INSPIRATIEMOMENT De kansen en uitdagingen voor het cultuurhuis van de toekomst… Bart Caron (voorzitter commissie Cultuur)
De opdracht die ik kreeg: mijn visie over het nieuwe decreet Bovenlokaal Cultuurwerk De insteek: het decreet ligt er nu Of we daar nu blij mee zijn of niet, het zal voor de komende werkjaren alleszins het kader zijn waarbinnen cultuur- en gemeenschapscentra en hun transversale partners moeten werken Juist, maar...
Van dat kader: welke zijn, volgens mij, • • • •
De uitdagingen De kansen En (misschien) ook de valkuilen Waarin zitten de sleutels, de houvast voor cultuur- en gemeenschapscentra? Waarin kunnen zij verder gaan op hun sterkte Waarin zullen ze toch een meer open blik moeten hanteren?
We vinden het daarbij niet erg als u GC/CC’s een spiegel voorhoudt, maar het is natuurlijk wel fijn als we hen ook wat handvaten bieden Vooruit dan maar •
Kader = • politieke keuze en effectieve afbouw persoonsgebonden (o.a. cultuur) bevoegdheden provincies – nu nog weerspiegeld in transitiereglement • meer lokale autonomie – decentralisatie lokaal cultuurbeleid: verdwijnen oormerking van de budgetten en responsabilisering van lokale besturen voor o.a. CC en GC? • Vraag: kan dit decreet de eerste aanzet zijn voor een culturele werking die niet rond de lokale kerktoren (of gemeentehuis) draait maar rond een groter gebied dat mensen op een ideale, efficiënte, ruime en diverse manier cultuur kan aanbieden.
Antwoord Ja, dit decreet kan deze activiteiten (via hun organisatoren) ondersteunen die te groot zijn voor een lokaal bestuur en te klein voor het Vlaamse bestuur, dus voor bevolking van de 30 km zone • via bovenlokale projecten (max 3 jaar) • helaas ontbreekt een meerjarige financiering van bijv 5 of 6 jaar • minimaal 2 functies combineren • functies: experimenteren en innoveren – creëren en produceren – spreiden en presenteren – leren en participeren • voor CC en GC, vooral laatste twee functies, maar ook andere • decreet wil ‘verbinding’ sectoren en disciplines: kunsten, cultureel erfgoed, circuskunsten, sociaal-cultureel werk en amateurkunsten en met andere beleidsdomeinen (onderwijs, welzijn, ruimtelijke ordening, economie, onroerend erfgoed en sport)
Welke projecten? • moeten wel bovenlokaal zijn: schaalgrootte, reikwijdte en relevantie • moeten reguliere werking aanvrager overstijgen • culturele finaliteit • in tijd en opzet afgebakend • sterke voorkeur voor samenwerkingsverbanden (cf. beoordelingscriteria zoals relevantie van partners, binnen of buiten de culturele sector, meerwaarde van de samenwerkingen ...)
Niet alles gedefinieerd – dus brainstormen en behoeften in kaart brengen • bovenlokaal gebied niet beschreven: geeft kansen in te spelen op diverse projecten • wat leeft er in uw gebied? Brengt behoeften (van bevolking, van doelgroepen, van artiesten, organisaties...) in kaart; selecteer daaruit antwoorden en dus haalbare projecten met zichtbare meerwaarde • eindelijk de kans om het gedroomde project (war geen geld voor was) te realiseren • waarom niet sectoroverstijgend: samen met bijv. bibliotheken, vormingplus, artistieke organisaties, armoedeverenigingen enz.
Voor CC en GC: gooi je ramen en deuren open • uitdagingen: weg van het traditionele denken, nu er toch geen decreet lokaal CB meer is; denk breder dan als spreider van cultuur; ga weg van het cijfermatige bereikdenken (overtuig je politieke overheid en RvB); werk voor die mensen die het echt nodig hebben; denk aan artiesten waar we het ook voor moeten doen; den streekgericht en niet enkel lokaal • kansen : zeker je kan dingen doen die voorheen niet haalbaar waren; zie hieronder voorbeelden; toch vooral creativiteit inzetten; kansen om van locatie (gebouw) en nadelen ervan deels los te komen; brede invulling van 'cultuur' mogelijk en wenselijk;
Concrete voorbeelden • culturele kwaliteit feesten en evenementen (bovenlokaal belang!) opkrikken met artistieke toevoegingen • wijkwerking opzetten gericht op moeilijk bereikbare doelgroepen met aangepast programma; maar in een gehele aanpak op regionaal niveau; samen met bibliotheken, Vormingplus enz. • een creatie opzetten, vanuit lokale thema's en context die gaat spelen in dorpen en wijken – samen met professionele kunstenaars en organisaties • een grootschalig project van amateurkunstenaars van hoog niveau, voor groot publiek en met veel medewerkers • publieksuitwisseling bevorderen tussen aanbieders (CC en GC) • laagdrempelige geïntegreerde projecten op grensgebied van cultuur en sport • een vormingsaanbod met collega's en Vormingplus uitbouwen • een netwerk van actoren uitbouwen om hedendaagse kunstuitingen (waarvoor het moeilijk is veel publiek te werven) te presenteren (en promotie te maken) • een literair netwerk uitwerken met boekhandels, bibliotheken, CC, auteurs...
