De toekomst begint vandaag: 21e eeuwse vaardigheden in het beroepsonderwijs Om goed te kunnen functioneren in beroep en maatschappij heb je als jongere tegenwoordig andere vaardigheden nodig dan pakweg twintig jaar geleden. Natuurlijk, ICT-vaardigheden, maar daarnaast nog een hele reeks andere ‘21e-eeuwsevaardigheden’. Zoals samenwerken met mensen van uiteenlopende achtergronden, een eigen mening kunnen vormen en die helder verwoorden, informatiebronnen op waarde weten te schatten.
Meebewegend onderwijs In een veranderende samenleving moet het beroepsonderwijs meebewegen. Aandacht voor nieuwe, aan belang winnende vaardigheden is nodig om jongeren adequaat voor te bereiden op de toekomst. Deze vaardigheden zijn te verdelen in 4 clusters: 1 Digitale vaardigheden vallen uiteen in instrumentele vaardigheden (het kunnen gebruiken van computers en andere digitale hulpmiddelen), mediawijsheid (het bewust en kritisch gebruiken en produceren van digitale informatie, met aandacht voor privacy, veiligheid en maatschappelijke normen en waarden), en informatievaardigheden (op efficiënte wijze gepaste informatie zoeken en selecteren met behulp van digitale middelen). 2 Bij denkvaardigheden gaat het om verschillende, vaak onderling samenhangende cognitieve processen om een probleem of situatie goed in te schatten en er een mening over of oplossing voor te bedenken. We onderscheiden: kritisch denken (effectief argumenten en beweringen analyseren en evalueren), probleemoplossend vermogen (een probleem definiëren en denkstappen maken om het op te lossen), en creativiteit (bedenken en ontwikkelen van een vernieuwend en passend idee of product). 3 Bij interpersoonlijke vaardigheden staat interactie met andere mensen en culturen centraal, op allerlei manieren. Belangrijke elementen zijn: communicatie (uitwisselen van informatie, al dan niet met gebruik van digitale hulpmiddelen, zonder ‘ruis’, effectief en duidelijk), samenwerking (gezamenlijk nastreven van doelen, elkaar daarbij betrekken en aanvullen, taken verdelen en talenten onderkennen), en sociale & culturele vaardigheden (in uiteenlopende situaties kunnen samenleven, leren en werken met mensen met verschillende achtergrond).
4 Intrapersoonlijke vaardigheden stellen burgers/ werknemers in staat verantwoordelijkheid te nemen en zichzelf aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Het gaat om een hele waaier van kennis, houdingen en vaardigheden: metacognitie (vaardigheden om het eigen leergedrag te leren kennen, controleren en bij te sturen), zelfregulatie (het vermogen om doelen te stellen, een relevante strategie te kiezen en te monitoren of het doel bereikt is), en ondernemendheid (zoeken en benutten van kansen in de omgeving, initiatief nemen en proactief handelen).
De veranderende arbeidsmarkt Wie in de toekomst werkzekerheid zoekt, doet er slim aan te kiezen voor werk dat moeilijk aan robots kan worden uitbesteed. Denk bijvoorbeeld aan werk met mensen, zoals fysiotherapeuten of supervisors. Evengoed blijft het lastig om in te schatten welke beroepen straks nog bestaan. Onderzoekers voorspellen dat 47% van de banen in de komende twintig jaar door computerisering zal verdwijnen. Voor Nederland betekent dat een verlies van twee tot drie miljoen banen. Met name de gemiddeld betaalde banen komen onder druk te staan.
De veranderende samenleving Veranderingen beperken zich niet tot de arbeidsmarkt. Ook de 21e-eeuwse samenleving vraagt om nieuwe vaardigheden. Een voorbeeld: digitalisering zorgt ervoor dat mensen informatie sneller kunnen benutten. De toegenomen globalisering zorgt voor een andere dynamiek in samenwerken en -leven. Communicatie heeft een wereldwijde dimensie gekregen. En de diversiteit in het straatbeeld is enorm toegenomen. Dit vergt sociale en culturele vaardigheden die
minder noodzakelijk waren in het verleden. Een laatste ontwikkeling is de individualisering van de samenleving. Individuen lijken een grotere keuzevrijheid en autonomie te willen. De structuur van de samenleving vraagt hier ook om.
