VOL14_ISSUE1_JAN_MAR_2002

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, ÉáíïõÜñéïò - ÌÜñôéïò 2002, Volume 14, Number 1, January - March 2002

Ôçò Óýíôáîçò 9

Ä. ÃëÜñïò: ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò: ðáñÜãùí ðáñáìïíÞò ôùí ïìïãåíþí ìáò óôéò ðáñáäïóéáêÝò ôïõò åóôßåò óôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç

11

×. ËéïíÞò: Ôï ó÷Ýäéï íüìïõ ãéá ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò - Ìéá ðñüêëçóç óôç Ìåôáññýèìéóç ôçò Õãåßáò

13

Ì.-Ð. Ìåñêïýñçò: Ï ÂåñíÜñäïò ï Åñçìßôçò êáé ç ÈáëÜóóéá Áíåìþíç Åñåõíçôéêü ¢ñèñï

16

Ð. ÈåïäùñÜêçò, Á. Ôáôóéþíç, Í. ÌðïíÜñïò, Í. ÊïëáÀôçò, Å. Æåñâïý: ÏñïåðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç ãéá ôéò ëïéìþîåéò ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôï áßìá óå öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí êáé óå áéìïäüôåò ôïõ Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ Éùáííßíùí Áíáóêüðçóç

22

Ã.Ä. Ãéáííüãëïõ, Á.Ã. ÆéÜêáò: Áðü ôçí áèçñïóêëÞñùóç óôá ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá Óýíôïìç ÁíáöïñÜ

27

Å. ÊïóìÜ, Å. ÊáêêáâÜ, É. ËáìðáäÜêçò: Ôñáõìáôéóìïß ôùí íåïãéëþí êáé ôùí ìïíßìùí äïíôéþí ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç

32

Å.A. Óêëçñüò, Ã. ÃéáííáêÜêç: ÅðáããÝëìáôá õãåßáò êáé Çðáôßôéäá Â

33

×. ÔñéáíôÜöõëëïõ: To ðñüãñáììá ôïõ ÏÊÁÍÁ óôçí ïñåéíÞ Áéôùëïáêáñíáíßá ÅõñùðáúêÜ Äßêôõá ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò

35

Ôá íÝá áðü ôo EGPRW - oé óõíáíôÞóåéò ôïõ Tampere êáé Gdansk Áíôáðüêñéóç áðü ôçí Êýðñï

36

¸ëåíá ÅõáããåëÜêç, Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ: ÐåñéãñáöÞ ôçò õöéóôÜìåíçò êáôÜóôáóçò óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò êáé óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óôçí Êýðñï Áíáããåëßåò Óõíåäñßùí

39

3ï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï «Êáðíüò Þ Õãåßá», Âáñóïâßá - Ðïëùíßá, 20-22 Éïõíßïõ 2002

40

17ï Ðáãêüóìéï ÓõíÝäñéï Ïéêïãåíåéáêþí Éáôñþí, ÏñëÜíôï - Ç.Ð.Á., 13-17 Ïêôùâñßïõ 2002 ÍÝá áðü ôï ÄéåèíÞ Éáôñéêü Ôýðï óôç ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ

41

«Ásia Pacific Family Medicine»: ¸íá íÝï Ðåñéïäéêü ãéá ôç ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ

ÅÍÔÕÐÏ ÊËÅÉÓÔÏ ÁÑÉÈ. ÁÄÅÉÁÓ 451/91 ÊÄÁ ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ Ðáðáäéáìáíôïðïýëïõ 4, 115 28 ÁÈÇÍÁ

ISSN 1105-7432

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care

ÅÊÄÏÔÇÓ:

ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Ì. ×ïõñìïýæç 28 Ê. Ôïýìðá 544 53 Èåóóáëïíßêç Ôçë. (0310) 910342

Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðñüåäñïò ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Áíôéðñüåäñïò Á Êþóôáò ÌùñáÀôçò Áíôéðñüåäñïò  Áíôþíçò Êáñüôóçò Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò-Ôáìßáò ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò ÌÝëç ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ÓôÜèçò Óêëçñüò ÌÜñéïò ×áôæçáñóÝíçò

Executive Board of the Greek Association of General Practitioner President Bodosakis-Prodromos Merkouris Vice-President A Kostas Moraitis Vice-President B Antonis Karotsis General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Members Marios Chatziarsenis Pigi Perdikaki Stathis Skliros Ãñáììáôåßá Óýíôáîçò: Áíáóôáóßá Ñùìáíßäïõ Ôçë.: (08310) 394615, (08310) 25833 e-mail: primcare@fammed.med.uoc.gr Åêôýðùóç: ÔÅ×ÍÏÃÑÁÌÌÁ Ì. ÁõãÝñç 12, 153 43 Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 010.60.00.643, Fax: 010.6002295 E-mail: techn@hol.gr

ISSN 1105-7432

ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò

Editor-in-Chief:

×ñÞóôïò ËéïíÞò Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÔìÞìá ÉáôñéêÞò ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï Ôçë. +30 810 39 46 21 Fax. +30 810 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr

Christos Lionis Ássistant Professor Faculty of Medicine University of Crete P.O. Box 1393, Heraklion Tel: +30 810 39 46 21 Fax: +30 810 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr

ÁíáðëçñùôÝò Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Associate Editors

Íßêïò ÁíôùíÜêçò E-mail: antonakisnikos@yahoo.gr ÓôÜèçò Óêëçñüò E-mail: eskliros@otenet.gr

Nick Antonakis E-mail: antonakisnikos@yahoo.gr Stathis Skliros E-mail: eskliros@otenet.gr

Åðßêïõñïé Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Assistant Editors

ÈùìÜò Áããåëüðïõëïò (Èåóóáëïíßêç) Ðáýëïò ÈåïäùñÜêçò (ÉùÜííéíá) ÅëåõèÝñéïò Èçñáßïò (ÁèÞíá) E-mail: ethireos@hol.gr Êïñíçëßá ÌáêñÞ (ÇñÜêëåéï)

Thomas Aggelopoulos (Thessaloniki) Pavlos Theodorakis (Ioannina) Åleftherios Thireos (Athens) E-mail: ethireos@hol.gr Kornilia Makri (Heraklion)

ÌÝëç ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò

Members of Editorial Board

ÓôÝëéïò ÅõáããÝëïõ ÃéÜííçò ÌïíÝäáò ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ¸öç Öñáãêïýëç

Stelios Euaggelou Ioannis Monedas Pigi Perdikaki Efi Fragouli

ÁíôáðïêñéôÝò Óýíôáîçò

Corresponding Editors

Êýðñïò ¸ëåíá ÅõáããåëÜêç Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ Áëâáíßá Llukan Rrumbullaku

Cyprus Elena Euaggelaki Theodora Zaxariadou Albania Llukan Rrumbullaku

ÓõìâïõëåõôéêÞ ÅðéôñïðÞ

Advisory Board

Ð. ÂÜñäáò, ÊáèçãçôÞò Êáñäéïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

P. Vardas, Professor of University of Crete

É. Âëá÷ïíéêïëÞò, Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÂéïóôáôéóôéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

J. Vlachonikolis, Assistant Professor of University of Crete

Ä. ÃëÜñïò, ÊáèçãçôÞò ÉáôñéêÞò ÖõóéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí Á. Êñáíßäçò ,

D. Glaros, Professor of University of Ioannina A. Cranidis ,

ÊáèçãçôÞò Ïõñïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

Professor of University of Crete

É. Êõñéüðïõëïò, ÊáèçãçôÞò ÅèíéêÞò Ó÷ïëÞò Äçìüóéáò Õãåßáò

J. Kyriopoulos, Professor of National School of Public Health

Â. ÌáõñÝáò, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí

V. Mavreas, Professor of University of Ioannina

Í. ÓéáöÜêáò, ÊáèçãçôÞò Ðíåõìïíïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

N. Siafakas, Professor of University of Crete

Ó. ÓìðõñÜêéò, ÊáèçãçôÞò ÐáéäéáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò

S. Smpyrakis, Professor of University of Crete

Ë. ÓðÜñïò, ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

L. Sparos, ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

Á. ÖéëáëÞèçò, A. Philalithis, Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Ã. ×ñéóôïäïýëïõ, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

G. Christodoulou, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, ÉáíïõÜñéïò - ÌÜñôéïò 2002, Volume 14, Number 1, January - March 2002

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ Ôçò Óýíôáîçò Ä. ÃëÜñïò: ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò: ðáñÜãùí ðáñáìïíÞò ôùí ïìïãåíþí ìáò óôéò ðáñáäïóéáêÝò ôïõò åóôßåò óôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç ............................................................................................................................................................................. 9 ×. ËéïíÞò: Ôï ó÷Ýäéï íüìïõ ãéá ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò - Ìéá ðñüêëçóç óôç Ìåôáññýèìéóç ôçò Õãåßáò ............................................................................................................................................................................................................................................. 11 Ì.-Ð. Ìåñêïýñçò: Ï ÂåñíÜñäïò ï Åñçìßôçò êáé ç ÈáëÜóóéá Áíåìþíç .......................................................................................................... 13 Åñåõíçôéêü ¢ñèñï Ð. ÈåïäùñÜêçò, Á. Ôáôóéþíç, Í. ÌðïíÜñïò, Í. ÊïëáÀôçò, Å. Æåñâïý: ÏñïåðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç ãéá ôéò ëïéìþîåéò ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôï áßìá óå öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí êáé óå áéìïäüôåò ôïõ Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ Éùáííßíùí ................................................................................................. 16 Áíáóêüðçóç Ã.Ä. Ãéáííüãëïõ, Á.Ã. ÆéÜêáò: Áðü ôçí áèçñïóêëÞñùóç óôá ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá ..................................................................... 22 Óýíôïìç ÁíáöïñÜ Å. ÊïóìÜ, Å. ÊáêêáâÜ, É. ËáìðáäÜêçò: Ôñáõìáôéóìïß ôùí íåïãéëþí êáé ôùí ìïíßìùí äïíôéþí ........................................................ 27 ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç Å.A. Óêëçñüò, Ã. ÃéáííáêÜêç: ÅðáããÝëìáôá õãåßáò êáé Çðáôßôéäá  ................................................................................................................. 32 ×. ÔñéáíôÜöõëëïõ: To ðñüãñáììá ôïõ ÏÊÁÍÁ óôçí ïñåéíÞ Áéôùëïáêáñíáíßá .......................................................................................... 33 ÅõñùðáúêÜ Äßêôõá ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò Ôá íÝá áðü ôï EGPRW - ïé óõíáíôÞóåéò ôïõ Tampere êáé Gdansk ................................................................................................................... 35 Áíôáðüêñéóç áðü ôçí Êýðñï ¸ëåíá ÅõáããåëÜêç, Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ: ÐåñéãñáöÞ ôçò õöéóôÜìåíçò êáôÜóôáóçò óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò êáé óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óôçí Êýðñï ..................................................................................................... 36 Áíáããåëßåò Óõíåäñßùí 3ï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï «Êáðíüò Þ Õãåßá», Âáñóïâßá - Ðïëùíßá, 20-22 Éïõíßïõ 2002 ......................................................................... 39 17ï Ðáãêüóìéï ÓõíÝäñéï Ïéêïãåíåéáêþí Éáôñþí, ÏñëÜíôï - Ç.Ð.Á., 13-17 Ïêôùâñßïõ 2002 .......................................................... 40 ÍÝá áðü ôï ÄéåèíÞ Éáôñéêü Ôýðï óôç ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ «Ásia Pacific Family Medicine»: ¸íá íÝï Ðåñéïäéêü ãéá ôç ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ .................................................................... 41

CONTENTS Editorial D. Glaros: Primary Healthcare: Greek exiles living in South Eastern Europe keep to there own traditions .................................. 9 Ch. Lionis: Government Plan for Primary Health Care, a challenge to Health reform ............................................................................. 11 B.-P. Merkouris: Bernard the hermit and the sea anemone ...................................................................................................................................... 13 Original Article P. Theodorakis, A. Tatsioni, N. Bonaros, N. Kolaitis, E. Zervou: Seroepidemiologic study on Student Blood Donors in the University ofloannina: a comparison study with general blood donor population of University Hospital in loannina .................................................................................................................................................................... 16 Review G.D. Giannoglou, Á.G. Ziakas: From the atherosclerosis to the acute coronary syndromes ................................................................ 22 Brief Report E. Kosma, E. Kakkava, I. Lampadakis: Traumatic injuries of the primary and permanent teeth ........................................................ 27 Letters to Editor E.A. Skliros, G. Giannakakis: Health Professions and Hepatitis B ........................................................................................................................ 32 X. Triantaphillou: The programme of OKANA in Aetoloakarnania ......................................................................................................................... 33 European Networks in General Practice/Family Medicine News from EGPRW - the meetings of Tampere and Gdansk ................................................................................................................................. 35 Correspondence from Cyprus Elaine Evangelakis, Theodora Zachariadou: Description of the present situation in Primary Health Care and General Practice in Cyprus ............................................................................................................................................................................................... 36 Congresses' Announcements 3rd European Congress «Tobacco or Health», Varsovia - Poland, June 20-22, 2002 ............................................................................. 39 17th International Congress of Family Doctors, Orlando - U.S.A., October 13-17, 2002 ..................................................................... 40 News from the International Medical Press in General Practice/Family Medicine «Ásia Pacific Family Medicine»: A new Journal for General Practice/Family Medicine ........................................................................... 41

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Ôçò Óýíôáîçò

THÓ ÓÕÍÔÁÎÇÓ EDITORIAL Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 9-15, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 9-15, 2002

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò: ðáñÜãùí ðáñáìïíÞò ôùí ïìïãåíþí ìáò óôéò ðáñáäïóéáêÝò ôïõò åóôßåò óôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç ÌåôÜ ôç äéÜóðáóç ôçò ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò Ýãéíå ãíùóôÞ ç ýðáñîç ðåñßðïõ 700.000 ÅëëÞíùí ðïõ åß÷áí äéáóêïñðéóôåß óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò. Áðü ôçí áñ÷áéüôçôá áêüìç ïé åëëçíéêÝò êïéíüôçôåò áíèïýóáí ãýñù áðü ôç Ìáýñç ÈÜëáóóá êáé ôéò êïíôéíÝò ðåñéï÷Ýò. Ôï üñáìá ôçò åëëçíéêÞò áíåîáñôçóßáò ìÝóôùóå ìåôáîý ôùí ÅëëÞíùí ôçò Ìáýñçò ÈÜëáóóáò êáé ç éäÝá ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò ãåííÞèçêå åêåß. Ïé ¸ëëçíåò ôçò äéáóðïñÜò áõôþí ôùí ðåñéï÷þí óõãêÝíôñùíáí äõíÜìåéò êáé ÷ñÞìáôá ãéá íá óôçñßîïõí êÜèå áðåëåõèåñùôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôïõ ëáïý ìáò. Äõóôõ÷þò ïé êïéíüôçôåò ðïõ ðáñáìÝíïõí óÞìåñá åßíáé Ýíá ìéêñü äåßãìá üëùí üóùí õðÞñ÷áí åêåß. Ðïëëïß ìåôáíÜóôåõóáí óôç ÅëëÜäá êáé áëëïý êáé ðïëëïß ðïõ äåí Üíôåîáí óôçí Üó÷çìç ìåôá÷åßñéóç êáé óôéò äýóêïëåò óõíèÞêåò äéáâßùóçò ðÝèáíáí. Ðáñüëá áõôÜ Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò ÅëëÞíùí ðáñáìÝíïõí êáé äéáâéïýí óå áõôÝò ôéò ðåñéï÷Ýò êÜôù áðü äõóìåíåßò êïéíùíéêïïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò. Ìåñéêïß äåí ìéëïýí êáèüëïõ åëëçíéêÜ åðåéäÞ ôïõò áñíÞèçêáí ôçí åõêáéñßá íá äéäá÷èïýí êáé åßíáé ñùóüöùíïé, ôáñôáñüöùíïé Þ ôïõñêüöùíïé. ÐáñÜ ôïõò äéùãìïýò êáé ôéò ôáëáéðùñßåò, áõôïß ïé ¸ëëçíåò äéáôÞñçóáí ôçí åèíéêÞ ôïõò ôáõôüôçôá, ôç ãëþóóá, ôá Þèç êáé ôá ÝèéìÜ ôïõò. ÌåôÜ ôçí áëëáãÞ ôïõ ðïëéôåýìáôïò êáé ôç äçìéïõñãßá ôùí íÝùí áíåîÜñôçôùí êñáôþí, ïé ¸ëëçíåò ðñïóðÜèçóáí íá áíáäéïñãáíùèïýí. Ìå ìåãÜëåò ðñïóðÜèåéåò îáíÜ÷ôéóáí åêêëçóßåò, Üíïéîáí ó÷ïëåßá êáé Üñ÷éóáí íá äéäÜóêïõí åëëçíéêÜ óôá ðáéäéÜ ôïõò. Ç íÝá ìïñöÞ ôçò ðñþçí ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò

÷Üñéóå ôçí ðïëõðüèçôç áíåîáñôçóßá óôïõò ëáïýò ôçò, áëëÜ ôá íåïúäñõèÝíôá êñÜôç ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí ôáëáíßæïíôáé áðü Ýíá êáôáññÝïí êïéíùíéêü óýóôçìá, ðïõ äåí ìðïñåß ðëÝïí íá ôïõò óõíôçñÞóåé. ÊáèçìåñéíÜ ÷Üíïíôáé Üíèñùðïé áðü ðñïâëÞìáôá õãåßáò, ðïõ èá ìðïñïýóáí åýêïëá íá áíôéìåôùðéóôïýí ìå ôçí ðáñï÷Þ âáóéêþí õðçñåóéþí ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò. Ç öõìáôßùóç, ç çðáôßôéäá, ôá êáñäéáããåéáêÜ íïóÞìáôá, ôá ìåôáäïôéêÜ íïóÞìáôá êáé ç áíáéìßá ìáóôßæïõí êáé áðïäåêáôßæïõí ôïõò ðëçèõóìïýò áõôïýò. Ç ñáãäáßá ìåôáâïëÞ ôïõ ðïëéôéêïý óõóôÞìáôïò áðü ôï 1991, åß÷å óáí áðïôÝëåóìá ôç äñáìáôéêÞ áëëáãÞ ôïõ ôñüðïõ æùÞò ôùí ðïëéôþí åðçñåÜæïíôáò êÜèå ðôõ÷Þ ôçò êïéíùíéêÞò ôïõò æùÞò. Ôï óõãêåíôñùôéêü, ðëçí üìùò éóüôéìï, äßêôõï êïéíùíéêþí õðçñåóéþí ÷Üèçêå êáé ìå ôç ìåôáññýèìéóç ôùí õðçñåóéþí õãåßáò êáèéåñþèçêå óýóôçìá áìïéâÞò áêüìç êáé ãéá ôéò âáóéêÝò õðçñåóßåò ðåñßèáëøçò. Ôï êëåßóéìï ôùí óïâéåôéêþí åñãïóôáóßùí åðÝöåñå ìáæéêÞ áíåñãßá. Áêüìç êáé áõôïß ðïõ åñãÜæïíôáé äåí ðáßñíïõí ìçíéáßï ìéóèü ìåãáëýôåñï áðü 30.000 - 40.000 äñá÷ìÝò êáé ùò åê ôïýôïõ áäõíáôïýí íá ðëçñþóïõí áêüìç êáé ôéò âáóéêÝò Þ åðåßãïõóåò éáôñéêÝò ôïõò áíÜãêåò. Ïé åëëçíéêÝò êïéíüôçôåò åßíáé ðåñéóóüôåñï åêôåèåéìÝíåò óôá ðñïâëÞìáôá áõôÜ óå óýãêñéóç ìå ôïí õðüëïéðï ðëçèõóìü, åðåéäÞ Ýíá ìåãÜëï ðïóïóôü ôùí ÅëëÞíùí áíÞêïõí óå åõÜëùôåò ïìÜäåò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá ï åëëçíéêüò ðëçèõóìüò åßíáé ãçñáéüôåñïò óå ó÷Ýóç ìå ôï ãåíéêü ðëçèõóìü, ðåñßðïõ ìå ôï 40% íá åßíáé ìåãáëýôåñïé áðü 60 åôþí. Óôá åëëçíéêÜ ÷ùñéÜ äå ôï ðïóïóôü áõôü 9

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

åßíáé äéðëÜóéï. Áêüìç êáé áõôïß ðïõ ðáñáìÝíïõí äåí ìåôáíáóôåýïõí ãéáôß äåí Ý÷ïõí ôá ïéêïíïìéêÜ ìÝóá íá ôï õëïðïéÞóïõí. Ïé ¸ëëçíåò åßíáé äéáóêïñðéóìÝíïé óå Ýîé ðñþçí ÓïâéåôéêÝò Äçìïêñáôßåò: Áñìåíßá, Ãåùñãßá, ÊáæáêóôÜí, Ñùóßá, Ïõêñáíßá êáé ÏõæìðåêéóôÜí êáé ìÜëéóôá óå ðåñéï÷Ýò áõôþí ôùí ÷ùñþí ðïõ ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü éäéáßôåñá äõóìåíåßò óõíèÞêåò äéáâßùóçò. Ìéá áäñÞ ðåñéãñáöÞ ôçò êáôÜóôáóçò õãåßáò óôéò ÷þñåò áõôÝò êáé éäéáßôåñá óôéò ðåñéï÷Ýò üðïõ æïõí ïé ¸ëëçíåò åßíáé áñêåôÞ ãéá íá áíáäåßîåé ôï ìÝãåèïò ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáé ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò ðáñïõóßáò ôçò ÷þñáò ìáò óôç äéåèíÞ ðñïóðÜèåéá ðïõ ãßíåôáé ãéá ðáñï÷Þ áíèñùðéóôéêÞò âïÞèåéáò êáé óôÞñéîç ôùí êïéíùíéþí êáé éäéáßôåñá áõôþí ôùí ÅëëÞíùí ïìïãåíþí ìáò. Óôç Ãåùñãßá ôï 80% ôïõ ðëçèõóìïý õðïóéôßæåôáé êáé æåé êÜôù áðü ôï åðßðåäï ôçò öôþ÷åéáò, åíþ ôï 60% äåí Ý÷åé ðñüóâáóç óôçí ðñùôïâÜèìéá éáôñéêÞ öñïíôßäá. Óôçí Ïõêñáíßá ôï ðñïóäüêéìï åðéâßùóçò óôïõò Üíäñåò êáôÜ ôç ãÝííçóç, óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ÍôïíéÝôóê üðïõ æïõí ðåñßðïõ 200.000 ¸ëëçíåò, åßíáé 56,9 Ýôç êáé óôéò ãõíáßêåò 70,9 Ýôç. Ç öõìáôßùóç êáé ôï AIDS åßíáé áðü ôá âáóéêüôåñá ðñïâëÞìáôá õãåßáò. Óôçí Áñìåíßá ôï 80% ôùí âñåöþí êáé ôùí ðáéäéþí õðïóéôßæåôáé, åíþ ôï 90% ôùí ëå÷ùßäùí óôåñåßôáé âáóéêÞò éáôñéêÞò öñïíôßäáò. Ôï êñÜôïò áäõíáôåß íá êáëýøåé ðåñéóóüôåñï áðü ôï 5% ôïõ ðñïûðïëïãéóìïý ôïõ õðïõñãåßïõ õãåßáò. Óôç Ñùóßá ôï ðñïóäüêéìï åðéâßùóçò óôïõò Üíäñåò êáôÜ ôç ãÝííçóç åßíáé 59 Ýôç êáé óôéò ãõíáßêåò 72 Ýôç. Ç öõìáôßùóç âñßóêåôáé óå Ýîáñóç, åíþ ç êõâÝñíçóç ëüãù ôçò âáèéÜò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò áäõíáôåß íá êáëýøåé áêüìá êáé ôéò âáóéêÝò áíÜãêåò öñïíôßäáò õãåßáò ãéá ôï ìåãáëýôåñï ôìÞìá ôïõ ðëçèõóìïý. Óôï ÊáæáêóôÜí ôï 70% ôïõ ðëçèõóìïý æåé êÜôù áðü ôï åðßðåäï ôçò öôþ÷åéáò. Ôï 70% ôùí ðáéäéþí Ý÷ïõí áíáéìßá. Ôï ðñïóäüêéìï åðéâßùóçò óôïõò Üíäñåò êáôÜ ôç ãÝííçóç åßíáé 59,7 Ýôç êáé óôéò ãõíáßêåò 70,4 Ýôç. Ôá êáôáãåãñáììÝíá êñïýóìáôá AIDS áõîÞèçêáí êáôÜ 1.200% ìåôáîý ôïõ 1996 êáé ôïõ 1997. Óôï ÏõæìðåêéóôÜí ç ðïëéïìõåëßôéäá êáé ç äéöèåñßôéäá âñßóêïíôáé óå Ýîáñóç, åíþ ðïëëÜ ðáéäéÜ ãåííéïýíôáé ìå óõããåíåßò áíùìáëßåò. Ôï Ðáãêüóìéï Óõìâïýëéï Áðüäçìïõ Åëëçíéóìïý ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôçò åëëçíéêÞò ðïëéôåßáò 10

ìÔçò Óýíôáîçò

Ý÷åé îåêéíÞóåé ìå åðéôõ÷ßá ìéá ðñïóðÜèåéá áíÜðôõîçò êáé ëåéôïõñãßáò êÝíôñùí ðáñï÷Þò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò óå ðåñéï÷Ýò ôçò ðñþçí ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò üðïõ õðÜñ÷åé åëëçíéêüò ðëçèõóìüò. ÓõíïëéêÜ Ý÷åé ðñïãñáììáôéóôåß ç ëåéôïõñãßá åßêïóé åíüò ôÝôïéùí êÝíôñùí õãåßáò. Ìå ôï ðñüãñáììá áõôü ðïõ ïíïìÜæåôáé “Ðñùôïâïõëßá ãéá ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò” Ý÷åé Þäç áðü ôï 1999 îåêéíÞóåé íá ðáñÝ÷åé õðçñåóßåò öñïíôßäáò õãåßáò ôï ÊÝíôñï Õãåßáò “ÉððïêñÜôçò” óôçí Ôõöëßäá ôçò Ãåùñãßáò êáé äýï ìéêñüôåñá êÝíôñá õãåßáò óôçí ÔóÜëêá êáé óôï Ôóé÷éóôæâÜñé. Ïé ðñùôïâÜèìéåò áõôÝò õãåéïíïìéêÝò äïìÝò ðáñÝ÷ïõí ðñïëçðôéêÝò, äéáãíùóôéêÝò êáé èåñáðåõôéêÝò õðçñåóßåò êáé äÝ÷ïíôáé ðåñßðïõ 15.000 áóèåíåßò ôï ìÞíá. Ï áñéèìüò áõôüò åßíáé éäéáßôåñá õøçëüò áí áíáëïãéóôïýìå üôé Ýíá êÝíôñï õãåßáò óôç ÷þñá ìáò, ìå áíôßóôïé÷ç äõíáìéêüôçôá ðñïóùðéêïý, äÝ÷åôáé ðåñßðïõ 3.000 åðéóêÝøåéò. Áîßæåé íá óçìåéùèåß ðùò ôï êÝíôñï õãåßáò åßíáé ôï ìüíï óôçí Ôéöëßäá ðïõ ðáñÝ÷åé äùñåÜí ôéò õðçñåóßåò ôïõ óå üëïõò ôïõò Ãåùñãéáíïýò ðïëßôåò áíåîÜñôçôá ôçò êáôáãùãÞò ôïõò. ÐñïêåéìÝíïõ ëïéðüí íá óôçñé÷èåß ï åëëçíéêüò ðëçèõóìüò ôçò äéáóðïñÜò ÷ñåéÜæåôáé ç ïõóéáóôéêÞ âïÞèåéá ôçò ÷þñáò ìáò óôçí áíÜðôõîç óôïé÷åéùäþí êïéíùíéêþí õðçñåóéþí äßíïíôáò Ýìöáóç óôïõò ôïìåßò ôçò õãåßáò êáé ôçò ðáéäåßáò. Áò ìçí îå÷íïýìå ðùò åßíáé ÷ñÝïò ìáò áðÝíáíôé óôçí éóôïñßá. ÁñêåôÜ ðáíåðéóôÞìéá ôçò ÷þñáò ìáò êáé Üëëïé öïñåßò Ý÷ïõí áíáðôýîåé ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá ïõóéáóôéêÜ ðñïãñÜììáôá óõíåñãáóßáò óôïõò ôïìåßò ôçò õãåßáò êáé ôçò ðáéäåßáò ìå ðñþçí ÓïâéåôéêÝò Äçìïêñáôßåò üðïõ åõäïêéìåß ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï ÊÝíôñï ÅëëçíéêÞò Ãëþóóáò êáé Ðïëéôéóìïý ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí Ý÷åé öéëïîåíÞóåé êáé åêðáéäåýóåé ðåñéóóüôåñïõò áðü 3.000 íÝïõò áðü ôéò ÷þñåò áõôÝò ôá ôåëåõôáßá 5 ÷ñüíéá, åíþ ðáñÜëëçëá Ý÷åé áñ÷ßóåé ìéá ïõóéáóôéêÞ óõíåñãáóßá ìåëþí ÄÅÐ ôçò ÉáôñéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí ìå õãåéïíïìéêÜ êÝíôñá ôùí ðåñéï÷þí áõôþí. Ç áíÜðôõîç ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óå áõôÝò ôéò ðåñéï÷Ýò ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé Ýíáí éó÷õñü ðáñÜãïíôá ðáñáìïíÞò ôùí ïìïãåíþí ìáò óôéò ðáôñïãïíéêÝò ôïõò åóôßåò. ¢ëëùóôå ç ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò äåí áðïôåëåß ìüíï ôç âÜóç ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò ìéáò ÷þñáò, áðïôåëåß êáé êýñéï ìï÷ëü êïéíùíéêÞò êáé

