9/2017
Monika Simonjetz Działalność instrukcyjno-metodyczna bibliotek publicznych znaczy obecnie to samo co dawniej!
Bożena Lech-Jabłońska Sto dziesięć lat Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie
Tomasz Pawlik Realne rozmowy w wirtualnym świecie
Anna Stach-Siegieńczuk, Agnieszka Wiater Innovative Library in Digital Era
Kongres IFLA – podziękowanie przewodniczącej SBP
Szanowni Państwo, Za nami kolejny Kongres IFLA, który odbył się w Hali Stulecia we Wrocławiu, w dniach 19-25 sierpnia br. pod hasłem „Libraries. Solidarity. Society”. Coroczne, międzynarodowe spotkanie bibliotekarzy i przedstawicieli instytucji z nimi współpracujących przerodziło się w święto światowego i polskiego bibliotekarstwa. Gościliśmy w naszym kraju ok. 3200 uczestników z ponad 120 państw, ze wszystkich kontynentów. W trakcie 247 sesji plenarnych, warsztatów i prezentacji mieliśmy okazję omówić najważniejsze problemy, z jakimi mają do czynienia bibliotekarze, działający w różnych uwarunkowaniach politycznych, społecznych i gospodarczych. Do Wrocławia przyjechali wybitni znawcy zagadnień bibliotekarstwa i informacji naukowej, którzy dzielili się z uczestnikami swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, poprawy stanu czytelnictwa, edukacji, zarządzania wiedzą, wykorzystania nowych technologii w obsłudze czytelników, dostępu do treści w formie cyfrowej itp. Wszystko to odbywało się w otoczeniu polskiej kultury, historii i pięknych zabytków Wrocławia. Do Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, jako jednego z głównych organizatorów Kongresu IFLA napływają gratulacje z kraju i ze świata, za wspaniałe wrażenia, interesujące spotkania, sprawność organizacyjną, bogaty program kulturalny. To ogromne przedsięwzięcie, odbywające się w roku szczególnym dla SBP, gdy obchodzimy jubileusz 100-lecia naszej organizacji, odniosło sukces i mamy powody do dumy oraz satysfakcji. Pragnę serdecznie podziękować wszystkim uczestnikom Kongresu za ich aktywność. Słowa podziękowania kieruję przede wszystkim do polskich bibliotekarzy z bibliotek publicznych, naukowych, pedagogicznych, szkolnych, którzy mimo wysokich stosunkowo kosztów udziału zdecydowali się przyjechać do Wrocławia. Dziękuję naszym współorganizatorom, tj. Bibliotece Narodowej i Miastu Wrocław, a także innym partnerom za wspólne zaangażowanie w realizację Kongresu. Spotkanie bibliotekarzy wsparło w sposób istotny Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W sposób szczególny pragnę podziękować blisko 300 wolontariuszom, którzy przyjechali z ponad 40 krajów i udźwignęli ciężar odpowiedzialności wykazując się profesjonalizmem, a przy tym kulturą osobistą w codziennych kontaktach z uczestnikami Kongresu. Wśród wolontariuszy i innych osób wspierających organizacyjnie Kongres ok. 160 osób stanowili bibliotekarze polscy, reprezentujący biblioteki wszystkich rodzajów. Dyrektorom tych bibliotek jestem wdzięczna za oddelegowanie pracowników do tej wyczerpującej pracy, która przyniosła znakomite efekty i wysokie oceny uczestników oraz przedstawicieli IFLA. Dziękuję także bibliotekom, które zorganizowały sympozja poprzedzające Kongres oraz gościły u siebie grupy uczestników po jego zakończeniu. Myślę, że mamy wszyscy ogromną satysfakcję z dostarczenia niezwykłych przeżyć kilku tysiącom ludzi z całego świata, za co jeszcze raz wszystkim serdecznie dziękuję.
