VOL12_ISSUE2_APR_JUN_2000 by SAN PUBLICATIONS

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá

õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, Áðñßëéïò - Éïýíéïò 2000, Volume 12, Number 2, April - June 2000

ÅñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò

Ê. ÍéêïëÜêçò, ×. Ïéêïíüìïõ, Å. Ãåùñãïýóç, Ã. ÔóÜêïò, Ã. Êõñéüðïõëïò: ÐåñéöåñåéáêÞ êáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý äõíáìéêïý óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç: Ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ ÉÊÁ ............................................................................................................................................... 57 Á. ×áñáëáìðüðïõëïò, Ä. Ãéáííüðïõëïò, Ó. Âïõëéþôç, Ó. ÆáìôñÜêçò: Äåßêôåò íïóçñüôçôáò óå ôñáõìáôßåò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí, ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ êáé ç äõíáôüôçôá ðñüëçøçò .................................................................................................................................... 62

ÁíáóêïðÞóåéò

×ñéóôßíá ÃåùñãáêÜêïõ: Ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç óôá ÊÝíôñá Õãåßáò ............................................... 68 Á. ÍéêïëéäÜêçò, Á. ÐÜãêáëïò, È. ×åéìþíá, Ã. ÂåëåãñÜêçò, É. ÌðéæÜêçò, Å. ×åëéäüíçò: Áíáóêüðçóç óôç äéÜãíùóç êáé èåñáðåõôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ..................................................................................................................................................... 78 Ê. ÐÜó÷ïò: Ëåðôïóðåßñùóç: Ç æùïíüóïò ìå ôçí õøçëüôåñç ßóùò åðßðôùóç óôïí Üíèñùðï óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ .................................................................................................................. 88

`ÓõíÝäñéá - ÓõíáíôÞóåéò

4ç ÐáãêñÞôéá ÓõíÜíôçóç ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Áñ÷Üíåò-Çñáêëåßïõ, 17 Éïõíßïõ 2000 ................................................................................................................ 99

Óõíå÷éæüìåíç Åêðáßäåõóç

ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ìáèÞìáôá óôï ÉððïêñÜôåéï Ð.Ã.Í. Áèçíþí ........................................................... 101

ÅÍÔÕÐÏ ÊËÅÉÓÔÏ ÁÑÉÈ. ÁÄÅÉÁÓ 451/91 ÊÄÁ ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ ÐïôáìéÜíïõ 20, 115 28 ÁÈÇÍÁ

ISSN 1105-7432

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ

ÐÅÑÉÏÄÉÊÏ

ÐÑÙÔÏÂÁÈÌÉÁ ÖÑÏÍÔÉÄÁ Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, Áðñßëéïò - Éïýíéïò 2000 PRIMARY HEALTH CARE Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Volume 12, Number 2, April - June 2000 ISSN 1105-7432 ÅÊÄÏÔÇÓ:

ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò

ÄÉÏÉÊÇÔÉÊÏ ÓÕÌÂÏÕËÉÏ

EñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò Ê. ÍéêïëÜêçò, ×. Ïéêïíüìïõ, Å. Ãåùñãïýóç, Ã. ÔóÜêïò, Ã. Êõñéüðïõëïò: ÐåñéöåñåéáêÞ êáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý äõíáìéêïý óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç: Ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ ÉÊÁ ............................................. 57 Á. ×áñáëáìðüðïõëïò, Ä. Ãéáííüðïõëïò, Ó. Âïõëéþôç, Ó. ÆáìôñÜêçò: Äåßêôåò íïóçñüôçôáò óå ôñáõìáôßåò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí, ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ êáé ç äõíáôüôçôá ðñüëçøçò ...................... 62 ÁíáóêïðÞóåéò ×ñéóôßíá ÃåùñãáêÜêïõ: Ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç óôá ÊÝíôñá Õãåßáò ......................................................................... 68 Á. ÍéêïëéäÜêçò, Á. ÐÜãêáëïò, È. ×åéìþíá, Ã. ÂåëåãñÜêçò, É. ÌðéæÜêçò, Å. ×åëéäüíçò: Áíáóêüðçóç óôç äéÜãíùóç êáé èåñáðåõôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ..................... 78 Ê. ÐÜó÷ïò: Ëåðôïóðåßñùóç: Ç æùïíüóïò ìå ôçí õøçëüôåñç ßóùò åðßðôùóç óôïí Üíèñùðï óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ ........................................................................................................................................... 88 ÓõíÝäñéá-ÓõíáíôÞóåéò 4ç ÐáãêñÞôéá ÓõíÜíôçóç ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Áñ÷Üíåò-ÇñÜêëåéï, 17 Éïõíßïõ 2000 ............................................................................................................................................ 99 Óõíå÷éæüìåíç Åêðáßäåõóç óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ìáèÞìáôá óôï "ÉððïêñÜôåéï" Ð.Ã.Í. Áèçíþí .................................................................................. 101

CONTENTS Ïriginal Papers K. Nikolakis, Ch. Economou, E. Georgousi, G. Tsakos, J. Kyriopoulos: Regional distribution of medical manpïwer in primary health care: The paradigm of IKA ............................ 57 A. Charalampopoulos, D. Giannopoulos, S. Voulioti, S. Zamtrakis: Morbidity markers in traffic-related injury hospitalizations, risk factors for traffic accidents and the possibility of prevention. ........................... 62 Reviews Ch. Georgakakou: Quality Assurance in Health Centres .................................................................................................. 68 A. Nikolidakis, A. Pagalos, T. Chimona, G. Velegralus, J. Âizaikis, E. Chelidonis: Review of diagnosis and therapeutic management in acute sinusitis ....................................................................... 78 K. Paschos: Leptospirosis: The zoonosis with probably the highest incidence among human beings nowadays ..................................................................................................................................................................................... 88 Conferences-Meetings The 4th Meeting of General Practice in Crete ....................................................................................................................... 99 Continuing Education in General Practice Lecture given to GPs trainees at the "Ippocration" General Hospital of Athens ............................................. 101

Ðñüåäñïò ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Áíôéðñüåäñïò Á Êþóôáò ÌùñáÀôçò Áíôéðñüåäñïò Â Áíôþíçò Êáñüôóçò Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò-Ôáìßáò ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò ÌÝëç ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ÓôÜèçò Óêëçñüò ÌÜñéïò ×áôæçáñóÝíçò Executive Board of the Greek Association of General Practitioner President Bodosakis-Prodromos Merkouris Vice-President A Kostas Moraitis Vice-President B Antonis Karotsis General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Members Marios Chatziarsenis Pigi Perdikaki Stathis Skliros

ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò ×ñÞóôïò ËéïíÞò ÔìÞìá ÉáôñéêÞò ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï Ôçë: +30 81 39 46 21 Fax: +30 81 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr Âïçèïß Óýíôáîçò ÅëåõèÝñéïò Èçñáßïò Êïñíçëßá ÌáêñÞ ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ ÂáããÝëçò Äñüóïò ÄçìÞôñçò ¸ëëçíáò ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò

Chief Editor Christos Lionis Faculty of Medicine University of Crete P.O. Box 1393, Heraklion Tel: +30 81 39 46 21 Fax: +30 81 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr Assistants to the Editors Åleftherios Thireos Kornilia Makri Editorial Board Stella Argyriadou Vaggelis Drossos Dimitris Hellinas Pigi Perdikaki Athanasios Symeonidis

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÍéêïëáêÜêçò êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊH ÅÑÃÁÓÉA ÏRIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 12, Number 2, 57-61, 2000 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 57-61, 2000

ÐåñéöåñåéáêÞ êáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý äõíáìéêïý óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç: Ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ ÉÊÁ Ê. ÍéêïëÜêçò, ×. Ïéêïíüìïõ, Å. Ãåùñãïýóç, Ã. ÔóÜêïò, Ã. Êõñéüðïõëïò

Ðåñßëçøç Óêïðüò ôçò åñãáóßáò áõôÞò åßíáé ç äéåñåýíçóç ôçò äéá÷ñïíéêÞò åîÝëéîçò ôùí áíéóïôÞôùí óôçí êáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý ðñïóùðéêïý óå åðßðåäï íïìþí, óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç ôïõ ôïìÝá õãåßáò ôïõ ÉÊÁ, óå ó÷Ýóç ìå ôïí êáëõðôüìåíï ðëçèõóìü áóöáëéóìÝíùí. Ôï õëéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ðñïÝñ÷åôáé áðü äçìïóéåõìÝíá óôïé÷åßá ôùí åðßóçìùí óôáôéóôéêþí óåéñþí ôïõ ÉÊÁ êáé áöïñïýí óôá Ýôç 1992, 1996 êáé 1999. Ç ìåèïäïëïãßá ç ïðïßá áêïëïõèÞèçêå, åßíáé ï õðïëïãéóìüò ôùí óõíôåëåóôþí Gini êáé ç áðåéêüíéóç ôùí êáìðõëþí Lorenz ãéá ôá ôñßá ðáñáðÜíù Ýôç. Ôá êýñéá óõìðåñÜóìáôá ôçò ìåëÝôçò åßíáé üôé: á) Ç áíáëïãßá äéêáéïý÷ùí ðåñßèáëøçò áíÜ ãéáôñü ðáñïõóéÜæåé óçìáíôéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò ìåôáîý ôùí ðåñéöåñåéþí ôçò ÷þñáò. â) Ïé ðåñéöÝñåéåò ðïõ õðåñÝ÷ïõí óçìáíôéêÜ óå ó÷Ýóç ìå ôïí åèíéêü ìÝóï üñï åßíáé ç ÄõôéêÞ ÅëëÜäá, ç ÁôôéêÞ êáé ç Èåóóáëßá åíþ ïé ðåñéöÝñåéåò ðïõ õóôåñïýí åßíáé áõôÝò ôïõ Íïôßïõ Áéãáßïõ, ôçò ÊñÞôçò êáé ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò. ã) ÐáñïõóéÜæåôáé Ýíôïíç áíéóïêáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý äõíáìéêïý áíÜ íïìü óå ó÷Ýóç ìå ôïí ðëçèõóìü. ä) Ç ðáñáôçñïýìåíç áíéóïêáôáíïìÞ äéá÷ñïíéêÜ (1992- 1999) åìöáíßæåé ìéêñÞ âåëôßùóç. Regional distribution of medical manpïwer in primary health care: The paradigm of IKA K. Nikolakis, Ch. Economou, E. Georgousi, G. Tsakos, J. Kyriopoulos SUMMARY The aim of this paper is to examine regional and prefectural inequalities in the distribution of medical manpower in primary health services of the health sector of IKA (Social Security Organization), in relation to the number of the insured population. Data from the official published time series of IKA, referring to 1992, 1996 and 1999, were used. Gini coefficient was calculated and Lorenz curve was portrayed for each of the three above mentioned years. The main findings of the study are the following: a) There are differences in the ratio of insured population per doctor among the regions of the country. b) Regions exceeding the national average are Western Greece, Attiki and Thessalia, while regions that fall short of the national average are South Aegaio, Crete and Western Macedonia. c) The prefectural distribution of IKA medical manpower in relation to insured population, is highly unequal. d) The observed unequal distribution showed only a marginal improvement during the period 1992-1999. Key words: IKA, primary health care, health inequalities, regional distribution of medical manpower ÅèíéêÞ Ó÷ïëÞ Äçìüóéáò Õãåßáò, ÔïìÝáò Ïéêïíïìéêþí ôçò Õãåßáò

ÅéóáãùãÞ Ç ðáñï÷Þ ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò óôç ÷þñá ìáò ðåñéëáìâÜíåé Ýíá ðëÞèïò äéáöïñåôéêþí äéáäéêáóéþí êáé ôñüðùí äéáíïìÞò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ëåéôïõñãïýí ðáñÜëëçëá ôÝóóåñéò äïìÝò áãïñÜò ïé ïðïßåò ðåñéëáìâÜíïõí: á) ôçí ðáñï÷Þ ðåñßèáëøçò áðü ôï ÅÓÕ ìÝóù ôùí êÝíôñùí õãåßáò êáé ôùí ðåñéöåñåéáêþí ôïõò éáôñåßùí, êáèþò êáé ôùí åîùôåñéêþí éáôñåßùí ôùí íïóïêïìåßùí, â) ôçí ðåñßèáëøç óôï ÉÊÁ, ôï ïðïßï äéáèÝôåé äéêÝò ôïõ ëåéôïõñãéêÝò õðïäïìÝò, ã) ôçí ðåñßèáëøç óôá Üëëá áóöáëéóôéêÜ ôáìåßá ôá ïðïßá äåí äéáèÝôïõí ßäéåò õðïäïìÝò áëëÜ óõíÜðôïõí óõìâÜóåéò ìå éäéþôåò ðñïìçèåõôÝò êáé ä) ôïí éäéùôéêü ôïìÝá. Óôéò ðáñáðÜíù äïìÝò ìðïñåß íá ðñïóôåèåß êáé ìßá ðÝìðôç, ðïõ ðåñéëáìâÜíåé ðåñéïñéóìÝíï üãêï õðçñåóéþí ðáñå÷ïìÝíùí áðü ôçí ôïðéêÞ áõôïäéïßêçóç ìÝóù ôùí äçìïôéêþí éáôñåßùí, ËÝîåéò êëåéäéÜ: ÉÊÁ, ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç, õãåéïíïìéêÝò áíéóüôçôåò, ðåñéöåñåéáêÞ êáôáíïìÞ éáôñéêïý äõíáìéêïý. ÕðïâëÞèçêå: 3 Öåâñïõáñßïõ 2000 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 7 Éïõíßïõ 2000 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ×áñÜëáìðïò Ïéêïíüìïõ, ÅèíéêÞ Ó÷ïëÞ Äçìüóéáò Õãåßáò, ÔïìÝáò Ïéêïíïìéêþí ôçò Õãåßáò, Ë. ÁëåîÜíäñáò 196, Ô.Ê. 11521, Ôçë.: (01) 6435328, 6426380, Fax: 6449571. 57

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ç óçìáóßá ôçò ïðïßá åßíáé ìéêñÞ óå âáèìü ðïõ äåí åðçñåÜæåé ôçí üëç ëåéôïõñãßá ôïõ óõóôÞìáôïò1. Ôï ÉÊÁ áðïôåëåß ôïí ìåãáëýôåñï áóöáëéóôéêü öïñÝá ôçò ÷þñáò áöïý áóöáëßæåé êáé ðáñÝ÷åé éáôñéêÞ ðåñßèáëøç óå ðåñéóóüôåñï áðü ôï ìéóü ôïõ åëëçíéêïý ðëçèõóìïý. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ôï 1999 ïé äéêáéïý÷ïé ðåñßèáëøçò óôï ÉÊÁ áíÝñ÷ïíôáí óôá 5.480.454 Üôïìá. ÐáñÝ÷åé õðçñåóßåò ìÝóá áðü Ýíá äéêü ôïõ äßêôõï ìïíÜäùí õãåßáò, åíþ üðïõ ç õëéêïôå÷íéêÞ õðïäïìÞ êáé ôï áíèñþðéíï äõíáìéêü ôïõ Éäñýìáôïò äåí åðáñêïýí, óõíÜðôåé óõìâÜóåéò ìå Üëëïõò äçìüóéïõò êáé éäéþôåò ðñïìçèåõôÝò õðçñåóéþí õãåßáò2,3. Óôá ðëáßóéá áõôÜ, ç óôåëÝ÷ùóç ôùí ðïëõéáôñåßùí ôïõ Éäñýìáôïò ìå éáôñéêü ðñïóùðéêü êáé ç êáôáíïìÞ ôïõ ðñïóùðéêïý áõôïý êáôÜ õãåéïíïìéêÞ ðåñéöÝñåéá, áðïôåëåß ïõóéáóôéêü ðáñÜãïíôá äéåñåýíçóçò ôùí ðåñéöåñåéáêþí áíéóïôÞôùí óôçí ðñüóâáóç ôùí õðçñåóéþí ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò áðü ôïí ðëçèõóìü4. Ôï ðñüâëçìá ôùí ðåñéöåñåéáêþí áíéóïôÞôùí óôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò Ý÷åé áðïôåëÝóåé áíôéêåßìåíï åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò áëëÜ åðßóçò Ý÷åé ðñïêáëÝóåé ôï åíäéáöÝñïí óôïõò ëÞðôåò áðïöÜóåùí ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôáíïìÞ ôùí ðüñùí5-7. Óêïðüò áõôïý ôïõ Üñèñïõ åßíáé ç äéåñåýíçóç ôùí áíéóïôÞôùí óôçí êáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý ðñïóùðéêïý óå åðßðåäï íïìþí, óôçí ðñùôïâÜèìéá ðåñßèáëøç ôïõ ôïìÝá õãåßáò ôïõ ÉÊÁ, óå ó÷Ýóç ìå ôïí êáëõðôüìåíï ðëçèõóìü áóöáëéóìÝíùí.

Õëéêü êáé ìÝèïäïò Ôï õëéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôçí åêðüíçóç ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò ðñïÝñ÷åôáé áðü äçìïóéåõìÝíá óôïé÷åßá ôùí åðßóçìùí óôáôéóôéêþí óåéñþí ôïõ ÉÊÁ êáé áöïñïýí ôá Ýôç 1992, 1996 êáé 1999. Ç åðéëïãÞ ôùí óõãêåêñéìÝíùí åôþí Ýãéíå ðñþôïí ãéá ìåèïäïëïãéêïýò ëüãïõò (ðëçñüôçôá äåäïìÝíùí) êáé äåýôåñïí ãéá ëüãïõò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí óêïðü ôçò Ýñåõíáò, ï ïðïßïò åßíáé ç ìåëÝôç ôçò åîÝëéîçò ôùí áíéóïôÞôùí êáôÜ ôç äåêáåôßá ôïõ 1990. Ç ìåèïäïëïãßá ç ïðïßá áêïëïõèÞèçêå ãéá ôçí åîáêñßâùóç ôçò ýðáñîçò Þ ìç áíéóïêáôáíïìÞò óôï éáôñéêü ðñïóùðéêü ôïõ Éäñýìáôïò êáôÜ ôá ôñßá ðáñáðÜíù Ýôç, åßíáé ï õðïëïãéóìüò ôùí óõíôåëåóôþí Gini êáé ç áðåéêüíéóç ôùí êáìðõ58

Ê. ÍéêïëáêÜêçò êáé óõí.

ëþí Lorenz. Ï óõíôåëåóôÞò Gini èåùñåßôáé áðü ôá ðéï áîéüðéóôá ìÝôñá áíéóïêáôáíïìÞò. ÌåôñÜ ôçí Ýêôáóç êáé ôçí åîÝëéîç ôùí áíéóïôÞôùí ðïõ áöïñïýí óôçí êáôáíïìÞ ìéáò ìåôáâëçôÞò êáé ç ôéìÞ ðïõ ðáßñíåé êõìáßíåôáé áðü 0 Ýùò 1. ¼óï ç ôéìÞ ôïõ äåßêôç áðïìáêñýíåôáé áðü ôï ìçäÝí êáé ðëçóéÜæåé ôç ìïíÜäá, ôüóï ðåñéóóüôåñï áõîÜíåôáé ç áíéóïêáôáíïìÞ ôçò åîåôáæüìåíçò ìåôáâëçôÞò8. ÓõãêåêñéìÝíá, ç ìÝôñçóç ôçò áðüêëéóçò ìéáò ðáñáôÞñçóçò áðü ôéò õðüëïéðåò ðáñáôçñÞóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí ðñïò ìåëÝôç ìåôáâëçôÞ äßäåôáé áðü ôïí ôýðï: 2Óxiøi G= xn2 üðïõ: xi= ç áðüêëéóç ôçò ðáñáôÞñçóçò áðü ôç äéÜìåóï ôùí ðáñáôçñÞóåùí øi= ç èÝóç ôçò áðüêëéóçò áðü ôç äéÜìåóï x= ï ìÝóïò üñïò ôùí ôéìþí ôçò ìåôáâëçôÞò n= ï áñéèìüò ôùí ðáñáôçñÞóåùí Ç êáìðýëç Lorenz áðåéêïíßæåé ãñáöéêÜ ôçí áíéóïêáôáíïìÞ üðùò áõôÞ ðñïóäéïñßóôçêå áðü ôïí óõíôåëåóôÞ Gini. Ïóï ðåñéóóüôåñï ç êáìðýëç ôçò åîåôáæüìåíçò ìåôáâëçôÞò áðÝ÷åé áðü ôçí äéáãþíéï éóïêáôáíïìÞò, ôüóï ìåãáëýôåñç áíéóüôçôá ðáñïõóéÜæåé ç óõãêåêñéìÝíç êáìðýëç. ÄçëáäÞ, ðñïóäéïñßæïõìå ôï åìâáäüí ôï ïðïßï ðåñéêëåßåôáé ìåôáîý ôçò äéáãùíßïõ éóïêáôáíïìÞò êáé ôçò êáìðýëçò Loreriz êáé ôï ïðïßï ðáßñíåé ôéìÝò áðü 0 Ýùò 0,58. Ãéá ëüãïõò óõãêñéôéêÞò äéá÷ñïíéêÞò áíÜëõóçò êñßèçêå óêüðéìï íá åîåôÜóïõìå ôçí åîÝëéîç ôùí áíéóïôÞôùí ìåôáîý ôïõ éáôñéêïý ðñïóùðéêïý áíÜ äéêáéïý÷ï ðåñßèáëøçò ãéá êÜèå íïìü.

ÁðïôåëÝóìáôá Ôï óýíïëï ôùí ãéáôñþí ðïõ åñãÜæåôáé óôéò õðçñåóßåò åîùíïóïêïìåéáêÞò ðåñßèáëøçò ôïõ ÉÊÁ áíÝñ÷åôáé (1999) óå 8.349. Ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü áõôþí, üðùò öáßíåôáé áðü ôá óôïé÷åßá ôïõ ðßíáêá É, åßíáé ðáèïëüãïé (15,1%) êáé áêïëïõèïýí ïé ïäïíôßáôñïé (12,56%), ïé ðáéäßáôñïé (7,91%) êáé ïé êáñäéïëüãïé (7,55%). Áðü ôïõò 8.349 ãéáôñïýò, ïé 4.275, äçëáäÞ ôï 51,2% ôïõ óõíüëïõ, õðçñåôåß óôçí ÁôôéêÞ, êáé ôï 17,1% (1.428 ãéáôñïß) óôçí ÊåíôñéêÞ Ìáêåäïíßá (Ðßíáêáò ÉÉ). Áíôßèåôá ïé ÐåñéöÝ-

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÍéêïëáêÜêçò êáé óõí. Ðßíáêáò É. ÊáôáíïìÞ Éáôñéêïý Ðñïóùðéêïý ÉÊÁ áíÜ Åéäéêüôçôá (1999) Åéäéêüôçôá

Áñéèìüò Ðñïóùðéêïý

Ðáèïëüãïò Ïäïíôßáôñïò Ðáéäßáôñïò Êáñäéïëüãïò ×ùñßò Åéäéêüôçôá Ãõíáéêïëüãïò ×åéñïýñãïò Ïñèïðåäéêüò Ìéêñïâéïëüãïò Ïöèáëìßáôñïò/Ù.Ñ.Ë. ËïéðÝò Åéäéêüôçôåò Óýíïëï

1.261 1.049 660 630 598 481 428 403 349 342 2.148 8.349

Ðïóïóôü % 15,1% 12,6% 7,9% 7,6% 7,2% 5,8% 5,1% 4,8% 4,2% 4,1% 25,6% 100,0%

ñåéåò ôïõ Âïñåßïõ Áéãáßïõ (1,2% ôùí ãéáôñþí ôïõ ÉÊÁ) êáé ôùí Éüíéùí Íçóéþí (1,4% ôùí ãéáôñþí ôïõ ÉÊÁ) åìöáíßæïõí ôç ÷áìçëüôåñç óôåëÝ÷ùóç. ÅîåôÜæïíôáò ôçí áíáëïãßá äéêáéïý÷ùí ðåñßèáëøçò áíÜ ãéáôñü, äéáðéóôþíïõìå óçìáíôéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò ìåôáîý ôùí Ðåñéöåñåéþí ôçò ÷þñáò. Ãéá ôï óýíïëï ôçò ÷þñáò, óå êÜèå ãéáôñü ôïõ ÉÊÁ áíôéóôïé÷ïýí 656 äéêáéïý÷ïé ðåñßèáëøçò. Áíáëïãßåò óçìáíôéêÜ êáëýôåñåò ôïõ åèíéêïý ìÝóïõ üñïõ åìöáíßæïõí ç ÄõôéêÞ ÅëëÜäá, ç ïðïßá õðåñÝ÷åé ôïõ ìÝóïõ üñïõ êáôÜ 10,8%, ç ÁôôéêÞ êáôÜ 10,4%, ç Èåóóáëßá êáôÜ 9,9% êáé ç ÁíáôïëéêÞ Ìáêåäïíßá êáé ÈñÜêç êáôÜ 0,8%. Ïé õðüëïéðåò ÐåñéöÝñåéåò õóôåñïýí ôïõ åèíéêïý ìÝóïõ üñïõ. Ôç ìåãáëýôåñç õóôÝñçóç ðáñïõóéÜæåé ç ÐåñéöÝñåéá ôïõ Íïôßïõ Áéãáßïõ (-63,7%), áêïëïõèåß ç ÊñÞôç êáé ç ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá ìå õóôÝ-

ñçóç -38,6% êáé -32,1% áíôßóôïé÷á (Ðßíáêáò ÉÉ). Ãéá ôçí ðëçñÝóôåñç ìÝôñçóç ôùí áíéóïôÞôùí ðïõ êáôáãñÜöçóáí ðáñáðÜíù, óå åðßðåäï üìùò íïìþí, õðïëïãßóôçêå ï óõíôåëåóôÞò Gini êáé ó÷åäéÜóôçêáí ïé áíôßóôïé÷åò êáìðýëåò Lorenz. Ôá áðïôåëÝóìáôá ðïõ ðñïêýðôïõí äßíïíôáé óôïí ðßíáêá ÉÉÉ. Áðü ôç ìåëÝôç ôïõ óõíôåëåóôÞ Gini Ý÷ïõìå üôé êáôÜ ôï Ýôïò 1992 ç áíéóïêáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý äõíáìéêïý ôïõ ÉÊÁ óå ó÷Ýóç ìå ôïõò äéêáéïý÷ïõò ðåñßèáëøçò Þôáí éäéáßôåñá õøçëÞ (G:0,7147). ¼óïí áöïñÜ ôçí åîÝëéîç ìåôáîý ôùí åôþí 1992-1996 Ý÷ïõìå ìéá ìéêñÞ âåëôßùóç ôçò áíéóïêáôáíïìÞò, êáôÜ 2,6% ç ïðïßá üìùò ðáñáìÝíåé éäéáßôåñá õøçëÞ (G:0,6961). ÊáôÜ ôï ôåëåõôáßï Ýôïò ôçò ìåëÝôçò ç âåëôßùóç óõíå÷ßæåôáé êáôÜ 1,6% áëëÜ ôï åðßðåäï ôçò áíéóïêáôáíïìÞò ðáñáìÝíåé éäéáßôåñá õøçëü (G:0,6847). Ðáñüìïéá åéêüíá ðáñïõóéÜæåôáé êáé áðü ôç ìåëÝôç ôçò êáìðýëçò Lorenz (äéÜãñáììá 1).

ÓõìðåñÜóìáôá Åßíáé êïéíÞ äéáðßóôùóç ôùí ôåëåõôáßùí ÷ñüíùí üôé ï ìåãáëýôåñïò áóöáëéóôéêüò öïñÝáò ôçò Ðßíáêáò ÉÉÉ. Äéá÷ñïíéêÞ åîÝëéîç áíéóïêáôáíïìÞò éáôñéêïý ðñïóùðéêïý ÉÊÁ áíÜ íïìü ìå âÜóç ôïí ÓõíôåëåóôÞ Gini êáé ôçí Êáìðýëç Lorenz Äåßêôçò Gini Êáìðýëç Lorenz

1992

1996

1999

0,7147 0,3573

0,6961 0,3480

0,6847 0,3423

Ðßíáêáò ÉÉ. ÊáôáíïìÞ Éáôñéêïý Ðñïóùðéêïý êáé Äéêáéïý÷ùí Ðåñßèáëøçò ÉÊÁ áíÜ ÐåñéöÝñåéá (1999) ÐåñéöÝñåéá

Ãéáôñïß ÉÊÁ

Äéêáéïý÷ïé Ðåñßèáëøçò

ÁíáôïëéêÞ Ìáêåäïíßá & ÈñÜêç ÊåíôñéêÞ Ìáêåäïíßá ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá ‘Çðåéñïò Èåóóáëßá Éüíéá ÍçóéÜ ÄõôéêÞ ÅëëÜäá ÓôåñåÜ ÅëëÜäá ÁôôéêÞ Ðåëïðüííçóïò Âüñåéï Áéãáßï Íüôéï Áéãáßï ÊñÞôç Óýíïëï ÅëëÜäáò

418 1.428 131 156 384 113 432 272 4.275 232 98 147 263 8.349

271.953 1.056.988 113.544 106.333 226.966 80.695 252.718 229.605 2.513.411 155.857 75.517 157.873 238.996 5.480.454

Äéêáéïý÷ïé áíÜ Ãéáôñü 651 740 867 682 591 714 585 844 588 672 771 1.074 909 656

Åðß ôïéò % Áðüêëéóç ôïõ Åèíéêïý ÌÝóïõ Ïñïý +0,8 -12,8 -32,1 -3,9 +0,9 -8,1 +10,8 -28,7 +10,4 -2,4 -17,5 -63,7 -38,6

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ê. ÍéêïëáêÜêçò êáé óõí.

ÄéÜãñáììá 1. Äéá÷ñïíéêÞ ÅîÝëéîç ôçò ÊáôáíïìÞò áíÜ Íïìü ôùí Ãéáôñþí ôïõ ÉÊÁ ìå ÂÜóç ôïõò Äéêáéïý÷ïõò Ðåñßèáëøçò (1992-99).

÷þñáò, ôï ÉÊÁ, ðáñÝ÷åé éáôñïöáñìáêåõôéêÞ ðåñßèáëøç áíéóïìåñþò, ãåãïíüò ðïõ åðéâåâáéþíåôáé êáé áðü ôçí ðáñïýóá ìåëÝôç, âáóéêÜ óõìðåñÜóìáôá ôçò ïðïßáò åßíáé üôé: á) Ç áíáëïãßá äéêáéïý÷ùí ðåñßèáëøçò áíÜ ãéáôñü ðáñïõóéÜæåé óçìáíôéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò ìåôáîý ôùí Ðåñéöåñåéþí ôçò ÷þñáò. â) Ïé ÐåñéöÝñåéåò ðïõ õðåñÝ÷ïõí óçìáíôéêÜ óå ó÷Ýóç ìå ôïí åèíéêü ìÝóï üñï åßíáé ç ÄõôéêÞ ÅëëÜäá, ç ÁôôéêÞ êáé ç Èåóóáëßá åíþ ïé ÐåñéöÝñåéåò ðïõ õóôåñïýí êáôÜ ðïëý åßíáé ôïõ Íïôßïõ Áéãáßïõ, ôçò ÊñÞôçò êáé ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò. ã) ÐáñïõóéÜæåôáé Ýíôïíç áíéóïêáôáíïìÞ ôïõ éáôñéêïý äõíáìéêïý áíÜ íïìü óå ó÷Ýóç ìå ôïí ðëçèõóìü. ä) Ç ðáñáôçñïýìåíç áíéóïêáôáíïìÞ äéá÷ñïíéêÜ (1992-1999) åìöáíßæåé ìéêñÞ âåëôßùóç, äåäïìÝíïõ üôé ï äåßêôçò Gini áðü 0,7147 ôï 1992 åßíáé 0,6847 ôï 1999 êáé ôï åìâáäüí ôçò êáìðýëçò Lorenz áðü 0,3573 óå 0,3423 áíôéóôïß÷ùò. Åßíáé ãíùóôü üôé ïé ðáñáôçñïýìåíåò ãåùãñáöéêÝò áíéóüôçôåò êáé ç Üíéóç êáôáíïìÞ ôùí ðüñùí ó÷åôßæïíôáé ìå åõñýôåñïõò êïéíùíéêïïéêïíïìéêïýò ðáñÜãïíôåò5,7. Ç ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ áíÜðôõîç, ç áóôéêïðïßçóç ôïõ ðëçèõóìïý êáé ç áíÜðôõîç ìåãÜëùí ïéêïíïìéêþí äñáóôçñéïôÞôùí, óõìâÜëëïõí óôçí áíÜðôõîç ôùí åðåíäýóåùí óôï ÷þñï ôçò õãåßáò êáé óôç ìåãÜëç óõãêÝíôñùóç ôïõ éáôñéêïý ðñïóùðéêïý óôá áóôéêÜ

êÝíôñá. ÊáôÜ óõíÝðåéá, ç äçìéïõñãßá åíüò ìç÷áíéóìïý ïñèïëïãéêÞò êáôáíïìÞò ôùí ðüñùí åßíáé åîáéñåôéêÜ äõó÷åñÞò êáé óõìðáñáóýñåôáé áðü óçìáíôéêïýò ðáñÜãïíôåò ðñïóöïñÜò õðçñåóéþí õãåßáò (ãéáôñïß, êëßíåò âéïúáôñéêÞ ôå÷íïëïãßá ê.ëð.), ðÝñá áðü ôéò õöéóôÜìåíåò áíÜãêåò üðùò áõôÝò åêöñÜæïíôáé áðü ôï ìÝãåèïò ôùí äéêáéïý÷ùí áíÜ íïìü7,9. Óõíåðþò, ç áíéóüôçôá ðïõ ðáñáôçñåßôáé óôçí êáôáíïìÞ ôùí ãéáôñþí áíÜ íïìü óôï ÉÊÁ, ìðïñåß åí ìÝñåé íá åîçãçèåß áðü ôçí áðïõóßá åíüò ìç÷áíéóìïý ó÷åäéáóìïý êáé ðñïãñáììáôéóìïý áíÜðôõîçò ôïõ éáôñéêïý äõíáìéêïý, óýìöùíá ìå óõãêåêñéìÝíá êñéôÞñéá, ìå áðïôÝëåóìá ôçí ýðáñîç áíéóïôÞôùí óôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò êáé ôçí ðëçììåëÞ êÜëõøç ôùí áíáãêþí ôïõ ðëçèõóìïý. Ôï öáéíüìåíï áõôü åðéäñÜ áñíçôéêÜ êáé óôçí áðïäïôéêÞ ëåéôïõñãßá ôùí ìïíÜäùí ôïõ ÉÊÁ, äåäïìÝíïõ üôé ç Ýëëåéøç Þ ç õðåñðëçèþñá ãéáôñþí áíÜ ìïíÜäá óõìâÜëëåé óôç äéáìüñöùóç ìç áðïäïôéêïý ðëáéóßïõ ëåéôïõñãßáò10. ¸íáò åðéðñüóèåôïò ëüãïò åßíáé ßóùò êáé ç áðñïèõìßá ôïõ éáôñéêïý óþìáôïò íá óôåëå÷þóåé ôéò åðáñ÷éáêÝò ìïíÜäåò õãåßáò ôïõ Éäñýìáôïò. Ç Üñóç ôùí ðáñáôçñïýìåíùí áíéóïôÞôùí ðñïûðïèÝôåé ïõóéáóôéêÞ ðïëéôéêÞ åõáéóèçóßá êáé êáëÜ óôï÷åõìÝíç ìáêñï÷ñüíéá ðïëéôéêÞ õãåßáò óýìöùíá ìå ôéò áíÜãêåò ôùí áóöáëéóìÝíùí ôïõ Éäñýìáôïò, áíáäåéêíýïíôáò óå ìåßæïí æÞôçìá ôç óýíäåóç ìåôáîý ó÷åäéáóìïý êáé ðïëéôéêþí åðéëïãþí.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÍéêïëáêÜêçò êáé óõí.

Âéâëéïãñáößá 5. 1. Å. ÌùñáÀôçò, Å. Ãåùñãïýóç, ×. Æçëßäçò, Ì. Èåïäþñïõ, Í. Ðïëýæïò. ÌåëÝôç ãéá ôçí ïñãÜíùóç êáé ëåéôïõñãßá ïëïêëçñùìÝíïõ óõóôÞìáôïò ðñùôïâÜèìéáò éáôñéêÞò öñïíôßäáò. Õðïõñãåßï Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò. ÁèÞíá 1995. 2. Å. Áíôùíïðïýëïõ. Ç öñïíôßäá õãåßáò óôï ÉÊÁ. ÁèÞíá 1997. 3. Ã. Óïëùìüò. Ç êïéíùíéêÞ áóöÜëéóç óå ìåôÜâáóç. ÁðïëïãéóôéêÜ äåäïìÝíá ôçò ðåíôáåôßáò 19941998. Åêäüóåéò ÍÝá Óýíïñá. ÁèÞíá 1999. 4. Ã. Êõñéüðïõëïò. Ç ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá êáé ç ãåíéêÞ éáôñéêÞ óôçí ÅëëÜäá: Ôï ðïëéôéêü ðñüâëçìá êáé ïé äéáóôÜóåéò ôïõ. Óôï Ã. Êõñéüðïõ-

6. 7. 8. 9.

10.

ëïò, Ô. ÖéëáëÞèçò (åðéì.). Ç ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò óôçí ÅëëÜäá. ÈåìÝëéï. ÁèÞíá 1996. ÊÅÐÅ, Ðåñéöåñåéáêïðïßçóç Õðçñåóéþí Õãåßáò, ÁèÞíá 1979. ÊÅÐÅ. Ðñüãñáììá ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïíïìéêÞò ÁíÜðôõîçò, ÁèÞíá 1985. Ä. ÍéÜêáò. Õãåßá êáé ÐåñéöåñåéáêÞ ÁíÜðôõîç, ç ÐåñéöåñåéáêÞ ÐïëéôéêÞ Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá. Ê.Ç. Êåâüñê. ÓôáôéóôéêÞ ÉÉ, ÁèÞíá 1973. Ã. Êõñéüðïõëïò, Ä. ÍéÜêáò. ÈÝìáôá ïéêïíïìéêþí êáé ðïëéôéêÞò ôçò õãåßáò. ÊÝíôñï Êïéíùíéêþí Åðéóôçìþí ôçò Õãåßáò. ÁèÞíá 1994. É. Ìçôñüðïõëïò, Á. Áèáíáóüðïõëïò, Á. Óéóóïýñáò. Áîéïëüãçóç ôçò áðïäïôéêüôçôáò ôùí õãåéïíïìéêþí õðïêáôáóôçìÜôùí ôïõ ÉÊÁ, Êïéíùíßá Ïéêïíïìßá êáé Õãåßá, 5, 1:5-21.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ×áñáëáìðüðïõëïò êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ORIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 12, Number 2, 62-67, 2000 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 62-67, 2000

Äåßêôåò íïóçñüôçôáò óå ôñáõìáôßåò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí, ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ êáé ç äõíáôüôçôá ðñüëçøçò Á. ×áñáëáìðüðïõëïò1, Ä. Ãéáííüðïõëïò2, Ó. Âïõëéþôç3, Ó. ÆáìôñÜêçò4

Ðåñßëçøç Óêïðüò ôçò ìåëÝôçò åßíáé íá ðáñïõóéÜóåé äåßêôåò íïóçñüôçôáò óå ôñáõìáôßåò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí, íá åíôïðßóåé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá êáé íá ìåëåôçèåß ç äõíáôüôçôá ðáñåìâïëÞò þóôå íá åðéôåõ÷èåß ïõóéáóôéêÞ ðñüëçøç. ÌåëåôÞèçêáí 124 ôñáõìáôßåò (94 Üíäñåò, 30 ãõíáßêåò, ìÝóç çëéêßá 32 Ýôç, öÜóìá çëéêéþí 13-78 Ýôç) ðïõ åéóÞ÷èçóáí ãéá íïóçëåßá óå ÷åéñïõñãéêÜ ôìÞìáôá ôïõ Íïóïêïìåßïõ ÌõôéëÞíçò óå äéÜóôçìá åíüò Ýôïõò. Ïé ðéï óõ÷íÝò êáêþóåéò åíôïðßæïíôáé óôçí ðåñéï÷Þ ôçò êåöáëÞò, 44 ôñáõìáôßåò (44/124, 35,4%) ÷ñåéÜóôçêáí ÷åéñïõñãéêÞ åðÝìâáóç ãéá áðïêáôÜóôáóç ôùí êáêþóåùí, 14 ôñáõìáôßåò (14/124,11,3%) ðáñïõóßáóáí ìüíéìç áíáðçñßá Þ óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá ëåéôïõñãéêÞò áðïêáôÜóôáóçò. Ôá ðåñéóóüôåñá áôõ÷Þìáôá óõìâáßíïõí ôéò íõ÷ôåñéíÝò êáé ðñþôåò ðñùéíÝò þñåò ôùí áñãéþí. Óå 40 áðü ôïõò 92 ïäçãïýò (40/92, 43,5%) äéáðéóôþèçêå ëÞøç áëêïüë. ÊáíÝíáò ïäçãüò äåí öïñïýóå æþíç áóöáëåßáò êáé ìüíï 4 ïäçãïß êáé óõíïäïß äßêõêëùí ï÷çìÜôùí áðü ôïõò 56 öïñïýóáí êñÜíïò (4/56, 7%). 82 ôñáõìáôßåò (82/124, 66,1%), èåþñçóáí ôçí õðåñâïëéêÞ ôá÷ýôçôá óáí ôï êõñéüôåñï áßôéï ôïõ áôõ÷Þìáôïò. ÓõìðåñáóìáôéêÜ ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá ðñïêáëïýí óçìáíôéêÞ íïóçñüôçôá óôïõò ôñáõìáôßåò êáé áöïñïýí Üôïìá íÝùí çëéêéþí. Ç êáôáíÜëùóç áëêïüë ìå ôçí Ýëëåéøç áóöáëþí óõíèçêþí ïäÞãçóçò åßíáé ïé óðïõäáéüôåñïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ óôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá. Ãéá ôçí ðñüëçøç, ïé ðñïóðÜèåéåò ôçò Ôñï÷áßáò èá ðñÝðåé íá åíôåßíïíôáé þóôå íá åîáóöáëßæïíôáé óå üëïõò ôïõò ïäçãïýò áóöáëåßò óõíèÞêåò ïäÞãçóçò.