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Ôçò Óýíôáîçò

ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò ôçò êïéíùíßáò óå üëç ôçò ôçí Ýêôáóç. Ç åîáóöÜëéóç åíüò åðéðÝäïõ õãåßáò ðïõ åðéôñÝðåé ìéá êïéíùíéêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ ðáñáãùãéêÞ æùÞ åßíáé âáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá ôçí

åõçìåñßá êÜèå ëáïý. ÄçìÞôñçò ÃëÜñïò, Áíôéðñýôáíçò Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí, Ðñüåäñïò Åèíéêïý Éäñýìáôïò Õðïäï÷Þò ÁðïêáôÜóôáóçò ÁðïäÞìùí Ðáëéííïóôïýíôùí Ïìïãåíþí ÅëëÞíùí

Ôï ó÷Ýäéï íüìïõ ãéá ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò Ìéá ðñüêëçóç óôç Ìåôáññýèìéóç ôçò Õãåßáò Ðñüóöáôá ôï öùò ôçò äçìïóéüôçôáò åßäáí áðïóðÜóìáôá ôïõ ðñïó÷åäßïõ íüìïõ ìå ôßôëï "Âåëôßùóç êáé Åêóõã÷ñïíéóìüò ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò êáé Ïñãáíéóìüò Äéá÷åßñéóçò Ðüñùí Õãåßáò". ÁñêåôÝò äçëþóåéò êáé ó÷üëéá áêïëïýèçóáí óå åöçìåñßäåò ìåãÜëçò êõêëïöïñßáò. Ôï Üñèñï áõôü ôçò óýíôáîçò äåí ó÷ïëéÜæåé ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ ðñïó÷åäßïõ áõôïý êõêëïöïñåß áëëÜ óôï÷åýåé óôï íá õðïãñáììßóåé âáóéêÜ óçìåßá ðïõ áíáìÝíåôáé íá åðçñåÜóïõí ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïõ êáé ãéáôß ü÷é êáé ôçí åðéôõ÷ßá ôïõ ùò èåóìïý. Ôï ðñïó÷Ýäéï áõôü óôï ðñþôï ìÝñïò (ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò/Ð.Ö.Õ.) ïõóéáóôéêÜ åðéêåíôñþíåé ôïõò óôü÷ïõò ôïõ óôïí ðñïóùðéêü éáôñü êáé äßäåé Ýìöáóç óôçí áíÜðôõîç åíüò óõóôÞìáôïò ïëïêëçñùìÝíçò öñïíôßäáò ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéåß ôçí õöéóôÜìåíç õðïäïìÞ áðü ôï äçìüóéï êïéíùíéêïáóöáëéóôéêü óýóôçìá êáèþò êáé ôïí éäéùôéêü ôïìÝá. Ôï óýóôçìá áõôü èá ðñÝðåé íá äéáóöáëßæåé ôéò ðáñáêÜôù ôñåéò ôïõëÜ÷éóôïí áñ÷Ýò: á) ôç óõíÝ÷åéá óôç öñïíôßäá, åðéôñÝðïíôáò ôç äéá÷åßñéóç ïîÝùí êáé ÷ñüíéùí ðñïâëçìÜôùí õãåßáò áðü ôïí ßäéï éáôñü Þ ïìÜäá õãåßáò óôç äéÜñêåéá ôïõ ÷ñüíïõ â) ôçí ïëïêëçñùìÝíç öñïíôßäá, äçëáäÞ ôç äéá÷åßñéóç ôùí ðéï óõ÷íþí íïóçìÜôùí êáé ðñïâëçìÜôùí õãåßáò êáèþò êáé ôùí ìåéæüíùí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ, óôï ìïíáäéêü êïéíùíéêü, ðïëéôéóôéêü êáé øõ÷ïëïãéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ áóèåíïýò ã) ôïí ðñïóáíáôïëéóìü ôïõ áóèåíïýò êáé ôçò

ïéêïãÝíåéÜò ôïõ ìÝóá óôï óýóôçìá êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêÞ ÷ñÞóç ôùí äéáèÝóéìùí ðüñùí, ìÝóù ìéáò óõíôïíéóìÝíçò êáé åëåã÷üìåíçò êßíçóçò ôùí áóèåíþí ìÝóá óôï óýóôçìá. Ç ðáñïõóßá ðïëëþí éáôñþí óôá ÊÝíôñá Õãåßáò ìå íïóïêïìåéáêÝò åéäéêüôçôåò, ðïõ Ý÷åé áíáöåñèåß, åßíáé äõíáôüí í' áëëïéþóåé ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò Ð.Ö.Õ. êáé äßíåôáé ç åíôýðùóç ôçò ìåôáôñïðÞò ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò óå Ðïëõúáôñåßá, Ýíá ìïíôÝëï ðïõ äåí Ý÷åé êñéèåß áíáðïôåëåóìáôéêü óå ðïëëÝò áîéïëïãÞóåéò, êáèþò êáé óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá. Áêüìç èá ðñÝðåé ôá êñéôÞñéá åðéëïãÞò ôùí óõãêåêñéìÝíùí éáôñéêþí åéäéêïôÞôùí, êáé/Þ ôåêìçñßùóç ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ðïõ áíáìÝíåôáé áðü ôçí ðáñïõóßá ôïõò óôçí Ð.Ö.Õ. èá ðñÝðåé íá óõæçôçèïýí. Ó' áõôü ôï óçìåßï èá ðñÝðåé íá åîåôáóèåß êáé ï ñüëïò ôïõ ðñïóùðéêïý éáôñïý ðïõ ôï ó÷Ýäéï íüìïõ ðñïùèåß. Ìéá ëåðôïìåñÞò áíáöïñÜ óôïí ïñéóìü ôïõ ðñïóùðéêïý éáôñïý ìÝóá óôï íüìï, è' áðÝöåõãå ßóùò ôéò ðáñåîçãÞóåéò ðïõ óõíïäåýïõí ôç ÷ñÞóç ôïõ üñïõ áõôïý. ¸ôóé, Ýíáò ôÝôïéïò ïñéóìüò åßíáé: Ï ðñïóùðéêüò éáôñüò ïñßæåôáé áðü ôá êáèÞêïíôÜ ôïõ, äçëáäÞ áðü ôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõ íá ðñïóöÝñåé ìéá åëÜ÷éóôç äÝóìç õðçñåóéþí öñïíôßäáò óå üëïõò ôïõò äéêáéïý÷ïõò ôïõ óõóôÞìáôïò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò êáé ôçò äéá÷åßñéóçò ôùí ðéï óõ÷íþí íïóçìÜôùí óôçí êïéíüôçôá, ôùí ìåéæüíùí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ, ôùí åìâïëéáóìþí êáé õðçñåóéþí êïéíùíéêÞò öñïíôßäáò êáé áðïêáôÜóôáóçò. Ï üñïò ðñïóùðéêüò éáôñüò Þ ðñïóùðéêÞ öñïíôßäá äåí åßíáé îÝíïé óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá. Ó' Ýíá ðñüóöáôï ôåý11

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

÷ïò ôïõ British Journal of General Practice äçìïóéåýåôáé Ýíá Üñèñï óôï ïðïßï ôåêìçñéþíåôáé ç áîßá ôçò ðñïóùðéêÞò ó÷Ýóçò ìåôáîý éáôñïý êáé áóèåíïýò, êáèþò êáé ï ñüëïò ôïõ ðñïóùðéêïý éáôñïý ðïõ áéôéïëïãåßôáé ùò óçìáíôéêüò ãéá ôá ðåñéóóüôåñá ðñïâëÞìáôá õãåßáò ãéá ôá ïðïßá ôïí åðéóêÝðôïíôáé ïé áóèåíåßò1. Ôï Üñèñï áõôü êáôáëÞãåé, üôé ç ðñüóöáôç Ýìöáóç ôçò ðïëéôéêÞò õãåßáò óôï ÇíùìÝíï Âáóßëåéï, ãéá ãñÞãïñç ðñüóâáóç êáé Üíåôç åðßóêåøç, ìÜëëïí Ý÷åé èÝóç ãéá áóèåíåßò ìå ìéêñÜ êáé Ýêôáêôá ðñïâëÞìáôá. Ç áíáöïñÜ âÝâáéá áõôÞ áöïñÜ ôï Âñåôáíéêü Óýóôçìá Õãåßáò ôï ïðïßï äßäåé Ýìöáóç óôçí êëéíéêÞ äéáêõâÝñíçóç, Ýíá ðëáßóéï óôï ïðïßï ðåñéëáìâÜíïíôáé üëá ôá ìÝôñá ãéá ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò öñïíôßäáò êáé ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò. ÍÝï óôïé÷åßï ãéá Ýíá ôÝôïéï öéëüäïîï íïìïó÷Ýäéï èá ðñÝðåé åðßóçò íá åßíáé ç åéóáãùãÞ ôïõ åëÝã÷ïõ ôçò êëéíéêÞò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôïõ ðñïóùðéêïý éáôñïý, óôïí Ýëåã÷ï ôçò ïðïßáò èá âïçèïýóå ç êáèéÝñùóç åíüò óõìâïëáßïõ Þ ìéáò ðñïãñáììáôéêÞò óýìâáóçò. Ç äÝóìç õðçñåóéþí ðïõ èá ðñÝðåé íá ðáñÝ÷åé ï ðñïóùðéêüò éáôñüò áîßæåé ðñïóï÷Þò êáé åíäéáöÝñïíôïò ðáñïõóéÜæåôáé ùò ìéá óôïí Ðßíáêá êáé Ý÷åé êáôáôåèåß ùò ðñüôáóç óå ïìÜäá åñãáóßáò ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò ðïõ óõììåôåß÷å ï õðïãñÜöùí. ×ùñßò ôçí ðåñéãñáöÞ áõôÞò ôçò äÝóìçò äåí ìðïñåß íá ðñïóäéïñéóôåß êáé ôï ìåôáâáôéêü êüóôïò áõôþí ôùí áëëáãþí. Ôï èÝìá áõôü âÝâáéá ðáñáðÝìðåé óôçí åêðáßäåõóç ôïõ éáôñïý êáé óôç äõíáôüôçôá áëëáãÞò áíôéëÞøåùí êáé ðñáêôéêþí áðü ôï éáôñéêü ðñïóùðéêü ðïõ õðçñåôåß ôüóï óôï äçìüóéï ôïìÝá, üóï êáé óôï êïéíùíéêü/áóöáëéóôéêü óýóôçìá óôç ÷þñá ìáò. Õðïãñáììßæåôáé üôé ÷ùñßò ôç äéáóöÜëéóç åíüò ôÝôïéïõ ðáêÝôïõ õðçñåóéþí, ðïõ óáöþò ðåñéëáìâÜíåé ôç äéá÷åßñéóç ôùí ìåéæüíùí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ êáé ôçí åêôßìçóç ôçò êáôÜóôáóçò ôçò õãåßáò ôùí óõìâáëëïìÝíùí ìå ôï óýóôçìá, åêåß âÝâáéá ðïõ õðÜñ÷åé ôåêìçñßùóç ãéá áðïôåëåóìáôéêÞ äñÜóç êáé ðáñÝìâáóç, ü÷é ìüíï ç ðëÞñçò êáé êáèïëéêÞ áóöÜëéóç ôïõ ðëçèõóìïý áíáéñåßôáé áëëÜ êáé ç åêôßìçóç ôïõ êüóôïõò ìåôÜâáóçò êáèßóôáôáé ðïëý äýóêïëç. ÁíáöïñÜ åðßóçò èá ðñÝðåé íá ãßíåé êáé óôïõò ìç÷áíéóìïýò ðïõ èá ðñÝðåé íá åðéäéþîåé ôï Ðåñéöåñåéáêü Óýóôçìá Õãåßáò (Ðå.Ó.Õ.) ãéá ôçí õðïóôÞñéîç ôçò õðÜñ÷ïõóáò ãíþóçò êáé ôçí êáèï12

ìÔçò Óýíôáîçò

äÞãçóç ôçò êáèçìåñéíÞò ðñáêôéêÞò ôùí ðñïóùðéêþí éáôñþí êáé Üëëùí õãåéïíïìéêþí óôçí Ð.Ö.Õ. ìå ïäçãßåò êáé evidence-based ðëçñïöïñßá, ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéÞóåé áðïôåëåóìáôéêÜ êáé áðïäïôéêÜ ôïõò ëéãïóôïýò óôçí Ð.Ö.Õ. ðüñïõò. Äéáìüñöùóç óõìöùíéþí ðïõ èá áíôáðïêñßíïíôáé óôéò áíÜãêåò ôùí õãåéïíïìéêþí, áíÜðôõîç çëåêôñïíéêþí êáé ìç ïäçãéþí ðïõ èá êáôåõèýíïõí ôç äéÜãíùóç, ôç èåñáðåßá êáé ôç óõíôáãïãñÜöçóç, äéáèÝóéìïõò on-line õðïóôçñéêôéêïýò ìç÷áíéóìïýò, Ýëåã÷ï ôçò óõììüñöùóçò êáèþò êáé åêôßìçóç ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôùí ðáñåìâÜóåùí áõôþí, åßíáé áíÜìåóá óôá æçôïýìåíá óôçí êáôåýèõíóç áíÜðôõîçò åíüò ïëïêëçñùìÝíïõ óõóôÞìáôïò Ð.Ö.Õ. Óôç Âñåôôáíßá üëåò ïé áëëáãÝò óôçí Ð.Ö.Õ. óõíïäåýôçêáí ìå ìÝôñá óôÞñéîçò ôçò êáèçìåñéíÞò åñãáóßáò ôùí Ãåíéêþí Éáôñþí êáé éäéáßôåñá ìå ôçí õéïèÝôçóç êáôåõèõíôçñßùí ïäçãéþí (guidelines) áëëÜ êáé ãñÞãïñçò ðëçñïöüñçóçò óôç íÝá ìáñôõñßá. ¸ôóé ãéá ôï Âñåôáíéêü

Ðßíáêáò. Ðñïôåéíüìåíç äÝóìç õðçñåóéþí ðïõ èá ðñïóöÝñåé ï ðñïóùðéêüò éáôñüò óå êÜèå óõìâåâëçìÝíï ìå ôï óýóôçìá.

• Äéá÷åßñéóç ôùí ðéï óõ÷íþí íïóçìÜôùí êáé ðñïâëçìÜôùí õãåßáò ðïõ óõíáíôïýíôáé óôçí Ð.Ö.Õ. ìå âÜóç êáé ôï ôïðéêü åðéäçìéïëïãéêü ðñüôõðï óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôçò áñôçñéáêÞò õðÝñôáóçò, ìç éíóïõëéíïåîáñôþìåíï óáê÷áñþäç äéáâÞôç, âñïã÷éêïý Üóèìáôïò, ÷ñüíéáò áðïöñáêôéêÞò ðíåõìïíïðÜèåéáò, êáñäéáêÞò áíåðÜñêåéáò óôåöáíéáßáò íüóïõ, åêöõëéóôéêþí ðáèÞóåùí ôùí ïóôþí, ïóôåïðüñùóçò, êïéíþí ëïéìþîåùí ôçò êïéíüôçôáò, Üíïéáò, ìåßæïíïò êáôÜèëéøçò • Äéá÷åßñéóç ìåéæüíùí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ, üðùò êÜðíéóìá, äéáôáñá÷Ýò ôùí ëéðéäßùí, ðá÷õóáñêßá • ÄéåíÝñãåéá åìâïëéáóìþí ðáéäéþí êáé åíçëßêùí • Ýãêáéñç äéÜãíùóç óõãêåêñéìÝíùí ìïñöþí êáñêßíïõ üðùò ï êáñêßíïò ôïõ ìáóôïý, ôïõ ôñá÷Þëïõ ôçò ìÞôñáò, ôïõ ðñïóôÜôç êáé ôïõ ðá÷Ýïò åíôÝñïõ • Åêôßìçóç êáôÜóôáóçò õãåßáò (óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí êáé ôùí ãíùóéáêþí êáé óõíáéóèçìáôéêþí äéáôáñá÷þí) çëéêéùìÝíùí êáé áôüìùí ìå ÷ñüíéá íïóÞìáôá êáé áíáðçñßåò • Ðáñáêïëïýèçóç áíÜðôõîçò âñåöþí êáé ðáéäéþí, ðáñáêïëïýèçóç åãêýùí • Öñïíôßäá ìéêñþí ôñáõìÜôùí êáé êáêþóåùí, åêôÝëåóç ìéêñþí ÷åéñïõñãéêþí ðñÜîåùí êáé ðáñï÷Þ ðñþôùí âïçèåéþí óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ôçò âáóéêÞò êáñäéïáíáðíåõóôéêÞò áíáæùïïãüíçóçò • ÅêôÝëåóç åíüò åëÜ÷éóôïõ áñéèìïý äéáãíùóôéêþí êáé èåñáðåõôéêþí ðñÜîåùí óôï éáôñåßï • ÅêôÝëåóç åíüò åëá÷ßóôïõ áñéèìïý äéáãíùóôéêþí êáé èåñáðåõôéêþí ðñÜîåùí óôï óðßôé

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Ôçò Óýíôáîçò

Óýóôçìá Õãåßáò, Ý÷åé éäñõèåß óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ York ôï Åèíéêü ÊÝíôñï ãéá ôéò áíáóêïðÞóåéò êáé ôç äéáíïìÞ ôïõò (National Health System Centre for Reviews and Dissemination). To ôåëåõôáßï ìÜëéóôá åíçìåñùôéêü äåëôßï ôïõ ìå ôßôëï "ÈÝìáôá Áðïôåëåóìáôéêüôçôáò" áíáöÝñåôáé åêôåíþò óôç óõìâïõëåõôéêÞ óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò (Counseling in Primary Care)2. Åêåß ìåôáöÝñïíôáé ôá ôåëåõôáßá áðïôåëÝóìáôá ìéáò ìåôÜ-áíÜëõóçò ðïõ õðïóôçñßæåé üôé ç óõìâïõëåõôéêÞ åßíáé ÷ñÞóéìç óôç èåñáðåßá ôùí Þðéùí êáé ìÝôñéùí ðñïâëçìÜôùí øõ÷éêÞò õãåßáò ãéá óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá (ìÝ÷ñé 6 ìÞíåò). Óôçí ÊñÞôç ìéá åñåõíçôéêÞ ïìÜäá ôçò ÊëéíéêÞò ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò Ý÷åé áíáðôýîåé ìéá éóôïóåëßäá ðïõ ðáñÝ÷åé Üìåóç ðëçñïöïñßá ãéá ðñáêôéêÝò ïäçãßåò óôç ãåíéêÞ éáôñéêÞ, áðïôÝëåóìá ïìïöùíéþí Þ óõóôçìáôéêÞò áíáóêüðçóçò ôçò âéâëéïãñáößáò (www.cgrg.gr) êáé ôï Ðå.Ó.Õ. ÊñÞôçò Þäç Ý÷åé óõìðåñéëÜâåé ôï åðé÷åéñçóéáêü ó÷Ýäéü ôïõ óôá ðëáßóéá ôïõ ðñïãñÜììáôïò "Êïéíùíßá ôçò Ðëçñïöïñßáò". Ìéá ëåðôïìåñÞò áíáöïñÜ óôï ñüëï êáé ôç ëåéôïõñãßá ôïõ íïóçëåõôÞ óôçí êïéíüôçôá åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ êáé èá ðñÝðåé íá áêïëïõèÞóåé ôá ÅõñùðáúêÜ ðñüôõðá. Óå Üñèñï ðïõ äçìïóéåýåôáé óôï ôåëåõôáßï ôåý÷ïò ôïõ Primary Care Respiratory Journal ãßíåôáé áíáöïñÜ óôïí óçìáíôéêü ñüëï ôçò åêðáßäåõóçò ôçò íïóçëåýôñéáò/Þ óôç äéá÷åßñéóç ôïõ Üóèìáôïò óôçí Ð.Ö.Õ. êáé óôçí åìðëïêÞ ôçò/ôïõ áêüìá êáé óå èÝìáôá óõíôáãïãñáößáò. Ôï ó÷Ýäéï íüìïõ èá ðñÝðåé íá äßíåé ôç äõíáôüôçôá áíÜèåóçò ôÝôïéùí ñüëùí óôç íïóçëåýôñéá/Þ óôçí Ð.Ö.Õ. ìåôÜ áðü åêðáßäåõóç. Ôï èÝìá åðßóçò ôçò áîéïëüãçóçò ôçò éêáíïðïßçóçò ôùí ÷ñçóôþí ôùí õðçñåóéþí õãåßáò, ÷ñÞæåé óõæÞôçóçò. Áí êáé ç âéâëéïãñáößá åßíáé

ðëïýóéá óå ìåèïäïëïãéêÜ äéëÞììáôá, äåí åßíáé âÝâáéï ðïéï èá ðñÝðåé íá ðñïôá÷èåß óôçí áîéïëüãçóç, ç åêôßìçóç ôçò éêáíïðïßçóçò Þ ç åêôßìçóç ôùí äéáðñïóùðéêþí äåîéïôÞôùí. ÓõíõöáóìÝíåò ìå ôéò äéáðñïóùðéêÝò äåîéüôçôåò åßíáé êáé ïé äåîéüôçôåò åðéêïéíùíßáò ðïõ ëåéôïõñãïýí óôï ìïíáäéêü ðåñéâÜëëïí ôçò ó÷Ýóçò éáôñïý-áóèåíïýò óôçí Ð.Ö.Õ. Åí êáôáêëåßäé, ôï ó÷Ýäéï íüìïõ ãéá ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò áðïôåëåß ìéá ìïíáäéêÞ åõêáéñßá ãéá ôçí âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò óôï óýóôçìá õãåßáò, ðïõ Üëëùóôå ï ôåëåõôáßïò íüìïò óôï÷åýåé, èá ðñÝðåé üìùò íá åîåôÜóåé áñêåôÜ áðü ôá óçìåßá, ðïõ áíáìÝíïõí íá åðçñåÜóïõí ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïõ áëëÜ êáé ôçí åðéôõ÷ßá ôïõ íÝïõ èåóìïý, ôùí Ðåñéöåñåéáêþí ÓõóôçìÜôùí Õãåßáò ðïõ óå ëßãï êëåßíïõí Ýíá ÷ñüíï ëåéôïõñãßáò ôïõò.

Âéâëéïãñáößá 1. K. Kearly, G. Freeman, A. Heatth. An exploration of the value of the personal doctor-patient relationship in general practice. British Journal of General Practice, 51:712-718, 2001.

2. NHS Centre for Reviews and Dissemination and the University of York., Counselling in primary Care. In Effectiveness Matters. August, Vol 5, Issue 2, 2001.

3. RCM Jones, S. Freegard, M. Reeves, K. Hanney, F. Dobbs. The role of the practice nurse in the management of asthma. Primary Care Res Journal 10:109-111, 2002.

×. ËéïíÞò, Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÁíáðëçñùôÞò Ãåíéêüò ÄéåõèõíôÞò ÐÅ.Ó.Õ ÊñÞôçò ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò

Ï ÂåñíÜñäïò ï Åñçìßôçò êáé ç ÈáëÜóóéá Áíåìþíç "ÂåñíÜñäïò ï Åñçìßôçò (ãáëë. Bernard l' ermite) (Æùïë.). Ëüãéá ìåôáãëþôôéóç ôçò êïéíÞò ãáëëéêÞò ïíïìáóßáò Áíüìïõñùí Êáñêéíïåéäþí ôïõò ãÝíïõò ÐÜãïõñïò (Pagurus). Åßíáé ãíùóôüò ãéá

ôç óõìâßùóÞ ôïõ ìå äéÜöïñåò èáëÜóóéåò áíåìþíåò."1 Äå èá ðù ôßðïôå êáéíïýñãéï äçëþíïíôáé üôé 13

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

äõóôõ÷þò ïé ðïëéôéêïß óõíèçìáôïëïãïýí êáé ðáñáóÝñíïõí ìå ôá óõíèÞìáôá ôïõò ôç ìåãÜëç ðëåéïøçößá ôùí ðïëéôþí. Ðáñ' üëï ðïõ åðéóôçìïëïãéêÜ ãíùñßæïõìå ôá ëÜèç ôçò üðïéáò ãåíßêåõóçò, ìáò Ý÷ïõí ðáñáóýñåé ìå ôç óôñåâëùìÝíç ëïãéêÞ ôïõ "Üóðñïõ-ìáýñïõ" êáé ïé ðåñéóóüôåñïé Ý÷ïõìå êáôáãñÜøåé ìÝóá ìáò ôéò Ýííïéåò ôçò "êáëÞò" ðñïüäïõ êáé ôçò "êáêÞò" óõíôÞñçóçò. Äåí áìåëþ ðïôÝ ôï êáèÞêïí ôçò áõôïêñéôéêÞò, ðéóôåýù üôé ôï åêôåëþ ìå éäéáßôåñç áõóôçñüôçôá êáé óõíåéäçôïðïéþ ðëÞñùò ôçí Ýííïéá ôïõ üñïõ "êáèÞêïí" ðïõ ÷ñçóéìïðïéþ. Åßíáé ðñáãìáôéêÜ êáèÞêïí ãéáôß ïäçãåß óôçí åéñÞíç ìå ôïí åáõôü óïõ êáé, åðüìåíá, óôçí éóïññïðßá êáé ôç ãáëÞíç óïõ. Ç ðñþôç ðñü÷åéñç äéáðßóôùóç ðïõ êÜíù óôá ðëáßóéá áõôÞò ôçò áõôïêñéôéêÞò åßíáé üôé ðáñáìÝíù ðñïïäåõôéêüò. ¼ìùò êáé ìüíï ç ÷ñÞóç ôçò ëÝîçò "ðáñáìÝíù" õðïäçëþíåé üôé åßìáé ëéãüôåñï ðñïïäåõôéêüò áð' üôé ðñéí 30 ÷ñüíéá êé' üôé, óôçí ùñéìüôçôá ìïõ, Äå èá Ýëåãá üôé Ý÷ù áðïññßøåé, ìðïñåß ìÜëéóôá êáé íá ôéò áíáðïëþ ìå íïóôáëãéêü ÷áìüãåëï, ùóôüóï äåí èá åðáíáëÜìâáíá ôéò ôñÝëåò ôéò íéüôçò ìïõ. Äå íïìßæù, áãáðçôïß ößëïé, üôé ÷ñåéáæüìáóôå éäéáßôåñç åõöõÀá ãéá íá äéáêñßíïõìå ôçí áëÞèåéá, áêüìç êé áí äå äáíåéóôïýìå ôç óïößá ôïõ ÁñéóôïôÝëç: "ÁñåôÞ ìåóüôçò äõï êáêéþí". Ðñüïäïò äåí åßíáé ç ôñÝëá, ç îÝöñåíç, Üëïãç ðïñåßá êáé ÓõíôÞñçóç äåí åßíáé ç ðëÞñçò óôáóéìüôçôá, ôï íåêñü ôÝëìá. ÕðÜñ÷åé âÝâáéá - êáé ôé èá ãéíüìáóôáí ÷ùñßò áõôÞí - ç ïñìÞ ôùí íéÜôùí, ç åðáíáóôáôéêüôçôÜ ôïõò, ç áðáßôçóç ôïõò ãéá Üëìáôá ðñïüäïõ. ÕðÜñ÷åé üìùò êáé ç ùñéìüôçôá ôùí ðéï ìåãÜëùí, ç åðéöýëáîç ôïõò ðïõ áðáéôåß ìåôñÞóåéò, óôïé÷åßá êáé åíäå÷üìåíåò óõíÝðåéåò ðñéí áðü êÜèå åã÷åßñçìá, ðñéí áðü êÜèå Üëìá êé ï óõíäõáóìüò ôïõò óôï ôÝëïò, ìðïñåß íá ðåñéïñßæåé ôï ôåëéêü ìÞêïò áõôïý ôïõ Üëìáôïò üìùò ôáõôü÷ñïíá äéáöõëÜóóåé áðü ðôþóç óôï êåíü. Îáíáãõñíþíôáò óôçí áõôïêñéôéêÞ ìïõ áíáãêÜæïìáé íá áðïäå÷èþ üôé ôþñá ðéá åßìáé ìÜëëïí ìåôñéïðáèÞò ðñïïäåõôéêüò. ¸÷ù áíáöåñèåß ðïëëÝò öïñÝò óôï èÝìá, èåùñþ üìùò üôé åßíáé ðéá êáèÞêïí ìïõ íá áñ÷ßóù íá ãñÜöù ôçí éóôïñßá ôçò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò óôïí ôüðï ìáò. Áõôü ãéá äõï ëüãïõò: Ï ðñþôïò åßíáé üôé ç éóôïñßá äéäÜóêåé êáé åêåßíïò ðïõ ôçí ãíùñßæåé Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá áðïöýãåé ëÜèç ôïõ ðáñüíôïò ðïõ ðñïåêôåßíïíôáé óõ÷íÜ óôï ìÝëëïí êáé ï äåýôåñïò, ôï ãåãïíüò üôé 14

