ALERTZEA larix sibirica Euskaraz beste izenak: larix Euskal Herri osoan aurkitu dezakegu. Zuhaitza: • •
15,40metroko altuera izatera iritsi daiteke. .Enbor zuzena. Bere azala zartatua da.
•
600 urte inguru bizi dira.
Hostoak: • •
Hosto erorkorrak. Itxuraz horratz formakoa da.
•
Txorten luzea dute.
•
gutxigorabehera 15m ditu.
•
Berde iluna edo berde argia da.
Loreak:
• •
Batzuk arrak eta besteak emeak. Lore arrak, zintzilik daude.
•
Lore emeak,gora begira daude.
Fruituak: • •
Gerbak deitzen zaie. Ez dira jangarriak.
Non bizi dira: • •
Normalki, basoetan egoten dira. Basoak osatzen ditu, 50 m tik 1900 m bitarte.
SARA
GINKOA Ginko billoba
ARATZ
Euskal Herri osoan aurkitu dezakegu. Landatu ezkero bai
Zuhaitza: • • •
·2.500 urte baina gehiagokoak daude. ·30m ko altuera eta enborrak 2m ko diametroa du gutxi gora behera. ·Enborra zuzena eta leuna dauka.
Hostoak: • • • • •
Hosto erorkorrak. Hostoak abaniko itxura dauka, ertza nahiko lisoa. Txorten luze xamarra dute. Hostoak 5 – 10 cm luzean. Berde argia , bigunak.
Loreak: • • •
Zuhaitz batzuk arrak eta besteak emeak. Lore arrak, 3-6 kono ditu. Lore emeak, lika dauka arraren polena pegatzeko,emeak ez du konorik.
Fruituak: • •
Pagotxa deitzen zaie. Luzeak dira, jangarriak.
Non bizi dira: ·Izatez Txinakoa da. Bilatu nai badugu lorategietan aurkituko ditugu
Emea
arra
INTXAURRONDOA Juglas regia
Mediterranioko ekialdean hasi zen. Baina orain Europa osoan dago.
Zuhaitza: • • •
30 metroko altuera izatera iritsi daiteke. 60 80 urte bizitzen dira. Enbor zuzena azala leuna edukitzen du gaztea denean eta zakarra gero.
Hostoak: • • • • •
Hosto erorkorrak. Ertza iluna. Txorten motxa dute. 10 cmkoa gutxi gora behera. Berde argia da.
Loreak: • • •
Batzuk arrak eta besteak emeak. Loreak 2-3 taldetan daude. Luzexkak dira.
Fruituak: • •
Intxaurra deitzen zaie. Borobilak eta jangarriak dira.
Non bizi dira: • Baserriko sailetatik gertu. • Ez du basorik osatzen.
JANIRE
Pagoa Fagus sylvatica
Euskaraz beste izenak:
ANTTON
fagoa, bagoa
Euskal Herri osoan aurkitu dezakegu.
Zuhaitza: • • •
40 metroko altuera izatera iritsi daiteke. 300 urte izan ditzake. Enbor zuzena. Bere azala leuna da.
Hostoak: • • • • •
Hosto erorkorrak. Itxuraz eliptikoak, ertza nahiko lisoa. Txorten motxa dute. 5 – 10 cm luzean. Berde ilun xamarrak, nahiko biguinak.
Loreak: • • •
Batzuk arrak eta besteak emeak. Lore arrak, zintzilik dauden 20 ko multzotan. Lore emeak, adar ertzetan, iletsuak. Emeak
Fruituak: • •
Pagotxa deitzen zaie. Luzeak dira, jangarriak.
Non bizi dira: • • •
Normalki, leku heze eta freskoetan. Basoak osatzen ditu, 50 m tik 1900 m bitarte. Euskal Herriko pagadirik handiena Iratiko oihana da, Nafarroan.
Arrak
GAZTAINONDOA Castanea saltiva
NAROA
Hego-ekialdeko Europan eta Asian daude.
Zuhaitza: • • •
35-40m garai izatera iritsi daiteke. 100 urte izan ditzake barrutik hueko geratu arte. Gero mendeak iraun ditzake. Enbor zuzena. Bere azala zartatua da.
Hostoak: • • • • •
Hosto sinplea Itxuraz txandakatuak, ertz zerratua. Txorten motxa dute. 0,5– 01 cm luzean. Berdeak, biguinak.
1.
Loreak: • • •
Batzuk arrak eta besteak emeak. Lore arrak, grebaren goikaldean sortzen dira. Lore emeak, berriz behaldean.
Emeak Arrak
Fruituak: • •
Gaztainak deitzen zaie. Txikiak dira, jangarriak.
1. Non bizi dira: • •
Klima epelean eta hezetasun egokian bizi dira. Basoetan itzal txikia jasan dezake, baina argia du gustuko.
1.
KEIXONDOA Prunus avium
Euskaraz beste izenak:
JULEN RUEDA
Gereziondoa.
