشایم ئړک هوغل ]+50[ $$ ئړک امپس ]-20[ لدنوم ونولیدب د دنوخ ېرت ناموشام ]-20[ يلخا 10 انښیرب د لومک ولوراکوبواوا هړاهپ ]+70[ $$$ ئړک امپس هښ هراپل لایریپاچ د ]+40[ ېلاوخان وا ېڅه ېتایز ]-30[ ولوک تعاطا د ۍنروک د ]-60[ ېنوګنن هراپل 20 .4 هوی هپ .ئړکو دنوژ هرس ږل هل ځرو هره ږوم ېچ ېریچ ېک هنلوټ ږوم ېچ ووک هسلارت هنوماغیپ ریډ هت هڅ ریډ ږوم ېچ يږیک لیو هت هخم ریهب ېد د هب وسات ،ورل ایتړا هسلا هل دیاع د ېچ هلک ئسینو ږل د ېچ يوروبجم وسات لو کرو ئړکو دنوژ هرس نایش هغه ېچ هد انام ېدپ اد ،يد مهم هراپل وساتس ېچ ئروګو یود د ېک ونوتښګل هپ وساتس وا ،ېون هراپل ولوک ادیپ یاځ هراپل يوک راک ېرلا هنازرا ېریډ هنارایښوه د ېک هڼاپ 95 هپ ږوم هپ يلاوګنرڅ ودیک يکنووک فرصم ای ،ېړک هسلارت هخرب هړپشب هوی هړا ئوراکو هلیسو يوش وتمچ اد 129
ئروګو هت ونازیزع ولپخ مه يړغ ۍنروک د ېچ ئرلو دای هپ هد هنتاس ناځ د هرلا هروغ ړتلام د ونازیزع ولپخ د راشف ېک ۍنروک هپ يش یلوک راشف يلام ریډ ېچ هکځ ،يرلو تخو نمزنوتس نکمم وسات هل يش یلوک ړتلام ۍنروک د وساتس ،لوډ هترو هپ يړک تایز یلاوخیرتوات وا يړکو هتسرم ېک ولوک هسلارت ېرلا هل ېد د هرس هلما هل ولوکرو هسلا هل دیاع د هرس ۍنروک/يرګلم د وساتس ېچ هد همهم اعقاو اد هل ئرلو ېرتا ېربخ يکنوګنن هلما هل وزیغا ویوش هتخنمار ېدناب ونوتښګل وینروک هپ ورتا وربخ د ئرواو ېربخ یوغه د وا ئړکو ېربخ هړا هپ ونښېدنا ولپخ د هرس یوغه ئروګو هڼاپ 20 هراپل ونووښرلا ورون د هړا هپ ناموشام ېد هل هترپ ،ئرلو ېربخ ېتسینارپ هرس یود هل ېچ ید اد راک هروغ هرس وناموشام د ېچ ئړک رو تصرف هت یود ئړک رو تاحیضوت يلام ای يتاساسحا ریډ هت یود ېچ هسلارت ډاډ ېد د يوک هتسرم ېک لح هپ ولیاسم وینروک د یود ېچ يړکو ساسحا شیولاهم ونوتیلاعف رودنوخ وا هنازرا د هګوت هپ ۍنروک ېوی د ئلخاو هنوماګ هراپل ولوک ئتاسو لامرون هدح رت ناکما د دنوژ نوډګ هپ ولوک ئړکو هنتښوغ ړتلام د ونوباختنا ړتلام د هراپل وکلخ وغه د ېدنلا / ولوکرو هسلا هل ېدند د ېچ ید تسیل يږیریت هخڅ ودیک هیاځ ېب :لوک کرد ېیدات هیاځ ېب د امز یکنوړوج نلاپ يلام / بساحم رسفا Centrelink FIS د یزاتسا HR د :همیب وا رپوس وتمچ همیب د / ډنف رپوس وساتس یکنووک رسفا Centrelink FIS د یکنوړوج نلاپ يلام / بساحم :قوقح Centrelink د رسفاCentrelink FIS د راکلاس يلام :هنتکایب نلاپ وسیپ د / لوړوج امز راکلاس يلام Moneysmart :لوک نلاپ ونوماګ وکنولتار د راکلاس يلام یکنوړوج نلاپ يلام / بساحم هنوتمدخ ولوک یاځرپ یاځ رهب د :ړتلام يصخش رون يرګلم وا ۍنروک هپ ېګلیب د - لوکرو هروشم يصخش Lifeline هګوت مارګورپ ېتسرم د وکنووک راک د اسیلک يلحم ای شیشک رګم يد نمزنوتس اد .يدن ېبرجت ېون لواپ ، ېک لیجنا هپ ایتښیر اد ایا" :يلکیل ږوم ېچ هلک ېچ يدن ږومز ولغار هت ۍړن وا وو يلاخ هنوسلا ېد هل ږوم ېچ هلک ږومز وړلا هخڅ ۍړن شت ایب هب هنوسلا "؟يو :ئرلو دای هپ 130
:شاعم یړمول لدیک یاځوی هرس کاوځ يراک د ئسوا يکلسم دنس د شاعم د - هدند یړمول مهم ریډ وسیپ د لدیهوپ ونوشاعم د وساتس يځار هربخ ولوک لیپ ېدند د ېچ هلک .هد هرلا يلاع هراپل ولښوپ تاعوضوم راک وساتس Payslip دنس شاعم د دنس شاعم د هت وسات دیاب یکنورامګ شاعم د ،هنوتعاس راک د ،يړکرد ېیلام د )يو موک هک( هرموڅ وا هزادنا وساتس ای/وا يوش لتسیخا هراپل .يځ هت ېجیدوب رپوس رولڅ راک د ېک ایلارټسآ هپ قاقحتسا د وی ره ،يرل نوتش هنولوډ لیبلایب ړپشب :هرس وتازایتما وا وطیارش ولپخ .