ìÔçò Óýíôáîçò

áõôÞ ôçí éóôïñßá ôçí Ýæçóá áðü ôçí áñ÷Þ ôçò ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ìéëþíôáò áðü ôçí ïðôéêÞ ãùíßá ôùí ßäéùí ôùí Ãåíéêþí/Ïéêïãåíåéáêþí Éáôñþí, ìðïñåß êáíåßò íá ôïõò äéáêñßíåé óå ôÝóóåñéò ãåíéÝò - êýìáôá. ÕðÞñ÷áí âÝâáéá êáé åëÜ÷éóôïé ðïõ ðñïûðÞñîáí áëëÜ åßíáé óáöÝò üôé ç åéäéêüôçôá, ìå ôç óçìåñéíÞ ôçò ìïñöÞ, Ý÷åé óáí åêêßíçóç ôï íüìï ãéá ôï ÅÓÕ ôïõ 1983 êáé ôï Ðñïåäñéêü ÄéÜôáãìá ãéá ôéò åéäéêüôçôåò ôïõ 1986. ¢ëëùóôå ôï êåßìåíï áõôü äå öéëïäïîåß íá ðáñáóôÞóåé éóôïñéêÞ áíáóêüðçóç áëëÜ åßíáé ìÜëëïí ìéá åðéóôïëÞ ðáñáéíÝóåùí ðñïò ôïõò æþíôåò êáé äñþíôåò óÞìåñá Ãåíéêïýò/Ïéêïãåíåéáêïýò Éáôñïýò. Ãéá áõôüí ôï ëüãï, åßíáé ðéóôåýù äõíáôÞ êáé åðéôñåðôÞ ç ðåñáéôÝñù áðëïýóôåõóç - ðïõ ôç æïýìå óÞìåñá - ôçò äéáßñåóçò óå äõï ãåíéÝò Ãåíéêþí/Ïéêïãåíåéáêþí Éáôñþí, ç äéáßñåóç óå "ðáëéïýò" êáé óå "íÝïõò". Ìå ðëÞñç ãíþóç ôùí êéíäýíùí ôçò ãåíßêåõóçò êáé ôïíßæïíôáò ôéò åîáéñÝóåéò ðïõ åðéâåâáéþíïõí ùóôüóï ôïí êáíüíá, åßìáé õðï÷ñåùìÝíïò íá äþóù ôçí Üðïøç ìïõ ãéá ôá áäñÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôþí ôùí äõï ãåíéþí. Ïé "ðáëéïß" åßíáé Ýìðåéñïé êëéíéêïß ôçò êáè' çìÝñáí ðñÜîçò, êïíôÜ óôïí ðëçèõóìü ðïõ êáëýðôïõí êáé Ý÷ïíôáò êåñäßóåé ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ, ÷ùñßò üìùò éäéáßôåñåò öéëïäïîßåò áêáäçìáúêÞò óôáäéïäñïìßáò Þ åñåõíþí êáé ìåôåêðáéäåýóåùí êáé ãåíéêÜ åðéèõìéþí ìåãÜëçò åðéóôçìïíéêÞò åîÝëéîçò ðïõ áðáéôïýí ðïëý ÷ñüíï êáé ìü÷èï. ÁðåôÝëåóáí êáé áðïôåëïýí ôï óôáèåñü ü÷çìá êáé ôç âÜóç óôÞñéîçò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ áðü ôï 1986 ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ïé "íÝïé" åßíáé ç åëðßäá êáé ôï êáìÜñé ôçò ÅËÅÃÅÉÁ. Åßíáé öéëüäïîïé êáé ðñüèõìïé íá êáôáâÜëïõí ôïí áðáñáßôçôï ÷ñüíï êáé êüðï ãéá íá åîåëé÷èïýí êáé íá öèÜóïõí óå áíþôåñá åðßðåäá ôçò åðéóôÞìçò, õøþíïíôáò ôáõôü÷ñïíá ôï ßäéï ôï åðßðåäï ôçò ÅËÅÃÅÉÁ êáé ôçò ÅëëçíéêÞò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò. ¼ìùò äåí ìðïñïýìå êáé äåí ðñÝðåé íá áãíïÞóïõìå üôé äåí Ý÷ïõí áêüìç ôçí åðéèõìçôÞ êëéíéêÞ ðåßñá êáé äå äÝèçêáí ìå ôïí ðëçèõóìü ðïõ êáëýðôïõí ìå ôïõò äåóìïýò ðïõ ìüíïí ï ÷ñüíïò ìðïñåß íá ÷ôßóåé. Ðñüóèåôá åßíáé åõÜëùôïé óôéò óåéñÞíåò - êáé õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò óôï éáôñéêü óôåñÝùìá - ðïõ ôï ãïçôåõôéêü áëëÜ ðáñáðëáíçôéêü ôïõò ôñáãïýäé ðñïóðáèåß - êáé äõóôõ÷þò êÜðïôå êáôïñèþíåé íá ôïõò áðïðñïóáíáôïëßóåé. ¢ëëùóôå îå÷íïýí üôé

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Ôçò Óýíôáîçò

áýñéï áõôïß èá åßíáé ïé ðáëéïß êáé Üëëïé èá 'íáé ïé íÝïé. Ïé äõï ãåíéÝò, ïé äõï ôÜóåéò Ý÷ïõí óÞìåñá ðáñÜëëçëç ðïñåßá. Áõôüò åßíáé ï ìüíïò ïõóéáóôéêüò ëüãïò ôçò ðñïüäïõ êáé áíüäïõ ôçò ÅËÅÃÅÉÁ êáé ãåíéêÜ ôçò ÅëëçíéêÞò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò êáé ãéá ôçí äéáôÞñçóç áõôïý ôïõ ðáñáëëçëéóìïý áðáéôåßôáé ìåãÜëç åíÝñãåéá, åíÝñãåéá ðïõ êáôáâÜëëåôáé ÷ñüíéá ôþñá áðü ôçí çãåóßá ôçò ÅËÅÃÅÉÁ. Åëðßæïõìå üôé ïé åðüìåíåò ãåíéÝò èá ðéóôþóïõí ôçí ôùñéíÞ çãåóßá ì' áõôü ôï Ýñãï üìùò áíçóõ÷ïýìå ìÞðùò ôï êÜíïõí áíáðïëþíôáò ôá ðáëéÜ êé áíáìåôñþíôáò ôéò êáôáóôñïöÝò ìéáò åíäå÷üìåíçò ìåëëïíôéêÞò äéáßñåóçò. Ãéáôß ïé êßíäõíïé ðïõ åëëï÷åýïõí óÞìåñá ðáñïõóéÜæïõí äõóôõ÷þò áõîçôéêÝò ôÜóåéò. ¼ëï êáé ðåñéóóüôåñïé "ðáëéïß" áäéáöïñïýí ãéá ôïõò íÝïõò, üëï êáé ðåñéóóüôåñïé "íÝïé" ðåñéöñïíïýí ôïõ ðáëéïýò, üëï êáé ðåñéóóüôåñåò óåéñÞíåò ïóöñáßíïíôáé ôç äýíáìç ôïõ íÝïõ ìáò áßìáôïò êé åíþíïõí ôá ôñáãïýäéá ôïõò ìå ôéò ðñïçãïýìåíåò. Ï ÂåñíÜñäïò ï Åñçìßôçò åßíáé Ýíáò êÜâïõ-

ñáò ðïõ ðåñéðëáíéÝôáé óôï âõèü ìÝóá óôï êï÷ýëé ôïõ. ÌåôáöÝñåé áãüããõóôá óôçí ðëÜôç ôïõ ôçí ðáíÝìïñöç èáëÜóóéá Áíåìþíç ôïõ. ÁõôÞ, ìå ôç óåéñÜ ôçò, âáóéóìÝíç åðÜíù ôïõ, åêôåßíåé ôá ðïëý÷ñùìá áëëÜ êáé åðéêßíäõíá ðëïêÜìéá ôçò êáé óõëëáìâÜíåé ôçí ôñïöÞ ôçò, øáñÜêéá êáé êáâïõñÜêéá. ÐïôÝ äå óôñÝöåôáé åíáíôßïí ôïõ ÂåñíÜñäïõ ôçò. Áíôßèåôá, ôïí ðñïóôáôåýåé êáé ôïí ôñÝöåé. Ïé äõï ìáæß áðïôåëïýí Ýíá óýóôçìá áýôáñêåò êáé ðñáêôéêÜ Üôñùôï. Äéäá÷èåßôå áðü ôç öýóç, åßíáé ìåãÜëç ç óïößá ôçò.

Âéâëéïãñáößá 1. Å ã ê õ ê ë ï ð á ß ä å é á " Ð Á Ð Õ Ñ ÏÓ Ë Á Ñ ÏÕÓ ÌÐÑÉÔÁÍÍÉÊÁ"

M.-Ð. Ìåñêïýñçò, ÄéåõèõíôÞò Ê.Õ. ÍÝáò Ìáäýôïõ Ðñüåäñïò ÅËÅÃÅÉÁ

ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ

14 ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ o ÐÁÍÅËËÇÍÉÏ ÓÕÍÅÄÑÉÏ

ÐÑÏÃÑÁÌÌÁ - ÐÅÑÉËÇØÅÉÓ ÎÅÍÏÄÏ×ÅÉÏ ÊNOSSOS ROYAL ÇÑÁÊËÅÉÏ ÊÑÇÔÇÓ, 8-12 ÌÁÚÏÕ 2002

15

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ð. ÈåïäùñÜêçò êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÏ ÁÑÈÑÏ ORIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 16-21, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 16-21, 2002

ÏñïåðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç ãéá ôéò ëïéìþîåéò ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôï áßìá óå öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí êáé óå áéìïäüôåò ôïõ Ðáíåðéóôçìéáêïý Íïóïêïìåßïõ Éùáííßíùí Ð. ÈåïäùñÜêçò1, Á. Ôáôóéþíç1, Í. ÌðïíÜñïò2, Í. ÊïëáÀôçò3, Å. Æåñâïý4

Ðåñßëçøç Óêïðüò ôçò åñãáóßáò áõôÞò åßíáé íá ìåëåôÞóåé ôç óõ÷íüôçôá èåôéêþí ïñïëïãéêþí äåéêôþí, ãéá ôéò ëïéìþîåéò ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôï áßìá, óå öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí êáé íá ôç óõãêñßíåé ìå ôç óõ÷íüôçôá ôùí áíôßóôïé÷ùí äåéêôþí óôï ãåíéêü áéìïäïôéêü ðëçèõóìü ôïõ Óôáèìïý Áéìïäïóßáò ôïõ ÐÐÃNI. Õëéêü ôçò ìåëÝôçò áðïôÝëåóáí ïé åèåëïíôÝò öïéôçôÝò-áéìïäüôåò ôçò ÖÏÅÁ-ÐÉ êáé ïé áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ. Ôá äåßãìáôá ðïõ óõãêåíôñþèçêáí åëÝã÷èçêáí ãéá ôï áíôéãüíï åðéöáíåßáò ôïõ HBV (HBsAg) êáé ôï áíôßóùìá êáôÜ ôïõ HCV êáèþò êáé ãéá ôá áíôéóþìáôá êáôÜ ôùí HIV É/ÉÉ êáé HTLV É/ÉÉ. Åðßóçò, Ýãéíå Ýëåã÷ïò ãéá áíôéóþìáôá êáôÜ ôçò óýöéëçò. ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï 1991-1998 ðñáãìáôïðïéÞèçêáí 38.777 áéìïëçøßåò óôï ÐÐÃÍÉ êáé 2.060 óôç ÖÏÅÁ-ÐÉ. Äåí âñÝèçêáí èåôéêïß áéìïäüôåò ãéá HIV É/ÉÉ, HTLV É/ÉÉ, êáé óýöéëç, óôç ÖÏÅÁ ÐÉ. ÂñÝèçêáí 2 (1‰) èåôéêïß áéìïäüôåò ãéá HBsAg êáé 2 (1‰) ãéá HCV. ¸íáò áéìïäüôçò ôïõ ÐÐÃÍÉ åß÷å 6,7 öïñÝò ìåãáëýôåñç ðéèáíüôçôá íá åßíáé öïñÝáò ôïõ HBsAg áð' ü,ôé Ýíáò öïéôçôÞò áéìïäüôçò (95% ÄÅ 1,6-27,0). Ç äéáöïñÜ åßíáé óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ (p <0,001). Ãéá üëïõò ôïõò õðüëïéðïõò äåßêôåò ðïõ åîåôÜóáìå, ïé äéáöïñÝò óôéò óõ÷íüôçôåò ìåôáîý ôùí öïéôçôþí êáé ôùí áéìïäïôþí ôïõ ÐÐÃÍÉ äåí åßíáé óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÝò. Ç êõñéüôåñç áéôßá ãéá ôç óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ, ðïõ ðáñáôçñåßôáé óôï HBsAg, öáßíåôáé íá åßíáé ç äéáöïñÜ óôçí çëéêéáêÞ êáôáíïìÞ ôùí äýï ðëçèõóìþí ôçò ìåëÝôçò. Ðñïôåßíåôáé ç óõíåñãáóßá ìåôáîý ôùí õðçñåóéþí ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò êáé ôùí Õðçñåóéþí Áéìïäïóßáò, óôï ðëáßóéï ôçò áéìïåðáãñýðíçóçò, ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðéóôïýí áðïôåëåóìáôéêüôåñá ôá íïóÞìáôá ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôï áßìá, óôçí êïéíüôçôá.

1

Åéäéêåõüìåíïò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðåñéöåñåéáêü Ðáíåðéóôçìéáêü Ãåíéêü Íïóïêïìåßï Éùáííßùí (ÐÐÃÍÉ), 2ÖïéôçôÞò ÉáôñéêÞò Ó÷ïëÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí, 3Ä/íôÞò Áéìáôïëïãéêïý Åñãáóôçñßïõ ÐÐÃÍÉ, 4Ä/íôñéá Óôáèìïý Áéìïäïóßáò ÐÐÃÍÉ

16

ÅéóáãùãÞ Ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò, ç ÷ñÞóç ôïõ áßìáôïò êáé êõñßùò ôùí ðáñáãþãùí ôïõ, Ý÷åé áõîçèåß óçìáíôéêÜ óôéò áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò. Óå áõôü óõíÝâáëå ôüóï ç åîÝëéîç ôçò éáôñéêÞò åðéóôÞìçò óôçí áíôéìåôþðéóç ôùí êáêïÞèùí íïóçìÜôùí êáé ôçí ðñáãìáôïðïßçóç åêôåôáìÝíùí ÷åéñïõñãéêþí åðåìâÜóåùí, üóï êáé ç ðáñÜôáóç ôïõ ðñïóäüêéìïõ åðéâßùóçò ôïõ ðëçèõóìïý1. Óå Ýñåõíá ðïõ äéåîÞ÷èç ìåôáîý êáôïßêùí ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò çëéêßáò ìåãáëýôåñçò ôùí 15 åôþí, êáôÜ ìÝóï üñï ôï 13% ôùí Åõñùðáßùí Ý÷åé äå÷ôåß ìåôÜããéóç áßìáôïò. Ç óõ÷íüôçôá áõôÞ äéáöÝñåé ìåôáîý ôùí äéáöüñùí åõñùðáúêþí êñáôþí, ìå áêñáßåò óõ÷íüôçôåò áõôÝò ôïõ Ëïõîåìâïýñãïõ (20%) êáé ôçò Éóðáíßáò (8%). Ãéá ôçí ÅëëÜäá áíáöÝñåôáé óõ÷íüôçôá 11%2. ËÝîåéò êëåéäéÜ: ÅèåëïíôéêÞ Áéìïäïóßá, Ïñïëïãéêïß äåßêôåò, Äçìüóéá Õãåßá. ÕðïâëÞèçêå: 1 Íïåìâñßïõ 2000 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 30 Éïõëßïõ 2001 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 15 Íïåìâñßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ðáýëïò ÈåïäùñÜêçò, ÐëÜôùíïò 12, ÁíáôïëÞ Éùáííßíùí Ô.Ê. 455 00, ôçë: (06510) 44943, e-mail: me00184@cc.uoi.gr

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Ð. ÈåïäùñÜêçò êáé óõí.

Seroepidemiologic study on Student Blood Donors in the University of loannina: a comparison study with general blood donor population of University Hospital in loannina P. Theodorakis, A. Tatsioni, N. Bonaros, N. Kolaitis, E. Zervou Summary This study examines the frequency of serologic markers in student blood donors in the University of Ioannina (Student Blood Donor Service in the University of Ioannina - SBDS-UI) and compares them with the corresponding markers in the blood donor population of the University Hospital in Ioannina (UHI) The material for this study consisted of the blood donation samples from the UHI and from the SBDS-UI. The collected samples were examined for HBs Antigen as well as antibodies against HIV I/II, HTLV I/II, HCV and Syphilis. During the period between 1991-1998, the UHI held 38.777 blood donations, and the SBDS-UI held 2060. Among the SBDS-UI blood donors, there were no positive markers for HIV I/II, HTLV I/II or syphilis. Two (1‰) students were positive for HBsAg and 2 (1‰) were positive for HCV. The odds for a UHI blood donor being HbsAg positive were 6,7-fold higher than for a SBDS blood donor (p <0,001, 95%CI 1.673-27.080). The differences for the other sérologie markers were not statistically significant. The most possible cause for the statistically significant difference on HBsAg frequency seems to be the younger mean age for SBDS UI blood donors. Some proposals for future action are also presented, both for the quality of blood transfusions and for the prevention of common health problems of the population Key words: Blood Donation, Serologic Markers, Public Health

H óõëëïãÞ êáé ìåôÜããéóç ôïõ áßìáôïò ãßíåôáé ëáìâÜíïíôáò õðüøç äýï ðïëý âáóéêÝò ðáñáìÝôñïõò: ôçí áóöÜëåéá ôïõ äüôç êáé ôçí áóöÜëåéá ôïõ äÝêôç. Ï åíäåëå÷Þò Ýëåã÷ïò ôïõ õðïøÞöéïõ áéìïäüôç êáé ôïõ áßìáôïò ðïõ ëáìâÜíåôáé, Ý÷åé ðåñéïñßóåé óçìáíôéêÜ ôïõò êéíäýíïõò ôüóï ãéá ôï äüôç üóï êáé ãéá ôï äÝêôç, ÷ùñßò âÝâáéá íá åßíáé äõíáôü íá ôïõò åîáöáíßóåé. Ï óõóôçìáôéêüò áõôüò Ýëåã÷ïò Ý÷åé åðéôñÝøåé ïé áéìïäüôåò, ìÝóá áðü ìåëÝôåò åðéðïëáóìïý (cross-sectional studies), íá áðïôåëïýí ðëçèõóìïýò, ðïõ ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá ôçí åêôßìçóç åðéäçìéïëïãéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí äéáöüñùí ðáñáãüíôùí, ðïõ åßíáé êáèïñéóôéêïß óôç äçìüóéá õãåßá. Áõôü éó÷ýåé ìå ôçí ðñïûðüèåóç üôé ïé õðçñåóßåò áéìïäïóßáò áöåíüò óôçñßæïíôáé óå ìéá êáëÜ ïñãáíùìÝíç èåóìéêÞ âÜóç êáé äéáèÝôïõí ôçí áðáñáßôçôç õëéêïôå÷íéêÞ êáé áíèñþðéíç õðïäïìÞ êáé áöåôÝñïõ ç äñáóôçñéüôçôÜ ôïõò áîéïëïãåßôáé ðñïóå÷ôéêÜ3. Óôçí ðáñïýóá åñãáóßá, åêôéìÞóáìå êáé óõãêñßíáìå ôç óõ÷íüôçôá èåôéêþí ïñïëïãéêþí äåéêôþí óôïõò öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôçò ÖïéôçôéêÞò ÏìÜäáò ÅèåëïíôéêÞò Áéìïäïóßáò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí (ÖÏÅÁ ÐÉ) êáé óôïõò áéìïäüôåò ôïõ Óôáèìïý Áéìïäïóßáò ôïõ Ðåñéöå-

ñåéáêïý Ðáíåðéóôçìéáêïý Ãåíéêïý Íïóïêïìåßïõ Éùáííßíùí (ÐÐÃÍÉ).

Õëéêü êáé ìÝèïäïò

Õëéêü ôçò ìåëÝôçò áðïôÝëåóáí ïé áéìïëçøßåò óôïõò áéìïäüôåò ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ êáé óôïõò áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ áðü ôï 1991-1998. Ãéá êÜèå áéìïäüôç ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ, êáôáãñÜöçêå ôï öýëï, ç çëéêßá êáé ç éäéüôçôá. Áðïêëåßóôçêáí üóïé áéìïäüôåò äåí Þôáí öïéôçôÝò. Ôï áßìá ðïõ óõëëÝ÷èçêå, åëÝã÷èçêå ãéá ôï áíôéãüíï åðéöáíåßáò (HBsAg) ôïõ éïý ôçò Çðáôßôéäáò  (HBV) êáé ôï áíôßóùìá êáôÜ ôïõ éïý ôçò Çðáôßôéäáò C (anti-HCV) ìå ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay) 3çò ãåíéÜò. Ïé äüôåò ðïõ âñÝèçêáí èåôéêïß ãéá anti-HCV åðéâåâáéþèçêáí ìå äïêéìáóßá RIBA (recombinant immunoblotting assay). Åðßóçò, ïé áéìïäüôåò åëÝã÷èçêáí ãéá áíôéóþìáôá êáôÜ ôùí éþí ôçò áíèñþðéíçò áíïóïáíåðÜñêåéáò (antiHIV É/ÉÉ) êáé ôùí Ô-ëåìöïôñüðùí éþí ôçò áíèñþðéíçò áíïóïáíåðÜñêåéáò (anti-HTLV É/Ð) ìå ôç ìÝèïäï ELISA 3çò ãåíéÜò. Ç åðéâåâáßùóç ôùí èåôéêþí áéìïäïôþí Ýãéíå ìå Western Blot (WB). Ï Ýëåã÷ïò ãéá HTLV É/ÉÉ Üñ÷éóå íá åöáñìüæåôáé áðü ôï â´ åîÜìçíï ôïõ 1997 êáé ïé áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ, ðïõ åëÝã÷èçêáí, Þôáí 8.530. ÔÝëïò, ïé áéìïäüôåò åîåôÜóèçêáí ãéá áíôéóþìáôá (Ab) êáôÜ ôçò óýöéëçò ìå ôç ìÝèïäï RPR (Rapid Plasma Reagin). ¼óïé âñÝèçêáí èåôéêïß åðéâåâáéþèçêáí ìå FTA-ABS (Fluorescent Treponemal Antibody Absorption). ¸ãéíå Ýëåã÷ïò ôùí ïíïìÜôùí ôùí èåôéêþí áéìïäïôþí êáé åîáóöáëßóôçêå ðùò êÜèå ïñïèåôéêü äåßãìá áíôéóôïé÷ïýóå óå äéáöïñåôéêü áéìïäüôç. Õðïëïãßóôçêå ç óõ÷íüôçôá ãéá êÜèå ïñïëïãéêü äåßêôç óôïõò äýï ðëçèõóìïýò êáé åêôéìÞèçêå ï ëüãïò áíáëïãéþí (odds ratio - OR). Ëüãù ôùí ìéêñþí óõ÷íïôÞôùí èåôéêþí ïñïëïãéêþí äåéêôþí, ç óýãêñéóç ôùí äåäïìÝíùí ãéá ôïõò äýï ðëçèõóìïýò Ýãéíå ìå ôç ÷ñÞóç ôçò áêñéâïýò äïêéìáóßáò êáôÜ Fisher (Fisher’s exact test). ÔéìÝò ôïõ p<0,05 èåùñÞèçêáí óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÝò. ¼ëåò ïé ðéèáíüôçôåò èåùñÞèçêáí áìößðëåõñåò.

17

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ð. ÈåïäùñÜêçò êáé óõí.

ÁðïôåëÝóìáôá ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï 1991-1998 ðñáãìáôïðïéÞèçêáí 2060 áéìïëçøßåò óôç ÖÏÅÁ ÐÉ êáé 38777 áéìïëçøßåò óôï ÐÐÃÍÉ. Ï áéìïäïôéêüò ðëçèõóìüò ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ áðïôåëåßôáé áðïêëåéóôéêÜ áðü öïéôçôÝò çëéêßáò 17-25 Ýôç (ìÝóç ôéìÞ ± 2SD, 20,8±3,7 Ýôç), ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü äéáöïñåôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò êáé áéìïäïôïýí óå áìéãþò åèåëïíôéêÞ âÜóç. Áðü ôïõò 2.060 áéìïäüôåò ïé 1.114 (54%) åßíáé ãõíáßêåò êáé ïé 946 (46%) Üíôñåò. Ïé áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ åßíáé Üôïìá çëéêßáò 18-65 åôþí êáé áíáëïãßá öýëïõ, Üíôñåò ðñïò ãõíáßêåò 2:1. Áðü ôïõò 2.060 öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò 2 (1‰) âñÝèçêáí èåôéêïß ãéá HBsAg êáé 2 (1‰) èåôéêïß ãéá anti-HCV, ðïõ åðéâåâáéþèçêáí ìå RIBA. Êáíåßò áéìïäüôçò ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ äåí âñÝèçêå èåôéêüò ãéá HIV É/Ð, HTLV É/ÉÉ, êáé óýöéëç. Ôá áðïôåëÝóìáôá áõôÜ öáßíïíôáé óôïí ðßíáêá É. Áðü ôïõò 38.777 áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ, Ýíá Üôïìï (0,03‰) âñÝèçêå èåôéêü ãéá anti-HIV 1, 252 Üôïìá (6,7‰) Þôáí èåôéêÜ ãéá HbsAg, 28 (0,72‰) èåôéêÜ ãéá anti-HCV ðïõ åðéâåâáéþèçêáí ìå RIBA åíþ 41 (0,01‰) âñÝèçêáí áäéåõêñßíéóôá ãéá anti-HCV êáé âñßóêïíôáé õðü ðáñáêïëïýèçóç (Õ.Ð.). Áðü ôïõò 38.777 áéìïäüôåò ðïõ åîåôÜóèçêáí âñÝèçêáí 21 èåôéêïß óôç äïêéìáóßá RPR ãéá óýöéëç, äçëáäÞ 0,54‰ åíþ 2 (0,05‰) åðéâåâáéþèçêáí ìå FTA-ABS, äçëáäÞ 5:100000 áéìïäüôåò. ÔÝëïò, áðü ôïõò 8530 áéìïäüôåò, 10 (0,01‰) Ýäùóáí èåôéêÞ ELISA ãéá anti-HTLV É/ÉÉ, ÷ùñßò íá åðéâåâáéùèåß êáíÝíáò ìå WB. Ôá ðáñáðÜíù áðïôåëÝóìáôá öáßíïíôáé óôïí ðßíáêá II. Ç óýãêñéóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôùí äýï ðëçèõóìþí, üðùò ðñïêýðôåé êáé áðü ôïí ðßíáêá III, Ýäåéîå ðùò, Ýíáò áéìïäüôçò ôïõ ÐÐÃÍÉ åß÷å 6,7 öïñÝò ìåãáëýôåñç ðéèáíüôçôá íá åßíáé öïñÝáò ôïõ HBsAg áð' ü,ôé Ýíáò öïéôçôÞò áéìïäü-

Ðßíáêáò É. Óõ÷íüôçôá åìöÜíéóçò èåôéêþí ïñïëïãéêþí äåéêôþí óôïõò öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ êáôÜ ôá Ýôç 1991-1998. Äïêéìáóßåò

ÖÏÅÁ ÐÉ ÅîåôáóèÝíôåò Èåôéêïß Óõ÷íüôçôá (‰)

HbsAg 2060 anti-HCV (RIBA) 2060 18

2 2

1 1

ôçò (95% ÄÅ 1,6-27,0). Ç äéáöïñÜ áõôÞ åßíáé óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ (p 0,001). ¼óïí áöïñÜ óôç óõ÷íüôçôá ïñïèåôéêþí áéìïäïôþí ãéá antiHCV, ðïõ åðéâåâáéþèçêáí ìå ôç ìÝèïäï RIBA, Ýíáò áéìïäüôçò ôïõ ÐÐÃÍÉ åß÷å 0,7 öïñÝò ìéêñüôåñç ðéèáíüôçôá íá åßíáé èåôéêüò ãéá HCV áðü ü,ôé Ýíáò öïéôçôÞò áéìïäüôçò (95% ÄÅ 0,173,12). Ç äéáöïñÜ äåí åßíáé óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ (p=0,663). Áí ëçöèïýí üìùò õðüøç óôïõò áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ êáé üóïé åßíáé áäéåõêñßíéóôïé, Ýíáò áéìïäüôçò ôïõ ÐÐÃÍÉ åìöáíßæåé 1,8 öïñÜ ìåãáëýôåñç ðëÝïí, ðéèáíüôçôá íá åßíáé ïñïèåôéêüò ãéá anti-HCV áð' ü,ôé Ýíáò öïéôçôÞò áéìïäüôçò (95% ÄÅ 0,449-7,487), ÷ùñßò ç äéáöïñÜ áõôÞ íá åßíáé óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ (p=0,586). Ç óýãêñéóç óôéò óõ÷íüôçôåò ôùí äýï áéìïäïôéêþí ðëçèõóìþí ãéá anti-HIV É/ÉÉ, antiHTLV I/II êáé óýöéëç äåí áíÝäåéîå êáìéÜ óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ.

ÓõæÞôçóç Ç óõ÷íüôçôá ôùí ëïéìþîåùí óôï óýíïëï ôùí õðçñåóéþí áéìïäïóßáò ôçò ÅëëÜäáò êáôÜ ôï Ýôïò 1997 âñÝèçêå: anti-HIV É/ÉÉ: 0,07‰, HBsAg: 6‰, anti-HCV: 1,45‰, óýöéëç: 0,23‰. ÓõãêåêñéìÝíá, ãéá ôï Íïìü Éùáííßíùí, ïé óõ÷íüôçôåò äéáìïñöþíïíôáé: anti-HIV É/ÉÉ: 1,81-4,00‰, HBsAg: 4,01-10,00‰, anti-HCV: 0,61-1,80‰,

Ðßíáêáò II. Óõ÷íüôçôá åìöÜíéóçò èåôéêþí ïñïëïãéêþí äåéêôþí óôïõò áéìïäüôåò ôïõ ÉÐÉÃÍÉ. Äïêéìáóßåò

ÐÐÃÍÉ ÅîåôáóèÝíôåò Èåôéêïß Óõ÷íüôçôá (‰)

HBsAg anti-HCV (RIBA) anti-HIV I/II (WB) HTLVI/II (WB) RPR (FTA)

38777 38777 38777 8530 38777

252 28 1 0 2

6,70 0,72 0,03 0,00 0,05

Ðßíáêáò III. Óõ÷íüôçôá ïñïèåôéêüôçôáò ãéá HBsAg óôïõò áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ êáé ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ êáôÜ ôá Ýôç 1991-1998

ÐÐÃÍÉ ÖÏÅÁ ÐÉ *p < 0,001

Óýíïëï äåéãìÜôùí

Èåôéêü HÂsAg*

Óõ÷íüôçôá (‰)

38777 2060

252 2

0,7 1,0

Ð. ÈåïäùñÜêçò êáé óõí.