Euskal Herri osoan aurkitu dezakegu. Zuhaitza: • • •
25 metroko altuera izatera iritsi daiteke. 50 urte izan ditzake. Enbor zuzena. Bere azala leuna da. Eta marroia.
Hostoak: • • • • •
Hosto erorkorrak. Itxuraz obalatua, ertza zerratua Txorten luze xamarra dute. 5 cm luzean. Eta hostoak 17,5 cm luzean. Berde ilun xamarrak, nahiko biguinak.
Loreak: • •
Lore hermafroditak ( arra eta eme denbora berean ) Loreak, adar ertzetan, iletsuak.
Fruituak: • •
Keixa deitzen zaie. Biribil xamarrak dira, jangarriak.
Non bizi dira: •
Zelaietan baserrietatik gertu.
TXERMENA Pyrus communis
Euskaraz beste izenak: Udarea Etxe alboetan aurkitu ditzakegu zelaietan.
Zuhaitza: • • •
20 metroko altuera izatera iritsi daiteke. 65 urte izan ditzake. Enbor zuzena. Bere azala lisoa da.
Hostoak: • • • • •
Hosto iraunkorrak. Itxuraz eliptikoak, ertza lisoa. Txorten luzea dute. 10 cm luzean. Berde iluna, nahiko biguinak.
Loreak: • •
Hermafroditak dira. Zuriak eta arrosak dira.
Fruituak: • •
Txermena deitzen zaie. Luzeak dira, berdeak eta horiak, jangarriak.
Non bizi dira: •
Etxeen alboan bizi dira zelaietan.
JULEN LABAKA
Intsusa beltza Sanbucus nigra
Euskal Herri osoan aurkitu dezakegu .
Zuhaitza: • • •
4-6 metroko altuera izatera iritsi daiteke. Luzaro bizi daiteke, mila urte ingururaino. Enbor zuzena. Bere azala leuna da.
Hostoak: • • • • •
Hosto erorkorrak. Itxuraz eliptikoak, ertza nahiko zorrotza. Txorten motxa dute. 5 – 10 cm luzean. Berde ilun xamarrak, nahiko gogorrak.
Loreak: • •
Batzuk arrak eta besteak emeak. Lore arrak,eta,emeak multzo berdinean zintzilik daude, 20 ko multzotan.
Fruituak: • •
Bronkitis deitzen zaie. Txikiak dira, eta ez dira jangarriak.
Non bizi dira: • •
Normalki, leku heze eta freskoetan. Normalean ez ditu basoak osatzen.
AINARA
PINUA Pinus radiata
EKIÑE
Euskal Herri guztian aurkitu dezakegu, baina gehienbat Gipuzkoan eta Bizkaian
Zuhaitza: • • •
45 metroko altuerara iritsi daiteke baina gehienak 30 metrokoak dira 75 – 80 urte inguru bizi da. Enbor zuzena du.Latza eta azkar zartatzen zaio
Hostoak: • • • • •
Hosto iraunkorrak Orratz itxurakoak. Ez dute txortenik Hostoak 10-16 cm Berde ilun xamarrak, nahiko biguinak.
Loreak: • • •
Batzuk arrak eta besteak emeak. Lore arrak, kolore horikoak dira. Lore emeak, purpura kolorekoak dira
Fruituak: • •
Pinaburua deitzen zaie Luzeak dira, baina ez da jangarria
Non bizi dira: • •
Basoak osatzen ditu, pinudiak. Euskal Herri guztian aurkitu dezakegu baina gehienbat Gipuzkoan eta Bizkaian
Lore emea
Lore arra
IPAR-HARITZA Quercus Rubra
OIER
Euskal Herri osoan aurkitu dezakegu.
Zuhaitza: • •
35m edo gehiago izan ditzake. Enbor zuzena. Bere azala leuna da.
Hostoak: • • • • •
Hosto erorkorrak. Hostoek lobulu sakonak dituzte eta punta estuak. Txorten luzea dute. 12 – 22 cm-ko diametroa du. Berde argiska, nahiko biguinak.Udazkenean gorritu egiten dira.
Loreak: • • •
Batzuk arrak eta besteak emeak. Lore arrak, zintzilik dauden 20- ko multzotan. Lore emeak, txikiak,binaka sortzen dira adar ertzetan.
ARRAK Fruituak: •
Bere fruitua ezkurra da.
•
Jangarriak dira.
Non bizi dira: • •
Jatorria amerikan du. Gaur egun atlantikoan dago hedatua Euskal Herria barne. Basoak osatzen ditu.
EMEAK
SAGARRA Malus domestica
Euskal Herriko leku guztietan Zuhaitza: ·15 metroko altuera du ·100 urte bizi ahal ditu ·Enbor zuzena eta pitzatua
Hostoak: • • • •
Hostoak erorkorrak ditu Ertz lisoa Txortena motxa da 2cm-koa Berdea eta biguna
Loreak: • •
Loreak handiak ditu. Loreak arrak eta emeak dira biak batera
Fruituak: • •
Sagarra deitzen zaie Jangarria da
Non bizi dira: ·Zelai handietan bizi dira, sagastiak osatuz.
UNAX