ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﻻي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ وﻳﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ دوﻟﺖ ﻳﺎ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﻻي ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻫﻤﻪء اﻗﻄﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺮض اﺳﺖ و اﻗﺪام ﺑﻪ آن ـ ﻣﺜﻞ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻫﺮ ﻓﺮض دﻳﮕﺮي از ﻓﺮض ﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ اﷲ ﺑﺎﻻي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﻴﺪه ـ اﻣﺮ ﺣﺘﻤﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،و در آن اﺧﺘﻴﺎر و رﺧﺼﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ،ﻟﻴﻜﻦ اﻳﻦ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻓﺮض ﻛﻔﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن را ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدﻧﺪ ﻓﺮض ﺑﺠﺎ ﺷﺪه و از ذﻣﻪ دﻳﮕﺮان ﺳﺎﻗﻂ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻛﻪ آن را ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﭘﺎ ﻛﻨﻨﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ ﺑﻌﻀﻲ در آن راه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺮ ذﻣﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮﺿﻴﺘﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻮده ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪون ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﺖ از ﮔﺮدن ﻫﻴﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﻲ ﮔﺮدد. و اﮔﺮ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاي ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﻧﻜﺮد ﮔﻨﺎه از ذﻣﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن ﺧﻼﻓﺖ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﺎ ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻓﺮﺿﻴﺖ آن ﺑﺪوش آن ﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ اﻗﺪام ﻧﻜﺮده اﻧﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .زﻳﺮا ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن ﻓﺮض ﮔﻨﺎه ﺗﺄﺧﻴﺮ آن و ﮔﻨﺎه ﻋﺪم اﻗﺪام ﺑﻪ آن را ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲ ﺳﺎزد ،ﭼﻮن وي ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ آن ﺑﻮده و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪن آن دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ .اﻣﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻓﺮض اﻗﺪاﻣﻲ ﻧﻜﺮده اﻧﺪ ﮔﻨﺎه آن ﺳﻪ روز ﺑﻌﺪ از ﻧﺎﺑﻮدي ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪن و ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ دﻳﮕﺮ ،ﺑﺮ ذﻣﻪ ﺷﺎن ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ ،زﻳﺮا اﷲ ﻓﺮﺿﻲ را ﻛﻪ ﺑﺪوش ﺷﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ و آﻧﺎن ﺑﻪ آن اﻗﺪام ﻧﻜﺮده اﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻫﺎﺋﻲ دﺳﺖ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻔﻀﻲ ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن آن ﺷﻮد ،ﻟﺬا آﻧﺎن ﻣﺴﺘﺤﻖ ﮔﻨﺎه ﺑﻮده ﺳﺰاوار ﻋﺬاب و رﺳﻮاﺋﻲ از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ در دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺧﻮﻳﺶ از ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﻳﺎ از ﻋﺪم اﺷﺘﺮاك ﺷﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻫﺎي ﻛﻪ ﻣﻨﺘﺞ ﺑﻪ ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺴﺘﺤﻖ ﮔﻨﺎه ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﭼﻴﺰ ﻇﺎﻫﺮ و آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ،زﻳﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﺮك ﻫﺮ ﻓﺮض از ﻓﺮض ﻫﺎي ﻛﻪ اﷲ ﺑﺎﻻي ﺷﺎن ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻓﺮﺿﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻓﺮض ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻓﺬ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و اﺣﻜﺎم دﻳﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻛﺎر اﺳﻼم ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻛﻠﻤﻪ اﷲ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ و ﺳﺎﺋﺮ اﻃﺮاف و اﻛﻨﺎف ﺟﻬﺎن اﻋﺎﻟﻲ و ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد .ﺑﻨﺎﺑﺮ آن ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮاي ﻫﻴﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ در روي زﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﺑﺎز ﻧﺸﺴﺘﻦ از اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻲ ﻛﻪ اﷲ ﺑﺮ وي ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻗﺎﻣﻪ دﻳﻦ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﻋﺬري ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻴﺴﺖ ،و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺟﻬﺖ اﻗﺎﻣﻪ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ از ﺧﻼﻓﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ،و ﻛﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺪود اﷲ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻔﻆ ﻣﺤﺮﻣﺎت اﷲ ﺑﺮﭘﺎ دارد و ﻧﻪ ﻫﻢ ﻛﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺣﻜﺎم دﻳﻦ را ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ )ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ( ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎزد .ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ در اﺳﻼم ﻫﻴﭻ رﺧﺼﺖ و ﮔﻨﺠﺎﻳﺸﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎز ﻧﺸﺴﺘﻦ از اﻗﺎﻣﻪ اﻳﻦ ﻓﺮض )ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ( ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻴﺎﻣﺶ وﺟﻮد ﻧﺪارد.