óýöéëç: 1,81-4,00‰4. Ôï êüóôïò ôùí ìåôáããßóåùí óôçí ÅëëÜäá, áíÝñ÷åôáé ðåñßðïõ óôá 15 äéóåêáôïììýñéá äñá÷ìÝò ôï ÷ñüíï, åîáéôßáò ôçò áõîçìÝíçò æÞôçóçò êáé óõíåðþò, ôïõ êüóôïõò ãéá êÜèå ìïíÜäá áßìáôïò, ç ïðïßá áíÜëïãá ìå ôç ãåùãñáöéêÞ ðåñéï÷Þ êáé ôï ìÝãåèïò ôïõ ÔìÞìáôïò Áéìïäïóßáò ðïõ ôçí ðáñÜãåé, êõìáßíåôáé 60150 $, äçëáäÞ ðåñßðïõ 23.000-57.000 äñ÷. Ç ðáñáãùãÞ êáé ç äéáíïìÞ ìïíÜäùí áßìáôïò óå åèíéêÞ êëßìáêá ðñÝðåé íá êáëýðôåé áíÜãêåò ôçò ôÜîçò ôùí 500.000 ìïíÜäùí êÜèå Ýôïò5. Ç óõ÷íüôçôá áíß÷íåõóçò HBsAg óå Çðåéñþôåò áéìïäüôåò ôá Ýôç 1978, 1982, 1985, 1986 âñÝèçêå 32,8‰, 29,9‰, 20,2‰ êáé 25‰ áíôßóôïé÷á6. Ç óõ÷íüôçôá áõôÞ ìåéþíåôáé óôáäéáêÜ óå ìåëÝôåò, ðïõ Ýãéíáí ôá åðüìåíá Ýôç. Ïé Æåñâïý êáé óõí. õðïëüãéóáí ôïí åðéðïëáóìü ôïõ HBsAg óôïõò áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ 8,5‰, êáôÜ ôá Ýôç 1995-19977. Óå áêüìç ÷áìçëüôåñï åðßðåäï (2‰) êõìáßíåôáé ç óõ÷íüôçôá HBsAg óôïõò áéìïäüôåò ôçò ðåñéï÷Þò, üðùò ðñïêýðôåé áðü Ýñåõíá óôï ðëáßóéï ôïõ ðñïãñÜììáôïò INTERREG II, ãéá ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá8. Ç óõ÷íüôçôá HBsAg (6,7‰), üðùò åêôéìÞèçêå óôïõò áéìïäüôåò ôïõ ÐÐÃÍÉ áðü ôçí ðáñïýóá ìåëÝôç óõìöùíåß ìå ôçí ðôùôéêÞ ðïñåßá ôçò åìöÜíéóçò ïñïèåôéêþí áéìïäïôþí êáé äåß÷íåé íá ìç äéáöÝñåé ìå ôïí åðéðïëáóìü ôùí öïñÝùí HBV (8‰) óôï ãåíéêü ðëçèõóìü, üðùò áõôüò áðïôõðþíåôáé óôïí õãåéïíïìéêü ÷Üñôç ôïõ Íïìïý Éùáííßíùí, ðïõ Ýãéíå óôï ðëáßóéï ôïõ ðñïãñÜììáôïò INTERREG II8. Óå ìåëÝôç ðïõ Ýãéíå ãéá ôá Ýôç 1978, 1982, 1985, 1986, ï áõîçìÝíïò åðéðïëáóìüò öïñÝùí HBsAg èåùñÞèçêå ùò Ýíá öáéíüìåíï ãåíéÜò, êáèþò Ýäåéîå ðùò Üôïìá ðïõ ãåííÞèçêáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò óõãêåêñéìÝíçò äåêáåôßáò (19451954) åìöÜíéóáí ôçí õøçëüôåñç óõ÷íüôçôá áíôéãïíáéìßáò, óå ó÷Ýóç ìå Üôïìá ìéêñüôåñçò Þ ìåãáëýôåñçò çëéêßáò.6 Åðßóçò, ôá åõñÞìáôá ôçò ìåëÝôçò ôïõ INTERREG II õðïóôçñßæïõí üôé ï êýñéïò ðáñÜãïíôáò, ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôç äéáóðïñÜ ôùí öïñÝùí HBV åßíáé ç çëéêßá, êáèþò ç õøçëüôåñç óõ÷íüôçôá HBsAg ðáñáôçñÞèçêå óôéò ïìÜäåò çëéêéþí > 55 åôþí. Áíôßèåôá êáíÝíá Üôïìï äåí âñÝèçêå èåôéêü óôçí çëéêéáêÞ ïìÜäá 1534 åôþí. Ôï áðïôÝëåóìá áõôü, öáßíåôáé íá óõíçãïñåß óôçí ýðáñîç åíüò åðéäçìéêïý êýìáôïò óôçí ðåñéï÷Þ êáé åíéó÷ýåé ôçí õðüèåóç ðùò Üôïìá ðïõ ãåííÞèçêáí ôç äåêáåôßá 1945-1954, âñÝèç-

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

êáí óå óõíèÞêåò áõîçìÝíçò äéáóðïñÜò ôïõ HBV, óôï ãåíéêü ðëçèõóìü ôçò Çðåßñïõ6. Ç óõ÷íüôçôá HBsAg óôïõò áéìïäüôåò ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ (1‰) ðñïóåããßæåé ôïí åðéðïëáóìü ôïõ HBsAg óôïõò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôùí ôïðéêþí ðåñéöåñåéáêþí íïóïêïìåßùí (2‰), êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá, üðùò áõôüò ðñïêýðôåé óôç ìåëÝôç ôïõ ðñïãñÜììáôïò INTERREG II. ÁðÝ÷åé áñêåôÜ ôüóï áðü ôïí åðéðïëáóìü HBsAg (6‰), óôï óýíïëï ôùí áéìïäïôþí óôçí ÅëëÜäá üóï êáé áðü ôïí åðéðïëáóìü óôïõò áéìïäüôåò ôïõ Íïìïý Éùáííßíùí (4,01-10,00‰)4. Ìå âÜóç ôá ðáñáðÜíù, ç ìéêñüôåñç óõ÷íüôçôá ãéá ôï HBsAg, óôïõò öïéôçôÝò áéìïäüôåò, äåß÷íåé íá ïöåßëåôáé ìÜëëïí óôç ìéêñüôåñç çëéêßá ôùí öïéôçôþí-áéìïäïôþí óå ó÷Ýóç ìå ôçí çëéêßá ôïõ ãåíéêïý áéìïäïôéêïý ðëçèõóìïý ôïõ ÐÐÃÍÉ, ðáñÜ óôçí åõñýôåñç ãåùãñáöéêÞ ðñïÝëåõóç ôïõ áéìïäïôéêïý ðëçèõóìïý ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ. Ç êáôáíïìÞ ôùí öýëùí, ðïõ öÝñåé ìéá ïñéáêÞ õðåñï÷Þ óôéò ãõíáßêåò, ßóùò íá óõìâÜëëåé óôç ó÷åôéêÜ ìéêñüôåñç óõ÷íüôçôá ôïõ HBsAg, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ðùò ç ðëåéïøçößá ôùí áéìïäïôþí óå Üëëåò ìåëÝôåò åßíáé Üíôñåò, óôïõò ïðïßïõò ï åðéðïëáóìüò ôçò HBV êáé ôùí õðïëïßðùí ëïéìþîåùí åßíáé ìåãáëýôåñïò áðü áõôüí óôéò ãõíáßêåò4,8,9. ÔÝëïò, ðéèáíþò êÜðïéï ñüëï íá ðáßæåé ç áìéãþò åèåëïíôéêÞ âÜóç ôùí öïéôçôþí, ÷ùñßò ôçí ðáñåìâïëÞ êáìéÜò ôñÜðåæáò áßìáôïò, ç ïðïßá äéáìïñöþíåé åðéðëÝïí êßíçôñá ãéá ôïõò “åèåëïíôÝò” áéìïäüôåò ôùí íïóïêïìåßùí.

To êýñéï åýñçìá óôç ìåëÝôç ìáò Þôáí ç ìåãáëýôåñç êáôÜ 6,7 öïñÝò ðéèáíüôçôá íá âñåèåß ïñïèåôéêüò ãéá HBsAg áéìïäüôçò óôï ÐÐÃÍÉ óå óýãêñéóç ìå ôç ÖÏÅÁ ÐÉ. Èá ðñÝðåé åäþ íá óçìåéùèåß üôé ï ðëçèõóìüò, ðïõ ëÞöèçêáí ôá äåßãìáôá ôïõ ÐÐÃÍÉ, áðïôåëåß Ýíáí áéìïäïôéêü ðëçèõóìü, ï ïðïßïò óõìðåñéëáìâÜíåé åêôüò áðü ôïõò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò, ößëïõò êáé óõããåíåßò áóèåíþí, óôñáôéþôåò êáèþò êáé áëëïäáðïýò êõñßùò áðü ôç ãåéôïíéêÞ Áëâáíßá - ðïõ óõíäñÜìïõí óôç íïóçëåßá ãíùóôþí ôïõò áóèåíþí êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá. Áóöáëþò, äåí èá ðñÝðåé íá ðáñáâëÝøåé êáíåßò ôçí ðåñéïñéóìÝíç çëéêéáêÞ êáôáíïìÞ êáé ôç äéáöïñåôéêÞ ãåùãñáöéêÞ ðñïÝëåõóç óôïõò áéìïäüôåò ôùí äåéãìÜôùí ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ. ÁõôÝò ïé ðáñÜìåôñïé áðü ìüíåò ôïõò üìùò, åßíáé áìößâïëï áí ìðïñïýí íá äéêáéïëïãÞóïõí ìßá ôüóï ìåãÜëç äéáöïñÜ. ¼óïí áöïñÜ óôçí Çðáôßôéäá C, ç óõ÷íüôç19

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ôá ïñïèåôéêþí áéìïäïôþí, ôüóï óôç ÖÏÅÁ ÐÉ üóï êáé óôï ÐÐÃÍÉ, áí êáé óõìöùíåß ìå ðñïçãïýìåíåò ìåëÝôåò óå áéìïäïôéêïýò ðëçèõóìïýò4, åßíáé ðïëý ìéêñüôåñç áðü áõôÞ ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý ôçò ðåñéï÷Þò (7‰), üðùò âñÝèçêå óôç ìåëÝôç ôïõ INTERREG II. Ç óýãêñéóç ôçò óõ÷íüôçôáò HCV óôïõò äýï ðëçèõóìïýò ôçò ìåëÝôçò ìáò, ðáñüôé äåí áíÝäåéîå ìßá óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ, áðïêôÜ åíäéáöÝñïí, áí ðáñáôçñÞóåé êáíåßò ôç ìåôáâïëÞ ôïõ ëüãïõ áíáëïãéþí áðü 0,7 óå 1,8 ãéá ôï ÐÐÃÍÉ, áöïý ëçöèïýí õðüøç êáé ôá ‘áäéåõêñßíéóôá’ äåßãìáôá. Ç ÷áìçëüôåñç óõ÷íüôçôá áäéåõêñßíéóôùí äåéãìÜôùí óôïõò áéìïäüôåò ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ áðïôåëåß ðáñáôÞñçóç ðïõ áîßæåé ìåãáëýôåñç äéåñåýíçóç. ÅîÜëëïõ, ç ðáñáôÞñçóç áõôÞ ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß óôçí åðéëïãÞ ïìÜäùí - óôü÷ùí ãéá ôçí ðñïóÝëêõóç óôçí åèåëïíôéêÞ ðñïóöïñÜ áßìáôïò. Áõôü óçìáßíåé ðùò, áéìïäüôåò ìå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí áéìïäïôþí ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ, ðéèáíüí áðïôåëïýí ìéá ïéêïíïìéêüôåñç åðÝíäõóç ãéá ôéò õðçñåóßåò áéìïäïóßáò êáèþò, üóï ëéãüôåñá “áäéåõêñßíéóôá” äåßãìáôá óõëëÝãïíôáé ôüóï ÷áìçëüôåñï êüóôïò áíôéóôïé÷åß óå êÜèå ìïíÜäá áßìáôïò, ðïõ ðáñÜãïõí.

H óõ÷íüôçôá áíåýñåóçò ïñïèåôéêþí áéìïäïôþí ãéá anti-HIV I/II, anti-HTLV I/II êáé áíôéóþìáôá êáôÜ ôçò óýöéëçò åßíáé ìéêñüôåñç, ÷ùñßò íá äéáöÝñåé éäéáßôåñá, áðü áõôÞ ðñïçãïýìåíùí ìåëåôþí4,8,10. Ãéá ôçí áðïöõãÞ üìùò ðéèáíþí åðéäçìéþí, áíáãêáßá åßíáé ç åðáãñýðíçóç ìå óôáèåñü Ýëåã÷ï ôùí áéìïäïôþí êáé óõíå÷Þ åíçìÝñùóç ôïõ ðëçèõóìïý. ×áñáêôçñéóôéêÜ, ôåëåõôáßá ìåëÝôç11 áíáäåéêíýåé ôç ìç åêäçëïýìåíç óýöéëç ùò áíáäõüìåíï ðñüâëçìá äçìüóéáò õãåßáò. Ï Ýëåã÷ïò ëïéðüí áóõìðôùìáôéêþí ïìÜäùí ôïõ ðëçèõóìïý, üðùò ïé áéìïäüôåò ðñÝðåé íá óõíå÷éóôåß, ðáñÜ ôç ìéêñÞ óõ÷íüôçôá áíåýñåóçò ïñïèåôéêþí äåéãìÜôùí. Óõíïøßæïíôáò, ç óõ÷íüôçôá ïñïèåôéêþí äåéãìÜôùí óôïõò öïéôçôÝò åèåëïíôÝò áéìïäüôåò ôçò ÖÏÅÁ ÐÉ êõìáßíåôáé ãåíéêþò, óå åðßðåäá ÷áìçëüôåñá áðü áõôÞ óôá äåßãìáôá ôùí áéìïäïôþí ôïõ ÐÐÃÍÉ êáé ôïõ ðëçèõóìïý ôçò åõñýôåñçò ðåñéï÷Þò. Ç óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ, ðïõ ðáñáôçñåßôáé óôï HBsAg, ìðïñåß íá ïöåßëåôáé óôçí çëéêéáêÞ êáôáíïìÞ, ôç ãåùãñáöéêÞ ðñïÝëåõóç, ôï êßíçôñï ôùí áéìïäïôþí ãéá ôçí ðñïóöïñÜ áßìáôïò áêüìç êáé óå Ýíá ðéèáíü åðéäçìéêü êýìá Çðáôßôéäáò Â, áñêåôÝò äåêáåôßåò íùñß20

Ð. ÈåïäùñÜêçò êáé óõí.

ôåñá, ðïõ åðçñåÜæåé ôéò óçìåñéíÝò åðéäçìéïëïãéêÝò ìåëÝôåò óôï ãåíéêü ðëçèõóìü. Ç áêñéâÞò ó÷Ýóç üëùí áõôþí ôùí ðáñáãüíôùí ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðáñïýóáò ìåëÝôçò ÷ñÞæåé ðåñáéôÝñù äéåñåýíçóçò. ÔÝëïò, ðáñÜ ôéò ÷áìçëÝò óõ÷íüôçôåò ïñïèåôéêþí áéìïäïôþí ãéá anti-HCV, anti-HIV I/II, anti-HTLV I/II êáé ãéá áíôéóþìáôá êáôÜ ôçò óýöéëçò, ç áíÜãêç ãéá åðáãñýðíçóç êÜíåé áðáñáßôçôï ôïí Ýëåã÷ï üëùí ôùí áéìïäïôþí êÜèå çëéêßáò ãéá ôéò ëïéìþîåéò áõôÝò. Ç åíôüðéóç êáé ðáñáêïëïýèçóç ôùí ïñïèåôéêþí áéìïäïôþí êáé ç ðñüëçøç ìåôÜäïóçò ôùí ëïéìþîåùí êõñßùò óôïõò áíèñþðïõò ôïõ óôåíïý ðåñéâÜëëïíôüò ôïõò ãéá ôçí áðïöõãÞ ìéáò åðéäçìßáò, åêôüò áðü Ýñãï ôùí õðçñåóéþí áéìïäïóßáò, áðïôåëåß êáèÞêïí ôïõ Ãåíéêïý /Ïéêïãåíåéáêïý Ãéáôñïý. Ãé’ áõôü ôï ëüãï, èá Þôáí óêüðéìï íá ìåëåôçèïýí ôñüðïé óõíåñãáóßáò ìåôáîý ôùí õðçñåóéþí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò êáé ôùí õðçñåóéþí áéìïäïóßáò êáé íá áíáæçôçèïýí äñüìïé ðñïóÝããéóçò ôùí êïéíþí ðñïâëçìÜôùí äçìüóéáò õãåßáò.

Âéâëéïãñáößá 1. Êïíôïðïýëïõ-Ãñßâá. Åðéäçìéïëïãßá ôçò ìåôÜããéóçò áßìáôïò. ÊñéôÞñéá, åöáñìïãÝò êáé ðáñåíÝñãåéåò. ÐñáêôéêÜ óõìðïóßïõ ãéá ôç óôñáôçãéêÞ ðåñéïñéóìïý ôùí ìåôáããßóåùí, 21ï ÅôÞóéï ÐáíåëëÞíéï Éáôñéêü ÓõíÝäñéï. ÁèÞíá, 1995.

2. Eurobarometer ÅC. European and blood. Óõìâïýëéï ôçò Åõñþðçò, 1995.

3. Smilovici W, Ducos J, Habibi B. Potential contribution of Blood Centre to public health through mass screening for pathological markers. Proceedings and abstract book. IV Regional Congress. European region. International Society of Blood Transfusion, Barcelona, p. 111112, 1993.

4. Ðïëßôç Ê, ÊáâáëëéÝñïõ Ë, ÔóéñïãéÜííç Ð, Äáìáóêüò Ð, ÔæéÜëëá Å. Óôü÷ïé ôçò áéìïåðáãñýðíçóçò êáé ó÷åäéáóìüò Ýñãïõ - ÁðïôåëÝóìáôá åðéäçìéïëïãéêÞò Ýñåõíáò ãéá ôéò ëïéìþîåéò ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôï áßìá êáôÜ ôï 1997. ÅëëçíéêÜ Áñ÷åßá AIDS, 7:283-294, 1999.

5. Kyriopoulos JE, Michail-Merianou V, Gitona M. Blood transfusion economics in Greece.

Transfus Clin Biol, 2:387-94, 1995.

6. ÊïëáÀôçò NI, Ãêéþêá-Âáêïëßäç ÁÓ, ÊïóìÜò ÂÄ, Êáêïóßìïò ×. Åðéäçìéêü êýìá Çðáôßôéäáò  óôï ãåíéêü ðëçèõóìü ôçò Çðåßñïõ êáôÜ ôç äå-

Ð. ÈåïäùñÜêçò êáé óõí.

êáåôßá 1945-1954. Äåëôßï ÅëëçíéêÞò ÌéêñïâéïëïãéêÞò Åôáéñåßáò, 34:31-38, 1989.

7. Zervou ÅÊ, Dalekos GN, Boumba DS, Tsianos EV. Value of anti-HBc screening of blood donors for prevention of HBV infection: results of a 3-year prospective study in Northwestern Greece. Transfusion, 41:652-8, 2001.

8. Õðïõñãåßï Õãåßáò Ðñüíïéáò, ÅèíéêÞ Ó÷ïëÞ Äçìüóéáò Õãåßáò: Äéáóõíïñéáêü Ðñüãñáììá ÅëëÜäáò-Áëâáíßáò INTERREG II. Ç ÕãåéïíïìéêÞ Ôáõôüôçôá ôçò ÄéáóõíïñéáêÞò ÃñáììÞò. ÐåñéëÞøåéò Åñåõíþí êáé Ìåëåôþí ãéá ôç Äçìüóéá Õãåßá óôï Íïìü Éùáííßíùí. ÄÉÊÅÄÕ Éùáííßíùí, ÁèÞíá 2001.

9. Koulentaki M, Spanoudakis S, Kantidaki E, Drandakis P, Tzagarakis N, Biziagos E, Mo-

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

schandrea J, Kouroumalis ÅÁ. Prevalence of hepatitis  and C markers in volunteer blood donors in Crete. A 5-year study. J Viral Hepat, 6:243-8, 1999.

10. Dalekos GN, Zervou E, Karabini F, Elisaf M, Bourantas K, Siamopoulos KC. Prevalence of antibodies to human T-lymphotropic virus types I and II in volunteer blood donors and high risk groups in northwestern Greece. Transfusion, 35:503-6, 1995.

11. Stratigos JD, Katoulis AC, Hasapi V, Stratigos AJ, Arvanitis A, Vounatsou M, Hadjivassiliou M, Katsambas AD, Stavrianeas NG. An epidemiological study of syphilis incognito, an emerging public health, problem in Greece. Arch Dermatol, 137:157-60, 2001.

21

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ã.Ä. Ãéáííüãëïõ êáé óõí.

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 22-26, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 22-26, 2002

Áðü ôçí áèçñïóêëÞñùóç óôá ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá Ãåþñãéïò Ä. Ãéáííüãëïõ1, Áíôþíéïò Ã. ÆéÜêáò2

Ðåñßëçøç Ç áèçñïóêëÞñùóç åßíáé ìéá ìáêñï÷ñüíéá äéáäéêáóßá ðïõ ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå óïâáñÜ êëéíéêÜ óõìâÜìáôá, ôá ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá. Ôá ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá ïöåßëïíôáé óå ñÞîç ôçò áèçñïóêëçñùôéêÞò ðëÜêáò êáé åíåñãïðïßçóç ôïõ ðçêôéêïý ìç÷áíéóìïý ôïðéêÜ. Ïé åðéêßíäõíåò íá ñáãïýí áèçñùìáôéêÝò ðëÜêåò Ý÷ïõí ìåãÜëï ëéðþäç ðõñÞíá êáé ëåðôÞ éíþäç êÜøá ìå åëáôôùìÝíç ðïóüôçôá êïëëáãüíïõ, ìåéùìÝíï áñéèìü ëåßùí ìõúêþí êõôôÜñùí êáé áõîçìÝíï áñéèìü åíåñãïðïéçìÝíùí ìáêñïöÜãùí êáé ìáóôïêõôôÜñùí. ÑÞîç ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò óõìâáßíåé áõôüìáôá, åßôå ôå÷íçôÜ. Ç áõôüìáôç ñÞîç ïöåßëåôáé óå óõíäõáóìü åðßôáóçò ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò áðüðôùóçò, ëõôéêÞò äñÜóçò ìåôáëëïðñùôåúíáóþí êáé åðßäñáóçò ôïðéêþí áéìïññïëïãéêþí ðáñáãüíôùí. Ç ôå÷íçôÞ ñÞîç ïöåßëåôáé óå ìç÷áíéêÝò åðéäñÜóåéò êáôÜ ôç äéÜñêåéá åíäïóôåöáíéáßùí åðåìâáôéêþí ìåèüäùí. Ìå âÜóç ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôç ñÞîç ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò êáé ôçí åðáêüëïõèç åíåñãïðïßçóç ôïõ ðçêôéêïý ìç÷áíéóìïý ïäçãïýìáóôå óå êáôáðïëÝìçóÞ ôïõò, óå óôáèåñïðïßçóç ôçò ðëÜêáò êáé áðïöõãÞ, ìå ôïí ôñüðï áõôü, åêäÞëùóçò ïîÝùí óôåöáíéáßùí óõíäñüìùí.

From the atherosclerosis to the acute coronary syndromes G.D. Giannoglou, Á.G. Ziakas Summary Atherosclerosis is a long term process which may lead to serious clinical episodes such as acute coronary syndromes. Acute coronary syndromes are caused by the rupture of the atherosclerotic plaque. The Atherosclerotic plaques most likely to rupture are those which have a large fatty core with a thin fibrous cap and a decreased amount of collagen, decreased number of smooth muscle cells and an increased number of activated macrophages and mastoells. Rupture of the atherosclerotic plaque occurs either automatically or artificially. Automatic rupture is caused by a combination of acceleration of apoptosis, an affect of metalloproteinases and local haemorrologic factors. Artificial rupture is due to mechanical affect during an intracoronary interventional procedure. By combating the rupture causing factors we are led to the stabilization of the plaque and prevention of the acute coronary syndromes.

Key words: Atherosclerosis, acute coronary syndromes 1 Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò Êáñäéïëïãßáò ÁÐÈ, 2Éáôñüò, Á´ ÐáíåðéóôçìéáêÞ ÊáñäéïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ ÁÐÈ, Íïóïêïìåßï Á×ÅÐÁ Èåóóáëïíßêçò

22

Ç äéáäéêáóßá ôçò áèçñïóêëÞñùóçò åßíáé, óõíÞèùò, ìáêñï÷ñüíéá êáé áíáðüöåõêôç. Ïé ðñïäéáèåóéêïß ðáñÜãïíôåò óôåöáíéáßáò íüóïõ (êõñßùò êëçñïíïìéêüôçôá, êÜðíéóìá, õðåñëéðéäáéìßá, õðÝñôáóç, óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò, áëëÜ êáé Üëëïé, üðùò ç õðåñïìïêõóôåúíáéìßá) åðéôá÷ýíïõí ôç äéáäéêáóßá ôçò áèçñïóêëÞñùóçò. Åíôïýôïéò, ôá óïâáñÜ óôåöáíéáßá åðåéóüäéá ó÷åôßæïíôáé, óôçí ðëåéïøçößá ôïõò, ìå ñÞîç ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò. Ç ñÞîç áêïëïõèåßôáé áðü ó÷çìáôéóìü èñüìâïõ, ðïõ ïäçãåß óå ìåñéêÞ Þ ðëÞñç áðüöñáîç ôïõ áããåßïõ, ìå áðïôÝëåóìá ôçí êëéíéêÞ åêäÞëùóç åíüò ïîÝïò óôåöáíéáßïõ óõíäñüìïõ. ÐáñáêÜôù, ìåôÜ ôçí ðáñÜèåóç ÷ñÞóéìùí üñùí, áíáëýåôáé ç óýóôáóç ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò êáé åêôßèåíôáé ïé ðéèáíïß ìç÷áíéóìïß ðïõ ïäçãïýí óôá ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá. ÁèçñïóêëÞñùóç ïíïìÜæåôáé ç óêëÞñõíóç ôùí áèçñùìÜôùí (êáé êáôÜ óõíÝðåéá êáé ôïõ ôïé÷þìáôïò ôïõ öÝñïíôïò áããåßïõ), ëüãù áíÜðôõîçò éíþËÝîåéò êëåéäéÜ: ÁèçñïóêëÞñùóç, ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá ÕðïâëÞèçêå: 13 Öåâñïõáñßïõ 2001 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïäßåõóç: 15 Íïåìâñßïõ 2001 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ãåþñãéïò Ä. Ãéáííüãëïõ, Áè. Óïõëéþôç 17, Èåóóáëïíßêç, 546 42, ôçë 031 812613, e-mail: yan@med.auth.gr

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Ã.Ä. Ãéáííüãëïõ êáé óõí.

äïõò óõíäåôéêïý éóôïý êáé áðüèåóçò áëÜôùí áóâåóôßïõ. ÁèÞñùìá Þ áèçñùìáôéêÞ âëÜâç ïíïìÜæåôáé ç ðáèïëïãïáíáôïìéêÞ âëÜâç ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôç äéáäéêáóßá ôçò áèçñïãÝíåóçò. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò äéáâáèìßóåéò áíÜìåóá óôéò ðñùéìüôåñåò ìáêñïóêïðéêÝò ðáèïëïãïáíáôïìéêÝò âëÜâåò, ðïõ åßíáé ïé ëéðþäåéò ãñáììþóåéò, êáé óôéò üøéìåò ðïëýðëïêåò êáé åðéðåðëåãìÝíåò âëÜâåò, ðïõ ïöåßëïíôáé óå ñÞîç ôùí éíùäþí Þ áèçñùìáôéêþí ðëáêþí. Ç éíþäçò Þ áèçñùìáôéêÞ ðëÜêá áðïôåëåß ôçí ðéï ðñï÷ùñçìÝíç áèçñùìáôéêÞ âëÜâç. ¼ðùò åßíáé ãíùóôü, ïé áèçñùìáôéêÝò âëÜâåò áíáðôýóóïíôáé êõñßùò óôéò ìÝóïõ ìåãÝèïõò ìõúêÝò áñôçñßåò (üðùò ïé óôåöáíéáßåò, ïé êáñùôßäåò, ïé ìçñéáßåò ê.ëð.), óå ìåãÜëïõ ìåãÝèïõò åëáóôéêÝò áñôçñßåò (üðùò ç áïñôÞ), áëëÜ åðßóçò êáé óå öëÝâåò, üôáí áõôÝò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá áïñôïóôåöáíéáßá ðáñÜêáìøç. ÏîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá åßíáé óïâáñÜ êëéíéêÜ óõìâÜìáôá ðïõ ïöåßëïíôáé óå ñÞîç áèçñùìáôéêþí ðëáêþí, ðïõ åíôïðßæïíôáé óôéò óôåöáíéáßåò áñôçñßåò. Óôá ïîÝá óôåöáíéáßá óýíäñïìá áíÞêïõí: ç áóôáèÞò óôçèÜã÷ç, ôï ïîý äéáôïé÷ùìáôéêü êáé ôï ïîý ìç äéáôïé÷ùìáôéêü Ýìöñáãìá ôïõ ìõïêáñäßïõ, ï áéöíßäéïò èÜíáôïò ðïõ ïöåßëåôáé óå áðüöñáîç óôåöáíéáßáò áñôçñßáò, êáé óõìâÜìáôá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ðáñåìâÜóåùí åíôüò ôùí óôåöáíéáßùí, üðùò ç áããåéïðëáóôéêÞ.