يدادرارق وا ،ریجا ،تخو مین ،تخو Fair Work د ،هراپل وتایزج ورون د ئش ړلا هت ېڼاپ بیو Australia هپ يکنووک راک وی د هیلام هریمش لیاف ېیلام د هب وسات هګوت ایتړا هت Tax File Number )TFN( وتادیاع د لاامتحا هب وسات وا ئرلو وسات ئرلو ایتړا هت ولوکرو هیلام هړا ېروپ ېدپ اد ئوکرو هیلام هرموڅ هسلارت دیاع هرموڅ وسات ېچ يرل ایتغور ،میلعت د هیلام وساتس ئوک ونایش ریڅ هپ وسیلوپ وا ونوتمدخ لوراک هراپل ولوکرو وسیپ د هراپل يږیک يد ېسیپ هغه نشیوینارپوس رپوس ېک تخو هپ دعاقت د ېی وسات ېچ ېچ ېک لاح ېسادپ ون ،ئوک يدنوخ هب اد ،يو هن مهم ځرو نن نکمم اد لاومعم يکنورامګراک !يو ځرو هوی وساتس هریبرس شاعم د وساتس دیاب رپوس وساتس %9.5 هږل رت ږل شاعم د هڼاپ 80 هپ ږوم يوچاو ېک هجیدوب ښښوپ رت هرس لیصفت ریډ هپ ېک یکټ لیپ د هښ وی رګم ،وسین ېدنلا هت وسات ېچ يړک مولعم اد يچ يد اد يوک هیدات رادقم مس يي لدیهوپ ېچ نایش هغه یړمول وسات ېچ هلک يد هښ .ئړک لیپ راک هپ ،ئټګ ېسیپ وسات ېچ سوا ولوک نلاپ وسیپ د ږومز ېک هڼاپ 36 هڼاپ ېکنولتار هپ ای ئش ړلا هت ېخرب ئروګو هقیرط 20/20/60 د ېک مټسیس ېساد هوی د هربخ همهم راک هراپل وساتس ېچ يد لدنوم !يوک :ئړک هراداېسیپ ېلپخ 131
دنس شاعم د وکنووکراک د يکنووکراک نیترام یاټ TFN 123XXXXXX فقوم رویرد ولوسر د هټین 17/02/20XX هرود شاعم د 03/02/20XX - 16/02/20XX لیصفت هنوتعاس خرن شاعم اد ېروپ ېټین رت لاک ېنرلماپ د / يصخش يتصخر 0,00 0,00 188,00 شاعم هصلاخ ان 42,00 23,50 987,00 16.993,00 هیلام 62,00 1.156,00 هترپ ېیلام هل 925,00 15.837,00 هجیدوب رپوس XYZ د 93,77 1.614,34 تامولعم کناب د BSB: 123-456 987654321 :باسح T Martin :مون باسح د :تیلاعف :هد ېوش رکذ هګلیب هوی ېی هتلد - يځار ېک وڼب وفلتخم وریډ هپ دنس شاعم د تکرح رایښوه .يش یدیک نمزنوتس اعقاو لدیهوپ وتایدات هپ وساتس ،يرګلم يرواب وی د يش یادیک هړا ېد هپ يد لوک هتروپ ږغ هراپل ېتسرم د .ئړکو هنتښوپ هخڅ ېګناڅ وتاشاعم د ای ریدم وساتس Fair Work کاولپخ د ،ئرل ېزنوتس ېک یاځ راک لپخ هپ وسات هک تامولعم ریډ هړا هپ ېد د هڼاپ بیو .ئسینو هکیړا هرس Ombudsman ئړک هسلارت تازایتما وا شاعم موک دیاب وسات ېچ يرل مه !ئړک هتروپ ږغ %60 %20 %20 وکنووک راک لځ يړمول د د :هنووښرلا هراپل هقیرط 20/20/60 نلاپ هپ وسات ېچ ید دوښرلا هداس وی اد وساتس ېچ ېریچ ئړک لیپ ېک ولوک وينځرو %60 دیاع د وساتس يځ ېسیپ يکاروخ ،هیارک ،قرب وا زاګ( يځ هت ووایتړا ،ېک امپس هپ %20 ،)ټروپسنارټ ،يکوت تذل وسات ېچ ېک ونایش هغه هپ %20 وا ،ۍتصخر هګوت هپ ېګلیب د( يوک يړو یرت !)للت رهب هراپل ۍډوډ د .1 رادقم )صلاخ( ولتسیخا روک لپخ د ينځرو وساتس ېچ ئړک لیپ هرس د 925$( يږیسر هت باسح يکناب .)دیسر ېنیادا د هګوت هپ لاثم 2 تایدات مظنم رون وا هنولیب لپخ ېځرو ېیدات د وڅ رت ئړک میظنت باسح هل وساتس میقتسم هتسورو .يش رهب هخڅ 3 ئړک میظنت باسح امپس لاج وی دږیل کیتاموتا هراپل ېیدات ېره د وا صلاخ د وساتس ېچ ئړک هتځنیمار باسح امپس وساتس %20 شاعم 925$ د = 185$( يش لودږیلو هت .)%20 4 بیترت باسح ینځرو لاج لب وی شاعم ېځرو ېره د وا ئړک د وساتس )ېسیپ "اکسم" وساتس( دږیل تاموتا لب ېیدات %20 د روک ئړک میظنت 132
