Ως φυσική δραστηριότητα ορίζεται κάθε σωματική κίνηση, που παράγεται από τη σύσπαση των σκελετικών μυών και έχει σαν συνέπεια, την κατανάλωση ενέργειας
Ως άσκηση ορίζεται η προγραμματισμένη, δομημένη και επαναλαμβανόμενη σωματική κίνηση, που γίνεται για τη βελτίωση ή διατήρηση ενός ή περισσοτέρων στοιχείων καλής φυσικής κατάστασης
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Διάρκεια
min
Ένταση
HRmax (%)
Σύντομη
< 30
Ελαφρά
< 50
30-60
Μέτρια
50-70
> 60
Έντονη
> 70
Ενδιάμεση Παρατεταμένη
HRmax: μέγιστη καρδιακή συχνότητα (220-ηλικία)
Άσκηση - Ωφέλη Μείωση σωματικού βάρους Αύξηση της ευαισθησίας στη δράση της ινσουλίνης Βελτίωση της καρδιαγγειακής λειτουργίας Βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ Βελτίωση της φυσικής κατάστασης και υγείας Βελτίωση αισθήματος ευεξίας/ποιότητας ζωής
Γενικές οδηγίες
Η άσκηση πρέπει να είναι ευχάριστη
Χρειάζεται ενθάρρυνση από την οικογένεια
Η ώρα της άσκησης πρέπει να είναι βολική
Να τίθενται ρεαλιστικοί στόχοι
Να επισημαίνονται οι αντικειμενικές ενδείξεις της βελτίωσης που προκύπτει από την άθληση
Συστάσεις ADA 2007
Μέτριας έντασης αερόβια φυσική τουλάχιστον 150 min/εβδομάδα και/ή
δραστηριότητα
έντονη αεροβική άσκηση τουλάχιστον 90 min/εβδομάδα. Η φυσική δραστηριότητα πρέπει να κατανέμεται σε τουλάχιστον 3 ημέρες/εβδομάδα και όχι περισσότερο από 2 συνεχόμενες ημέρες χωρίς φυσική δραστηριότητα (Α)
Ασκήσεις αντοχής 3 φορές/εβδομάδα, απουσία αντενδείξεων, στοχεύοντας σ’ όλες τις μεγάλες μυϊκές ομάδες, αυξάνοντας σε 3 σετ των 8-10 επαναλήψεων ανά βάρος (Α)
Κίνδυνοι από την άσκηση Υπογλυκαιμία Υπεργλυχαιμία Επιδείνωση σιωπηλής στεφανιαίας νόσου Επιδείνωση των επιπλοκών του διαβήτη
Άσκηση και κακή γλυχαιμική ρύθμιση
Γλυκόζη πλάσματος > 250 mg/dl έλεγχος με οξόνη στα ούρα εάν οξόνη (+): αναβάλλεται η άσκηση
Γλυκόζη πλάσματος > 300 mg/dl αποφεύγεται η άσκηση
Γλυκόζη πλάσματος πριν την άσκηση < 100 mg/dl πρέπει να προηγείται μικρό γεύμα Diabetes Care 2004; 27:2518-2539
Η άσκηση στο ΣΔτ1 Τα άτομα με ΣΔτ1 μπορούν να συμμετέχουν σε όλα τα επίπεδα άσκησης ΌΧΙ: Έχει παραληφθεί η ινσουλίνη για 12-48 ώρες &
υπάρχει κέτωση
Γλυκόζη > 250 mg/dl + κέτωση ή > 300 mg/dl Την ώρα αιχμής της δράσης της ινσουλίνης
Η άσκηση στο ΣΔτ2 Στα άτομα με ΣΔτ2, αν δεν έχουν μεγάλη έλλειψη ινσουλίνης, αφυδάτωση, δεν υπάρχει λόγος αναβολής της άσκησης, λόγω υπεργλυχαιμίας Αποφυγή της άσκησης: αν Γλυκόζη > 300 mg/dl Diabetes Care 2004; 27:2518-2539