Óýóôáóç ôçò ÁèçñùìáôéêÞò ÐëÜêáò Ç áèçñùìáôéêÞ ðëÜêá áðïôåëåßôáé áðü ëåßá ìõúêÜ êýôôáñá, ìáêñïöÜãá, Ô-ëåìöïêýôôáñá, êáèþò êáé åîùêõôôÜñéá èåìÝëéá ïõóßá. ÌÝóá óôçí áèçñùìáôéêÞ ðëÜêá áíåõñßóêïíôáé åðßóçò êïëëáãüíåò êáé åëáóôéêÝò ßíåò, áöñþäç êýôôáñá, ïîåéäùìÝíç LDL, êñýóôáëëïé ÷ïëçóôåñßíçò êáé åóôÝñåò ÷ïëçóôåñßíçò. Ìðïñåß åðßóçò íá ðáñáôçñçèïýí íåêñùôéêÝò åóôßåò êáé ðåñéï÷Ýò áóâÝóôùóçò. Ôá ëéðßäéá óõíéóôïýí ôïí ëéðþäç ðõñÞíá ôçò ðëÜêáò. ÃåíéêÜ, ðÜíôùò, ìéá ìÝóç áèçñùìáôéêÞ ðëÜêá áðïôåëåßôáé êáôÜ 70% áðü åîùêõôôÜñéá èåìÝëéá ïõóßá (êïëëáãüíï, åëáóôßíç, ðñùôåïãëõêÜíåò êáé ãëõêïæáìéíïãëõêÜíåò). Ôï ðñïò ôïí áõëü ôïõ áããåßïõ ôìÞìá ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò ïíïìÜæåôáé éíþäçò êÜøá êáé áðïôåëåß, êáôÜ êÜðïéï ôñüðï, Ýíá êÜëõììá

ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò ðëÜêáò. Ç éíþäçò êÜøá áðïôåëåßôáé áðü áðïðëáôõóìÝíá ëåßá ìõúêÜ êýôôáñá, ôìÞìáôá ôçò âáóéêÞò ìåìâñÜíçò, ðñùôåïãëõêÜíç êáé ìåãÜëï áñéèìü êïëëáãüíùí éíéäßùí. Ï óõíäåôéêüò éóôüò óôçí éíþäç êÜøá åßíáé ðïëý óõìðáãÞò1. Êýñéïò êáèïñéóôéêüò ðáñÜãùí ôçò ìç÷áíéêÞò áíôï÷Þò ôçò åßíáé ôï êïëëáãüíï ðïõ ðåñéÝ÷åé2.

ÑÞîç ôçò Éíþäïõò ÊÜøáò ÑÞîç ôçò éíþäïõò êÜøáò ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óôçí åêäÞëùóç ïîÝïò óôåöáíéáßïõ óõíäñüìïõ. ÑÞîç ôçò éíþäïõò êÜøáò óõìâáßíåé åßôå áõôüìáôá, åßôå êáôÜ ôç äéÜñêåéá åöáñìïãÞò åðåìâáôéêþí ìåèüäùí, üðùò åßíáé ç áããåéïðëáóôéêÞ, óôçí ðåñéï÷Þ ôçò âëÜâçò. Ç áõôüìáôç ñÞîç ïöåßëåôáé óå äéÜâñùóç Þ áíþìáëç ëÝðôõíóç, ðïõ ðáñáôçñåßôáé óõ÷íÜ óôá Üêñá ôçò âëÜâçò, üðïõ åéóÝñ÷ïíôáé, óõãêåíôñþíïíôáé êáé åíåñãïðïéïýíôáé ôá ìáêñïöÜãá. Óôá óçìåßá áõôÜ óõìâáßíåé åðßôáóç ôçò áðüðôùóçò, äçëáäÞ ôïõ ðñïãñáììáôéóìÝíïõ êõôôáñéêïý èáíÜôïõ, ôùí ëåßùí ìõúêþí êõôôÜñùí, ëüãù åðßäñáóçò ôçò éíôåñöåñüíçò-ã ðïõ ðáñÜãïõí ôá åíåñãïðïéçìÝíá Ô-ëåìöïêýôôáñá. Ôá ìáêñïöÜãá, åðßóçò, äéåãåéñüìåíá áðü åíåñãïðïéçìÝíá Ô-ëåìöïêýôôáñá åêêñßíïõí ìåôáëëïðñùôåúíÜóåò (êïëëáãåíÜóåò, åëáóôÜóåò, óôñùìåëõóßíåò)3. Ïé ìåôáëëïðñùôåúíÜóåò ðßðôïõí ôç èåìÝëéï ïõóßá êáé ðñïêáëïýí ëÝðôõíóç ôçò éíþäïõò êÜøáò. Áõôü åßíáé éäéáßôåñá åðéêßíäõíï êïíôÜ óå áðïôéôáíùìÝíåò ðåñéï÷Ýò, ãéáôß, ëüãù äéáöïñåôéêÞò åëáóôéêüôçôáò, õðÜñ÷åé öüâïò ñÞîçò ôçò ðëÜêáò êáé äéá÷ùñéóìïý êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí áõîïìåéþóåùí ôçò äéáìÝôñïõ ôïõ áããåßïõ ðïõ óõìâáßíïõí êáôÜ ôç öõóéïëïãéêÞ ëåéôïõñãßá ôïõ4. ÑÞîç Þ åîÝëêùóç ôçò éíþäïõò êÜøáò ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå åíåñãïðïßçóç ôïõ ðçêôéêïý ìç÷áíéóìïý êáé èñüìâùóç. Áõôü óõíÞèùò óõìâáßíåé óå ôìÞìáôá ëÝðôõíóçò ôçò éíþäïõò êÜøáò ðïõ êáëýðôåé ìéá ðñï÷ùñçìÝíç âëÜâç. Ó÷çìáôéóìüò èñüìâïõ êáé áéöíéäßá áðüöñáîç áñôçñßáò ìðïñåß íá óõìâåß åðßóçò ìåôÜ êáôáóôñïöÞ ôçò ìåóïêõôôáñßïõ ïõóßáò (matrix), ðïõ ïäçãåß óå ñÞîç íåüðëáóôùí áããåßùí ôùí áããåßùí (vasa vasorum). Ôá öáéíüìåíá åíåñãïðïßçóçò ôïõ ðçêôéêïý ìç÷áíéóìïý êáé ó÷çìáôéóìïý èñüìâïõ åßíáé åíôïíüôåñá, üóï âáèýôåñç åßíáé ç ñÞîç ôçò éíþäïõò 23

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

êÜøáò. Áõôü ïöåßëåôáé óôçí Üìåóç Ýêèåóç óôï áßìá Ýíôïíá èñïìâïãüíùí óôïé÷åßùí ôçò ðëÜêáò, üðùò ôï êïëëáãüíï, ï ëéðïåéäÞò ÷õëüò ôïõ ëéðþäç ðõñÞíá êáé ï éóôéêüò ðáñÜãùí ðïõ åêêñßíåôáé áðü ôá ìáêñïöÜãá5. Ôá ìÝ÷ñé óÞìåñá äåäïìÝíá óõãêëßíïõí óôï üôé ïé õðïêåßìåíåò óå ñÞîç áèçñùìáôéêÝò ðëÜêåò Ý÷ïõí ìåãáëýôåñï ëéðþäç ðõñÞíá êáé ëåðôüôåñç éíþäç êÜøá ìå åëáôôùìÝíï ðåñéå÷üìåíï óå êïëëáãüíï êáé ãëõêïæáìéíïãëõêÜíåò2,5,6. Ôï êïëëáãüíï ôçò éíþäïõò êÜøáò, ðïõ êáèïñßæåé êáé ôç ìç÷áíéêÞ áíôï÷Þ ôçò, üðùò åßíáé ãíùóôü, ìðïñåß íá åëáôôùèåß ìå äýï ôñüðïõò: åßôå ìå åëÜôôùóç ôçò óýíèåóÞò ôïõ, åßôå ìå áýîçóç ôçò áðïäïìÞò ôïõ. Ôï êïëëáãüíï, êáé ãåíéêÜ ç èåìÝëéá ïõóßá, ðáñÜãåôáé áðü ôá ëåßá ìõúêÜ êýôôáñá. ÅðïìÝíùò åßíáé áíáìåíüìåíï ôï öáéíüìåíï ôçò ðåíßáò óå ëåßá ìõúêÜ êýôôáñá ôùí åðéêßíäõíùí íá ñáãïýí áèçñùìáôéêþí ðëáêþí êáé éäéáßôåñá óå ïñéóìÝíá óçìåßá ôïõò5,7. Ç áýîçóç ôçò áðïäïìÞò ôïõ êïëëáãüíïõ ïöåßëåôáé óå ðáñáãùãÞ ðñùôåïëõôéêþí åíæýìùí, êõñßùò ôçò ïéêïãÝíåéáò ôùí ìåôáëëïðñùôåúíáóþí (êïëëáãåíÜóåò, ãåëáôéíÜóåò, óôñùìåëõóßíåò). Ïé ìåôáëëïðñùôåúíÜóåò åêêñßíïíôáé êõñßùò áðü ôá åíåñãïðïéçìÝíá ìïíïêýôôáñá ìáêñïöÜãá, ôùí ïðïßùí, åðïìÝíùò, ç ðáñïõóßá åßíáé áíáìåíüìåíç óå áõîçìÝíï áñéèìü óôá óçìåßá ôçò ñÞîåùò8. Ïé ìåôáëëïðñùôåúíÜóåò åêêñßíïíôáé óå ëáíèÜíïõóá ðñïåíæõìéêÞ ìïñöÞ ðïõ ÷ñåéÜæåôáé åîùêõôôÜñéá åíåñãïðïßçóç ãéá íá äñÜóïõí. ¸íáò áðü ôïõò êýñéïõò ôñüðïõò åíåñãïðïßçóÞò ôïõò åßíáé ç ðáñïõóßá åíåñãïðïéçìÝíùí (áðïêïêêéùìÝíùí) ìáóôïêõôôÜñùí, ðïõ áöèïíïýí óôéò ðåñéï÷Ýò ñÞîåùò. ÓçìåéùôÝïí üôé ôá åíåñãïðïéçìÝíá ìáóôïêýôôáñá óõìâÜëëïõí Üìåóá óôçí áðïäüìçóç ôçò èåìåëßïõ ïõóßáò ôçò éíþäïõò êÜøáò ìå ôçí ðáñáãùãÞ ðñùôåïëõôéêþí åíæýìùí üðùò ç ôñõðôÜóç êáé ç ÷õìÜóç9. Ç ÷ñïíßæïõóá öëåãìïíÞ ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò óõíåðÜãåôáé óõóóþñåõóç åíåñãïðïéçìÝíùí Ô-ëåìöïêõôôÜñùí ðïõ ðáñÜãïõí éíôåñöåñüíç-ã. Ç éíôåñöåñüíç-ã êáôáóôÝëëåé ôïí ðïëëáðëáóéáóìü ôùí ëåßùí ìõúêþí êõôôÜñùí, ðñïÜãåé ôïí ðñïãñáììáôéóìÝíï èÜíáôü ôïõò, äçëáäÞ åðéôåßíåé ôï öáéíüìåíï ôçò áðüðôùóÞò ôïõò, êáé åðçñåÜæåé ôçí éêáíüôçôÜ ôïõò íá ðáñÜãïõí êïëëáãüíï10.

24

Ã.Ä. Ãéáííüãëïõ êáé óõí.

×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò åðéêßíäõíçò íá ñáãåß áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò Ìå âÜóç ôá ðáñáðÜíù, ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò åðéêßíäõíçò ãéá ñÞîç ðëÜêáò åßíáé ìåãÜëïò ëéðþäçò ðõñÞíáò êáé ëåðôÞ éíþäçò êÜøá ìå åëáôôùìÝíç ðïóüôçôá êïëëáãüíïõ, ìåéùìÝíï áñéèìü ëåßùí ìõúêþí êõôôÜñùí êáé áõîçìÝíï áñéèìü åíåñãïðïéçìÝíùí ìáêñïöÜãùí êáé ìáóôïêõôôÜñùí.

Ðõñïäïôéêïß ìç÷áíéóìïß Ãéá íá óõìâåß ñÞîç ôçò éíþäïõò êÜøáò èá ðñÝðåé íá äñÜóïõí åðéðëÝïí ðõñïäïôéêïß ìç÷áíéóìïß, üðùò åßíáé áéìïäõíáìéêïß ðáñÜãïíôåò êáé ìç÷áíéêÝò äõíÜìåéò. Ç ôïé÷ùìáôéêÞ äéáôìçôéêÞ ôÜóç (wall shear stress), ç ôïé÷ùìáôéêÞ ôÜóç (wall stress), ç êÜìøç, ç óõìðßåóç, ïé äéáêõìÜíóåéò ôçò áñôçñéáêÞò ðßåóçò åßíáé ìåñéêïß áðü ôïõò óõíçèéóìÝíïõò ðõñïäïôéêïýò ìç÷áíéóìïýò11. ÑÞîç ìðïñåß åðßóçò íá óõìâåß áðü áýîçóç ôçò ðßåóçò åíôüò ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò ëüãù áããåéüóðáóìïõ, áéìïññáãßáò áðü ôá vasa vasorum, ìåôÜäïóçò ôçò áõîçìÝíçò ðßåóçò áðü ôïí áõëü ôçò áñôçñßáò, Þ ïéäÞìáôïò ôçò ðëÜêáò12,13.

Óôáèåñïðïßçóç ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò Ãéá ôç óôáèåñïðïßçóç ôçò áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò åßíáé ëïãéêü ôï åíäéáöÝñïí íá åóôéÜæåôáé óôçí áëëáãÞ ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí åêåßíùí ðïõ ôçí êáèéóôïýí åðéñåðÞ óå ñÞîç. ¸ôóé ç õðïëéðéäáéìéêÞ áãùãÞ öáßíåôáé íá åëáôôþíåé ôï ìÝãåèïò ôïõ ëéðþäïõò ðõñÞíá ðñïûðáñ÷ïõóþí ðëáêþí. ÌåëÝôåò óå ðåéñáìáôüæùá äåß÷íïõí åðßóçò üôé ç ÷ïñÞãçóç õøçëÞò ðõêíüôçôáò ëéðïðñùôåúíþí (HDL) åðéôõã÷Üíåé ðáñüìïéá áðïôåëÝóìáôá ëüãù áíôßóôñïöçò ìåôáöïñÜò ôçò ÷ïëçóôåñßíçò14. Öáßíåôáé, ôïõëÜ÷éóôïí ðåéñáìáôéêÜ, üôé ç åëÜôôùóç ôùí ëéðéäßùí ðñïêáëåß áëõóßäá åõåñãåôéêþí áðïôåëåóìÜôùí, üðùò ç ïìáëïðïßçóç ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ åíäïèçëßïõ, ç åëÜôôùóç ôùí åóôÝñùí ôçò ÷ïëçóôåñßíçò, ç ìåßùóç ôùí ìáêñïöÜãùí êáé áöñùäþí êõôôÜñùí áðü ôéò áèçñùìáôéêÝò âëÜâåò, ç åîáöÜíéóç ôùí vasa vasorum êáé ç áýîçóç ôïõ êïëëáãüíïõ15,16. Êåíôñéêü óçìåßï ôçò óôáèåñïðïßçóçò ôçò

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Ã.Ä. Ãéáííüãëïõ êáé óõí.

áèçñùìáôéêÞò ðëÜêáò áðïôåëåß ç åëÜôôùóç ôïõ áñéèìïý ôùí ìáêñïöÜãùí. Ç åëÜôôùóÞ ôïõò, åêôüò ôçò õðïëéðéäáéìéêÞò, åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôç ÷ïñÞãçóç áíôéïîåéäùôéêþí, üðùò êáé áðïëéðïðñùôåÀíçò Á-É Milano óå ðåéñáìáôéêÜ ìïíôÝëá17,18. Ç åëÜôôùóç ôùí ëéðéäßùí êáé ç áíôéïîåéäùôéêÞ èåñáðåßá âåëôéþíïõí, ãåíéêÜ, ôç ëåéôïõñãéêüôçôá ôïõ åíäïèçëßïõ êáé ìÜëéóôá ôçí åíäïèçëéïåîáñôþìåíç áããåéïêéíçôéêÞ ëåéôïõñãßá19. Óôá ðëáßóéá ôçò áðïöõãÞò ôçò ñÞîåùò ôùí áèçñùìáôéêþí ðëáêþí ðñÝðåé íá ôïíéóôåß ç áðïöõãÞ, êáôÜ ôï äõíáôüí, ôùí ðõñïäïôéêþí åêåßíùí ìç÷áíéóìþí ðïõ ìðïñïýí íá åëåã÷èïýí. ¸ôóé, óõíéóôÜôáé áðïöõãÞ áêáôÜëëçëçò óå Ýíôáóç êáé äéÜñêåéá Üóêçóçò óå êÜèå óõãêåêñéìÝíï Üôïìï, áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá ôïõ, ôç öõóéêÞ ôïõ êáôÜóôáóç, ôçí ýðáñîç Þ ü÷é íüóïõ20.

ÓõìðÝñáóìá ÓõìðåñáóìáôéêÜ, ç ñÞîç åõðáèþí áèçñùìáôéêþí ðëáêþí ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óôçí åêäÞëùóç ïîÝùí óôåöáíéáßùí óõíäñüìùí. Ãéá ôçí áðïöõãÞ ôùí óïâáñþí áõôþí êëéíéêþí óõìâáìÜôùí óõíéóôÜôáé õðïëéðéäáéìéêÞ áãùãÞ, ÷ïñÞãçóç áíôéïîåéäùôéêþí ïõóéþí êáé áíÜëïãç ðñïóáñìïãÞ ôçò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ áôüìïõ.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

Âéâëéïãñáößá 1. The pathogenesis of atherosclerosis. In: Brawnwald E (ed). Heart disease, WB Saunders Co, pp 1105-1122, 1997.

2. Loree HM, Kamm RD, Stringfellow RG, et al.

Effects of fibrous cap thickness on peak circumferential stress in model atherosclerotic vessels. Circ Res, 71: 850-858, 1992.

3. Ross R. Atheromatosis-an inflammatory disease.

N Engl J Med, 340: 115-126, 1999.

4. Berliner JA, Navab M, Fogelman AM, Frank JS, et al. Atherosclerosis: Basic mechanisms: oxidation, inflammation, and genetics. Circulation, 91: 2488-2496, 1995.

5. Davies MJ, Richardson PD, Woolf N, et al.

Risk of thrombosis in human atherosclerotic plaques: Role of extracellular lipid, macrophage,

14.

15.

16.

17.

and smooth muscle cell content. Br Heart J, 69: 377-381, 1993.

Davies MJ. A macro and micro view of coronary vascular insult in ischemic heart disease.

Circulation, 82(suppl II): II-38–II-46, 1990,.

Van der Wall AC, Becker AE, van der Loos CM, et al. Site of intimal rupture or erosion of thrombosed coronary atherosclerotic plaques is characterized by an inflammatory process irrespective of the dominant plaque morphology.

Circulation, 89: 36-44, 1994.

Galis ZS, Sukhova CK, Lark MW, et al. Increased expression of matrix-metalloproteinases and matrix degrading activity in vulnerable regions of human atherosclerotic plaques. J Clin Invest, 94: 2493-2503, 1994.

Kaartinen M, Penttilä A, Kovanen PT. Accumulation of activated mast cells in the shoulder region of human coronary atheroma, the predilection site of atheromatous rupture. Circulation, 90: 1669-1678, 1994.

Hansson GK, Holm J, Jonasson L. Detection of activated T lymphocytes in the human atherosclerotic plaque. Am J Path, 138: 791-798, 1991.

Lee RT, Kamm RD. Vascular mechanics for the cardiologist. J Am Coll Cardiol, 23:12891295, 1994.

Kaski JC, Tousoulis D, Mc Fadden E, et al.

Variant angina pectoris: Role of coronary spasm in the development of fixed coronary obstractions. Circulation, 85: 619-626, 1992.

Zhang Y, Cliff WJ, Shoefl GI, et al. Immunohistochemical study of intimal microvessels in coronary atherosclerosis. Am J Pathol, 143: 164172, 1999.

Badimon JJ, Badimon L, Fuster V. Regression of atherosclerotic lesions by high density lipoprotein plasma fraction in the cholasterol-fed rabbit. J Clin Invest, 85: 1234-1241, 1990.

Benzuly KH, Padgett RC, Kaul S, et al. Funcional improvement precedes structural regression of atherosclerosis. Circulation, 89: 18101818, 1994.

Williams JK, Armstrong ML, Heistad DD. Vasa vasorum in atherosclerotic coronary arteries: Responses to vasoactive stimuli and regression of atherosclerosis. Circ Res, 62: 515-23, 1988.

Amali S, Nilsson AH, Cerceck B, et al: Recombinant Apo-A1 Milano reduces intimal thickening in hypercholesterolemic rabbits. Circulation, 9: 1935-1941, 1994.

25

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

18. Ferns GAA, Foster L, Stewart-Lee A, et al.

Probucol inhibits neointimal thickening and macrophage accumulation after balloon-injury in the cholesterol-fed rabbit. Proc Natl Acad Sci USA, 89: 11312-11316, 1992.

19. Teasure C, Klein J, Weintraub W, et al. Benefitial effects of cholesterol lowering therapy on

26

Ã.Ä. Ãéáííüãëïõ êáé óõí.

the coronary endothelium in patients with coronary artery disease. N Engl J Med, 332: 481487, 1995.

20. Ciampricotti R, Deckers JW, Taverne R, et al.

Characteristics of conditioned and sedentary men with acute coronary syndromes. Am J Cardiol, 73:219-222, 1994.

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

Å. ÊïóìÜ êáé óõí.

ÓÕÍÔÏÌÇ ÁÍÁÖÏÑÁ BRIEF REPORT Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 27-31, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 27-31, 2002

Ôñáõìáôéóìïß ôùí íåïãéëþí êáé ôùí ìïíßìùí äïíôéþí Å. ÊïóìÜ1, Å. ÊáêêáâÜ1, É. ËáìðáäÜêçò2

Ðåñßëçøç Ïé ôñáõìáôéóìïß ôùí äïíôéþí êáé ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ óôüìáôïò, áðïôåëïýí ðñüêëçóç ãéá ôïí ïäïíôßáôñï. ÁñêåôÜ õøçëü ðïóïóôü ôùí ðáéäéþí, ðåñßðïõ ôï 30%, õößóôáôáé êÜðïôå Ýíá ïäïíôïóôïìáôïëïãéêü ôñáõìáôéóìü. Ïé óõíçèÝóôåñåò áéôßåò ôùí ôñáõìÜôùí áõôþí åßíáé ïé áèëçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, ôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá, ïé ðôþóåéò êáé ôÝëïò ç êáêïðïßçóç. Ï ñüëïò ôïõ ïäïíôéÜôñïõ óôéò ðåñéðôþóåéò áõôÝò óõíßóôáôáé óôçí åíçìÝñùóç ôùí ãïíÝùí ó÷åôéêÜ ìå ôéò åðéðôþóåéò ôùí ôñáõìáôéêþí âëáâþí ôùí íåïãéëþí óôá äéÜäï÷Ü ôïõò ìüíéìá, ïé ïðïßåò ðïëëÝò öïñÝò ìðïñåß íá åßíáé áñêåôÜ óïâáñÝò, óôçí ðñüëçøç (ìå ôç ÷ñÞóç ðñïóôáôåõôéêþí íáñèÞêùí), óôç óùóôÞ äéÜãíùóç êáé óôçí êáôÜëëçëç áíôéìåôþðéóç êÜèå ðåñßðôùóçò. Ç èåñáðåßá ðñÝðåé íá áðïóêïðåß óôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò ëåéôïõñãßáò êáé ôçò áéóèçôéêÞò ôïõ áóèåíïýò, áëëÜ êáé óôçí ðñïóôáóßá ôçò ãåíéêüôåñçò õãåßáò ôïõ.

Traumatic injuries of the primary and permanent teeth E. Kosma, E. Kakkava, I. Lampadakis Summary Oral and tooth injuries often become a serious condition for the patient and a real challenge for the dentist. A high percentage of children, approximately 30%, experience an oral trauma at least once in their lives. The most common causes of these injuries are athletic activities, car accidents, falls, and child abuse. The roll of the dentist is to provide information about the consequences that traumatic injuries of the deciduous teeth may have on their permanent successors, and to encourage the prevention of these injuries (by suggesting the use of protective splints) to establish the correct diagnosis and to carry out the appropriate treatment for each individual case. The treatment should be aimed towards both the functional and the aesthetic rehabilitation of the patient, thereby contributing to their overall health Key words: Trauma, deciduous teeth, permanent teeth, splint, child abuse.

1

Ïäïíôßáôñïé, 2ÄéåõèõíôÞò, Ïäïíôéáôñéêü ÔìÞìá Ð.Ã.Í.Á. “Ï ÅÕÁÃÃÅËÉÓÌÏÓ”

ÅéóáãùãÞ ¸÷åé õðïëïãéóèåß üôé ôï ðåñßðïõ 30% ôùí ðáéäéþí õößóôáíôáé êÜðïôå Ýíáí ïäïíôïóôïìáôïëïãéêü ôñáõìáôéóìü1. Ïé âßáéïé ôñáõìáôéóìïß åßíáé óõ÷íü öáéíüìåíï ôçò ðñïó÷ïëéêÞò êáé ó÷ïëéêÞò çëéêßáò êáé ðåñéëáìâÜíïõí åêôüò áðü ôá ôñáýìáôá ôùí ìáëáêþí ìïñßùí ôïõ óôüìáôïò êáé ôïõ ðñïóþðïõ, ôçí áäáìáíôßíç, ôçí ïäïíôßíç, ôïí ðïëöü, ôï ðåñéïäüíôéï êáé ôï öáôíéáêü ïóôïýí. Ïé ðåñéóóüôåñïé ôñáõìáôéóìïß (54%) ïöåßëïíôáé óå ðôþóåéò êáé ç ðëåéïøçößá ôùí áóèåíþí åßíáé ìåôáîý 9 êáé 14 åôþí. Ôá ðëÝïí åêôåèåéìÝíá äüíôéá óôá áôõ÷Þìáôá åßíáé ïé Üíù êåíôñéêïß ôïìåßò, ðïõ õðüêåéíôáé óôéò ðåñéóóüôåñåò ôñáõìáôéêÝò âëÜâåò êáé óôéò óõíÝðåéÝò ôïõò êáé ùò ðñïäéáèåóéêüò ðáñÜãïíôáò èåùñåßôáé ç áõîçìÝíç ïñéæüíôéá ðñüôáîç2.

ËÝîåéò êëåéäéÜ: ôñáýìá, íåïãéëÜ äüíôéá, ìüíéìá äüíôéá, íÜñèçêåò, êáêïðïßçóç. ÕðïâëÞèçêå: 13 MáÀïõ 1998 1ç öïñÜ åðáíõðïâëÞèçêå: 15 Äåêåìâñßïõ 2000 2ç öïñÜ åðáíõðïâëÞèçêå: 17 Äåêåìâñßïõ 2001 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïäßåõóç: 23 Éáíïõáñßïõ 2002 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: EëÝíç ÊïóìÜ, ÍéêïìÜ÷ïõ 17, Çëéïýðïëç, Ô.Ê. 163 41 27

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÁèëçôéêÝò êáêþóåéò Ôá óõíÞèç ôñáýìáôá ôùí ìáëáêþí ìïñßùí ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ óôüìáôïò êáé ôïõ ðñïóþðïõ, ðïõ ïöåßëïíôáé óå áèëçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ðåñéëáìâÜíïõí ôéò åê÷õìþóåéò, ôéò âëÜâåò êáé ôá áéìáôþìáôá ôùí ìáëáêþí éóôþí. ÁõôÝò ïé êáôáóôÜóåéò ìðïñåß íá õðïêñýðôïõí âëÜâç ôùí õðïêåßìåíùí óêëçñþí éóôþí êáé ðñÝðåé íá äéåñåõíçèïýí áêôéíïãñáöéêÜ. Ïé áóèåíåßò ìå ïäïíôéáôñéêÜ ôñáýìáôá åßíáé äõíáôüí íá Ý÷ïõí õðïóêëçñßäéï áéìÜôùìá ïîåßáò ìïñöÞò, êÜôáãìá ôïõ êñáíßïõ Þ êÜôáãìá ôïõ êïíäýëïõ Þ ôùí ïóôþí ôïõ ðñïóþðïõ. Ôá êëåéóôÜ ôñáýìáôá ôçò êåöáëÞò ìðïñåß íá åßíáé áéôßá åíäïêñáíéáêÞò áéìïññáãßáò Þ áéìïññáãßáò ôïõ åãêåöáëéêïý óôåëÝ÷ïõò êáé ï ôñáõìáôéóìüò ìðïñåß íá ìçí åßíáé åìöáíÞò ãéá áñêåôÝò þñåò Þ êáé çìÝñåò. ÅðïìÝíùò åßíáé áíáãêáßá ç óõóôçìáôéêÞ ðáñáêïëïýèçóç ôïõ ðáéäéïý áðü ôïõò ãïíåßò êáé ç ìåôáöïñÜ ôïõ óôï íïóïêïìåßï óôçí ðåñßðôùóç ðïõ áéóèáíèåß Ýíôïíç êåöáëáëãßá, ðáñáôåôáìÝíç æÜëç êáé ßëéããï Þ äõó÷Ýñåéá óôçí áöýðíéóç1. ¢ëëåò âëÜâåò ðïõ ïöåßëïíôáé óå áèëçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò åßíáé ôá êáôÜãìáôá, ïé åíóöçíþóåéò êáé ïé áðïðôþóåéò äïíôéþí. ÓõíéóôÜôáé ëïéðüí, ç ÷ñÞóç ðñïóôáôåõôéêþí íáñèÞêùí ãéá ôçí áðïôñïðÞ ôïõ ôñáõìáôéóìïý ôùí ìáëáêþí éóôþí, ôùí êáêþóåùí êáé ôùí êáôáãìÜôùí. Ïé íÜñèçêåò áõôïß ëåéôïõñãïýí óáí ìÝóï áðïññüöçóçò ôùí ðéÝóåùí, äéá÷ùñßæïõí ôïõò ïäïíôéêïýò öñáãìïýò, áðïññïöïýí êáé åîïõäåôåñþíïõí äõíÜìåéò ìå êáôåýèõíóç áðü êÜôù ðñïò ôá åðÜíù êáé åìðïäßæïõí ôç ìåôáöïñÜ ôïõò óôïí êüíäõëï ôçò êÜôù ãíÜèïõ êáé ìÝóù áõôïý óôïí åãêÝöáëï3. ÕðÜñ÷ïõí ôÝóóåñéò ôýðïé ðñïóôáôåõôéêþí íáñèÞêùí ôïõ óôüìáôïò: 1. ÍÜñèçêáò åìðïñßïõ.

