Nederlandse cannabismarkt De nulmeting die voormeting werd

De overheid liet in het kader van het wietexperiment een nulmeting uitvoeren om een beeld te krijgen van hoe de Nederlandse cannabismarkt er op dit moment uitziet.

De eerste experimentele joint binnen het wietexperiment zou aan het einde van het jaar wel eens gerold kunnen worden.

De eerste experimentele joint binnen het wietexperiment zou aan het einde van het jaar wel eens gerold kunnen worden. Het is de bedoeling om met dat experiment kennis op te doen over de gevolgen van het reguleren van de cannabisteelt. Daarom begeleiden een aantal onderzoeksbureaus (Breuer&Intraval, RAND Europe) en het Trimbos-instituut het experiment. Om de zoveel tijd meten de onderzoekers wat de effecten op de Nederlandse cannabismarkt zijn van het legaal telen, aanvoeren en verkopen van hasj en wiet in een aantal experimentcoffeeshops. Om te meten wat er verandert door het experiment moet je beginnen met het beschrijven van de situatie zoals die nu is, een zogeheten ‘nulmeting’. Welke producten verkopen de coffeeshops en voor welke prijs, aan welke producten heeft de consument behoefte, wie zijn dan die consumenten en hoeveel zijn het er, en waarom kopen ze hun wiet en hasj in de coffeeshop? Omdat veranderingen op de zwarte markt eveneens moeten worden gemeten, probeerden de onderzoekers ook die markt globaal in kaart te brengen. Deze nulmeting is belangrijk om achteraf te kunnen beoordelen of het experiment geslaagd is. Door ieder jaar opnieuw te meten hoe de vlag er bijhangt worden de veranderingen op de cannabismarkt inzichtelijk gemaakt. Eventueel kun je op basis van zo’n tussentijdse meting het experiment iets bijsturen.

Wietsoorten

Boeiend dus, zo’n nulmeting die tussen de zomer van 2021 en het voorjaar van 2022 werd gedaan bij 129 shops die of aan het experiment deelnemen of in een controlegroep zitten (om veranderingen te kunnen meten worden de coffeeshops die tijdelijk legale wiet mogen inkopen vergeleken met coffeeshops in 10 controlegemeenten die niet meedoen aan het wietexperiment). De nulmeting laat zien dat er in de deelne- dan de Amnesia in shop 2. Een inkoper bij een coffeeshop moet een producent maar op zijn blauwe ogen vertrouwen. Daarbij kan iedere coffeeshopondernemer zijn creatieve geest op wat nieuwe soortnamen loslaten. Daar is geen controle op.

Op is op

De nulmeting geeft een redelijk representatief beeld van hoe het er in de coffeeshops aan toe gaat. De shops ontvingen dagelijks gemiddeld 650 bezoekers die samen gemiddeld 1300 gram hasj en wiet kochten. Driekwart van de consumenten in de coffeeshops kocht alleen wiet, 20% alleen hasj en 5% zowel hasj als wiet. De meeste klanten van de coffeeshops deden voor 10 euro inkopen. Uit ander onderzoek blijkt dat mensen dit doen uit een vorm van ‘zelfbescherming’. Door voor een ‘tientje te gaan halen’ houd je als consument je financiën en gebruik onder controle: Als het op is, is het op.

Uit de nulmeting blijkt dat de meeste consumenten (94%) wiet of hasj niet puur roken, maar mengen met tabak in een joint. Het grootste deel van de bezoekers gebruikt geen nieuwe informatie opgehaald: alle antwoord categorieën waren van tevoren bepaald. Je kon alleen maar iets aankruisen. Omdat je niet weet wat je niet weet zou je deze markt eigenlijk met een open houding moeten onderzoeken: ‘Vertelt u het maar: hoe gaat dat nou allemaal in zijn werk op de illegale markt?’ Een heel open vraag waarbij je als onderzoeker op geen enkele manier het antwoord ‘stuurt’. Het zou daarom beter zijn geweest om een onderzoeksmethode toe te passen met de gezellige naam ‘participerende observatie’. De onderzoeker ‘infiltreert’ op de zwarte markt en verzamelt zo informatie. Probleem is dat dit veel tijd kost en daarmee vrij kostbaar is.