Elżbieta Stefańczyk Przewodnicząca Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
Wykaz bibliotek i innych instytucji wspierających organizacyjnie Kongres
Biblioteka Narodowa Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu Dolnośląska Biblioteka Publiczna im. T. Mikulskiego we Wrocławiu Biblioteka Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego Katedra Informatologii i Bibliologii Uniwersytetu Łódzkiego. Koło Naukowe Bibliotekoznawców Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Centrum Kultury Pniewy Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Lublinie Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu Miejska Biblioteka Publiczna w Białej Podlaskiej, Barwna Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży Biblioteka Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta we Wrocławiu Biblioteka Sejmowa w Warszawie Biblioteka Publiczna im. Stanisława Staszica w Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Oławie Biblioteka Suska im. dra M. Żmigrodzkiego w Suchej Beskidzkiej Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej Biblioteka Uniwersytecka w Olsztynie Biblioteka Publiczna w Środzie Śląskiej Regionalny Zespół Placówek Wsparcia Edukacji Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Opolu Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie Biblioteka Manhattan, filia Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku Biblioteka Główna Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie Miejska Biblioteka Publiczna w Kudowie-Zdroju Biblioteka Główna Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Biblioteka Główna Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Biblioteka Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Oleśnicy
Miejska Biblioteka Publiczna w Złotowie Biblioteka Pedagogiczna w Tarnowie, Filia w Brzesku Biblioteka Instytutu Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Piaseczno Miejska Biblioteka Publiczna w Bolesławcu Biblioteka Publiczna im. Juliana Ursyna Niemcewicza w Warszawie Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu Biblioteka Jagiellońska w Krakowie Biblioteka Śląska w Katowicach Biblioteka Politechniki Gdańskiej Biblioteka Uniwersytecka w Białymstoku Biblioteka Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Biblioteka Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie Główna Biblioteka Lekarska Oddział w Białej Podlaskiej Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Poznaniu Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Dąbrowskiej w Słupsku Biblioteka Publiczna Gminy Łomża z/s w Podgórzu Koszalińska Biblioteka Publiczna Biblioteka Publiczna Gminy Szemud Biblioteka Politechniki Lubelskiej Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku Biblioteka Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Akademia Muzyczna w Krakowie Instytut Studiów Politycznych PAN w Warszawie Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Uniwersytet Zielonogórski Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie Szkoła Podstawowa nr 43 w Białymstoku I Liceum Ogólnokształcące w Złotowie Gimnazjum nr 21 i ZS nr 1 w Częstochowie Publiczne Gimnazjum Sióstr Salezjanek im. św. Dominika Savio w Krakowie Zespół Szkół nr 1 i Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Stargardzie Zespół Szkolno-Przedszkolny w Modlnicy
Spis treści OD REDAKTORA (Elżbieta Stefańczyk) – 3 ARTYKUŁY Monika Simonjetz: Działalność instrukcyjno-metodyczna bibliotek publicznych znaczy obecnie to samo co dawniej! – 4 Edyta Kosik: Kilka pomysłów na promocję książki i czytania – 6 Tomasz Pawlik: Realne rozmowy w wirtualnym świecie – 9 WYWIADY Rozmowa z Karoliną Suską, laureatką II miejsca w konkursie Bibliotekarz Roku 2016 (Marzena Przybysz) – 10 Z BIBLIOTEK Małgorzata Dargiel-Kowalska: Tydzień Bibliotek 2017 – 12 Bożena Lech-Jabłońska: Sto dziesięć lat Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie – 13 Jadwiga Kusior: Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dąbrowie Tarnowskiej wczoraj i dziś – 16 Karolina Doliba: Noc Bibliotek po amerykańsku – 21 O BIBLIOTEKACH W PRASIE Nowa od nowa „Biblioteka Kraków”… (Krystyna Kasprzyk) – 23 SPRAWOZDANIA I RELACJE Działalność instrukcyjno-metodyczna bibliotek publicznych – nowe wyzwania (Danuta Kaczmarek) – 26 Innovative Library in Digital Era (Anna Stach-Siegieńczuk, Agnieszka Wiater) – 28 W SZUFLADZIE BIBLIOGRAFA – BIBLIOTEKARZA Bibliograficzne niespodzianki (Ewa Dombek) – 32 PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA Z oficyny wydawniczej SBP (Marzena Przybysz) – 36 PRAWO BIBLIOTECZNE Umowa o dzieło czy umowa zlecenia? (Rafał Golat) – 37 Z ŻAŁOBNEJ KARTY Adela Anna Gosztyło (Marek Dubiński) – 40 Z ŻYCIA SBP IFLA Wrocław 2017 (Marzena Przybysz) – 41 POSTAKTUALIA (Jacek Wojciechowski) – 43 W KILKU SŁOWACH – 22, 25