١
دﻟﻴﻞ ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ از ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ اول :ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ ) (73/1در ﻣﻮرد آﻳﺖ )اﻧّﻲ ﺟﺎﻋﻞُ ﻓﻲ اﻟْﺎَرضِ ﺧَﻠﻴﻔَﺔً() .اﻟﺒﻘﺮة (30:ﮔﻔﺘﻪ) :وﻗﺪ اﺳﺘﺪل اﻟﻘﺮﻃﺒﻲ وﻏﻴﺮه ﺑﻬﺬه اﻵﻳﺔ ﻋﻠﻰ وﺟﻮب ﻧﺼﺐ اﻟﺨﻠﻴﻔﺔ .(...ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻣﺎم ﻗﺮﻃﺒﻲ و دﻳﮕﺮ ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ از آﻳﺔ )ﻣﺬﻛﻮر( ﺑﺮ واﺟﺐ ﺑﻮدن ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻤﻮده اﻧﺪ .ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮﻃﺒﻲ ) 182/1و ﻳﺎ (264ﮔﻔﺘﻪ) :ﻫﺬه اﻵﻳﺔ اﺻﻞ ﻓﻲ ﻧﺼﺐ إﻣﺎم .وﻻ ﺧﻼف ﻓﻲ وﺟﻮب ذﻟﻚ ﺑﻴﻦ اﻷﻣﺔ وﻻ ﺑﻴﻦ اﻷﺋﻤﺔ(.ﺗﺮﺟﻤﻪ :اﻳﻦ آﻳﺖ اﺻﻞ )دﻟﻴﻞ ﻣﺤﻜﻢ( ﺑﺮ ﻧﺼﺐ اﻣﺎم ﻳﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ اﺧﺘﻼﻓﻲ در واﺟﺐ ﺑﻮدن )ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ( ﺑﻴﻦ اﻣﺖ اﺳﻼم و ﺑﻴﻦ أﺋﻤﺔ ﻣﺬاﻫﺐ ﻧﻴﺴﺖ .و أﻳﺎت ﻣﺒﺎرﻛﻪ) :ﻳﺎداوود إِﻧﱠﺎ ﺟﻌﻠْﻨَﺎك ﺧَﻠﻴﻔَﺔً ﻓﻲ اﻟْﺄَرضِ ﻓَﺎﺣﻜُﻢ ﺑﻴﻦَ اﻟﻨﱠﺎسِ() .ص) .(26:وﻋﺪ اﻟﻠﱠﻪ اﻟﱠﺬﻳﻦَ آَﻣﻨُﻮا ﻣﻨْﻜُﻢ وﻋﻤﻠُﻮا اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت ﻟَﻴﺴﺘَﺨْﻠﻔَﻨﱠﻬﻢ ﻓﻲ اﻟْﺄَرضِ() .اﻟﻨﻮر .(55:ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ .و ﻗﻮل ﺻﺤﻴﺢ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ وﻋﺪه ﺧﻼﻓﺖ در آﻳﺔ ﻓﻮق )اﻟﻨﻮر (55:ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎء راﺷﺪﻳﻦ ﺧﺘﻢ ﻧﺸﺪه ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻣﺖ اﺳﺖ ،ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺮﻃﺒﻲ در ﺗﻔﺴﻴﺮش ) (299/12ﻓﺮﻣﻮده ) :ﻓﺼﺢ أن اﻵﻳﺔ ﻋﺎﻣﺔ ﻷﻣﺔ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﻴﺮ ﻣﺨﺼﻮﺻﺔ( .ﻳﻌﻨﻲ] :ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ[ در آﻳﺖ ]ﻣﺬﻛﻮر وﻋﺪهء ﺧﻼﻓﺖ[ ﺑﻪ اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎم اﺳﺖ و ﻣﺨﺼﻮص ]ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ[ ﻧﻴﺴﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺛﻌﺎﻟﺒﻲ ) (126/3ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ... دوم :اﷲ رﺳﻮل را اﻣﺮ ﻛﺮده ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آن ﭼﻪ اﷲ ﻧﺎزل ﻛﺮده ﺣﻜﻢ ﻛﻨﺪ ،و اﻣﺮش ﺑﺎﻻي وي در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺰم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ) :ﻓَﺎﺣﻜُﻢ ﺑﻴﻨَﻬﻢ ﺑِﻤﺎ أَﻧْﺰَلَ اﻟﻠﱠﻪ) .(وأَنِ اﺣﻜُﻢ ﺑﻴﻨَﻬﻢ ﺑِﻤﺎ أَﻧْﺰَلَ اﻟﻠﱠﻪ) .(اﻟﻤﺎﺋﺪه48:و .(49و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ رﺳﻮل ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﺎص ﻛﻨﻨﺪه وارد ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﻤﻮم اﻣﺘﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،و اﻳﻦ ﺟﺎ دﻟﻴﻠﻲ وارد ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﺧﻄﺎب ﻣﺬﻛﻮر را ﺑﻪ وي ﺧﺎص ﺳﺎزد ﻟﺬا ﻋﺎم ﺑﻮده ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاي ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن ﺣﻜﻢ و ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ،و ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻫﻢ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ و ﺳﻠﻄﻪ اﺳﻼﻣﻲ .ﻋﻼوه از آن اﷲ اﻃﺎﻋﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺎﻛﻢ را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﻴﺪه اﺳﺖ و آن دﻻﻟﺖ ﺑﺮ وﺟﻮب وﺟﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ )ﻳﺎ أَﻳﻬﺎ اﻟﱠﺬﻳﻦَ آَﻣﻨُﻮا أَﻃﻴﻌﻮا اﻟﻠﱠﻪ وأَﻃﻴﻌﻮا اﻟﺮﱠﺳﻮلَ وأُوﻟﻲ اﻟْﺄَﻣﺮِ ﻣﻨْﻜُﻢ) .(اﻟﻨﺴĤء .