:يد هړا هپ يلاوتمچ د لوټ اد ېچ ئمومو هنوتیلاعف هغه :هخوم ېد د هرس وسات هب اد ئش یلوک ېی وسات وسات ېچ يړکو هتسرم ېک ولوک ساسحا اد ئوک هتسرم هڅ وی هرس ۍړن هل مهلا يون د ای ولوک راک هناراکاضر د يش یادیک يو ېرلا هل ولوک هرسرتد راک ړو ېښوخ د لدیک ېتاپ يک هکیړا هپ :ېکیړا هپ وا ،هد هخرب همهم هوی ېبرجت يناسنا هښ هوی هراپل ولتاس ېکیړا ېد د ېک دعاقت هد رلا د هراپل دعاقت د :هتسرم يفاضا يرل نوتش هتسرم هړا هپ ونونلاپ يلام هپ ایلارټسا د ،هراپل ړتلام کاولپخ د ونوتمدخ وتامولعم يلام د ېک ونوتمدخ .ئړکو ېربخ هرس رسفا )FIS( هپ هرس وسات هڼاپ بیو Moneysmart د کاولپخ ریډ هراپل ېتسرم د ېک ولوک نلاپ .يرل مه يکنووکرو باسح وا تامولعم لماش نایش هغه هب ېک ېدپ :نلاپ وساتس ،ئږیسوا هتریچ هب وسات ېچ يو ړوج نلاپ يلام وا ،ئړکو هنرلماپ هت ایتغور .ئړک د نکمم وسات ،ېک تخو هپ دعاقت د زایتما د ای دعاقت رمع د هکل وټګ يتموکح وساتس امومع هب اد تسای ړو هراپل تراک .يرلو هړا ېروپ دیاع وا وینمتش ،رمع هپ هپ دعاقت د ېچ تسای هن هډاډ وسات هک رمع د وا ،ئرلو دیاع هرموڅ هب ېک تخو د ،ئش یلوک هسلارت وسات دعاقت موک Moneysmart Retirement Planner يوراکو Calculator :دنس شاعم د یتسورو لوړځ ۍلوخ راک د لپخ ږوم ېچ ېک لاح ېسادپ ېچ يږیک لیو هنوتخو ریډ "ونولک ییلاط" د دعاقت د ېچ ید اد تقیقح ،ید اروخ لوک نومس هرس نولدب .يش یدیک هنوګنن 133
:للت هنند / للت رهب یوینخم يلاوخیرتوات د 134 لتو هن روک د وتمچ هت S ېرد هز ایا ،ئتښوپو هناځ هل ؟می امپس نوتش هنوتښګل دنوړا ېروپ ولوک میظنت د ېکخم هل ېکخم ،ډناب ېیارک د هکل ،يرل لیاسو وا رچینرف ،سیف ولوچوک د ،هیارک ېچ ېد هل ېکخم ئرلو ایتړا هب وسات ون ئړک امپس ېسیپ ئش ړلا رهب وسات ،ئرلو ایتړا مه هت ېجیدوب ۍنړیب هب وسات د ای میمرت هکل هنوتښګل عقوتم ریغ .لولدب ولیاسو ولوک امپس يلایرب د ېک هڼاپ 46 هپ ږوم هنوکینخت وا ېنووښرلا ېلپخ هراپل ووکیرش ئش يتاپ هرس نلاپ وی د ۍنوا ېلب رت هخڅ ۍنوا ېوی هل د هب وسات هت نلاپ وی هراپل ولوکرو د ونوتښګل د ېروپ ،زاګ ،قرب( ېوایتناسا ،هیارک :ئرلو ایتړا يکوت يکاروخ ،ټینرټنا وا نوفیلت ،)هبوا .ټروپسنارټ وا ئرل ایتړا هت هڅ رون ېچ تسای هن هډاډ راک تښګل وینوا هود ای ۍنوا د هګنڅ ای ولوک نلاپ د ږومز ېک هڼاپ 36 هپ ؟ئوک .ئش ړلا هت ېخرب ایلارټسا ونوتمدخ د وسات ایا ېچ ئروګو هراپل وتازایتما يتلود موک د ېک هڼاپ بیو هدز وسات هک ،هګوت هپ ېګلیب د تسای ړو هل روک د نکمم وسات تسای يکنووک تسای ړو هراپل ولوک دنوژ ېرل هخڅ ېیدات وا ،يرل ایتړا هت میظنت ریډ لدیچوک کچ یول ونایش د Moneysmart .يوک چوک ېچ هلک يرل تسیل ؟رهب هروک هل لځ یړمول هیول اد وسات ېچ ېدل ېکخم ېچ ئش هوپ ، ئړکو هړکیرپ .يوک هڅ وسات
ېچ لتسینارپ ونوباسح وډګ د ېچ انام ېدپ يرل یسرسلا ډګ هل يش یلوک يکنورل باسح رون ېدپ اد .يلخاو ېسیپ ېک باسح لوډ ره د وسات ېچ هد مه انام ئړک کیرش تیلووسم ونوروپ !هوک ماپ :تیلاعف يدنوخ ېي هخم د ولتو د ئرل ایتړا هترو وسات ېچ لوک راک هړا هپ هڅ هغه د .ئړک ډناب $ ئړکرو هیارکۍنیکخم $ )یکنووکېرل( تسیلافومیر $ سیف ولولښن د وبواواانښرب،زاګ د $ عمج $ 135 لدېک چوک هتروک .يش یدیک نولدبیولوی اد اد ېچ ئرلو دای هپ يړک کیلسلا هراجا هب کوڅ ېچ يړک همولام اد ،ئوک هیارک وسات هک يومیظنت هنوتیلووسم وا قوقح هراپل اچ ره د ېچ ید دادرارق ينوناق وی د هب کوڅ ره ېچ ئړک میظنت اد ،ئړک یړګناځ تخو هراپل ولوړوج "تاررقم روک" د ېکپ هنونلاپ هغه .يوک رو ېسیپ هګنڅ هراپل ونوتښګل وکیرش ورون وا ووایتناسا ،ېیارک يش ښیپ هب هڅ ون يځوو صخش وی ېریچ هک ېچ ئړک لماش هسلارت ډاډ ون ،يږیک باطخ ېی هت یود ېچ يږیک تیلووسم ينوناق اچ هغه د هنولیب تخو هپ وا يد ېک باسح ره هپ کوڅ ېچ ئړک ړوج نلاپ وی هراپل ېد د وسات ېچ ئړک ئرلو مټسیس وی هراپل ولوکرو وسیپ د هرس هړا هپ وتايلام ولپخ د ،يسین روک ياځ وی هرس يرګلم لپخ د وسات هک ،لوډ هترو هپ باتک ېد د يوک راک ېچ ئړک ړوج هنومټسیس هغه وا ئړکرو بوتیړمول هت ولوک ېربخ !ید یاځ هښ اروخ هراپل ولوک لیپ د لوک راک ېرلا هل وخرب د وا قوقح لپخ ئش یلوک وسات هتشیم تلود لپخ د هنوتیلووسم د هرس وتمدخ عفادم ولوک هیارک .ئمومو ېرلا هل ولوین ېکیړا ئرل قوقح وسات ېد هپ ېزاوی ای( ئړک کیرش )ئش ېتاپ ېک ماپ د هنوتښګل يلام ېچ ېک لاح ېسادپ روک يون د هب نولدب یول ولوټ رت ،يد ړو دنوژ د ېزاوی ای ولوک دنوژ د هرس ورګلم يو لوک هروغ ولوک