BIBLIOTEKARZ wrzesień 2017
1
ARTYKUŁY
Od Redaktora Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy, Wrześniowy numer „Bibliotekarza” rozpoczynamy trzema tekstami w dziale „Artykuły”. Pierwszy z nich Działalność instrukcyjno-metodyczna bibliotek publicznych znaczy obecnie to samo co dawniej! autorstwa Moniki Simonjetz z Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Zielonej Górze opisuje działalność bibliotek publicznych w tym zakresie. Zdaniem autorki działalność instrukcyjno-metodyczna prowadzona przez wojewódzkie i powiatowe biblioteki publiczne jest potrzebna, a nawet zwiększa się jej rola, ze względu na zmiany w samych bibliotekach i ich otoczeniu. Drugi tekst Kilka pomysłów na promocję książki i czytania autorstwa Edyty Kosik zwraca uwagę na promocję czytelnictwa wśród osób nieczytających. Autorka przedstawia różne inicjatywy podejmowane przez biblioteki, aby promować czytanie i biblioteki jako atrakcyjne miejsca. Trzeci tekst Realne rozmowy w wirtualnym świecie autorstwa Tomasza Pawlika omawia rolę i znaczenie rozmów o książkach w rozbudzaniu aspiracji czytelniczych. Autor podkreśla znaczenie bibliotek i organizacji pozarządowych działających wspólnie na rzecz poprawy czytelnictwa. Inicjatywą, która zdaniem autora może być przykładem wykorzystania nowych technologii do rozmów o przeczytanych książkach jest „Wirtualny Klub z Kawą nad Książką”. W dziale „Wywiady” przedstawiamy rozmowę z Karoliną Suską, która zajęła drugie miejsce w ogólnopolskim konkursie SBP Bibliotekarz Roku 2016, dyrektorką Gminnej Biblioteki i Domu Kultury w Łaziskach. Laureatka dzieli się swoimi przemyśleniami na temat zawodu i stwierdza, że jego wykonywanie wymaga stałych kontaktów z ludźmi, bowiem są one źródłem inspiracji dla realizowanych pomysłów i projektów w bibliotece. W dziale „Z bibliotek” prezentujemy cztery teksty. Pierwszy z nich Małgorzaty Dargiel-Kowalskiej prezentuje wydarzenia tegorocznego Tygodnia Bibliotek. Drugi tekst Bożeny Lech-Jabłońskiej z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Lublinie Sto dziesięć lat Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie przedstawia najważniejsze wydarzenia z długiej historii biblioteki oraz wieńczący jej dorobek uroczysty jubileusz, który odbył się 25 maja. Trzeci tekst Jadwigi Kusior pt. Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dąbrowie Tarnowskiej wczoraj i dziś przedstawia tradycje bibliotekarstwa w mieście oraz działalność 70-letniej biblioteki, jej dorobek i zmiany, które dokonywały się na przestrzeni lat. Czwarty tekst Karoliny Doliby z Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rybniku Noc Bibliotek po amerykańsku prezentuje atrakcje przygotowane dla uczestników tegorocznej Nocy Bibliotek. W dziale „Sprawozdania i relacje” przedstawiamy Działalność instrukcyjno-metodyczną bibliotek publicznych – nowe wyzwania Danuty Kaczmarek. Autorka omawia ogólnopolską konferencję poświęconą tym zagadnieniom, która odbyła się pod koniec maja w Bydgoszczy. Drugi tekst Innovative Library in Digital Era Anny Stach-Siegieńczuk i Agnieszki Wiater prezentuje relację z XX Międzynarodowej Konferencji ILIDE, która odbyła się w marcu na Słowacji. W dziale „W szufladzie bibliografa – bibliotekarza” Ewa Dombek z Biblioteki Narodowej w artykule Bibliograficzne niespodzianki omawia pracę bibliografa przy ustalaniu danych i informacji służących powstawaniu prawdziwych, rzetelnych opisów bibliograficznych. W dziale „Prawo biblioteczne” proponujemy tekst Rafała Golata Umowa o dzieło czy umowa zlecenia? Numer „Bibliotekarza” uzupełniają działy: „O bibliotekach w prasie”, „Przegląd piśmiennictwa”, „Z życia SBP”, „W kilku słowach”, a także „Postaktualia” Jacka Wojciechowskiego.