Â' ×åéñïõñãéêÞ ÊëéíéêÞ Ã.Í.Í. ÌõôéëÞíçò “ÂïóôÜíåéï”, 1Åðéì. Â’ Å.Ó.Õ. ÃåíéêÞò ×åéñïõñãéêÞò, 2Åéäéêåõüìåíïò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò, 3Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò, 4Ä/íôÞò Â' ×åéñïõñãéêÞò ÊëéíéêÞò Ã.Í.Í. ÌõôéëÞíçò

ÅéóáãùãÞ Ôï ôñáýìá áðïôåëåß ôï óçìáíôéêüôåñï áßôéo èáíÜôïõ óå íÝá êáé ìÝóçò çëéêßáò Üôïìá, óôï ãåíéêü ðëçèõóìü åßíáé ç ôñßôç áéôßá èáíÜôïõ ìåôÜ ôá êáñäéïáããåéáêÜ íïóÞìáôá êáé ôéò êáêïÞèåéåò, åðåéäÞ üìùò óôï ôñáýìá åìðëÝêïíôáé êõñßùò ìéêñÝò çëéêßåò, õðïëïãßæåôáé üôé ôá Ýôç æùÞò ðïõ ÷Üíïíôáé ëüãù èáíÜôùí, åßíáé ðåñéóóüôåñá áðü üóá ÷Üíïíôáé ëüãù ôùí èáíáôçöüñùí êáñäéáããåéáêþí ðáèÞóåùí êáé ôùí íåïðëáóéþí. Ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá ðñïêáëïýí óïâáñÜ ôñáýìáôá êáé èáíÜôïõò. Äéåèíþò ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, ðáñáôçñåßôáé óçìáíôéêÞ ìåßùóç ôüóï óôïí áñéèìü üóï êáé óôç óïâáñüôçôá ôùí ôñáõìáôéêþí êáêþóåùí áðü ôñï÷áéÜ áôõ÷Þìáôá êáé áõôü ïöåßëåôáé óôç ëÞøç ðñïëçðôéêþí ìÝôñùí ðïõ åîáóöáëßæïõí áóöáëåßò óõíèÞêåò ïäÞãçóçò. ÊÜôé ôÝôïéï äåí öáßíåôáé íá éó÷ýåé ãéá ôçí ÅëëÜäá, üðïõ ï áñéèìüò ôùí ôñï÷áßùí ËÝîåéò êëåéäéÜ: á) Ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá, â) äåßêôåò íïóçñüôçôáò, ã) ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, ðñüëçøç ÕðïâëÞèçêå: 4 ÌáÀïõ 1999 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 14 Ìáñôßïõ 2000 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 13 Áðñéëßïõ 2000 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Á. ×áñáëáìðüðïõëïò, Ìçôñïðïëßôïõ Ðáñèåíßïõ 9, ÌõôéëÞíç Ô.Ê. 81100, Ôçë/Fax: 0251-46815, E-mail: acharal@x-treme.gr

Á. ×áñáëáìðüðïõëïò êáé óõí.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

ìå èáíáôçöüñåò êáêþóåéò ðïõ ðñïóêïìßóôçêáí íåêñïß ãéá äéåíÝñãåéá íåêñïôïìÞò êáèþò êáé Üôïìá ìå Þðéåò êáêþóåéò ðïõ äåí íïóçëåýôçêáí áëëÜ SUMMARY Ýãéíå äéáãíùóôéêÞ êáé èåñáðåõôéêÞ The any goal of this study is to present morbidity markers in injured patients due to traffic accidents, to determine risk factors related to trafric accidents ðáñÝìâáóç óôá åîùôåñéêÜ Éáôñåßá. and the possibility of intervention, so that an essential prevention way be ¸ãéíå êëéíéêïåñãáóôçñéáêÞ ìåëÝôç ãéá achieved. ôç ëÞøç Þ ü÷é áëêïüë óå üëïõò ôïõò 124 patients from traffic accidents were studied (94 males, 30 females, mean ïäçãïýò ôùí ï÷çìÜôùí. Ìå ôç âïÞage 32 years, age range 13-78 years), they were admitted to surgical units over èåéá åíüò åðéäçìéïëïãéêïý äåëôßïõ ìåa period of one year. The most frequent were head injuries, 44 wounded (44/124, 35.4%) were ëÝôçò áîéïëüãçóçò êáé ðáñáêïëïýèçtreated by surgical operation. 14 patients (14/124, 11.3%) remained with a óçò ôùí ôñáõìáôéþí Ýãéíå êáôáãñáöÞ disability or with severe problems of functional recovery. ôçò åíôüðéóçò êáé ôïõ åßäïõò ôùí ôñáõThe majority of accidents occur during the night and the early morning hours of ìáôéêþí êáêþóåùí, êáôáãñÜöçêáí ïé holidays. 40 of the 92 (40/92, 43.5%) car drivers where over the alcohol limit. Ýêôáêôåò ÷åéñïõñãéêÝò åðåìâÜóåéò ðïõ No driver used seatbelts. Only 4 from 56 motorcycle riders used helmets (4/56, 7%). 82 of 124 wounded patients (82/124, 66.1%), believed that exceeding the Ýãéíáí ãéá áíôéìåôþðéóç ôùí êáêþspeed limits was the main cause of accident. óåùí, åßôå ôéò ðñþôåò þñåò ìåôÜ ôçí Conclusion: Wounded patients in traffic accidents present high morbidity markåéóáãùãÞ, åßôå ôéò ðñþôåò çìÝñåò ìåôÜ ers of which the majority are young. Consumption of alcohol and the unsafe ôçí åéóáãùãÞ ãéó ôçí áíôéìåôþðéóç conditions of driving are the most important risk factors, prevention should be ïñèïðåäéêþí êõñßùò êáêþóåùí. Ìåpossible and the efforts of traffic police should be strained, to ensure all drivers safe conditions of driving (speed limits, use of seatbelts and helmets, alcoholëåôÞèçêå ï ÷ñüíïò íïóçëåßáò êáé ïé tests mostly during the night of holiday days). Üìåóåò êáé åðåßãïõóåò áåñïäéáêïìéäÝò Key words: traffic accidents, risk factors, prevention ðïõ Ýãéíáí óå åîåéäéêåõìÝíá ÷åéñïõñãéêÜ ôìÞìáôá ôùí Áèçíþí, ãéá áíôéáôõ÷çìÜôùí ðáñïõóéÜæåé ìßá óçìáíôéêÞ óôáóé- ìåôþðéóç êõñßùò óïâáñþí íåõñï÷åéñïõñãéêþí êáé ìüôçôá óå õøçëÜ åðßðåäá Þ êáé áýîçóç óå ïñé- áããåéï÷åéñïõñãéêþí ðåñéóôáôéêþí. Ìå êëéíéêÜ óìÝíá äéáìåñßóìáôá ôçò ÷þñáò. Óêïðüò ôçò ìå- êñéôÞñéá êáôáãñÜöçêáí ôá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ ðñïëÝôçò åßíáé: á) íá ðñïóäéïñßóåé ôïõò äåßêôåò íï- êÜëåóáí ìüíéìç áíáðçñßá Þ óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá óçñüôçôáò óôïõò ôñáõìáôßåò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜ- ëåéôïõñãéêÞò áðïêáôÜóôááçò. ÌåëåôÞèçêáí åðßôùí ðïõ åêöñÜæïõí êáé ôï ìÝãåèïò ôïõ ðñïâëÞ- óçò ïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ìáôïò êáé â) íá åíôïðßóåé ôïõò ðáñÜãïíôåò êéí- ôï áôý÷çìá, ôï åßäïò ôïõ ï÷Þìáôïò (äßêõêëï Þ äýíïõ ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìá- ôåôñÜôñï÷ï ü÷çìá), åîåôÜóèçêå ç ÷ñÞóç ìÝôñùí ôá, ã) íá åîá÷èïýí ÷ñÞóéìá óõìðåñÜóìáôá ãéá áóöáëåßáò (æþíåò, êñÜíïò) êáé Ýãéíå êáôáãñáöÞ ôïí ôñüðï ðáñåìâïëÞò, þóôå íá åðéôåõ÷èåß ïõ- ôçò ÷ñïíéêÞò ðåñéüäïõ ôïõ áôõ÷Þìáôïò (íý÷ôá Þ çìÝñá - áñãßá Þ êáèçìåñéíÞ çìÝñá ôçò åâäïìÜóéáóôéêÞ ðñüëçøç. äïò). ÌåôÜ áðü ôçí áíÜññùóç ôùí ôñáõìáôéþí êáé ðñéí ëÜâïõí åîéôÞñéï æçôÞèçêå ëåðôïìåñþò ç ãíþìç ôïõò ãéá ôï áôý÷çìá êáé íá åíôïðßóïõí Áóèåíåßò êáé ìÝèïäïé ôï ðéèáíü áßôéï ôïõ áôõ÷Þìáôïò. Ãéá ôï óêïðü ÌåëÝôç ìå ðñïïðôéêü ÷áñáêôÞñá ðïõ Üñ÷é- áõôü ÷ñçóéìïðïéÞèçêå êáôÜëëçëï åñùôçìáôïëüóå ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1997 êáé äéÞñêåóå Ýíá Ýôïò. ãéï, ôï ïðïßï óõìðëçñþèçêå ìåôÜ áðü óõíÝíôåõ¸ãéíå êáôáãñáöÞ üëùí ôùí ôñáõìáôéþí ôñï÷áßùí îç ìå ôïõò áóèåíåßò. áôõ÷çìÜôùí ðïõ åéóÞ÷èçóáí ãéá íïóçëåßá óå ×åéñïõñãéêÜ ôìÞìáôá ôïõ Ã.Í.Í. ÌõôéëÞíçò. ×ñçóéìïðïéÞèçêáí ôá âéâëßá ôùí åîùôåñéêþí ÁðïôåëÝóìáôá éáôñåßùí êáé ôá ôìÞìáôá üðïõ íïóçëåõüíôïõóáí Áðü ôïõò 124 ôñáõìáôßåò, 68 åðÝâáéíáí óå ïé áóèåíåßò. ÅéóÞ÷èçóáí 124 ôñáõìáôßåò (94 Üíäñåò, 30 ôåôñÜôñï÷ï ü÷çìá (68/124, 54,8%) êáé 56 óå ãõíáßêåò, ìÝóç çëéêßá 32 Ýôç, åýñïò çëéêéþí áðü äßêõêëï ü÷çìá (56/124, 45,2%). Ç åíôüðéóç ôùí êáêþóåùí Þôáí: êáêþóåéò 13-78 Ýôç). Áðïêëåßóôçêáí áðü ôç ìåëÝôç Üôïìá Morbidity markers in traffic-related injury hospitalizations, risk factors for traffic accidents and the possibility of prevention. A. Charalampopoulos, D. Giannopoulos, S. Voulioti, S. Zamtrakis

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ×áñáëáìðüðïõëïò êáé óõí.

ôçò êåöáëÞò óå 100 Üôïìá (100/124, 80,6%), áõ÷Ýíá óå 14 (14/124, 11,2%), Üíù êáé êÜôù Üêñùí óå 58 (58/124, 46,7%), èþñáêá óå 38 (38/124, 30,6%), êïéëßáò óå 10 (10/124, 8%), óðïíäõëéêÞò óôÞëçò óå 14 (14/124, 11,3%), (Ðßíáêáò É). Ç âáñýôçôá ôùí ôñáõìáôéêþí êáêþóåùí Þôáí ç áêüëïõèç: ðïëëáðëÝò åêäïñÝò, åê÷õìþóåéò êáé èëáóôéêÜ ôñáýìáôá óå 74 Üôïìá (74/ 124, 57,6%), ìåãÜëá áéìáôþìáôá Þ óçìáíôéêÞ áéìïññáãßá ðïõ áíôéìåôùðßóôçêå åßôå óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá ìå äéáèåñìßá êáé áðïëéíþóåéò áããåßùí, åßôå ìå ÷åéñïõñãéêÞ èåñáðåßá óå 26 Üôïìá (26/124, 21%), êáôÜãìáôá ïóôþí óå 48 Üôïìá (48/124, 38,7%). Ôá áðïôåëÝóìáôá áðü ôç èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí ôñáõìáôéþí Þôáí: - 80 Üôïìá (80/124, 64,5%), åß÷áí åëáöñÝò êáêþóåéò êáé íïóçëåýôçêáí ìå ìÝóï üñï íïóçëåßáò 3.3 çìÝñåò - ¸ãéíáí 18 åðåßãïõóåò áåñïäéáêïìéäÝò (18/ 124, 14,5%), 12 Üôïìá ÷ñåéÜóôçêáí áíôéìåôþðéóç óå íåõñï÷åéñïõñãéêÞ êëéíéêÞ, 2 Üôïìá ìå ïîåßá éó÷áéìßá ôùí êÜôù Üêñùí äéáêïìßóôçêáí ãéá áããåéïëïãéêü Ýëåã÷ï êáé áðïêáôÜóôáóç, 3 Üôïìá ìå óõíèëéðôéêÝò êáé ðïëëáðëÝò êáêþóåéò êÜôù Üêñùí, ÷ñåéÜóôçêáí áíôéìåôþðéóç óå åîåéäéêåõìÝíï êÝíôñï ôñáýìáôïò, Ýíá Üôïìï ìå âáñý ôñáýìá ïöèáëìïý äéáêïìßóôçêå óå ÷åéñïõñãéêü êÝíôñï ïöèáëìïý. ÓõíïëéêÜ áðü ôá 18 Üôïìá ðïõ äéáêïìßóôçêáí, 15 Üôïìá ÷åéñïõñãÞèçêáí, åíþ 3 Üôïìá ìå åíäïêñáíéáêÜ áéìáôþìáôá áíôéìåôùðßóôçêáí óõíôçñçôéêÜ. - ÓõíïëéêÜ 44 Üôïìá ÷ñåéÜóôçêáí ÷åéñïõñãéêÞ áðïêáôÜóôáóç ôùí ôñáõìáôéêþí êáêþóåùí (44/124, 35,4%). Áðü áõôïýò ïé 15 ÷åéñïõñãÞèçêáí üðùò áíáöÝñèçêå óå åîåéäéêåõìÝíá ÷åéñïõñãéêÜ ôìÞìáôá ôùí Áèçíþí. Ïé õðüëïéðïé 29 ôñáõìáôßåò ÷åéñïõñãÞèçêáí óôï Ã.Í.Í. ÌõôéëÞíçò ìå ìÝóï üñï íïóç-

Ðßíáêáò É. Åíôüðéóç êáêþóåùí óå áóèåíåßò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí (Í=124) ÊÜêùóç ÊåöáëÞ Áõ÷Ýíáò Áíù êáé êÜôù Üêñá Èþñáêáò Êïéëßá ÓðïíäõëéêÞ óôÞëç 64

Áñéèìüò

100 14 58 38 10 14

(80,6%) (11,2%) (46,7%) (30,6%) (8,0%) (11,3%)

ëåßáò 12 çìÝñåò. 19 Üôïìá ÷åéñïõñãÞèçêáí ãéá ïñèïðåäéêÞ áðïêáôÜóôáóç êáé 10 óôç ÃåíéêÞ ×åéñïõñãéêÞ ÊëéíéêÞ (7 Üôïìá ìå ñÞîç Þðáôïò Þ óðëÞíáò 2 ìå ñÞîç íåöñïý êáé Ýíá Üôïìï ìå ñÞîç ìåóåíôåñßùí áããåßùí êáé íÝêñùóç ëåðôïý åíôÝñïõ). ÊáíÝíáò èÜíáôïò äåí óçìåéþèçêå áðü ôç óôéãìÞ ôçò ðñïóÝëåõóçò ôùí ôñáõìáôéþí óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá êáé ìåôÝðåéôá. - ÔåëéêÜ 14 ôñáõìáôßåò (14/124, 11,3%) ðáñïõóßáóáí áíáðçñßá, ðñïâëÞìáôá êéíçôéêüôçôáò Þ ëåéôïõñãéêÞò áðïêáôÜóôáóçò. Áðü áõôïýò 5 Üôïìá åß÷áí óïâáñÞ êÜêùóç óðïíäõëéêÞò óôÞëçò, 3 Üôïìá åß÷áí ðñïâëÞìáôá êéíçôéêüôçôáò êÜôù Üêñùí, 2 Üôïìá õðÝóôçóáí áêñùôçñéáóìü óôá êÜôù Üêñá, óå Ýíá Üôïìï Ýãéíå åîåíôÝñùóç ïöèáëìïý, Ýíá Üôïìï ðáñïõóßáóå ôñáõìáôéêü åêôñüðéï êÜôù âëåöÜñïõ, ìåôÜ áðü äýï ðëáóôéêÝò åðåìâÜóåéò áðïêáôÜóôáóçò ôï áðïôÝëåóìá Þôáí ÷åßñéóôï, 2 ôñáõìáôßåò ìå êñáíéïåãêåöáëéêÞ êÜêùóç åôÝèçóáí óå áíôéåðéëçðôéêÞ áãùãÞ. Ó÷åôéêÜ ìå ôïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ êáé ôç óõìâïëÞ ôïõò óôï áôý÷çìá (Ðßíáêáò ÉÉ) äéáðéóôþèçêáí ôá áêüëïõèá: - Áðü ôïõò 124 ôñáõìáôßåò ðïõ íïóçëåýôçêáí, ïé Üìåóá õðåýèõíïé ãéá ôï áôý÷çìá Þôáí ïé 92 ïäçãïß êáé óôïõò 40 (16 ïäçãïß ôåôñÜôñï÷ùí ï÷çìÜôùí êáé 24 äßêõêëùí ï÷çìÜôùí) äéáðéóôþèçêå ëÞøç áëêïüë (40/92, 43,5%). - ÊáíÝíáò ïäçãüò ôåôñÜôñï÷ïõ ï÷Þìáôïò äåí öïñïýóå æþíç áóöáëåßáò êáé ìüíï 4 ïäçãïß äßêõêëùí ï÷çìÜôùí áðü ôïõò óõíïëéêÜ 56 åðéâáßíïíôåò óå äßêõêëá ï÷Þìáôá öïñïýóáí êñÜíïò (4/56, 7%). - Áðü ôïõò 124 ôñáõìáôßåò ïé 46 (46/124,

Ðßíáêáò ÉÉ. ÐáñÜãïíôåò êéíäýíïõ óå ôñáé)ìáôßåò ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí óôç íÞóï ËÝóâï ÐáñÜãïíôåò êéíäýíïõ 1

¢ôïìá

(%)

40/92

(43,5%)

×ñÞóç æþíçò áóöáëåßáò

0/68

(0)

×ñÞóç êñÜíïõò ãéá ïäçãïýò êáé åðéâÜôåò äßêõêëùí ï÷çìÜôùí

4/56

(7%)

82/124

(66%)

ËÞøç áëêïüë

ÕðåñâïëéêÞ ôá÷ýôçôá 1

ÁöïñÜ ìüíï óôïõò ïäçãïýò 2 Óýìöùíá ìå ôçí åêôßìçóç ôùí ôñáõìáôéþí (ïäçãþí êáé åðéâáéíüíôùí óôï ü÷çìá)

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Á. ×áñáëáìðüðïõëïò êáé óõí.

37%), èåþñçóáv üôé ç õðåñâïëéêÞ ôá÷ýôçôá Þôáí ôï âáóéêü áßôéï ôïõ áôõ÷Þìáôïò, 36 ôñáõìáôßåò (36/124, 29%) èåþñçóáí üôé ç áõîçìÝíç ôá÷ýôçôá óå óõíäõáóìü ìå ôçí ïëéóèçñüôçôá ôïõ ïäïóôñþìáôïò Þ ôéò åðéêßíäõíåò êëßóåéò Þôáí ôï áßôéï ôïõ áôõ÷Þìáôïò. 24 ôñáõìáôßåò (24/124, 19,3%) äåí åîÝöñáóáí ãíþìç ãéá ôï áßôéï ôïõ áôõ÷Þìáôïò, åíþ äåí åëÞöèç ç ãíþìç áðü 18 ôñáõìáôßåò ðïõ ëüãù âáñýôçôáò ôïõ ðåñéóôáôéêïý ìåôáöÝñèçêáí åðåéãüíôùò óå åîåéäéêåõìÝíá ÷åéñïõñãéêÜ ôìÞìáôá ôùí Áèçíþí. Êáíåßò üìùò áðü ôïõò ôñáõìáôßåò êáé êõñßùò áðü ôïõò ïäçãïýò ðïõ Þôáí óå êáôÜóôáóç ìÝèçò, äåí ðáñáäÝ÷ôçêå üôé ôï áëêïüë Þôáí ôï âáóéêü áßôéï ôïõ áôõ÷Þìáôïò, åíäå÷ïìÝíùò öïâïýìåíïé íïìéêÝò êõñþóåéò. - Ó÷åôéêÜ ìå ôï ÷ñüíï ôïõ áôõ÷Þìáôïò (Ðßíáêáò ÉÉÉ): á) 78 ôñáõìáôßåò (78/124, 63%) äéáêïìßóôçêáí óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá óå ðåñßïäï çìåñïëïãéáêÞò áñãßáò êáé áðü áõôïýò ïé 50 (50/78, 64%) ôéò íõ÷ôåñéíÝò êáé ðñþôåò ðñùéíÝò þñåò, åíþ ïé 28 (28/78, 36%) êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò, â) 46 ôñáõìáôßåò (46/124, 37%) äéáêïìßóôçêáí óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá óå êáèçìåñéíÞ çìÝñá ôçò åâäïìÜäáò êáé áðü áõôïýò ïé 14 êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò íý÷ôáò (14/46, 30,5%), åíþ ïé 32 êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò (32/46, 69,5%).

ÓõæÞôçóç

¼óïí áöïñÜ ôï ìÝãåèïò ôïõ ðñïâëÞìáôïò, ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá áðïôåëïýí Ýíá óýíèåôï êïéíùíéêïïéêïíïíéêü ðñüâëçìá. Åêôüò áðü ôéò ìïíÜäåò õãåéÜò ðïõ åìðëÝêïíôáé óôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá óôá áóöáëéóôéêÜ ôáìåßá, ôá ôìÞìáôá áóöáëåßáò, ïé íïìéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò õðçñåóßåò Ðßíáêáò ÉÉÉ. ×ñüíïò äéáêïìéäÞò ôùí ôñáõìáôéþí áðü ôñï÷áéó áôõ÷Þìáôá (Í=124) ÇìÝñá

Áñéèìüò

(%)

ÇìåñïëïãéáêÞ áñãßá (í=78) Íý÷ôá ÇìÝñá

50 28

(64%) (36%)

ÊáèçìåñéíÞ (í-46) Íý÷ôá ÇìÝñá

14 32

(30,5%) (69,5%)

ôïõ êñÜôïõò åìðëÝêïíôáé áñêåôÜ óõ÷íÜ êáé ìÜëéóôá ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ôï ìÝãåèïò ôïõ ðñïâëÞìáôïò óôçí õãåßá ôùí ôñáõìáôéþí öáßíåôáé áðü ôá áêüëïõèá óôïé÷åßá: 1) Ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá óõìâáßíïõí êõñßùò óå Üôïìá íÝùí çëéêéþí (ìÝóïò üñïò çëéêßáò 32 Ýôç óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç) ðïõ áðïôåëïýí Ýíá éäéáßôåñá åíåñãü ôìÞìá ôïõ ðëçèõóìïý, 2) Ãéá ôç óùóôÞ áíôéìåôþðçóç ôùí ôñáõìáôéþí, áñêåôÝò öïñÝò ÷ñåéÜæåôáé ðëÞñçò åíåñãïðïßçóç ìåãÜëïõ öÜóìáôïò êáé ìåãÜëïõ áñéèìïý éáôñïíïóçëåõôéêïý ðñïóùðéêïý êáé ìÜëéóôá ãéá Ýíá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ôï ðñüâëçìá áñ÷ßæåé ìå ôçí åßóïäï ôùí ðïëõôñáõìáôéþí óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá, áðáéôåßôáé óùóôÞ, ðëÞñçò êáé ðïëý ãñÞãïñç äéáãíùóôéêÞ ðñïóðÝëáóç ôùí êáêþóåùí, ðïëý óõ÷íÜ áðáéôïýíôáé äõíáìéêÝò åðåìâáôéêÝò ìÝèïäïé äéÜãíùóçò áëëÜ êáé èåñáðåßáò (ôïðïèÝôçóç õðïêëåéäßïõ êáèåôÞñá, ôïðïèÝôçóç Bullau, äéáãíùóôéêÝò ðåñéôïíáúêÝò ðëýóåéò ê.Ü.) Þ áêüìá êáé Ýêôáêôç ÷åéñïõñãéêÞ åðÝìâáóç ãéá ôç äéÜóùóç ôïõ ôñáõìáôßá. Åßíáé ãíùóôü üôé ïé ðñþôåò þñåò íïóçëåßáò êáé áíôéìåôþðéóçò ôïõ ðïëõôñáõìáôßá åßíáé ïé ðéï êñßóéìåò ãéá ôç æùÞ ôïõ. Ôï ãåãïíüò üôé êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò ìåëÝôçò (Ýíá Ýôïò) êáíåßò ôñáõìáôßáò äåí ðÝèáíå áðü ôçí åßóïäü ôïõ óôá åîùôåñéêÜ Éáôñåßá êáé ìåôÝðåéôá, áíôéêáôïðôñßæåé ôç ÷ñÞóç üëùí ôùí õðáñ÷üíôùí éáôñïíïóçëåõôéêþí ìÝóùí ãéá ôç äéÜóùóç ôïõ ôñáõìáôßá. ¢ëëùóôå âáñéÝò ïñãáíéêÝò âëÜâåò áóýìâáôåò ìå ôçí åðéâßùóç, åßíáé ìïéñáßåò êáé ïé ôñáõìáôßåò êáôáëÞãïõí óå ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìåôÜ ôï áôý÷çìá ðñéí äéáêïìéóôïýí óôï íïóïêïìåßï. 3) Áêüìç êáé óôçí ðåñßðôùóç ôùí ðëÝïí åëáöñþí êáêþóåùí, üðïõ Ýãéíå óõíôçñçôéêÞ áíôéìåôþðéóç êáé áîéïëüãçóç ôùí êáêþóåùí, ï ìÝóïò üñïò íïóçëåßáò Þôáí 3,3 çìÝñåò, åíþ ãéá ôï ðïóïóôü ðïõ ÷åéñïõñãÞèçêå êáé ï ìÝóïò üñïò íïóçëåßáò Þôáí óáöþò áíþôåñïò (12 çìÝñåò), 4) ÁñêåôÜ óõ÷íÜ ïé ôñáõìáôßåò ÷ñåéÜóôçêáí (áíôéìåôþðéóç óå åîåéäéêåõìÝíá êáé ðïëõóýíèåôá ÷åéñïõñãéêÜ ôìÞìáôá, ï ÷ñüíïò íïóçëåßáò óå ôÝôïéá ôìÞìáôá åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñïò êáé óôï óõíïëéêü êüóôïò èá éôñÝðåé íá ðñïóôåèåß êáé áõôü ôùí áåñïäéõôêïì éþí (14,5% ôùí ôñáõìáôéþí óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç ÷ñåéÜóôçêå äéáêïìéäÞ óå åîåéäéêåõìÝíá ÷åéñïõñãéêÜ ôìÞìáôá ôùí Áèçíþí), 5) Áêüìç êáé óôéò ðéï Þðéåò êáêþóåéò (èëÜóåéò ìáëáêþí ìïñéþí, èëÜóåéò èþñáêïò, êáêþóåéò êåöáëÞò ìå Þðéá íåõñïëïãéêÜ óõìðôþìáôá ê.Ü.) ìåôÜ ôçí Ýîïäü 65

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ôïõò ïé ôñáõìáôßåò óõíçèßæåôáé íá ëáìâÜíïõí ðïëõÞìåñåò áíáññùôéêÝò Üäåéåò ãéá áðïêáôÜóôáóç, åíþ óå áñêåôÝò ðåñéðôþóåéò áðáéôïýíôáé êëéíéêï-åñãáóôçñéáêïß åðáíÝëåã÷ïé, 6) Ìüíéìåò áíáðçñßåò êáé ðñïâëÞìáôá áðïêáôÜóôáóçò äåí åßíáé óðÜíéá (11,3% ôùí ôñáõìáôéþí óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç), 7) Ôï ìÝãåèïò ôïõ ðñïâëÞìáôïò åßíáé áêüìá ìåãáëýôåñï áí óõíõðïëïãßóåé êáíåßò äýï áêüìç ðáñÜãïíôåò: á) ôá èáíáôçöüñá ôñï÷áßá. ÐñÜãìáôé êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò ìåëÝôçò óçìåéþèçêáí 9 ðåñéóôáôéêÜ èáíÜôùí. ¼ëïé Ýöåñáí ïñãáíéêÝò êáêþóåéò áóýìâáôåò ìå ôçí åðéâßùóç, üðùò Ýäåéîå ç íåêñïôïìÞ êáé â) ôá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé áíôéìåôþðéóç êáé èåñáðåßá ìüíï óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá, áêüìá üìùò êáé óå åëáöñÝò êáêþóåéò (äéáóôñÝììáôá, ìéêñÜ ñùãìþäç êáôÜãìáôá) áðáéôïýíôáé ðïëõÞìåñåò áíáññùôéêÝò Üäåéåò ãéá áðïêáôÜóôáóç. ¼óïí áöïñÜ ôá áßôéá ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò öïñÝò ðáñÜãïíôåò ìç åìöáíåßò ðïõ äýóêïëá åíï÷ïðïéïýíôáé, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ç õðíçëßá, ï ðáñÜãïíôáò áõôüò ó÷åôßòåôáé êõñßùò ìå ôéò óõíèÞêåò åñãáóßáò1, åíþ óå Üëëåò ìåëÝôåò ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá þóôå ðåñéâáëëïíôéêïß ðáñÜãïíôåò óå óõíäõáóìü ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðåæþí íá óõó÷åôéóèïýí ìå ôá áôõ÷Þìáôá2. Óå óïâáñÜ êáé èáíáôçöüñá áôõ÷Þìáôá öáßíåôáé üôé ç ÷ñÞóç áëêïüë êáé ç ìç áóöáëÞò ïäÞãçóç åßíáé ïé óðïõäáéüôåñïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ3. Óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç üìùò áîéïëïãÞèçêå ç óõìâïëÞ ôùí ðëÝïí êïéíþí ðáñáãüíôùí ðïõ êáèïñßæïõí ü÷é ìüíïí ôïí áñéèìü áëëÜ êáé ôç âáñýôçôá ôùí êáêþóåùí: á) ×ñÞóç áëêïüë óôï 43,5% ôùí ïäçãþí óå óõíäõáóìü ìå ôï ãåãïíüò üôé ôá ðåñéóóüôåñá áôõ÷Þìáôá óõìâáßíïõí ôéò íõ÷ôåñéíÝò êáé ðñþôåò ðñùéíÝò þñåò ôùí áñãéþí, öáíåñþíåé üôé ôá áôõ÷Þìáôá åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ôçò äéáóêÝäáóçò. ÕðÜñ÷ïõí ìåëÝôåò óôéò ïðïßåò öáßíåôáé üôé ç ÷ñÞóç áëêïüë åßíáé éäéáßôåñá åðéêßíäõíç óå ïäçãïýò äßôñï÷ùí êáé õðÜñ÷åé áõîçìÝíç ðéèáíüôçôá ãéá èáíáôçöüñá ôñï÷áßá, åíþ ç óõìâïëÞ ôçò ÷ñÞóçò áëêïüë óå áíáâÜôåò äßôñï÷ùí åßíáé óçìáíôéêüôáôïò ðáñÜãïíôáò áôõ÷Þìáôïò. â) Ç Ýëëåéøç ÷ñÞóçò æþíçò áóöáëåßáò óõíçèßæåôáé óôïí Åëëçíéêü ÷þñï, áëëÜ åßíáé éäéáßôåñá åìöáíÞò óôï åðáñ÷éáêü ïäéêü äßêôõï ìéáò íçóéþôéêçò ðåñéï÷Þò üðïõ ïé áðïóôÜóåéò ðïõ äéáíýïíôáé åßíáé ìéêñÝò êáé ç ðéèá66

Á. ×áñáëáìðüðïõëïò êáé óõí.

íüôçôá áôõ÷Þìáôïò èåùñåßôáé óðÜíéá áðü ôïõò ïäçãïýò ôùí ï÷çìÜôùí. Ç ÷ñçóéìüôçôá ôçò æþíçò áóöáëåßáò åßíáé áäéáìöéóâÞôçôç, åíþ èá ðñÝðåé íá ôïíéóôåß üôé ôñáõìáôßåò ìå “óçìåßï æþíçò" óôçí êïéëéáêÞ ÷þñá Ý÷ïõí áõîçìÝíç ðéèáíüôçôá ãéá åíäïêïéëéïéêÝò êáêþóåéò ã) ×áìçëü ðïóïóôü (7,5%) ÷ñÞóçò êñÜíïõò óå áíáâÜôåò äßêõêëùí ï÷çìÜôùí. Ôï êñÜíïò ðïõ ðñïóèÝôåé âÜñïò óôçí ðåñéï÷Þ ôçò êåöáëÞò, åíï÷ïðïéÞèçêå ðáëáéüôåñá ãéá åéäéêÝò êáêþóåéò óôçí ðåñéï÷Þ êåöáëÞò êáé ôñá÷Þëïõ, ðñüóöáôåò üìùò ìåëÝôåò áðïäåéêíýïõí ôç ÷ñçóéìüôçôÜ ôïõ êáé ôçí ðñïóôáóßá ðïõ ðáñÝ÷åé ãéá üëïõò ôïõò ôýðïõò ôùí êáêþóåùí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò êåöáëÞò, ç ðñüëçøç ôùí áôõ÷çìÜôùí óôïõò ïäçãïýò äßôñï÷ùí ï÷çìÜôùí öáßíåôáé üôé åßíáé ðéï äýóêïëç êáé ôá áôõ÷Þìáôá óõíäÝïíôáé Üìåóá ìå ôç óõìðåñéöïñÜ áóöáëåßáò ôùí ïäçãþí ðïõ äéáöÝñåé áðü ÷þñá óå ÷þñá4.

ÓõìðåñÜóìáôá á) ÌåãÜëïò áñéèìüò ôñáõìáôéþí ðáñïõóéÜæåé óçìáíôéêÞ íïóçñüôçôá êáôÜ ôç íïóçëåßá åîáéôßáò ôïõ áôõ÷Þìáôïò, åíþ óçìáíôéêüò áñéèìüò ôñáõìáôéþí ÷ñåéÜæåôáé ÷åéñïõñãéêÞ åðÝìâáóç ãéá áðïêáôÜóôáóç ôùí ôñáõìáôéêþí êáêþóåùí. Ï ìÝóïò üñïò íïóçëåßáò åßíáé áñêåôÜ õøçëüò, åíþ ìüíéìåò áíáðçñßåò êáé ðñïâëÞìáôá áðïêáôÜóôáóçò äåí åßíáé óðÜíéá åíþ óçìáíôéêüò áñéèìüò ôñáõìáôéþí ÷ñåéÜæåôáé áíôéìåôþðéóç óå åîåéäéêåõìÝíåò ÷åéñïõñãéêÝò ìïíÜäåò, â) Ó÷åôéêÜ ìå ôïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ êáôÜ ôçí ïäÞãçóç äéáðéóôþèçêáí, õøçëÜ ðïóïóôÜ ÷ñÞóçò áëêïüë óå ïäçãïýò äßêõêëùí êáé ôåôñÜôñï÷ùí ï÷çìÜôùí êáèþò êáé ìç ÷ñçóéìïðïßçóç æùíþí áóöáëåßáò êáé êñÜíïõò óôïõò ðåñéóóüôåñïõò ôñáõìáôßåò. Ç áõîçìÝíç ôá÷ýôçôá åßíáé óçìáíôéêüò ðáñÜãïíôáò áôõ÷Þìáôïò êáé ôá ðåñéóóüôåñá áôõ÷Þìáôá óõìâáßíïõí ôéò íõ÷ôåñéíÝò êáé ðñþôåò ðñùéíÝò þñåò ôùí áñãéþí, ã) Ìå âÜóç ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåëÝôçò ôá âáóéêÜ ðñïëçðôéêÜ ìÝôñá ãéá ôïí ðåñéïñéóìü ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí èá ðñÝðåé íá åßíáé: 1) Ýëåã÷ïé ôçò ôñï÷áéÜò ãéá áëêïôÝóô ôéò íõ÷ôåñéíÝò êáé ðñþôåò ðñùéíÝò þñåò ôùí áñãéþí üðïõ óçìåéþíóíôáé ôá ðåñéóóüôåñá áôõ÷Þìáôá, êáèþò êáé ìáêñü÷ñïíç åöáñìïãÞ ðñïãñáì-

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Á. ×áñáëáìðüðïõëïò êáé óõí.

ìÜôùí ãéá ôçí êáôáðïëÝìçóç ôçò ÷ñÞóçò áëêïüë óå ïäçãïýò ï÷çìÜôùí. 2) êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí êáèçìåñéíþí çìåñþí ôçò åâäïìÜäáò, üðïõ ôá ðåñéóóüôåñá ôñï÷áßá óçìåéþíïíôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò, èá ðñÝðåé íá ãßíïíôáé Ýëåã÷ïé ôçò ôñï÷áßáò ãéá áóöáëåßò óõíèÞêåò ïäÞãçóçò (æþíç áóöáëåßáò, êñÜíïò êáé üñéá ôá÷ýôçôáò). Ôá ùò Üíù áðïôåëÝóìáôá åßíáé óýìöùíá ìå ôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá, üðïõ ç êáôáðïëÝìçóç ôçò ÷ñÞóçò áëêïüë óå ïäçãïýò êáé ç åîáóöÜëéóç áóöáëþí óõíèçêþí ïäÞãçóçò óôïõò ïäçãïýò åßíáé ôá âáóéêÜ ðñïëçðôéêÜ ìÝôñá ãéá ôïí ðåñéïñéóìü ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí5.