(59:و اﷲ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺻﻼً وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺲ اﻳﻦ ﺧﻮد دﻻﻟﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن و ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آوردن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آوردن ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﻧﺪب و ﻳﺎ اﺑﺎﺣﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ وﺟﻮب اﺳﺖ زﻳﺮا ﺣﻜﻢ ﺑﻪ آن ﭼﻪ اﷲ ﻓﺮﺳﺘﺎده واﺟﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و اﷲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار اﻣﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد و ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن آن ﻫﻢ اﻣﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ ،ﭼﻪ ﺑﺮ وﺟﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار اﻗﺎﻣﺔ ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﺗﺮك ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آوردن وي ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺪن ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ را در ﭘﻲ دارد ،ﭘﺲ اﻳﺠﺎد و ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آوردن آن واﺟﺐ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،زﻳﺮا ﺑﺮ ﻋﺪم اﻳﺠﺎدش ﻛﺎر ﺣﺮام ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ آن ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺪن ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ اﺳﺖ. ﺳﻮم :ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻤﻲ از اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻋﻲ و ﻳﺎ ﻋﺒﺎدات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻛﻪ اﷲ ﺑﺎﻻي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﻣﺜﻞ) :اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ ،ﻗﺼﺎص ﻗﺎﺗﻞ ،ﺣﺪ ﺳﺎرق ،رﺟﻢ زاﻧﻲ ،ﺿﺮب ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮ زاﻧﻲ و ﻗﺎذف ،ﺣﺪ ﺷﺮاب ﻧﻮش( وﻏﻴﺮه اﻗﺎﻣﻪ و ﺗﻜﻤﻴﻞ اﻳﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ از ﻃﺮف دوﻟﺖ ﻳﺎ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ،ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ اﻧﻔﺮادي ،از ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﷲ ﻓﺮﻣﻮده) :واﻟﺴﺎرِقُ واﻟﺴﺎرِﻗَﺔُ ﻓَﺎﻗْﻄَﻌﻮا() .اﻟﻤﺎﺋﺪه (38:در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﺎرق
٢
ﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﭘﺲ ﭼﺮا )واو( ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ ﻗﻄﻊ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه و )ﻓَﺎﻗْﻄَﻌﻮا( ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻟﺬا اﻳﻦ ﺟﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ ﻳﻌﻨﻲ دوﻟﺖ ﻳﺎ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺮاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻄﻊ را اﻗﺎﻣﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .و ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر اﺳﺖ در )اﻟﺰﱠاﻧﻴﺔُ واﻟﺰﱠاﻧﻲ ﻓَﺎﺟﻠﺪوا() .اﻟﻨﻮر.(2: وﻏﻴﺮه .در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﺴﻔﻲ )ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر (2:ﮔﻔﺘﻪ) :واﻟﺨﻄﺎب ﻟﻸﺋﻤﺔ( .ﻳﻌﻨﻲ :ﺧﻄﺎب )ﻓَﺎﺟﻠﺪوا( و )ﻓَﺎﻗْﻄَﻌﻮا( ﺑﻪ اﻣﺎم و ﻳﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺳﺖ) .ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮي ... (220/6:و ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺤﻜﻢ ﻛﺮدن ﺳﺮﺣﺪات اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺪوش اﻣﺎم و ﻳﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺳﺖ.