:ایترګلم هرس ټولیپ راکمه هل ئړکو هنتولا هړکیرپ ایترګلم د هرس اچ وی د وروپ هړز هل وی دنوژ د لوک !ید هخڅ ونونولدب هتلد يځار هربخ وراچ يلام د ېچ هلک :يد ېوش رکذ ېنووښرلا يرګلم 5 ږومز .1 هدز هسیک وسیپ د يرګلم لپخ د )!هلپخ وساتس وا( ئړک ئش یلوک هړاود يرګلم وساتس وا وسات ئش ړلا هت ېڼاپ 9 هراپل ولوک لیپ رفس د وسات هب اد .)!هتشن لوک يپاک ونوباوځ د( هړا هپ وسیپ د ېچ يړکو هتسرم هرس ون ،ئش ربخ هخڅ دنلچ فلتخم د وساتس یاځوی هخڅ ېڼاپ هترو د ئش یلوک وسات !ئړک لیپ هسیک ۍلایرب وسیپ يون د .2 ئړک لیپ ېرتا ېربخ د هرس ونازیزع وا يرګلم د وساتس ږوم هڼاپ 20 هپ هراپل ورتا وربخ ونمزیغا ،ولاعف ووکیرش ېنووښرلا ېک .3 ئتساي هتریچ يچ يش هوپ ناور ،دیاع لپخ ؟وییریچ سواږوم هنوروپ وا ۍنمتش لوډ ره ،هنوتښګل ئرل ېي هړاود وسات ېچ ئروګو هلاهم دږوا هپ وسات هک ؟وځهتریچږوم هپ ېړوج ېوی د نکمم ،تسای ېک هکیړا نوتش ېړکیرپ ېیول هراپل ولوک راک د هګوت د - يرلو هب ېزیغا يلام ېیول ېچ يرلو تکرح یاځ وی ،لوک هداو ،هګوت هپ ېګلیب ناموشام د ای لتسیخا روک د ،لوک قفاوم هړا هپ وخوم د وساتس لدولرد هتسرم هرس وسات هب لدیسر هت مهافت لمع نمژ هراپل ولدیسر هتله ېچ يړکو !ئړکو يﺮګﻠﻣ ﻞﭙﺧ د ﻪﺴﯿﮐ ﻮﺴﯿﭘ د ئړﮐ هدز ﻞﯿﭘ ېﺮﺗا ېﺮﺒﺧ ئړﮐ ﺊﻠﺧاو هډﻧو ﻪﻧﻮﻤټﺴﯿﺳ ئړﮐ ﻢﯿﻈﻨﺗ تﻮﺒﺛ ﯽﮑﻧﻮﻠﺗار 136
.4 ئړک میظنت هنومټسیس د تسای ېک تکارش هپ وسات ېچ هلک لڼګ مهم اروخ لوک میظنت ونومټسیس یاځ وی وسات هک هګوت ېړګناځ هپ ،يږیک ولپخ د وسات ېچ هراپل ېد د ئږیسوا ،ئړکو هتسرم ېک ولوبیترت هپ ونومټسیس هڼاپ 28 هپ هت ېخرب مټسیس وسیپ د ږومز ېد د هب هنومټسیس .ئړکو هعجارم ېک :يړکو هتسرم ېک ونوباوځ ونتښوپ ېد د ؟يوکروېسیپ هراپل هڅ د کوڅ هګنڅ هب وسات ېچ ئړک ړوج نلاپ هراپل هنولیب مظنم وا ئړک میسقت هنوتښګل ایآ ېچ ئړکو هړکیرپ .ئړک هیدات هب انښرب،زاګ د هب هنومون هړاود وساتس يو ېک هنولب وبوا وا ډګ ؟ووکیرش باسحيکنابوی ږوم ایا هناسا یسرسلا هت وسیپ هنوباسح رګم ،يوک هیدات هنوتښګل وا يوک يسرسلا ډګ د هت وسیپ ېچ ئش هوپ وسات ېچ ېد هل ېکخم يرل مه انام هرس يرګلم لپخ د ئړکو هړکیرپ هغه وا ،ئړک ړوج نلاپ حضاو وی وساتس ېچ ئړک میظنت هنوباسح ،هګوت هپ ېګلیب د يوک هروپ ېوایتړا ولپخ د ېچ ئړکو هړکیرپ نکمم وسات باسح کیرش وی هراپل ونولیب کیرش وسات ېچ ئړک مولعم اد ئړک صلاخ هراپل ولښوپ ونوتښګل د هب وی ره ئرلو ایتړا هت وسیپ هرموڅ وسات هک ؟ووکیرشهنوروپږوم ایا هپ ېړوج ېوی د ېچ ئړکو هړکیرپ هلک ئش هوپ ،ئلخاو روپ ېسیپ هګوت د هړاود وسات ئوک راک اد وسات ېچ .ئرل تیلووسم ولوکرو هتریب روپ ېک روپ هپ مون لپخ ېچ ېدل ېکخم ئشړلا هت يکنووک نیمضت ای ئوچاو هپ تیلووسم اد وسات يچ ېریچ( يکنوتسیخا روپ يچ هلک ئلخاو هړاغ ،)يړکرو هتریب روپ لوټ اد یلوک يشن هک ئړکو رکف هړا هپ ولیاپ د وا ئږیردو يش عقاو طلغ هڅ وی ېریچ هګوتهپېړوج ېوی د هګنڅږوم هناښور" د ؟ووکېړکیرپيلامېیول هرس وینروک وا وړوج د لدولرد "وکیل يوک هتسرم ېک ولوک ېړکیرپ هپ ای دعاوق هناښور اعقاو ېښرک هناښور يږیهوپ کوڅ ره ېچ يد هنورایعم يش یدیک يلپ هرس ۍناسا هپ وا هنتکایب هتمټسیس لپخ هلځوڅږوم مظنم د هخرب مټسیس هښ ره د ؟