Âéâëéïãñáößá 1. Home J. Reyner L. Vehicle accidents related to sleep: a review. Occup-Environ-Med 56:289-294, 1999. 2. Khan F.M., Jawaid M., Chotani H., Luby S. Pedestrian environment and behaviour in Karachi, Pakistan. Accid-anal-Prev 31:335-339, 1999. 3. Crilly M. Contributory factors to traffic accident deaths indentified at coroner’s inquest. JPublic-Health-Med. 20:139-143, 1998. 4. Osberg J.S., Stiles S.C., Asare O.K. Bicycle safety behavior in Paris and Boston. Accid-AnalPrev. 30:679-687, 1998. 5. De Jong W., Hingson R. Strategies to reduce driving under the influence of alcohol. AnnRev-Public Health 19:359-378, 1987.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 12, Number 2, 68-77, 2000 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 68-77, 2000

Ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç óôá ÊÝíôñá Õãåßáò ×ñéóôßíá ÃåùñãáêÜêïõ

Ðåñßëçøç Óôïí õãåéïíïìéêü ÷þñï ç ðïéüôçôá áíáãíùñßæåôáé ùò ïõóéþäçò ðáñÜìåôñïò óôç äéáäéêáóßá ðáñï÷Þò öñïíôßäáò õãåßáò. Ï Thompson üñéóå ôçí ðïéüôçôá ùò ôï ìÝãéóôï åðéäéùêüìåíï áðïôÝëåóìá ãéá ôïí áóèåíÞ, ðïõ åìðëÝêåé ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí áíáãêþí ôïõ áóèåíÞ áðü ôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò, ôï êüóôïò êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá. Ç ðïéüôçôá ìðïñåß íá âåëôéùèåß ìÝóù ôçò ìåèïäïëïãßáò ôçò ðïéïôéêÞò äéáóöÜëéóçò (Ð.Ä.). Ç Ð.Ä. åßíáé Ýíá óýóôçìá äéá÷åßñéóçò, ó÷åäéáóìÝíï Ýôóé þóôå íá äéáâåâáéþíåé üôé Ýíá áðïäåêôü åðßðåäï ðïéüôçôáò ôùí õðçñåóéþí ðåôõ÷áßíåôáé ìå ôéò ëéãüôåñåò äõíáôÝò äáðÜíåò. Áðü ôïõò âáóéêüôåñïõò öïñåßò ðáñï÷Þò öñïíôßäáò õãåßáò åßíáé ôï êÝíôñï õãåßáò (Ê.Õ.). Ôï Ê.Õ. ó÷åäéÜóôçêå ãéá íá êáëýðôåé üëï ôï öÜóìá ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò (Ð.Ö.Õ). Óôá Ê.Õ. ôá êñéôÞñéá ðïéüôçôáò öñïíôßäáò åßíáé åóùôåñéêÜ êáé åîùôåñéêÜ. Ôá åîùôåñéêÜ áíáöÝñïíôáé óå åèíéêü êáé ôïðéêü åðßðåäï, åíþ ôá åóùôåñéêÜ óôçí åðáããåëìáôéêÞ ðéóôïðïßçóç êáé äéáðßóôåõóç. Ç åíåñãüò óõììåôï÷Þ ôçò êïéíüôçôáò óôï ó÷åäéáóìü êáé óôçí áîéïëüãçóç ôùí ðñïãñáììÜôùí õãåßáò óõìâÜëëåé áðïöáóéóôéêÜ óôçí åðßôåõîç ôùí áðïôåëåóìÜôùí ðïõ ðñïóäïêïýíôáé áðü ôçí Ð.Ö.Õ. ãéá ôçí õãåßá. Ç åîáóöÜëéóç åíüò üóïí ôï äõíáôü õøçëüôåñïõ åðéðÝäïõ õãåßáò, ðñïûðïèÝôåé ôçí åõáéóèçôïðïßçóç áëëÜ êáé ôçí åíåñãïðïßçóç óå äñáóôçñéüôçôåò ðïõ áðïâëÝðïõí óôç óõììåôï÷Þ ôùí êïéíùíéêþí êáé ïéêïíïìéêþí ôïìÝùí, ðÝñá ôïõ ôïìÝá õãåßáò, óôéò äéáäéêáóßåò ôïõ ðñïãñáììáôéóìïý, ôçò ïñãÜíùóçò êáé ôçò ëåéôïõñãßáò ôùí ìïíÜäùí Ð.Ö.Õ. Ïé Ýííïéåò êëåéäéÜ ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí ðïéüôçôá óôá Ê.Õ. åßíáé ç Ð.Ä., ç åðéôñïðÞ áõôïåëÝã÷ïõ, ç óõíå÷Þò ðïéïôéêÞ âåëôßùóç êáé ç ïëéêÞ ðïéïôéêÞ äéá÷åßñéóç.

ÅðéóêÝðôñéá Õãåßáò

ÅéóáãùãÞ Ç ðïéüôçôá áðïôåëåß èÝìá áõîáíüìåíçò óðïõäáéüôçôáò ãéá ôïí ôïìÝá ôçò õãåßáò. Óõã÷ñüíùò ç ðáñï÷Þ ìéáò öñïíôßäáò ðïéüôçôáò áðïôåëåß Ýíá åõñýôåñï ðñüâëçìá1,2. Ç Ýííïéá ôçò ðïéïôéêÞò öñïíôßäáò Ý÷åé åîåëé÷èåß ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá áðü ôçí ðïéïôéêÞ åêôßìçóç, óôçí ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç êáé áêüìá ðéï ðïëý óôçí ðïéïôéêÞ äéá÷åßñéóç. Ç ðïéüôçôá ìðïñåß íá âåëôéùèåß ðåñéóóüôåñï åöáñìüæïíôáò ôçí ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç (Quality Assurance) (Ð.Ä.)3. Ç äéáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò, áðïôåëåß ðëÝïí ðÜãéá êáé èåóìïèåôçìÝíç ðñáêôéêÞ óå üëïí ôïí ôïìÝá ôçò ðáñáãùãÞò õðçñåóéþí êáé ðñïúüíôùí. Óôï ÷þñï ôçò õãåßáò, ç äéáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò áðïóêïðåß óôçí ðáñï÷Þ åðéóôçìïíéêÜ ôåêìçñéùìÝíçò ðåñßèáëøçò êáé öñïíôßäáò ìå äéáäéêáóßåò ðïõ íá óÝâïíôáé ôçí áíèñþðéíç ïíôüôçôá êáé ðïõ íá êáôï÷õñþíïõí ôçí ïñèïëïãéêÞ êáôáíïìÞ ôùí ðüñùí4.

ËÝîåéò êëåéäéÜ: ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç, ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò, êÝíôñï õãåßáò ÕðïâëÞèçêå: 1 Äåêåìâñßïõ 1999 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 7 Éïõíßïõ 1999 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ×ñéóôßíá ÃåùñãáêÜêïõ, Áñêáäßáò 13, Áãßá ÂáñâÜñá. ÁéãÜëåù, 12351 Ôçë: (0561) 5046.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

Quality Assurance in Health Centres Ch. Georgakakou Summary In the health care area, quality is recognised to be an essential component of health. Thompsïn defined quality as the most expected result for the patient, which involves the health professionals motivation to the patient's needs, the cost and the efficiency. Quality can be best improved by applying quality assurance. Quality assurance is a management system, designed to give the maximum confidence that a given acceptable leveI of service quality is being achieved with a minimum of total expenditure. One of the most important organisations of health care delivery is the health centre. A health centre is designed to cover all health needs of a defined area. In health centres standards of care need to be considered both internally and externally. External standards reflect issues at a local and national level. Internal standards refer to professional certification and accreditation. The community's active participation in the design and assessment of health care programmes will assist in the accomplishment of the expected results of primary health care. The provision of the highest level quality in health, presupposes motivation and participation of the sociaI and economic dimensions in planning organisation and function of the primary health care settings. The key concepts which are related to quality are quality assurance, peer review, continuous quality improvement and total quality management. Key words: Quality assurance, Primary Health Care, Health Care Health Visitor

ÉóôïñéêÞ áíáäñïìÞ

Óôç Âáâõëþíá, ðåñßðïõ ôï 2.000 ð.×., ï áõôïêñÜôïñáò ×áìïõñáìðß Ýãñáøå ôïí ðñþôï íüìï ðïõ áíáöåñüôáí óôç ó÷Ýóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò öñïíôßäáò ìå ôçí êáêÞ åîÜóêçóç, óôï ðþò ïñßæåôáé êáé ìåôñéÝôáé ç ðïéüôçôá, ðïéïò åßíáé ôåëéêÜ õðåýèõíïò ãéá ôçí ðïéüôçôá ôçò öñïíôßäáò êáé ðïéá åßíáé ôá Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí ðñüóâáóç óôçí õøçëÞò ðïéüôçôáò öñïíôßäá5. Ï ìç÷áíéóìüò åëÝã÷ïõ ôçò ðïéüôçôáò, ôõðïðïßçóçò êáé ðéóôïðïßçóçò ôùí ðáñáãüìåíùí ðñïúüíôùí óôïí ôüðï ðáñáãùãÞò êáé ôçí áãïñÜ åìöáíßæåôáé êáé óôçí êëáóóéêÞ ÅëëÜäá6. Óôç íåüôåñç åðï÷Þ ç Ýííïéá ôçò õãåéïíïìéêÞò ðïéüôçôáò åéóÜãåôáé áðü ôç FIorence Nightingale. ÌåóïëÜâçóå Ýíá äéÜóôçìá ôåóóÜñùí ðåñßðïõ äåêáåôéþí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ïðïßùí ç éáôñéêÞ åðéóôÞìç êáé ç Ýñåõíá ìå ôéò óçìáíôéêÝò ôïõò åðéôõ÷ßåò óå öÜñìáêá, åìâüëéá êáé ìç÷áíÞìáôá âåëôßùóáí èåáìáôéêÜ üëïõò ôïõò äåßêôåò õãåßáò êáé Ýôóé ìÝóá ó' áõôÞí ôçí åõöïñßá ï ïðïéïóäÞðïôå Ýëåã÷ïò ôçò ðïéüôçôáò èåùñÞèçêå ðåñéôôüò7. Óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, äßíåôáé Ýìöáóç óôç äéåñãáóßá ôçò éáôñéêÞò êáé íïóçëåõôéêÞò öñïíôßäáò êáé äéåíåñãïýíôáé óçìáíôéêÝò ìåëÝôåò ðïõ áðïêáëýðôïõí ïõóôáóôéêÝò åëëåßøåéò óôç

íïóçëåßá êáé óôçí áýîçóç ôùí äáðáíþí ãéá ôçí õãåßá2. Ôï ó÷åôéêÜ ðñüóöáôï åíäéáöÝñïí ãéá ôç ìåëÝôç ôçò ðïéüôçôáò óôç öñïíôßäá õãåßáò ìðïñåß íá áíé÷íåõèåß ðßóù óôïí Maxwell ôï 1984, ï ïðïßïò ðñüôåéíå Ýîé äéáóôÜóåéò ôçò ðïéüôçôáò ðïõ Ýðñåðå íá åêôéìçèïýí. Ôï ìïíôÝëï ôïõ Maxwell (Ðßíáêáò I) Ýãéíå áðü ôüôå Ýíá êñéôÞñéï ìÝôñçóçò ãéá ôçí ðïéüôçôá êáé Ý÷åé õéïèåôçèåß óå ðïëëÝò ÷ñÞóåéò óôç öñïíôßäá õãåßáò8.

Ôï ðÝñáóìá áðü ôç âéïìç÷áíéêÞ ðïéüôçôá óôçí ðïéüôçôá õãåéïíïìéêÞò öñïíôßäáò

Ïé õðçñåóßåò öñïíôßäáò õãåßáò Üñ÷éóáí íá äáíåßæïíôáé éäÝåò áðü ôçí êáôáóêåõáóôéêÞ âéïìç÷áíßá ó÷åôéêÜ ðñüóöáôá. Ç âéïìç÷áíßá óôçí Åõñþðç êáé óôéò ÇÐÁ êáôÜëáâå óôç äåêáåôßá ôïõ '70 üôé åß÷å îå÷Üóåé ôéò áíÜãêåò ôïõ êáôáíáëùôÞ. Ïé êáôáíáëùôÝò üìùò Þôáí ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï ðëçñïöïñçìÝíïé êáé äåí åëêýïíôáí ðéá ìüíï áðü ôçí åìöÜíéóç Þ ôá ôå÷íéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ðñïúüíôùí. Ç Ýìöáóç Üñ÷éóå íá åóôéÜæåé óôçí ðïéüôçôá ôïõ ðñïúüíôïò9. Ðïëëïß åíïñáôéêïß ó÷åäéáóôÝò, ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ïé Deming êáé Juran, åðÝìåéíáí óôçí åöáñìïãÞ ôçò áñ÷Þò ôçò âåëôßùóçò ôçò ðïéüôçôáò ôùí õðçñåóéþí óôéò äéáäéêáóßåò ðïõ áöïñïýí ôçí ðáñï÷Þ õãåéïíïìéêÞò öñïíôßäáò1. ÐáñÜëëçëá ï ðáñÜãïíôáò Üíèñùðïò áíáãíùñßæåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï, åíþ ç óõììåôï÷Þ ôïõ óôç äéáäéêáóßá ôçò åêôßìçóçò ôçò ðïéüôçôáò èåùñÞèçêå áíáãêáßá10. ¸ôóé óôá ðñüóöáôá ÷ñüíéá, ç ðïéüôçôá ôçò öñïíôßäáò õãåßáò Ýãéíå Ýíá óçìáíôéêü èÝìá. Ïé áóèåíåßò áðáéôïýóáí íá åßíáé ðëçñïöïñçìÝíïé êáé Ðßíáêáò É. Ôï ìïíôÝëï ôïõ Maxwell ãéá ôçí ðïéüôçôá 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ðñüóâáóç óôéò õðçñåóßåò. Ó÷åôéêüôçôá óôçí áíÜãêç. Áðïôåëåóìáôéêüôçôá. Éóüôçôá. ÊïéíùíéêÞ áðïäï÷Þ. Áðïäïôéêüôçôá êáé ïéêïíïìßá. 69

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ôï óýóôçìá öñïíôßäáò õãåßáò ðëÝïí êñéôéêÜñåôáé äçìüóéá êáé áìöéóâçôåßôáé. ÅðéðëÝïí êáèþò ôï êüóôïò ôçò öñïíôßäáò õãåßáò áõîÜíåôáé ñáãäáßá, åßíáé áíáãêáßï Ýíá êáëÜ áíáðôõãìÝíï óýóôçìá ðëçñïöïñéþí ãéá ôç ìÝôñçóç ôçò ðïéüôçôáò. Ãé' áõôü, ðñÝðåé íá ëçöèïýí êáôÜëëçëá ìÝôñá ôá ïðïßá ôåëéêÜ èá Ý÷ïõí áðïôåëÝóìáôá êáé óôç ìåßùóç ôïõ êüóôïõò ôçò öñïíôßäáò õãåßáò9.

Ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç óôï ÷þñï ôçò Õãåßáò Ïñéóìïß, ó÷üëéá êáé ãåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ

Ï ïñéóìüò ôçò ðïéüôçôáò åßíáé ðïëõäéÜóôáôïò áëëÜ êáé õðïêåéìåíéêüò. Ãéá ôéò õðçñåóßåò õãåßáò ï Thompson11 üñéóå ôçí ðïéüôçôá ùò ôï ìÝãéóôï åðéäéùêüìåíï áðïôÝëåóìá ãéá ôïí áóèåíÞ, ðïõ åìðëÝêåé ôçí åõáéóèçôïðïßçóç ôïõ ãéáôñïý óôéò áíÜãêåò ôïõ áóèåíÞ, ôï êüóôïò êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá. Áðü ôïõò ðñùôïðüñïõò óå èÝìáôá ðïéüôçôáò êáé ðáôÝñáò ôïõ “Quality Assurance” (äéáóöÜëéóç ðïéüôçôáò) óôï ÷þñï ôçò õãåßáò, ï Áìåñéêáíüò Á. Donabedian äéáìüñöùóå ìåôáîý ôùí Üëëùí ôïí êëáóóéêü ïñéóìü ôçò ðïéüôçôáò ùò “ìåãéóôïðïßçóç ôçò éêáíïðïßçóçò ôïõ áóèåíÞ ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôá êÝñäç êáé ôéò æçìßåò ðïõ õðÜñ÷ïõí óå ìéá äéáäéêáóßá ðåñßèáëéøçò12. ÐáñÜ ôéò åííïéïëïãéêÝò äéáöïñÝò ðïõ ðáñáôçñïýíôáé óôïí ïñéóìü ôçò ðïéüôçôáò, êïéíü óçìåßï áíáöïñÜò üëùí ôùí ïñéóìþí åßíáé ç åðßôåõîç ôïõ “ôÝëåéïõ” Þ ôïõ “Üñéóôïõ”. Ç ðïéüôçôá åßíáé áíþôåñï óôïé÷åßï áðü ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá êáé ôïí ðåñéïñéóìü êüóôïõò. ÁíáöÝñåôáé óôçí êáôáëëçëüôçôá ôùí õðçñåóéþí ìå óõíå÷Þ áíáæÞôçóç âåëôßùóçò êáé óõã÷ñüíùò ðåñéïñéóìïýò óðáôÜëçò. ÅðïìÝíùò. ç ðïéüôçôá áöïñÜ óôçí üóï ôï äõíáôüí õøçëüôåñç ðïéïôéêÜ ðñïóöåñüìåíç õðçñåóßá óôïõò áññþóôïõò13. Ôï åðüìåíï âÞìá óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðïéüôçôá ôçò öñïíôßäáò Þôáí ç åîáóöÜëéóç ôçò. Ï ÁìåñéêÜíéêïò Óýíäåóìïò Íïóçëåõôþí (ÁÍÁ) üñéóå ôçí åîáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò öñïíôßäáò ùò Ýíá óýíïëï äñáóôçñéïôÞôùí ðïõ âåâáéþíïõí ôïí áóèåíÞ üôé ëáìâÜíåé ôçí êáëýôåñç äõíáôÞ öñïíôßäá12. Ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç åßíáé Ýíá óýóôçìá äéá÷åßñéóçò ó÷åäéáóìÝíï Ýôóé þóôå íá äßíåé ôç ìåãáëýôåñç ðåðïßèçóç üôé Ýíá áðïäåêôü åðßðåäï ðïéüôçôáò ôùí õðçñåóéþí ðåôõ÷áßíåôáé ìå ôéò ëéãüôå70

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

ñåò äõíáôÝò äáðÜíåò14. Ï êýñéïò ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï Ýíáò ïñãáíéóìüò åîáóöáëßæåé ôçí ðïéüôçôá, åßíáé ìÝóù åíüò óõóôÞìáôïò ðïéüôçôáò. ¸íá óýóôçìá ðïéüôçôáò êáèéåñþíåé ôçí ðïéïôéêÞ äéüñèùóç êáé ôçí ðïéïôéêÞ äéá÷åßñéóç êáé âåâáéþíåé üôé áõôÝò ïé åíÝñãåéåò åêôåëïýíôáé êáé âåëôéþíïíôáé óõíå÷þò. Ôá ðéï ãíùóôÜ óõóôÞìáôá åßíáé óôçí Áããëßá ôï British Standard 5750 êáé óôéò ÇÐÁ ôï Malcum Baldridge National Quality Award System. Êáé ôá äýï âáóßæïíôáé óôéò ßäéåò áñ÷Ýò êáé ôçí öéëïóïößá ìéáò ïëïêëçñùìÝíçò, óõóôçìáôéêÞò êáé ðåñéëçðôéêÞò ðïéïôéêÞò ðñïóÝããéóçò ìÝóá ó' Ýíáí ïñãáíéóìü14.

Ãéáôß ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç èåùñåßôáé áíáãêáßá

Ïé áðáíôÞóåéò ðïéêßëïõí áíÜëïãá ìå ôï êïéíü ðïõ èÝôåé ôçí åñþôçóç. Öáßíåôáé üôé õðÜñ÷ïõí ôñåéò äéáöïñåôéêÝò ïìÜäåò êéíÞôñùí ðïõ áðáéôïýí ðñïóï÷Þ êáé ðïõ ìåìïíùìÝíá êáé óõëëïãéêÜ áðáíôïýí óôçí åñþôçóç “ÃÉÁÔÉ”’ ôá åðáããåëìáôéêÜ êßíçôñá, ôá êïéíùíéêÜ êßíçôñá êáé ôá ðñáêôéêÜ êßíçôñá15.

ÅðáããåëìáôéêÜ êßíçôñá

Ç Ð.Ä. ìðïñåß íá èåùñçèåß ùò Ýíá óçìáíôéêü ìÝóïí ãéá ôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò íá áíáãíùñßóïõí ôéò åëëåßøåéò ôïõò êáé ùò åê ôïýôïõ, ôéò åêðáéäåõôéêÝò ôïõò áíÜãêåò. Ïìïßùò, ç óõììåôï÷Þ óôéò äñáóôçñéüôçôåò Ð.Ä. ìðïñåß íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá ðåñéâÜëëïí åðáããåëìáôéêÞò ðñüêëçóçò ìå áðïôÝëåóìá óôçí áýîçóç ôïõ áñéèìïý ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò. Ç åíåñãüò óõììåôï÷Þ ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò åßíáé Ýíáò óçìáíôéêüò ìç÷áíéóìüò ãéá ôçí áíÜëõóç êáé åðåîÞãçóç ôùí äéáöïñþí óôá ðñüôõðá ôçò Üóêçóçò êáé óôá áðïôåëÝóìáôá ôçò öñïíôßäáò.

ÊïéíùíéêÜ êßíçôñá

Åßíáé ç áíÜãêç ç Ð.Ä. íá ÷ñçóéìïðïéåßáé ìå åõèýíç áðÝíáíôé óôçí êïéíùíßá ãéá ôá êåöÜëáéá

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

ðïõ îïäåýïíôáé ãéá ôçí áãïñÜ õðçñåóéþí õãåßáò (Õ.Õ.). Ìéá åîßóïõ óçìáíôéêÞ êïéíùíéêÞ êßíçóç ãéá ôçí Ð.Ä. åßíáé íá åîáóöáëßóåé ôçí áóöÜëåéá ôïõ êïéíïý êáé íá ôï ðñïóôáôÝøåé áðü öñïíôßäá ðïõ åßíáé áðñåðÞò Þ âëáâåñÞ.

ÐñáêôéêÜ êßíçôñá

Ìéá óåéñÜ ðñáêôéêþí êéíÞôñùí ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí ðïëëáðëáóéáóìü ôùí ðëçñïöïñéþí êáé ìå ôçí ðéèáíüôçôá ïé áóèåíåßò åßôå íá ìçí ðáßñíïõí äéáèÝóéìåò õðçñåóßåò åßôå íá âëÜðôïíôáé áðü õðåñâïëéêÝò Þ áêáôÜëëçëåò õðçñåóßåò, êÜíïõí ïõóéþäåò ôï üôé ôá ðñïãñÜììáôá Ð.Ä. ðñÝðåé íá áíáðôõ÷èïýí ãéá íá åëáôôþóïõí ôçí ôáëáéðùñßá. Áõôüò ï áíôéêåéìåíéêüò óêïðüò ôùí ðñïãñáììÜôùí Ð.Ä. ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß ìüíï ìå ôçí åíåñãü áíÜìåéîç ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò êáé ôç äéáñêÞ õðïóôÞñéîç ôùí óõóôçìÜôùí ðáñï÷Þò öñïíôßäáò õãåßáò.

Ïé áíôéêåéìåíéêïß óêïðïß ôçò ðïéïôéêÞò äéáóöÜëéóçò

ÔÝóóåñéò ðáñÜìåôñïé åßíáé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí åðßôåõîç ôùí áíôéêåéìåíôêþí óêïðþí Þ ôïõ áíôéêåéìÝíïõ ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôçò ÐïéïôéêÞò ÄéáóöÜëéóçò15. - åðáããåëìáôéêÞ áðüäïóç (ôå÷íéêÞ ðïéüôçôá) - ÷ñçóéìïðïßçóç ðüñùí (áðïäïôéêüôçôá) - äéá÷åßñéóç êéíäýíùí (êßíäõíïò ôñáõìáôéóìïý Þ áóèÝíåéáò ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôéò ðáñå÷üìåíåò õðçñåóßåò) - éêáíïðïßçóç ôùí áóèåíþí ìå ôéò ðáñå÷üìåíåò õðçñåóßåò. Åíóùìáôþíïíôáò áõôÝò ôéò ôÝóóåñéò ðáñáìÝôñïõò, ìðïñåß êÜðïéïò íá åðé÷åéñÞóåé íá ïñßóåé ôïõò áíôéêåéìåíéêïýò óêïðïýò åíüò ðñïãñÜììáôïò Ð.Ä. ùò: á) ç âåâáéüôçôá üôé êÜèå áóèåíÞò ëáìâÜíåé ôÝôïéåò äéáãíùóôéêÝò êáé èåñáðåõôéêÝò õðçñåóßåò õãåßáò þóôå íá ðáñÜãåôáé ôï êáëýôåñï äõíáôü áðïôÝëåóìá, â) ç åðßôåõîç áõôïý ôïõ áðïôåëÝóìáôïò ìå ôçí åëÜ÷éóôç äáðÜíç ðüñùí, ìå ôï ìéêñüôåñï äõíáôü êßíäõíï ãéá ðñüóèåôï ôñáõìáôéóìü Þ áíéêáíüôçôá ùò óõíÝðåéá ôçò èåñáðåßáò êáé ìå ôç ìÝãéóôç éêáíïðïßçóç ôïõ áóèåíÞ

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

ãéá ôçí ðïñåßá ôçò öñïíôßäáò, ôçí áëëçëåðßäñáóÞ ôïõ ìå ôï óýóôçìá öñïíôßäáò õãåßáò êáé ôá áðáéôïýìåíá áðïôåëÝóìáôá. Åíþ ìéá ìåìïíùìÝíç äñáóôçñéüôçôá Ð.Ä. äå ÷ñåéÜæåôáé áðáñáéôÞôùò íá ðëçñïß êáé ôá ôÝóóåñá óõóôáôéêÜ áõôïý ôïõ ïñéóìïý, åßíáé óçìáíôéêü üôé ôá óõíïëéêÜ ðñïãñÜììáôá Ð.Ä. ðïõ ïñãáíþíïíôáé êáé áñ÷ßæïõí áðü éäñýìáôá Þ ÷þñåò íá äßíïõí ßóç óçìáóßá óôçí óðïõäáéüôçôá ôïõ êáèåíüò15. Ïé áíôéêåéìåíéêïß óêïðïß ôçò Ð.Ä. åßíáé: á) Äçìüóéá åõèýíç: ¸íá óçìáíôéêü ìÝñïò üëùí ôùí Õ.Õ. ÷ñçìáôïäïôåßôáé óÞìåñá áðü äçìüóéïõò ðüñïõò. Åßíáé êñßóéìï ïé åíÝñãåéåò ôçò Ð.Ä. íá ðáñÝ÷ïõí áíôéêåéìåíéêÝò áðïäåßîåéò üôé ïé ðüñïé îïäåýïíôáé êáé áðïôåëåóìáôéêÜ êáé áðïäïôéêÜ15. â) Âåëôßùóç ôçò äéá÷åßñéóçò: Ç åêôßìçóç ôçò öýóçò ôùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ åðçñåÜæïõí êÜðïéá áðü ôéò ôÝóóåñéò ðáñáìÝôñïõò êáé ç ðñïóðÜèåéá áíáãíþñéóçò ôùí áéôéþí þóôå íá äéåõêïëõíèåß ç áðïôåëåóìáôéêÞ äéá÷åßñéóç, íá ìåéùèïýí Þ íá åëá÷éóôïðïéçèïýí ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíáãíùñßæïíôáé15. ã) Äéåõêüëõíóç ôçò õéïèÝôçóçò ôùí íåïôåñéóìþí: ÌÝóù ôçò äéáäéêáóßáò áîéïëüãçóçò ôçò áðüäïóçò ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò êáé ôçò èÝóðéóçò êáôáëëÞëùí êñéôçñßùí ôùí äéáäéêáóéþí êáé ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôçò öñïíôßäáò õãåßáò, ïé íåïôåñéóìïß (üðùò ôá ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá) ìðïñïýí íá äéáäïèïýí ôá÷ýôáôá15.

Ç ìåôÜâáóç áðü ôçí ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç óôç óõíå÷Þ ðïéïôéêÞ âåëôßùóç

¹ôáí ç êñéôéêÞ ãéá ôç óôáôéêÞ öýóç ôçò Ð.Ä., ðïõ åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôç ìåôÜâáóç óôç óõíå÷Þ ðïéïôéêÞ âåëôßùóç (Ó.Ð.Â.). Áõôü áðáéôåß óõíå÷þò åðéðëÝïí âåëôéþóåéò óå ìéá äéáäéêáóßá ðïõ èá ïäçãÞóåé ó’ Ýíá ôÝëåéï ðñïúüí. Ç âåëôßùóç ðñÝðåé íá åßíáé óõíå÷Þò9. Ç äéáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò ðñïûðïèÝôåé áíÜðôõîç ðñïôýðùí êáé êñéôçñéþí, åêôßìçóç ôùí êñéôçñßùí êáé ìÝôñçóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôçò åêôßìçóçò. ¼ôáí ôá áðïôåëÝóìáôá åßíáé åðéèõìçôÜ, äçëáäÞ ðëçñïýí ôá ôåèÝíôá êñéôÞñéá, ôüôå ôá áðïôåëÝóìáôá åîáóöáëßæïíôáé êáé äéáôçñïýíôáé. Áõôü óçìáßíåé äéáóöÜëéóç ðïéüôçôáò. Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ôá áðïôåëÝóìáôá äåí åßíáé éêáíïðïéçôéêÜ, ôüôå ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íá âåëôéù71

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

èïýí. Ç ðñïóÝããéóç áõôÞ ïíïìÜæåôáé âåëôßùóç ðïéüôçôáò. ÅðåéäÞ ç åêôßìçóç ôçò ðïéüôçôáò åßíáé ìéá óõíå÷Þò äéåñãáóßá êáé ç âåëôßùóç ôçò êáôÜ óõíÝðåéá èá ðñÝðåé íá åßíáé óõíå÷Þò. ¸ôóé ðñïÝêõøå ï üñïò Óõíå÷Þò Âåëôßùóç ôçò Ðïéüôçôáò12. Ç Ó.Ð.Â. áðáéôåß ìéá óõíå÷Þ äÝóìåõóç áðü äéïéêçôéêïýò êáé êëéíéêïýò. Ç Ó.Ð.Â. äåí äéáöÝñåé áðü ôçí ôåëåéüôçôá ôùí õðçñåóéþí, ôçí éêáíïðïßçóç ôïõ áóèåíÞ, ôç ó÷Ýóç ôçò êïéíüôçôáò, ôçí ïéêïíïìéêÞ åðéôõ÷ßá Þ ïðïéïäÞðïôå Üëëï åðéèõìçôü ïñãáíùôéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôï ïðïßï áðáéôåß ôç óõíå÷Þ ðñïóï÷Þ ôçò äéá÷åßñéóçò16. Ç Ó.Ð.Â. Ý÷åé ôá åîÞò ÷áñáêôçñéóôéêÜ: - Äåí õðÜñ÷ïõí ìáêñïðñüèåóìá ìüíéìá êñéôÞñéá êáé ôá êñéôÞñéá ðïõ ôßèåíôáé áðü ôïõò êáôáíáëùôÝò êáé ôïõò ÷ïñçãïýò óõíå÷þò âåëôéþíïíôáé. - Ç Ó.Ð.Â. åóôéÜæåôáé óôç âåëôßùóç üëùí ôùí äéáäéêáóéþí, ïé ïðïßåò óå áíôÜëëáãìá èá âåëôéþóïõí ôçí áðüäïóç üëùí ôùí ÷ïñçãþí öñïíôßäáò õãåßáò. - Ðñþôá ó÷åäéÜóôçêáí ïé äéáäéêáóßåò êáé ðÜñèçêáí ôá êáôÜëëçëá ìÝôñá ãéá ôç áðïöõãÞ åëáôôùìÜôùí, êáé Ýðåéôá åßíáé áíáãêáßá ç åðéôÞñçóç ãéá ôçí ðáñáêïëïýèçóç ôùí äéáäéêáóéþí. - Åðéêñáôåß Ýíáò ðñïóáíáôïëéóìüò óôç äéáäéêáóßá êáé ôï áðïôÝëåóìá. - Ïé ìÝèïäïé ðåñéëáìâÜíïõí ðáñáêïëïýèçóç äåéêôþí êáé ÷ñÞóç ôùí äåäïìÝíùí ì’ Ýíáí áðïäïôéêü ôñüðï. - Ç äéá÷ñïíéêÞ ðáñáêïëïýèçóç ãßíåôáé üôáí õðÜñ÷ïõí åéäéêÝò Þ êïéíÝò ðáñåêêëßóåéò óêïðïý. - Ï êáèÝíá åßíáé õðåýèõíïò ãéá êáëÞ ðïéüôçôá. - Ôï êñéôÞñéï åßíáé ôï óçìåßï Ýíáñîçò. Ï óêïðüò åßíáé ôá ìçäåíéêÜ åëáôôþìáôá. ÊáìéÜ ðáñÝêêëéóç äåí åßíáé áíåêôÞ. Ôá êñéôÞñéá áíáðôýóóïíôáé åóùôåñéêÜ, äåí ðñïùèåßôáé ç åîùôåñéêÞ óýãêñéóç9.

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

ãíùóç - èåñáðåßá - áðïêáôÜóôáóç), â) ðñïëçðôéêÝò õðçñååéåò (åìâïëéáóìïß - ðáéäéêÞ êáé ó÷ïëéêÞ õãåßá - ïéêïãåíåéáêüò ðñïãñáììáôéóìüò - õãéåéíÞ ôçò åñãáóßáò) êáé ã) êïéíùíéêÞ öñïíôßäá (ðåñßèáëøç óôï óðßôé ÷ñüíéùí áóèåíþí êáé êïéíùíéêÞ öñïíôßäá óå ïìÜäåò ðëçèõóìïý ìå éäéáßôåñá êïéíùíéêïïéêïíïìéêÜ êáé øõ÷ïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá)17. Óôçí ÅëëÜäá ï èåóìüò ôïõ Ê.Õ. äåí õðÞñ÷å óõóôçìáôéêÜ ìÝ÷ñé ôçí Ýíáñîç ôïõ Åèíéêïý ÓõóôÞìáôïò Õãåßáò (Å.Ó.Õ.) ôï 1983 ìå ôïí Íüìï 1397. Ìå ôçí åãêáèßäñõóç ôïõ Å.Ó.Õ. ôá Ê.Õ. êáé ôá ðåñéöåñåéáêÜ ôïõò éáôñåßá áðïôåëïýí ôç íÝá ìïñöÞ ôïõ ïñãáíùôéêïý êáé ëåéôïõñãéêïý ðëáéóßïõ ðáñï÷Þò Ð.Ö.Õ.18. Ôá Ê.Õ. áðáó÷ïëïýí åéäéêïýò ãéá ôçí êïéíïôéêÞ öñïíôßäá (ïéêïãåíåéáêïýò ãéáôñïýò, åðéóêÝðôåò õãåßáò êáé êïéíïôéêÝò íïóçëåýôñéåò), ïé ïðïßïé ðáñÝ÷ïõí ðñïóéôÝò õðçñåóßåò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò (ÐÖÕ). Ïé ðåëÜôåò ôïõò åßíáé ôá Üôïìá îå÷ùñéóôÜ, ç ïéêïãÝíåéá êáé ç êïéíüôçôá. ¸÷ïõí äå ìéá ó÷Ýóç óõíåñãáóßáò ìå ôçí êïéíüôçôá19. Ï Palmer20 ðéóôåýåé üôé “ç ðïéüôçôá öñïíôßäáò åßíáé ç ðáñáãùãÞ âåëôéùìÝíçò õãåßáò êáé ç éêáíïðïßçóç åíüò ðëçèõóìïý ìÝóá óôá üñéá ôçò õðÜñ÷ïõóáò ôå÷íïëïãßáò, ðüñùí êáé ôùí êáôáíáëùôéêþí óõíèçêþí”. ¼óïí áöïñÜ ôçí ðïéüôçôá öñïíôßäáò óôá Ê.Õ., ï óôü÷ïò ðñÝðåé íá åßíáé ç Üíïäïò ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò ðáñï÷Þò öñïíôßäáò õãåßáò óôçí êïéíüôçôá êáé óôá ìÝëç ôçò óå óõíåñãáóßá ì' áõôÞí. ¸íáò óßãïõñïò ôñüðïò íá ìåéùèåß ç óõíå÷Þò ðáñÜêáìøç ôùí Ê.Õ. åßíáé ç åîáóöÜëéóç üôé ïé õðçñåóßåò ðïõ ðáñÝ÷ïíôáé åßíáé õøçëÞò ðïéüôçôáò. Ç ðïéüôçôá äåí óõíäÝåôáé ìüíï ìå ôçí õðåñóýã÷ñïíç ôå÷íïëïãßá êáé äéáäéêáóßá. ¸÷åé ðåñéóóüôåñï íá êÜíåé ìå ôçí áîéïðéóôßá êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôùí õðçñåóéþí êáé ôçí ðáñï÷Þ ôïõò, ìå ôñüðïõò ðïõ ðñïùèïýí ôçí ðñïóðåëáóéìüôçôá êáé ôï óõíå÷Ýò ôçò öñïíôßäáò õãåßáò.

ÐïéïôéêÞ ÄéáóöÜëéóç

Ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç óôï ÊÝíôñï Õãåßáò Óôá ðëáßóéá ôçò óýã÷ñïíçò áíôßëçøçò ðåñß ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò ïé õðçñåóßåò ðïõ åîáóöáëßæïíôáé ìÝóù ôùí Ê.Õ. óôïõò ðëçèõóìïýò åßíáé á) ðñùôïâÜèìéá éáôñéêÞ ðåñßèáëøç (äéÜ72

Ç Ð.Ä. åßíáé ìéá ðáñáäïóéáêÞ êõêëéêÞ ðåñéïäéêÞ êáé áíáäñïìéêÞ äéáäéêáóßá. Ç Ð.Ä. åðéêåíôñþíåôáé óôç ìÝôñçóç ôùí êñéôçñßùí äïìÞò, äéáäéêáóßáò êáé áðïôåëÝóìáôïò áðü ìéá ïìÜäá Ð.Ä. Óôá Ê.Õ. ç Ð.Ä. ðáñáäïóéáêÜ ðåñéëáìâÜíåé:

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

1. ÊÜëõøç ôùí áðáéôÞóåùí ôùí ôáêôéêþí õðçñåóéþí óå åôÞóéá âÜóç. 2. Åðéèåþñçóç ÷ñçóéìïðïßçóçò õðçñåóéþí óå ôñéìçíéáßá âÜóç. 3. Ôïí áõôïÝëåã÷ï ðñïóùðéêïý óå óõíå÷Þ âÜóç. 4. ÅðéôÞñçóç ðñïóùðéêïý óå óõíå÷Þ âÜóç. 5. ÌÜèçóç ìÝóù ôçò óõíå÷ïýò åóùôåñéêÞò êáé åîùôåñéêÞò óõíå÷éæüìåíçò åêðáßäåõóçò/åðáããåëìáôéêÞò áíÜðôõîçò.