2. ÍÜñèçêáò ðïõ êáôáóêåõÜæåôáé áðü èåñìïðëáóôéêÜ õëéêÜ.

3. ÍÜñèçêáò ðïõ êáôáóêåõÜæåôáé åéäéêÜ ãéá êÜèå óôüìá ìå åí øõ÷ñþ ðïëõìåñéæüìåíç áêñõëéêÞ ñçôßíç.

4. ÍÜñèçêáò äéáöáíÞò ðïõ êáôáóêåõÜæåôáé áðü åí èåñìþ ðïëõìåñéæüìåíç áêñõëéêÞ ñçôßíç óå óõíèÞêåò ðßåóçò. ¼ëïé ïé íÜñèçêåò ðñïóôáóßáò ôïõ óôüìáôïò ðáñÝ÷ïõí éêáíïðïéçôéêÞ áóöÜëåéá, üìùò ï ðñïáíáöåñèåßò íÜñèçêáò õð’ áñéèì. (4), äßíåé ìÝ÷ñé óÞìåñá ôïí ìÝãéóôï âáèìü ðñïóôáóßáò ëüãù ôçò 28

Å. ÊïóìÜ êáé óõí.

áêñéâÝóôåñçò åöáñìïãÞò ôïõ4. Ç ÅèíéêÞ ÁèëçôéêÞ Ïìïóðïíäßá ôùí êïëåãßùí ôùí ÇÐÁ áðáßôçóå ôï 1974 ôç ÷ñÞóç íáñèÞêùí áðü ôïõò ðáßêôåò ôïõ foot-ball (áìåñéêÜíéêï ðïäüóöáéñï) êáé áðü ôüôå õðÞñîå ìßá ìåßùóç ôïõ ðïóïóôïý ôùí ôñáõìÜôùí ðïõ åß÷áí ó÷Ýóç ìå ôï óôüìá êáé ôï ðñüóùðï áðü 50% óå ëéãüôåñï áðü 1%5. ÊáôÜ óõíÝðåéá ç óõíåñãáóßá ôïõ ïäïíôéÜôñïõ ìå áèëçôéêïýò óõëëüãïõò êáé ç ðáñïõóßá ôïõ óôéò áèëçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò óõíôåëåß ü÷é ìüíï óôç èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí ôñáõìáôéóìÝíùí áèëçôþí, áëëÜ êáé óôçí áðïôñïðÞ ðïëëþí ôñáõìÜôùí ðïõ ìðïñåß íá ðñïêýøïõí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí áãþíùí, ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðáñáðÜíù íáñèÞêùí.

Êáêïðïßçóç Ôñáýìáôá óôçí ðåñéï÷Þ ôçò êåöáëÞò ôïõ ôñá÷Þëïõ ìðïñåß íá åßíáé åíäåßîåéò êáêïðïßçóçò ôïõ ôñáõìáôéóìÝíïõ áôüìïõ. Ç êáêïðïßçóç óôï ïéêïãåíåéáêü ðåñéâÜëëïí ðåñéëáìâÜíåé ôç öõóéêÞ êáé øõ÷ïëïãéêÞ êáêïðïßçóç ðáéäéþí êáé ôùí Üëëùí áôüìùí ðïõ óõìâéþíïõí óôçí ßäéá óôÝãç6. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ðïëý äéáäåäïìÝíï öáéíüìåíï êáé áíáöÝñåôáé óå äýï ùò Ýîé åêáôïììýñéá áíèñþðïõò óôéò ÇÐÁ7. Ôá ðáéäéÜ ëüãù ôçò óùìáôéêÞò êáé äéáíïçôéêÞò áíùñéìüôçôÜò ôïõò äéáôñÝ÷ïõí êéíäýíïõò üðùò: ç óùìáôéêÞ, øõ÷ïëïãéêÞ êáé óåîïõáëéêÞ êáêïðïßçóç, ç ðáñáìÝëçóç ôçò ãåíéêÞò êáé ïäïíôéáôñéêÞò ôïõò õãåßáò, ç Ýëëåéøç ôçò öõóéïëïãéêÞò áíÜðôõîçò ëüãù ðëçììåëïýò äéáôñïöÞò êáé ç Ýëëåéøç áóöÜëåéáò êáé ðñïóôáóßáò8. Ïé ïäïíôßáôñïé åîåôÜæïõí óõíÞèùò áóèåíåßò ìå ôñáýìáôá óôçí êåöáëÞ, óôïí ôñÜ÷çëï êáé óôï ðñüóùðï êáé ðñÝðåé íá âåëôéùèïýí ïé ãíþóåéò ôïõò óå èÝìáôá êáêïðïßçóçò, þóôå íá óõìâÜëëïõí óôçí áíáãíþñéóç, óôïí êáôÜëëçëï ÷åéñéóìü êáé óôçí ðñüëçøç áõôïý ôïõ öáéíïìÝíïõ9. Åßíáé åíäéáöÝñïí, áëëÜ ëßãï ãíùóôü, üôé ïé ïíïìáôïëïãéêïß ôñáõìáôéóìïß åßíáé ôï ðñþôï åýñçìá êáêïðïßçóçò êáé ï ïäïíôßáôñïò ßóùò åßíáé ï ðñþôïò ëåéôïõñãüò õãåßáò ï ïðïßïò Ý÷åé ðñüóâáóç óôï êáêïðïéçìÝíï ðáéäß10. Ç åðéóôçìïíéêÞ ãíþóç óÞìåñá ðñïóöÝñåé áîéüðéóôá êñéôÞñéá ãéá ôïí êáèïñéóìü ôùí ðåñéðôþóåùí ôçò óùìáôéêÞò Þ øõ÷ïëïãéêÞò, âßáò êáé ðáñáìÝëçóçò ôùí ðáéäéþí”. Óå ìåñéêÝò ïìÜäåò áóèåíþí õðÜñ÷ïõí áîéüëïãïé

Å. ÊïóìÜ êáé óõí.

êëéíéêïß äåßêôåò êáêïðïßçóçò üðùò ð.÷. áñêåôÜ êáôÜãìáôá ôùí åðéìÞêùí ïóôþí óå ìéêñÜ ðáéäéÜ12, Þ ç ñÞîç ôïõ ÷áëéíïý áðü ôéò óôïìáôïðñïóùðéêÝò êáêþóåéò ç ïðïßá áíáöÝñåôáé óáí ðáèïãíùìïíéêü óôïé÷åßï êáêïðïßçóçò13. ÌÝóá óå áõôü ôï ðëáßóéï ôï 1989 ç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí õéïèÝôçóå ïìüöùíá ôç óýìâáóç ãéá ôá äéêáéþìáôá ôùí ðáéäéþí. Ìå ôçí åöáñìïãÞ ôùí Üñèñùí ôçò óýìâáóçò áó÷ïëåßôáé ç UNICEF14.

Äéáßñåóç ïäïíôéêþí ôñáõìáôéóìþí Ç Ðáãêüóìéá ÏñãÜíùóç Õãåßáò (Ð.Ï.Õ.) êáèéÝñùóå Ýíá óýóôçìá ìå ôï ïðïßï ïé ïäïíôïóôïìáôïëïãéêïß ôñáõìáôéóìïß äéáéñïýíôáé óå äýï ìåãÜëåò êáôçãïñßåò: Á) óôïõò ôñáõìáôéóìïýò ôùí óêëçñþí ïäïíôéêþí éóôþí êáé ôïõ ðïëöïý êáé Â) óôïõò ôñáõìáôéóìïýò ôùí ðåñéïäïíôéêþí éóôþí (ðåñéïäïíôéêÞ ìåìâñÜíç êáé öáôíéáêü ïóôïýí). Á. ¸íá ðïëý äõóÜñåóôï óýìâáìá ãéá ôïí áóèåíÞ ðïõ óõ÷íÜ êáëåßôáé íá áíôéìåôùðßóåé ï ïäïíôßáôñïò åßíáé ôï êÜôáãìá ôïõ äïíôéïý. Ùò áßôéá ôùí êáôáãìÜôùí èåùñïýíôáé êáôÜ êýñéï ëüãï ïé ôñáõìáôéêÝò âëÜâåò êáé ç ôåñçäüíá. Äåõôåñåýïíôá áßôéá åßíáé ïé êáêïß ÷åéñéóìïß ôïõ ïäïíôéÜôñïõ óå äéÜöïñåò åðåìâÜóåéò, üðùò åßíáé ç åîáãùãÞ äïíôéïý ôïõ óýóôïé÷ïõ Þ áíôßóôïé÷ïõ çìéìïñßïõ, ìåßæïíåò ÷åéñïõñãéêÝò åðåìâÜóåéò, ç êáêÞ õðÝñìåôñç äéÜíïéîç ôïõ ìõëéêïý èáëÜìïõ êáôÜ ôçí åíäïäïíôéêÞ èåñáðåßá, ï âñõãìüò (ôñßîéìï êáé óößîéìï ôùí äïíôéþí) êáé ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí äïíôéþí ùò åñãáëåßá (Üíïéãìá öéáëþí, êüøéìï óêëçñþí õëéêþí ê.ëð.). ¸íáò ðñáêôéêüò ôñüðïò ôáîéíüìçóçò ôùí ôñáõìáôéóìþí áõôÞò ôçò êáôçãïñßáò, áíÜìåóá óå ðïëëïýò ðïõ Ý÷ïõí ðñïôáèåß, åßíáé áíÜëïãá ìå ôç ãñáììÞ ôïõ êáôÜãìáôïò15: 1) ÊÜôáãìá ìýëçò ìå áðþëåéá ìüíï áäáìáíôßíçò ÷ùñßò áðïêÜëõøç ïäïíôßíçò.

2) ÊÜôáãìá ìýëçò ìå áðïêÜëõøç ïäïíôßíçò.

3) ÊÜôáãìá ìýëçò ìå áðïêÜëõøç ôïõ ðïëöïý.

4) ÊÜôáãìá ñßæáò.

5) ÊÜôáãìá ìýëçò êáé ôìÞìáôïò ôçò ñßæáò. Ç èåñáðåõôéêÞ ðáñÝìâáóç Ý÷åé åõñý öÜóìá åðéëïãþí. Áðü ôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò áéóèçôéêÞò ôïõ äïíôéïý ìå óýíèåôç ñçôßíç êáé ðáñáêïëïýèçóç óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç üôáí äåí ðáñá-

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

ôçñåßôáé ðüíïò, ôçí ðïëöïôïìÞ Þ ôçí åíäïäïíôéêÞ èåñáðåßá ðïõ áêïëïõèïýìå óôçí ðåñßðôùóç åêôåôáìÝíçò ðïëöéêÞò âëÜâçò Þ ðïëöéêÞò íÝêñùóçò, Ýùò ôçí áêñïññéæåêôïìÞ óôçí ðåñßðôùóç êáôÜãìáôïò ôçò ñßæáò. Ç çëéêßá ôïõ ðáéäéïý êáé ôï åßäïò ôïõ êáôÜãìáôïò åßíáé äýï êáèïñéóôéêïß ðáñÜãïíôåò üóïí áöïñÜ óôïí ôñüðï áíôéìåôþðéóçò ôçò êÜèå ðåñßðôùóçò^ áí èá åßíáé äçëáäÞ ï êëéíéêüò ïäïíôßáôñïò óõíôçñçôéêüò Þ äñáóôéêüò óôïõò ÷åéñéóìïýò ôïõ. ÓùóôÞ áíôéìåôþðéóç ôïõ ôñáýìáôïò ôùí íåïãéëþí äåí óçìáßíåé áðáñáßôçôá äéáôÞñçóÞ ôïõò óôï öñáãìü, üðùò éó÷ýåé ãéá ôá ìüíéìá. Ï ôåëéêüò óêïðüò åßíáé ç áðïöõãÞ êÜðïéáò âëÜâçò óôá ìüíéìá, þóôå íá áíáðôõ÷èïýí êáé íá áíáôåßëïõí óùóôÜ. Â. Óôç äåýôåñç êáôçãïñßá ðåñéëáìâÜíïíôáé: 1) ÄéÜóåéóç ôïõ äïíôéïý: ÁíáöÝñåôáé óáí ôï áðïôÝëåóìá ìéêñÞò âëÜâçò óôïí ðåñéïäïíôéêü óýíäåóìï ëüãù åðßäñáóçò ôñáõìáôéêÞò äýíáìçò óôï äüíôé ÷ùñßò íá óõíïäåýåôáé áðü êéíçôéêüôçôá Þ ìåôáôüðéóç. ÓõíÞèùò äåí åìöáíßæïíôáé åðéðëïêÝò, ðáñáôçñåßôáé áðëþò áõîçìÝíç åõáéóèçóßá óôçí åðßêñïõóç, áëëÜ ìåñéêÝò öïñÝò ìðïñåß íá ðáñïõóéáóôåß áëëáãÞ ôïõ ÷ñþìáôïò ôïõ äïíôéïý Þ óõñßããéï, ëüãù íÝêñùóçò ôïõ ðïëöïý.

2) Êéíçôéêüôçôá ÷ùñßò ìåôáôüðéóç: Ôá äüíôéá ðïõ õößóôáíôáé áõôÞ ôçí ôñáõìáôéêÞ âëÜâç åìöáíßæïõí áíþìáëç êéíçôéêüôçôá, áëëÜ ðáñáìÝíïõí óôç öõóéïëïãéêÞ ôïõò èÝóç óôïí ïäïíôéêü öñáãìü. Óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò ðáñïõóéÜæåôáé áéìïññáãßá êáé ïßäçìá óôçí ðáñõöÞ ôùí ïýëùí ãýñù áðü ôïí áõ÷Ýíá ôïõ äïíôéïý.

3) ÐëÜãéá ìåôáôüðéóç: Åßíáé ç ðáñåéáêÞ Þ ãëùóóéêÞ ìåôáôüðéóç ôùí ôñáõìáôéóìÝíùí äïíôéþí.

4) ÅíóöÞíùóç: Ùò åíóöÞíùóç ÷áñáêôçñßæåôáé ç ìåôáôüðéóç ôïõ äïíôéïý ðñïò áêñïññéæéêÞ êáôåýèõíóç, ðïõ óõíïäåýåôáé áðü êáôáóôñïöÞ Þ êÜôáãìá ôïõ öáôíßïõ þóôå ôï äüíôé íá ðÜñåé ôç íÝá ôïõ èÝóç.

5) ÌåñéêÞ åêãüìöùóç: Ìå ôïí üñï áõôü ÷áñáêôçñßæïõìå ôç ìåñéêÞ ìåôáôüðéóç ôïõ äïíôéïý Ýîù áðü ôï öáôíßï ôïõ, ç ïðïßá óõíÞèùò óõíïäåýåôáé êáé áðü êÜôáãìá ôïõ ãëùóóéêïý ôïé÷þìáôïò ôïõ öáôíéáêïý ðåôÜëïõ.

6) ÏëéêÞ åêãüìöùóç: Åßíáé ç ïëéêÞ ìåôáôüðéóç ôïõ äïíôéïý Ýîù áðü ôï öáôíßï ôïõ. Ï ïäïíôßáôñïò Ý÷åé íá åðéëÝîåé ìåôáîý ðïë29

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ëþí åíáëëáêôéêþí ÷åéñéóìþí. ÓõóôÞíåôáé áðëÞ ðáñáêïëïýèçóç êáé åðáíåîÝôáóç óôçí ðåñßðôùóç ïäïíôéêÞò äéÜóåéóçò êáé ç åðáíáöïñÜ ôïõ äïíôéïý óôç öõóéïëïãéêÞ ôïõ èÝóç êáé áêéíçôïðïßçóç óôçí ðåñßðôùóç ôçò ðëÜãéáò ìåôáôüðéóçò, ôçò åíóöÞíùóçò êáé ôçò ìåñéêÞò åêãüìöùóçò. Ç åîáãùãÞ áðïôåëåß óõíÞèùò ëýóç åêëïãÞò óôá íåïãéëÜ äüíôéá16,17. Ç åðéëïãÞ ôïõ ôñüðïõ áíôéìåôþðéóçò âáóßæåôáé óå äéáöüñïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ ðñÝðåé íá ëçöèïýí õðüøç, üðùò ï âáèìüò óõíåñãáóßáò êáé ç çëéêßá ôïõ ðáéäéïý êáèþò êáé ï ÷ñüíïò ðïõ ìåóïëáâåß áðü ôïí ôñáõìáôéóìü ìÝ÷ñé ôçí ðñïóÝëåõóÞ ôïõ óôï ïäïíôéáôñåßï. Áõôü Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá óôçí ðåñßðôùóç ôçò ïëéêÞò åêãüìöùóçò, ðïõ åßíáé êáé ôï ðéï åíôõðùóéáêü óýìâáìá, üðïõ ç ðñïóðÜèåéá äéáôÞñçóçò åíüò ìüíéìïõ äïíôéïý óôï öñáãìü óõíßóôáôáé óôçí Üìåóç åðáíáôïðïèÝôçóç êáé áêéíçôïðïßçóÞ ôïõ. Áíôßèåôá áí ìåóïëáâÞóåé ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìåãáëýôåñï áðü 15' áðáéôåßôáé ðñïåôïéìáóßá ðñï ôçò áíáöýôåõóÞò ôïõ, äçëáäÞ åöáñìïãÞ êÜðïéïõ ìÝóïõ äéáôÞñçóçò ìå éóïññïðçìÝíï pÇ ãéá ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí êõôôÜñùí ôïõ ðåñéïäïíôéêïý óõíäÝóìïõ, ç áôñáõìáôéêÞ áöáßñåóç êáé åðåîåñãáóßá ôïõ äïíôéïý êáèþò êáé ç ôïðéêÞ åöáñìïãÞ áíôéâéïôéêþí êáé öèïñßïõ ãéá íá ðåñéïñéóèåß ç áðïññüöçóç ôçò ñßæáò18.

Åðéðôþóåéò ôùí ôñáõìáôéóìþí ôùí íåïãéëþí äïíôéþí óôá äéÜäï÷á ìüíéìá Ïé âëÜâåò ôùí íåïãéëþí äïíôéþí áðü ïîÝá ìç÷áíéêÜ ôñáýìáôá ðïõ óõìâáßíïõí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìïñöïäéÜðëáóçò åßíáé ðñüîåíïé ìéáò óåéñÜò ïäïíôéêþí áíùìáëéþí ôùí äéáäü÷ùí ìïíßìùí, ëüãù ôçò óôåíÞò áíáôïìéêÞò ó÷Ýóçò ìåôáîý ôïõò. Ìéá óåéñÜ áðü ìåëÝôåò Ý÷ïõí äåßîåé ìéá ìåãÜëç ðïéêéëßá ðïóïóôþí åìöÜíéóçò áíùìáëéþí óôá ìüíéìá äüíôéá ðïõ êõìáßíïíôáé áðü 12 Ýùò 69% ìåôÜ áðü ôñáõìáôéêÞ âëÜâç ôïõ ðñïêáôü÷ïõ íåïãéëïý. Ç ðéï óõ÷íÞ åðßðôùóç åßíáé ç õðïðëáóßá ôïõ äéáäü÷ïõ ìïíßìïõ. Ìßá áðü ôéò ìåëÝôåò áõôÝò19 Ý÷åé äåßîåé üôé ôï 10% üëùí ôùí õðïðëáóéþí ôçò áäáìáíôßíçò óôá ðñüóèéá äüíôéá ïöåßëåôáé óå êÜðïéï ôñáýìá ôùí ðñïêáôü÷ùí íåïãéëþí. ¸÷åé âñåèåß20 üôé ç åìâýèéóç åßíáé ç óõ÷íüôåñç áéôßá åìöÜíéóçò âëáâþí óôá ìüíéìá êáé áêïëïõèïýí ìå ìéêñüôåñá ðïóïóôÜ ç åêãüì30

Å. ÊïóìÜ êáé óõí.

öùóç, ç ìåñéêÞ åêãüìöùóç êáé ç ðëÜãéá ìåôáôüðéóç. Óôçí ßäéá ìåëÝôç19 Ý÷åé äåé÷èåß üôé ìåãÜëç óçìáóßá ãéá ôçí åìöÜíéóç üëùí ôùí âëáâþí óôá ìüíéìá Ý÷åé ç çëéêßá ôçí åðï÷Þ ôïõ ôñáýìáôïò, ìå ðéï åðéêßíäõíç áõôÞ ôùí 2-7 åôþí, êáèþò ó÷åôßæåôáé ìå ôï óôÜäéï áíÜðôõîçò ðïõ âñßóêåôáé ôï óðÝñìá ôïõ ìïíßìïõ. Ôýðïé ïäïíôéêþí áíùìáëéþí ôùí ìïíßìùí ðïõ ïöåßëïíôáé óå ôñáõìáôéêÝò âëÜâåò ôùí ðñïêáôü÷ùí íåïãéëþí21.

1) ËåõêÝò Þ êéôñéíïêáöÝ êçëßäåò (äõó÷ñùìßåò) ôçò áäáìáíôßíçò óõíïäåõüìåíåò Þ ìç áðü õðïðëáóßá, ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé óôçí ðñïóôïìéáêÞ åðéöÜíåéá ôçò ìýëçò êáé ôï ìÝãåèüò ôïõò ðïéêßëëåé áðü ìéêñÝò êçëßäåò ìÝ÷ñé ìåãÜëåò ðåñéï÷Ýò.

2) Óôñåâëïäïíôßá: Ïöåßëåôáé óôçí Ýêêåíôñç ðáñåêôüðéóç Þ êáé óôñïöÞ, ëüãù ôñáýìáôïò, ôçò ó÷çìáôéóìÝíçò ìýëçò ìÝóá óôï ïäïíôïèõëÜêéï åíüóù áêüìá áíáðôýóóïíôáé ïé ìáëáêïß éóôïß.

3) Ó÷çìáôéóìïß ôýðïõ ïäïíôþìáôïò: Åßíáé Ýíá áêáíüíéóôï óýìðëåãìá óêëçñþí éóôþí ðïõ åëÜ÷éóôá èõìßæåé öõóéïëïãéêü äüíôé.

4) Äéðëáóéáóìüò ñßæáò.

5) ÐñïóôïìéáêÜ ãùíéþäçò ñßæá: ×áñáêôçñßæåôáé áðü Ýíôïíç êõñôüôçôá ôçò ñßæáò óå ðñïóôïìéáêÞ öïñÜ, åíþ êëéíéêÜ ôï áíþìáëï äüíôé ðáñáìÝíåé óõíÞèùò Ýãêëåéóôï.

6) ÐëÜãéá ãùíéþäçò ñßæá: ×áñáêôçñßæåôáé áðü Ýíôïíç åããýò Þ Üðù êõñôüôçôá ôçò ñßæáò êáé óå áíôßèåóç ìå ôçí ðñïóôïìéáêÜ ãùíéþäç ñßæá ôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá äüíôéá áõôÜ áíáôÝëëïõí öõóéïëïãéêÜ.

7) ÌåñéêÞ Þ ïëéêÞ áíáóôïëÞ ôïõ ó÷çìáôéóìïý ôçò ñßæáò: ÊëéíéêÜ áñêåôÜ áðü ôá äüíôéá áõôÜ ðáñáìÝíïõí Ýãêëåéóôá, åíþ ôá õðüëïéðá üôáí áíáôåßëïõí óõíÞèùò ðÝöôïõí ëüãù áíåðáñêïýò óôÞñéîÞò ôïõò.

8) Áðïëõìáôïðïßçóç ôïõ óðÝñìáôïò ôïõ äéáäü÷ïõ ìïíßìïõ: Éäéáßôåñá óðÜíéá1 áíùìáëßá ðïõ ïöåßëåôáé óå ìüëõíóç ôïõ óðÝñìáôïò ôïõ ìïíßìïõ ìåôÜ áðü ôñáõìáôéóìü ôïõ ðñïêáôü÷ïõ íåïãéëïý.

9) Áíùìáëßåò óôçí áíáôïëÞ ôùí ìïíßìùí: á) ÊáèõóôÝñçóç ôçò áíáôïëÞò ôùí ìïíßìùí äïíôéþí ãéá ó÷åäüí Ýíá ÷ñüíï ìåôÜ áðü ðñüùñç áðþëåéá ôùí íåïãéëþí ëüãù ôñáýìáôïò21. â) ¸êôïðç áíáôïëÞ ôùí äéáäü÷ùí ìïíßìùí: Ôá ðñïóâåâëçìÝíá äüíôéá áíáôÝëëïõí óõ÷íü-

Å. ÊïóìÜ êáé óõí.

ôåñá ãëùóóéêÜ ìåñéêÝò öïñÝò óå óôáõñïåéäÞ óýãêëåéóç êáé óðáíéüôåñá ðñïóôïìéáêÜ.

ÓõìðÝñáóìá Ïé âáóéêÝò åðéäéþîåéò ôïõ ïäïíôéÜôñïõ óôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ïäïíôïóôïìáôïëïãéêþí ôñáõìáôéóìþí ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò åßíáé: üóïí áöïñÜ óôçí ðñüëçøç, ç óýóôáóç ÷ñÞóçò ðñïóôáôåõôéêþí íáñèÞêùí êáôÜ ôç äéÜñêåéá áèëçìÜôùí êáèþò êáé ç åíçìÝñùóç ôüóï ôùí ðáéäéþí, üóï êáé ôùí ãïíÝùí ãéá ôç óïâáñüôçôá êáé ôï ìç áíáôÜîéìï, óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ôùí ïäïíôéêþí âëáâþí. Ïé ãïíåßò èá ðñÝðåé íá åßíáé áðü ôçí áñ÷Þ åíÞìåñïé ãéá ôéò åðéðëïêÝò ðïõ ìðïñåß íá åðÝëèïõí óôï ìÝëëïí ìåôÜ áðü Ýíáí ïäïíôéêü ôñáõìáôéóìü, þóôå íá æçôïýí Ýãêáéñá âïÞèåéá. Ïé åðéðëïêÝò ìðïñåß íá åßíáé ìéêñüôåñçò âáñýôçôáò êáé íá áíôéìåôùðßæïíôáé áðïôåëåóìáôéêÜ ìå ôéò óýã÷ñïíåò óõíôçñçôéêÝò èåñáðåõôéêÝò ôå÷íéêÝò ìðïñåß üìùò íá åßíáé ðéï óðÜíéåò, áëëÜ éäéáßôåñá óïâáñÝò êáé íá ðñïêáëïýí óõ÷íÜ ðñïâëÞìáôá óôçí áíáôïëÞ ôùí ìïíßìùí. ¼óïí áöïñÜ óôç èåñáðåßá, áõôÞ èá ðñÝðåé íá óôï÷åýåé óôç óõíáéóèçìáôéêÞ óõìðáñÜóôáóç óå ãïíåßò êáé ðáéäß ìåôÜ ôï ôñáýìá, óôçí ðñïóôáóßá êáé äéáôÞñçóç ôïõ ðïëöïý üðïõ åßíáé åöéêôü, óôçí åëá÷éóôïðïßçóç ôùí åðéðëïêþí êáé óôçí êáëáßóèçôç áíáóýóôáóç êáé äéáôÞñçóç ôùí äïíôéþí óôï öñáãìü.

Âéâëéïãñáößá 1. Davis MJ, Vogel L. Journal of Dentisry for Children, Vol. 62: 93-96, 1995.

2. Korf SR. The eruption of permanent central incisors following premature loss of their antecedents. ASDS. J Dent Child, 32:39-44, 1965.

3. Cail Weisman. H óçìáóßá ôçò áðïôåëåóìáôéêÞò ðñïóôáóßáò ôùí äïíôéþí óôç äéÜñêåéá ôùí áèëçôéêþí äñáóôçñéïôÞôùí: Dentorama, 92: 1114, 1997.

4. Padilla R, Balikov S. “Sports dentistry: Coming of Age m the 90’s” Journal of the California Dental Association, 21:27-37, 1993.

5. Kerr I. Mouthguards for the prevention of injuries in contact sports. Sports Medicine, 3:415427, 1986.

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

6. Chez RA. Woman buttering. Am J Obstet Cynecol, 168:11, 1988.

7. Appleton W. The battered woman syndronme.

Ann Emerg Med, 9:84-91, 1980.