©Depositphotos/Oleksiy Mark
BIBLIOTEKARZ wrzesień 2017
3
ARTYKUŁY
Monika Simonjetz
Działalność instrukcyjno-metodyczna bibliotek publicznych znaczy obecnie to samo co dawniej!
Przez działalność instrukcyjno-metodyczną bibliotek rozumiemy udzielanie pomocy w zakresie rozwiązywania problemów merytorycznych, administracyjnych oraz organizacyjnych, wskazywanie odpowiednich form i metod pracy, a także nadzorowanie i kontrolę funkcjonowania bibliotek1 – czytamy w opracowaniu z 1994 r. Jeżeli przyjmiemy, że instruktaż to udzielanie instrukcji, które są zbiorem przepisów ustalających sposób postępowania w jakiejś dziedzinie, a metodyka to zbiór zasad dotyczących wykonywania jakiejś pracy2, to stwierdzić należy, że definicje te są również fundamentem współczesnego nadzoru merytorycznego bibliotek wojewódzkich. Choć obecnie w wypowiedziach skłaniamy się bardziej do współpracy, wsparcia, partnerskich relacji, kooperacji, wzajemnych inspiracji czy tzw. dobrych praktyk, to podstawą nadal pozostaje opieka/pomoc z elementami nadzoru/kontroli. Jednym z głównych dążeń bibliotek nadrzędnych było i jest podnoszenie poziomu działalności i wspieranie rozwoju podległych placówek, aby skuteczniej spełniały swe zadania i lepiej służyły czytelnikom. Są wprawdzie biblioteki pełniące rolę liderów, które – wydawać by się mogło – nadzoru merytorycznego nie potrzebują, ba! bywają nawet krok przed książnicą wojewódzką czy powiatową. Praktyka pokazuje jednak, że pomoc w zakresie podstawowych funkcji, jak: gromadzenie, opracowanie, prowadzenie działalności informacyjnej, udostępnianie, kontrola zbiorów czy dokształcanie – jest niezbędna. Misja instrukcyjno-metodyczna jest szczególnie istotna w obecnej rzeczywistości deregulacji profesji bibliotekarza i zniesienia ministerialnych wytycznych dotyczących awansu zawodowego. Potrzebny jest nadzór, by liderzy nie zagubili się w dynamicznych procesach unowocześniania i modernizowania przestrzeni oraz usilnego wzbogacania oferty bibliotecznej, 4
BIBLIOTEKARZ wrzesień 2017
nie omijali ustawowych wytycznych, nie zapominali o obowiązku przeprowadzenia skontrum, o dokumentacji bibliotecznej… Biblioteki mają ogromny potencjał. Jako instytucje uczące się mogą rozwijać się intensywnie w różnorodnych kierunkach, pełnić wiele ról w lokalnej społeczności, ale muszą też pamiętać o swojej tożsamości określanej m.in. przez zapisy stosownych regulacji prawnych. Paweł Braun, dyrektor WiMBP w Gdańsku, określił zadania, które w jego odczuciu zarówno odpowiadają na zmieniające się potrzeby odbiorców bibliotek publicznych, jak i pozwalają bibliotekarzom realizować zadania bez obawy budowania oferty coraz mniej związanej z bibliotekarstwem; by nowa rola miejskiej agory nie zamieniła się w tani jarmark3. Granica faktycznie wydaje się bardzo krucha. Jedna z prelegentek ogólnopolskiej konferencji „Działalność instrukcyjno–metodyczna bibliotek publicznych”4 słusznie stwierdziła, że zbyt duże pozostawienie wolności bibliotekarzom, zdanie się na ich kreatywność, rodzi też zagrożenia. Dodałabym, że uwagi szczególnej wymagają osoby bez przygotowania zawodowego, zatrudniane w jednoosobowych placówkach gminnych. Podczas tej samej konferencji padło kluczowe stwierdzenie: matura i dobre chęci nie zrobią z nas bibliotekarzy. ...należy pamiętać, że w poszukiwaniu nowych środków działania łatwo jest wkroczyć na ścieżkę, z której trudno będzie powrócić, a największy kapitał społeczny, który obecnie posiadamy, czyli prestiż i zaufanie do nas i naszej działalności, to na co pracowaliśmy od bardzo dawna, można utracić w bezrefleksyjnym poszukiwaniu krótkotrwałej popularności5. Takim punktem zatrzymania jest zawsze ustawa o bibliotekach, mówiąca również o ogólnopolskiej sieci bibliotek, w skład której wchodzą biblioteki publiczne. Ta sieć działa prężnie i efektywnie. Dla-