ÅðéôñïðÞ ÁõôïåëÝã÷ïõ - Peer Review

Ç åðéôñïðÞ áõôïåëÝã÷ïõ (Å.Á.) åßíáé ìéá Üðïøç ôçò Ð.Ä. êáé åßíáé ç “äéáäéêáóßá ìå ôçí ïðïßá ïé åðáããåëìáôßåò õãåßáò åíåñãÜ áó÷ïëïýíôáé óôçí ðñáêôéêÞ Üóêçóç ìå ôçí åêôßìçóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò öñïíôßäáò óå ìéá äïóìÝíç ðåñßðôùóç óýìöùíá ìå ôá êáèéåñùìÝíá ðñüôõðá Üóêçóç"21. Ç åðéôñïðÞ áõôÞ èåùñåß ùò ìÝóï åíèÜññõíóçò ãéá áíÜëçøç åðáããåëìáôéêÞò åõèýíçò, óõìâÜëëáé óôç óõíå÷éæüìåíç åêðáßäåõóç êáé áíÜðôõîç ôïõ ðñïóùðéêïý, êáèþò åðßóçò êáé óôç óõíå÷Þ âåëôßùóç ôùí êñéôçñßùí13.

Óõíå÷Þò ÐïéïôéêÞ Âåëôßùóç - Ó.Ð.Â.

Ç Ó.Ð.Â. áíáãíùñßæåé ôç óçìáóßá êáé êñéôçñßùí, äïìÞò êáé áðïôåëÝóìáôïò áëëÜ åóôéÜæåé óôç äéáäéêáóßá. ¸ôóé, ç Ó.Ð.Â. ãßíåôáé ïõóéáóôéêÜ ìÝñïò ôçò ïñãáíùôéêÞò ðïëéôéêÞò ãéá ôéò õðçñåóßåò. Ç Ó.Ð.Â. âáóßæåôáé êõñßùò óôçí áíÜìåéîç ôïõ äéïéêçôéêïý êáé êëéíéêïý ðñïóùðéêïý óôç ëåéôïõñãßá. Ç ðñïóÝããéóç ôïõ Jennison22 ãéá ôçí ðïéïôéêÞ âåëôßùóç ðåñéëáìâÜíåé ôéò ðáñáêÜôù 6 áñ÷Ýò: 1. ¸ìöáóç óôï óýóôçìá áíÜëõóçò êáé óôç äéáäéêáóßá âåëôßùóçò. 2. Åðßãíùóç ôïõ ðïéïé åßíáé ïé ðåëÜôåò, ôùí áíáãêþí êáé ôùí ðñïóäïêéþí ôïõò. 3. Åðßãíùóç ôïõ ðïý èá êáôåõèõíèåß ï ðåñéïñéóìÝíïò ÷ñüíïò êáé ïé ðüñïé ôçò Ð.Ä. 4. Åðßãíùóç ôùí áôüìùí ôçò áðüäïóÞò ôïõò êáé óåâáóìüò ôùí ðñïèÝóåþí ôïõò. 5. ÅðéâñÜâåõóç ôùí áôüìùí ãéá ôéò ðñïóðÜ-

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

èåéÝò ôïõò íá âåëôéùèïýí. 6. Óõììåôï÷Þ ôùí åñãáæïìÝíùí óå ìéá åéäéêÞ äéáäéêáóßá, óôï ó÷åäéáóìü êáé ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò.

ÏëéêÞ ÐïéïôéêÞ Äéá÷åßñéóç - Ï.Ð.Ä. (Total Quality Management)

¼ðùò ç Ó.Ð.Â., Ýôóé êáé ç Ï.Ð.Ä. åßíáé ìÝñïò ôçò êáèçìåñéíÞò ëåéôïõñãßáò ôùí ìåëþí åíüò Ê.Õ. Ç Ï.Ð.Ä. åßíáé ðñïóèåíåñãüò äéáäéêáóßá. Ïé Sahney êáé Warden23 ðåñéÝãñáøáí 12 Ýííïéåò êëåéäéÜ ôçò äéáäéêáóßáò ôçò ðïéïôéêÞò äéá÷åßñéóçò óôï óýóôçìá õãåßáò ôïõ Henry Ford (HFHS) üðùò: 1. Çãåóßá õøçëÞò äéá÷åßñéóçò. 2. Äçìéïõñãßá óõëëïãéêïý ðëáéóßïõ åñãáóßáò ãéá ôçí ðïéüôçôá. 3. Ìåôáìüñöùóç ôçò óõëëïãéêÞò êïõëôïß;ñáò. 4. Åóôßáóç óôïí êáôáíáëùôÞ. 5. Åóôßáóç óôç äéáäéêáóßá. 6. ÓõíåñãáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò äéáäéêáóßáò âåëôßùóçò. 7. Åêðáßäåõóç ôùí õðáëëÞëùí. 8. ÅîÜóêçóç êáé äéäáóêáëßá. 9. Benchmarking ìéá äéáäéêáóßá ó÷åäéáóìÝíç íá åêôéìÜ ôï óõíáãùíéóìü óå óýãêñéóç ìå ôçí áðüäïóç ôïõ êáèåíüò ïñãáíéóìïý. 10. ÌÝôñçóç ðïéüôçôáò êáé óôáôéóôéêÝò áíáöïñÝò óå êÜèå åðßðåäï. 11. Áíáãíþñéóç êáé åðéâñÜâåõóç. 12. ÏëïêëçñùìÝíç äéá÷åßñéóç. ÁõôÝò ïé Ýííïéåò ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò âÜóç ôïõ ó÷åäéáóìïý åíüò ðëáéóßïõ åñãáóßáò ãéá Ï.Ð.Ä. óôá Ê.Õ. ÂëÝðå ôïí ðßíáêá ÉÉ ãéá ìéá âÞìá ðñïò âÞìá óýãêñéóç ôïõ HF-HS êáé ôïõ ðñïôåéíüìåíïõ ðëáéóßïõ ãéá ôá Ê.Õ. Ç äïìÞ êáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ Ê.Õ. åßíáé ôÝôïéá ðïõ ôï ðëáßóéï ôçò Ï.Ð.Ä. ðñïóöÝñåôáé ãéá åýêïëç åöáñìïãÞ. Åîáéôßáò ôçò äÝóìåõóçò óôçí áðïóôïëÞ ôçò õðçñåóßáò, ôç óõíåñãáôéêÞ ó÷Ýóç, ôçí êïéíïôéêÞ åóôßáóç, ôá êñéôÞñéá ãéá ôçí Üóêçóç ôùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêÞ åðéêïéíùíßá, ôï Ê.Õ. ìðïñåß Þäç íá áóêåß ìåñéêÝò áðü ôéò áñ÷Ýò ôçò Ï.Ð.Ä.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

Ðßíáêáò ÉÉ. Ôï ðëáßóéï Ï.Ð.Ä. ôïõ H. Ford êáé ôï ÊÝíôñï Õãåßáò: Ìéá âÞìá ðñïò âÞìá ðñïóÝããéóç Heniy Ford Health System 1. Çãåóßá õøçëÞò äéá÷åßñéóçò. 2. Äçìéïõñãßá óõëëïãéêïý ðëáéóßïõ åñãáóßáò ãéá ôçí ðïéüôçôá 3. Ìåôáìüñöùóç ôçò óõëëïãéêÞò êïõëôïýñáò. 4. Åóôßáóç óôïí êáôáíáëùôÞ. 5. Åóôßáóç óôç äéáäéêáóßá. 6. ÓõíåñãáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò äéáäéêáóßáò âåëôßùóçò. 7. Åêðáßäåõóç ôùí õðáëëÞëùí. 8. ÅîÜóêçóç êáé äéäáóêáëßá. 9. Benchmarking 10. ÌÝôñçóç ðïéüôçôáò êáé óôáôéóôéêÝò áíáöïñÝò óå êÜèå åðßðåäï. 11. Áíáãíþñéóç êáé åðéâñÜâåõóç. 12. ÏëïêëçñùìÝíç äéá÷åßñéóç.

Community Health Center 1. Çãåóßá äéá÷åßñéóçò - îåêÜèáñç áðïóôïëÞ. 2. Äçìéïõñãßá äïìÞò ãéá ôç ìÝôñçóç ôçò ðïéüôçôáò 3. Áîéïëüãçóç ôçò êïéíüôçôáò êáé åêðáßäåõóç óå ó÷Ýóç ìå ôï ñüëï óôçí ðïéüôçôá ôçò öñïíôßäáò. 4. Åóôßáóç óôïí ðåëÜôç: Üôïìï/ïéêïãÝíåéá/êïéíüôçôá. 5. Åóôßáóç óôç ó÷Ýóç ìåôáîý ôçò äïìÞò ôçò äéáäéêáóßáò êáé ôïõ áðïôåëÝóìáôïò. 6. ÓõíåñãáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò äéáäéêáóßáò âåëôßùóçò. 7. Óõíå÷Þò åêðáßäåõóç ôïõ ðñïóùðéêïý. 8. ÔÞñçóç ôùí êñéôçñßùí Üóêçóçò áðü ôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò. 9. Óõíåñãáóßá êáé åðéêïéíùíßá ìå Üëëá Ê.Õ. 10. ÌÝôñçóç ðïéüôçôáò êáé áîéïëüãçóç óå êÜèå åðßðåäï. 11. Áíáãíþñéóç êáé åðéâñÜâåõóç. 12. ÏëïêëçñùìÝíç äéá÷åßñéóç.

ÐçãÞ: Sahney êáé Warden23 Çìéüñïöï

ÊñéôÞñéá

Ôá êñéôÞñéá öñïíôßäáò ðñÝðåé íá åîåôáóôïýí êáé åóùôåñéêÜ êáé åîùôåñéêÜ óôá Ê.Õ. Ôá åóùôåñéêÜ áöïñïýí ôï Ê.Õ., ôï äéïéêçôéêü êáé êëéíéêü ôïõ ðñïóùðéêü. Ôá åîùôåñéêÜ áöïñïýí èÝìáôá óå ôïðéêü êáé åèíéêü åðßðåäï. Ôá êñéôÞñéá åéäéêÜ áíáöÝñïíôáé óôçí Üäåéá áóêÞóåùò åðáããÝëìáôïò, óôçí ðéóôïðïßçóç, óôçí åðáããåëìáôéêÞ äéáðßóôåõóç Þ óôï óõíäõáóìü áõôþí ôùí èåìÜôùí19.

4. Áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò äéÜãíùóçò êáé Üëëùí èåñáðåõôéêþí ìÝóùí. 5. ¸íôáóç ôùí õðçñåóéþí ðïõ ðñïóáñìüæïíôáé óôïí ôýðï ôïõ áóèåíÞ Þ ôçò öñïíôßäáò. 6. Éêáíïðïßçóç ôïõ áóèåíÞ, âáóéóìÝíç óôá áðïôåëÝóìáôá åñåõíþí. Áõôïß ïé äåßêôåò ðïéüôçôáò ó÷åäéÜóôçêáí ãéá Ýíá óýóôçìá áíôéìåôþðéóçò ïîÝùí ðåñéóôáôéêþí Ä.Ö.Õ., áëëÜ åßíáé áñêåôÜ åýêáìðôïé þóôå íá óõììïñöþíïíôáé ìå ôç äïìÞ ôïõ Ê.Õ.

ÅóùôåñéêÜ

ÅîùôåñéêÜ

Ôá Ê.Õ. ëåéôïõñãïýí ìå äéåðáããåëìáôéêÝò ïìÜäåò êáé ôá êñéôÞñéá ôçò êÜèå åðáããåëìáôéêÞò ïìÜäáò ðñÝðåé íá áíáãíùñéóôïýí üôáí ëÜâåé êáíåßò õðüøç ôç ìÝôñçóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò öñïíôßäáò. Ï Boland24 ðåñéÝãñáøå 6 äåßêôåò ðïéüôçôáò ðïõ ðñÝðåé íá ëçöèïýí õðüøç óá ìÝñïò ôçò áðüäïóçò ôùí êñéôçñßùí ãéá ôïõò ÷ïñçãïýò õãåßáò. 1. Äéáäéêáóßá ôçò öñïíôßäáò ìÝóù ôç åðéèåþñçóçò ôùí éáôñéêþí áñ÷åßùí. 2. Óõììüñöùóç ôùí ÷ïñçãþí ìå ôá êáôÜëëçëá êñéôÞñéá. 3. Åðßäñáóç ôùí éáôñéêþí óõíáíôÞóåùí óôçí åõåîßá ôùí áóèåíþí.

Ï Palmer20 äÞëùóå üôé ç åîùôåñéêÞ Ð.Ä. “÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü Ýíáí ôáêôéêü, Ýíáí äéáðéóôåõôÞ Þ Ýíáí áãïñáóôÞ ôçò öñïíôßäáò õãåßáò ãéá íá äéåãåßñåé êáëýôåñåò åóùôåñéêÝò ðñïóðÜèåéåò”. Ç ÁìåñéêáíéêÞ Õðçñåóßá Äçìüóéáò Õãåßáò áîéïëïãåß ôá Ê.Õ. óå åôÞóéá âÜóç. Ðáñüìïéá ìå ôï Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations (JCAHO), ôï Primary Care Effectiveness Review (PCER) õðïäåéêíýåé ôá êñéôÞñéá öñïíôßäáò Þ ôïõò äåßêôåò ðïõ áíáìÝíåôáé íá âñåèïýí ó' Ýíá Ê.Õ. Ôá Ê.Õ. ìðïñïýí íá äéáëÝîïõí íá ëÜâïõí ôç äéáðßóôåõóç ôïõ JCAHO ìáæß ìå áõôÞ ôïõ PCER.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

ÌÝôñçóç ôçò ðïéüôçôáò óôï ÊÝíôñï Yãåßáò

Ç ðïéüôçôá ôçò öñïíôßäáò ìåôñÜôáé ìå ôçí áîéïëüãçóç ôçò äïìÞò, ôçò äéáäéêáóßáò êáé ôïõ áðïôåëÝóìáôïò. Ïé Flynn êáé Ray25 äÞëùóáí üôé “êáìéÜ áðü áõôÝò ôéò äéáóôÜóåéò äåí õðÜñ÷åé ìüíç ôçò. Ç äïìÞ, ç äéáäéêáóßá êáé ôï áðïôÝëåóìá áëëçëåðéäñïýí ìåôáîý ôïõò êáé ìå ôï ðåñéâÜëëïí, ôïõ ïðïßïõ åßíáé ìÝñïò”. Ç ìÝôñçóç ôùí êñéôçñéþí åíóùìáôþíåé óôïé÷åßá áðü ôá ìÝëç ôïõ ðñïóùðéêïý ôùí Ê.Õ. (åðáããåëìáôßåò êáé ìç), áð' ôïõò ðåëÜôåò/áóèåíåßò, áðü Üëëá ìÝëç ôçò êïéíüôçôáò êáé ôïõò ðëçñþóáíôåò ôç öñïíôßäá õãåßáò.

ÄïìÞ

Ç äïìÞ áíáöÝñåôáé óõãêåêñéìÝíá óôçí ïñãÜíùóç ôùí Õ.Õ. Ç äïìÞ áöïñÜ ôïõò ðüñïõò êáé ôï ó÷åäéáóìü ôïõ óõóôÞìáôïò ôïõ ïñãáíéóìïý öñïíôßäáò õãåßáò. Óôá Ê.Õ. ðñÝðåé íá ãßíåé ìéá ïñãáíùôéêÞ áíÜëõóç ãéá íá äçëþóåé îáíÜ á) ôçí áðïóôïëÞ ôïõ ïñãáíéóìïý êáé ôïõò áíôéêåéìåíéêïýò óôü÷ïõò, â) ôï õðÜñ÷ïí ïñãáíùôéêü ðëáßóéï, ã) ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò äïõëåéÜò ôïõ ðñïóùðéêïý, ä) ôç ìïñöÞ äéá÷åßñéóçò ôïõ ïñãáíéóìïý, å) ôéò åðéôñïðÝò ôïõ ïñãáíéóìïý êáé ôéò éêáíüôçôåò ëÞøçò áðïöÜóåùí êáé óô) ôéò ðñïçãïýìåíåò êáé ôùñéíÝò ïìÜäåò åñãáóßáò ôçò êïéíüôçôáò.

Äéáäéêáóßá

Ï Palmer20 åßðå üôé ç äéáäéêáóßá äåäïìÝíùí åßíáé “ïé áðïöÜóåéò êáé ïé äñÜóåéò ôïõ ÷ïñçãïý ðïõ ëáìâÜíåé ãéá ëïãáñéáóìü ôïõ áóèåíïýò üðùò êáé ç åíáëëáãÞ ðëçñïöïñéþí ìåôáîý áóèåíïýò êáé ÷ïñçãïý”. Ç äéáäéêáóßá åßíáé ç áëëçëåðßäñáóç ìåôáîý ðñïóùðéêïý êáé ðåëÜôç (Üôïìá, ïéêïãÝíåéá êáé êïéíüôçôá) óôï Ê.Õ. Ïé äéáäéêáóßåò ðñáãìáôïðïéïýíôáé êáé óôï äéïéêçôéêü êáé êëéíéêü ðåäßï óôï Ê.Õ. ÅðéðëÝïí äéáäéêáóßåò ðïõ åðéäñïýí óôá áðïôåëÝóìáôá ôçò öñïíôßäáò õãåßáò óõìâáßíïõí êáèçìåñéíÜ åóùôåñéêÜ êáé åîùôåñéêÜ óôï Ê.Õ. Ïé äéáäéêáóßåò åßíáé

ï ðõñÞíáò ôùí ëåéôïõñãéþí ôïõ Ê.Õ.

ÁðïôåëÝóìáôá

Ôá áðïôåëÝóìáôá åßíáé ðñïúüíôá ôùí äéáäéêáóéþí ó' Ýíáí ïñãáíéóìü õãåßáò, êáé ðñïóáíáôïëéóìÝíá óôçí Ýñåõíá. Ï ÁÍÁ21 üñéóå ôá êñéôÞñéá áðïôåëÝóìáôïò ùò ìéá ìåôñÞóéìç áëëáãÞ ôçò êáôÜóôáóçò ôçò õãåßáò, ôçò êïéíüôçôáò, ôçò ïéêïãÝíåéáò Þ ôùí áôüìùí. Ôï ôåëéêü ðñïúüí ìéáò åðáããåëìáôéêÞò äéáäéêáóßáò. Ìéá áëëáãÞ óôï ðåñéâÜëëïí Þ óôç óôÜóç ôïõ ðåëÜôç áðÝíáíôé óôç öñïíôßäá õãåßáò. Óå ìéá ìåãÜëç êëßìáêá ïé óôñáôçãéêÜ ó÷åäéáóìÝíïé áíôéêåéìåíéêïß óêïðïß åßíáé ôá ðñïóäïêþìåíá áðïôåëÝóìáôá ôùí äéáäéêáóéþí óôá Ê.Õ. üðùò ôá êñéôÞñéá äïìÞò êáé äéáäéêáóßáò ìåôáìïñöþíïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí ôùí ôùñéíþí õðçñåóéþí öñïíôßäáò õãåßáò, Ýôóé ç Ýñåõíá èá åóôéáóôåß óôá ìåôñÞóéìá áðïôåëÝóìáôá ãéá ôá Ê.Õ.

Ï ñüëïò ôçò ïìÜäáò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò óôçí ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç Ç ðïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç áðïóêïðåß óôçí ðáñï÷Þ ðïéïôéêþí õðçñåóéþí õãåßáò, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôçí éêáíïðïßçóç ôïõ ÷ñÞóôç Õ.Õ. êáé ôçí ïñèïëïãéêÞ êáôáíïìÞ ôùí ðüñùí. Ç áðïóôïëÞ ôçò ïìÜäáò Ð.Ö.Õ., ç ïðïßá áðïôåëåßôáé áðü ãåíéêïýò êáé Üëëùí åéäéêïôÞôùí ãéáôñïýò, åðéóêÝðôåò õãåßáò, íïóçëåõôÝò, ê.ëð., Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôï ó÷åäéáóìü, ôçí áíÜðôõîç, ôçí åöáñìïãÞ êáé ôçí áîéïëüãçóç ðáñï÷Þò üëùí ôùí õðçñåóéùí ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò êáé ðåñßèáëøçò. Óôçí Ð.Ä. ï ñüëïò ôçò ïìÜäáò Ð.Ö.Õ., åßíáé íá õéïèåôÞóåé êáé íá áêïëïõèÞóåé Ýíá ðëáßóéï åñãáóßáò ðïõ èá åîáóöáëßæåé ðïéüôçôá óå êÜèå Ýíá áðü ôá ðáñáðÜíù âÞìáôá ôçò áðïóôïëÞò ôïõ. Ç äéáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò ðñÝðåé ðÜíôá íá áðïôåëåß ìÝñïò ôçò öñïíôßäáò õãåßáò. Ç ïìÜäá Ð.Ö.Õ. ðñÝðåé íá áðïäå÷ôåß ôçí åõèýíç ôïõ íá åßíáé öýëáêáò ôçò-ðïéüôçôáÞ ôùí õðçñåóéþí õãåßáò êáé åßíáé õðåýèõíç ãéá ôç äçìéïõñãßá åíüò óõëëïãéêïý ðëáéóßïõ åñãáóßáò ãéá ôçí ðïéüôçôá.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÐïéïôéêÞ äéáóöÜëéóç êáé åëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

Âñéóêüìáóôå óå ìéá åðï÷Þ üðïõ ïé ðñïóäïêßåò ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò óôïí ôïìÝá ôçò öñïíôßäáò õãåßáò óõíå÷þò áõîÜíïõí, ü÷é ìüíï ãéá ôçí ðëçñüôçôá ôçò ðïóüôçôáò ôùí ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí üóï êáé ãéá ôçí ðïéüôçôÜ ôïõò. Áðïôåëåß åõèýíç ôùí Õðçñåóéþí Õãåßáò íá ðñïâïýí óå óôñáôçãéêü ó÷åäéáóìü åðáíáðñïóäéïñéóìïý ôùí ðçãþí êáé âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò ðáñå÷üìåíçò öñïíôßäáò. Ðáñüëá áõôÜ åßíáé ãíùóôü üôé, ðñïò ôï ðáñüí óôç ÷þñá ìáò, ïýôå ïé ðïëßôåò Ý÷ïõí áóêÞóåé ôï äéêáßùìÜ ôïõò, ïýôå ç ðïëéôåßá Ý÷åé áíôáðïêñéèåß óôçí ðñüóöáôç õðï÷ñÝùóÞ ôçò íá äéáóöáëßóåé ôçí ðïéüôçôá ôùí Õ.Õ. ðïõ ðáñÝ÷ïíôáé óôïõò ðïëßôåò ôçò ÷þñáò. ¸ôóé, ç ìüíç ðëåõñÜ ðïõ êéíåßôáé ôåëåõôáßùò ðñïò ôçí êáôåýèõíóç áõôÞ åßíáé ï ÷þñïò ôïõ íïóïêïìåßïõ. Óôï ÷þñï ôçò Ð.Ö.Õ., üðïõ óôç ÷þñá ìáò âñßóêåôáé óå ìéá óôÜóéìç êáôÜóôáóç, êáé ôùí Ê.Õ. åéäéêüôåñá äåí Ý÷åé ðáñáôçñçèåß ìÝ÷ñé óÞìåñá, êáìßá ðñïóðÜèåéá õéïèÝôçóçò åßôå ôçò ðïéïôéêÞò äéá÷åßñéóçò åßôå ôçò ðïéïôéêÞò äéáóöÜëéóçò. Éäéáßôåñá óÞìåñá áíáãíùñßæåôáé áðü üëïõò ç óðïõäáéüôçôá ôçò Ð.Ö.Õ. áðü ôç ìßá, êáé áðü ôçí Üëëç ç ÷áìçëÞ ðïéüôçôá êáé ôï õøçëü êüóôïò ôùí õðçñåóéþí. Ç Ð.Ä. ëïéðüí ìðïñåß íá óõíåéóöÝñåé ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò åðßëõóçò ôÝôïéùí ðñïâëçìÜôùí. Ïé äõóêïëßåò ìðïñïýí íá îåðåñáóôïýí êáé ç Ð.Ä. íá ãßíåé ìç÷áíéóìüò âåëôßùóçò ôçò õãåßáò ôïõ ðïëßôç êáé ôçò áîéïðéóôßáò ôùí ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí. Ç ìç õéïèÝôçóç ôçò Ð.Ä. áðü ôçí ÅëëÜäá ïöåßëåôáé êõñßùò óôçí Ýëëåéøç áíèñùðßíùí êáé õëéêþí ðüñùí êáèþò êáé óå ïñãáíùôéêÝò áäõíáìßåò.

ìüôçôá, áëëÜ êáé ôç ãåíéêüôåñç âåëôßùóç ôïõ êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêïý åðéðÝäïõ ôçò æùÞò, äå öáßíåôáé ðñïò ôï ðáñüí íá ãßíïíôáé óïâáñÝò ðñïóðÜèåéåò ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò åêôßìçóçò êáé äéáóöÜëéóçò ôçò ðïéüôçôáò. ÐñïâëÞìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôçí õðïëåéôïõñãßá Þ êáé ôçí áíåðÜñêåéá ïñãáíùôéêþí êáé ëåéôïõñãéêþí äïìþí ôïõ óõóôÞìáôïò êáé ôùí õðïóõóôçìÜôùí õãåßáò ðñïêáëïýí áíõðÝñâëçôá åìðüäéá óôçí åöáñìïãÞ ìç÷áíéóìþí åëÝã÷ïõ ðïéüôçôáò12. Ç áîéïðïßçóç ôçò åìðåéñßáò ôùí Üëëùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí èá ìáò öáíåß éäéáßôåñá ÷ñÞóéìç óôï êßíçìá ôçò âåëôßùóçò ôçò ðïéüôçôáò, ç ïðïßá ðïéüôçôá, ãéá íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôá ëüãéá ôïõ ÁñéóôïôÝëç, äåí åßíáé áðëÜ ìéá ðñÜîç, áëëÜ ìéá êáèçìåñéíÞ óõíÞèåéá26. Ç Ï.Ð.Ä. “åßíáé Ýíáò üñïò ðïõ êáëýðôåé ôñåéò ôýðïõò äñáóôçñéïôÞôùí: ôï ó÷åäéáóìü ôçò ðïéüôçôáò, ôç ìÝôñçóç ôç ðïéüôçôáò êáé ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò”20. Óôçí ðÜëç ôçò åêðëÞñùóçò ôïõ óôü÷ïõ ãéá ìéá áðïôåëåóìáôéêÞ öñïíôßäá õãåßáò óôçí êïéíüôçôá, ôï Ê.Õ. èá ùöåëçèåß áð' ôï áðïäïôéêü ðëáßóéï ôçò Ï.Ð.Ä.. Ç öñïíôßäá õãåßáò åóôéÜæåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá êáé óôçí áëëçëåðßäñáóç ôïõ ðñïóéôïý êüóôïõò êáé ôùí èåìÜôùí ðïéüôçôáò óå ìéá ðñïóðÜèåéá íá ìåéùèåß ç äéÜóðáóç êáé íá áõîçèåß ç áðïôåëåóìáôéêüôçôá. Ïé Starfield êáé óõí.27 äÞëùóáí üôé “ç åýñåóç ìéáò ãåíéêÜ õøçëÞò ðïéüôçôáò ó’ Ýíá ìÝóïõ - êüóôïõò Ê.Õ. åßíáé åíäéáöÝñïõóá êáé ÷ñåéÜæåôáé ìåëÝôç”. ºóùò ç Ýñåõíá ãéá ôá êñéôÞñéá äïìÞò äéáäéêáóßáò êáé áðïôåëÝóìáôïò ôçò Ï.Ð.Ä. óôï Ê.Õ. ìðïñåß íá åßíáé Ýíá ðïëýôéìï åñãáëåßï ó' Üëëïõò ïñãáíéóìïýò õãåßáò ôùí ïðïßùí óôü÷ïò åßíáé ç Üíïäïò ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò öñïíôßäáò õãåßáò.

Åðßëïãïò

Åõ÷áñéóôßåò:

ÓïâáñÝò áíçóõ÷ßåò ãéá âåëôßùóç êáé äéáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò ðáñå÷üìåíçò öñïíôßäáò åêäçëþíïíôáé ó÷åäüí áð' üëåò ôéò ÷þñåò. Óôçí ÅëëÜäá, ÷þñá ÅõñùðáúêÞ, ðáñÜ ôçí áíáìöéóâÞôçôç âåëôßùóç ðïõ ðáñïõóéÜæåé óå åõáßóèçôïõò äåßêôåò õãåßáò üðùò âñåöéêÞ êáé ìçôñéêÞ èíçóé-

Ç óõããñáöÝáò åðéèõìåß íá åõ÷áñéóôÞóåé ôéò Äñ. ×ñ. Äáñâßñç, ãéá ôçí åðïéêïäïìçôéêÞ åðïðôåßá ôçò, êáé Ð. ÓïõñôæÞ, ãéá ôç âïÞèåéá êáé óõíåñãáóßá, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åêðüíçóçò ôçò ðôõ÷éáêÞò ôçò åñãáóßáò, óôçí ïðïßá âáóßóôçêå ôï ðáñüí Üñèñï.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

×ñ. ÃåùñãáêÜêïõ

Béâëéïãñáößá 1. R.Á. Nelson. Ç ìÝôñçóç ôçò áðüäïóçò êáé ç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò. Åðéèåþñçóç Õãåßáò, 7,5:23, 44, 1996. 2. Á. Ìïõìôæüãëïõ. Ç äéáóöÜëéóç ôçò ðïéüôçôáò óôá íïóïêïìåßá. Åðéèåþñçóç Õãåßáò, 8:34, 1997. 3. J. Reerink, R. Sauerdorn. Quality in primary health care in developing countries: recent experience and Future directions. Int. J. Qual. Health Care 8:131-139, 1996. 4. L. Baric: Áîéïëüãçóç êáé äéáóöÜëéóç ðïéüôçôáò óôçí ðñïáãùãÞ êáé áãùãÞ õãåßáò. ÍÝá ÃåíéÜ, 19:12, 1998. 5. R. France, S. Johansen. Health care Reforms in Europe: Organization of quality in health care. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen. 1992, óåë. 86-88. 6. Ã. ÂáñïõöÜêçò: Áñ÷áßá ÅëëÜäá êáé ðïéüôçôá. Åêäüóåéò Áßïëïò, ÁèÞíá, 1996. 7. Ì. Èåïäþñïõ: Ï ðïéïôéêüò Ýëåã÷ïò óôéò õðçñåóßåò õãåßáò. ÉáôñéêÞ åðéèåþñçóç ÉÊÁ, 3:41-47, 1992. 8. C. Basset. Quality Assurance and the palliative care team. Nurs. Stand. 10:45, 1996. 9. A. Krczal. Quality definition by different interest groups. Hospitals Management Inter 1996, óåë. 83-85. 10. J. Friedricks, A. Henessy, H. Bigoer, A. McPherson. It all comes down to degrees. Nurs. Clin. North Am 30:129-42, 1995. 11. R.E. Thompson. Next steps in implementing quality appraisal/action plans in hospitals. Thompson, Mohr and Associates Inc. 1980. 12. ×. ÐëáôÞ, Ì. ÐñéÜìç. ÅîáóöÜëéóç ðïéüôçôáò óôç öñïíôßäá õãåßáò: ôÜóåéò êáé ðñïïðôéêÝò. ÍoóçëåõôéêÞ, 2:100-106, 1997. 13. Â. ËáíÜñá. Äéïßêçóç íïóçëåõôéêþí õðçñåóéþí. ÁèÞíá 1996, óåë. 366. 14. J. Ovretveit. Health Service Quality. Blackwells Scientific Publications, Oxford, UK, 1992, óåë. 1-115. 15. WHO. The principles of QA. Regional office for Europe, Copenhagen, 1983, óåë. 3-7. 16. R.D. Nerenz. CQI in the health care: some comments on "can it really work?". Int. J. Qual. Health Care 9:4, 1997. 17. Ì. Èåïäþñïõ, Ì. ÓáññÞò, Ó. Óïýëçò. ÓõóôÞìáôá

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

Õãåßáò êáé åëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. Åëëçíéêü ÔìÞìá ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò ÍÝùí Managers Õãåßáò, ÁèÞíá, 1996, óåë. 105-111, 269-270. Å. ÌùñáÀôçò. ÐñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò: óýã÷ñïíç åííïéïëïãéêÞ èåþñçóç. ÉáôñéêÞ 48:295301, 1985. E. Martin. Community Health Centers and Quality of Care: A Goal to provide Effective Health Care to the community. J. Community Health Nurs 13:83-92, 1996. R.H. Palmer: Considerations in defining quality of health care. In R.H. Palmer, A. Danabedian, G.J. Povar (eds.), Striving for quality in health care: an inquiry into policy and practice. Health Administration Press. Ann Arbor, MI, 1991, óåë. 3-58. American Nurses Association. Standards of Community health nursing practice. Author, Washington D.C., 1986. K. Jennison. Organization dynamic of quality control. In Bland P (ed.). Making managed healthcare work: a practical guide to strategies and solutions. McGraw-Hill., (New York) 1991, óåë. 421-430. Y.K. Sahney, G.L. Warden. The quest for quality and productivity in health services. Frontiers ofhealth services manaoement. 7:2-40, 1991. P. Boland. Market overview and delivery system dynamics. In P. Boland (ed.), Maling managed healthcare work: a practical guide to strategies and solution. MCGraw-Hill, New York, 1991, óåë. 3-24. B.C. Flynn, D.R. Ray. Current perspectives in quality assurance and community health nursing. J. Community Health Nurs. 4:187-197, 1987. Â.×. Ïéêïíïìïðïýëïõ, Í. Ðïëýæïò, Ê. ÌåñÜêïõ, Ó. Óïýëçò. Äéïßêçóç ïëéêÞò ðïéüôçôáò óôï ÷þñï ôïõ íïóïêïìåßïõ. Åðéèåþñçóç Õãåßáò 6,1:56, 58, 1995. Â.×. Ïéêïíïìïðïýëïõ, Í. Ðïëýæïò, Ê. ÌåñÜêïõ, Ó. Óïýëçò. Äéïßêçóç ïëéêÞò ðïúüôçôáò óôï ÷þñï ôïõ íïóïêïìåßïõ. Åðéèåþñçóç Õãåßáò 6,1:56, 58, 1995. Â. Starfield, Í.R. Powe, J.R Weiner êáé óõí. Cost vs. quality in different types of primary care settings. JAMA 272:1903-1908, 1994.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 12, Number 2, 78-87, 2000 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 78-89, 2000

Áíáóêüðçóç óôç äéÜãíùóç êáé èåñáðåõôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò Á. ÍéêïëéäÜêçò1, Á. ÐÜãêáëïò1, È. ×åéìþíá1, Ã. ÂåëåãñÜêçò2, É. ÌðéæÜêçò2, Å. ×åëéäüíçò3

Ðåñßëçøç Ç ëïßìùîç ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí åßíáé áðü ôéò óõ÷íüôåñåò êáôáóôÜóåéò ðïõ áðáó÷ïëïýí ôïõò ãéáôñïýò ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò. Ïé ðïëëáðëïß ðåñéâáëëïíôéêïß êáé éäéïóõóôáôéêïß ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíåéóöÝñïõí óôçí ðáèïãÝíåéá ôçò íüóïõ êáèþò êáé ç Ýëëåéøç óáöþí êñéôçñßùí ãéá ôç äéÜãíùóç êáé èåñáðåßá, áðïôåëïýí ðñüêëçóç ãéá ôçí áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Ç ðáñïýóá åñãáóßá åßíáé ìéá áíáóêüðçóç ôçò ðáèïãÝíåéáò, ôçò äéáãíùóôéêÞò ðñïóÝããéóçò êáé èåñáðåõôéêÞò áíôéìåôþðéóçò ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò.

Review of diagnosis and therapeutic management in acute sinusitis A. Nikolidakis, A. Pagalos, T. Chimona, G. Velegralus, J. Âizaikis, E. Chelidonis Summary Sinusitis is one of the most common conditions treated by primary care physicians. The multiple environmentaI and host factors that contribute to the pathogenesis of the disease and the lack of clear guidelines for diagnosis and treatment, are a challenge to effective management of the problem. This study is a review of acute sinusitis pathogenesis, diagnostic approach and therapeutic management. Êey words: Acute sinusitis, diagnosis, treatment

Éáôñoß, ÙÑË ÊëéíéêÞò Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ Çñáêëåßïõ ÊñÞôçò, 2Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÙÑË, 3ÊáèçãçôÞò ÙÑË.

ÅéóáãùãÞ Ç ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá áðïôåëåß ìßá áðü ôéò ðéï óõ÷íÝò êáôáóôÜóåéò ðoõ áíôéìåôùðßæïíôáé óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá óôçí ÁìåñéêÞ. Ç ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá åõèýíåôáé ãéá ôï 4,6% ôùí åðéóêÝøåùí ôùí íÝùí åíçëßêùí óôïõò ãéáôñïýò. Ôï 0,5% ðåñßðïõ ôùí êïéíþí êñõïëïãçìÜôùí åðéðëÝêåôáé ìå ôá óçìåßá êáé ôá óõìðôþìáôá ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò, ìå ðéï óõ÷íÞ åíôüðéóç óôï éãìüñåéï Üíôñï. ÊáôÜ ìÝóï üñï ïé åíÞëéêåò ðáñïõóéÜæïõí 2 ìå 3 ëïéìþîåéò áðü ôï áíþôåñï áíáðíåõóôéêü êÜèå ÷ñüíï, åíþ ôá ðáéäéÜ ðåñß ôéò 81. Ôï Üñèñï áõôü åðéêåíôñþíåôáé óôçí ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá ðïõ åêäçëþíåôáé óå êáôÜ ôá Üëëá õãéÞ Üôïìá êáé óôï÷åýåé óôçí åíçìÝñùóç ôïõ éáôñïý ãåíéêÞò éáôñéêÞò, áëëÜ êáé óå áõôüí ðïõ åñãÜæåôáé óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò. Äåí áöïñÜ óôéò ðåñéðôþóåéò áíïóïêáôáóôáëìÝíùí áôüìùí, êáèþò êáé óå áóèåíåßò ìå ËÝîåéò êëåéäéÜ: Ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéò, äéÜãíùóç, èåñáðåßá ÕðïâëÞèçêå: 20 Öåâñïõáñßïõ 2000 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 7 Éïõíßïõ 2000 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÍéêïëéäÜêçò Áíôþíéïò Åñùößëçò 4, 71305 ÇñÜêëåéï, ÊñÞôçò, Ôçë: (081)287983, e-mail: nikolida@med.uoc.gr

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

õðïêåßìåíåò ðáèïëïãéêÝò êáôáóôÜóåéò Þ ìå ÷ñüíéá ðáñáññéíïêïëðßôéäá.