Het veranderende onderwijs In een veranderende samenleving moet het onderwijs meebewegen. Meer dan ooit is onderwijs van belang om burgers te helpen met veranderingen om te gaan. Dat geldt in het bijzonder voor het beroepsonderwijs. Zelfregulatie en ondernemendheid bij de overgang van mbo naar werk Binnen het School2Work-project van de Universiteit Utrecht is onderzocht welke factoren een rol spelen bij de overgang van mbo-opleiding naar arbeidsmarkt. Hoe creÍren studenten, werkgevers en anderen een soepele transfer van mbo naar arbeidsmarkt? Bij studenten ging het daarbij vooral om zelfregulatie en ondernemendheid. Mbo’ers die hoger scoorden op deze competenties bleken intensiever te zoeken naar werk en betere arbeidsmarktkansen te hebben. De mate van zelfregulatie geeft aan in hoeverre mensen in staat zijn impulsen te onderdrukken (inhibitie) en toekomstgerichte acties in gang te zetten (initiatie). Een ander element is de ondernemendheid van jongeren, ofwel hun proactief gedrag. Proactieve jongeren zijn gericht op de toekomst en zien zichzelf in plaats van de omgeving als de centrale factor.
Uit: De toekomst begint vandaag dr. Ingrid Christoffels en dr. Pieter Baay (ECBO)
21e eeuwse vaardigheden “Om goed te kunnen functioneren in beroep en maatschappij heb je als jongere tegenwoordig andere vaardigheden nodig dan pakweg twintig jaar geleden.�
Zelfregulering Aan de hand van inzicht wie je bent en wat je wilt bereiken in het leven, verantwoordelijkheid nemen voor het eigen handelen en hierover (blijven) nadenken
Samenwerken Het gezamenlijk realiseren van een doel en daarbij anderen ondersteunen en aanvullen
Probleemoplossend vermogen Het (h)erkennen van een vraagstuk en het kunnen komen tot een aanpak of plan om het op te lossen
Leren Bestaande kennis uitbreiden met nieuwe informatie, gedrag of vaardigheden en dit toepassen in de dagelijkse praktijk (ontwikkelen van nieuw gedrag)
Communiceren Het duidelijk overbrengen en ontvangen van een boodschap, ideeĂŤn of een mening, door gebruik te maken van taal, tekst en non-verbale uitingen
Mediawijsheid Het bewust en kritisch gebruiken en produceren van digitale informatie, waarbij privacy, veiligheid en maatschappelijke normen en waarden worden meegewogen
Ondernemendheid Het zoeken en benutten van kansen in de omgeving die bijdragen aan bestaande of nieuwe doelen
Creativiteit Het bedenken van nieuwe ideeĂŤn en deze kunnen uitwerken en toepassen
Kritisch denken Het kunnen formuleren van een eigen, onderbouwde visie of mening bij een vraagstuk
Sociale- en culturele vaardigheden Dagelijks kunnen leven en (samen-) werken met mensen vanuit verschillende culturele, sociale en religieuze achtergronden
De jeugd van tegenwoordig op de werkvloer Wat verwachten jongeren van werk? En hoe haal je het beste uit jonge werknemers? Jonge medewerkers kunnen veel betekenen voor uw bedrijf. Maar dat vereist wel de juiste aanpak en aandacht. Wat verwacht de jeugd van tegenwoordig van een baan? En wat vraagt dat van u? Hier volgen 10 tips over het begeleiden en stimuleren van jonge werknemers.