8. Schmitt B. Physical abuse. Specifics of Clinical diagnosis 8:83-87, 1986.

9. Howard A, Ochus DMD, Michael C, Nenenschwander ÂÁ, Thomas B, Dodson DMD, ÌÑÇ. “Ôá ôñáýìáôá óôçí êåöáëÞ, óôïí áõ÷Ýíá êáé ó ô ï ð ñ ü ó ù ð ï ó õ í Þ è ù ò å ßí á é å í ä å ß î å é ò êáêïðïßçóçò” Dentorama, Ôåý÷ïò 92:24, 1997.

10. Â. Ôóáíßäçò. Ç óõìâïëÞ ôïõ ðáéäïäïíôßáôñïõ óôçí ðñüëçøç ôïõ êïéíùíéêïý öáéíïìÝíïõ ôçò êáêïðïßçóçò ðáéäéþí. Ðáéäïäïíôßá 10:149-159, 1995.

11. Needleman H. Orofacial trauma in child abuse: types, prevalence, management and the dental profession’s involvement. Pediatr Dent, 8:7179, 1986.

12. Thomas SA, Rosenfield N, Leventhal SM, Markowitz R. Long-bone fractures in young children: distinguishing accidental injuries from child abuse. Pediatrics, 88:471-6, 1991.

13. Laskin D. The battered-child syndrome. Journal of Oral Surgery, 31:903, 1973.

14. ØÞöéóìá ÃåíéêÞò ÓõíÝëåõóçò O.H.E. 44/25 2011-1989.

15. ÌïñöÞò Á, Íéêïëïðïýëïõ-ÊáñáãéÜííç Á, Ìïõíôïýñçò Ã. ÊáôÜãìáôá ôùí äïíôéþí Áéôéïëïãßá - Ðñüëçøç - Áíôéìåôþðéóç. ÐñáêôéêÜ 11ïõ Ðáíåëëçíßïõ Ïäïíôéáôñéêïý Óõíåäñßïõ, óåë.

123-124.

16. Ê ÏõëÞò, à ÂáäéÜêáò. ÔñáõìáôéêÝò âëÜâåò ôùí íåïãéëþí äïíôéþí -Åðéäçìïëïãßá - Ôáîéíüìçóç Áíôéìåôþðéóç ôñáõìáôéóìþí ôçò ðåñéïäïíôéêÞò ìåìâñÜíçò, Ðáéäïäïíôßá 3:109-120.

17. ÂáäéÜêáò Ã, ÏõëÞò Ê.É. Óýã÷ñïíåò áðüøåéò óôçí áíôéìåôþðéóç ôñáõìáôéêÞò åíóöÞíùóçò ìüíéìùí äïíôéþí. Ðüôå, ðþò êáé ãéáôß; Ðáéäïäïíôßá 10:917.

18. Krasner P., Person P. Preserving avulsed teeth for replantation JADA, 123:80-88, 1992.

19. Andreasen J.O. Enamel changes in permanent teeth after trauma to their primary predecessors. Scand J Dent Res, 81:203-9, 1973.

20. Andreasen J.O., Ravn J.: The effect of traumatic injuries to primary teeth on their permanent successors. A clinical and radiographie followup study of 213 injured teeth. Scand I Dent Res, 79:284-94, 1971.

21 Í.Á. ËõãéäÜêçò. Ïé åðéðôþóåéò ôùí âëáâþí ôùí íåïãéëþí äïíôéþí óôá ìüíéìá. Ðáéäïäïíôßá 10:109-125.

31

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç

ÃÑÁÌÌÁÔÁ ÓÔÏÍ ÅÊÄÏÔÇ LETTERS TO THE EDITOR Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 32-34, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 32-34, 2002

ÅðáããÝëìáôá õãåßáò êáé Çðáôßôéäá  Å.A. Óêëçñüò 1, Ã. ÃéáííáêÜêç2

Êýñéå ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò, Óå ðñïçãïýìåíï ôåý÷ïò ôïõ ðåñéïäéêïý ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, óôç ìåëÝôç ôùí Ãáôïðïýëïõ Áéê. êáé óõí. áíáöÝñèçêå üôé ï åðéðïëáóìüò1 ôïõ HbsAg óôïõò åñãáæüìåíïõò åíüò äçìüóéïõ íïóïêïìåßïõ åßíáé 5,48%, ÷ùñßò âÝâáéá íá ðåñéãñÜöïíôáé âáóéêÜ åðéäçìéïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ äåßãìáôïò. Ïé óõããñáöåßò áíáöÝñïõí üôé ôá åõñÞìáôÜ ôïõò óõìâáäßæïõí ìå áíÜëïãá åõñÞìáôá Üëëùí íïóïêïìåßùí ÷ùñßò üìùò íá õðÜñ÷ïõí áíôßóôïé÷åò âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò. ÏñïåðéäçìéïëïãéêÝò ìåëÝôåò2,3 ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí óôïí åëëáäéêü ÷þñï ðñï 8åôßáò ðåñßðïõ, êáé ìå êáëýôåñï ó÷åäéáóìü (äéá÷ùñéóìïß áíÜ êáôçãïñßá ðñïóùðéêïý, ó÷Ýóç ìå Ýôç åðáããÝëìáôïò ê.Ü.) Ýäåéîáí åðéðïëáóìü ôïõ HbsAg ôçò ôÜîçò ðåñßðïõ ôïõ 1,5%. Ôï ðïóïóôü äå åìâïëéáóìïý óôïõò åðáããåëìáôßåò õãåßáò êáé ìÜëéóôá ðñï 8åôßáò åßíáé óçìáíôéêÜ õøçëüôåñï áðü ôï áíáöåñüìåíï óôçí ðáñáðÜíù ìåëÝôç. Åßíáé Üîéï áðïñßáò, ðþò åßíáé äõíáôü Ýíáò ôüóï óçìáíôéêÜ õøçëüò åðéðïëáóìüò ôïõ HbsAg, Ýíá ôüóï ÷áìçëü ðïóïóôü åìâïëéáóìïý êáé ìÜëéóôá óôï Ýôïò 2000 íá ðåñíÜ áó÷ïëßáóôï áöïý áðïôåëåß ðáãêüóìéá ðñùôïðïñßá. Ç Ýëëåéøç äå åðéäçìéïëïãéêþí óôïé÷åßùí ð.÷. ôé åßäïõò åñãáæüìåíïé Þôáí ê.Ü, äåí åðéôñÝðåé ôçí ðáñáìéêñÞ åêôßìçóç - áîéïëüãçóç ôïõ ðáñáðÜ-

íù áðïôåëÝóìáôïò, óå ìéá åðï÷Þ ìÜëéóôá ðïõ ç åöáñìïãÞ ðñïãñáììÜôùí åìâïëéáóìïý Ý÷åé åðéöÝñåé ìåßùóç ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ HBV óôïí åëëçíéêü ðëçèõóìü4. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ç åöáñìïãÞ ìÝôñùí ðñïóôáóßáò Ýíáíôé ôïõ HIV Ý÷åé äéåèíþò ìåéþóåé ôçí åðßðôùóç ôçò HBV ëïßìùîçò óôá åðáããÝëìáôá õãåßáò. Ç áýîçóç ôçò HBV ëïßìùîçò óå ôÝôïéåò ïìÜäåò èá ìðïñïýóå íá äéêáéïëïãçèåß áöåíüò óôçí ðñïêáôÜëçøç ôùí åñãáæïìÝíùí óôá íïóïêïìåßá (éáôñïß;) ãéá ôï åìâüëéï ôçò çðáôßôéäáò  êáé áöåôÝñïõ óôçí Ýêèåóç ð.÷. ôùí åñãáæïìÝíùí óå ðëçèõóìü ìå áõîçìÝíï åðéðïëáóìü çðáôßôéäáò Â, üðùò ìåôáíÜóôåò5. Âéâëéïãñáößá 1. Ãáôïðïýëïõ Á, Ôóßñïò Ã, Âïúëá Ð, êáé óõí. ÌÝôñçóç äåéêôþí çðáôßôéäáò  óå ôñåéò ïìÜäåò: ðïëõìåôáããéæüìåíïõò -åñãáæüìåíïõò óå äçìüóéï íïóïêïìåßï- êñáôïýìåíïõò êëåéóôÞò öõëáêÞò. Ð.Ö.Õ., 13:161-165, 2001.

2. Óêëçñüò Å, Ðáðïýëéá Å, ÂëÜ÷ïò Ä, êáé óõí. Äåßêôåò çðáôßôéäáò  óôï ðñïóùðéêü åíüò íïóïêïìåßïõ. Ó÷Ýóç ìå ôçí áíïóïðïßçóç ôïõ ðñïóùðéêïý. ÉáôñéêÞ Åðéèåþñçóç Åíüðëùí ÄõíÜìåùí, 31:97-100, 1997.

3. Ñáðôïðïýëïõ Ì, Æáñáöåßäïõ Å, Ïñöáíïý-Êïõ-

1

Ä/íôÞò Ê.Õ. ÍåìÝáò, ÌÝëïò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ð.Ö.Õ., ÌÝëïò ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ 13ïõ Óõíåäñßïõ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, ÌÝëïò ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÌåëÝôçò ôïõ ¹ðáôïò, 2Éáôñüò Ê.Õ. ÍåìÝáò

32

Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ãåùñãßá ÃéáííáêÜêç Ê.Õ. ÍåìÝáò Ô.Ê.

20500 ÍåìÝá Êïñéíèßáò

ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç

ìåñêåñßäïõ Å, êáé óõí. Åðéðïëáóìüò áíôéóùìÜôùí Ýíáíôé ôïõ éïý ôçò çðáôßôéäáò C êáé äåéêôþí ëïéìþîåùò ìå ôïí éü çðáôßôéäáò  óå íïóïêïìåéáêü ðåñéâÜëëïí. ÉáôñéêÞ 61: 104-106, 1992.

4. Lionis C, Frangulis F, Koulentaki M, et al.

Prevalence of hepatitis Á, Â and C lüarkers m

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

school children in a high risk area of rural Crete-Greece. Eur. J. Epidemiol., 13:417-420, 1997.

5. Skliros E, Sotiropoulos A, Peppas et al. High prevalence ofHBV in refugees from eastern countries. Ital. J. Gastroenterology Hepatol., 3184, 1999.

To ðñüãñáììá ôïõ ÏÊÁÍÁ óôçí ïñåéíÞ Áéôùëïáêáñíáíßá ×. ÔñéáíôÜöõëëïõ1

Áðü ôï Ê.Õ. ×áëêéïðïýëùí ìå óõíôïíéóôÞ ôïí ãñÜöïíôá êáé ôçí êÜëõøç ôïõ ÊÝíôñïõ Ðñüëçøçò êáôÜ ôùí íáñêùôéêþí ôïõ Íïìïý Áéôùëïáêáñíáíßáò ðñáãìáôïðïéÞèçêå ðáñÝìâáóç äéÜñêåéáò äýï ìçíþí óå ïìÜäá åöÞâùí óå Ýíá ôìÞìá ôçò Ã' ôÜîåùò ôïõ Ãõìíáóßïõ Åìðåóïý. Ï Åìðåóüò åßíáé Ýíá áðü ôá 15 ÷ùñéÜ ôïõ ÄÞìïõ ÉíÜ÷ïõ óôçí åðáñ÷ßá ÂÜëôïõ ôçò ÏñåéíÞò Áéôù/íßáò. Ïé êÜôïéêïé ôïõ ÷ùñéïý áó÷ïëïýíôáé êõñßùò ìå êôçíïôñïöéêÝò êáé áãñïôéêÝò áó÷ïëßåò. Ôï ìïñöùôéêü ôïõò åðßðåäï åßíáé êõñßùò Äçìïôéêïý êáé Ãõìíáóßïõ. Ç ðáñÝìâáóç óôï ÃõìíÜóéï Ýãéíå ìÝóá óôá ðëáßóéá ôçò öéëïóïößáò ôïõ ÏÊÁÍÁ (Ïñãáíéóìüò êáôÜ ôùí Íáñêùôéêþí) ðïõ ðéóôåýåé üôé ç ðñùôïâÜèìéá ðñüëçøç ðñÝðåé íá áðåõèýíåôáé óå êïéíùíéêÝò ïìÜäåò ðïõ äåí Ý÷ïõí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôï ðñüâëçìá ôçò ÷ñÞóçò åîáñôçóéïãüíùí ïõóéþí. Ï ÏÊÁÍÁ (Ïñãáíéóìüò êáôÜ ôùí Íáñêùôéêþí) ôåëåß õðü ôçí åðïðôåßá ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò êáé Ýíáò áðü ôïõò óêïðïýò ôïõ åßíáé ï ó÷åäéáóìüò, ç ðñïþèçóç, ï äéõðïõñãéêüò óõíôïíéóìüò êáé ç åöáñìïãÞ åèíéêÞò ðïëéôéêÞò ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðñüëçøç ôçò ÷ñÞóçò êáé ôç äéÜèåóç ôùí íáñêùôéêþí. Ìå óêïðü ôçí ðñüëçøç Ý÷åé éäñýóåé ìÝ÷ñé óÞìåñá 45 ÊÝíôñá Ðñüëçøçò óå üëç ôçí ÅëëÜäá ìå ìåëëïíôéêü óôü÷ï ôá 90. Ôï ÊÝíôñï Ðñüëçøçò ðïõ åäñåýåé óôï Áãñßíéï Ý÷åé ðñïâåß ìÝ÷ñé ôþñá óôçí åðéìüñöùóç 160 êáèçãçôþí êáé êáèçãçôñéþí ôïõ Íïìïý ðïõ áõôïß 1

ÄéåõèõíôÞò Ê.Õ. ×áëêéïðïýëùí Áéôùëïáêáñíáíßáò

èá õëïðïéÞóïõí (ìå ôçí åðïðôåßá ôïõ ÊÝíôñïõ Ðñüëçøçò), ðñïãñÜììáôá ðñüëçøçò óôá ÃõìíÜóéá êáé Ëýêåéá. Ôá ðñïãñÜììáôá áõôÜ ðïõ èá ãßíïõí ôáõôü÷ñïíá óå üëç ôçí ÅëëÜäá Ý÷ïõí ôïí ãåíéêü ôßôëï "Óôçñßæïìáé óôá ðüäéá ìïõ". Åêôüò üìùò áðü ôçí åðéìüñöùóç ôùí êáèçãçôþí, ôï ÊÝíôñï Ðñüëçøçò Ý÷åé äçìéïõñãÞóåé ó÷ïëÝò ãïíÝùí êáé ïìÜäåò åöÞâùí óôï Áãñßíéï. Åðßóçò êáé áôïìéêÞ óõìâïõëåõôéêÞ óå ÷ñÞóôåò êáé ôéò ïéêïãÝíåéÝò ôïõò ìå óêïðü ôçí áðåîÜñôçóç. Ôï Ê.Õ. ×áëêéïðïýëùí ôçò åðáñ÷ßáò ÂÜëôïõ ðñïÝâç óôç äçìéïõñãßá ïìÜäáò åöÞâùí óôï ÃõìíÜóéï Åìðåóïý, ìå ôç âïÞèåéá ôùí êáèçãçôþí ïé ïðïßïé Ýäåéîáí éäéáßôåñç ðñïèõìßá êáé åõáéóèçóßá ãéá ôçí õëïðïßçóç ôïõ ðñïãñÜììáôïò. Åõáéóèçóßá êáé ðñïèõìßá ðïõ ðáñáôçñïýíôáé êáé óôï Ëýêåéï Åìðåóïý êáé óôï ÃõìíÜóéï ÌáëåóéÜäïò ãéá ôçí ðáñÝìâáóç ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëêéïðïýëùí êáé óå Üëëá èÝìáôá üðùò ôï êÜðíéóìá, ôï áëêïüë, ï ìçôñéêüò èçëáóìüò, ï åìâïëéáóìüò óå áíåëëéðþò åìâïëéáóèÝíôåò ìáèçôÝò ê.ëð. Óôü÷ïò ôïõ ðñïãñÜììáôïò ðïõ äéÞñêåóå ïêôþ åâäïìÜäåò Þôáí ç âïÞèåéá ðñïò ôïõò ìáèçôÝò ãéá ôçí: • ÊáëëéÝñãåéá êëßìáôïò óõíåñãáóßáò, ïìáäéêüôçôáò êáé áëëçëåããýçò ìÝóá óôçí ôÜîç • Âåëôßùóç ôçò åðéêïéíùíßáò êáé ôùí äéáðñïóùðéêþí ó÷Ýóåùí ôùí ìáèçôþí ôüóï ìåôáîý ôïõò üóï êáé ìå ôïõò ãïíåßò êáé êáèçãçôÝò ôïõò 33

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

• ÁíÜðôõîç ðñïóùðéêþí êáé êïéíùíéêþí äåîéïôÞôùí óå êÜèå ìáèçôÞ • Åíßó÷õóç ôçò áõôïåêôßìçóçò êáé ôçò áõôïðåðïßèçóçò • Åíßó÷õóç ôçò éêáíüôçôáò áíáãíþñéóçò êáé Ýêöñáóçò óõíáéóèçìÜôùí • Áðüêôçóç éêáíüôçôáò ôïõ ôñüðïõ ëÞøçò ôùí áðïöÜóåùí êáé ôçò åðßëõóçò ôùí óõãêñïýóåùí. Ôï ðñüãñáììá áó÷ïëÞèçêå ìå ôá ðáñáðÜíù êáé ïé ìüíåò áíáöïñÝò óå åîáñôÞóåéò Þôáí ãéá ôï áëêïüë êáé ôï ôóéãÜñï äéÜñêåéáò ëßãùí ëåðôþí êáé áõôÝò ìÝóá óôá ðëáßóéá âéùìáôéêþí áóêÞóåùí êáé ðáéîßìáôïò ñüëùí (Roll playing). Ç öéëïóïößá ôïõ ÏÊÁÍÁ åßíáé üôé áí Ýíáò Ýöçâïò áðïêôÞóåé Ýóôù êáé ìÝñïò ôùí áíáöåñïìÝíùí óôï ðñüãñáììá äåîéïôÞôùí, ôüôå óõãêñïôåß ìéá áñêåôÜ õãéÞ êáé ïëïêëçñùìÝíç ðñïóùðéêüôçôá ðïõ óôÝêåôáé êáëÜ óôá ðüäéá ôçò êáé äå èá ÷ñåéáóôåß ðïôÝ ôá øåýôéêá êáé åðéêßíäõíá äåêáíßêéá ôïõ áëêïüë, ôùí ôóéãÜñùí êáé ôùí Üëëùí åîáñôçóéïãüíùí ïõóéþí Þ åîáñôÞóåùí. Ìéá ðñïóùðéêüôçôá ðïõ èá áîéïðïéåß äçìéïõñãéêÜ ôïí åëåýèåñï ÷ñüíï ôçò, èá áíôëåß ÷áñÜ êáé èá "ìåèÜ" áðü ôçí áîéïðïßçóç ôïõ ôáëÝíôïõ óôç æùãñáöéêÞ, óôçí ðïßçóç, óôç ìïõóéêÞ, óôï

34

ÃñÜììáôá óôïí Åêäüôç

÷ïñü ê.ëð. Ìéá ðñïóùðéêüôçôá ðïõ èá ÷áßñåôáé êáé èá áðïëáìâÜíåé ôçí ïñåéâáóßá, ôï ðïäüóöáéñï, ôï ôæüêéíãê, ôï êïëýìðé, ôï ñÜóôéãê, ôçí ðïäçëáóßá ê.ëð. Êáè' üëç ôç äéÜñêåéá ôçò ðáñÝìâáóçò, ïé ìáèçôÝò Þôáí ôïðïèåôçìÝíïé óå êõêëéêÞ äéÜôáîç. ¸ôóé õðÞñ÷å Üìåóç åðéêïéíùíßá üëùí ôùí ìáèçôþí ìåôáîý ôïõò. Óå êÜèå èÝìá áíáöÝñïíôáí ìå ôç óåéñÜ üëïé ïé ìáèçôÝò. ÁíÜëïãá ìå ôï áíôéêåßìåíï ç ïìÜäá ÷ùñéæüôáí óå õðïïìÜäåò 4 Þ 5 áôüìùí êáé åðåîåñãáæüôáí êÜðïéï èÝìá Þ ðñüâëçìá. ÌåôÜ êÜðïéïò áðü ôçí õðïïìÜäá ðáñïõóßáæå ôéò èÝóåéò ôçò õðïïìÜäáò óôçí ïìÜäá. Ç êáô' áõôü ôïí ôñüðï (êýêëïò, õðïïìÜäåò, óõììåôï÷Þ üëùí ôùí ìáèçôþí) ðñïóÝããéóç ôùí èåìÜôùí ëÝãåôáé âéùìáôéêÞ êáé åßíáé ç ðéï áðïôåëåóìáôéêÞ óýìöùíá ìå ôá óýã÷ñïíá øõ÷ïêïéíùíéêÜ êáé ðáéäáãùãéêÜ äåäïìÝíá. Óôïõò ìáèçôÝò êáé ãéá êÜèå èÝìá åäßäïíôï öõëëÜäéá êáé ðñùôüôõðç åñãáóßá ãéá ôï óðßôé, ç áíôáðüêñéóÞ ôïõò óôï ðñüãñáììá Þôáí ìåãÜëç. Åðßóçò ðñùôáñ÷éêüò óôü÷ïò ôïõ ðñïãñÜììáôïò èá åßíáé ç äçìéïõñãßá ó÷ïëÞò ãïíÝùí óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ïñåéíïý ÂÜëôïõ.

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

É. Ëáæáñßäçò êáé óõí.

ÅÕÑÙÐÁÚÊÁ ÄÉÊÔÕÁ ÃÅÍÉÊÇÓ/ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÁÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ EUROPEAN NETWORKS IN GENERAL PRACTICE/FAMILY MEDICINE Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 35, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 35, 2002

Ôá íÝá áðü ôo EGPRW - oé óõíáíôÞóåéò ôïõ Tampere êáé Gdansk Óôéò 3-6 Éïõíßïõ ôïõ 2001 ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôï Tampere ôçò Öéëáíäßáò ç ÅõñùðáúêÞ óõíÜíôçóç WONCA 2001, ìå ôçí ôáõôü÷ñïíç óõììåôï÷Þ üëùí ôùí äéêôýùí ôçò ÅõñùðáúêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò (ESGP/ FM). Éäéáßôåñá óôç óõíÜíôçóç ôçò EGPRW, ðáñïõóéÜóôçêáí 7 theme papers, 13 freestanding papers, 5 posters, 2 one slide/five minutes presentations. Ç åëëçíéêÞ óõììåôï÷Þ Þôáí ìéá åëåýèåñç áíáêïßíùóç ìå ôßôëï: “Lessons learnt from a shared-care intervention to improve treatment of depression in primary care”, áðü ôïõò Ó. ÁñãõñéÜäïõ, ×. Ìåëéóóïðïýëïõ, É. Âëá÷ïíéêïëÞ. Ð. ÈåïäùñÜêç, ×. ËéïíÞ. ÊáôÜ ôç óõíÜíôçóç áõôÞ åîåëÝãç ôï íÝï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôçò EGPRW, ãéá äåýôåñç óõíå÷Þ öïñÜ, ï åðéê. êáèçãçôÞò ê. ×. ËéïíÞò. Õðåíèõìßæåôáé üôé ôï Äéïéêçôéêü åêëÝãåôáé áíÜ ôñéåôßá áðü ôïõò åèíéêïýò áíôéðñïóþðïõò êáé õðÜñ÷åé äõíáôüôçôá óõììåôï÷Þò ó’ áõôü, ìüíï äõï ôñéåôßåò. Ç óýíèåóç ôïõ íÝïõ ÄÓ åßíáé: JJ Rethans, F Dobbs, D Rotar, P van Royen, C Lionis, F Griffiths, D Huas, S Mol. ÔéìçôéêÞ åðßóçò ãéá ôçí ÅëëÜäá, Þôáí ç åêëïãÞ ôïõ ê. ×. ËéïíÞ óôï äéïéêçôéêü ôçò ESGP, ùò åêðñüóùðïò ôçò EGPRW ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôï Durban. Óôéò 18-21 Ïêôùâñßïõ 2001 ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôçí Gdynia-Gdansk ôçò Ðïëùíßáò ç öèéíïðùñéíÞ óõíÜíôçóç ôçò EGPRW. Ç óõíÜíôçóç åß÷å óáí èÝìá: “General Practitioners Interventions in Risk taking Lifestyles” êáé åðéêåíôñùíüôáí óôéò ðáñåìâÜóåéò ôïõ ãéáôñïý ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò óôïí ôñüðï æùÞò ôùí áóèåíþí. ÊáôÜ ôç óõíÜíôçóç ðáñïõóéÜóôçêáí óõíïëéêÜ 30 åñãáóßåò. Áðü áõôÝò Þôáí ïé 7 theme papers, 9 freestanding papers, ïé 12 õðü ìïñöÞ

Posters êáé 2 one-slide/five minutes presentations. Óôç óõíÜíôçóç áõôÞ äåí õðÞñîáí äõóôõ÷þò åëëçíéêÝò óõììåôï÷Ýò. Óôá ðëáßóéá ôïõ óõíåäñßïõ, ðñáãìáôïðïéÞèçêå ç óõíÜíôçóç ôïõ äéïéêçôéêïý óõìâïõëßïõ ìå ôïõò åèíéêïýò áíôéðñïóþðïõò êáé óõæçôÞèçêáí èÝìáôá üðùò: • Ï ðñïãñáììáôéóìüò ôùí åðüìåíùí óõíáíôÞóåùí^ ç åðüìåíç óõíÜíôçóç èá åßíáé óôéò 912 ÌáÀïõ ôïõ 2002 óôçí Avignon ôçò Ãáëëßáò ìå èÝìá ôçí Ýñåõíá ãéá ôïí ðüíï óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ êáé óôéò 17-20 Ïêôùâñßïõ 2002 óôï Bled ôçò Óëïâåíßáò ìå èÝìá ôéò íÝåò ôå÷íïëïãßåò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ.