Ôáîéíüìçóç ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò - Ïñéóìïß Ç ðáñáññéíïêïëðßôéäá äéáêñßíåôáé óå ïîåßá êáé ÷ñüíéá, êõñßùò âÜóåé ôùí ðáèïëïãéêþí åõñçìÜôùí êáé ôçò äéÜñêåéáò ôçò ëïßìùîçò. Ç ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá ïñßæåôáé ùò ôçí ïðïéáäÞðïôå ëïéìþäç äéåñãáóßá ðïõ ëáìâÜíåé ÷þñá óôéò ðáñáññßíéåò êïéëüôçôåò êáé ç ïðïßá Ý÷åé äéÜñêåéá áðü ìßá Ýùò ôñåéò åâäïìÜäåò. Ïé ìåôáâïëÝò ôïõ åðéèçëßïõ ôùí ðáñáññéíßùí êïéëïôÞôùí åßíáé óõíÞèùò áíáóôñÝøéìåò óôçí ïîåßá öÜóç. Óôïí ðßíáêá É ðåñéãñÜöïíôáé ôá ìåßæïíá êáé ôá åëÜóóïíá êñéôÞñéá ôá ïðïßá åìðëÝêïíôáé óôçí ôáîéíüìçóç ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò, üðùò áõôÜ ïñßóèçêáí áðü ôçí ÁìåñéêáíéêÞ Áêáäçìßá Ùôïñéíïëáñõããïëïãßáò - ×åéñïõñãéêÞò ÊåöáëÞò êáé Ôñá÷Þëïõ, ôï 19972. Ï ÷ñõóüò êáíüíáò ãéá ôç äéÜãíùóç ôçò ïîåßáò âáêôçñéáêÞò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò, åßíáé ç êáëëéÝñãåéá ôùí ìïëõóìÝíùí åêêñßóåùí ðïõ ëáìâÜíïíôáé ìå Üìåóç ðáñáêÝíôçóç ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí3. Ìéá óåéñÜ áêôéíïãñáöéþí ìå ôÝóóåñéò

äéáöïñåôéêÝò ëÞøåéò ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí, ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé ìßá åíáëëáêôéêÞ ìÝèïäï ãéá ôç äéÜãíùóç ôùí áóèåíþí, ìå óçìåßá êáé óõìðôþìáôá ýðïðôá ãéá ðáñáññéíïêïëðßôéäá. Èåùñåßôáé üôé åßíáé êáôÜ 75% áêñéâÞò óå ó÷Ýóç ìå ôçí áíáññüöçóç ôùí êüëðùí êáé ôçí êáëëéÝñãåéá ôïõ õëéêïý, ãéá ôç äéÜãíùóç ôçò ïîåßáò éãìïñßôéäáò4. ÄåäïìÝíïõ üôé ç Üìåóç ðáñáêÝíôçóç ôùí êüëðùí äåí ãßíåôáé óå âÜóç ñïõôßíáò óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá, üôáí ôßèåôáé ç äéÜãíùóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ôï áßôéï èá ðñÝðåé íá èåùñåßôáé âáêôçñéáêü. Ó’ áõôü ôï Üñèñï ï üñïò "ïîåßá âáêôçñéáêÞ ðáñáññéíïêïëðßôéäá", ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìüíï ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ ôùí ðåñéðôþóåùí óôéò ïðïßåò ç âáêôçñéáêÞ ëïßìùîç Ý÷åé áðïäåé÷èåß ìå ðáñáêÝíôçóç ôùí Üíôñùí. Ç ðáñáññéíïêïëðßôéäá ðïõ äéáãéãíþóêåôáé êëéíéêÜ Þ ìå ôç âïÞèåéá ôùí áêôéíïãñáöéþí, ðåñéãñÜöåôáé ìå ôïí üñï "ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá".

Ïé ðáñáññßíéåò êïéëüôçôåò: âáóéêÝò ãíþóåéò áíáôïìßáò êáé éóôïëïãßáò Ïé ðáñáññßíéåò êïéëüôçôåò áðïôåëïýíôáé áðü

Ðßíáêáò É. Ôáîéíüìçóç ðáñáññéíïêïëðßôéäùí Ìåßæïíá êñéôÞñéá

ÅëÜóóïíá êñéôÞñéá

Ðñïóùðáëãßá/áßóèçìá ðéÝóçò Áßóèçìá ðëÞñùóçò ÑéíéêÞ óõìöüñçóç ÑéíéêÞ Ýêêñéóç/ðõþäçò Þ ÷ñùìáôéóìÝíç Ýêêñéóç Õðïóìßá/áíïóìßá Ðýï óôç ñéíéêÞ êïéëüôçôá

Êåöáëáëãßá Ðõñåôüò Êáêïóìßá Êüðùóç Ïäïíôáëãßá/âÞ÷áò Ùôáëãßá/áßóèçìá ðßåóçò Þ ðëçñüôçôáò

Ôáîéíüìçóç

ÄéÜñêåéá

ÂáóéêÜ óçìåßá êáé óõìðôþìáôá

ÅíáëëáêôéêÜ óçìåßá êáé óõìðôþìáôá

Ïîåßá

<4 åâä.

>2 ìåßæïíá êñéôÞñéá, 1 ìåßæïí & 2 åëÜóóïíá Þ ðõþäçò ñéíéêÞ Ýêêñéóç

1 ìåßæïí Þ >áðü 2 åëÜóóïíá

Õðïîåßá

4-12 åâä.

üðùò óôç ÷ñüíéá

Ïîåßá õðïôñïðéÜæïõóá

>4 åðåéóüäéá/Ýôïò äéÜñêåéá >7-10 çìÝñåò

üðùò óôçí ïîåßá

×ñüíéá

>12 åâä.

>2 ìåßæïíá êñéôÞñéá 1 ìåßæïí & 2 åëÜóóïíá Þ ðõþäçò ñéíéêÞ Ýêêñéóç êáôÜ ôçí åîÝôáóç

×ñïíßá ìå åîÜñóåéò ïîåßáò

>1ìåßæïí Þ >2 åëÜóóïíá êñéôÞñéá êñéôÞñéá

Ïîåßá åðéäåßíùóç ôçò ÷ñïíßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäá 79

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

4 æåýãç áåñïâñéèþí êïéëïôÞôùí: ôïõò ìåôùðéáßïõò êüëðïõò, ôá éãìüñåéá Üíôñá, ôïõò çèìïåéäåßò êüëðïõò êáé ôïõò óöçíïåéäåßò êüëðïõò. ÊÜèå êïéëüôçôá êáëýðôåôáé áðü êñïóóùôü øåõäïðïëýóôéâï êõëéíäñéêü åðéèÞëéï êáé Ý÷åé ìéêñü óôüìéï ôï ïðïßï åðéêïéíùíåß ìå ôç ñéíéêÞ êïéëüôçôá. Ï ïðßóèéüò çèìïåéäÞò êüëðïò áíïßãåé ðñïò ôïí Üíù ñéíéêü ðüñï êáé ïé óöçíïåéäåßò êüëðïé áíïßãïõí ðñïò ôï óöçíï-çèìïåéäÝò êüëðùìá. Ôá óôüìéá ôùí ìåôùðéáßùí êüëðùí, ôùí éãìüñåéùí Üíôñùí êáé ôùí ðñüóèéùí çèìïåéäþí êõøåëþí áíïßãïõí ðñïò ôï óýìðëåãìá ôùí óôïìßùí êáé ôùí ðüñùí ôïõ ìÝóïõ ñéíéêïý ðüñïõ. ÏðïéïäÞðïôå åìðüäéï ó' áõôÞí ôçí ðåñéï÷Þ, èá ïäçãÞóåé óå ðáñáêþëõóç ôçò ðáñï÷Ýôåõóçò ôùí êüëðùí êáé äõíçôéêÜ ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå ðáñáññéíïêïëðßôéäá. ¸íá ðñïóôáôåõôéêü óôñþìá áðü âëÝííá êáëýðôåé ôïõò áíáðíåõóôéêïýò êñïóóïýò ôùí êüëðùí. Ç âëÝííç áõôÞ êéíåßôáé óõíå÷þò êáôÜ ìÞêïò ðñïêáèïñéóìÝíùí ïäþí ðñïò ôá óôüìéá ôùí êüëðùí. Ôï âëåííþäåò áõôü óôñþìá áðïôåëåßôáé áðü äýï õðïóôéâÜäåò, ïé ïðïßåò äñïõí áíåîÜñôçôá ç ìßá áðü ôçí Üëëç. Ç ðñþôç, ç åí ôù âÜèåé õðïóôéâÜäá, ðåñéâÜëëåé ôïõò êñïóóïýò êáé öáßíåôáé üôé ÷ñçóéìåýåé ùò ìÝóï ëßðáíóçò ôùí êñïóóþí êáèþò áõôïß êéíïýíôáé ìÝóá ó' áõôÞ ôçí õðïóôéâÜäá. Ïé êñïóóïß åîÝ÷ïõí ëßãï áðü áõôÞ ôçí õðïóôéâÜäá êáé åêôåßíïíôáé ìÝ÷ñé ôç äåýôåñç, ôçí åðéðïëÞò õðïóôéâÜäá, óôçí ïðïßá óõëëáìâÜíïíôáé ôá åéóðíåüìåíá óùìáôßäéá. Ç åðéðïëÞò õðïóôéâÜäá åðéðëÝåé ðÜíù óôçí åí ôù âÜèåé óôéâÜäá êáé ìåôáêéíåßôáé äéáìÝóïõ ôùí êñïóóþí. Óôá éãìüñåéá, ç âëÝííç êéíåßôáé áðü ôï Ýäáöïò ðåñéöåñéêÜ ðñïò ôá ôïé÷þìáôá êáé Üíùèåí ðñïò ôï óôüìéï. Óôïõò ìåôùðéáßïõò êüëðïõò, ç âëÝííç êéíåßôáé êáôÜ ìÞêïò ôïõ äéáöñÜãìáôïò, äéáìÝóïõ ôçò ïñïöÞò êáé äéáìÝóïõ ôïõ åäÜöïõò ðñïò ôï ìåôùðéáßï êüëðùìá êáé ðñïò ôï ìÝóï ñéíéêü ðüñï5.

Ç ðáèïãÝíåóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò Ç áðüöñáîç óôéò ïäïýò ðáñï÷Ýôåõóçò ôùí êüëðùí êáé ç êáôáêñÜôçóç ôùí åêêñßóåùí åßíáé ïé êõñéüôåñïé ðñïäéáèåóéêïß ðáñÜãïíôåò ïé ïðïßïé åìðëÝêïíôáé óôçí ðáèïãÝíåóç ôçò ëïßìùîçò ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí. Áðïõóßá áðüöñáîçò, ï åíïöèáëìéóìüò ôùí óõíÞèùí ðáèïãüíùí ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò óå êÜðïéá áðü ôéò ðáñáñ80

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

ñßíéåò êïéëüôçôåò, äåí åðáñêåß ãéá íá ðñïêëçèåß ðáñáññéíïêïëðßôéäá. ÐáñÜãïíôåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí áðüöñáîç èåùñïýíôáé ôï ïßäçìá ôïõ âëåííïãüíïõ ðïõ åëáôôþíåé ôç âáôüôçôá ôùí ðáñï÷åôåõôéêþí ïäþí, ïé áíùìáëßåò ôùí êñïóóþí, ïé äéÜöïñåò áíáôïìéêÝò áíùìáëßåò-ðáñáëëáãÝò êáé ç õðåñðáñáãùãÞ ôùí åêêñßóåùí. Ç ðñïçãçèåßóá éïãåíÞò ëïßìùîç Þ ïé âëÜâåò ôïõ åðéèçëßïõ åîáóèåíïýí ôçí Üìõíá ôïõ âëåííïãüíïõ êáé äéåõêïëýíïõí ôç äéåßóäõóç ôùí âáêôçñßùí ìÝóá óôï âëåííïãüíï ôùí êüëðùí. ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé êáé ïé áëëåñãéêÝò ñéíßôéäåò êáôÝ÷ïõí óçìáíôéêü ñüëï óôçí åìöÜíéóç ïéäÞìáôïò ôïõ ñéíéêïý âëåííïãüíïõ, ëßãá åßíáé áõôÜ ðïõ ãíùñßæïõìå ãéá ôï ñüëï ôïõò óôçí ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá6,7.

ÄéÜãíùóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò Éóôïñéêü êáé öõóéêÞ åîÝôáóç

ÐïëëÜ áðü ôá óõìðôþìáôá ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò äåí åßíáé åéäéêÜ êáé ìðïñåß íá åßíáé äýóêïëï íá äéáöïñïäéáãíùóôïýí áðü ôá óõìðôþìáôá ôçò ëïßìùîçò ôïõ áíþôåñïõ áíáðíåõóôéêïý Þ ôçò áëëåñãéêÞò ñéíßôéäáò. Ç ñéíéêÞ óõìöüñçóç, ç ðõþäçò ñéíéêÞ Ýêêñéóç, ï ðüíïò óôï ðñüóùðï (éäéáßôåñá áí åßíáé åôåñüðëåõñç), ç ïäïíôáëãßá êõñßùò óôçí Üíù ãíÜèï êáé ç öôù÷Þ áíôáðüêñéóç óôá áðïóõìöïñçôéêÜ áõîÜíïõí ôçí ðéèáíüôçôá ôçò äéÜãíùóçò ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò8. Ïé ñþèùíåò ìðïñïýí íá åîåôáóôïýí ìå ôç ÷ñÞóç åíüò êïéíïý ùôïóêïðßïõ ðÜíù óôï ïðïßï åöáñìüæåôáé ìßá ìéêñÞ äéüðôñá ìå åõñý êþíï. Ç ðõþäçò Ýêêñéóç áðü ôï ìÝóï ñéíéêü ðüñï Ý÷åé ìåãÜëç äéáãíùóôéêÞ áîßá. Ùóôüóï, ìðïñåß íá åßíáé äýóêïëï íá áðïêáëõöèåß ïðôéêÜ åêôüò êáé áí ÷ñçóéìïðïéÞóåé êáíåßò êÜðïôï ôïðéêü áããåéïóõóðáóôéêü ðáñÜãïíôá Ýôóé þóôå íá óõññéêíùèåß ï ñéíéêüò âëåííïãüíïò. Ç Üìåóç åðéóêüðçóç ôïõ ïðßóèéïõ ôïé÷þìáôïò ôïõ óôïìáôïöÜñõããá Þ ç ÷ñÞóç åíüò öáñõããéêïý êáèñÝðôç (ïðßóèéá ñéíïóêüðçóç) ìðïñåß íá áðïêáëýøåé ïðéóèïññéíéêÞ ðõþäç Ýêêñéóç. Ç åõáéóèçóßá ôïõ ðñïóþðïõ ìðïñåß íá åêôéìçèåß êáëýôåñá ìå ôçí åöáñìïãÞ Üìåóçò ðßåóçò ìå ôï äÜêôõëï ðÜíù áðü ôïõò ìåôùðéáßïõò êüë-

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

ðïõò êáé ðÜíù áðü ôá éãìüñåéá. ÅðåéäÞ ôï 5 ìå 10% ôùí ðåñéðôþóåùí ôçò âáêôçñéáêÞò éãìïñßôéäáò ëáìâÜíåé ÷þñá äåõôåñïðáèþò óå ðåñéðôþóåéò ìüëõíóçò ôùí ïäïíôéêþí ñéæþí, ôá äüíôéá ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôá éãìüñåéá åîåôÜæïíôáé ìå Ýíá ìåôáëëéêü ãëùóóïðßåóôñï ãéá íá áðïêáëõöèåß ôõ÷üí åõáéóèçóßá. ÊáôÜ ôçí êëéíéêÞ åîÝôáóç äåí åßíáé åöéêôÞ ç éêáíïðïéçôéêÞ áîéïëüãçóç ôùí çèìïåéäþí êáé ôùí óöçíïåéäþí êüëðùí. Ïé Axelson êáé Rurize9 áîéïëüãçóáí 69 óôïé÷åßá ðïõ ðéóôåýåôáé üôé óõó÷åôßæïíôáé ìå ôçí ðáñáññéíïêïëðßôéäá óå 164 äéáäï÷éêïýò áóèåíåßò ìå ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá. ÂñÝèçêå üôé ìüíï ôá 6 óõìðôþìáôá Þ óçìåßá åßíáé óôáôéóôéêÜ ðéï óõ÷íÜ (p<0,01) óôïõò áóèåíåßò ìå ðáèïëïãéêÝò áêôéíïãñáößåò. Ôá óõìðôþìáôá áõôÜ åßíáé ôá åîÞò: á) ðñïçãçèåßóá ëïßìùîç ôçò áíþôåñçò áíáðíåõóôéêÞò ïäïý, â) ñéíéêÞ Ýêêñéóç (ðõþäçò Þ ìç), ã) åðþäõíç ìÜóçóç, ä) êáêïõ÷ßá, å) âÞ÷áò êáé óô) õðïóìßá. Ïé Williams êáé Simel10 ÷ñçóéìïðïßçóáí ôçí áêôéíïãñáößá ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí ôïõ ðñïóþðïõ ãéá íá óõãêñßíïõí ôá óõìðôþìáôá 247 äéáäï÷éêþí áññÝíùí áóèåíþí ïé ïðïßïé åß÷áí ñéíéêÞ êáôáññïÞ, ðüíï óôï ðñüóùðï ðïõ äåí åß÷å ó÷Ýóç ìå ôñáõìáôéóìü êáé äåí åß÷å ó÷Ýóç ìå ôï ãåãïíüò üôé êáé ïé ßäéïé ïé áóèåíåßò õðïøéÜæïíôáí ôï åíäå÷üìåíï íá Ý÷ïõí ðáñáññéíïêïëðßôéäá. Ïé áêôéíïëüãïé ãíùìÜôåõóáí ôéò áêôéíïãñáößåò ÷ùñßò íá ãíùñßæïõí ðïéá åßíáé ç êëéíéêÞ êáôÜóôáóç ôùí áóèåíþí. ÂñÝèçêå üôé ç ÷ñùìáôéóìÝíç ñéíéêÞ Ýêêñéóç, ï âÞ÷áò êáé ôá öôáñíßóìáôá åß÷áí ôç ìåãáëýôåñç åõáéóèçóßá (72%, 70% êáé 70% áíôßóôïé÷á), áëëÜ äåí Þôáí åéäéêÜ (52%, 44% êáé 34%). Ç ïäïíôáëãßá áíôßóôïé÷á ðñïò ôá éãìüñåéá âñÝèçêå íá Ý÷åé ìåãÜëç åéäéêüôçôá (93%), áëëÜ ìüíï ôï 11% ôùí áóèåíþí ôçí ðáñáðïíÝèçêáí ãé’ áõôü ôï óýìðôùìá. Ôá óõìðôþìáôá ðïõ ãåíéêÜ èåùñïýíôáé üôé êáèéóôïýí ôç äéÜãíùóç ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ëéãüôåñï ðéèáíÞ, üðùò ç öáñõããïäõíßá (åõáéóèçóßá 52%, åéäéêüôçôá 56%), ï êíçóìüò óôïõò ïöèáëìïýò (åõáéóèçóßá 52%, åéäéêüôçôá 43%) êáé Üëëá óùìáôéêÜ óõìðôþìáôá (åõáéóèçóßá 56%, åéäéêüôçôá 47%), äåí âñÝèçêå íá âïçèïýí éäéáßôåñá óôç äéáöïñïäéÜãíùóç. Ôï áäýíáìï óçìåßï áõôÞò ôçò ìåëÝôçò Þôáí ï áðïêëåéóìüò ôùí ãõíáéêþí. Ïé Berg êáé Carenfelt11 åîÝôáóáí 155 áóèåíåßò ðïõ åéóÞ÷èçóáí óå Ýíá ôìÞìá åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí ìå óõìðôþìáôá áðü ôçí ðåñéï÷Þ

ôùí ðáñáññéíßùí êïéëïôÞôùí. Ïé áóèåíåßò åðéëÝ÷èçêáí ãéá ôç ìåëÝôç áíåîÜñôçôá áðü ôçí Ýíôáóç ôùí óõìðôùìÜôùí ôïõò. Ùóôüóï, êñéôÞñéï áðïêëåéóìïý ôïõò Þôáí ç äéÜñêåéá ôùí óõìðôùìÜôùí ôïõò (ðÜíù áðü 3 ìÞíåò). Ç ñéíéêÞ Ýêêñéóç áðü ìüíç ôçò äåí Þôáí áñêåôÞ ãéá ôçí åßóïäï ôùí áóèåíþí óôç ìåëÝôç, åêôüò êáé áí ç öõóéêÞ åîÝôáóç áðïêÜëõðôå ôçí Ýîïäï ðýïõ áðü ôï ìÝóï ñéíéêü ðüñï. Ç êëéíéêÞ äéÜãíùóç ôçò ïîåßáò âáêôçñéáêÞò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò åðéâåâáéþèçêå ìå ðáñáêÝíôçóç ôùí êüëðùí êáé ëÞøç õëéêïý ãéá êáëëéÝñãåéá. ÂñÝèçêå üôé ç ðõþäçò ñéíéêÞ Ýêêñéóç êáé ç ôïðéêÞ äõóöïñßá óôï ðñüóùðï êõñßùò åôåñüðëåõñá, Þôáí ïé äýï ðéï áîéüðéóôåò åíäåßîåéò ãéá ôç äéÜãíùóç ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò, ìå óõíïëéêÞ åõáéóèçóßá 85%. Ï Hansen êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ12 ìåëÝôçóáí ôá óõìðôþìáôá, ôá óçìåßá, ôçí ôá÷ýôçôá êáèßæçóçò ôùí åñõèñïêõôôÜñùí êáé ôç óõãêÝíôñùóç ôçò C-áíôéäñþóáò ðñùôåÀíçò óå 174 åíÞëéêåò ìå õðïøßá âáêôçñéáêÞò éãìïñßôéäáò ç ïðïßá åß÷å ôåèåß áðü ãéáôñü ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò. Ãéá ôçí åðéâåâáßùóç ôçò äéÜãíùóçò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ç ðáñáêÝíôçóç ôùí êüëðùí êáé ç êáëëéÝñãåéá ôïõ õëéêïý. ÂñÝèçêå üôé ìüíï ç ôá÷ýôçôá êáèßæçóçò ôùí åñõèñïêõôôÜñùí êáé ç óõãêÝíôñùóç ôçò C-áíôéäñþóáò ðñùôåÀíçò óõó÷åôßæïíôáé áíåîÜñôçôá ìå ôç äéÜãíùóç ôçò ïîåßáò âáêôçñéáêÞò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò. Ç åõáéóèçóßá ôïõ óõíäõáóìóý êáé ôùí äýï ìåôáâëçôþí Þôáí 82%, åíþ ç åéäéêüôçôÜ ôïõ Þôáí 57%. ÊáíÝíá áðü ôá ãåíéêÜ áðïäåêôÜ óçìåßá êáé óõìðôþìáôá äåí âñÝèçêå íá óõó÷åôßæåôáé áíåîÜñôçôá ìå ôç âáêôçñéáêÞ ðáñáññéíïêïëðßôéäá. Ùóôüóï, ç ìåëÝôç áõôÞ åéêïíïãñáöåß ôç ó÷åôéêÞ áêñßâåéá ôçò äéÜãíùóçò ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò áðü ôï ãéáôñü ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò.

Ç äéáöáíïóêüðçóç

Ç äéáöáíïóêüðçóç ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôùí éãìüñåéùí Üíôñùí êáé ôùí ìåôùðéáßùí êüëðùí, áëëÜ ïé áðüøåéò ãéá ôçí áîßá ôçò åßíáé áíôéöáôéêÝò13. Óå óýãêñéóç ìå ôïõò åíÞëéêåò, ç äéáöáíïóêüðçóç ìðïñåß íá áðïäåé÷èåß áêüìá ëéãüôåñï ÷ñÞóéìç óôá ðáéäéÜ êáé åßíáé åíôåëþò áíáîéüðéóôç óôá ðáéäéÜ 81

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

çëéêßáò êÜôù ôùí 9 åôþí, åîáéôßáò ôùí äéáöïñåôéêþí ðïóïóôþí ôçò áíÜðôõîçò ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí. Ç åõáéóèçóßá ôçò äéáöáíïóêüðçóçò óôá ðáéäéÜ êõìáßíåôáé áðü 48 Ýùò 76%13. Ç åîÝôáóç áõôÞ ðñÝðåé íá ãßíåôáé óå ðëÞñåò óêïôÜäé. Ôï äéáöáíïóêüðéï ôïðïèåôåßôáé áðåõèåßáò ðÜíù óôï õðïêüã÷éï ÷åßëïò ôïõ áóèåíïýò. Ìå ôï óôüìá ôïõ áóèåíïýò áíïéêôü, ï åîåôáóôÞò áîéïëïãåß ôçí ðïóüôçôá ôïõ öùôüò ðïõ ðåñíÜ äéáìÝóïõ ôùí éãìïñåßùí Üíôñùí. ÓõíÞèùò ôá åõñÞìáôá åßíáé "áäéáöáíåßò êïéëüôçôåò" (ìçäåíéêÞ ìåôÜäïóç ôïõ öùôüò), "èáìðÝò êïéëüôçôåò" (ìéêñÞ ìåôÜäïóç ôïõ öùôüò) Þ "öõóéïëïãéêÝò êïéëüôçôåò". Ãéá ôç äéáöáíïóêüðçóç ôùí ìåôùðéáßùí êüëðùí, ç öùôåéíÞ ðçãÞ ðñÝðåé íá ôïðïèåôçèåß êÜôù áðü ôï ìÝóï üñéï ôïõ õðåñêüã÷éïõ ôüîïõ. Ç åñìçíåßá ôùí áðïôåëåóìÜôùí åßíáé äýóêïëç åðåéäÞ óõíÞèùò ïé ìåôùðéáßïé êüëðïé åßíáé áóýììåôñïé.

Ç ðñáêôéêÞ áîßá ôùí êëéíéêþí åõñçìÜôùí êáé ôùí óõìðôùìÜôùí óôç äéÜãíùóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò Ãéá ôçí êáëýôåñç êëéíéêÞ ðñüâëåøç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ðñïóöÝñåôáé ï óõíäõáóìüò ôñéþí óõìðôùìÜôùí êáé äýï óçìåßùí: ç ïäïíôáëãßá áíôßóôïé÷á ðñïò ôá éãìüñåéá, ç öôù÷Þ áíôáðüêñéóç óôá áðïóõìöïñçôéêÜ, ôï éóôïñéêü ÷ñùìáôéóìÝíçò ñéíéêÞò Ýêêñéóçò ç ðõþäçò ñéíéêÞ Ýêêñéóç êáé ðáèïëïãéêÜ åõñÞìáôá êáôÜ ôç äéáöáíïóêüðçóç. Ç ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá äåí ìðïñåß íá áðïêëåéóôåß üôáí õðÜñ÷ïõí ëéãüôåñá áðü äýï áðü ôá ðáñáðÜíù óçìåßá êáé óõìðôþìáôá, åíþ ç èåôéêÞ äéÜãíùóç ìðïñåß íá åßíáé áóáöÞò óå áóèåíåßò ìå 2 Þ 3 áðü ôá ðáñáðÜíù óçìåßá êáé óõìðôþìáôá. Ó’ áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç, ç áêôéíïãñáößá ôùí ðáñáññéíßùí êïéëïôÞôùí ìðïñåß íá âïçèÞóåé. ¼ôáí õðÜñ÷ïõí 4 Þ ðåñéóóüôåñá áðü ôá ðáñáðÜíù óçìåßá êáé óõìðôþìáôá, ç ðéèáíüôçôá ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò åßíáé ðïëý õøçëÞ10.

ÄéáãíùóôéêÞ áðåéêüíéóç Ç áêôéíïãñáößá

Ç áêôéíïëïãéêÞ ìåëÝôç ìðïñåß íá âåëôéþóåé 82

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

ôç äéáãíùóôéêÞ áêñßâåéá ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò. Ôá õäñáåñéêÜ åðßðåäá êáé ç ðëÞñçò êáôÜëçøç ôùí êüëðùí åßíáé ÷ñÞóéìá ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé ç èåôéêÞ ôïõò äéáãíùóôéêÞ áîßá êõìáßíåôáé áðü 80 Ýùò 100% óôéò ðåñéóóüôåñåò ìåëÝôåò8. Ç âáóéêÞ áêôéíïëïãéêÞ áîéïëüãçóç ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí ðåñéëáìâÜíåé ôéò åîÞò 4 ëÞøåéò: ôç ëÞøç Waters (ðùãùíïññéíéêÞ), ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôùí éãìïñåßùí Üíôñùí êáé ôùí ìåôùðéáßùí êüëðùí, ôç ëÞøç Caldwell (ñéíïìåôùðéêÞ), ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôùí çèìïåéäþí êáé ôùí ìåôùðéáßùí êüëðùí, ôçí ðëÜãéá ëÞøç, ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôùí óöçíïåéäþí êüëðùí êáé ãéá ôçí åðéâåâáßùóç ôçò íüóïõ êáé óôïõò äýï óöçíïåéäåßò êáé óôïõò äýï çèìïåéäåßò êáé óôïõò äýï ìåôùðéáßïõò êüëðïõò êáé ôÝëïò, ôçí õðïðùãùíïêïñõöáßá ëÞøç, ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôùí óöçíïåéäþí êáé ôùí çèìïåéäþí êüëðùí. ÁõôÞ ç ôåëåõôáßá ëÞøç åßíáé åðßóçò ÷ñÞóéìç ãéá ôçí åîÝôáóç ôùí ðëáãßùí ôïé÷ùìÜôùí ôùí éãìïñåßùí Üíôñùí. Ï Hayward êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ óýãêñéíáí ôç ëÞøç Waters ìå ôï óõíäõáóìü ôñéþí ëÞøåùí (Waters, Caldwell êáé ðëÜãéá) êáé êáôÝëçîáí óôï óõìðÝñáóìá üôé ç ëÞøç êáôÜ Waters åðáñêåß ãéá ôç äéÜãíùóç14. Óå ìéá Üëëç ìåëÝôç äéáðéóôþèçêå üôé ç éãìïñßôéäá åßíáé ðéï óõ÷íÞ áðü ôéò Üëëåò êïëðßôéäåò. Ïé ðåñéóóüôåñåò ìåëÝôåò Ý÷ïõí äåßîåé üôé ôï 90% ðåñßðïõ ôùí ðåñéðôþóåùí ðáñáññéíïêïëðßôéäáò åßíáé éãìïñßôéäá. Ãé’ áõôü ïé ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò ðñÝðåé íá äéåñåõíþíôáé ìüíï ìå ôç ëÞøç Waters14. Ðüôå èá ðñÝðåé ïé ãéáôñïß ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò íá æçôïýí ìßá áêôéíïãñáößá; ÁñêåôÝò ìåëÝôåò Ý÷ïõí äåßîåé üôé ïé ãéáôñïß ìðïñïýí âÜóåé ôùí êëéíéêþí åõñçìÜôùí êáé ìüíï íá äéáêñßíïõí ìå áêñßâåéá ðïßïé áóèåíåßò Ý÷ïõí ìåãÜëç ðéèáíüôçôá êáé ðïéïé Ý÷ïõí ìéêñÞ ðéèáíüôçôá íá ðÜó÷ïõí áðü ðáñáññéíïêïëðßôéäá. ¼ôáí õðÜñ÷ïõí 4 Þ ðåñéóóüôåñá óçìåßá êáé óõìðôþìáôá (Ðßíáêáò ÉÉ) ç ðéèáíüôçôá íá õðÜñ÷åé ðáÐßíáêáò ÉÉ. Óõìðôþìáôá êáé óçìåßá ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò • • • • •

Ïäïíôáëãßá Üíù ãíÜèïõ Öôù÷Þ áíôáðüêñéóç óôá áðïóõìöïñçôéêÜ ×ñùìáôéóìÝíç ñéíéêÞ Ýêêñéóç Ðõþäçò ñéíéêÞ Ýêêñéóç ÐáèïëïãéêÜ åõñÞìáôá äéáöáíïóêüðçóçò

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

ñáññéíïêïëðßôéäá åßíáé üíôùò ðïëý ìåãÜëç êáé ó' áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç äåí äéêáéïëïãåßôáé ç áêôéíïãñáößá10. ¼ôáí õðÜñ÷ïõí ëéãüôåñá áðü äýï óõìðôþìáôá Þ óçìåßá, ç ðéèáíüôçôá íá õðÜñ÷åé ðáñáññéíïêïëðßôéäá åßíáé ìéêñÞ êáé ó' áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç åðßóçò äåí äéêáéïëïãåßôáé ç áêôéíïãñáößá. Ùóôüóï, ìå äýï Þ ôñßá óõìðôþìáôá Þ óçìåßá ç ðéèáíüôçôá ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò åßíáé åíäéÜìåóç êáé ó' áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç ïé áêôéíïãñáößåò åßíáé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí ïñéóôéêÞ äéÜãíùóç14. Ïé áóèåíåßò ìå ãíùóôÞ åðßìïíç ìåôùðéáßá êåöáëáëãßá, ðñÝðåé íá õðïâëçèïýí óå ìßá óåéñÜ áêôéíïãñáöéþí ãéá íá áðïêëåéóôåß ç ìåôùðéáßá êïëðßôéäá. Ôï ïðßóèéï ôïß÷ùìá ôùí ìåôùðéáßùí êüëðùí äçìéïõñãåß Ýíá ó÷åôéêÜ ëåðôü öñáãìü ãéá ôï êåíôñéêü íåõñéêü óýóôçìá. Ãé' áõôü ç äéÜãíùóç êáé ç êáôÜëëçëç èåñáðåßá Ý÷åé áðïöáóéóôéêÞ óçìáóßá ó’ áõôïýò ôïõò áóèåíåßò. Ïé áóèåíåßò ìå áðïäåäåéãìÝíç ìåôùðéáßá êïëðßôéäá ðñÝðåé íá ðáñáêïëïõèïýíôáé óôåíÜ10.

Ç õðïëïãéóôéêÞ ôïìïãñáößá

Ç õðïëïãéóôéêÞ ôïìïãñáößá (CÔ: Computerized Tomography) äßíåé ìåãáëýôåñç áíÜëõóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôùí êüëðùí óå óýãêñéóç ìå ôçí áðëÞ áêôéíïãñáößá15. ÂÜóåé ôùí ôõðéêþí êëéíéêþí êáé åíäïóêïðéêþí êñéôçñßùí, ç õðïëïãéóôéêÞ ôïìïãñáößá öáßíåôáé íá åßíáé ðéï åõáßóèçôç áðü ôçí áðëÞ áêôéíïãñáößá ãéá ôçí áíß÷íåõóç ôùí áíùìáëéþí ôùí êüëðùí, éäéáßôåñá ôùí áíùìáëéþí óôïõò óöçíïåéäåßò êáé óôïõò çèìïåéäåßò êüëðïõò15. ÃåíéêÜ üìùò ç õðïëïãéóôéêÞ ôïìïãñáößá äåí ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé óå âÜóç ñïõôßíáò óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò áëëÜ ìïíÜ÷á óå ðåñéðôþóåéò ðïõ äåí èá ïäçãçèïýìå óå äéáãíùóôéêÜ óõìðåñÜóìáôá.

Ôá áßôéá ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò Ôá ðéï áêñéâÞ óôïé÷åßá ó÷åôéêÜ ìå ôá áßôéá ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ìåëÝôåò óôéò ïðïßåò ôá äåßãìáôá ôùí êáëëéåñãåéþí ëáìâÜíïíôáé ìå Üìåóç ðáñáêÝíôçóç êáé áíáññüöçóç ôùí êïéëïôÞôùí. ÁñêåôÝò ìåëÝôåò

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ý÷ïõí äåßîåé üôé äåí õðÜñ÷åé óõó÷Ýôéóç áíÜìåóá óôéò ñéíéêÝò êáëëéÝñãåéåò êáé óôéò êáëëéÝñãåéåò ôùí ðáñáññéíßùí êüëðùí êáôÜ ôçí ïîåßá âáêôçñéáêÞ ðáñáññéíïêïëðßôéäá4. Ôá ðåñéóóüôåñá óôïé÷åßá ðïõ õðÜñ÷ïõí áöïñïýí óôá éãìüñåéá åîáéôßáò ôïõ ãåãïíüôïò üôé áõôÜ åßíáé ðñïóðåëÜóéìá. Ï Gwantley êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ16 óå ìßá ìåëÝôç áðü ôï 1975 Ýùò ôï 1989 âñÞêáí üôé ï Óôñåðôüêïêêïò ôçò Ðíåõìïíßáò êáé ï Áéìüöéëïò ôçò Ãñßðçò Þôáí ôá ðéï óõ÷íÜ ðáèïãüíá ðïõ åíôïðßóôçêáí ìåôÜ áðü Üìåóç ðáñáêÝíôçóç êáé ìåôÜ áðü Üìåóç ÷åéñïõñãéêÞ áðïêÜëõøç ôùí êüëðùí óôï 41% êáé óôï 35% ôùí ðåñéðôþóåùí áíôßóôïé÷á. Ç ó÷åôéêÞ åðßðôùóç áõôþí ôùí ðáèïãüíùí äåí Üëëáîå óçìáíôéêÜ êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôùí 15 åôþí ðïõ äéÞñêçóå ç ìåëÝôç. Ùóôüóï, ï áñéèìüò ôùí óôåëå÷þí ôïõ Áéìüöéëïõ ôçò Ãñßðçò ðïõ ðáñÜãåé â-ëáêôáìÜóç áõîÞèçêå äñáìáôéêÜ. Óôç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï áðü ôï 1975 Ýùò ôï 1985, êáíÝíá áðü ôá óôåëÝ÷ç ôïõ Áéìüöéëïõ ôçò Ãñßðçò äåí ðáñÞãáãå â-ëáêôáìÜóç, åíþ ôï 52% ôùí óôåëå÷þí ðïõ áðïìïíþèçêáí áðü ôï 1985 Ýùò ôï 1989 Þôáí óôåëÝ÷ç ðïõ åß÷áí áðïêôÞóåé ôçí éêáíüôçôá íá ðáñÜãïõí â-ëáêôáìÜóç. Ôá áíáåñüâéá âáêôÞñéá áðïìïíþèçêáí óôï 7% ôùí äåéãìÜôùí êáé ôï ßäéï ðïóïóôü ðáñáôçñÞèçêå êáé ãéá ôïõò õðüëïéðïõò óôñåðôüêïêêïõò. Ç Moraxella catarrhalis áðïìïíþèçêå áðü ôï 4% ôùí äåéãìÜôùí åíþ ï óôáöõëüêïêêïò áðü ôï 3% ôùí äåéãìÜôùí. Ï Áéìüöéëïò ôçò Ãñßðçò êáé ï Óôñåðôüêïêêïò ôçò Ðíåõìïíßáò áðïìïíþíïíôáé óõ÷íÜ óôéò êáëëéÝñãåéåò êáé óôï 72% ôùí ðåñéðôþóåùí åßíáé ôá ìïíáäéêÜ ðáèïãüíá, áëëÜ åõêáéñéáêÜ âñßóêïíôáé ìáæß ìå Üëëïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò. Ôá óôåëÝ÷ç ôïõ Áéìüöéëïõ ôçò Ãñßðçò ðïõ áðïìïíþèçêáí óôéò êáëëéÝñãåéåò ìåôÜ áðü ðáñáêÝíôçóç ôùí êüëðùí åßíáé ó÷åäüí üëá ÷ùñßò êÜøá, ìå áðïôÝëåóìá íá ìçí åßíáé åöéêôÞ ç ôáõôïðïßçóÞ ôïõò. Ôá âáêôçñéïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ïîåßáò éãìïñßôéäáò óôá ðáéäéÜ åßíáé ðáñüìïéá ìå áõôÜ ôùí åíçëßêùí3. ¼ðùò êáé óôïõò åíÞëéêåò, ï Óôñåðôüêïêêïò ôçò Ðíåõìïíßáò êáé ï Áéìüöéëïò ôçò Ãñßðçò åßíáé ôá ðéï óõ÷íÜ ðáèïãüíá, ôá ïðïßá áíôéðñïóùðåýïõí ôï 70% üëùí ôùí âáêôçñéáêþí åéäþí ðïõ áðïìïíþíïíôáé óôéò êáëëéÝñãåéåò. Ùóôüóï, ï åðéðïëáóìüò ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò åîáéôßáò ôçò Moraxella catarrhalis åßíáé óçìáíôéêÜ ìåãáëýôåñïò áíÜìåóá óôá ðáéäéÜ óå óýãêñéóç ìå ôïõò åíÞëéêåò. Ðåñßðïõ ôï 25% ôùí äåéãìÜôùí 83

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ðïõ ëÞöèçêáí Üðü ôïõò êüëðïõò áðü óõìðôùìáôéêÜ ðáéäéÜ Ýâãáëáí Moraxell catarrhalis17.