Š Youngworks
tips
1. Mijn werkgever maakt vanaf dag ĂŠĂŠn duidelijk wat er van mij verwacht wordt. Starters op de arbeidsmarkt moeten in de wereld van werk nog volop ontdekken wat ze leuk en niet leuk vinden en waar ze goed en minder goed in zijn. Hoe mondig ze soms ook lijken; het zijn nog steeds die gemotiveerde, maar onzekere startende jongvolwassenen die we ooit zelf ook allemaal waren. Overschat hen niet qua zelfkennis, maar bied een warm bad: een open en veilige sfeer, persoonlijke begeleiding, acceptatie & waardering. Maak jongeren bekend met de bedrijfscultuur: zo doen wij de dingen hier.
2. Ik zie dat ik elke dag iets beter word in mijn werk.
De tijd waarin tegen jonge medewerkers gezegd werd dat ze eerst maar eens drie jaar hetzelfde werk moesten doen voordat er over promotie werd gesproken, ligt ver achter ons. Jonge medewerkers willen groei ervaren om gemotiveerd te blijven: bespreek daarom regelmatig hun vooruitgang, uitdagingen en leerpunten. Laat starters zien dat ze van waarde zijn. Weet daarbij dat de leerdoelen van jonge medewerkers vaak concreet en korte termijngericht zijn. Ze willen groei ervaren in het werk waarvoor ze zijn aangenomen, toepassen wat ze op school geleerd hebben en ontdekken waar ze aanleg voor hebben.
3. Dit is mijn bedrijf! Alleen het salaris en uitdagende werkzaamheden zijn niet genoeg om een jonge medewerker op lange termijn geïnteresseerd te houden. Starters willen zich kunnen identificeren met de organisatie waar ze werken. Ze streven naar verbondenheid, zowel met collega’s en leidinggevenden als met de missie van de organisatie. Wees daarom transparant over de koers van je bedrijf en ga hierover regelmatig het gesprek aan, bijvoorbeeld tijdens informele pizza-sessies.
4.
Ik wil hetzelfde als oudere collega’s, maar dan net even anders. Jonge en oude professionals hebben vrijwel dezelfde behoeften ten aanzien van werk: uitdaging, ruimte voor ontwikkeling, een goede sfeer, een eerlijke beloning en vrijheid binnen het werk. Ze verschillen vooral in de betekenis van deze behoeften. Zo denken jongeren bij uitdagend werk aan taken die aansluiten bij wat ze op school geleerd hebben. Afwisseling zit vooral in verschillende sociale contacten en in het type werkplek, niet enkel in de werkzaamheden. En vrijheid betekent voor starters ‘gekaderde vrijheid’: precies weten welk resultaat je moet halen en dat vervolgens steeds zelfstandiger realiseren.
5. Dankzij mijn werkgever ontdek ik wat ik echt leuk en belangrijk vind in werk. ‘Als je maar gelukkig bent’, ‘Als je maar hard je best doet, kan je alles bereiken.’ Twee uitspraken waarmee veel Nederlandse jongeren zijn opgevoed. 87% van de jongeren weet bijvoorbeeld zeker dat ze op een dag bereiken waar ze nu van dromen. Dat maakt zelfontplooiing zo belangrijk voor jonge werknemers. Bied hen de ruimte om hun professionele identiteit te ontwikkelen. Laat ze experimenteren met diverse kanten van het werk en reflecteer regelmatig op gemaakte keuzes, ervaringen en prestaties. Wijs ze op de bestaande opleidingsmogelijkheden, bied een ontwikkelpad op maat en geef ruimte aan eigen initiatieven en ideeën.
6.
Ik hoef van mijn werkgever niet direct alles goed te doen. Goed onderbouwde feedback is essentieel voor professionele groei, maar besef dat de impact van kritiek een stuk groter is bij onervaren en onzekere jonge medewerkers. Steeds meer jonge werknemers raken arbeidsongeschikt door werkdruk en stress. Veel starters hebben moeite met het omgaan met professionele tegenslagen. Ze geloven sterk in de maakbaarheid van hun eigen succes, maar ze geven daardoor vooral zichzelf de schuld wanneer ze falen. Een kleine professionele tegenslag kan in het begin van de carrière een grote deuk opleveren in het zelfvertrouwen.