ووک ډاډ وڅ رت ید شیو لاهم ولوک کچ ناور مس هڅره ېچ يړک هسلارت يش یدیک هښ هڅ ېچ ئروګو ،يد ئړکو هلماعم هرس وتلااح ویون د وا هټین وسیپ" ۍنتشایم د رظن يلاع وی وسات ېچ ېریچ يد لوک نلاپ "هپش هراپل ولوک لح ېزنوتس ېموک وسیپ د ئسینو تخو نټسکیس زمیج هداو د کلخ هنوتخو ېنیځ" د هلترپ هپ ېړکیرپ د ]ایترګلم[ ".يوک رکف ریډ هت ولدوریپ رټوم :تیلاعف .لوړوج ېښرک هناښور ږومز :ېګلېب تایز هخڅ 200$ هل ۍنروک ږومز ېچ ېد هل هترپ يوک هن تښګل يړکو ېربخ یړمول کیرش هوی هپ 50$ ۍنوا هره ږوم ووک يدنوخ ېک باسح امپس دوریپ ېره د ریډ هخڅ 1,000$د ږوم ووک هسلارت هنوخرن 3 هراپل ېچ ئکیلو اد وا !ئکیلو لپخ سوا هګنرڅ هرس ېد د ېک ۍنروک هپ هب وسات ئوک راک 137
؟يش یلوک هتسرم کوڅ ړتلام مرحم وا ایړو Moneycare د ئرل ایتړا هت ېتسرم يفاضا وسات هنوتخو ېنیځ د ېریچ هک يړکو هتسرم نکمم راکلاس وکیړا د ېچ ېک لاح ېسادپ ،يوک ېدناړو يړک هتځنیمار ېزنوتس هت وسات ېلسم وسیپ يسینو هکیړا هرس نیلانآ ېکیړا ۍنروک ای ایلارټسآ د اد ،يولورټنک ېسیپ يرګلم وساتس ېچ تسای هښوخان هخڅ ېقیرط هغه د وسات هک يرل نوتش ړتلام ېک Moneysmart هپ يو هښن ېنتسیخا هټګ هړوان يلام د نکمم توبث یکنولتار .5 دیاب ېواوخ هړاود ،ېک ایترګلم ۍلایرب هپ فلتخم نکمم وسات يش ېتاپ لیکښ ولوک هرادا وسیپ د ېچ هلک ئرلو هنولور يرل تیلووسم کوڅ ره رګم ،يځار هربخ ۍنروک هپ یود د هګنڅ ېچ يش هوپ ېچ يږیک هرادا يلام ېک ېدوم ېدږوا د ېچ هراپل وړوج وغه د نمژ هت يکنولتار تکارش يلام د هراپل :ئروګو مه اد ،يد وتایلام وا وتایدات Centrelink د Centrelink / ېزیغا ولوکرو هتریب Australian Tax Office )ATO( وساتس هګوت هپ يکنوتسیخا هټګ د لپخ هراپل ولوک هفاضا يرګلم د لوک ټیډپا ای لوړوج تیصو يکنوتسیخا رپوس د وساتس لولدب تاحیضوت وڅ رت لوک ټیډپا ۍسیلاپ د ېمیب د ځیرد وساتس هګوت هپ ېړوج ېوی د يړک سکعنم 138
وی لوسر هت یاپ وکیړا د ریډ ېچ ید نولدب یکنوګنن .يړک هبرجت ېی هب کلخ نوتش نایش ېساد ېچ ېک لاح ېسادپ ېسورپ د ئش یلوک ېی وسات ېچ يرل همهم اد ،ئړکو هتسرم ېک ولوک هداس هپ هتریب د وسات ېچ ئړک هسلارت ډاډ ېچ هد وا يتاساسحا ،يکیزف هراپل ودیځرګار يش یلوک لدیک لاج ئرل ړتلام يناور ېب وا راشف هکل هنوتښګل يتاساسحا يلمع د نکمم وسات رګم ،يلوار يتابث يلام وا وتابیترت دنوژ يون د هکل ولسم ږوم ئړکو هلماعم مه هرس ونونولدب ،هرس ودیریت هپ تخو د ېچ وږیهوپ ېد هل ېچ يرل ایتړو ېد د کلخ ریډ هرادا هنونولدب ،يش خم هرس وتاساسحا يځوب خمرپ دنوژ ړپشب وا يړک ړل وی هراپل ېتسرم د هرس وکلخ وغه د ،يږیک لاج ېچ يرل نوتش هنوتمدخ ړتلام د ئش ړلا ېزاوی ېچ ئرلن ایتړا وسات ون ېی وسات ېچ نایش هروغ هراپل ولوک هرادا :يد اد ېک تخو ېدپ ئش یلوک ناځ د وا ئنمو تیعضو لپخ ئکاټو تاعقوت ينیتښیر هخڅ هرسرو سوا وسات ېچ هڅ هغهیلوک هلماعم وا ئش یلوک هلباقم هڅ هرس ودیریت هپ تخو د وا ئش يش یدیک هلماعم يرګلم يناوخپ لپخ وا ناځ لپخ هغه ېچ ئړکرو یاځ وا تخو هت وا يرل نوتش ېچ ئروګو هنوباختنا ئړکو ېړکیرپ هښ وا ورګلم وا ۍنروک هړاود د ریډ وا رژ - هراپل ړتلام يکلسم ئړکو هنتښوغ ېتسرم د يراو د ،ئړکو ماپ هت ایتغور ېلپخ نیرمت مظنم ،بوخ ،وړاوخ يحص وکیړا وا ونوتیلاعف يکنورل انام وا ئځرګار هتریب هت وتاساسا د هرس يرګلم يناوخپ لپخ د ولوټ رت ئړکو راک ېرلا هل ېسورپ ئش یلوک ېی وسات ېچ هروغ لاج وا قلاط' د Moneysmart ،ASIC د يرل 'تسیل کچ يلاع وی يلام ولوک وساتس هتسورو ولوتام ېکیړا د وڅ رت يړکو هتسرم ېک ولوک میظنت يلام بیقعت تسیل کچ د ریڅ هپ ېد د هت ونایش هغه يوک هتسرم هرس وسات يبسن هپ نکمم ېچ ئړکرو بوتیړمول د هکل( يرلو ایتړا هت ولوک میظنت لوډ ای ،ړتلام وناموشام د ،تامیظنت دنوژ یش هڅ د وا )ېنمژ يلام يتسدمس يش یلوک راظتنا :لدیک لاج هرلا ېنتولا د وساتس لولیدبت 139