Ç áíôéìåôþðéóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò Ìüíï 3 ôõ÷áéïðïéçìÝíåò åëåã÷üìåíåò ìåëÝôåò ðáñÝ÷ïõí äåäïìÝíá ãéá ôç ÷ñçóéìüôçôá ôùí áíôéìéêñïâéáêþí ðáñáãüíôùí. Ï Axelsson êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ18 óýãêñéíáí ôç ÷ñÞóç åíüò ñéíéêïý áðïóõìöïñçôéêïý ðáñÜãïíôá ìå Ýíá áðïóõìöïñçôéêü óå óõíäõáóìü ìå ôçí ðáñï÷Ýôåõóç ôùí êüëðùí êáé åíüò áðïóõìöïñçôéêïý óå óõíäõáóìü ìå áíôéâéïôéêÜ ðïõ ÷ïñçãÞèçêáí ãéá 8-10 çìÝñåò óå 156 áóèåíåßò ìå ïîåßá éãìïñßôéäá. Ïé áóèåíåßò ðïõ Ýëáâáí ôï óõíäõáóìü ôïõ áðïóõìöïñçôéêïý ìå ôï áíôéâéïôéêü, Ýäåéîáí óçìáíôéêÞ êëéíéêÞ âåëôßùóç óå ó÷Ýóç ìå áõôïýò ðïõ ðÞñáí ìüíï ôï áðïóõìöïñçôéêü (p < 0,05). Êáìßá óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ äåí ðáñáôçñÞèçêå áíÜìåóá óôïõò áóèåíåßò ðïõ Ýëáâáí áíôéâßùóç êáé óôïõò áóèåíåßò ðïõ õðïâëÞèçêáí óå ðáñï÷Ýôåõóç ôùí êüëðùí. Ôá áêôéíïëïãéêÜ óôïé÷åßá ôçò âåëôßùóçò ùóôüóï, Þôáí êáëýôåñá óôçí ïìÜäá ðïõ Ýëáâå ôçí áíôéâßùóç óå ó÷Ýóç ìå ôéò Üëëåò äýï ïìÜäåò (p < 0,05). Óå ìéá Üëëç ìåëÝôç, ï Wald êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ19 óýãêñéíáí ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ìßáò èåñáðåßáò 10 çìåñþí ìå áìïîéêéëßíç, ìå áìïîéêéëßíç êáé êëáâïõëáíéêü íÜôñéï êáé ìå åéêïíéêü öÜñìáêï óå 93 ðáéäéÜ. Ç êëéíéêÞ âåëôßùóç ðáñáôçñÞèçêå óôï 79% ôùí ðáéäéþí êáé óôéò äýï ïìÜäåò èåñáðåßáò, áëëÜ ìüíï óôï 60% ôçò ïìÜäáò ôïõ åéêïíéêïý öáñìÜêïõ. Ôï óõíïëéêü ðïóïóôü èåñáðåßáò óôéò 10 çìÝñåò Þôáí 67% áíÜìåóá óôá ðáéäéÜ ôùí ïìÜäùí èåñáðåßáò óå áíôéäéáóôïëÞ ìå 43% ìüíï óôçí ïìÜäá ôïõ åéêïíéêïý öáñìÜêïõ. Ç èåñáðåßá ìå áìïîéêéëßíç Þ óõíäõáóìïý ÔÌÑ-SMX óå áóèåíåßò ðïõ åßíáé áëëåñãéêïß óôçí ðåíéêéëßíç èåùñåßôáé üôé åßíáé èåñáðåßá ðñþôçò ãñáììÞò ãéá ôçí ïîåßá âáêôçñéáêÞ ðáñáññéíïêïëðßôéäá. Ãéá ôç èåñáðåßá äåýôåñçò ãñáììÞò ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ïðïéïóäÞðïôå ðáñÜãïíôáò åêôüò áðü ôçí áìïîéêéëßíç Þ ôïí óõíäõáóìü ÔÌÑ-SMX áñêåß íá Ý÷åé áðïäåäåéãìÝíç Ýíäåéîç ãéá ôçí ïîåßá âáêôçñéáêÞ ðáñáññéíïêïëðßôéäá. Óå ìéá ìåëÝôç ÷ñçóéìïðïéÞèçêå Ýíá ôõðéêü ó÷Þìá áìïîéêéëßíçò, äçëáäÞ 500mg áìïîéêéëßíç 3 öïñÝò ôçí çìÝñá ãéá 10 çìÝñåò êáé áíáêïéíþèç84

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

êáí ðïóïóôÜ èåñáðåßáò âÜóåé ôçò êëéíéêÞò Ýêâáóçò Ýùò êáé 74% áíôßóôïé÷á20. Áðü ôïõò áóèåíåßò ðïõ äåí åß÷áí ðëÞñç õðï÷þñçóç ôùí óõìðôùìÜôùí, ç êëéíéêÞ âåëôßùóç ðáñáôçñÞèçêå óôï 26%. Ôï ìÝóï ðïóïóôü èåñáðåßáò áðü âáêôçñéïëïãéêÞ Üðïøç êáé óôéò ôñåéò áõôÝò ìåëÝôåò, âÜóåé ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôùí êáëëéåñãåéþí ôïõ õëéêïý ðïõ áíáññïöÞèçêå áðü ôïõò êüëðïõò ðñéí êáé ìåôÜ ôç èåñáðåßá óå üëïõò ó÷åäüí ôïõò áóèåíåßò, Þôáí ìåãáëýôåñï ôïõ 90%. Ôá êëéíéêÜ ðïóïóôÜ èåñáðåßáò ãéá ôï óõíäõáóìü áìïîéêéëßíç-êëáâïõëáíéêü äåí äéÝöåñáí óçìáíôéêÜ áðü ôá áíôßóôïé÷á ðïóïóôÜ ãéá ôïõò Üëëïõò áíôéìéêñïâéáêïýò ðáñÜãïíôåò. Ï Neilsen20 óýãêñéíå ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïõ óõíäõáóìïý áõôïý ìå ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò ëïñáêáñìðÝöçò óôçí ïîåßá ðáñáññéíïêïëðüôéäá. Ïé áóèåíåßò êáôáíåìÞèçêáí ôõ÷áßá óôçí ïìÜäá ôçò áìïîéêéëßíçò-êëáâïõëáíéêïý êáé óôçí ïìÜäá ôçò ëïñáêáñìðÝöçò. Óôçí ðñþôç ïìÜäá ïé áóèåíåßò åëÜìâáíáí 500/125 mg áìïîéêéëßíçò-êëáâïõëáíéêïý 3 öïñÝò ôçí çìÝñá ãéá 10 çìÝñåò åíþ óôç äåýôåñç ïìÜäá ïé áóèåíåßò åëÜìâáíáí 400mg ëïñáêáñìðÝöçò äýï öïñÝò ôçí çìÝñá ãéá 7 ìå 10 çìÝñåò. Ç êëéíéêÞ Ýêâáóç, üðùò êáèïñßóôçêå ìÝóá óå 72 þñåò ìåôÜ ôç óõìðëÞñùóç ôçò èåñáðåßáò, èåùñÞèçêå åðéôõ÷Þò üôáí õðÞñ÷å êëéíéêÞ âåëôßùóç Þ êëéíéêÞ èåñáðåßá. Óôï 96% ôùí áóèåíþí ôçò ïìÜäáò ôçò áìïîéêéëßíçò-êëáâïõëáíéêïý õðÞñîå èåôéêÞ êëéíéêÞ áíôáðüêñéóç åíþ ãéá ôçí ïìÜäá ôçò ëïñáêáñìðÝöçò ôï áíôßóôïé÷ï ðïóïóôü Þôáí 92%. Ç êåöáêëüñç, ç áîåôéëéêÞ êåöïõñïîßìç êáé ç êåöéîßìç Ý÷ïõí áîéïëïãçèåß ôüóï óôïõò åíÞëéêåò üóï êáé óôá ðáéäéÜ. Ï Camacho êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ21 óýãêñéíáí ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò áîåôéëéêÞò êåöïõñïîßìçò (250mg äýï öïñÝò çìåñçóßùò) ìå ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïõ óõíäõáóìïý áìïîéêéëßíç-êëáâïõëáíéêü (500/125 mg ôñåéò öïñÝò çìåñçóßùò). Ôá ðïóïóôÜ èåñáðåßáò áðü âáêôçñéïëïãéêÞ Üðïøç Þôáí 84% êáé 87% áíôßóôïé÷á. Äåí ðáñáôçñÞèçêå êáìßá óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ óôá ðáñáôçñïýìåíá ðïóïóôÜ êëéíéêÞò èåñáðåßáò. Óå ìßá ðáñüìïéá ìåëÝôç, áîéïëïãÞèçêå ç êëéíéêÞ Ýêâáóç ôùí áóèåíþí ðïõ Ýëáâáí êåöéîßìç Þ áìïîéêéëßíç22. Êáé ðÜëé, äåí ðáñáôçñÞèçêå óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ áíÜìåóá óôéò äýï ïìÜäåò. Ùóôüóï, óå óýãêñéóç ìå ôçí êåöáêëüñç, ç êåöïõñïîßìç áðïäåß÷ôçêå óçìáíôéêÜ êáëýôåñç ãéá ôçí åîÜëåéøç ôùí âáêôçñßùí (ðïóïóôÜ âá-

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

êôçñéïëïãéêÞò èåñáðåßáò 95% óå áíôéäéáóôïëÞ ìå 71% p < 0,0523. ÁñêåôÝò äïêéìÝò Ý÷ïõí åîåôÜóåé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò êëáñéèñïìõêßíçò êáé ôçò áæéèñïìõêßíçò. Êáé ôá äýï áõôÜ öÜñìáêá Ý÷ïõí áðïäåé÷ôåß üôé åßíáé ôï ßäéï áðïôåëåóìáôéêÜ üóï ç áìïîéêéëßíç êáé ï óõíäõáóìüò ôçò ìå ôï êëáâïõëáíéêü ïîý24. ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç åíäåäåéãìÝíç äüóç ôçò êëáñéèñïìõêßíçò ãéá ôç èåñáðåßá ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò åßíáé 500 mg äýï öïñÝò çìåñçóßùò, õðÜñ÷ïõí áñêåôÝò ìåëÝôåò ðïõ Ý÷ïõí äïêéìÜóåé ôá 250 mg äýï öïñÝò çìåñçóßùò êáé Ý÷ïõí âñåé ðïóïóôÜ êëéíéêÞò êáé âáêôçñéïëïãéêÞò èåñáðåßáò ðïõ îåðåñíïýí ôï 90%. ¼óïí áöïñÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áíôéìéêñïâéáêÞò èåñáðåßáò äéÜöïñåò ìåëÝôåò Ý÷ïõí áêïëïõèÞóåé ó÷Þìáôá äéÜñêåéáò 10 Ýùò 14 çìåñþí. Ùóôüóï, ëßãåò ìåëÝôåò Ý÷ïõí ó÷åäéáóôåß ìå óêïðü íá êáèïñßóïõí ôç âÝëôéóôç äéÜñêåéá ôçò èåñáðåßáò ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ìå áíôéâéïôéêÜ. Ï Wald êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ19 ðáñáèÝôïõí óôïé÷åßá ðïõ äåß÷íïõí üôé óôá ðáéäéÜ ìéá èåñáðåßá ìéêñüôåñçò äéÜñêåéáò ìðïñåß íá åßíáé áðïôåëåóìáôéêÞ. Ôá ðáéäéÜ ðïõ Ýëáâáí èåñáðåßá 10 çìåñþí ìå áìïîéêéëßíç Þ ìå áìïîéêéëßíç-êëáâïõëáíéêü Ýäåéîáí êëéíéêÞ èåñáðåßá Þ óçìáíôéêÞ êëéíéêÞ âåëôßùóç êáôÜ ôçí ôñßôç çìÝñá (p < 0,01). ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé Ýíá ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ðáéäéþí èåñáðåýôçêáí êáôÜ ôç äÝêáôç çìÝñá ôï óõíïëéêü ðïóïóôü ôçò êëiíéêÞò åðéôõ÷ßáò (èåñáðåßá Þ âåëôßùóç) äåí âñÝèçêå íá åßíáé ìåãáëýôåñï ìåôÜ ôéò 7 çìÝñåò èåñáðåßáò. Ï Williams êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ25 óýãêñéíáí ôçí Ýêâáóç ôùí áóèåíþí ðïõ Ýëáâáí èåñáðåßá ìå ÔÌÑ-SMX óå óõíäõáóìü ìå Ýíá áðïóõìöïñçôéêü (ïîõìåôáæïëßíç) ìå äéÜñêåéá 3 Þ 10 çìÝñåò. Ïé õðü ìåëÝôç áóèåíåßò Ýëáâáí åßôå Ýíá ÷Üðé ÔÌÑ-SMX äýï öïñÝò çìåñçóßùò ãéá 10 çìÝñåò Þ Ýíá ÷Üðé äýï öïñÝò çìåñçóßùò ãéá ôñåéò çìÝñåò êáé óôç óõíÝ÷åéá ãéá ôéò õðüëïéðåò 7 çìÝñåò Ýëáâáí åéêïíéêü öÜñìáêï. Ïé åñåõíçôÝò êáôÝëçîáí óôï óõìðÝñáóìá üôé ç èåñáðåßá äéÜñêåéáò 3 çìåñþí ìå ÔÌÑ-SMX Þôáí ôï ßäéï áðïôåëåóìáôéêÞ ìå ôç èåñáðåßá äéÜñêåéáò 10 çìåñþí. Ùóôüóï, áõôÜ ôá áðïôåëÝóìáôá äåí ìðïñïýí íá ãåíéêåõèïýí ãéá ôïõò Üëëïõò áíôéìéêñïâéáêïýò ðáñÜãïíôåò. Ç ÷ñÞóç ôùí áðïóõìöïñçôéêþí spray ðïõ ðåñéÝ÷ïõí õäñï÷ëùñéêÞ öáéíõëåöñßíç 0,5 % êáé õäñï÷ëùñéêÞ ïîõìåôáæïëôíç 0,05 % óõìðåñéëáì-

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

âÜíåôáé áñêåôÜ óõ÷íÜ óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò.26 Ôï spray öáéíõëåöñßíçò ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé 3 Þ 4 öïñÝò çìåñçóßùò ãéá 3 çìÝñåò, áëëÜ ü÷é ðåñéóóüôåñï áðü ìßá åâäïìÜäá êáé ç ïîõìåôáæïëßíç ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé 2 Þ 3 öïñÝò çìåñçóßùò, áëëÜ ü÷é ðåñéóóüôåñï áðü 3 ìå 4 çìÝñåò. Ïé áóèåíåßò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ôïõò ðáñÜãïíôåò áõôïýò ðéï óõ÷íÜ áðü ôï åíäåäåéãìÝíï Þ ãéá ìåãáëýôåñá ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá âñßóêïíôáé óå êßíäõíï íá åìöáíßóïõí áããåéïäéáóôïëÞ ìåôÜ ôç äéáêïðÞ ôùí ðáñáãüíôùí áõôþí (öáéíüìåíï rebound). Ôá áðü ôïõ óôüìáôïò áðïóõìöïñçôéêÜ (øåõäïåöåäñßíç êáé öáéíõëðñïðáíïëáìßíç) åßíáé ááäñåíåñãéêïß áãùíéóôÝò ïé ïðïßïé åëáôôþíïõí ôç ñïÞ ôïõ áßìáôïò óôéò ñéíéêÝò êïéëüôçôåò. ÈåùñçôéêÜ, ôá óêåõÜóìáôá ðïõ ÷ïñçãïýíôáé áðü ôï óôüìá ìðïñïýí íá äéáðåñÜóïõí ôï óýìðëåãìá ôùí óôïìßùí êáé ôùí ðüñùí åíþ ïé ôïðéêïß ðáñÜãïíôåò äåí ôï äéáðåñíïýí ôüóï êáëÜ. Ôá áíôééóôáìéíéêÜ åîáéôßáò ôçò áíôé÷ïëéíåñãéêÞò ôïõò äñÜóçò ìðïñåß íá ðñïêáëÝóïõí îçñüôçôá ôùí âëåííïãüíùí êáé íá åðéäñÜóïõí äõóìåíþò óôç äéáäéêáóßá êÜèáñóçò ôùí åêêñßóåùí27. Ï óõíäõáóìüò ôïõ áíôéâéïôéêïý ìå ôïðéêü óêåýáóìá ãëõêïêïñôéêïåéäïýò öáßíåôáé íá åßíáé ÷ñÞóéìïò28. ÄåäïìÝíïõ ôïõ üôé ôá ãëõêïêïñôéêïåéäÞ ÷ñåéÜæïíôáé áñêåôü ÷ñüíï ãéá íá äñÜóïõí, åßíáé ðéèáíü üôé Ýíá åðåéóüäéï ïîåßáò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò ìðïñåß íá õðï÷ùñÞóåé ðñéí áñ÷ßóïõí íá åìöáíßæïíôáé ïé ùöÝëéìåò äñÜóåéò ôïõò. Ç ðëýóç êáé ðáñï÷Ýôåõóç ôùí ñéíéêþí êïéëïôÞôùí ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå äñáìáôéêÞ áíáêïýöéóç ôïõ áóèåíïýò áðü ôïí ðüíï, íá âïçèÞóåé óôç ñåõóôïðïßçóç êáé óõíåðþò óôçí åõêïëüôåñç áðïìÜêñõíóç ôùí åêêñßóåùí êáé íá áðïôñÝøåé ôç ìç áíáóôñÝøéìç âëÜâç ôïõ âëåííïãüíïõ29. Ç ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþðéóç ôçò ðáñáññéíïêïëðßôéäáò óôçí ïîåßáò öÜóç ìðïñåß íá êñéèåß áðáñáßôçôç ìüíï üôáí õðÜñ÷ïõí åðéðëïêÝò ðïõ åßíáé áðåéëçôéêÝò ãéá ôç æùÞ Þ üôáí ï ðüíïò åßíáé ðïëý Ýíôïíïò Þ üôáí ï áóèåíÞò äåí áíôáðïêñßíåôáé óôç öáñìáêåõôéêÞ èåñáðåßá. Ç åéóáãùãÞ ôçò ëåéôïõñãéêÞò åíäïóêïðéêÞò ÷åéñïõñãéêÞò ôùí êïéëoôÞôùí (FESS: Functional Endoscopic Sinus Surgery) áðïôåëåß åðáíÜóôáóç óôç ÷åéñïõñãéêÞ ðñïóÝããéóç ôùí íüóùí ôùí ðáñáññéíßùí êïéëïôÞôùí. Ç FESS åßíáé ðåñéóóüôåño ëåéôïõñãéêÞ ðáñÜ åðåìâáôéêÞ Þ áöáéñåôéêÞ 85

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

äéáäéêáóßá. ìå ôç ìÝèïäï áõôÞ áöáéñåßôáé ï ðñïóâåâëçìÝíïò éóôüò êáé ðáñáìÝíåé óôç èÝóç ôïõ õãéÞò éóôüò. Ç FESS ìðïñåß íá äéïñèþóåé ÷åéñïõñãéêÜ ôá áíáôïìéêÜ åìðüäéá êáé íá åíéó÷ýóåé ôç öõóéïëïãéêÞ âëåííïêñïóóùôÞ êÜèáñóç. Ïé ìåëÝôåò ôùí äéáöüñùí óåéñþí Ý÷åé äåßîåé üôé ôï 80 ìå 90% ôùí áóèåíþí ðïõ õðïâÜëëïíôáé óôç FESS áíáöÝñïõí ìÝôñéá Ýùò ðëÞñç õðï÷þñçóç ôùí óõìðôùìÜôùí.

Ïé åíäåßîåéò ãéá ôçí ðáñáðïìðÞ ôùí áóèåíþí óôïí åéäéêü ãéáôñü Ïé ðåñéóóüôåñïé áóèåíåßò ìå ïîåßá ðáñáññéíïêïëðßôéäá ìðïñïýí íá äéáãíùóôïýí êáé íá áíôéìåôùðéóôïýí áðü ôïõò ãéáôñïýò ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò. Ïé åíäåßîåéò ãéá ôçí ðáñáðïìðÞ ôùí áóèåíþí óôïí åéäéêü ãéáôñü åßíáé ç åìöÜíéóç ôùí åðéðëïêþí, ç áðïôõ÷ßá ôçò èåñáðåßáò äåýôåñçò ãñáììÞò êáé ïé õðïôñïðÝò ôçò íüóïõ (ðÜíù áðü 3 åðåéóüäéá ôï ÷ñüíï). Âéâëéïãñáößá 1. Evans KL. Diagnosis and Management of sinusitis. BJM 309:1415-20, 1994. 2. Lanza D.C., Kennendy D.W. et aI. Adult rhinosinusitis defined. Report of the Rhinosinusitis Task Force Committee Meeting. Otolaryngology - Head and Neck Surgery 117, S4-S5, 1997. 3. Gleckman R.A. Acute bacterial sinusitis. Hospital practice 21:92-102, 1986. 4. Hamory B.H., Sande M.A., Sydnor Ajr, Seale D.L., Gwaltney J.M. Gr. Etiology and antimicrobial therapy of acute maxillary sinusitis. G. Infect. Dis. 139:197-202, 1979. 5. Johansson P., Kumlien J., Carlsoo B., Drettner B., Nord C.E. ExperimentaI acute sinusitis in rabbits. A bacteriological and histological study. Acta Otolaryngol (Stockh) 105:357-66, 1988. 6. Spector S.L. The role of allergy in sinusitis in adults. J. Allergy Clin. Immunol. 90:518-20, 1992. 7. Nino-Murcia M., Rao V.M., Mickaelian D.O., Som P. Acute sinusitis mimicking antrohoanal polyp. AJNR Am. Neuroradiol. 7:513-6, 1986. 8. Willett L.R., Carson J.L., William J.W. Current diagnosis and management of sinusitis. J. Gen. Intern. Med. 9:38-45, 1994. 9. Axelsson A., Runze U. Symptoms and signs of acute maxillary sinusitis. ORL J. OtolaryngoI. 86

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

Relat. Spec. 38:298-308, 1976. 10. Williams J.W. Jr, Simel D.L., Roberts L., Samsa G.P. ClinicaI evaluation for sinusitis: making the diagnosis by history and physical examination. Ann. Intern. Med. 117:705, 1992. 11. Berg O., Carenfelt C. Analysis of symptoms and clinical signs in the maxillary sinus empyema. Acta OtolaryngoI (Stockh) 105:343-9, 1988. 12. Hansen J.G., Schmidt H., Rosborg J., Lund E. Predicting acute maxillary sinusitis in a generaI practice population. BJM 311:233-6, 1995. 13. Otten F.W.A., Grote J.J. The diagnosic value of transillumination for maxillary sinusitis in children. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 18:9-11, 1989. 14. Hayward M.W.J., Lyons K., Ennis W.P. Radiology of the paranasal sinuses: 1 or 3 view? Clin. RadioI. 41:163-4, 1990. 15. McAlister W.H., Lusk R., Muntz H.R. Comparison of plain radiographs and coronal CT scans in infants and children with recurrent sinusitis. AJR Am. J. Roentgenol. 152:1259-64, 1989. 16. Gwaltney J.M. Jr., Scgeld W.M., Sande M.A.I., Sydnor A. The microbial etiology and antimicrobial therapy of Adults with acute community-acquired sinusitis: a fifteen-year experience at the University of Virginia and review of other selected studies [review]. J. Allergy Clin. ImmunoI. 90: 457-61, 1992. 17. Berg O., Carenfelt C., Kronvall G. Bacteriology of maxillary sinusitis in relation to character of inflamation and prior treatrnent. Scand. J. Infect. Dis. 20:511-6, 1988. 18. Axelson A., ChidekeI N., Grebelius N., and Jensen C. Treatment of acute maxillary sinusitis: a comparison of four different methods. Acta Otolaryngol (Stockh), 70:71-6, 1970. 19. Wald E.R., Milmoe G.J., Bowen A., LedesmaMedina J., Salamon N., Bluestone C.D. Acute maxillary sinusitits in children. N. Engl. J. Med. 304:749-54, 1981. 20. Nielsen R.W. Acute bacterial maxillary sinusitis: results of European comparative therapy trials and US. Am. J. Med. 92(suppl 6A): 70S73S, 1992. 21. Camacho A.E., Cobo R., Otte J., Spector S.L., Lemer C.J., Gartison N.A., et al. Clinical comparison of cefuroxime axetil and amoxicillin/ clavulanate in the treatment of patients with acute bacterial maxillary sinusitis. Am. J. Med. 93:271-6, 1992. 22. Edelstein D.R., Avner S.E., Chow J.M., Duerksen R.L., Johnson J., Ronis M., et al. Once-a-

Á. ÍéêïëéäÜêçò êáé óõí.

day therapy for sinusitis: a comparison study of cefixime and amoxicilline [review]. Laryngoscope 103:33-41, 1993. 23. Sydnor A. Jr., Gwaltney J.M., Cocchetto D.M., Scheld W.M. Comparative evaluation of cefuroxime axetil and cefaclor for treatrnent of acute bacterial maxillary sinusitis. Arch. Otolaryngol. Head Neck Surg. 115:1430-3, 1989. 24. Dubois J., Saint-Pierre C., Tremblay C. Efficacy of clarithromycin vs amoxicillin/clavulanate in the treatment of acute maxillary sinusitis. Ear Nose Throat J. 72:1-4, 1993. 25. Williams J.W. Jr., Holleman D.R. Jr., Samsa G.P., Simel D.L. Randomized controlled trial of 3 vs 10 days of trimethoprim/sulfamethoxazole for acute maxillary sinusistis. JAMA 273:1015-21, 1995.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

26. Roth R.P., Cantekin V.I., Bluestone C.D. Nasal decongestant activity of pseudoephedrine. Ann. Otol. Rhinol. Laryngol. 86:235-41, 1987. 27. Stafford C.T. The clinician’s view of sinusitis [review]. Otolaryngol Head Neck Surg 103: 8704, 1990. 28. Meltzer E.O., Busse W.W., Druce H.M., et al. Assessment of nunisolide nasal spray vs placebo as an adjunct to antibiotic ffeahnant of sinusitis. J. AIlergy Clin. ImmunoI. 89:301-2, 1992. 29. Berg O., Lejdebom L. Experience of a permanent ventilation and drainage system in the management of purulent maxillary sinusitis. Ann. OtoI. RhinoI. Laryngol. 99:192-6, 1990. 30. Rice D.H. Endoscopic sinus surgery: results at 2-year follow-up. Otolaryngol. Head Neck Surg. 104:244-6, 1991.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ê. ÐÜó÷ïò

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 12, Number 2, 88-98, 2000 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 88-98, 2000

Ëåðôïóðåßñùóç: Ç æùïíüóïò ìå ôçí õøçëüôåñç ßóùò åðßðôùóç óôïí Üíèñùðï óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ Ê. ÐÜó÷ïò

Ðåñßëçøç Ç ëåðôïóðåßñùóç åßíáé ßóùò ç óõ÷íüôåñç æùïíüóïò ðïõ ðñïóâÜëëåé ôïí Üíèñùðï óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ. Ç åðßðôùóÞ ôçò ìÜëéóôá áõîÜíåôáé êáèþò üëï êáé ìåãáëýôåñïò áñéèìüò áôüìùí áó÷ïëïýíôáé ìå èáëÜóóéá áèëÞìáôá Þ åñãÜæïíôáé óå õãñÜ êáé öõóéêÜ ðåñéâÜëëïíôá êáé åêôßèåíôáé óôç ëåðôüóðåéñá, åíþ óõã÷ñüíùò ïé ðëçèõóìïß ôùí ðïíôéêþí, êýñéùí îåíéóôþí ôïõ âáêôçñéäßïõ ìåãáëþíïõí ñáãäáßá. Ìå âÜóç áõôÜ ôá äåäïìÝíá êáé ëáìâÜíïíôáò õðüøç üôé ç ëåðôïóðåßñùóç óôçí éêôåñéêÞ ôçò ìïñöÞ (íüóïò ôïõ Weil) åßíáé èáíáôçöüñïò óå ðïóïóôü ðåñßðïõ 40%, åßíáé áíÜãêç ïé éáôñïß íá åßíáé åíçìåñùìÝíïé êáé åõáéóèçôïðïéçìÝíïé áðÝíáíôé óôç íüóï. Óêïðüò ôïõ Üñèñïõ åßíáé ç ðáñïõóßáóç ôçò ëåðôïóðåßñùóçò ó' üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôçò, óýìöùíá ìå ôá ðéï ðñüóöáôá äçìïóéåõìÝíá óôïé÷åßá óå Üñèñá êáé óõããñÜììáôá ôçò ðáãêüóìéáò âéâëéïãñáößáò. ÓÕÌÐÅÑÁÓÌÁÔÁ: Ç áóèÝíåôá áíôéìåôùðßæåôáé óÞìåñá éêáíïðïéçôéêÜ ìå áíôéâéïôéêÞ êáé õðïóôçñéêôéêÞ áãùãÞ, åêôüò åíüò ìéêñïý ðïóïóôïý, üðïõ ï áóèåíÞò êáôáëÞãåé. Ùóôüóï ç Ýñåõíá ãýñù áðü ôç ëåðôïóðåßñùóç óõíå÷ßæåôáé, áöïý õðÜñ÷ïõí áêüìá óçìåßá ðïõ äåí Ý÷ïõí ðëÞñùò êáôáíïçèåß, üðùò ç ðåñßðôùóç ôçò åììÝíïõóáò ëåðôïóðåßñùóçò ðïõ ðñïóâÜëëåé ðåñßðïõ ôï 10% üóùí Ý÷ïõí áññùóôÞóåé óôï ðáñåëèüí. Ï ñüëïò ôïõ éáôñïý ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò åßíáé âáóéêüò óôï íá áíáãíùñßóåé ðñþéìá ôçí áóèÝíåéá êáé íá ðáñáðÝìøåé ôïí Üññùóôï óå ìåãÜëï íïóçëåõôéêü êÝíôñï, áöïý ç ðéèáíüôçôá íá åîåëé÷èåß áõôÞ óå âáñéÜ ðïëõóõóôçìáôéêÞ íüóï åßíáé áäýíáôï íá ðñïâëåöèåß óôá áñ÷éêÜ ôçò óôÜäéá.

Áãñïôéêüò éáôñüò, Ãåíéêü Íïìáñ÷éáêü Íïóïêïìåßï-ÊÝíôñï Õãåßáò ÃïõìÝíéóóáò Êéëêßò

ÅéóáãùãÞ Ïé ðåñéóóüôåñïé Üíèñùðïé óôïí êüóìï, éäéáßôåñá üìùò áãñïôéêïß ðëçèõóìïß ðïõ êáôïéêïýí êïíôÜ óå ðïôÜìéá, ëßìíåò Þ Ýëç, åßíáé åíÞìåñïé ãéá ìéá áóèÝíåéá ðïõ ðñïóâÜëëåé üóïõò æïõí Þ åñãÜæïíôáé óå õãñÜ êáé èåñìÜ ðåñéâÜëëïíôá êáé ôçí ïðïßá áðïêáëïýí áéìïññáãéêü ßêôåñï, ëïéìþäç ßêôåñï, íüóï ôùí ÷ïéñïâïóêþí, ðõñåôü ôùí âÜëôùí, ðõñåôü ôùí óðçëáßùí Þ ðõñåôü ôùí áðï÷åôåõôéêþí áãùãþí1. Ç éáôñéêÞ åðéóôÞìç ôçí ðåñéÝãñáøå ãéá ðñþôç öïñÜ ôï 1886 ùò íüóï ôïõ Weil êáé áðü ôï 1915, ïðüôå áðïìïíþèçêå ôï áßôéü ôçò, ùò ëåðôïóðåßñùóç2. Ðñüêåéôáé ãéá æùïíüóï ðïõ ðñïêáëïýí óðåéñï÷áßôåò ôïõ ãÝíïõò Leptospira êáé åßäïõò interrogans, ìå ðåñéóóüôåñïõò áðü 200 ïñüôõðïõò. Ï Üíèñùðïò ðïõ èá ðñïóâëçèåß áíÜëïãá ìå ôïí ôýðï ôïõ âáêôçñéäßïõ, åßíáé ðéèáíü íá ðáñáìåßíåé áóõìðôùìáôéêüò, íá ðáñïõóéÜóåé ìéá Þðéá, áõôïËÝîåéò êëåéäéÜ: Ëåðôïóðåßñùóç, íüóïò Weil, æùïíüóïò ÕðïâëÞèçêå: 10 Íïåìâñßïõ 1999 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 14 Ìáñôßïõ 2000 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 17 Ìáñôßïõ 2000 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ê. ÐÜó÷ïò Äçìï÷Üñïõò 28, ×áñéëÜïõ 54250, Èåóóáëïíßêç, Ôçë.: (031) 300657.

Ê. ÐÜó÷ïò

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Äéáêñßíïíôáé óå äõï åßäç: L. biflexa (ç äßêáìðôïò) êáé L. interrogans (ç åñùôçìáôéêÞ). Ôï ðñþôï åßíáé óáðñïöõôéêü âáêôçñßäéï êáé æåé óå åðéöáSummary íåéáêÜ ýäáôá, óå íåñü âñýóçò êáé Leptospirosis is probably the most common zoonosis, which affects human beings nowadays. Its incidence is gradually increasing, as more and more áëìõñü íåñü. Ôï äåýôåñï åßíáé ðáèïpeople enjoy themselves with aquatic sports or work in humid natural environãüíï ãéá ôïí Üíèñùðï Ý÷åé áíé÷íåõèåß ments and expose themselves to leptospira. On the other hand, the mouse ðáãêïóìßùò óå ðåñéóóüôåñá áðü 160 population, which form the main natural reservoir of the bacterium, grows rapåßäç èçëáóôéêþí êáé ðåñéëáìâÜíåé idly and help the disease to spread all over the World. Given all that data, it is ðëÝïí ôùí 200 ïñïôýðùí2,4. important for every physician to be familiar with the illness and to suspect leptospirosis whenever the patient’ s history is suitable. Ïé ëåðôüóðåéñåò åßíáé áåñüâéåò êáé This article intends to present leptospirosis thoroughly, in accordance with the êáëëéåñãïýíôáé åýêïëá óå çìßññåõóôï recent Medical publications. èñåðôéêü õëéêü ìå 10% ïñü êïíßêëïõ CONCLUSIONS: Today the disease can be managed successfully with antibiÞ 1% ëåýêùìá ïñïý âïïåéäþí, ðñïotics and supportive therapy, with the exception of a small percentage where óèÝôïíôáò ëéðáñÜ ïîÝá ìáêñÜò áëýthe illness is fatal. Nevertheless, research is still active as there are many unexplored areas, like persistent human leptospirosis, which follows the acute óïõ, óå pÇ 6.8 ùò 7.8 êáé èåñìïêñáphase of the infection for about 10% of the patients. óßá 28-30ºC. Ï ÷ñüíïò åðþáóçò åßíáé Physicians of primary health care have to recognize the illness in its early ëßãåò ìÝñåò ùò 4 åâäïìÜäåò4. Ç ìéêñïstages and send the patient to a well organized medical center immediately, as óêüðçóç ãßíåôáé óå óêïôåéíü ðåäßï Þ it is impossible to predict if leptospirosis will progress, sometimes rapidly, to a ìå áíôßèåóç öÜóåùò. ÌïñöoëïãéêÜ fatal disease. Key words: leptospirosis, Weil disease, zoonosis åßíáé ìïíáäéêÝò áíÜìåóá óôéò óðåéñï÷áßôåò ãéáôß Ý÷ïõí ôåëéêÜ Üãêéóôñá2. Rival Doctor ¸íá åëéêïåéäÝò êõëéíäñéêü êýôôáñï êáé äýï ðåñéðëáóìáôéêÜ ìáóôßãéá âïçèïýí ðåñéïñéæüìåíç, áíéêôåñéêÞ ìïñöÞ ôçò íüóïõ Þ ôÝëïò ôá âáêôçñßäéá íá åéó÷ùñÞóïõí óôïõò éóôïýò. íá ðñïóâëçèåß áðü ìéá ïîåßá óõ÷íÜ èáíáôçöüñï ìïñöÞ, ôç íüóï ôïõ Weil3. Ç ëåðôïóðåßñùóç ðáñïõóéÜæåé ðáãêüóìéá êáôáíïìÞ, ðñïôéìÜ ùóôüóï ôá õãñÜ êáé èåñìÜ Åðéäçìéïëïãßá êëßìáôá. Ìåôáäßäåôáé óôïí Üíèñùðï áðü ïéêéáÇ ëåðôïóðåßñùóç åßíáé áðü ôéò ðëÝïí äéáäåêÜ Þ Üãñéá æþá. êõñßùò üìùò áðü áñïõñáßïõò êáé ðïíôéêïýò3. Óôïí ôñüðï êáé ôïí êßíäõíï ìå- äïìÝíåò æùïíüóïõò óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, åìöáíßôÜäïóçò åìðëÝêïíôáé åðßóçò ïé óõíèÞêåò êáé ôï æïíôáò áõîáíüìåíç óõ÷íüôçôá ôá ôåëåõôáéï 50 åßäïò åñãáóßáò, åêäçëþóåéò áíáøõ÷Þò óôç öýóç, ÷ñüíéá3. ÁðáíôÜôáé óå óðïñáäéêÜ êñïýóìáôá Þ ìéêñïåðéäçìßåò ó' üëï ôïí êüóìï, êõñßùò üìùò óå ï ôñüðïò äéáâßùóçò êáé ïé êáéñéêÝò óõíèÞêåò. ÓÞìåñá åîáéôßáò ôçò áõîáíüìåíçò óõ÷íüôç- ôñïðéêÝò êáé õðïôñïðéêÝò ðåñéï÷Ýò, êáôÜ ôç äéÜñôáò åìöÜíéóçò ôçò íüóïõ ëüãù õðåñðëçèõóìïý êåéá ïëüêëçñïõ ôïõ Ýôïõò, éäéáßôåñá äå ôéò èåñôùí ðïíôéêþí, áëëÜ êáé ôçò åîÜðëùóçò áèëçôé- ìÝò êáé õãñÝò åðï÷Ýò5. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, áñêåôÜ êñïýóìáôá ôçò êþí êáé åîåñåõíçôéêþí äñáóôçñéïôÞôùí óå ðåñéâÜëëïíôá üðïõ åíäçìåß ç ëåðôüóðåéñá, êÜèå éá- áóèÝíåéáò Ý÷ïõí äéáãíùóèåß óôçí Éôáëßá óå áóôéôñüò ïöåßëåé íá åßíáé åõáéóèçôïðïéçìÝíïò êáé åíç- êÝò êáé áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò, åíþ êáé óôéò ÇÐÁ áíáöÝñèçêáí ìåìïíùìÝíåò ðåñéðôþóåéò óå õðïìåñùìÝíïò ãéá ôçí áóèÝíåéá3. âáèìéóìÝíåò áóôéêÝò ðåñéï÷Ýò6. Ôï öèéíüðùñï ôïõ 1995, óå ðåñßïäï Ýíôïíùí âñï÷ïðôþóåùí, óçìåéþèçêå åðéäçìßá ëåðôïóðåßñùóçò óôç ÍéêáñÜãïõá. ¢íù ôùí 2.000 áôüÌéêñïâéïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìùí áññþóôçóáí êáé ôïõëÜ÷éóôïí 40 êáôÝëçîáí Ïé óðåéñï÷áßôåò ôïõ ãÝíïõò Leptospira åßíáé ìå ïîåßá ðíåõìïíéêÞ áéìïññáãßá7. Ôï 1997 êáôáëåðôïß, êéíçôïß ìéêñïïñãáíéóìïß, óðåéñïåéäïýò ãñÜöçêáí ôÝóóåñéò åðéäçìßåò óôçí Éíäßá ìå 90 ó÷Þìáôïò ìå Ýíá ìïíü áîïíéêü éíßäéï (Ó÷Þìá 1). íåêñïýò åíþ óôç ÷þñá ïé õãåéïíïìéêÝò áñ÷Ýò ôÝLeptospirosis: The zoonosis with probably the highest incidence among human beings nowadays K. Paschos

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ê. ÐÜó÷ïò

áðü Üíèñùðï óå Üíèñùðï, ãé' áõôü ïé íïóïýíôåò äåí áðïìïíþíïíôáé, ëáìâÜíïíôáé üìùò ðñïóôáôåõôéêÜ ìÝôñá êáôÜ ôï ÷åéñéóìü ôùí óùìáôéêþí õãñþí ôïõò (ð.÷. áßìá êáé ïýñá)9. Ùò ôï 1970 ç ëåðôïóðåßñùóç åß÷å áðïêëåéóôéêÜ ó÷Ýóç ìå åðáããåëìáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò óå èåñìÜ êáé õãñÜ ðåñéâÜëëïíôá, ìå ïõäÝôåñï Þ åëÜ÷éóôá áëêáëéêü íåñü. Áðü ôüôå ç åðéäçìéïëïãßá ôçò íüóïõ ìåôáôïðßóôçêå ðñïò ïéêéáêÝò áëëÜ êáé øõ÷áãùãéêÝò - áèëçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò (Ðßíáêáò I)3. Óôéò åðáããåëìáôéêÝò åíáó÷ïëÞóåéò åìðëÝêïíôáé ôá âïïåéäÞ, ïé ÷ïßñïé, ôñùêôéêÜ, ïéêéáêÜ êáé Üãñéá èçëáóôéêÜ, åíþ óôéò áèëçôéêÝò êáé ïéêéáêÝò äñáóôçñéüôçôåò ôñùêôéêÜ êáé ïéêüóéôá æþá3,10. Ïé ðéï ðñüóöáôåò ìåëÝôåò Ýäåéîáí üôé óôá êïðÜäéá óõíáíôÜôáé óõíÞèùò ï ïñüôõðïò canicola, áëëÜ êáé ïé hebdomadis êáé hardjo, óôïõò óêýëïõò ï pomona, ï ïðïßïò åìöáíßæåé ýöåóç, åíþ óôá Üãñéá æþá óå Ýîáñóç åßíáé ï ïñüôõðïò grippotyphosa3.