دﻟﻴﻞ ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ از اﺣﺎدﻳﺚ ﻧﺒﻮي اول :ﻋﻦِ اﻟﻨﱡﻌﻤﺎنِ ﺑﻦِ ﺑﺸﻴﺮٍ ﻗَﺎلَ ﻗَﺎلَ رﺳﻮلُ اﻟﻠﱠﻪ ﺗَﻜُﻮنُ اﻟﻨﱡﺒﻮةُ ﻓﻴﻜُﻢ ﻣﺎ ﺷَﺎء اﻟﻠﱠﻪ أَنْ ﺗَﻜُﻮنَ ﺛُﻢ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ إِذَا ﺷَﺎء أَنْ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ ﺛُﻢ ﺗَﻜُﻮنُ ﺧﻠَﺎﻓَﺔٌ ﻋﻠَﻰ ﻣﻨْﻬﺎجِ اﻟﻨﱡﺒﻮةِ ﻓَﺘَﻜُﻮنُ ﻣﺎ ﺷَﺎء اﻟﻠﱠﻪ أَنْ ﺗَﻜُﻮنَ ﺛُﻢ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ إِذَا ﺷَﺎء اﻟﻠﱠﻪ أَنْ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ ﺛُﻢ ﺗَﻜُﻮنُ ﻣﻠْﻜًﺎ ﻋﺎﺿﺎ ﻓَﻴﻜُﻮنُ ﻣﺎ ﺷَﺎء اﻟﻠﱠﻪ أَنْ ﻳﻜُﻮنَ ﺛُﻢ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ إِذَا ﺷَﺎء أَنْ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ ﺛُﻢ ﺗَﻜُﻮنُ ﻣﻠْﻜًﺎ ﺟﺒﺮِﻳﺔً ﻓَﺘَﻜُﻮنُ ﻣﺎ ﺷَﺎء اﻟﻠﱠﻪ أَنْ ﺗَﻜُﻮنَ ﺛُﻢ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ إِذَا ﺷَﺎء أَنْ ﻳﺮْﻓَﻌﻬﺎ ﺛُﻢ ﺗَﻜُﻮنُ ﺧﻠَﺎﻓَﺔً ﻋﻠَﻰ ﻣﻨْﻬﺎجِ اﻟﻨﱡﺒﻮةِ ...رواه اﺣﻤﺪ ﻓﻲ ﻣﺴﻨﺪه )(273/4 ﺣﺪﻳﺚ ) .(17680،18430و ﻓﻲ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ188/5) :و (189ﺑﺎب ﻛﻴﻒ ﺑﺪأت اﻻﻣﺎﻣﺔ وﻣﺎ ﺗﺼﻴﺮ اﻟﻴﻪ واﻟﺨﻼﻓﺔ و اﻟﻤﻠﻚ ،رواه اﺣﻤﺪ ﻓﻲ ﺗﺮﺟﻤﺔ اﻟﻨﻌﻤﺎن واﻟﺒﺰاز اﺗﻢ ﻣﻨﻪ واﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ ﺑﺒﻌﻀﻪ ﻓﻲ اﻷوﺳﻂ ورﺟﺎﻟﻪ ﺛﻘﺎت. ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ اﷲ ﺧﻮاﻫﺪ در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮت و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ،و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﷲ ﺧﻮاﺳﺖ آن را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮ ﻣﻲ دارد ،و ﺑﻌﺪ از آن ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮ روش و ﻣﻨﻬﺎج ﻧﺒﻮت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ،و آن ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﷲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ،ﺳﭙﺲ وﻗﺘﻲ اﷲ ﺧﻮاﺳﺖ آن را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﺑﺎ دﻧﺪان ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﻲ آﻳﺪ ،و آن ﺗﺎ وﻗﺘﻲ اﷲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ دوام ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﷲ ﺧﻮاﺳﺖ آن را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﺟﺒﺮ و ﺳﺘﻢ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ،و ﺗﺎ وﻗﺘﻲ اﷲ ﺧﻮاﺳﺖ دوام ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ،ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﷲ ﺧﻮاﺳﺖ آن را دور ﻛﺮده ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮ روش و ﻣﻨﻬﺎج ﻧﺒﻮت ﻣﻲ آﻳﺪ. در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﻛﺘﺎب اﻟﻔﺘﻦ ) (2235/4ﺑﺎب ﻻﺗﻘﻮم ا ﻟﺴﺎﻋﺔ ﺣﺘﻲ ﻳﻤﺮ اﻟﺮﺟﻞ ،ﺣﺪﻳﺚ )7267و (2914از اﺑﻲ ﺳﻌﻴﺪ و ﺟﺎﺑﺮ )رض( رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﻮل اﷲ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻳﻜُﻮنُ ﻓﻲ آﺧﺮِ اﻟﺰﱠﻣﺎنِ ﺧَﻠﻴﻔَﺔٌ ﻳﻘْﺴﻢ اﻟْﻤﺎلَ وﻻَ ﻳﻌﺪه.« ﺗﺮﺟﻤﻪ :در آﺧﺮ اﻟﺰﻣﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ اي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎل را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و )از ﺟﻬﺖ ﻛﺜﺮت ﻣﺎل وﺳﺨﺎﺋﺶ( ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ. در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ) (662/2ﻛﺘﺎب اﻟﻔﺘﻦ ﺑﺎب ﻫﻼك ﻫﺬه اﻷﻣﺔ :از ﺛﻮﺑﺎن Γرواﻳﺖ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ رﺳﻮل اﷲ ﻓﺮﻣﻮد...) :إِنﱠ أُﻣﺘﻲ ﺳﻴﺒﻠُﻎُ ﻣﻠْﻜُﻬﺎ ﻣﺎ زوِي ﻟﻲ ﻣﻨْﻬﺎ.(... رواه اﻟﺘﺮﻣﺬي ) (371/6ﻛﺘﺎب اﻟﻔﺘﻦ ﺑﺎب ﺳﺆَالِ اﻟﻨﱠﺒﻲ ﺛَﻼَﺛﺎً ﻓﻲ أُﻣﺘﻪ ،ﺣﺪﻳﺚ ) .(2203ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﻳﻘﻴﻨﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ اﻣﺖ ﻣﻦ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺑﻪ )ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب( ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ. و در ﺳﻨﻦ اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ اﻟﻜﺒﺮي ) (181/9و ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ) (103/4آﻣﺪه) :ﻟَﻴﺒﻠُﻐَﻦﱠ ﻫﺬَا اﻟْ َﺄﻣﺮُ ﻣﺎ ﺑﻠَﻎَ اﻟﻠﱠﻴﻞُ واﻟﻨﱠﻬﺎر وﻟَﺎ ﻳﺘْﺮُك اﻟﻠﱠﻪ ﺑﻴﺖ ﻣﺪرٍ وﻟَﺎ وﺑﺮٍ إِﻟﱠﺎ أَدﺧَﻠَﻪ اﻟﻠﱠﻪ ﻫﺬَا اﻟﺪﻳﻦَ.(...