وی دنوژ د لدیک رلاپ وا روم د مهم وا يروپ هړز هپ اروخ هل ۍښوخ د .يد هخڅ ونونولدب ېچ ،يځار ېنوګنن یریډ هرس ،یدیک وتمچ يشن ېی یریډ !يش هبرجت دیاب یود ېنووښرلا وڅ وی ېدنلا هراپل ېتسرم د ېک ولوک وتمچ هراپل نولدب د هرس وسات ږوم تخو يتمیق ېدپ هرس ۍنروک د وساتس وا لوک ېرل ایتدنګرڅان هڅ وی د - ېړک ېلماش .لوک هدو ېک :لوک لیپ ۍنروک د ونوتښګل ونیرفاسم د لدیک وتمچ هراپل لولدب ونوبوتیړمول د وکیړا يوق د ېچ ید تخو وی اد وکیړا د وا ئړک هتځنیمار هنوتراهم وا ئنژیپو نولدب ،ئړک هتځنیمار ایتړوایپ وا راشف يلام يلامتحا هړا هپ يکنولتار د هرس يرګلم د وسات هک ئنمو ایتدنګرڅان لوډ هراکښ هپ هرس لب وی د ،ئوک رفس ساسحا هګنڅ وسات ېچ ئړکو ېربخ ږوغ هت لب وی وا !هړاود دب وا هښ - ئوک لپخ د هراپل ولوک هښ يواهوپ د ،ئسینو .ئروګو هرس يرګلم لولدب هنونلاپ د وسیپ د وساتس ای/وا وساتس ېچ لوک هړکیرپ اد نوږیز رت ید هښ یش هڅ هراپل يرګلم د هوی يځار هت راک ېچ هلک هتسورو وا ېروپ ېک هڼاپ 127 هپ ږوم هد هړکیرپ هنمزنوتس ېربخ هړا هپ ولوک دنوژ د هرس دیاع مک د ووک هرس نوږیز د موشام د هنوتښګل وا يرل نوتش هنوتښګل یریډ يلړت هګنڅ هکل هنوتښګل ناور یریډ هتبلا د رګم !يوک هدو ناموشام ېچ هپ ،يرل نوتش ېرلا ودیک رایښوه د ئرلن ایتړا وسات ېچ لدیهوپ ېد د !ئلخاو هروغ هڅره هراپل موشام وا هنوزیم ،ئټلپو هنوتخت سلا مهود ډنارب د وا ،ئړک لدب يکوت یول رون .ئړکو هډډ هخڅ وکوت نیړا مون د يکنورامګراک ېنیځ قاقحتسا زیدناړو يتصخر ۍراودنیم وا نوږیز تموکح ېچ ېک لاح ېسادپ ،يوک د ،شاعم ۍتصخر د ونیدلاو د وا رلاپ د وا ېټګ وتایلام د ۍنروک .يرل ېټګ ریڅ هپ شاعم د يرګلم ایلارټسآ د هراپل وتامولعم ورون د .ئسینو هکیړا هرس ونوتمدخ د موشام د ؟ئږیهوپ ایآ هل تښګل طسوا ېنزور ریډ هخڅ 300,000$ )AIFS :هنیچرس( .ید 140
ۍنروک د ای يرګلم زیزع وی د دنوژ د لوکرو هسلا هل يړغ .هد هنوګنن هیول ولوټ رت .ید یوش لدب دنوژ ینځرو لځ يړمول د نکمم وسات د وا ئوک هرسرت هدند هراپل مه هرس تیعضو يلام يون .تسای خم ېچ هلک ئړکو ربص هرس ناځ لپخ د د وسات ېچ هګنڅ وا تسای نجمغ وسات ېون هره ئړکو نومس هرس ونونولدب ېد هړا هپ هڅ هغه د وا هنورکف هناښور هب ځرو ایتړا هترو وسات ېچ يړوار یواهوپ یول ئرل هخڅ ورون د هب وسات ،ېرلا هل تخو ېد د ورګلم وا ۍنروک د - ئرلو ایتړا هت ېتسرم ېدپ ېروشم يرواب ونايکلسم د ،ړتلام :يد لماش دراوم ېدنلا ېک :ړتلامنارحب د Lifeline :ړتلامرون والوکروهروشم رټکاډ زیی همیس وساتس ایلارټسآ د هراپل ېریو وا مغ د زکرم د( هنوتمدخ ایلارټسآ د )هراپل وکنودوریپ Centrelink هسلا هل کوڅ وی ای یرګلم وی وسات هک يلام هرسرو وسات ېچ يو یړکرو نکمم ،يو يړک کیرش هنوتیلووسم وساتس هسلادمس ېچ يو نایش ېساد .يرل ایتړا هت ماپ هزانج هڅ هغه د لاو هنیم وساتس هک ئروګو د ېی یود ېچ يدږیرپ ېنووښرلا هړا هپ تیصو د هنوتخو ریډ ،يړاوغ هراپل ېزانج يو یوش تبث هګوت هپ ېخرب ېوی د ید هتروپ 5,000$ رت تښګل ېزانج د د ېک ولښوپ ونوتښګل ېد د نکمم رګم يسرسلا د هت ړتلام يلام هراپل ېتسرم Moneysmart .يرلو نوتش ېرلا ېد د يرل تامولعم کاولپخ هړا ېدپ هڅ هغه نکمم لوک میظنت وتاحیضوت ۍنروک ای يرګلم ئش یلوک وسات ېچ يو .ئړکو هتسرم هرسرد تیصو هوی نکمم لاو هنیم / يرګلم وساتس یود ېچ يکاټ اد ېچ يدږیرپ تیصو هرس وینمتش يصخش یود د يړاوغ مون هپ تیکلم د یود د - يش ښیپ هڅ ېک تیکلم هپ یود د يږیک لدنژیپ يد لماش مه هنوروپ ای هنوتیفلکم موک تیصو د يش یادیک کوڅ لب ای وسات ولوک هسلارت ډاډ ېد د ،يو یکنووک ارجا د ۍنمتش صخش د ېچ يرل تیلووسم يش کیرش مس هرس تیصو :لوکرو هسلا هل زیزع لپخ د هرس ولتسانیک تخس د لوک هلماعم 141
وی ېک تخو هپ ایتړا د ...یرګلم د اچ وی د ېک تخو تخس هپ :ېرلا يلمع هځنپ هراپل ړتلام يد نایش هداس اد هنوتخو ریډ ون هتځنیمار ریپوت هراپل اچ وی د ېچ هخڅ تخو تخس د ېچ يوک ېچ يد نایش هځنپ هتلد .يږیریت :وش یلوک ېی لوټ ږوم 1 ېنرلماپ د ای هړاوخ هت یود ئړوار هړوڅک .2 هراپل يوهق / یاچ د یود .ئسابو 3 ئسینو ږوغ وا ينیک ېزاوی 4 هپ تسل ولوک هرسرت د یود د ئړکو هتسرم ېک ولوړپشب 5 هترو وا ئکیلو ماغیپ وی هت یود هنرلماپ وسات ېچ تسایاوو ئوک ېکنولتار يلام د دیاب وسات ېچ يو لځ یړمول نکمم اد اد وا ئړک هرادا ېراچ يلام ۍنروک ېلپخ .يش یلوک ساسحا نمزنوتس اروخ ونوماګ ېد د ،تسای وتمچ وسات ېچ هلک هنتک هت تیعضو يون لپخ بیقعت هپ :ئړک لیپ ئړک لوټار هنوذغاک مهم هک - ئړکرو ربخ هت وکنوک همیب ډنف رپوس ای ېمیب د يرګلم وساتس ډنف د ،هدولرد همیب دنوژ د ېرلا هل ئړک همولعم وڅرت ئسینو هکیړا هرس ئړکو اعدا هګنڅ ېچ ئسینو هکیړا هرس کناب د وکنووک وتمچ هل ونوتمدخ ورون د ئسینو هکیړا هرس ئړک هسلارت روځنا هناښور هڅ هغه د يد یش هڅ وا يرل تیکلم ېچ لوک هسلارت هتسرم ېتسرم د لدیک يړوایپ ېک تخو ېدپ ېزانج د - يراکښ ریڅ هپ ولوک هنتښوغ يسرسلا هت ړتلام يلام هخڅ ولوک هرادا هنوماګ يکنولتار هرس يکنولتار وساتس وا .لوک هتروپ د هرس وسات يش یلوک Centrelink ونوتمدخ ورون وا ولوکرو ېروشم ،وتایدات د هتسورو ېنیړم هل زیزع د وساتس هرس يړکو هتسرم ېک نومس هرس دنوژ 142
.9
143
:میټ Moneycare د ېنووښرلا هروغ
هترو ږوم ېچ هڅ هغه :لیون ): ږل ... ورل ایتړا وکنووکرو روپ ېیدات د :انین هن هت )payday loans( .ئیاوو يرل رز هرس ېچ هغه :لین يوړوج نیناوق یول هخڅ ونایش وړو هل :ادنما لیپ امپس !يوک هدو نایش هرموڅ ېچ هدن همهم ،ئړک .يو ۍنچوک يوش فرصم وکلخ هپ :انا هتوسات ېچ نایش هغه وا ېسیپ فرصم هن هیاځ ېب يرل تښزرا .يږیک هم لیپ هیاځ هغه هل :نیبار وا روم وساتس ېچ ېریچ ئوک !لدوښیرپ رلاپ هنونلاپ ویول هپ وسیپ د :ونوج وا فرصم ،لوک امپس ېک .يد لماش لوکرو نزاوتم هولپ يلام هل :سیرک .ئړکو دنوژ ونوروپ ولپخ د هلکڅیه :يناډ !ئوراک هم روپ ریډ هراپل ولومک 144
رټوم ېچ ېد هل ېکخم :يډنس PPRS هپ !ئروګو ئلخاو )Personal Property ېک )Securities Register تیکلم يصخش د( 2$ ېزاوی )رتسجار بوتيدنوخ ولوراک هپ ونوتکاپ د :نیډانرب !ئړک بیقعت ېسیپ ېلپخ هرس نایش هروغ ېک دنوژ هپ :ردیه .يد ایړو د هرس وسیپ د وساتس :يسیرټ څیه ېک ولوک هنتښوغ ېتسرم .هتشن مرش د ؟ئرل ایتړا هت ولیاسو ويون :وج د - ئوک هم هیارک هراپل ولدوریپ .ئړک هسلارت روپ NILS ان هرس وسیپ د وسات :نیټسیرک ېزاوی وسات وا تسای هن يلیه .تسای هن هت ناځ لپخ یړمول :نریک .ئړکو هیدات لت يځ هرلا هدږوا هڅ ږل :اراس هرس ناځ هل ېچ ئرلو دای هپ ئسوا نابرهم وسات ېچ ېد هل ېکخم :انیل ېکخم .ئټګ ېیو ،ئړک فرصم هنوچا هګناپ وسات ېچ ېد هل ېکخم ،ئړکو قیقحت ،ئړکو ،ئړکو دعاقت وسات ېچ ېد هل .ئړکو امپس 145