ÐáèïãÝíåóç

Ó÷Þìá 1. Ôï âáêôçñßäéï ëåðôüóðåéñá.

èçêáí óå óõíáãåñìü ãéá íá áðïöåõ÷èåß ìåãáëýôåñç åîÜðëùóç ôçò áóèÝíåéáò8. Ï Üíèñùðïò íïóåß ìåôÜ áðü Üìåóç Þ Ýììåóç Ýêèåóç óå ïýñá æþùí ìå ëåðôïóðåéñïõñßá. Ôá æþá ðïõ åíï÷ïðïéïýíôáé åßíáé èçëáóôéêÜ ïéêéáêÜ Þ Üãñéá (÷ïßñïé, óêõëéÜ, ãÜôåò, âïïåéäÞ, ßððïé, áëåðïýäåò, óêáíôæü÷ïéñïé), åñðåôÜ, áìößâéá, øÜñéá, ðïõëéÜ êáé áóðüíäõëá3. Êõñßùò üìùò åíï÷ïðïéïýíôáé ïé áñïõñáßïé êáé ïé ðïíôéêïß, ïé ïðïßïé ìïëýíïõí áðåõèåßáò ìå ôá ïýñá ôïõò ôá íåñÜ, ìåôáöÝñïíôáò Ýôóé Üìåóá ôïí ìéêñïïñãáíéóìü, ï ïðïßïò áí âñåèåß óå îçñü ðåñéâÜëëïí ðåèáßíåé9. Óôï ãëõêü íåñü ç ëåðôüóðåéñá æåé ãýñù óôïí Ýíá ìÞíá, åíþ ðåèáßíåé ìÝóá óå ëßãåò þñåò áí ôï íåñü åßíáé áëìõñü. Åóôßåò ìüëõíóçò ìðïñåß íá åßíáé ðïôÜìéá ìå áñãÞ ñïÞ ëßìíåò, Ýëç, óõãêåíôñþóåéò ãëõêïý íåñïý óå óðÞëáéá, ïñõæþíåò, áðï÷åôåõôéêïß áãùãïß. ÌåôÜäïóç áðü ôïí áÝñá èåùñçôéêÜ åßíáé äõíáôü íá ãßíåé ìüíï áí ç õãñáóßá åßíáé ðïëý õøçëÞ, üðùò êïíôÜ óå êáôáññÜêôåò9. Ç ëïßìùîç åßíáé ðïëý óðÜíéï íá ìåôáäïèåß 90

Áñ÷éêÜ ïé ðáèïãüíïé ìéêñïïñãáíéóìïß åéóÝñ÷ïíôáé óôï áíèñþðéíï óþìá áðü ëýóåéò ôçò óõíå÷åßáò ôïõ äÝñìáôïò Þ ôùí âëåííïãüíùí ôïõ óôüìáôïò êáé ôùí áíþôåñùí áíáðíåõóôéêþí ïäþí, êáèþò êáé ôïõ åðéðåöõêüôá. Ìðïñïýí íá åéóÝëèïõí êáé äéáìÝóïõ ôïõ õãéïýò äÝñìáôïò, üôáí áõôü äéáâñÝ÷åôáé ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ðßíáêáò É. ÐáñÜãïíôåò êéíäýíïõ Ýêèåóçò óå ëåðôüóðåéñåò3 ÅðáããåëìáôéêÝò åíáó÷ïëÞóåéò Ãåùñãßá êáé êôçíïôñïößá ÓöáãÞ æþùí ÊõíÞãé Åñãáóßá óå êôçíéáôñåßï Åñãáóßá óå áðï÷åôåõôéêóýò áãùãïýò Åñãáóßá óå ïñõæþíåò ÓôñáôéùôéêÝò áóêÞóåéò Øõ÷áãùãéêÝò-áèëçôéêÝò åêäçëþóåéò Êïëýìðé óå ãëõêü íåñü ×ñÞóç êáíü êáé êáãéÜê Ðïäçëáóßá óôç öýóç Ïéêéáêü ðåñéâÜëëïí Óêýëïé Ïéêüóéôá êïðÜäéá ÓõóôÞìáôá óõëëïãÞò âñü÷éíïõ íåñïý ÔñùêôéêÜ

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÐÜó÷ïò

Óôç óõíÝ÷åéá äéá÷Ýïíôáé óå üëïõò ôïõò éóôïýò, ôï ÅÍÕ êáé ôï õäáôïåéäÝò õãñü6. Ôïîßíåò êáé Ýíæõìá ðïõ ðáñÜãïíôáé áðü ôéò ëåðôüóðåéñåò óõìâÜëëïõí êáôÜ ðÜóá ðéèáíüôçôá óôçí ðáèïãÝíåóç, áëëÜ ôÝôïéåò ÷çìéêÝò ïõóßåò äåí Ý÷ïõí áðïìïíùèåß áêüìá. Åíôïýôïéò ïé êëéíéêïß êáé ïé ðáèïëïãïáíáôïìéêïß ÷áñáêôÞñåò ôçò ëïßìùîçò ïäçãïýí óôçí ýðáñîç ìéáò åíäïôïîßíçò, êÜôé ðïõ áðïäåß÷èçêå ðñüóöáôá ìå ôçí áðïìüíùóç ìéáò ðïëõóáê÷áñéäÜóçò3. Ôá áéìïññáãéêÜ öáéíüìåíá áðïäßäïíôáé óôç óïâáñÞ áããåéßôéäá ðïõ ðñïêáëåß ç åíäïèçëéáêÞ âëÜâç ëüãù ôñáõìáôéóìïý ôùí ôñé÷ïåéäþí. Ï ßêôåñïò åßíáé ç ðñïöáíÝóôåñç åêäÞëùóç çðáôéêÞò äõóëåéôïõñãßáò. ÐáèïëïãïáíáôïìéêÝò ìåëÝôåò Ýäåéîáí ìéêñÝò çðáôïêõôôáñéêÝò íåêñþóåéò, åíþ éóôï÷çìéêÜ äåäïìÝíá áðïäåéêíýïõí üôé ç âáóéêÞ çðáôéêÞ âëÜâç ïöåßëåôáé óå õðïêõôôáñéêÞ áíùìáëßá óå åíæõìéêÜ óõóôÞìáôá3. Ç íåöñéêÞ äõóëåéôïõñãßá êáé áíåðÜñêåéá åßíáé áðüññïéá óùëçíáñéáêÞò âëÜâçò. Óôïõò íåöñïýò áíé÷íåýåôáé íÝêñùóç åðéèçëéáêþí êõôôÜñùí êáé íåöñéêþí óùëçíáñßùí, êõñßùò ðåñéöåñåéáêÜ åóðåéñáìÝíá êáé êáôéüí óêÝëïò ôçò áãêýëçò Henle, áããåéßôéäá êáé ëåìöïêõôôáñéêÞ äéåßóäõóç3,11. Ç õðïïãêáéìßá êáé ç õðüôáóç ðñïêáëïýíôáé áðü áöõäÜôùóç, áéìïññáãßá Þ äéáôáñáãìÝíç äéáðåñáôüôçôá ôùí ôñé÷ïåéäþí3. Óôïõò ðíåýìïíåò êýñéá ðáèïëïãïáíáôïìéêÜ åõñÞìáôá åßíáé ïé ðåôÝ÷åéåò, ïé åê÷õìþóåéò êáé ç áíïìïéïãåíÞò áéìïññáãéêÞ ðíåõìïíßôéäá3. Ôï êåíôñéêü íåõñéêü óýóôçìá ðñïóâÜëëåôáé ìå ôç ìïñöÞ ìçíéããéêÞò öëåãìïíÞò, óõãêå÷õìÝ-

íçò ðáèïãÝíåéáò3.

ÊëéíéêÞ åéêüíá

Ï ÷ñüíïò åðþáóçò åßíáé 5-15 çìÝñåò. Ý÷ïõí üìùò áíáöåñèåß êáé ðåñéðôþóåéò Üíù ôùí 30 çìåñþí Þ ëéãüôåñï ôùí 48 ùñþí5. ÊëéíéêÜ äéáêñßíïíôáé äõï óýíäñïìá: á) ôï áíéêôåñéêü êáé â) ôï éêôåñéêü (ðßíáêáò ÉÉ). Ç áíéêôåñéêÞ ëåðôïóðåßñùóç åßíáé áõôïðåñéïñéæüìåíç óõóôçìáôéêÞ íüóïò êáé êáëýðôåé ôï 85-90% ôùí ðåñéðôþóåùí. Åìöáíßæåé äýï åõäéÜêñéôá óôÜäéá, ôï óçðôéêü êáé ôï Üíïóï5. Ç éêôåñéêÞ ëåðôïóðåßñùóç, ãíùóôÞ êáé ùò íüóïò ôïõ Weil, åßíáé äõíçôéêÜ èáíáôçöüñïò óå ðïóïóôü ðåñßðïõ 48% êáé áðïôåëåß ôï 5-10% ôùí ìïñöþí ëåðñïóðåßñùóçò. Åäþ óçðôéêü êáé Üíïóï óôÜäéï ó÷åäüí äå äéáêñßíïíôáé5. Åêôüò ôùí äýï áõôþí óõíäñüìùí óðÜíéá Ý÷ïõí áíáöåñèåß õðïêëéíéêÝò ëïéìþîåéò ðïõ áíé÷íåýèçêáí ïñïëïãéêÜ óå Üôïìá ðïõ åß÷áí åêôåèåß ëüãù åðáããÝëìáôïò óå ëåðôüóðåéñåò. Ôá áñ÷éêÜ óõìðôþìáôá åêäçëþíïíôáé îáöíéêÜ êáé åßíáé ìç åéäéêÜ: • Êåöáëáëãßá. • Ñßãïò. • ÍáõôéÜ ìå Þ ÷ùñßò åìÝôïõò. • Ìõáëãßåò. • Õðåñáéìßá åðéðåöõêüôùí. • ÖùôïöïâéêÝò åêäçëþóåéò. Óôç óõíÝ÷åéá áêïëïõèïýí ôá óõìðôþìáôá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôç íüóï5,10,12.

Ðßíáêáò ÉÉ. ÊëéíéêÝò åêäçëþóåéò ôçò ëåðôïóðåßñùóçò3 Óýíäñïìï- óôÜäéï ÁíéêôåñéêÞ ëåðôïóðåßñùóç Óçðôéêü óôÜäéï

¢íïóï óôÜäéï ÉêôåñéêÞ ëåðôïóðåßñùóç Óçðôéêü êáé Üíïóï óôÜäéï

ÊëéíéêÝò åêäçëþóåéò Ðõñåôüò, Êåöáëáëãßá ìõáëãßá, êïéëéáêïß ðüíïé, íáõôßá, åìåôüò, åðéðåöõêßôéò Çðéüôåñïò ðõñåôüò, êåöáëáëãßá, Ýìåôïò, Üóçðôç ìçíéããßôéäá Ðõñåôüò, êåöáëáëãßá, ìõáëãßá ßêôåñïò, íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá, õðüôáóç, áéìïññáãßá, áéìïññáãéêÞ ðíåõìïíßôéäá

Äåßãìáôá èåôéêÜ ãéá ôï ìéêñïïñãáíéóìü Áßìá. ÅÍÕ

Ïýñá

Áßìá, ÅÍÕ Ïýñá

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÁíéêôåñéêÞ ëåðôïóðåßñùóç

Ôï óçðôéêü (ðñþôï) óôÜäéï äéáñêåß 3-7 çìÝñåò. Ôá óõìðôþìáôá åßíáé õøçëüò ðõñåôüò, áíïñåîßá, Ýìåôïé êáé êïéëéáêïß ðüíïé. Ôï ðéï êïéíü óçìåßï åßíáé ç õðåñáéìßá ôùí åðéðåöõêüôùí ðïõ ìðïñåß íá óõíïäåýåôáé áðü ðåôå÷åéþäåò åîÜíèçìá, ëåìöáäåíïðÜèåéá, óðëçíïìåãáëßá, çðáôïìåãáëßá êáé ìõúêÞ åõáéóèçóßá. Óôï ÷ñïíéêü áõôü äéÜóôçìá ëåðôüóðåéñåò áðïìïíþíïíôáé áðü ôï áßìá êáé ôï ÅÍÕ. Ôï Üíïóï (äåýôåñï) óôÜäéï áêïëïõèåß ìåôÜ áðü ýöåóç ôùí óõìðôùìÜôùí êáé áðõñåîßá äéÜñêåéáò 1-3 çìåñþí, óõìðßðôåé äå ìå ôçí åìöÜíéóç ÉgÌ áíôéóùìÜôùí. Äéáñêåß 4-30 çìÝñåò êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ðõñåôü, êåöáëáëãßá, åìÝôïõò êáé êõñßùò Üóçðôç ìçíéããßôéäá. Åðßóçò åßíáé äõíáôü íá ðáñáôçñçèïýí éñßôéäá, éñéäïêõêëßôéäá Þ ÷ïñéïáìöéâëçóôñïåéäïðÜèåéá. Ïé ëåðôüóðåéñåò óôï óôÜäéï áõôü áíé÷íåýïíôáé ìüíï óôá ïýñá ãéá 12 åâäïìÜäåò5,13.

ÉêôåñéêÞ ëåðôïóðåßñùóç (íüóïò Weil)

Ôá óõìðôþìáôá áöïñoýí çðáôéêÞ, íåöñéêÞ êáé áããåéáêÞ äõóëåéôïõñãßá. Óôç íüóï ôïõ Weil ôá äýï óôÜäéá (óçðôéêü êáé Üíïóï) ó÷åäüí äå äéáêñßíïíôáé. Ïé áóèåíåßò ðáñïõóéÜæïõí ðõñåôü, ßêôåñï êáé áæùèáéìßá. Ç çðáôéêÞ äõóëåéôïõñãßá åßíáé áíáóôñÝøéìç. Ç ÷ïëåñõèñßíç ïñïý óõíÞèùò åßíáé <20 mg/dl, ÷ùñßò íá áðïêëåßïíôáé ôéìÝò áðü 60-80 mg/dl. ÓðÜíéá åìöáíßæåôáé õðïðñïèñïìâéíáéìßá, ðïõ áíôáðïêñßíåôáé óå ÷ïñÞãçóç âéôáìßíçò Ê. Ïé ôñáíóáìéíÜóåò ïñïý åßíáé áõîçìÝíåò, óðÜíéá Üíù ôùí 100-200U/L. Ïé íåöñïß åìðëÝêïíôáé êáé óôçí áíéêôåñéêÞ ëåðôïóðåßñùóç, ìüíï üìùò óôç íüóï ôïõ Weil ïé áóèåíåßò åìöáíßæïõí óõìðôþìáôá. Áæùèáéìßá êáé ïëéãïõñßá óõíÞèùò ðáñáôçñïýíôáé ôç äåýôåñç åâäïìÜäá. Ç áíÜëõóç ïýñùí åßíáé ðáèïëïãéêÞ óå 70-80% ôùí ðåñéðôþóåùí. ÔõðéêÜ åõñÞìáôá åßíáé ç ðñùôåúíïõñßá, ç áéìáôïõñßá êáé ç ðõïõñßá. Öôù÷ü ðñïãíùóôéêü óçìåßï áðïôåëåß ç áíïõñßá. Ç áããåéáêÞ âëÜâç ðñïêáëåß óõ÷íÜ õðüôáóç. Óå óïâáñÝò ðåñéðôþóåéò ðáñáôçñïýíôáé áéìïññáãßá áðü ôï ãáóôñåíôåñéêü óùëÞíá êáé ôïõò ðíåýìïíåò, åðßóôáîç êáé áéìïññáãéêÜ åîáíèÞìá92

Ê. ÐÜó÷ïò

ôá5,13. Ó÷åäüí ó' üëïõò ôïõò áóèåíåßò êáôáãñÜöïíôáé ìç åéäéêÝò çëåêôñïêáñäéïãñáöéêÝò áëëïéþóåéò êáé ðõêíþóåé, óôïõò ðíåýìïíåò êáôÜ ôïí áêôéíïëïãéêü Ýëåã÷ï14. ÁéìáôïëïãéêÜ Ý÷ïõìå áíáéìßá èñïìâïðåíßá êáé ëåõêïêõôôÜñùóç ìå ïõäåôåñïöéëßá3,5. Ç ðñïóâïëÞ ôïõ áíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò áöïñÜ óôï 23-67% ôùí ðåñéðôþóåùí. Åêäçëþóåéò ïîåßáò áíáðíåõóôéêÞò áíåðÜñêåéáò åßíáé óðÜíéåò. Ùóôüóï ðñüóöáôá Ý÷ïõí áíáöåñèåß ðåñéðôþóåéò íüóïõ ôïõ Weil ìå óõìðôþìáôá ðïõ åíôïðßæïíôáé êõñßùò óôïõò ðíåýìïíåò, üðùò óå åñãáóßá ôïõ íïóïêïìåßïõ Áã. ¼ëãá ôùí Áèçíþí ôï 199911.

ÄéÜãíùóç

Ç ðéï êïéíÞ ìÝèïäïò äéÜãíùóçò åßíáé ç áýîçóç ôïõ ôßôëïõ áíôéóùìÜôùí ôïõ ïñïý êáôÜ ôÝóóåñéò Þ ðåñéóóüôåñåò öïñÝò, óå Üôïìï ìå êëéíéêÞ åéêüíá óõìâáôÞ ìå ëåðôïóðåßñùóç5,6. ÁéôéïëïãéêÞ äéÜãíùóç ìðïñåß íá ãßíåé ìå êáëëéÝñãåéá ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí óå åéäéêü êáëëéåñãçôéêü õëéêü. Ç äéÜãíùóç ïñïëïãéêÜ åßíáé äõíáôÞ ìå ôéò ìåèüäïõò ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé óôïí ðßíáêá ÉÉÉ. Ðñüóöáôá Üñ÷éóå íá åöáñìüæåôáé êáé ç áëõóéäùôÞ áíôßäñáóç ðïëõìåñÜóçò (PCR) óôç äéÜãíùóç ôçò íüóïõ6. Óå ôñïðéêÝò ÷þñåò ôïõ Éíäéêïý Ùêåáíïý, üðïõ ôá êñïýóìáôá ëåðôïóðåßñùóçò óõíäÝïíôáé óõ÷íÜ ìå åêäçëþóåéò áðü ôïõò ðíåýìïíåò, ãéá ôç äéÜãíùóç ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç êáëëéÝñãåéá ôïõ ìéêñïâßïõ, ìåôÜ áðü âñïã÷ïêõøåëéäéêç ðëýóç15. Ôá åõñÞìáôá óôéò åîåôÜóåéò áßìáôïò êáé ïýñùí ôùí áóèåíþí óõíïøßæïíôáé óôïí ðßíáêá IV5,16.

ÄéáöïñéêÞ äéÜãíùóç

Åîáéôßáò ôùí ìç åéäéêþí óõìðôùìÜôùí êáé óçìåßùí ôçò íüóïõ äåí åßíáé óðÜíéï ç ëåðôïóðåßñùóç íá äéáãíùóèåß ëáíèáóìÝíá ùò ãñßðç, Üóçðôç ìçíéããßôéäá, çðáôßôéäá, ùò “Üãíùóôç éïãåíÞò íüóïò” Þ ùò “åìðýñåôï Üãíùóôçò áéôéïëïãßáò”. Åðï÷éêÝò åðéäçìßåò ãñßðçò óõ÷íÜ áðïôå-

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÐÜó÷ïò Ðßíáêáò ÉÉÉ. ÏñïëïãéêÝò áíôéäñÜóåéò ãéá ôç äéÜãíùóç ôçò ëåðôïóðåßñùóçò6 Ôå÷íéêÞ

Ó÷üëéá

• ÌéêñïóêïðéêÞ óõãêïëëçôéíïáíôßäñáóç

Äýóêïëç, åîáéñåôéêÜ åéäéêÞ êáé åõáßóèçôç

• ÌáêñïóêïðéêÞ óõãêïëëçôéíïáíôßäñáóç

Åõêïëüôåñç áëëÜ êáé ëéãüôåñï åéäéêÞ áðü ôçí ðñþôç

• ¸ììåóç óõãêïëëçôéíïáíôßäñáóç • Óýíäåóç ôóõ óõìðëçñþìáôïò • ¸ììåóïò áíïóïöèïñéóìüò • ÁíïóïåíæõìéêÞ áíôßäñáóç Ålisa • ÔñïðïðïéçìÝíåò Ålisa (Dot Ålisa êáé Lepto-dipstick) Ðßíáêáò IV. ÅõñÞìáôá åîåôÜóåùí áßìáôïò êáé ïýñùí áóèåíþí ìå ëåðôïóðåßñùóç5,16. s s s s s s s t t

ëåõêþí áéìïóöáéñßùí ìå ïõäåôåñïöéëßá ÔÊÅ (ôéìÝò ãýñù óôá 60 mm) ïõñßáò êáé êñåáôéíßíçò ÷ïëåñõèñßíçò ïñèïý áìõëÜóçò ïñïý ðáñïõóßá éêôÝñïõ ùò êáé 300% ôñáíóáìéíáóþí êáé áëêáëéêÞò öùóöáôÜóçò CPK êáé ÌÂ êëÜóìáôïò Ê ïñïý Þ ðáñáìïíÞ óå öõóéïëïãéêÜ åðýôåäá áéìáôïêñßôç êáé áéìïóöáéñßíçò áí ðñïêëçèåß áéìïññáãßá Èñïìâïðåíßá ìå ôéìÝò 80-150 x 109/l Ðñùôåúíïõñßá ðáñoäéêÞ óå Þðéåò ðåñéðôþóåéò, óôáèåñÞ óå óïâáñÝò s áýîçóç t ìåßùóç

ëïýí Þ åìðåñéÝ÷ïõí ìç äéáãíùóìÝíåò ðåñéðôþóåéò ëåðôïóðåßñùóçò5. Ãéá íá áðïöåõ÷èåß ç ëáíèáóìÝíç äéÜãíùóç åßíáé áíÜãêç, ôïõëÜ÷éóôïí ïé éáôñïß ôùí ðåñéï÷þí üðïõ ç íüóïò ðáñïõóéÜæåé Ýîáñóç, íá åßíáé åõáéóèçôïðïéçìÝíïé êáé êáëÜ ðëçñïöïñçìÝíïé ãéá ôçí ðáèïëïãßá ôçò ëåðôïóðåßñùóçò. Êáé åðåéäÞ ç ëÞøç ôïõ éóôïñéêïý åßíáé èåìåëéþäïõò óçìáóßáò, ôï íá ìðïñåß êáíåßò íá èÝôåé ôéò êáôÜëëçëåò åñùôÞóåéò þóôå íá ðÜñåé ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé, óôçí ðåñßðôùóç ôçò ëåðôïóðåßñùóçò ÷áñáêôçñßæåé ðñáãìáôéêÜ ôïí éêáíü êëéíéêü éáôñü17. Óýìöùíá ìå ôï êÝíôñï ðëçñïöïñéþí ãéá ôç íüóï ôïõ Weil, áí êÜðïéïò áóèåíÞò ðáñïõóéÜæåé éóôïñéêü ðïõ ðéèáíüí íá ðáñáðÝìðåé óôç íüóï, ðñÝðåé íá èåùñçèåß üôé ðÜó÷åé ìÝ÷ñé áõôü íá áðïêëåéóèåß áðü ôçí åñãáóôçñéáêÞ áíÜëõóç5.

ÄéáöïñéêÞ äéÜãíùóç èá ãßíåé áðü5,6:

Ãñßðç, ôõöïåéäÞ ðõñåôü, ðõñåôü Q, Ìðïñåë-

Ðáñüìïéáò åõáéóèçóßáò êáé åéäéêüôçôáò ìå ôçí ðñþôç

ëßùóç, ÂñïõêÝëëùóç, ôïîïðëÜóìùóç, åëïíïóßá, ðõåëïíåöñßôéäá, Çðáôßôéäá, ÄÜããåéï ðõñåôü, Ëïéìþîåéò áðü éü Hantaan, Íüóï Wegener (éäéáßôåñá óå ÷þñåò ãýñù áðü ôïí Éíäéêü Ùêåáíü)15.

Èåñáðåßá

Ç áíôéìåôþðéóç ôçò íüóïõ ðåñéëáìâÜíåé ÷ïñÞãçóç áíôéâéïôéêþí êáé ðáñÜëëçëá õðïóôçñéêôéêÞ áãùãÞ ãéá ôéò ðïëõóõóôçìáôéêÝò âëÜâåò ôçò ëåðôïóðåßñùóçò. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, áí ïé åðéðëïêÝò áíôéìåôùðéóèïýí åðéôõ÷þò, ïé áóèåíåßò áíáññþíïõí óå 6-12 åâäïìÜäåò3,5,13.

Èåñáðåßá ìå áíôéâéïôéêÜ

ÐñÝðåé íá îåêéíÞóåé ôï áñãüôåñï 7-10 çìÝñåò ìåôÜ ôç ëïßìùîç ãéá íá åðéôåõ÷èåß ôï êáëýôåñï èåñáðåõôéêü áðïôÝëåóìá. Ôá ó÷Þìáôá ðïõ óõíÞèùò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åßíáé ôá åîÞò5: • Ðåíéêéëßíç G - 2.4 ùò 3.6 åêáôïììýñéá ìïíÜäåò/çìÝñá IV. • ÊñõóôáëëéêÞ ðåíéêéëßíç, 6 ùò 8 åêáôïììýñéá ìïíÜäåò/çìÝñá äéáéñåìÝíåò óå IV êáé ÉÌ. • ÐñïêáúíéêÞ ðåíéêéëßíç êáé êñõóôáëëéêÞ ðåíéêéëßíç 2 ùò 2.5 åê. ìïíÜäåò/çìÝñá êáèåìéÜ ÉÌ. ¼ôáí ðÝóåé ï ðõñåôüò ìåéþíåôáé ç äïóïëïãßá óå 1 ùò 1.2 åê. ìïíÜäåò/çìÝñá êáèåìéÜ, óõìðëçñþíïíôáò ìéá áãùãÞ 5 ùò 7 çìåñþí. Ôüôå ÷ïñçãïýíôáé 1.5 åê. ìïíÜäåò/ çìÝñá ðñïêáúíéêÞò ðåíéêéëßíçò ìÝ÷ñé 2 çìÝñåò ìåôÜ ôçí ðáýóç ôçò ðñùôåúíïõñßáò. • Åñõèñïìõêßíç 250 mg/6 þñåò ãéá 5 çìÝñåò. • Äïîõêõêëßíç 250 mg p.ï. äýï öïñÝò ôçí çìÝñá. 93

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

• Ôåôñáêõêëßíç ìå ôçí åîÞò äïóïëïãßá: Áñ÷éêÞ äüóç 500 mg. Áêïëïõèåß äüóç 250 mg êÜèå 8 þñåò, p.o., IV Þ ÉÌ ãéá 24 þñåò. Óôç óõíÝ÷åéá 250-500 mg/6 þñåò ãéá 6 çìÝñåò. ÓÞìåñá ç ÷ñÞóç ôåôñáêõêëßíçò óå áóèåíåßò ìå ëåðôïóðåßñùóç ôåßíåé íá ðåñéïñéóèåß, ëüãù ôçò íåöñïôïîéêüôçôÜò ôçò. Åðßóçò ãõíáßêåò óå åãêõìïóýíç êáé ðáéäéÜ äåí ðñÝðåé íá ëÜâïõí ôåôñáêõêëßíç, ãéáôß åðçñåÜæåôáé ôï éóïæýãéï áóâåóôßïõ5. Ç ÷ñÞóç ðåíéêéëéíþí ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé áíôßäñáóç Jarisch-Herxheimer (J-Ç) ìåôÜ 4 ùò 5 þñåò áðü ôç ÷ïñÞãçóç, ïðüôå ðñïêáëåßôáé ðõñåôüò áðü 37.8 ùò 38.4ºC, ìå Ýíôïíï ñßãïò êáé õðüôáóç. Ç áíôßäñáóç åßíáé ðñïóùñéíÞ, ü÷é áðüëõôá êáôáíïçôÞ êáé äåí ðñÝðåé íá áðïôåëåß áéôßá äéáêïðÞò ôçò èåñáðåßáò. Ùóôüóï ç êáôÜóôáóç êÜðïéùí áóèåíþí åßíáé äõíáôü íá ÷åéñïôåñåýóåé ëüãù ôçò áíôßäñáóçò J-Ç êáé ôåëéêÜ íá êáôáëÞîïõí3,5.

ÃåíéêÞ èåñáðåßá

- ¹ðéåò ìïñöÝò: Ç èåñáðåßá åßíáé óõìðôùìáôéêÞ. Óôá áñ÷éêÜ óôÜäéá ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá åëÝã÷ïõ ôïõ ðõñåôïý êáé ôçò íáõôßáò ìå êáôÜêëéóç êáé åíõäÜôùóç. ÁíáëãçôéêÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí áíáêïýöéóç áðü ìõúêïýò ðüíïõò, åêôüò ôçò áóðéñßíçò, ç ïðïßá åßíáé äõíáôü íá ðñïêáëÝóåé áéìïññáãßá. ×ñÞóç çñåìéóôéêþí ãßíåôáé óå ðåñéðôþóåéò Ýíôïíçò äéÝãåñóçò. Óçìáíôéêü åßíáé ç êáôÜêëéóç íá äéáñêåß 7 ùò 14 çìÝñåò ãéáôß ðñþéìç êéíçôïðïßçóç åßíáé äõíáôü íá åðéäåéíþóåé ôá óõìðôþìáôá5. - ÓïâáñÝò ìïñöÝò: ÉêôåñéêÝò ìïñöÝò áðáéôïýí ðïëõóõóôçìáôéêÞ åíôáôéêÞ èåñáðåßá. Äõíáôü íá áðáéôçèåß ðåñéôïíáúêÞ êÜèáñóç. Áñ÷éêÜ ðñÝðåé íá ãßíåé åñãáóôçñôáêüò Ýëåã÷ïò ðïõ ðåñéëáìâÜíåé ãåíéêÞ áßìáôïò, êñåáôéíßíç, ïõñßá êáé çëåêôñïëýôåò. Óõã÷ñüíùò åðéâÜëëåôáé ùñéáßá ìÝôñçóç ïýñùí, èåñìïéöáóßáò, áñôçñéáêÞò ðßåóçò êáé êáñäéáêÞò óõ÷íüôçôáò. Ï Ýëåã÷ïò ôçò çðáôéêÞò ëåéôïõñãßáò èá ãßíåé ìå óõ÷íÞ ìÝôñçóç ôùí ôñáíóáìéíáóþí ïñïý, ôïõ ÑÔ êáé ÑÔÔ. Åðßóçò èá ãßíåé çëåêôñïêáñäéïãñÜöçìá êáé áêôéíïãñáößá èþñáêïò5. Áí õðÜñîïõí åíäåßîåéò áñ÷üìåíçò íåöñéêÞò áíåðÜñêåéáò ðñÝðåé íá áðáãïñåõèåß ç áðü ôïõ óôüìáôïò ëÞøç õãñþí êáé íá áêïëïõèçèåß äßáéôá 94

Ê. ÐÜó÷ïò

åëåýèåñç ðñùôåúíçò ìå ðïëëïýò õäñïãïíÜíèñáêåò5. Ïëéãïõñßá ëüãù áöõäÜôùóçò Þ õðüôáóçò ìðïñåß íá äéïñèùèåß áìÝóùò ìå áíáðëÞñùóç õãñþí. Ç öïõñïóåìßäç äõíáôü íá âïçèÞóåé ðñïò ôçí êáôåýèõíóç áõôÞ. Óå ðåñßðôùóç ïîåßáò íåöñéêÞò áíåðÜñêåéáò (ÏÍÁ) ðñÝðåé í' áñ÷ßóåé ðåñéôïíáúêÞ êÜèáñóç ðñéí ç ïõñßá öèÜóåé ôá 35 mmol/É êáé íá óõíå÷éóèåß ìÝ÷ñé íá áðïêáôáóôáèåß ç íåöñéêÞ ëåéôïõñãßá. Ç ÏÍÁ åßíáé óõíÞèùò ìç ïëéãïõñéêÞ, áëëÜ õðÜñ÷ïõí êáé ïëéãïõñéêÝò ðåñéðôþóåéò, üðùò äéáðéóôþèçêå êáé óå åñãáóßá ìå åðôÜ áóèåíåßò ìå íüóï ôïõ Weil óôï íïóïêïìåßï Ã. ÐáðáíéêïëÜïõ Èåóóáëïíßêçò16.

Ðñüãíùóç ôçò íüóïõ - åììÝíïõóá ëåðôïóðåßñùóç óôïí Üíèñùðï

Áí äåí åìöáíßóåé ßêôåñï ï áóèåíÞò áíáññþíåé ðëÞñùò, óå 2-6 åâäïìÜäåò. Ðáñïõóßá éêôÝñïõ, ç ëåðôïóðåßñùóç ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óôï èÜíáôï óå ðïóïóôü 1-6% ëüãù íåöñéêÞò, çðáôéêÞò Þ ìõïêáñäéáêÞò áíåðÜñêåéáò. Ï êëéíéêüò éáôñüò ìðïñåß íá åêôéìÞóåé ôçí Ýêâáóç ôçò íüóïõ ìå âÜóç ðÝíôå ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ18: 1. Äýóðíïéá 2. Ïëéãïõñßá 3. ÊõøåëéäéêÝò äéçèÞóåéò 4. Áíùìáëßåò åðáíáðüëùóçò óôï ÇÊÃ 5. Áñéèìüò ëåõêþí áéìïóöáéñßùí > 12.900/mm3 Áí ðñüêåéôáé ãéá åíäïìÞôñéá ëïßìùîç, ôüôå ðñïêáëåßôáé èÜíáôïò ôïõ åìâñýïõ, áðïâïëÞ, ðñüùñïò ôïêåôüò Þ óõããåíÞò ëåðôïóðåßñùóç11. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá áíáöÝñåôáé ìéá ðåñßåñãç íïóïëïãéêÞ ïíôüôçôá- ç ïðïßá ðñïóâÜëëåé ôï 10% ðåñßðïõ üóùí Ý÷ïõí áóèåíÞóåé áðü ëåðôïóðåßñùóç, äéáñêåß áñêåôÜ ÷ñüíéá êáé ïíïìÜæåôáé åììÝíïõóá ëåðôïóðåßñùóç. Ç ãíþóç ðïõ õðÜñ÷åé ãýñù áðü ôçí êáôÜóôáóç áõôÞ åßíáé ëéãïóôÞ, åíþ ç Ýñåõíá ðïõ äéåîÜãåôáé åßíáé ðåñéïñéóìÝíç19. Ôá óõìðôþìáôá ðïõ ôç ÷áñáêôçñßæïõí åßíáé ôá åîÞò19: • Êåöáëáëãßåò: Åðáíáëáìâáíüìåíåò, óõ÷íÜ óõíïäåõüìåíåò áðü íáõôßá. • Ïöèáëìéêü Üëãïò óõíïäåõüìåíï ìåñéêÝò öïñÝò áðü ïðôéêÝò äéáôáñá÷Ýò. • ×ñüíéá êüðùóç. • ÊáôÜèëéøç, ìåëáã÷ïëßá. • Øõ÷ïëïãéêÝò ìåôáâïëÝò: Ïé ïéêïãÝíåéåò ôùí

Ê. ÐÜó÷ïò

áóèåíþí ôïõò ÷áñáêôçñßæïõí ùò êõêëïèõìéêïýò- åõÝîáðôïõò- áíôéêïéíùíéêïýò. • Ìåôáëïéìþäçò åãêåöáëïìõåëßôéäá. Ç áéôéïëïãßá ôçò íïóïëïãéêÞò áõôÞò ïíôüôçôáò åßíáé Üãíùóôç. Ðéèáíïëïãåßôáé üôé ðñïêáëåßôáé üôáí ïé ëåðôüóðåéñåò áðïéêßóïõí ðåñéï÷Ýò ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò ðïõ äåí ðñïóôáôåýïíôáé áðü ôï áíïóïëïãéêü óýóôçìá, üðùò ï åãêÝöáëïò, ôá íåýñá ðßóù áðü ôïõò ïöèáëìïýò, ôá íåöñéêÜ óùëçíÜñéá. Ç óõìðôùìáôïëïãßá åßíáé ãåãïíüò üôé ôáéñéÜæåé ìå áõôÝò ôéò ðåñéï÷Ýò19. Ç åììÝíïõóá ëåðôïóðåßñùóç äåí áðåéëåß Üìåóá ôç æùÞ ôïõ áóèåíïýò. ÕðÜñ÷åé ùóôüóï ç ðéèáíüôçôá íá îåóðÜóåé íÝá ëïßìùîç ìåôÜ áðü ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, ìå üëïõò ôïõò ãíùóôïýò êéíäýíïõò. Ãé' áõôü ðñïôåßíåôáé åðáíáëáìâáíüìåíç áíôéâéïôéêÞ áãùãÞ19.