٣
وﻓﻲ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ ) (14/6ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎزي ﺑﺎب ﻋﻠﻮ اﻻﺳﻼم ﻋﻠﻰ ﻛﻞ دﻳﻦ ﺧﺎﻟﻔﻪ ،رواه أﺣﻤﺪ واﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ ورﺟﺎل أﺣﻤﺪ واﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ رﺟﺎل اﻟﺼﺤﻴﺢ. ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﺑﺎﻟﻀﺮور دﻳﻦ اﺳﻼم ﻣﻲ رﺳﺪ ﺗﺎ آن ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺷﺐ و روز ﻣﻲ رﺳﺪ و اﷲ ﻫﻴﭻ ﺗﻌﻤﻴﺮ وﺧﻴﻤﻪ اي را ﻧﻤﻲ ﮔﺬارد ﺗﺎ آن ﻛﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم را ﺑﻪ آن ﺟﺎ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ. اﺣﺎدﻳﺚ ﻓﻮق )ﺑﺪون ﺗﺬﻛﺮي از ﻣﻬﺪي( ﺻﺮاﺣﺖ دارﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ در آﺧﺮ اﻟﺰﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎﺋﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ .و ﻣﺮاد از ﺗﻮﺳﻌﻪ و رﺳﻴﺪن دﻳﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻈﺎم آن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ )در ﺳﺮ زﻣﻴﻦ ﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ ﻛﺸﻒ ﺷﺪه اﻧﺪ( ،زﻳﺮا و ﻇﻴﻔﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﻛﻔﺮ را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻛﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ آﻣﺎده ﺟﻬﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ. دوم :در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ) (189/12ﻛﺘﺎب اﻹﻣﺎرة ،ﺑﺎب وﺟﻮب ﻣﻼزﻣﺔ ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ،از ﻧﺎﻓﻊ و از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ Γرواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ رﺳﻮل اﷲ ﮔﻔﺖ) :وﻣﻦْ ﻣﺎت وﻟَﻴﺲ ﻓﻲ ﻋﻨُﻘﻪ ﺑﻴﻌﺔٌ ،ﻣﺎت ﻣﻴﺘَﺔً ﺟﺎﻫﻠﻴﺔً( .ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﻫﺮﻛﺲ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻤﻴﺮد ﻛﻪ در ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﻴﻌﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻣﺮده اﺳﺖ .و ﻧﻴﺰ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ در ﻣﺴﻨﺪش ﺣﺪﻳﺚ )16557و (16271از ﻣﻌﺎوﻳﻪ Γرواﻳﺖ ﻛﺮده) :ﻣﻦْ ﻣﺎت ﺑِﻐَﻴﺮِ إِﻣﺎمٍ ﻣﺎت ﻣﻴﺘَﺔً ﺟﺎﻫﻠﻴﺔً( .و در رواﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ) (282/4ﺣﺪﻳﺚ ) (4483آﻣﺪه) :ﻣﻦْ ﻣﺎت وﻟَﻴﺲ ﻟَﻪ إﻣﺎم ﻣﺎت ﻣﻴﺘﺔً ﺟﺎﻫﻠﻴﺔً( .و در ﻣﺴﻨﺪ اﺑﻲ ﻳﻌﻠﻲ ) (301/13ﺣﺪﻳﺚ ) (7375آﻣﺪه) :ﻣﻦ ﻣﺎت وﻟﻴﺲ ﻋﻠﻰ رأﺳﻪ إﻣﺎم ﻣﺎت ﻣﻴﺘﺔ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ( .و ﻧﻴﺰ در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﻴﻂ ) (70/6آﻣﺪه) :ﻣﻦ ﻣﺎت وﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴﻪ إﻣﺎم ﻣﺎت ﻣﻴﺘﺔ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ( .در اﻳﻦ اﺣﺎدﻳﺚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﻻي ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﻛﻪ در ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﻴﻌﺘﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،و ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﺧﻠﻴﻔﻪ .ﺑﻠﻜﻪ از رواﻳﺖ اﺣﻤﺪ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﻓﻮق ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ وﺟﻮد ﺧﻠﻴﻔﻪ ي واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺧﻮد اﺳﺘﺤﻘﺎق ﺑﻴﻌﺖ را در ﮔﺮدن ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،زﻳﺮا وﺟﻮد ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻌﺖ را در ﮔﺮدن ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺳﻮم :در ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻛﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري ) (1029/3ﻛﺘﺎب اﻟﺠﻬﺎد واﻟﺴﻴﺮ ،ﺑﺎب ﻳﻘﺎﺗﻞ ﻣﻦ وراء اﻹﻣﺎم ،ﺣﺪﻳﺚ )(2890 رواﻳﺖ ﻛﺮده آﻣﺪه) :إِﻧﱠﻤﺎ اﻟْﺈِﻣﺎم ﺟﻨﱠﺔٌ ﻳﻘَﺎﺗَﻞُ ﻣﻦْ وراﺋﻪ وﻳﺘﱠﻘَﻰ ﺑِﻪ .(ﻳﻌﻨﻲ :ﺑﻴﺸﻚ ﻛﻪ اﻣﺎم ]ﺧﻠﻴﻔﻪ[ ﺳﭙﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻘﺐ آن ﭘﻴﻜﺎر ﻛﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻪ وي ﭘﻨﺎه ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪري رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ رﺳﻮل ﻊ ﻟﺨَﻠﻴﻔَﺘَﻴﻦِ ،ﻓَﺎﻗْﺘُﻠُﻮا اﻵﺧَﺮَ ﻣﻨْﻬﻤﺎ« .رواه ﻣﺴﻠﻢ ) (191/12ﻛﺘﺎب اﻻﻣﺎرت ﺑﺎب اذا ﺑﻮﻳﻊ ﻟﺨﻠﻴﻔﺘﻴﻦ اﷲ ﻓﺮﻣﻮد»:إذَا ﺑﻮﻳِ ﺣﺪﻳﺚ ) .(4755ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺎ دو ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮده ﺷﺪ دوﻣﻲ ﺷﺎن را ﻗﺘﻞ ﻛﻨﻴﺪ .ﺑﻴﺎن رﺳﻮل اﷲ ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺳﭙﺮ اﺳﺖ در واﻗﻊ ﺧﺒﺮ دادن از ﻓﻮاﻳﺪ وﺟﻮد ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﻳﺎ اﻣﺎم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺲ آن ﻃﻠﺐ ﻧﺼﺐ و اﻗﺎﻣﻪ اﻣﺎم را دارد ،زﻳﺮا ﺧﺒﺮ دادن از ﭼﻴﺰي ﺗﻮﺳﻂ اﷲ و رﺳﻮﻟﺶ اﮔﺮ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻧﻜﻮﻫﺶ و ﺗﻘﺒﻴﺢ ﺑﻮد ﺧﺒﺮ ﻣﺬﻛﻮر در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻃﻠﺐ ﺗﺮك و ﻧﻬﻲ از آن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،و اﮔﺮ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﻮد ﻃﻠﺐ ﻓﻌﻞ و اﻣﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﭘﺲ اﮔﺮ ﻓﻌﻞ ﻣﻄﻠﻮب ﭼﻴﺰي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ آن اﻗﺎﻣﻪ ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲ ﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﺮ ﺗﺮك آن ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺪن ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲ ﺷﺪ ﻃﻠﺐ آن ﺻﻮرت ﺣﺘﻤﻲ و ﺟﺰﻣﻲ را ﻣﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .و ﺑﻴﺎن رﺳﻮل اﷲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﻴﻌﺖ ﺧﻠﻴﻔﻪ اول ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ وﺟﻮب داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺮاﺣﺖ دارد زﻳﺮا ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻳﻚ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺘﺎل را ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ دوﻣﻲ واﺟﺐ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ .و ﻣﺤﺪﺛﻴﻦ ﻛﺮام ﻫﻢ در وﺟﻮب ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ :در ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ٤
ﺷﺮح اﺑﻮداود ) (112/8ﮔﻔﺘﻪ) :وأﺟﻤﻌﻮا ﻋﻠﻰ أﻧﻪ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﺔ (...ﻳﻌﻨﻲ :اﺗﻔﺎق و )اﺟﻤﺎع( ﺑﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ واﺟﺐ اﺳﺖ .و در ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ) ، (208/13ﻧﻴﻞ اﻻوﻃﺎر ) (166/6و ﺑﻴﻬﻘﻲ ﻓﻲ ﺷﻌﺐ اﻻﻳﻤﺎن ) (6/6ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه.