WYWIADY
Rozmowa z Karoliną Suską dyrektorką Gminnej Biblioteki i Domu Kultury w Łaziskach, laureatką konkursu Bibliotekarz Roku 2016 Fot. Albert Zawada
Marzena Przybysz: Gratulacje, zajęła Pani drugie miejsce w ogólnopolskim konkursie SBP Bibliotekarz Roku 2016. Jak Pani ocenia efekty swej pracy w minionym roku? Karolina Suska: Dziękuję za gratulacje i dobre słowo. Rok 2016 był dla mnie bardzo dynamiczny. W mojej bibliotece przez 12 miesięcy zrealizowaliśmy wiele inicjatyw. Nie było żadnych przestojów, tylko ciężka praca, która przełożyła się na konkretne efekty i miłe sukcesy. Całościowo oceniam miniony rok bardzo pozytywnie. Ze względu na otrzymanie w 2016 r. Stypendium im. Olgi Rok przejdzie on do zawodowej historii. M. P.: Jakie są najważniejsze daty w Pani życiu? K. S.: To bardzo sentymentalne pytanie. Ważnych dat w moim życiu było wiele, a każda z nich wiązała się z różnymi wymiarami życia. Przytoczę jednak tylko kilka, chociaż wybór wcale nie jest łatwy. 25 października, roku X – pojawiam się na świecie, od tego dnia ten świat nie jest już taki sam ;-) 2007 r. – zupełnym przypadkiem spotykam w Krakowie śp. Panią Małgorzatę Wojciechowską, która daje mi „zielone światło” w kwestii współpracy z łaziską biblioteką. 2008 r. – 2009 r. – realizuję pierwszy projekt z Towarzystwem Inicjatyw Twórczych „ę” w Gminnej Bibliotece i Domu Kultury w Łaziskach i zaczynam coraz częściej myśleć w aspekcie zawodowym o tej społeczności lokalnej.
2011 r. – kończę studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, zaczynają pojawiać się znaki zapytania. 2012 r. – podejmuję decyzję o powrocie na lubelską wieś, by... pracować w bibliotece. Od tego czasu poznaję wielu wspaniałych ludzi, którym tak jak i mnie „zależy”. Rok 2012 rozpoczął etap bardzo intensywnej pracy i współpracy ze wspaniałymi ludźmi i trwa on do dzisiaj. 2016 r. – zdobywam Stypendium im. Olgi Rok, a rok później w 2017 r. tytuł Lubelskiego Bibliotekarza Roku 2016 oraz wysokie miejsce w rankingu ogólnopolskim tego konkursu. M. P.: Skąd Pani czerpie pomysły? Co Panią inspiruje w Bibliotece w Łaziskach? K. S.: W swojej pracy dotychczas zrealizowane inicjatywy i pomysły powstawały na bazie słuchania ludzi. Temu zawdzięczam kilka projektowych sukcesów. Najważniejsze jest dla mnie zawsze odpowiadanie na potrzeby. Dużo też obserwuję i chętnie wypełniam luki. Praca animacyjna w bibliotece ma na szczęście ten plus, że jest kierowana do społeczności lokalnej, która jest wokół, a na wsi jest nawet bardzo blisko. Mam więc możliwość rozmowy, gdyż znam się z naszymi odbiorcami. Jeśli wysłucham ludzi, to zawsze z tych rozmów wynikają nowe pomysły. Takie rozmowy sprzyjają budowaniu trwalszych bibliotecznych więzi. Są również dobrym początkiem do angażowania różnych osób w działanie. Zdecydowanie mogę stwierdzić, że pomysły i inspiracje BIBLIOTEKARZ wrzesień 2017
9
Z BIBLIOTEK
Bożena Lech-Jabłońska