Άσκηση & Ινσουλινοθεραπεία
Αξιολόγηση των στοιχείων της σωματικής άσκησης (διάρκεια, ένταση, χρόνος από το τελευταίο γεύμα)
Η υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια, 12-14 ώρες μετά ή και αργότερα - Ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία
Εφίδρωση και ταχυκαρδία κοινά σημεία της άσκησης και της υπογλυκαιμίας
Παράγοντες που συμβάλλουν στην πρόκληση Υπογλυκαιμίας
Ο τύπος της ινσουλίνης
Ο χρόνος της τελευταίας ένεσης
Η χορήγηση της ινσουλίνης στους ασκούμενους μυς
Η ένταση και η διάρκεια της άσκησης
Η προ της άσκησης μεταβολική κατάσταση
Η ποιότητα της ρύθμισης του διαβήτη
Ο χρόνος κατά τον οποίο θα γίνει η άσκηση (προβλεπόμενη ή τυχαία άσκηση)
Παράγοντες Κινδύνου για Υπογλυκαιμία
Παράλειψη μικρογεύματος
Υπερβολική δόση χορηγούμενης ινσουλίνης
Έντονη σωματική άσκηση
Χρήση αλκοόλ
Νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια
Μείωση δόσης διαβητογόνων φαρμάκων (κορτικοειδών)
Στρατηγικές για Πρόληψη Υπογλυκαιμίας
Αυτοέλεγχος σακχάρων αίματος (πριν-κατά-μετά)
Γνώση της δράσης της χορηγούμενης ινσουλίνης
Αυτοτιτλοποίηση δόσης ινσουλίνης
Χορήγηση πρόσθετων υδατανθράκων
Προγραμματισμός της σωματικής άσκησης
Αναγνώριση των συμπτωμάτων της υπογλυκαιμίας
Γνώση των παραγόντων κινδύνου για υπογλυκαιμία
Δε συνιστάται η χρήση διαφορετικού σημείου κάθε φορά, ανάλογα με το είδος της σωματικής άσκησης
Μείωση της δόσης ινσουλίνης για ασκήσεις διαφορετικής έντασης και διάρκειας Διάρκεια
Ένταση (% μέγιστου HR)
Ελαφρά
(< 50):
π.χ. βάδισμα, αργή κολύμβηση
Μέτρια (50-70):
π.χ. πεζοπορία, τένις, ποδηλασία, τρέξιμο
< 30 min -
-
Έντονη (> 70):
π.χ. ποδηλασία βουνού, σκι, τρέξιμο, αγωνιστική ποδηλασία ή γρήγορη κολύμβηση
-
30-60 min Μεταγευματική ινσουλίνη: 10-50% Βασική ινσουλίνη: 10-20% Μεταγευματική ινσουλίνη: 10-50% Βασική ινσουλίνη: 10-20%
> 60 min Μεταγευματική ινσ.: 5-10%/h άσκησης Βασική ινσουλίνη: 5-10%/h άσκησης Μεταγευματική ινσ.: 5-10%/h άσκησης Βασική ινσουλίνη: 5-10%/h άσκησης Μεταγευματική ινσ.: 5-20%/h άσκησης Βασική ινσουλίνη: 5-20%/h άσκησης
Πρόσθετες ποσότητες υδατανθράκων για διαφορετικές ασκήσεις Ένταση
Διάρκεια Σύντομη
Μέτρια
Μεγάλη
(< 30 min)
(30-60 min)
(> 60 min)
0 – 10 g
10 – 20 g
10 - 20 g/h
Μέτρια (50-70)
10 – 20 g
20 - 60 g
20 – 100 g/h
Έντονη (> 70)
20 – 30 g
30 - 100 g
30 – 100 g/h
(% μέγιστου HR)
Ελαφρά (< 50)
Οδηγίες για τη κατά
λήψη τροφής πριν και την άσκηση