‘Op zicht’

mende coffeeshops gemiddeld 10,4 unieke wietsoorten en 5,3 unieke hasjsoorten op de menulijst staan. White Widow, Amnesia Haze, Amnesia, Lemon Haze en Silver Haze zijn de meest voorkomende namen van wietsoorten op de menulijsten en Super Polm, Polm, Beldia, Afghaan en Zero Zero zijn de hasjsoorten die je het meeste tegenkomt. Alle deelnemende coffeeshops verkopen wiet en bijna allemaal verkopen ze ook hasj en voorgedraaide joints. Het valt op dat bij een derde deel van de shops die joints verkopen ook joints zonder tabak over de toonbank gaan. Ook verkoopt ruim een derde van de shops edibles en een kwart ook CBD-wiet of andere CBD-producten. Op die soortnamen is trouwens wel wat aan te merken. De inkoop van de coffeeshops is illegaal en het is maar de vraag of de ene White Widow hetzelfde is als de andere: er is immers geen professionele productcontrole en er zijn geen officiële standaarden: de Amnesia in shop 1 kan goed een heel andere samenstelling en werking hebben cannabis recreatief, maar een vijfde deel van de consumenten geeft aan dat ze de cannabis medicinaal gebruiken, zij het doorgaans niet op recept.

Illegale markt

Onderzoek opzetten bij consumenten in een coffeeshop is relatief makkelijk. Stap een shop binnen, stel je voor aan de exploitant en vraag of je de klanten wat vragen mag stellen. Maar om mensen op de illegale markt te bereiken moet je creatiever zijn. Helaas is er maar een beperkt budget voor onderzoek rondom het wietexperiment. Een goedkope manier van onderzoek doen is een online platform openstellen waarop consumenten vragen kunnen beantwoorden over de illegale markt. Op papier is dat anoniem. Dit is een bedenkelijke methode, omdat je als onderzoeker geen controle hebt over wie de vragenlijst invult. Misschien is deze wel binnen een bepaalde ‘bubbel’ van mensen ingevuld of hebben een aantal grapjassen de enquête veertig keer ingevuld. Ook werd

De onderzoeksresultaten over de illegale markt voegen ook om andere redenen weinig toe. Zo gelooft tegenwoordig niemand meer dat wat je online vrijgeeft ook daadwerkelijk anoniem is. Tot slot hadden de onderzoekers een manier bedacht om consumenten te kunnen vragen hoeveel gram wiet ze hadden gekocht, door foto’s te tonen van hoeveelheden van 1 gram, 10 gram, 20 gram etc. Op zich een creatieve gedachte om ‘op zicht’ het gewicht van een bepaalde hoeveelheid wiet weer te geven. Maar het volume van wiet zegt in praktijk niets over het gewicht. Als een top compact is kan deze ook bij een klein formaat best wat wegen. Omgekeerd weegt een grote top niet zoveel als deze ‘fluffy’ is. Veel consumenten willen de wiet daarom ook voelen om te bepalen of het opgegeven gewicht klopt.

Voormeting

Mensen die geïnteresseerd zijn in de details van de nulmeting kunnen het rapport makkelijk online vinden door op de site Rijksoverheid.nl te zoeken naar Onderzoek Experiment Gesloten Coffeeshopketen, Rapportage voormeting 2021. Op die site kun je in de toekomst waarschijnlijk ook de tussenmetingen vinden van het wietexperiment. En de nieuwe nulmeting. Want de nulmeting van 2021 is helaas alweer achterhaald, omdat de start van het experiment enkele keren is uitgesteld. Inmiddels is er alweer een nieuw onderzoek gedaan in 2022 en is de nulmeting van 2021 gedegradeerd tot voormeting. Het is overigens zeer onwaarschijnlijk dat de 10 coffeeshops in Amsterdam Oost bij de nieuwe nulmeting zijn meegenomen. Die wordt dan waarschijnlijk ook weer tot voormeting bestempeld. Wordt vervolgd.