Sto dziesięć lat Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie (WBP) obchodzi w tym roku 110. rocznicę istnienia. Przez lata była rozbudowywana i unowocześniana, jej funkcjonowanie było ukierunkowane na potrzeby czytelników i rozwój czytelnictwa. Dziś biblioteka to nie tylko wysoki poziom działalności bibliotekarskiej, ale także aktywność w sferze kultury i edukacji – wystawy, konkursy, spotkania autorskie. Wszystko to wpisuje się w szeroko pojętą misję promocji czytelnictwa i zachowania dziedzictwa kulturowego regionu. TROCHĘ HISTORII
Biblioteka im. H. Łopacińskiego jest jedną z najstarszych bibliotek publicznych w Polsce i pierwszą publiczną biblioteką w Lublinie. Jej początek stanowił księgozbiór pozostały po Hieronimie Łopacińskim – profesorze Gimnazjum Lubelskiego, językoznawcy, etnografie, historyku kultury, badaczu historii literatury. Był on gorącym orędownikiem idei tworzenia bibliotek publicznych i muzeów w miastach prowincjonalnych1. Zmarł przedwcześnie 25 sierpnia 1906 r. na skutek nieszczęśliwego wypadku. Jego cenny – liczący blisko 12 tys. tomów – księgozbiór oraz wiele map, grafik, sztychów, numizmatów został odkupiony od spadkobierców przez przyjaciół, którzy zawiązali Towarzystwo Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie. Pierwsze zebranie Towarzystwa odbyło się 26 maja 1907 r. i to właśnie ta data jest uznawana za początek istnienia biblioteki. Materialną podstawą działalności biblioteki były składki i wpłaty członków Towarzystwa, dary pieniężne od instytucji i przedsiębiorstw, zapisy oraz dary książkowe
od osób prywatnych. Już 28 kwietnia 1908 r. Biblioteka im. H. Łopacińskiego otworzyła swe podwoje dla czytelników, którzy mogli korzystać z czytelni, znajdującej się na lubelskim Starym Mieście przy ul. Dominikańskiej (1908-1922). Kolejne lata przyniosły stopniowy rozwój biblioteki, wzbogacanie księgozbioru oraz zmiany lokalowe. Z gmachu podominikańskiego biblioteka przeniosła się do Trybunału przy ul. Rynek (1922-1939), a następnie na ul. Narutowicza 4 (1939-), gdzie mieści się do dziś. W swojej historii biblioteka kilkakrotnie zmieniała nazwę, co łączyło się też ze zmianami organizacyjnymi. Była zatem Biblioteką Publiczną im. H. Łopacińskiego (1907-1939; 1944-1948), Staadtsbibliothek (1939-1944), Miejską Biblioteką Publiczną im. H. Łopacińskiego (1948-1955), Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną im. H. Łopacińskiego (1955-1975; 1999-2001), Wojewódzką Biblioteką Publiczną im. H. Łopacińskiego (1976-1999; 2002-). Powojenne dzieje Biblioteki to dynamiczny rozwój, poszerzanie funkcji i zadań. Od 1965 r. instytucja posiada status biblioteki naukowej. Jako jedna z nielicznych bibliotek publicznych, należy do konsorcjum bibliotek VTLS-owych. Od 1998 r. katalog zbiorów jest prowadzony w wersji elektronicznej w systemie bibliotecznym VTLS, a od 2003 r. w jego nowszej wersji – VIRTUA. Biblioteka uczestniczy w tworzeniu Narodowego Uniwersalnego Katalogu (NUKAT). W 1998 r. została zaliczona do grupy bibliotek, których zbiory tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. Okres powojenny to także czas osiągnięć na polu bibliografii regionalnej. Efektem wieloletniej pracy jest Bibliografia starych druków lubelskich (autorstwa I. Dziok-Strelnik), 10 tomów Bibliografii LubelszczyBIBLIOTEKARZ wrzesień 2017
13
SPRAWOZDANIA I RELACJE