Concrete voorbeelden • etnisch-culturele diversiteit in streek opzoeken en kansen geven op podia enz. • landschapsprojecten opzetten die de open ruimte of specifieke streekgerichte kenmerken in de verf zetten via bijv artistieke ingrepen • jonge kunstenaars uit de regio residentieruimte en -tijd geven, en budget, om hun embryonaal talent te laten ontwikkelen; in één aanpak met verschillende CC en GC samen • ondersteuning bieden (via een samenwerkingsverband) aan bovenlokale organisaties om zich te ontwikkelen via hulp bij dossiers, programma's enz. • streekgerichte evenementen uitbouwen op het publieke domein of op locatie samen met diverse partners • zelf nog suggesties? Ongetwijfeld
Bovenlokale projecten toch niet probleemloos • probleem van rechtsperoonlijkheid van aanvragers • probleem van beoordelen (onvoldoende regioverbondenheid van beoordelingscommissies – delegeren zou beter zijn • samenstelling pool van beoordelaars? • Max 7,5 miljoen euro • hoe zal de minister finaal 'wegen'? Hanteren van de categorieën volstrekt onvoldoende/onvoldoende/goed/zeer goed • Art. 15 UB: “De minister kan bijkomende maatregelen treffen om dubbele subsidiëring van de Vlaamse overheid te voorkomen” Wat is 'dubbele' subsidiëring? Moeilijke kwestie • Minder planlast: geen verantwoordingsdossier bij subsidie van minder dan 7000 euro (tenzij na steekproef)
Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden • minstens 4 gemeenten • max 100.000 euro subsidie – in totaal 2.000.000 • belang van een cultuurnota niet onderschatten: visie op bovenlokale cultuurwerk • belang van regisseursrol, als verbinder, facilitator en verduurzamer van het bovenlokale culturele veld
Regisseursrol • Regisseursrol in UB • 1° verbinden en netwerken: inhoudelijk, bestuurlijk en geografisch alle culturele actoren samenbrengen, netwerken faciliteren en actief samenwerkingen bemiddelen; • 2° faciliteren en ondersteunen: bottom-up potentievolle praktijken detecteren en beschrijven en stimuleren, en acties ondernemen om het bovenlokale culturele veld daar waar nodig te waarderen en versterken; • 3° verduurzamen en verspreiden: opkomende vernieuwende culturele praktijken erkennen en helpen verduurzamen, en nieuwe inzichten en praktijken verspreiden binnen het bovenlokale culturele veld. • minister kan nog verfijnen ism met VVSG en VGC • Drie dimensies die vooral betekenen dat IGS niet in de plaats van actoren werkt, niet zelf programmeert of evenementen organiseert, maar anderen ondersteunt
Instappen in IGS? • ik ben groot voorstander van intergemeentelijke samenwerking (zie positieve ervaringen van ervaren IGS'en) – is eigenlijk opvolger van hoofdstuk uit decreet Lokaal Cultuurbeleid • ik zou aanbevelen om na te denken over de vorming van IGS'en in jullie provincie; doe dat op basis van samenhangende gebieden (regio's/streken)
Steunpunt • Zeer belangrijk en noodzakelijk • Ook omdat Cultuurconnect lokaal cultuurbeleid heeft losgelaten • Even de stand van zaken:
Terug naar de vragen: • Waarin zitten de sleutels, de houvast voor cultuur- en gemeenschapscentra? Centrale spin in het cultureel web; veel ervaring; een eigen budget • Waarin kunnen zij verder gaan op hun sterkte metier, kennis, genetwerkt, veel relaties met organisaties; eigen infrastructuur • Waarin zullen ze toch een meer open blik moeten hanteren? ° minder denken als aparte instelling, meer als netwerkactor ° minder gemiddeld en minder het midden opzoeken: meer durven gaan voor nieuwe culturele zaken en programma, werken aan eigen identiteit als netwerker niet als programmatoren ° eigen infrastructuur nu en dan durven verlaten en de boer opgaan
Bijna tot slot • Bescheiden budget – vrees dat het aantal aanvragen de toekenningen ruimschoots zal overtreffen. • Zal overgangsdecreet zijn: nu experimenteren of dit kan werken • regio's niet gedefinieerd; mag gerust open zijn, maar nu veel dubbel gebruik mogelijk • indruk leeft sterk van de voormalige provinciale middelen veel geld weggevloeid is • Als aanzet tot nieuw beleid is een experiment als het voorliggende ontwerp veroorloofd, als het op tijd wordt bijgestuurd • Vlaanderen kan prioriteiten bepalen – hoe verhoudt zich dat tov lokale autonomie? • Idem voor beoordelingscommissies: minister/administratie wil alle geld zelf verdelen (centralisme?) – zelfde tien personen zullen projecten beoordelen van de Kempen tot het Waasland
Mijn advies • gebruik het systeem ten volle: het biedt kansen om die zaken te doen die buiten het dagelijkse werk vallen • werk zoveel mogelijk samen met partners • ondersteun elkaar en bedenk dat elkaar beconcurreren zinloos is • ondersteun minder ervaren organisaties bij de dossieropmaak • bedenk dat het geen structurele (vaste/jaarlijkse) subsidie is • versterk en/of ontwikkel IGS'en • gebruik je verbeelding; dit is tenslotte de creatieve sector • meld de problemen aan je IGS, aan het steunpunt, aan de VVSG...