Ðñïöýëáîç

Ãéá íá åëá÷éóôïðïéçèåß ï êßíäõíïò ìüëõíóçò, ôï éäáíéêü ìÝôñï åßíáé ç áðïöõãÞ ðáñáìïíÞò óå ãëõêÜ íåñÜ2. Ïé øáñÜäåò êáé üóïé åñãÜæïíôáé äßðëá óå ü÷èåò ðñÝðåé íá öïñïýí ìðüôåò áäéÜâñï÷á ñïý÷á êáé ãÜíôéá. ÅéäéêÜ ïé øáñÜäåò êéíäõíåýïõí ðåñéóóüôåñï, áöïý åßíáé åðéññåðåßò óå ìéêñïôñáõìáôéóìïýò ìå áãêßóôñéá êáé ìá÷áßñéá. Åîõðáêïýåôáé üôé øÜñéá ðïõ ðéÜóôçêáí óå åðéêßíäõíåò ðåñéï÷Ýò äåí ðñÝðåé íá êáôáíáëùèïýí20. Ïé áèëçôÝò ôïõ ãïõúíôóÝñöéãê, ôïõ êáíü, ïé åñãÜôåò áðï÷åôåýóåùí êáé ïé óðçëáéïëüãïé ðñÝðåé åðßóçò íá öïñïýí áäéÜâñï÷á êáé ãÜíôéá êáé íá êáëýðôïõí ìå áäéÜâñï÷ïõò åðéäÝóìïõò êÜèå ïñáôÞ áìõ÷Þ. Íá áðïöåýãïõí äå íá âõèßóïõí ôï êåöÜëé ôïõò óôï íåñü Þ íá ðéïýí íåñü. Ñïõ÷éóìüò ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå óå åðéêßíäõíç ðåñéï÷Þ ðñÝðåé íá áðïëõìáßíåôáé. Áí ãéá êÜðïéï ëüãï åðéâÜëëåôáé ç ðáñáìïíÞ óå ìïëõóìÝíï íåñü, áðáéôåßôáé åâäïìáäéáßá ëÞøç äïîïêõêëßíçò20. ÔÝëïò óôá ìÝôñá ðñïöýëáîçò óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ç êáôáðïëÝìçóç ôùí ôñùêôéêþí óôïõò ÷þñïõò åñãáóßáò êáé êáôïßêïõò, êáèþò êáé ï åìâïëéóóìüò ôùí ïéêéáêþí æþùí ìå åìâüëéá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ôïõò ïñüôõðïõò ôçò ðåñéï÷Þò2. Åìâïëéáóìüò óõíéóôÜôáé êáé ãéá ôïõò áíèñþðïõò ðïõ ôï åðÜããåëìá Þ ï ôñüðïò äéáâßùóÞò ôïõò åãêõìïíåß õøçëü êßíäõíï ìüëõíóçò11.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ç ëåðôïóðåßñùóç óôïí åëëáäéêü ÷þñï

Óôçí ÅëëÜäá Ý÷ïõí ðáñáôçñçèåß ìåìïíùìÝíá êñïýóìáôá üðùò êáé åðéäçìßáò ôçò íüóïõ. Ôï 1918 áíáöÝñåôáé åðéäçìßá óôéò Ýíïðëåò äõíÜìåéò, åíþ ôçí ðåíôáåôßá 1918-1922 áíáöÝñïíôáé ðïëõÜñéèìåò ðåñéðôþóåéò ëåðôïóðåßñùóçò óå óôñáôéþôåò óôç Èåóóáëïíßêç. Ôï 1923 óçìåéþíåôáé åðéäçìßá óôç ÌõôéëÞíç êáé ôï 1931 óôçí ÊåöáëïíéÜ êáé ôç Óýñï6. Ôï 1954 ï ïñüôõðïò L. icterohaemorrhagiae ðñïêáëåß åðéäçìßá óôï Áóâåóôï÷þñé Èåóóáëïíßêçò2. Óôï äéÜóôçìá 1951-1955 äçëþèçêáí 55 êñïýóìáôá ëåðôïóðåßñùóçò ìå 46 èáíÜôïõò6. Ï ÁíôùíéÜäçò óôç äéäáêôïñéêÞ ôoõ äéáôñéâÞ ôï 1976 áíáöÝñåé üôé ïé ïñïëïãéêÝò ïìÜäåò ðïõ åðéêñáôïýí óôç ÷þñá ìáò åßíáé ç L. icterohaemorrhagiae, ç L. canicola êáé ç L. autumnalis6. Óôç Èåóóáëïíßêç óå åîÝôáóç ôïõ ïñïý áßìáôïò åêäïñÝùí, ïäïêáèáñéóôþí êáé åñãáôþí áðï÷åôåýóåùí âñÝèçêáí áíôéóþìáôá Ýíáíôé ôùí ïñïôýðùí L. icterohaemorrhagiae, L. canicola, L. pyrogenes. Åðßóçò áíôéóþìáôá Ýíáíôé äéáöüñùí ïñïëïãéêþí ïìÜäùí ôïõ âáêôçñéäßïõ âñÝèçêáí êáé óôïí ïñü áãñïôþí ôùí íïìþí Çìáèßáò êáé Êáôåñßíçò2. Óå åñãáóßá ôçò ÐáèïëïãéêÞò ÊëéíéêÞò ôïõ íïóïêïìåßïõ åéäéêþí ðáèÞóåùí ôçò Èåóóáëïíßêçò, áíáöÝñåôáé üôé ôç äåêáåôßá 1984-1993 äéáãíþóèçêáí 44 ðåñéóôáôéêÜ ëåðôïóðåßñùóçò, áðü ôá ïðïßá 6 êáôÝëçîáí. Áðü ôçí åñãáóßá ðñïêýðôåé óçìáíôéêÞ áýîçóç ôùí êñïõóìÜôùí ìåôÜ ôï 1980, ãåãïíüò ðïõ áðïäüèçêå óôï êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï êáé ôéò óõíèÞêåò äéáâßùóçò óôçí ÅëëÜäá ôùí Áëâáíþí êáé ôùí ìåôáíáóôþí áðü ôçí ðñþçí Ó. ¸íùóç, ïé ïðïßïé êáé áðïôåëïýí Ýíá ìåãÜëï ðïóïóôü ôùí áóèåíþí21. Óôá äéáãñÜììáôá 1 êáé 2 öáßíåôáé ç åðéäçìéïëïãéêÞ åéêüíá ôçò íüóïõ óôçí ÅëëÜäá ôá Ýôç 1998 êáé 199922. Óôï äéÜãñáììá 3 ðáñïõóéÜæïíôáé ôá êñïýóìáôá ôçò áóèÝíåéáò óôïí åëëáäéêü ÷þñï, óå åôÞóéá âÜóç, áðü ôï 1984 ùò ôï 1997 (ôá óôïé÷åßá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôéò êáôÜ ôüðïõò Íïìáñ÷ßåò). Åîáéôßáò ôçò áõîáíüìåíçò åðßðôùóçò, ôçò âáñýôçôáò ôùí êëéíéêþí óõìðôùìÜôùí êáé ôçò áíÜãêçò Ýãêáéñçò áíß÷íåõóçò åðéäçìéþí, ç ëåðôïóðåßñùóç óôç ÷þñá ìáò áíÞêåé óôá õðï÷ñåùôéêþò äçëïýìåíá ðåñéóôáôéêÜ óôï Åèíéêü êÝíôñï åðéäçìéïëïãéêÞò ðáñáêïëïýèçóçò êáé ðáñÝìâá95

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ê. ÐÜó÷ïò

ÄéÜãñáììá 1. ÅðéäçìéïëïãéêÞ äåäïìÝíá ëåðôïóðåßñùóçò 1998

ÌÜñôéïò: Áðñßëéïò: Éïýíéïò: Éïýëéïò Áýãïõóôïò: ÓåðôÝìâñéïò: Ïêôþâñéïò:

Íïìüò ÐÝëëáò Íïìüò ÊáâÜëáò êáé ÐÝëëáò Íïìüò Æáêýíèïõ, ÐÝëëáò êáé ×áíßùí Íïìüò Çëåßáò Íïìïß Áéôùëïáêáñíáíßáò êáé ×áíßùí Íïìïß ÁôôéêÞò, ÊïæÜíçò, Ìåóóçíßáò êáé ×áíßùí Íïìüò ÁôôéêÞò êáé Êéëêßò

ÄéÜãñáììá 2. Êñïýóìáôá ëåðôïóðåßñùóçò ôï 1999 (ðñïóùñéíÜ óôïé÷åßá Íïìáñ÷éþí) 96

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÐÜó÷ïò

ÄéÜãñáììá 3. Êñïýóìáôá ëåðôïóðåßñùóçò óôçí ÅëëÜäá (áíåðßóçìá óôïé÷åßá ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò áðü Íïìáñ÷ßåò)

óçò (ÅÊÅÐÁÐ). 8.

Âéâëéïãñáößá 1. The Weil’s Disease Information Center. Weil’s Disease. 1997. http://www.gbfx.freeserve.co.uk/ wdic/ 2. I. Ðáðáðáíáãéþôïõ. Ëåðôüóðåéñåò. ÉáôñéêÞ ìéêñïâéïëïãßá êáé áíïóïâéïëïãßá. ÐáñáôçñçôÞò, Èåóóáëïíßêç, 1994, óåë. Â:278-287. 3. B. Wesley Farr. Leptospirosis. Clinical infectious diseases, 21:1-8, 1995, 4. G. Lennette, A. Balows, W. Hausler, J. Shadomy. Leptospira. Manual of clinical microbiology. 473477, 1985. 5. The Weil's Disease Information Center. Leptospirosis: Medical professional's guide. 1997. http://www.gbfx.freeserve.co.uk/wdic/symptmed.html 6. Óô. Áëåîßïõ-ÄáíéÞë. Ëåðôïóðåßñùóç. ÌéêñïâéïëïãéêÜ ÷ñïíéêÜ, 14:21-27, 1998. 7. S.R. Zaki, W.J. Shieh. Leptospirosis associated with outbreak of acute febrile illness and pul-

10.

11.

12.

13.

14.

monary haemorrhage. Nicaragua,1995 (Letters to the editor). The Lancet, 347:535-536, 1996. India urged to act against leptospirosis. Nature, 392:4, 1998. The Weil's Disuse Information Center. Weil’s Disease: transmission methods. 1997. http:// www.gbfx.freeserve.co.uk/wdic/howget.html From the centers for disease controI and prevention. Outbreak of Leptospirosis among whitewater rafters-Costa Rica, 1996. MMWR, 46:577579, 1997. É. ÌåëÜò, Á. ÆáöåéñÜôïõ, Ó. Êßôóïõ-Êõñéáêïðïýëïõ. Ðåñßðôùóç ëåðôïóðåßñùóçò ìå åêäÞëùóç ïîåßáò áíáðíåõóôéêÞò áíåðÜñêåéáò êáé âñá÷åßá áíáóêüðçóç. ÅöáñìïóìÝíç ÊëéíéêÞ Ìéêñïâéïëïãßá, 4:83-90, 1999. R. Van Grevel, P. Speelman, C. Gravekamp, W. Terpstra. Leptospirosis in travelers. Clinical infectious diseases, 19:132-134, 1994. J. Wenger, Á. Kaufmann. Ëåðôïóðåéñþóåéò. Stein Ðáèïëïãßá. ÉáôñéêÝò åêäüóåéò Ð.×. Ðáó÷áëßäçò, ÁèÞíá, 1997, óåë. 871-874. C. Henk, L. Kramer, M. Schoder, A. Bankier, K. Ratheiser, G. Mostbeck. Weil Disease: Importance of imaging findings for early diagno97

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

15.

16.

17. 18.

sis, Joumal of Computer Assisted Tomography, 20:609-612, 1996. F. Paganin, B.A. Gauzere, N. Lugagne. Ph. Blanc, X. Robin. Bronchoalveolar lavage in rapid diagnosis of leptospirosis. The Lancet, 347:15621563, 1996. Ê. Ìáõñïìáôßäçò, Ê. Ãêüãêïò, Â. ÊáñáëÞ, Å. ÊáñáãéÜííç, Ã. ÁíäñïõëÜêçò, Å. ÐÜãêáëïò, Ê. Óüìðïëïò. Ïîåßá íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá óå áóèåíåßñ ìå óýíäñèìï Weil. ÅëëçíéêÞ ÉáôñéêÞ. 63.5:417-422, 1997. R. Kreisberg. Clinical problem-solving. The New England Joumal of Medicine, 329:413-416, 1993. H. Dupont, D. Perdrizet, J. Perie, S. Hansen, B. Jarrige, J. Daijardin. Leptospirosis: Prognostic factors associated with mortality. Clinical in-

Ê. ÐÜó÷ïò

fectious diseases, 25:720-724, 1997. 19. The Weil's Disease Information Center. Persistent human leptospirosis [updated May 1999]. http://www.dfm.livjm.ac.uk/wdic/persist.html 20. The Weil's Diseáse Information Center. Weil’s Disease: minimising the risks. 1997. http:// www.gbfx.freeserve.co.uk/wdic/precaut.html 21. Á. Ðáðá÷ñÞóôïõ, Ó. Óïõñãêïýíç, Ö. ÐÝãéïò, Ç. Ôóïñëßíçò. ÁóõíÞèç óðÜíéá ëïéìþäç íïóÞìáôá óôç äåêáåôßá 1984-1993. Ãáëçíüò, 38:183-194, 1996. 22. Åèíéêü êÝíôñï åðéäçìéïëïãéêÞò ðáñáêïëïýèçóçò êáé ðáñÝìâáóçò (ÅÊÅÐÁÐ). Ëåðôïóðåßñùóç. Åðéäçìéïëïãéêü äåëôßï ëïéìùäþí íïóçìÜôùí ÅëëÜäïò 2(4), 2(5), 2(6), 2(7), 2(8), 2(9), 2(10), 2(11), 2(12), 2(13), 1999.

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÐÜó÷ïò

ÓÕÍÅÄÑÉÁ-ÓÕÍÁÍÔÇÓÅÉÓ CONFERENCES-MEETINGS Primary Heatlh Care, Volume 12, Number 2, 99-100, 2000 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 99-100, 2000

4ç ÐáãêñÞôéá ÓõíÜíôçóç ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Áñ÷Üíåò-ÇñÜêëåéï, 17 Éïõíßïõ 2000 Ìå åðéôõ÷ßá ïëïêëçñþèçêå ç 4ç ÐáãêñÞôéá ÓõíÜíôçóç ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôéò 17 Éïõíßïõ 2000 óôéò Áñ÷Üíåò Çñáêëåßïõ êáé ðïõ ïñãáíþèçêå áðü ôï ôìÞìá ÊñÞôçò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ óå óõíåñãáóßá ìå ôçí ÊëéíéêÞ ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò, õðü ôçí áéãßäá ôçò Íïìáñ÷éáêÞò Áõôïäéïßêçóçò Çñáêëåßïõ êáé ôïõ ÄÞìïõ Áñ÷áíþí ðïõ öéëïîÝíçóå ôç óõíÜíôçóç áõôÞ óôçí áßèïõóá ôïõ ÊÁÐÇ ôïõ ÄÞìïõ. Ôçí çìåñßäá ðáñáêïëïýèçóáí êáôÜ êýñéï ëüãï åéäéêåõìÝíïé êáé åéäéêåõüìåíïé Ãåíéêïß Éáôñïß, áëëÜ Þôáí éêáíïðïéçôéêÞ ç ðáñïõóßá êáé Üëëùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò ðïõ ðñïóöÝñïõí õðçñåóßåò óå åðßðåäï ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôéäáò Õãåßáò. Ôçí Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ÷áéñÝôçóáí ï ÁíôéíïìÜñ÷çò Çñáêëåßïõ ê. Äüíäáò, ï ÄÞìáñ÷ïò Áñ÷áíþí ê. Áñíáïýôçò êáé ï Ðñüåäñïò ôïõ éáôñéêïý Óõëëüãïõ Çñáêëåßïõ ê. ÑïêáäÜêçò. Ôï ðñüãñáììá ðåñéëÜìâáíå äýï óôñïããýëåò ôñÜðåæåò. Óôçí ðñþôç óôñïããõëÞ ôñÜðåæá ðïõ óõíôüíéæå ï ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò ê. ÁíáóôÜóéïò ÖéëáëÞèçò, ìå èÝìá: "Ïé Äñáóôçñéüôçôåò ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò óôçí ÊñÞôç" óõììåôåß÷áí äþäåêá áðü ôá äåêáåðôÜ ÊÝíôñá Õãåßáò ôçò ÊñÞôçò (Íïìüò ×áíßùí: Ê.Õ. ÂÜìïõ, ÊáíôÜíïõ êáé ÊéóóÜìïõ - Íïìüò Ñåèýìíçò: Ê.Õ. Áãßáò ÖùôåéíÞò, Áíùãåßùí, ÐåñÜìáôïò êáé Óðçëßïõ - Íïìüò Çñáêëåßïõ: Ê.Õ. ¢íù ÂéÜííïõ, Áñêáëï÷ùñßïõ êáé ×Üñáêá - Íïìüò Ëáóéèßïõ: Íïóïêïìåßï - Ê.Õ. ÉåñÜðåôñáò êáé Íïóïêïìåßï - Ê.Õ. Óçôåéáò). Ïé åéóçãçôÝò ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò ìåôÜ áðü ìéá óýíôïìç áíáöïñÜ

óôá äçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðåñéï÷Þò åõèýíçò ôïõò êáé ôïõ áíèñþðéíïõ äõíáìéêïý ðïõ õðçñåôåß óå áõôÜ, ðëçñïöüñçóáí ôïõò óõíÝäñïõò ãéá ôéò õðçñåóßåò ðïõ ðáñÝ÷ïíôáé óôï ÊÝíôñï Õãåßáò, ãéá ôéò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ áíáðôýóóïíôáé óôçí êïéíüôçôá, ãéá ôçí ÷ñÞóç ôùí õðçñåóéþí õãåßáò áðü ôïõò êáôïßêïõò ãéá ôá êýñéá ðñïâëÞìáôá õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý, ãéá ôéò äéÜöïñåò åêðáéäåõôéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ Ý÷ïõí áíáðôýîåé, êáèþò êáé ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ïñãÜíùóçò êáé ëåéôïõñãßáò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ðïõ Ý÷ïõí êáôáãñÜøåé êáé ïé ðñïôÜóåéò ãéá ôïõò ôñüðïõò åðßëõóÞò ôïõò. Óôï äåýôåñï óôñïããõëü ôñáðÝæé ðïõ åß÷å ùò èÝìá ôçí ìåôáðôõ÷éáêÞ Ýñåõíá óôçí ÊñÞôç êáé ðïõ óõíôüíéæå ï Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò ê. ×ñÞóôïò ËéïíÞò, ïé åéóçãçôÝò åíçìÝñùóáí ôïõò óõíÝäñïõò ãéá ôï èÝìá, ôïõò óêïðïýò êáé ôá Ýùò óÞìåñá áðïôåëÝóìáôá ôçò ÄéäáêôïñéêÞò ôïõò ÄéáôñéâÞò. Ôá èÝìáôá ôçò ôñÜðåæáò áõôÞò áöïñïýóáí ôá áñ÷åßá èíçóéìüôçôáò êáé íïóçñüôçôáò óôçí êïéíüôçôá, ôçí áêñÜôåéá ïýñùí êáé ôï ñüëï ôïõ åðáããåëìáôßá õãåßáò, ôéò õðçñåóßåò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óå öïéôçôÝò, ôï Åpisode of cafe êáé ôá óõóôÞìáôá ðëçñïöïñéêÞò óôçí ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, ôéò Õðçñåóßåò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò óå Ýíá ÄÞìï, ôçí õðåñôñïößá ôïõ ðñïóôÜôç, ôï âñïã÷éêü Üóèìá, ôçí çðáôßôéäá-C êáé ôçí åðéäçìéïëïãéêÞ Ýñåõíá óôçí øõ÷éáôñéêÞ íïóçñüôçôá. Áêïëïýèçóå óõæÞôçóç ðïõ óõíôüíéóå ï Ðñüåäñïò ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ê. ÌðïäïóÜêçò Ìåñêïýñçò áñ÷éêÜ ìå åðßêåíôñï ôá èÝìáôá ôçò óõíÜíôçóçò êáé óôç óõíÝ÷åéá ãå99

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

íéêÜ êáé ðïõ åðéêåíôñþèçêå éäéáßôåñá áðïêëåéóôéêÜ óôï èÝìá ôçò åêðáßäåõóçò êáé ìåôåêðáßäåõóçò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ. Êëåßíïíôáò ôç óõíÜíôçóç ï õðåýèõíïò ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò êáé ôïõ ÔìÞìáôïò ÊñÞôçò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ, åõ÷áñßóôçóå üëïõò üóïõò óõíåôåëÝóáí óôçí åðéôõ÷ßá ôçò óõíÜíôçóçò, åíçìÝñùóå ãéá ôçí ðñïóðÜèåéá ðïõ èá ãßíåé ãéá ôçí åêôýðùóç ôüìïõ ðñáêôéêþí ôçò óõíÜíôçóçò, ãéá ôá ìåôåêðáéäåõôéêÜ ìáèÞìáôá ðïõ èá ïñãáíùèïýí ôï åñ÷üìåíï áêáäçìáúêü Ýôïò áðü ôçí Êëé-

100

Ê. ÐÜó÷ïò

íéêÞ ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò êáé ðñïáíÞããåéëå ôç äéåîáãùãÞ ôçò 5çò ÓõíÜíôçóçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôéò áñ÷Ýò Éïõíßïõ ôïõ 2001 óôï Íïìü ×áíßùí óå äçìïôéêü äéáìÝñéóìá ôçò ðåñéï÷Þò åõèýíçò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÂÜìïõ. Áíôþíçò Ìðáôßêáò Ãåíéêüò Éáôñüò ÅðéìåëçôÞò Á' ÅÓÕ, Ê.Õ. ÐåñÜìáôïò Õðåýèõíïò ÔìÞìáôïò ÊñÞôçò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 2000

Ê. ÐÜó÷ïò

ÓÕÍÅ×ÉÆÏÌÅÍÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ CONTINUING EDUCATION Primary Heatlh Care, Volume 12, Number 2, 101-102, 2000 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 2, 101-102, 2000

ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ÌáèÞìáôá 2000-2001 ÅéäéêåõïìÝíùí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ "ÉððïêñÜôåéï" Ð.Ã.Í. Áèçíþí ÄåõôÝñá 13.30-14.30 Áßèïõóá Óõãêåíôñþóåùí Á' ÐñïðáéäåõôéêÞò ÊëéíéêÞò

v 2 Ïêôùâñßïõ 2000 Oîåßåò êáôáóôÜóåéò óôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç Â. ÊáñáìÜíïò, Áíáðë. Êáè. Ðáèïëïãßáò v 9 Ïêôùâñßïõ 2000 ÐñïóÝããéóç áóèåíþí ìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôýðïõ ÉÉ óôçí Ð.Ö.Õ. ×. Ôïýíôáò, Åðéê. Êáè. Ðáèïëïãßáò v 23 Ïêôùâñßïõ 2000 ÐñïóÝããéóç êáé áíôéìåôþðéóç õðåñëéðéäáéìéêïý áóèåíïýò É. Óêïýìáò, Åðéì. Á', Êáñäéïëüãïò Ä. ÆåúìðÝêçò, Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò v 30 Ïêôùâñßïõ 2000 Ëïéìþîåéò áíáðíåõóôéêïý óôçí êïéíüôçôá Óð. ÍôïõñÜêçò, Åðéê. Êáè. Ðáèïëïãßáò v 6 Íïåìâñßïõ 2000 Ðåðôéêü Ýëêïò (äéáãíùóôéêÞ ðñïóðÝëáóç êáé èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç) Ì.Ì. ÊùíóôáíôïõëÜêçò, ËÝêôïñáò ×åéñïõñãéêÞò v 13 Íïåìâñßïõ 2000 Êïéëéáêü Üëãïò Â. ÊáôåñãéáííÜêçò, Áíáðë. Êáè. ×åéñïõñãéêÞò Ä. ÔóïõêáëÜò, Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò v 20 Íïåìâñßïõ 2000 Öõìáôßùóç (Ðñüëçøç, äéÜãíùóç, èåñáðåßá) Ê. Ðáðáãåùñãßïõ, Åðéóô. ÓõíåñãÜôçò Ðáí/ ìßïõ ÁÈçíþí, Ðíåõìïíïëüãïò

v 27 Íïåìâñßïõ 2000 Åíäåßîåéò êáé åõñÞìáôá áðåéêïíéóôéêïý åëÝã÷ïõ óå ðåñéóôáóôéêÜ Ð.Ö.Õ. Í. ÃáâáëÜò, Åðéì. Á', Áêôéíïëüãïò v 4 Äåêåìâñßïõ 2000 Äéáôáñá÷Ýò óõíáéóèÞìáôïò (ÊáôÜèëéøç) Á. ÌáÀëçò, Áíáðë. Êáè. Øõ÷éáôñéêÞò Á. Ìáñéüëçò, Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò v 11 Äåêåìâñßïõ 2000 Áíáéìßåò Á. ÌáñÞò, Áíáðë. Ä/íôÞò, Ðáèïëüãïò Ä. ÔóïõêáëÜò, Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò v 18 Äåêåìâñßïõ 2000 ÐáñçãïñçôéêÞ èåñáðåßá-öñïíôßäá áóèåíþí ìå íåïðëáóìáôéêÞ íüóï Ã. ÓáìÝëçò, Åðéì. Á', Ïãêïëüãïò v 15 Éáíïõáñßïõ 2001 ÏñïëïãéêÞ äéÜãíùóç çðáôßôéäùí Óð. ÍôïõñÜêçò, Åðéê. Êáè. Ðáèïëïãßáò v 22 Éáíïõáñßïõ 2001 Ç ðñþôç åðáöÞ ìå ôïí åìöñáãìáôßá áóèåíÞ Ê. ÓôñÜôïò, Åðéì. Á', Êáñäéïëüãïò v 29 Éáíïõáñßïõ 2001 Áíôéìåôþðéóç äçëçôçñéÜóåùí Á. ÌïõëáêÜêçò, Áíáðë. Ä/íôçò, Ðáèïëüãïò v 5 Öåâñïõáñßïõ 2001 ×ñüíéåò áðïöñáêôéêÝò ðíåõìïíïðÜèåéåò Ê. Ðáðáãåùñãßïõ, Åðéóô. ÓõíåñãÜôçò Ðáí/ 101

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ìßïõ Áèçíþí, Ðíåõìïíïëüãïò Ð. ÐáðáãåùñãÜêç, Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞ Éáôñüò v 12 Öåâñïõáñßïõ 2001 ÁõôïÜíïóá íïóÞìáôá Ì. Äçìïðïýëïõ, Åðéì. Á', Ðáèïëüãïò v 19 Öåâñïõáñßïõ 2001 ×ïëïóôáôéêÜ óýíäñïìá É. Êïóêßíáò, Åðéê. Êáè. Ðáèïëïãßáò v 5 Ìáñôßïõ 2001 ÈåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç áñôçñéáêÞò õðÝñôáóçò Ê. Ôóéïýöçò, Åðéóô. ÓõíåñãÜôçò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí, Êáñäéïëüãïò Á. Ìáñéüëçò, Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò v 12 Ìáñôßïõ 2001 Óõãêïðôéêü åðåéóüäéï É. ÊáëëéêÜæáñïò, Áíáðë. Ä/íôÞò, Êáñäéïëïãßáò É. Åëåõóéíéþôçò, Åðéóô. ÓõíåñãÜôçò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí, Ðáèïëüãïò v 19 Ìáñôßïõ 2001 ÄéáãíùóôéêÞ ðñïóðÝëáóç êáé áíôéìåôþðéóç áóèåíïýò óå êùìáôþäç êáôÜóôáóç Ì. ÓêïõíÜêçò, Áíáðë. Ä/íôÞò Ðáèïëüãïò v 26 Ìáñôßïõ 2001 Äåîéüôçôåò ôùí Ãåíéêþí Éáôñþí óôá ðëáßóéá ôçò ðáñï÷Þò Ð.Ö.Õ. Å. Èçñáßïò, Åðéì. Â', Ãåíéêüò Éáôñüò, ÊÝíôñï Õãåßáò Ëáõñßïõ v 2 Áðñéëßïõ 2001 Øõ÷ïêéíçôéêÞ áíÜðôõîç êáé åîÝëéîç ôïõ ðáéäéïý Ä. Ëéáíïý, Åðéì. Á', Ðáéäßáôñïò Ð. ÐáðáãåùñãÜêç, Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞ Éáôñüò

102

Ê. ÐÜó÷ïò

v 23 Áðñéëßïõ 2001 Åñìçíåßá êáé áîéïëüãçóç åñãáóôçñéáêþí áðïôåëåóìÜôùí Í. Áëåîáíäñüðïõëïò, Áíáðë. Ä/íôÞò, Âéïðáèïëüãïò Ä. ÆåúìðÝêçò, Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò v 7 ÌáÀïõ 2001 Åììçíüðáõóç É. ÄéáêÜêçò, Ä/íôÞò, Ãõíáéêïëüãïò Å. ÔóåôóÝêïõ Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞ Éáôñüò v 14 ÌáÀïõ 2001 Áíôéìåôþðéóç áóèåíïýò ìå êáñäéáêÞ áíåðÜñêåéá Ê. Ôåíôïëïýñçò, Åðéê. Êáè. Êáñäéïëïãßáò v 21 ÌáÀïõ 2001 Áíôéìåôþðéóç áóèåíþí ìå ïîÝá íåöñïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá áðü ôï Ãåíéêü Éáôñü Í. Êáðåñþíçò, Åðéì. Â', Íåöñïëüãïò Å. ÔóåôóÝêïõ Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞ Éáôñüò v 28 ÌáÀïõ 2001 ÍïóÞìáôá ôïõ èõñåïåéäïýò óôçí Ð.Ö.Õ. Â. Áèáíáóßïõ, Åðéì. Á', Åíäïêñéíïëüãïò v 11 Éïõíßïõ 2001 Åìâïëéáóìïß åíçëßêùí Å. Óðáíïý, Áíáðë. Ä/íôñéá, Ðáèïëüãïò v 18 Éïõíßïõ 2001 ÏöèáëìïëïãéêÜ åõñÞìáôá óå óõóôçìáôéêÝò íüóïõò Ê. ÐÝôñïõ, Åðéì. Á', Ïöèáëìßáôñïò ÓõíôïíéóôÞò Óðïõäþí Â. ÊáôåñãéáííÜêçò Áíáðë. ÊáèçãçôÞò

Áíáðë. ÓõíôïíéóôÞò Óðïõäþí Í. Áëåîáíäüðïõëïò Áíáðë. Ä/íôÞò ÅÓÕ

Õðåýèõíïò ðñïãñÜììáôïò: Ìáñéüëçò ÁíÜñãõñïò: Åéäéêåõüìåíïò Ãåíéêüò Éáôñüò. Ôçë.: 0945713.380

Ôüìïò 12, Ôåý÷ïò 1, 2000

ÏÄÇÃÉÅÓ ÃÉÁ ÔÏÕÓ ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ INSTRUCTIONS FOR THE AUTHORS Ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äÝ÷åôáé ãéá äçìïóßåõóç êåßìåíá Åðéóôçìüíùí Õãåßáò, ôá ïðïßá êáôáôÜóóïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò: 1) ÅñåõíçôéêÝò åñãáóßåò Þ áíáóêïðÞóåéò (óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò) Ýêôáóçò ìÝ÷ñé 7 óåëßäåò ìå ðñüóöáôåò ü÷é Üíù áðü 5 âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, 2) ÅíçìåñùôéêÜ Üñèñá, 3) Óýíôïìá Üñèñá, 4) ÁíáöïñÝò ðåñéðôþóåùí, 5) ÐáñïõóéÜóåéò ÊÝíôñùí Õãåßáò. ¸íá óýíïëï êåéìÝíùí, ðïõ áöïñïýí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ãíùóôéêü ôïìÝá ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, ìðïñåß íá óõãêñïôåß ÁöéÝñùìá. Åêôüò ôùí êåéìÝíùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò ðáñáðÜíù êáôçãïñßåò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé Üñèñá ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò, êáèþò êáé êåßìåíá ðïõ áðïóêïðïýí óôçí ðáñïõóßáóç, ó÷ïëéáóìü êáé êñéôéêÞ áîéïëüãçóç óõãêåêñéìÝíùí ãåãïíüôùí, Üñèñùí êáé åêäüóåùí ó÷åôéêþí ìå ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, óôçí ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü. Ôçí åõèýíç ôçò óõããñáöÞò ôùí Üñèñùí áõôþí Þ êåéìÝíùí Ý÷ïõí ìüíï ôá ìÝëç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò Þ åðéóôÞìïíåò ìåôÜ áðü åéäéêÞ ðñüóêëçóç. Åðßóçò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé ãñÜììáôá ðïõ áðåõèýíïíôáé óôçí ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ, ôá ïðïßá áíáöÝñïíôáé óå ðáñáôçñÞóåéò, êëéíéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò åìðåéñßåò Þ ó÷ïëéÜæïõí ôç äéåèíÞ êáé åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá. Ôçí åõèýíç ãéá ôç äçìïóßåõóç ôùí êåéìÝíùí áõôþí Ý÷åé ï ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò êáé ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ïé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ôá åíçìåñùôéêÜ Üñèñá, ïé óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò êáé ïé áíáöïñÝò ðåñéóôáôéêþí ãßíïíôáé äåêôÜ ãéá äçìïóßåõóç ìüíï ìåôÜ áðü èåôéêÞ êñßóç ôïõò áðü åðéóôÞìïíåò-êñéôÝò ìå ôïõò ïðïßïõò óõíåñãÜæåôáé ôï ðåñéïäéêü. ÊÜèå êåßìåíï ðïõ áðïóôÝëëåôáé óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äéáâéâÜæåôáé óôïõò êñéôÝò, ÷ùñßò íá ãíùóôïðïéïýíôáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí. Ôá ó÷üëéá êáé ïé ðáñáôçñÞóåéò ôùí êñéôþí óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôçí åõèýíç ôçò Ãñáììáôåßáò Óýíôáîçò ôïõ ðåñéïäéêïý, åðéóôñÝöïíôáé óôïõò óõããñáöåßò, ðñïêåéìÝíïõ áõôïß íá ðñïóáñìüóïõí áíÜëïãá ôï êåßìåíü ôïõò ðñéí ôç äçìïóßåõóç. Óå ðåñßðôùóç áóõìöùíßáò ôùí êñéôþí, ôï êåßìåíï èá áîéïëïãåßôáé áðü ôçí ßäéá ôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ôá ïíüìáôá üëùí ôùí åðéóôçìüíùí ðïõ äéåôÝëåóáí êñéôÝò èá äçìïóéåýïíôáé óå åéäéêÞ óåëßäá óôï ôåëåõôáßï ôåý÷ïò êÜèå ÷ñüíïõ. Ôá êåßìåíá, ôá ïðïßá äÝ÷åôáé ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò", èá ðñÝðåé íá áêïëïõèïýí ôéò ðáñáêÜôù ðñïäéáãñáöÝò. • Íá åßíáé ãñáììÝíá óôçí åðßóçìç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ìå ôï ìïíïôïíéêü óýóôçìá, äáêôõëïãñáöçìÝíá óôç ìßá üøç ôçò óåëßäáò, óå äéðëü äéÜóôçìá êáé ìå ëåõêü ðåñéèþñéï 3 åêáôïóôþí óå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõò. • Ç ðñþôç óåëßäá ôïõ êåéìÝíïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé: á) ôïí ôßôëï (ìå ðåæÜ ãñÜììáôá), â) ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí (ìå êåöáëáßá ãñÜììáôá åíþ áíáãñÜöïíôáé ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá ðëÞñç åðþíõìá ìå áñéèìçôéêïýò åêèÝôåò ïé ïðïßïé óå õðïóçìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí ôçí éäéüôçôá ôïõ êÜèå óõããñáöÝá), ã) ôï åðéóôçìïíéêü êÝíôñï óôï ïðïßï Ýãéíå ç åñãáóßá, ä) 3-5 ðñüóèåôïõò üñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá êáé ïé ïðïßïé åßíáé õéïèåôçìÝíïé áðü ôï Medical Subject Headings (Bethesda Md, 1966), å) ôç äéåýèõíóç êáé ôï ôçëÝöùíï åíüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ï ïðïßïò èá åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôçí áëëçëïãñáößá ìå ôï ðåñéïäéêü. • Óå îå÷ùñéóôÞ äåýôåñç óåëßäá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç åëëçíéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ðñïçãåßôáé ç Ýíäåéîç ÐÅÑÉËÇØÇ), ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. • ÌåôÜ ôï êåßìåíï óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç áããëéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ, ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. Ðñïçãïýíôáé ç ëÝîç SUMMARY, ç áããëéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ ôßôëïõ, ïé ëÝîåéò PRIMARY HEALTH CARE... êáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí ÷ùñßò ôßôëï Þ éäéüôçôá. • Ïé âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò, åëëçíéêÝò êáé îÝíåò, óôï êåßìåíï èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñüóöáôåò, áðü áíáãíùñéóìÝíá ðåñéïäéêÜ Þ óõããñÜììáôá, íá åßíáé áñéèìçìÝíåò êáé í’ áíôáðïêñßíïíôáé óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï, ï ïðïßïò èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ìåôÜ ôï ãñÜøéìï ôçò áããëéêÞò ðåñßëçøçò. Óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï ïé ðáñáðïìðÝò èá ðñÝðåé í’ áêïëïõèïýí ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜóôçêáí óôï êåßìåíï. ÊáèåìéÜ áðü áõôÝò èá ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé óôç óåéñÜ ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá åðþíõìá ôùí óõããñáöÝùí, ôïí ôßôëï ôçò åñãáóßáò, ôï üíïìá ôïõ ðåñéïäéêïý óýìöùíá ìå ôï óýóôçìá ôçò WHOCISO/R4), ôïí ôüìï, ôçí ðñþôç êáé ôçí ôåëåõôáßá óåëßäá ôïõ Üñèñïõ, êáèþò êáé ôï Ýôïò äçìïóßåõóçò. ¼ôáí ðñüêåéôáé ãéá óõããñÜììáôá Þ ìïíïãñáößåò, åêôüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ôï Ýôïò Ýêäïóçò êáé ôïí ôßôëï, ðñÝðåé íá ãñÜöïíôáé êáé ï áñéèìüò êáé ôá óôïé÷åßá Ýêäïóçò (åêäïôéêüò ïßêïò, ðüëç). • Ïé ðßíáêåò êáé ôá ó÷Þìáôá áêïëïõèïýí ôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï êáé èá ðñÝðåé íá ðáñïõóéÜæïíôáé óå ÷ùñéóôÝò óåëßäåò, íá öÝñïõí ëáôéíéêÞ áñßèìçóç, ç ïðïßá èá ðñÝðåé í’ áíôáðïêñßíåôáé óôéò ðáñáðïìðÝò ôïõ êåéìÝíïõ, êáèþò êáé ôéò áðáñáßôçôåò åðåîçãÞóåéò. • 'Ïëá ôá êåßìåíá èá ðñÝðåé íá õðïâÜëëïíôáé óå äýï áíôßôõðá êáèþò êáé óå çëåêôñïíéêÞ ìïñöÞ (êáôÜ ðñïôßìçóç ìå êåéìåíïãñÜöï word, ÉÂÌ óõìâáôü) êáé íá áðïóôÝëëïíôáé óôç äéåýèõíóç ôïõ ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò: - ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò (õðüøéí Åðßêïõñïõ ÊáèçãçôÞ ×. ËéïíÞ), ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò. Ïé óõããñáöåßò èá ðñÝðåé íá äåóìåýïíôáé óôçí åðéóôïëÞ ôïõò üôé ç åñãáóßá äåí Ý÷åé õðïâëçèåß Þ äåí Ý÷åé äçìïóéåõèåß åí üëù Þ åí ìÝñåé óå Üëëï ðåñéïäéêü, üôé üëïé ïé óõããñáöåßò åéíáé óýìöùíïé ìå ôçí áðïóôïëÞ ôçò êáé óå ðåñßðôùóç áðïäï÷Þò ôçò ãéá äçìïóßåõóç, ôá óõããñáöéêÜ äéêáéþìáôá åê÷ùñïýíôáé óôï ðåñéïäéêü. Ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ äéáôçñåß ôï äéêáßùìá áðïóýñóåùò ìéáò åñãáóßáò åöüóïí áõôÞ Ý÷åé óôáëåß êáé ó' Üëëï ðåñéïäéêü. 103

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ðáñáããåëßá áíáôýðùí

Ïé áíáãíþóôåò ôçò "ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò", Ãåíéêïß Ãéáôñïß, ïé ïðïßïé åðéèõìïýí íá Ý÷ïõí óå áíÜôõðá êÜðïéï Þ êÜðïéá áðü ôá äçìïóéåõüìåíá óôï ôåý÷ïò Üñèñá, ìðïñïýí íá ðáñáãÝëëïõí ôïí áñéèìü ôùí áíôéôýðùí óôï "Ôå÷íüãñáììá" (ç äéåýèõíóç êáé ôá ôçëÝöùíá äçìïóéåýïíôáé óôï êÜôù ìÝñïò äåîéÜ ôïõ ðßíáêá). Ïé ôéìÝò ãéá êÜèå áñéèìü áíôéôýðùí ðáñáôßèåíôáé óôïí êáôùôÝñù ðßíáêá.

ÁíÜôõðá

Óåëßäåò/Êüóôïò

50 áíÜôõðá

4/15.000

8/25.000

16/40.000

100 áíÜôõðá

4/17.000

8/30.000

16/50.000

200 áíÜôõðá

4/20.000

8/40.000

16/60.000

500 áíÜôõðá

4/30.000

8/50.000

16/80.000

"Ôå÷íüãñáììá" ÌÜñêïõ ÁõãÝñç 12 - Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 60.00.643, Fax.: 60.02.295 E-mail: techn@hol.gr

104