Innovative Library in Digital Era W dniach 3-5 marca 2017 r. w Jasnej – największym ośrodku narciarskim na Słowacji w Dolinie Demianowskiej, położonym w kraju Żylińskim około 16 km na południe od Liptowskiego Mikułasza w Niżnych Tatrach, odbyła się XX Międzynarodowa Konferencja ILIDE – Innovative Library in Digital Era. Organizatorami spotkania były instytucje z trzech państw: Słowacji – Slovak Chemistry Library, Matej Bel University Library, Polski – Uniwersytet Wrocławski oraz Czech – National Library of Technology. W konferencji udział wzięło 129 osób z całego świata, m.in. ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Francji. Reprezentowano 73 instytucje, w tym: National Library of Serbia, Stanford University Libraries, University of Michigan, CERN, SPARC Europe. Nie zabrakło także prelegentów z Polski. Wśród nich znalazł się Maciej Piasecki z Politechniki Wrocławskiej. Podczas konferencji zaprezentowano 25 referatów dotyczących zagadnień związanych głównie z digitalizacją oraz z ochroną zasobów cyfrowych. Obrady rozpoczęli Lisa Otty (University of Edinburgh) i Tom Cramer (Stanford University), którzy poprowadzili warsztat dot. projektu LOCKSS (Lots Of Copies Keep Stuff Safe). Projekt ten jest związany z lokalnym dostępem do zasobów cyfrowych i zapewnia infrastrukturę, która pozwala skutecznie je chronić. System LOCKSS jest zdecentralizowany, zgodnie z zasadą, że większa liczba kopii lepiej zabezpiecza zasób przed utratą. Kolejny referat pt. The Evolving Digital Ecosystem: how Networked Services Are Overtaking Digital Silos wygłosił także Tom Cramer. Scharakteryzował w nim oprogramowanie stosowane w macierzystej uczelni: International Image Interoperability Frame28
BIBLIOTEKARZ wrzesień 2017
work – IIIF (zapewnia dostęp do wysokiej jakości zasobów graficznych), GeoBlacklight (umożliwia udostępnianie danych geoprzestrzennych), Rialto (system, który gromadzi dane m.in. o dorobku naukowym uniwersytetu). Następną prelegentką była Marja Kokko (University of Jyväskylä; Librarians, Humanities and Open Science Movement). Omówiła zadania bibliotek, podkreślając rolę bibliotekarza, który powinien mapować istniejącą wiedzę – czyli lokalizować i udostępniać jej zasoby, zgodnie z potrzebami pracowników naukowych uczelni. Referentka wspomniała również o działalności Academy of Finland, której zadaniem jest m.in. finansowanie wysokiej jakości badań naukowych, popularyzacja ich wyników oraz organizacja szkoleń. Z kolei Maciej Piasecki (Politechnika Wrocławska) w prezentacji pt. CLARIN-PL – Combining Local and Global Aspects in the Language Technology Infrastructure for Researchers in Humanities and Social Sciences przybliżył słuchaczom projekt naukowy, w którym bierze udział. Omówił również narzędzia, źródła oraz przedstawił instytucje, które wchodzą w skład polskiej części infrastruktury naukowej CLARIN. Główny cel tego projektu to połączenie zasobów i narzędzi językowych dla języków europejskich w jedną wspólną sieć. Dzięki temu CLARIN staje się ważnym narzędziem pracy naukowców z dziedzin nauk humanistycznych i społecznych. Steven Claeyssens (National Library of the Netherlands) w kolejnej prezentacji pt. What do Digital Humanists want from a library? Experiences from a national library skupił się na projekcie Delpher, dzięki któremu można korzystać z milionów zdigitalizowanych tekstów z holenderskich gazet, książek i czasopism.