دﻟﻴﻞ ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ از اﺟﻤﺎع ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ اول :ﺗﺄﻛﻴﺪ اﺟﻤﺎع ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﺑﺮ ﻟﺰوم ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ از آﻧﺠﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت رﺳﻮل اﷲ دﻓﻦ وي را ﺗﺎ دو ﺷﺐ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻓﮕﻨﺪه ﺑﻪ ﻧﺼﺐ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺮاي وي ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ دﻓﻦ ﻛﺮدن ﻗﺪرت داﺷﺘﻨﺪ ]وﻟﻲ ﻧﻜﺮدﻧﺪ[ و اﻳﻦ ﺧﻮد اﺟﻤﺎع اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن ﺑﻪ دﻓﻦ ﻣﻴﺖ، و اﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ واﺟﺐ ﺗﺮ از دﻓﻦ ﻣﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ .و در اﻟﺪر اﻟﻤﺨﺘﺎر ) (548/1ﮔﻔﺘﻪ: )وﻧﺼﺒﻪ أﻫﻢ اﻟﻮاﺟﺒﺎت ﻃﺎﻋﺔ ﻗﺪﻣﻮه ﻋﻠﻰ دﻓﻦ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻌﺠﺰات( .ﻳﻌﻨﻲ :از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ واﺟﺒﺎت اﺳﺖ ﻟﺬا از روي اﻃﺎﻋﺖ ﺑﺮ دﻓﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻘﺪم ﻛﺮده ﺷﺪ .و در ﺣﺎﺷﻴﺔ اﺑﻦ ﻋﺎﺑﺪﻳﻦ ﺷﺎﻣﻲ ﺷﺮح اﻟﺪر اﻟﻤﺨﺘﺎر ) (548/1ﮔﻔﺘﻪ) :وﻫﺬه اﻟﺴﻨﺔ ﺑﺎﻗﻴﺔ إﻟﻰ اﻵن ﻟﻢ ﻳﺪﻓﻦ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺣﺘﻰ ﻳﻮﻟﻰ ﻏﻴﺮه( .ﻳﻌﻨﻲ :اﻳﻦ روش )ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ( ﺗﺎ اﻵن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﻴﭻ ﺧﻠﻴﻔﻪ اي دﻓﻦ ﻧﺸﺪه ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از وي ﺧﻠﻴﻔﻪ دﻳﮕﺮي ﺗﻌﻴﻦ ﺷﺪه. دوم :ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ Γﺑﻨﺎﺑﺮ در ﺧﻮاﺳﺖ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻴﺎن آﻧﺎن ﻛﺎﻧﺪﻳﺪ ﺷﻮد ،و ﺑﺮاي ﺷﺎن ﻣﻴﻌﺎد ﻧﻬﺎﺋﻲ را ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺳﻪ روز ﺑﻮد ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮد ﺑﻌﺪ از آن وﺻﻴﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ روز ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺮ ﻳﻚ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻜﺮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺨﺺ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد ،و ﺑﺮاي ﻛﺸﺘﻦ ﻓﺮد ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻛﺴﻲ را ﻣﻘﺮر ﻛﺮد ،اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ آن ﻫﺎ اﻫﻞ ﺷﻮري و از ﻛﺒﺎر ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ،زﻳﺮا آﻧﺎن ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از: ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ،ﻋﺜﻤﺎن ،ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﺑﻦ ﻋﻮف ،زﺑﻴﺮ اﺑﻦ اﻟﻌﻮام ،ﻃﻠﺤﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ و ﺳﻌﺪ اﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص .ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻨﺎن در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻣﻮاﻓﻘﺘﺶ ﺑﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺧﻮد ﺑﺮ ﻟﺰوم ﺟﺪي و ﺣﺘﻤﻲ ﺑﻮدن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ دﻻﻟﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺳﻮم :ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﺑﺮ وﺟﻮب ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺟﻤﺎع داﺷﺘﻨﺪ ،زﻳﺮا آﻧﺎن ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﻮرد ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺧﺘﻼف ﻧﻜﺮده اﻧﺪ ﻧﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت رﺳﻮل اﷲ و ﻧﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت ﻫﻴﭻ ﺧﻠﻴﻔﻪ اي از ﺧﻠﻔﺎء راﺷﺪﻳﻦ ،ﭘﺲ اﻳﻦ اﺟﻤﺎع ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ و )ﻋﺪم اﺧﺘﻼف ﺷﺎن( دﻟﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي و روﺷﻦ ﺑﺮ وﺟﻮب ﻧﺼﺐ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
٥