Sjećanje: Zdanja znanja

Osnovna škola ”Braća Pavlić” u Centru I

Arhivski snimci magazina ”Šeher Banjaluka”

BANJA LUKA KROZ PROSTOR I VRIJEME Zdanjaznanja

Tekst i foto: Adem Čukur

U periodu Osmanlijskog carstva postojali su mektebi / osnovne konfesionalne škole za muslimansku djecu, a 1856 godine otvorena je i Srpska osnovna škola, te 1859. godine Osnovna katolička škola pri župnom uredu. Godine 1872. počinje sa radom mješovita osnovna škola Časnih sestara sa školovanim učiteljicama, da bi od 1880. egzistirala kao ženska osnovna škola za katoličku djecu. Po dolasku Austrougarske, 1878. godine, država u potpunosti preuzima vođenje i fi

Od konfesionalnih do osmogodišnjih škola

nansiranje školstva i otvara osnovne četverorazredne interkonfesionalne škole za svu djecu (sa nastavnim programom po uzoru na osnovne škole u ostalim dijelovima carstva).

Prva državna četverorazredna osnovna škola, zvana i ”Carska škola”, počela je s radom 1880. godine, u zgradi na južnom rubnom dijelu Stare čaršije. Devedesetih godina vrata otvaraju još dvije takve škole, a godine 1897. u Gornjem Šeheru počinje svoj obrazovni život Četvrta osnovna škola, izgra đena u pseudomaurskom stilu (opisana u članku ”Osnovna škola u Gornjem Šeheru” ). Godine 1905. počinje sa radom i Prva dje - vojačka škola.

U periodu između dva svjetska rata širi se mreža osnovnih škola, kada su, pored postojećih, izgrađene i nove zgrade osnovnih škola na prostoru Čaira (poslije Drugog svjetskog rata zvana ” Filip Macura ”) i na prostoru naselja Mejdan (poslije Drugog

svj e tskog rata zvana ”Kasim Hadžić” ). Projekte za oba objekta uradio je banjalučki arhitekta Stojan Borovnica, u duhu arhitekture Moderne, a osnovna karakteristika im je funkcionalnost i racionalnost (fasadne plohe su glatke i bez ikakvih neoklasičnih ili tradiranih elemenata). Oba školska objekta su dosta slično tretirani (prednji središnji dio je bio spratnosti P+2, bočni dijelovi P+1), a karakteriše ih simetričnost u tretiranju ukupnih volumena zgrade i otvora na prednjoj fasadi, dok su otvori na bočnim fasadama asimetrično raspoređeni.

Poslije Drugog svjetskog rata osnovno školovanje traje osam godina, u prva četiri razreda sa razrednom, a od petog do osmog razreda predmetnom nastavom. Time je potreba za učioničkim prostorom udvostru - čena, pa je kod pojedinih škola (”Muhamed Kazaz” u Gornjem Šeheru, ” Filip Macura ” na Čairama...) izvršena dogradnja učioničkih prostora uz postojeće školske zgrade, a pedesetih godina grade se i potpuno nove školske zgrade osnovnih / osmogodišnjih škola projektovanih u duhu arhitekture moderne (između ostalih, u naselju Mejdan ”Kasim Hadžić”, u naselju Rosulje ”Milan Radman”). Godine 1959. u užem centru grada izgrađena je i počela s radom tada prostorno najveća osnovna / osmogodišnja škola ”Braća Pavlić” (projektant arhitekt Vlado Bartl). Istovremeno je u Desnoj Novoseliji izgrađena osnovna / osmogodišnja škola ”Zaim Isaković ”. Godine 1968. i naselje Lauš dobiva novu osmogodišnju školu, ”Drago Lang ”, u sklopu koje je izvedena i fiskulturna sala (projektant arhitekta Irfan Maglajlić ). Sve ove škole su jednoipotraktne, a karakterišu ih veliki višedjelni prozorski otvori na učionicama.

S obzirom da je zemljotres, 1969. godine, znatno oštetio i uništio veći dio školskih zgrada, sedamdesetih godina dolazi do izgradnje nekoliko novih školskih objekata; u novoizgradjenom naselju ”Borik” Osnovna škola na sjevernom dijelu naselja, jednospratna zgrada izduženog gabarita i Osnovna škola na južnom dijelu naselja; jednospratna zgrada razuđene osnove na južnom dijelu, poklon grada Skoplja (foto u članku ”Borik” ); u naselju Hiseta-Čaire Osnovna škola ”Jovan Jovanović Zmaj” , jednospratni objekat karakterističan po velikim prozorskim otvorima i fasadama u natur betonu; u naselju Nova Varoš osnovna škola ”Georgi Stojkov Rakovski” - objekat bloko - vskog tipa, spratnosti P+2 , poklon Bugarske; u naselju Budžak osnovna škola ”Ranko Šipka”; u naselju Starčevica osnovna škola ”Niko Jurinčić” (projektant Besim Seferović ). Sve novoizgrađene škole u svom sastavu su imale i fiskulturne sale, a dograđene i uz ranije podignute školske objekte.

OŠ ”Jovan Jovanović Zmaj”

Osnovna škola u naselju Čaire

Osnovna škola ”Drago Lang” u naselju Lauš