Άσκηση
Γλυκόζη Μικρό Γεύμα
Σύντομη &
< 180
1 φέτα ψωμί ή 1 μικρό φρούτο
μέτριας έντασης
> 180
τίποτα
< 100
1 φέτα ψωμί + 1 φρούτο
100-240
1 φέτα ψωμί ή 1 μικρό φρούτο
> 240
τίποτα
Ενδιάμεσης διάρκειας & μέτριας έντασης Διάρκειας άνω των 2 ωρών & έντονη
(mg/dl)
2 φέτες ψωμί + 60 g κρέας ή τυρί
Αντιμετώπιση Υπογλυκαιμίας
Ασυμπτωματική συμπτωματική:
υπογλυκαιμία
ή
ήπια
δισκία γλυκόζης ή
υδατάνθρακες με μορφή χυμού φρούτου, γάλακτος, μπισκότων ή μικρογεύματος
Σε αδυναμία κατάποσης ή όταν λαμβάνει και ακαρβόζη:
1 mg γλυκαγόνης ενδομυικά και
υδατάνθρακες από το στόμα, όταν αποκατασταθεί η επαφή του με το περιβάλλον
Σοβαρή υπογλυκαιμία:
χορήγηση ενδοφλέβιας γλυκόζης
Έναρξη άσκησης
Σταδιακά, με βαθμιαία αύξηση του χρόνου και της έντασης
Εκτίμηση της ποιότητας ύπαρξης επιπλοκών
ρύθμισης
και
Καρδιολογική εκτίμηση: αν υπάρχει υπόνοια καρδιαγγειακής νόσου ή αν
επιθυμεί να ακολουθήσει πρόγραμμα εντατικότερης άσκησης
Ενδείξεις για δοκιμασία κοπώσεως πριν την έναρξη έντονης αεροβικής άσκησης
Στους διαβητικούς που ζούσαν καθιστική ζωή και ο 10-ετής καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι ≥ 10% (UKPDS Risk Engine – www.dtu.ox.ac.uk/riskengine/download.htm), που αντιστοιχεί περίπου σε ένα από τα παρακάτω κριτήρια:
ΣΔ ηλικίας > 40 ετών
ΣΔ > 30 ετών και διάρκεια ΣΔ > 10 έτη, υπέρταση, κάπνισμα, δυσλιπιδαιμία, αμφιβληστροειδοπάθεια, μικρολευκωαμτουρία ή νεφροπάθεια
Όποιο από τα παρακάτω: Γνωστή ή ύποπτη ΣΝ, ΑΕΕ και/ή ΠΑΝ Αυτόνομη νευροπάθεια Νεφροπάθεια με νεφρική ανεπάρκεια Diabetes Care 2004; 27:2518-2539
Εκτίμηση του διαβητικού πριν τη σύσταση προγράμματος άσκησης
αν υπάρχει υπόνοια καρδιαγγειακής νόσου ή
αν αντενδείκνυνται συγκεκριμένοι τύποι άσκησης
αν υπάρχουν: αρρύθμιστη αρτηριακή υπέρταση, σοβαρή νευροπάθεια ΑΝΣ, σοβαρή περιφερική νευροπάθεια, προπαραγωγική ή παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια ή οίδημα οπτικής θηλής
να ληφθεί υπόψη: η ηλικία του ατόμου και η προηγούμενη φυσική δραστηριότητα
Άσκηση & Επιπλοκές Αμφιβληστροειδοπάθεια:
αποφεύγεται η έντονη άσκηση (κίνδυνος πρόκλησης αιμορραγίας ή αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς)
Περιφερική νευροπάθεια:
κολύμπι, ασκήσεις των άκρων, ποδηλασία
το τρέξιμο δεν αποτελεί καλή επιλογή
Αυτόνομη νευροπάθεια:
καρδιολογική εκτίμηση
Μικρολευκωματινουρία και νεφροπάθεια:
δε χρειάζεται ειδικός περιορισμός ADA, Diabetes Care 2007; 30, Suppl 1:S12-S14