• Åðßóçò áðïöáóßóôçêå ç óõíäñïìÞ ôùí ìåëþí ôçò EGPRW íá åßíáé ôñéåôÞò êáé êïóôßæåé óõíïëéêÜ 75 åõñþ. Ôá ÷ñÞìáôá èá ðñÝðåé íá óõãêåíôñþíïíôáé áðü ôïõò åèíéêïýò áíôéðñïóþðïõò ðñéí ôçí áíïéîéÜôéêç óõíÜíôçóç. ¼óïé óõíÜäåëöïé åíäéáöÝñïíôáé íá ëÜâïõí êÜðïéá ðåñßëçøç áðü áõôÝò ðïõ ðáñïõóéÜóôçêáí óôéò äõï óõíáíôÞóåéò (ï êáôÜëïãïò ìå ôïõò ôßôëïõò âñßóêåôáé óôï site ôçò EGPRW óôï ïðïßï ìðïñåß íá öôÜóåé êáíåßò êáé ìÝóá áðü ôï site ôçò ÅËÅÃÅÉÁ) ìðïñåß íá áðïôáèåß óôï mail: starge @otenet.gr êáé èá ôïõ áðïóôáëåß. Åðßóçò ãéá ôïõò óõíáäÝëöïõò – ìÝëç ôçò EGPRW ðïõ åðéèõìïýí íá áíáêïéíþóïõí åñãáóßá óôï äßêôõï êáé ÷ñåéÜæïíôáé ðëçñïöïñßåò, Þ ïðïéáäÞðïôå âïÞèåéá, ìðïñïýí íá åðéêïéíùíÞóïõí ìå ôïí êáèçãçôÞ ê ×. ËéïíÞ, Þ íá áðåõèõíèïýí óôçí çëåêôñïíéêÞ äéåýèõíóç ðïõ ðñïáíáöÝñèçêå. ÔÝëïò, ç õðïâïëÞ ôùí ðåñéëÞøåùí ãéá ôçí Avignon åßíáé ìÝ÷ñé ôéò 7 Éáíïõáñßïõ 2002. ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ ÅðéôñïðÞ ¸ñåõíáò ÅËÅÃÅÉÁ 35

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

×××××××

AÍÔÁÐÏÊÑÉÓÇ ÁÐÏ ÔÇÍ ÊÕÐÑÏ CORRESPONDENCE FROM CYPRUS Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 36-38, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 36-38, 2002

ÐåñéãñáöÞ ôçò õöéóôÜìåíçò êáôÜóôáóçò óôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò êáé óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óôçí Êýðñï Óôçí Êýðñï ôï óýóôçìá ðáñï÷Þò õðçñåóéþí õãåßáò óôçñßæåôáé óôï äçìüóéï êáé ôïí éäéùôéêü ôïìÝá. Ï óõíïëéêüò áñéèìüò ôùí éáôñþí óôçí Êýðñï ôï 1999 áíÞëèå óå 1,863. Ï äçìüóéïò ôïìÝáò áñéèìïýóå 490 éáôñïýò äéáöüñùí åéäéêïôÞôùí (ðïóïóôü 26.3%) åíþ ï éäéùôéêüò ôïìÝáò 1,373 (ðïóïóôü 73.7%). Óôï äçìüóéï ôïìÝá õðçñåôïýí 104 éáôñïß ðïõ óôåëå÷þíïõí ôá êÝíôñá ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò, áðü ôïõò ïðïßïõò ïé 42 åñãÜæïíôáé óôçí åðáñ÷ßá Ëåõêùóßáò, ïé 21 óôçí åðáñ÷ßá Ëåìåóïý, ïé 17 óôçí åðáñ÷ßá ËÜñíáêáò, ïé 15 óôçí åðáñ÷ßá ÐÜöïõ êáé ïé 9 óôçí åðáñ÷ßá Áììï÷þóôïõ. Áðü áõôïýò ìüíï ïé 30 êáôÝ÷ïõí ôçí åéäéêüôçôá ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò. Ç Êýðñïò äéáèÝôåé 35 óõíïëéêÜ êÝíôñá ðáñï÷Þò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, áðü ôá ïðïßá ôá 7 âñßóêïíôáé óôá åîùôåñéêÜ éáôñåßá ôùí íïóïêïìåßùí, ôá 5 óôá áóôéêÜ êÝíôñá êáé ôá 23 óôá áãñïôéêÜ õãåéïíïìéêÜ êÝíôñá. Ç óôåëÝ÷ùóç ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò êáô' åîï÷Þí ãßíåôáé áðü éáôñïýò, öáñìáêïðïéïýò, íïóçëåõôÝò êáé âïçèçôéêü ðñïóùðéêü. Ç óôåëÝ÷ùóç áõôÞ äåí åßíáé ßäéá ãéá üëá ôá ÊÝíôñá Õãåßáò êáèþò åîõðçñåôïýí äéáöïñåôéêü áñéèìçôéêÜ êáé ðïéïôéêÜ ðëçèõóìü. Åêôüò áðü ôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò áðü ôïõò ãåíéêïýò éáôñïýò êáé ôïõò éáôñïýò Üëëùí åéäéêïôÞôùí, óå ïñéóìÝíá ÊÝíôñá Õãåßáò ëåéôïõñãåß ÔìÞìá Ðñþôùí Âïçèåéþí êáé õðÜñ÷åé ç äõíáôüôçôá ðåñßèáëøçò, åíþ ðáñÜëëçëá ëåéôïõñãïýí êëéíéêÝò ìçôñüôçôáò êáé ðáéäéïý, äéåíåñãïýíôáé åìâïëéáóìïß êáé ãßíïíôáé äéáëÝîåéò óå ïìÜäåò ðëçèõóìïý óôá ðëáßóéá ðñïãñáììÜôùí áãùãÞò õãåßáò. ¸íá áðü ôá óçìáíôéêüôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Êõðñéáêïý óõóôÞìáôïò ðáñï÷Þò õðçñåóéþí õãåßáò áðïôåëåß ç áðïõóßá åíüò äñáóôéêïý óõ36

óôÞìáôïò ðáñï÷Þò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò áíåîÜñôçôïõ áðü ôçí ðáñå÷üìåíç íïóïêïìåéáêÞ öñïíôßäá. Ïé éáôñïß ðñþôçò ãñáììÞò åßíáé ìåí ïé ãåíéêïß éáôñïß áëëÜ äåí õðÜñ÷åé áíáãíùñéóìÝíç åéäéêüôçôá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôçí Êýðñï ìå áðïôÝëåóìá ôç ìéóèïëïãéêÞ ôïðïèÝôçóç ôùí ãåíéêþí éáôñþí óå ÷áìçëüôåñç êëßìáêá óå ó÷Ýóç ìå ôïõò éáôñïýò Üëëùí åéäéêïôÞôùí, åíþ ðáñÜëëçëá äåí Ý÷ïõí ßóåò åõêáéñßåò áíÝëéîçò. Ç êáôáíïìÞ ôùí ãåíéêþí éáôñþí ó'ïëüêëçñç ôçí Êýðñï ãßíåôáé ôõ÷áßá, ÷ùñßò íá õðÜñ÷åé óáöÞò äéÜêñéóç ìåôáîý áóôéêþí êáé áãñïôéêþí ðåñéï÷þí. Óôá áãñïôéêÜ êÝíôñá ðáñáôçñåßôáé óõíÞèùò óõìöüñçóç ôùí áóèåíþí, ç ïðïßá ïöåßëåôáé êõñßùò óôï ìåéùìÝíï ðïóïóôü íïóçëåßáò óôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝò êáèþò êáé óôç ìåéùìÝíç ÷ñÞóç ôïõ éäéùôéêïý ôïìÝá. Ï ñüëïò ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò åêôüò áðü ôçí ðáñï÷Þ õãåßáò óå êÜèå áóèåíÞ îå÷ùñéóôÜ, èá ðñÝðåé íá óôï÷åýåé óôçí ðñüëçøç ôçò áóèÝíåéáò ìÝóù ìáêñï÷ñüíéáò ðáñáêïëïýèçóçò êáé óõìâïõëåõôéêÞò êáèïäÞãçóçò. Ç áíÜðôõîç ôïõ ôïìÝá ôçò ðñüëçøçò óôçí Êýðñï ðñïóêñïýåé óôï ãåãïíüò üôé äåí Ý÷åé áêüìá áíáãíùñéóôåß ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ùò åéäéêüôçôá óôçí Êýðñï, êáé åðïìÝíùò äåí åîáóöáëßæåôáé ç áðáéôïýìåíç óõíÝ÷åéá óôçí ðáñï÷Þ öñïíôßäáò. Ïé áóèåíåßò áëëÜæïõí óõ÷íÜ éáôñïýò áëëÜ êáé ïé éáôñïß ìåôáôßèåíôáé óõ÷íÜ óå äéáöïñåôéêÝò èÝóåéò. Ïé éáôñéêïß öÜêåëïé ôùí áóèåíþí öõëÜóóïíôáé óôá ôìÞìáôá ôùí åîùôåñéêþí éáôñåßùí, áëëÜ áí ïé áóèåíåßò ìåôáêéíïýíôáé óå äéáöïñåôéêÝò ðåñéï÷Ýò Þ ðáñáêïëïõèïýíôáé êáé óå Üëëá êÝíôñá äçìéïõñãïýíôáé êÜèå öïñÜ íÝïé öÜêåëïé. ÅðéðëÝïí äåí õðÜñ÷ïõí êßíçôñá ãéá ôçí åíèÜññõíóç ôùí éáôñþí ôïõ äçìïóßïõ ôïìÝá þóôå íá åðéêåíôñù-

×××××

èïýí óôç äéáôÞñçóç ôçò õãåßáò ôïõ ðëçèõóìïý ðáñÜ óôçí áôïìéêÞ ðáñï÷Þ õãåßáò. Óôï ðáñüí óýóôçìá õãåßáò ï ãåíéêüò éáôñüò äåí ëåéôïõñãåß äñáóôéêÜ ùò 'ðýëç åéóüäïõ'óôéò õðçñåóßåò äåõôåñïâÜèìéáò öñïíôßäáò. Áðáéôåßôáé ç áíÜðôõîç åíüò éó÷õñïý óõóôÞìáôïò ðáñáðïìðþí ìå åðáñêÞ êßíçôñá ãéá ôï ãåíéêü éáôñü þóôå íá åßíáé óå èÝóç íá åöáñìüæåé áðïôåëåóìáôéêÜ ôéò ãíþóåéò ôïõ. Ôï ôåëåõôáßï Ýôïò Ýãéíáí ðïëëÝò óõæçôÞóåéò ìåôáîý ôçò Ðáãêýðñéáò Óõíôå÷íßáò ôùí Éáôñþí, Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Êýðñïõ, ÅðéôñïðÞò Õãåßáò ôçò ÂïõëÞò êáé Õðïõñãåßïõ Õãåßáò ãéá áíáèåþñçóç ôùí ó÷åäßùí õðçñåóßáò êáé êáôáôÝèçêáí ðñïôÜóåéò ãéá êáôï÷ýñùóç ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ùò éóüôéìçò åéäéêüôçôáò óå ó÷Ýóç ìå ôéò Üëëåò åéäéêüôçôåò êáèüôé äåí óõìðåñéëáìâÜíåôáé óôá õöéóôÜìåíá ó÷Ýäéá õðçñåóßáò. Ðñéí áðü 8 ìÞíåò ðåñßðïõ åðéóêÝöèçêáí ôçí Êýðñï óôåëÝ÷ç ôçò ÊëéíéêÞò ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò ìå åðéêåöáëÞò ôïí ê. ×ñÞóôï ËéïíÞ êáôüðéí ðñüóêëçóçò ôïõ Õðïõñãïý Õãåßáò. Áðü ôçí åðßóêåøç áõôÞ Ýãéíå äõíáôÞ ç õðïãñáöÞ óýìâáóçò óõíåñãáóßáò ìåôáîý ôïõ ÔìÞìáôïò ÉáôñéêÞò (Ðñüåäñïò Êáèçã. ê. Í. ÃêïõñôóïãéÜííçò), ôçò ÊëéíéêÞò ÊïéíùíéêÞò êáé ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò, êáèþò êáé ôïõ Åñãáóôçñßïõ Ðñïãñáììáôéóìïý Õðçñåóéþí Õãåßáò (ÄéåõèõíôÞò ÊëéíéêÞò êáé Åñãáóôçñßïõ ï ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ê. Á. ÖéëáëÞèçò) ìå óôü÷ï: á) ôçí áíÜðôõîç åíüò ðéëïôéêïý ÊÝíôñïõ Õãåßáò óôçí Êýðñï ôï ïðïßï èá óõìâÜëåé óôçí åêðáßäåõóç åéäéêåõïìÝíùí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, â) óôç äéáóýíäåóç ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ôçò Êýðñïõ ìå ôá ÅõñùðáúêÜ Äßêôõá êáé ã) óôçí áíÜðôõîç åêðáéäåõôéêþí êáé åñåõíçôéêþí ðñïãñáììÜôùí.

Ãíùñéìßá ìå ôçí Åôáéñåßá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Êýðñïõ (Å.Ã.É.Ê) Ç Åôáéñåßá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Êýðñïõ éäñýèçêå óôéò 3 ÌáÀïõ ôïõ 1995 êáé áñ÷éêÜ áñéèìïýóå 8 ìÝëç åíþ óÞìåñá, ìåôÜ áðü åðôÜ Ýôç äçìéïõñãéêÞò ðáñïõóßáò óôïí Êõðñéáêü ÷þñï ï áñéèìüò ôùí ìåëþí ôçò Ý÷åé áíÝëèåé óôá 36 êáé áíáìÝíåôáé óõíå÷Þò áýîçóç ìÝóá óôá åðüìåíá ÷ñüíéá. Ðñüêåéôáé ãéá áìéãþò åðéóôçìïíéêÞ åôáéñåßá ç ïðïßá äåí ðáñïõóéÜæåé êáèüëïõ óõíäéêáëéóôéêü ÷áñáêôÞñá. Óýìöùíá ìå ôï êáôáóôáôéêü

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

ôçò åôáéñåßáò, ó'áõôÞí ìðïñïýí íá åããñáöïýí Üôïìá ôá ïðïßá êáôÝ÷ïõí ôïí ôßôëï åéäéêüôçôáò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ. Ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ôïõò Ãåíéêïýò Éáôñïýò Ý÷ïõí áðïêôÞóåé ôçí åéäéêüôçôá óôçí ÅëëÜäá Þ óå Üëëåò ÷þñåò ôïõ åîùôåñéêïý åíþ ôá ôåëåõôáßá 8 Ýôç ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò åêðáßäåõóçò ãßíåôáé óôçí Êýðñï êáé ôï õðüëïéðï óõìðëçñþíåôáé óôçí ÅëëÜäá êáé ìåôÜ áðü åîåôÜóåéò áðïêôÜôáé ï ôßôëïò åéäéêüôçôáò. Óôü÷ïé ôçò åôáéñåßáò åßíáé ïé áêüëïõèïé: á) ðñïâïëÞ ôçò åéäéêüôçôáò ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé êáôï÷ýñùóçò ôçò óôïí Êõðñéáêü ÷þñï, â) áíáâÜèìéóç ôçò ðáñå÷üìåíçò éáôñéêÞò öñïíôßäáò ìÝóù ôçò óõíå÷ïýò åðéìüñöùóçò ôùí ìåëþí ôçò êáé ã) óõíåñãáóßá ìå Üëëåò åðéóôçìïíéêÝò åôáéñåßåò ôüóï óôçí Êýðñï üóï êáé óôï åîùôåñéêü. ¸íáò áðü ôïõò âáóéêïýò óôü÷ïõò ôçò åôáéñåßáò åßíáé ç Üìåóç åìðëïêÞ ôùí Ãåíéêþí Éáôñþí óôçí ïñãÜíùóç êáé åöáñìïãÞ ôïõ Åèíéêïý Ó÷åäßïõ Õãåßáò êáèüôé áõôïß èá áðïôåëÝóïõí ôïí ðõñÞíá ãéá ôçí ïñèÞ ëåéôïõñãßá ôïõ. Ïé âáóéêÝò áñ÷Ýò ôïõ Åèíéêïý Ó÷åäßïõ Õãåßáò, ôï ïðïßï øçößóôçêå áðü ôçí ïëïìÝëåéá ôçò âïõëÞò ôïí Áðñßëéï ôïõ 2001 êáé áíáìÝíåôáé ç óôáäéáêÞ åöáñìïãÞ ôïõ ìÝóá óôçí åðüìåíç ðåíôáåôßá, óõíïøßæïíôáé óôá áêüëïõèá: Ïé éáôñïß ÷ùñßæïíôáé óå äýï êáôçãïñßåò åê ôùí ïðïßùí ç ðñþôç ðåñéëáìâÜíåé éáôñïýò ðïõ ðáñÝ÷ïõí õðçñåóßåò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ç äåýôåñç ðåñéëáìâÜíåé éáôñïýò ðïõ ðáñÝ÷ïõí éáôñéêÝò õðçñåóßåò åéäéêïôÞôùí. Ãéá ôïõò óêïðïýò ðáñï÷Þò õðçñåóéþí ãåíéêÞò éáôñéêÞò ï ïñãáíéóìüò ôïõ Åèíéêïý Ó÷åäßïõ Õãåßáò èá óõìâÜëëåôáé, ìå éäéþôåò éáôñïýò ðïõ êáôÝ÷ïõí ôçí åéäéêüôçôá óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ êáé ïé ïðïßïé èá Ý÷ïõí åããñÜøåé ôïí êáèïñéóìÝíï áñéèìü äéêáéïý÷ùí óôïí êáôÜëïãï ôïõò, ï ïðïßïò äåí ðñÝðåé íá õðåñâáßíåé ôïõò 2500, üðùò êáé ìå ôéò êñáôéêÝò õðçñåóßåò õãåßáò ôçò Äçìïêñáôßáò ðïõ ðáñÝ÷ïõí õðçñåóßåò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò. Ïé ðñïóùðéêïß éáôñïß äýíáíôáé íá ðñïâáßíïõí óôç óýóôáóç óõíåôáéñéóìïý ìå Üëëïí Þ Üëëïõò éáôñïýò ïé ïðïßïé äýíáíôáé íá áðïæçìéþíïõí Üëëïí éáôñü ãéá áíáðëçñùìáôéêÞ õðçñåóßá ãéá ðáñï÷Þ êÜëõøçò ôéò íý÷ôåò Þ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí äéáêïðþí. Ï ðñïóùðéêüò éáôñüò Þ ôï êÝíôñï õãåßáò ðáñÝ÷åé êÜëõøç 24þñïõ ðåñéëáìâáíïìÝíùí êáé åðéóêÝøåùí óôï óðßôé. Ïé äéêáéïý÷ïé Ý÷ïõí äéêáßùìá áëëáãÞò éáôñïý êÜèå 6 ìÞíåò. Ôï ôåëåõôáßï Ýôïò ôá ìÝëç ôçò åôáéñåßáò åß÷áí ôçí åõêáéñßá íá Ýñèïõí óå åðáöÞ ìå ôïí ê.

37

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

×ñÞóôï ËéïíÞ ï ïðïßïò õðÝäåéîå Ýíôïíï åíäéáöÝñïí ãéá ôçí åôáéñåßá êáé óõæÞôçóå ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ ôçí áöïñïýí. ÌåôÜ áðü êáèïäÞãçóç ôïõ Ýãéíå äõíáôÞ ç äéáóýíäåóç ôçò åôáéñåßáò ìå ôá äéÜöïñá ÅõñùðáúêÜ Äßêôõá êáèþò êáé ìå ôçí ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò. Êëåßíïíôáò áõôÞ ôç óýíôïìç ãíùñéìßá ìå ôçí Åôáéñåßá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Êýðñïõ èá ðñÝðåé íá áíáöåñèåß üôé ôï Ýñãï ðïõ Ý÷åé íá åðéôåëÝóåé ç

38

×××××××

åôáéñåßá ðáñáìÝíåé ôåñÜóôéï êáé ðáñÜ ôï ìéêñü áñéèìü ôïõò, ôá ìÝëç ôçò ìÜ÷ïíôáé êáèçìåñéíÜ êáé åõåëðéóôïýí óôç óôåíÞ óõíåñãáóßá ðÜíôïôå ìå ôçí ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé óôçí êáèïäÞãçóç áðü Üîéïõò óõíáäÝëöïõò. ¸ëåíá ÅõáããåëÜêç Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ ÁíôáðïêñéôÝò Óýíôáîçò Êýðñïõ

Áíáããåëßá Óõíåäñßùí

Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 2002

ÁÍÁÃÃÅËÉÁ ÓÕÍÅÄÑÉÙÍ CONGRESSES' ANNOUNCEMENTS Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 39-40, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 39-40, 2002

39

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

40

Áíáããåëßá Óõíåäñßùí

ÍÝá

Ôüìïò 13, Ôåý÷ïò 4, 2001

NEA AÐÏ ÔÏ ÄÉÅÈÍÇ ÉÁÔÑÉÊÏ ÔÕÐÏ ÓÔÇ ÃÅÍÉÊÇ/ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÁÊÇ ÉÁÔÑÉÊÇ NEWS FROM ÔÇÅ INTERNATIONAL MEDICAL PRESS IN GENERAL PRACTICE/FAMILY MEDICINE Primary Heatlh Care, Volume 14, Number 1, 41-42, 2002 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 14, Ôåý÷ïò 1, 41-42, 2002

«Ásia Pacific Family Medicine»: ¸íá íÝï Ðåñéïäéêü ãéá ôç ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ

41

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

42

ÍÝá

ÏÄÇÃÉÅÓ ÃÉÁ ÔÏÕÓ ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ INSTRUCTIONS FOR THE AUTHORS Ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äÝ÷åôáé ãéá äçìïóßåõóç êåßìåíá Åðéóôçìüíùí Õãåßáò, ôá ïðïßá êáôáôÜóóïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò: 1) ÅñåõíçôéêÝò åñãáóßåò Þ áíáóêïðÞóåéò (óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò) Ýêôáóçò ìÝ÷ñé 7 óåëßäåò ìå ðñüóöáôåò ü÷é Üíù áðü 5 âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, 2) ÅíçìåñùôéêÜ Üñèñá, 3) Óýíôïìá Üñèñá, 4) ÁíáöïñÝò ðåñéðôþóåùí, 5) ÐáñïõóéÜóåéò ÊÝíôñùí Õãåßáò. ¸íá óýíïëï êåéìÝíùí, ðïõ áöïñïýí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ãíùóôéêü ôïìÝá ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, ìðïñåß íá óõãêñïôåß ÁöéÝñùìá. Åêôüò ôùí êåéìÝíùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò ðáñáðÜíù êáôçãïñßåò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé Üñèñá ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò, êáèþò êáé êåßìåíá ðïõ áðïóêïðïýí óôçí ðáñïõóßáóç, ó÷ïëéáóìü êáé êñéôéêÞ áîéïëüãçóç óõãêåêñéìÝíùí ãåãïíüôùí, Üñèñùí êáé åêäüóåùí ó÷åôéêþí ìå ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, óôçí ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü. Ôçí åõèýíç ôçò óõããñáöÞò ôùí Üñèñùí áõôþí Þ êåéìÝíùí Ý÷ïõí ìüíï ôá ìÝëç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò Þ åðéóôÞìïíåò ìåôÜ áðü åéäéêÞ ðñüóêëçóç. Åðßóçò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé ãñÜììáôá ðïõ áðåõèýíïíôáé óôçí ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ, ôá ïðïßá áíáöÝñïíôáé óå ðáñáôçñÞóåéò, êëéíéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò åìðåéñßåò Þ ó÷ïëéÜæïõí ôç äéåèíÞ êáé åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá. Ôçí åõèýíç ãéá ôç äçìïóßåõóç ôùí êåéìÝíùí áõôþí Ý÷åé ï ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò êáé ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ïé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ôá åíçìåñùôéêÜ Üñèñá, ïé óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò êáé ïé áíáöïñÝò ðåñéóôáôéêþí ãßíïíôáé äåêôÜ ãéá äçìïóßåõóç ìüíï ìåôÜ áðü èåôéêÞ êñßóç ôïõò áðü åðéóôÞìïíåò-êñéôÝò ìå ôïõò ïðïßïõò óõíåñãÜæåôáé ôï ðåñéïäéêü. ÊÜèå êåßìåíï ðïõ áðïóôÝëëåôáé óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äéáâéâÜæåôáé óôïõò êñéôÝò, ÷ùñßò íá ãíùóôïðïéïýíôáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí. Ôá ó÷üëéá êáé ïé ðáñáôçñÞóåéò ôùí êñéôþí óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôçí åõèýíç ôçò Ãñáììáôåßáò Óýíôáîçò ôïõ ðåñéïäéêïý, åðéóôñÝöïíôáé óôïõò óõããñáöåßò, ðñïêåéìÝíïõ áõôïß íá ðñïóáñìüóïõí áíÜëïãá ôï êåßìåíü ôïõò ðñéí ôç äçìïóßåõóç. Óå ðåñßðôùóç áóõìöùíßáò ôùí êñéôþí, ôï êåßìåíï èá áîéïëïãåßôáé áðü ôçí ßäéá ôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ôá ïíüìáôá üëùí ôùí åðéóôçìüíùí ðïõ äéåôÝëåóáí êñéôÝò èá äçìïóéåýïíôáé óå åéäéêÞ óåëßäá óôï ôåëåõôáßï ôåý÷ïò êÜèå ÷ñüíïõ. Ôá êåßìåíá, ôá ïðïßá äÝ÷åôáé ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò", èá ðñÝðåé íá áêïëïõèïýí ôéò ðáñáêÜôù ðñïäéáãñáöÝò.

• Íá åßíáé ãñáììÝíá óôçí åðßóçìç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ìå ôï ìïíïôïíéêü óýóôçìá, äáêôõëïãñáöçìÝíá óôç ìéá üøç ôçò óåëßäáò, óå äéðëü äéÜóôçìá êáé ìå ëåõêü ðåñéèþñéï 3 åêáôïóôþí óå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõò.

• Ç ðñþôç óåëßäá ôïõ êåéìÝíïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé: á) ôïí ôßôëï (ìå ðåæÜ ãñÜììáôá), â) ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí (ìå êåöáëáßá ãñÜììáôá åíþ áíáãñÜöïíôáé ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá ðëÞñç åðþíõìá ìå áñéèìçôéêïýò åêèÝôåò ïé ïðïßïé óå õðïóçìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí ôçí éäéüôçôá ôïõ êÜèå óõããñáöÝá), ã) ôï åðéóôçìïíéêü êÝíôñï óôï ïðïßï Ýãéíå ç åñãáóßá, ä) 3-5 ðñüóèåôïõò üñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá êáé ïé ïðïßïé åßíáé õéïèåôçìÝíïé áðü ôï Medical Subject Headings (Bethesda Md, 1966), å) ôç äéåýèõíóç êáé ôï ôçëÝöùíï åíüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ï ïðïßïò èá åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôçí áëëçëïãñáößá ìå ôï ðåñéïäéêü.

• Óå îå÷ùñéóôÞ äåýôåñç óåëßäá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç åëëçíéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ðñïçãåßôáé ç Ýíäåéîç ÐÅÑÉËÇØÇ), ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí.

• ÌåôÜ ôï êåßìåíï óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç áããëéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ, ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. Ðñïçãïýíôáé ç ëÝîç SUMMARY, ç áããëéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ ôßôëïõ, ïé ëÝîåéò PRIMARY HEALTH CARE... êáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí ÷ùñßò ôßôëï Þ éäéüôçôá.

• Ïé âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò, åëëçíéêÝò êáé îÝíåò, óôï êåßìåíï èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñüóöáôåò, áðü áíáãíùñéóìÝíá ðåñéïäéêÜ Þ óõããñÜììáôá, íá åßíáé áñéèìçìÝíåò êáé í’ áíôáðïêñßíïíôáé óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï, ï ïðïßïò èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ìåôÜ ôï ãñÜøéìï ôçò áããëéêÞò ðåñßëçøçò. Óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï ïé ðáñáðïìðÝò èá ðñÝðåé í’ áêïëïõèïýí ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜóôçêáí óôï êåßìåíï. ÊáèåìéÜ áðü áõôÝò èá ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé óôç óåéñÜ ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá åðþíõìá ôùí óõããñáöÝùí, ôïí ôßôëï ôçò åñãáóßáò, ôï üíïìá ôïõ ðåñéïäéêïý óýìöùíá ìå ôï óýóôçìá ôçò WHOCISO/R4), ôïí ôüìï, ôçí ðñþôç êáé ôçí ôåëåõôáßá óåëßäá ôïõ Üñèñïõ, êáèþò êáé ôï Ýôïò äçìïóßåõóçò. ¼ôáí ðñüêåéôáé ãéá óõããñÜììáôá Þ ìïíïãñáößåò, åêôüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ôï Ýôïò Ýêäïóçò êáé ôïí ôßôëï, ðñÝðåé íá ãñÜöïíôáé êáé ï áñéèìüò êáé ôá óôïé÷åßá Ýêäïóçò (åêäïôéêüò ïßêïò, ðüëç). (õðüäåéãìá âéâëéïãñáößáò: Biziagos E, Moschandrea J, Kouroumalis ÅÁ. Prevalence of hepatitis  and C markers in volunteer blood donors in Crete. A 5-year study. J Viral Hepat, 6:243-8, 1999.).

• Ïé ðßíáêåò êáé ôá ó÷Þìáôá áêïëïõèïýí ôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï êáé èá ðñÝðåé íá ðáñïõóéÜæïíôáé óå ÷ùñéóôÝò óåëßäåò, íá öÝñïõí ëáôéíéêÞ áñßèìçóç, ç ïðïßá èá ðñÝðåé í’ áíôáðïêñßíåôáé óôéò ðáñáðïìðÝò ôïõ êåéìÝíïõ, êáèþò êáé ôéò áðáñáßôçôåò åðåîçãÞóåéò.

• 'Ïëá ôá êåßìåíá èá ðñÝðåé íá õðïâÜëëïíôáé êáôÜ ðñïôßìçóç ìå êåéìåíïãñÜöï word óå äýï áíôßôõðá êáé íá áðïóôÝëëïíôáé óôç äéåýèõíóç ôïõ ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò: - ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò (õðüøç Åðßêïõñïõ ÊáèçãçôÞ ×. ËéïíÞ), ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò. Ïé óõããñáöåßò ìðïñïýí íá õðïâÜëëïõí ôá êåßìåíá ôïõò êé óå çëåêôñïíéêÞ ìïñöÞ óôç äéåýèõíóç: primcare@fammed.med.uoc.gr Ïé óõããñáöåßò èá ðñÝðåé íá äåóìåýïíôáé óôçí åðéóôïëÞ ôïõò üôé ç åñãáóßá äåí Ý÷åé õðïâëçèåß Þ äåí Ý÷åé äçìïóéåõèåß åí üëù Þ åí ìÝñåé óå Üëëï ðåñéïäéêü, üôé üëïé ïé óõããñáöåßò åéíáé óýìöùíïé ìå ôçí áðïóôïëÞ ôçò êáé óå ðåñßðôùóç áðïäï÷Þò ôçò ãéá äçìïóßåõóç, ôá óõããñáöéêÜ äéêáéþìáôá åê÷ùñïýíôáé óôï ðåñéïäéêü. Ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ äéáôçñåß ôï äéêáßùìá áðïóýñóåùò ìéáò åñãáóßáò åöüóïí áõôÞ Ý÷åé óôáëåß êáé ó' Üëëï ðåñéïäéêü.

43

Ðáñáããåëßá áíáôýðùí

Ïé áíáãíþóôåò ôçò "ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò", Ãåíéêïß Ãéáôñïß, ïé ïðïßïé åðéèõìïýí íá Ý÷ïõí óå áíÜôõðá êÜðïéï Þ êÜðïéá áðü ôá äçìïóéåõüìåíá óôï ôåý÷ïò Üñèñá, ìðïñïýí íá ðáñáãÝëëïõí ôïí áñéèìü ôùí áíôéôýðùí óôï "Ôå÷íüãñáììá" (ç äéåýèõíóç êáé ôá ôçëÝöùíá äçìïóéåýïíôáé óôï êÜôù ìÝñïò äåîéÜ ôïõ ðßíáêá). Ïé ôéìÝò ãéá êÜèå áñéèìü áíôéôýðùí ðáñáôßèåíôáé óôïí êáôùôÝñù ðßíáêá.

ÁíÜôõðá

Óåëßäåò/Êüóôïò

Óåëßäåò/Êüóôïò

Óåëßäåò/Êüóôïò

50 áíÜôõðá

4/44,00 EÕÑÙ

8/74,00 EÕÑÙ

16/118,40 EÕÑÙ

100 áíÜôõðá

4/50,00 EÕÑÙ

8/88,00 EÕÑÙ

16/174,80 EÕÑÙ

200 áíÜôõðá

4/60,70 EÕÑÙ

8/118,40 EÕÑÙ

16/177,00 EÕÑÙ

500 áíÜôõðá

4/88,00 EÕÑÙ

8/147,80 EÕÑÙ

16/235,00 EÕÑÙ

"Ôå÷íüãñáììá" ÌÜñêïõ ÁõãÝñç 12 - Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 010.60.00.643, Fax.: 010.60.02.295

44

GANA

45

ABBOTT

46

BRISTOL

47

PHARMANEL

48

LUNDBECK

49

MENARINI

50

SERVIE

51

ROCHE

52