BIBLIOTEKARZ
WARUNKI PRENUMERATY „BIBLIOTEKARZA”
Czasopismo wydawane przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich Rada Redakcyjna: Jadwiga KONIECZNA (przewodnicząca), Helena BEDNARSKA, Sylwia BŁASZCZYK, Stanisław CZAJKA, Andrzej DĄBROWSKI, Małgorzata JEZIERSKA, Ryszard TURKIEWICZ Redaktor naczelna: Elżbieta STEFAŃCZYK (tel. 600-433-877; e-mail: e.stefanczyk@sbp.pl, e.stefanczyk@onet.pl) Zastępca redaktora naczelnego: Barbara BUDYŃSKA (tel. 507-622-572; e-mail: b.budynska@sbp.pl) Sekretarz redakcji: Marzena PRZYBYSZ (tel. 697-790-802; e-mail: m.przybysz@sbp.pl) Redaktor techniczny: Elżbieta MATUSIAK Opracowanie graficzne i łamanie: Robert LIS Tłum. na jęz. angielski: Małgorzata WALESZKO Projekt graficzny: Tomasz KASPERCZYK Honoraria autorskie: Małgorzata HOŁODOWICZ (tel. 22 608-28-23; e-mail: finanse@sbp.pl) Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowania redakcyjnego i skracania tekstów. Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 00-335 Warszawa, ul. Konopczyńskiego 5/7, tel. 22 827-52-96 www.sbp.pl
Marta LACH – Z-ca Dyrektora Biura ZG SBP ds. wydawnictw tel. 22 827 08 47, e-mail: m.lach@sbp.pl Janusz NOWICKI – Doradca ds. wydawniczych tel. 22 827-52-96, e-mail: wydawnictwo@sbp.pl Konto SBP: Credit Agricole Bank Polska S.A. 46 1940 1076 3122 4176 0000 0000 Druk i oprawa: Zakład Poligraficzny PRIMUM s.c., Kozerki, ul. Marsa 20, 05-825 Grodzisk Mazowiecki Nakład: 1200 egz. ISSN 0208-4333. Indeks 352624 44
BIBLIOTEKARZ wrzesień 2017
„Bibliotekarz” dostępny jest w prenumeracie i w bezpośredniej sprzedaży w Biurze ZG SBP. Koszt prenumeraty w 2017 r. to 180 zł. Zamówienia na czasopismo można składać w ciągu całego roku, od dowolnego numeru pisma: • za pośrednictwem e-sklepu SBP, pod adresem www. sbp.pl/prenumerata, • telefonicznie pod numerem (22) 825 50 24 oraz (22) 608 28 26, • faxem pod numerem (22) 825 50 24, • e-mailem na adres: sprzedaz@sbp.pl, • listownie na adres: Dział Sprzedaży SBP, Al. Niepodległości 213, 02-086 Warszawa. Czasopismo dostępne jest także w wersji elektronicznej w serwisie IBUK oraz IBUK Libra http://www.ibuk.pl/ fiszka/151684/bibliotekarz.html Przy zamówieniu większej liczby egzemplarzy proponujemy następujące rabaty: • 2-6 egzemplarzy – 20%, • 7-9 egz. – 25%, • 10 i więcej egz.– 30%. „Bibliotekarz” za lata 1991-2012 jest dostępny online w Archiwum Cyfrowym SBP (www.sbp.pl/wydawnictwa/archiwum_ cyfrowe) oraz w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej (http://kpbc.umk.pl/dlibra/publicat-ion?id=17777). Numery archiwalne (od 2010 roku) do nabycia pod adresem: www.sbp.pl/sklep/bibliotekarz Numery archiwalne (do 2012 roku) dostępne są bezpłatnie w Archiwum Cyfrowym SBP: www.sbp.pl/archiwumcyfrowe
Ważne dla Autorów publikujących w „Bibliotekarzu” Autorzy pragnący publikować swoje teksty w „Bibliotekarzu” proszeni są o: 1. Przysyłanie tekstów w plikach w programie Word w formatach DOC lub RTF (odstęp 1,5 między wierszami), wykresy i tabele w programie Excel, a zdjęcia w formacie JPG w rozdzielczości 300 dpi na adres Wydawnictwa SBP (wydawnictwo@sbp.pl) lub bezpośrednio do redaktora naczelnego na adres: e.stefanczyk@sbp.pl. Teksty i fotografie powinny być podpisane. 2. Dołączanie do przysyłanych materiałów danych niezbędnych do wypłacenia honorarium oraz odprowadzenia podatku od honorarium do urzędu skarbowego. W tym celu oprócz imienia i nazwiska należy podać: – datę i miejsce urodzenia, – imiona ojca i matki, – adres domowy, – telefon kontaktowy, e-mail, – PESEL, – NIP, – nazwę i adres właściwy dla autora ze względu na miejsce zamieszkania urzędu skarbowego, – numer konta osobistego w banku w celu przekazania honorarium. 3. Stopień lub tytuł naukowy oraz miejsce pracy i pełniona funkcja do umieszczenia w notce o autorze. 4. Oświadczenie Autora o wyrażeniu zgody na bezpłatne publikowanie danego tekstu w internecie w związku z digitalizacją „Bibliotekarza”.
Bulwar Bibliotek
Stoisko SBP
Wolontariusze przed Halą Stulecia
IFLA 2017 Wrocław
Galeria zdjęć: http://www.sbp.pl/galeria/szczegoly?galeria_id=18952
Cena czasopisma 15,00 zł (w tym VAT 5%)