دوریپ هرس تسیل د لت :ینیپ ئش یلوک وسات هک .ئړکو ،ئدږیرپ ېک روک هپ ناموشام ... ید مه راک هښ اد یتح وسات ېچ ېدل ېکخم :ارډناس ،ئسینو ېک ماپ هپ ئړکو لدوریپ ؟هد ایتړا ای هنتښوغ اد ایا .ئش یکنوتاس وسیپ د :ټنیج Moneycare د ئړکار هزاجا !هګنرڅ ېچ ېیښو هت وسات :ګنود MoneySmart.gov.au ئړکو شرافس یوا کیت ږل د يمزلا هک يرورض ریغ EnergyMadeEasy.gov.au هنیادا ېکخم ینلک نوفیلټ د ئړک هلترپ هنوخرن SBS ondemand وا ABC iview هنونوتباتک :ئلولو ایړو ئړک فرصم ږل ئړک هسلارت دیاع ریډ يراکښ هښ اروخ اد هک :يمیت .يو اد دیاش ،يو ایتښیر ېچ وساتس ېچ ئږیهوپ :نیرتیک يځ هتریچ ېسیپ .همیب ېزانج د RIP د :نلوک یاځ رپ ېد د هد هکود هوی اد ډناب ېزانج د ای هیدات ېکخم د .ئړکو هڅه 146
:سنرفیر ېکیړا ېروټګ
147
.10
هڼاپ 32 :هڼاپبیو ربیاسيتلودایلارتسا د www.cyber.gov.au هڼاپ 64 :لوکهلترپوکنورولپنوچرپ يژرنا د www.compare.energy.vic.gov.au www.service.nsw.gov.au/transaction/compare-energyplans-energy-made-easy هڼاپ 69 :Telecommunications Industry Ombudsman )TIO( www.tio.com.au 1800 062 058 هڼاپ 77 :هڼاپبیو ېمیب ولدیهوپ د اروشېمیب د ایلارټسآ د www.understandinsurance.com.au/choosing-the-rightpolicy هڼاپ 79 :ئړکو هنتښوغ ولوک هفاضاهتریب د وسیپ د www.demandarefund.consumeraction.org.au هڼاپ 84 :ېتسرم يقوقحېک NSW هپ www.legalaid.nsw.gov.au 1300 888 529 :ېتسرم يقوقحېک VIC هپ www.legalaid.vic.gov.au 1300 792 387 :ېتسرم يقوقحېک WA هپ www.legalaid.wa.gov.au 1300 650 579 :ېتسرم يقوقحېک QLD هپ www.legalaid.qld.gov.au 1300 651 188 :ېتسرم يقوقحېک ACT هپ www.legalaidact.org.au 1300 654 314 :ېتسرم يقوقحېک TAS هپ www.legalaid.tas.gov.au 1300 366 611 :ېتسرم يقوقحېک NT هپ www.ntlac.nt.gov.au 1800 019 343 هڼاپ 87 :Equifax www.MyCreditFile.com.au 13 83 32 :Illion www.CheckYourCredit.com.au 13 23 33 :Experian www.experian.com.au/ordercredit-report 1300 783 684 روټګ هنوکنیل 148
:هڼاپوقیاقح د زکرميقوقح وقوقحيلام د www.financialrights.org.au/factsheets/your-creditreport-factsheet هڼاپ 90 :IDCare www.idcare.org 1300IDCARE :Lifeline www.lifeline.org.au 13 11 14 :Beyond Blue www.beyondblue.org.au 1300 22 463 هڼاپ 130 :Lifeline www.lifeline.org.au 13 11 14 :Beyond Blue www.beyondblue.org.au 1300 22 463 هڼاپ 133 :یکنوړوجنلاپ دعاقت Moneysmart د www.moneysmart.gov.au/retirement-income/ retirement-planner هڼاپ 134 :دوښرلاولوکتکرح Moneysmart د www.moneysmart.gov.au/student-life-and-money/ moving-out-of-home :هڼاپبیو ایلارتساراک هنلاداع د www.fairwork.gov.au/find-help-for/young-workers-andstudents هڼاپ 138 :يرلنوتش ړتلاميلام www.relationships.org.au/ www.familyrelationships.gov.au/ :ړتلامېنتسیخا هټګ هړوانيلام د www.moneysmart.gov.au/financial-abuse هڼاپ 139 :تسیلکچيلامودیک لاجوا قلاط د www.moneysmart.gov.au/getting-divorced-orseparating/divorce-and-separation-financial-checklist هڼاپ 140 وارلاپ د واېټګېیلام د ۍنروک د ،شاعمۍتصخر د ونیدلاو د :شاعميرګلم www.servicesaustralia.gov.au/individuals/subjects/ ۍنروک - تایدات 13 61 50 هڼاپ 141 :Lifeline www.lifeline.org.au 13 11 14 :زکرمناګپخوامغ د ایلارټسا د www.grief.org.au 1800 642 066 :)هراپلوکنودوریپ Centrelink د( ایلارټسآهنوتمدخ www.servicesaustralia.gov.au :لوکرو هسلا هليرګلملپخ د www.moneysmart.gov.au/losing-your-partner :تامولامېزانج د www.moneysmart.gov.au/paying-for-your-funeral :لوکهسلارتهتسرم www.servicesaustralia.gov.au 13 23 00 149
152