7.
Mijn werkgever luistert echt naar me. De meeste jongeren zijn thuis opgegroeid in een onderhandelingshuishouden, waar hun ouders echt naar ze luisterden. Dit heeft geleid tot een mondige generatie die gewend is aan inspraak en gelijkwaardigheid: thuis, maar ook als leerling, consument en werknemer. Jongeren hebben geen moeite met leiding, wel met autoritair leiderschap. Neem jonge medewerkers daarom serieus en sta open voor hun frisse blik. Laat hen meedenken over je bedrijf en doe iets met hun suggesties. Voorkom onnodige hiĂŤrarchische structuren.
8. Met wat ik nu leer kan ik later overal aan de slag.
Jongeren zijn bij de start van hun carrière sterk op zoek naar zekerheid. De arbeidsmarkt van nu kan ze dat steeds minder bieden. Flexibilisering van werk(verbanden) is een grote uitdaging voor jongeren die nog moeten ontdekken waar hun talenten liggen op de werkvloer. In de beginfase van hun carrière zijn jongeren vooral op zoek naar een veilige, gestructureerde omgeving waarbinnen ze zich tot een echte ‘professional’ kunnen ontwikkelen. Het belangrijkst is de ontwikkeling van kennis en vaardigheden die hen nu en op de lange termijn van werk kunnen verzekeren.
9. Mijn werkgever betrekt me bij innovatie, maar ziet me niet als een technologisch wonderkind.
Jongeren onder de 25 jaar zijn opgegroeid in een wereld waarin digitale media alomtegenwoordig zijn. Smarthphones, apps, internet; jongeren zijn vaak voorlopers in gebruik. Betrek jonge medewerkers zo vroeg mogelijk bij nieuwe digitale toepassingen en social media in uw bedrijf. De kans is groot dat ze hier frisse ideeĂŤn over hebben en hun betrokkenheid kan de verbondenheid met het bedrijf vergroten.
10. Mijn werkgever begrijpt dat werk en privé niet altijd te scheiden zijn. Voortdurend digitaal contact met je inner circle is voor jongvolwassenen zo normaal dat je hier als werkgever rekening mee moet houden. Jongeren hebben behoefte aan duidelijke richtlijnen voor de omgang met smartphones en social media op de werkvloer. Wat mag wel en niet, en waarom? Stel duidelijke grenzen, laat zien dat je hun behoefte begrijpt en wees je bewust van de wisselwerking: ze appen misschien met vrienden tijdens werk, maar checken in hun vrije tijd toch ook hun werkmail. Wees daarom waar mogelijk begripvol en faciliteer ‘social mediabreaks’ en Wifi in pauzetijd.
Youngworks Youngworks is doelgroepexpert. Alles wat we doen gaat over jongeren: van research tot workshop, van trendonderzoek tot campagne. Elke dag stellen we de vraag: “Wat denken jongeren, wat willen ze en wat doen ze?” youngworks.nl
ECBO Het Expertisecentrum Beroepsonderwijs, kortweg ecbo, ontwikkelt, verzamelt en verspreidt kennis over en voor het beroepsonderwijs. ecbo.nl
ROC Friese Poort ROC Friese Poort verzorgt voor circa 13.500 studenten beroepsonderwijs voor jongeren en volwassenen. Ook voor bedrijven en instellingen verzorgt ROC Friese Poort een breed scala aan opleidingen en trainingen. De cursus ‘Routeplanner’ richt zich hierbij vooral op, zoals dat heet, de 21ste eeuwse vaardigheden. rocfriesepoort.nl
Ontwerp Sophia Twigt
sophiatwigt.com
Sanne Vos
sannevos.com