maandag 22:26:17
Betontafel door Eric Coeman. © gerald van rafelghem
Betongordijnen zijn het nieuwste snufje
De nieuwe chic van beton Beton een koud en saai materiaal? Vergeet het. Betonvloeren worden steeds populairder in de binnenhuisarchitectuur. Ingenieurs ontwikkelen een nieuwe betonsoort die licht doorlaat. Dezer dagen heb je zelfs salons, badkuipen en behang in beton. _ door christophe de schauvre ‘Weinig bouwmaterialen zijn zo veelzijdig als beton’, zegt Jef Apers, hoofdingenieur Gebouwen bij de cementfederatie Febelcem. ‘De hedendaagse architectuur heeft dat al langer ontdekt, maar nu raakt ook het grote publiek stilaan overtuigd. Betonvloeren worden steeds populairder. De ruime keuze aan kleuren, granulaten en afwerkingen biedt een indrukwekkend palet aan mogelijkheden. Ook technisch is er de laatste jaren heel wat veranderd en dat uit zich in steeds nieuwe toepassingen.’ Doorzichtig beton is een van de meest ophefmakende. Eind 2001 pakte het tijdschrift The Economist uit met het bericht dat de Amerikaanse architect Bill Price, verbonden aan de universiteit van Houston en een voormalig medewerker van Rem Koolhaas, onderzoek deed naar de mogelijkheden van lichtdoorlatend beton. ‘Als het lukt om doorschijnend beton te maken, dan belooft dat ongekende mogelijkheden voor architecten’, klonk het. Price zocht naar nieuwe samenstellingen op basis van glas of plastic en met doorschijnende kleefmiddelen, zonder afbreuk te doen aan de stevigheid van beton. Maar een Hongaarse architect, Áron Losonczi genaamd, was hem
60
te snel af. Hij ontwikkelde nog datzelfde jaar zijn eigen versie van doorschijnend beton dat hij onder de naam Litracon (Light-Transmitting Concrete) patenteerde. Litracon laat licht door dankzij 4 procent optische vezels in het mengsel. Voorlopig blijven er nog enkele beperkingen in het ontwikkelingsprocedé. Zo wordt lichtdoorlatend beton voorlopig aangeleverd in blokken, omdat het niet massief kan gegoten worden. Maar de impact is groot: niemand zal in de toekomst bij een betonconstructie nog aan een sombere bunker denken. Nu al geniet beton een groeiende populariteit als interieurtoepassing. ‘Dat heeft allicht te maken met de lofttrend die de aandacht vestigde op industriële materialen en technieken’, zegt Eric Coeman, een Kortrijkse vakman met een passie voor beton. ‘Beton biedt een architecturale vrijheid die je met geen enkel ander materiaal kan vergelijken. Je bent ook niet gehinderd door afmetingen en dat komt goed van pas in interieurvormgeving.’ Coeman begon met wijnkelders, maar werd al snel benaderd door toonaangevende architecten als Stéphane Beel en Marc Corbiau om hun ontwerpen in beton te gieten. ‘Beel vroeg me een betonnen tegel te maken die niet
barst en al snel kwamen de vragen uit alle hoeken: een tafelblad uit beton, bloembakken, een sokkel voor kunstwerken. Betonnen vloeren zijn intussen al veel meer geworden dan een trend, dat zijn blijvers. Ze zijn uitstekend te combineren met vloerverwarming en het industriële karakter ervan spreekt de mensen aan.’ Dat werken met beton een ambacht is, staat voor Coeman buiten kijf. Al meer dan twintig jaar maakt hij betonproducten op maat en dat vergt een grote materiaalkennis. ‘Je moet de recepten kennen. Weten welke combinaties werken en welke niet. Waterresistent beton bijvoorbeeld. De regel is: hoe meer water, hoe slechter voor het beton. Dus worden scheikundige stoffen toegevoegd zodat je beton krijgt dat geen water meer doorlaat. Heel leuk voor badkamermeubels of in de keuken.’ Betonnen gordijnen, meubels en radiatoren, en zelfs een nieuwsoortig behang op basis van beton: de technologische vooruitgang van de jongste jagen is zo groot dat Coeman resoluut van een doorbraak spreekt. ‘Nu pas verlaten we de prehistorie van het beton’, zegt de ‘betonfilosoof ’.
maandag 22:26:17
TRENDS
Betonvloertegels door Eric Coeman © gerald van rafelghem
1
Hot design
De Nederlandse designer Joris Laarmans gaat nog een stap verder in de symbiose van vorm en functie met zijn Heat Weave. Deze barokke wandradiator, ontworpen in 2003, is gemaakt van met glasvezel versterkt beton en aluminium. De Heat Weave is intussen in productie en is een knap staaltje betondesign waar je het helemaal warm van krijgt.
2
Walled paper
Het in Londen gevestigde ontwerpbureau Concrete Blond, opgericht door Eric Barrett, brengt origineel hedendaags behang op basis van beton. Terwijl iedereen beton wil onttrekken aan het oog, beoogt Concrete Blond net het omgekeerde. De prints en het coloriet van zijn Walled Papercollectie zien eruit als damast in goudglans of brons. Doordat je oog kleurrijk behangpapier waarneemt terwijl je handen een andere textuur ervaren, ontstaat een intrigerende kortsluiting: dit is wel degelijk beton. Het Walled Paper is duurzaam, heeft thermisch en akoestisch isolerende eigenschappen en kan aangebracht worden op verschillende ondergronden.
Badkamermeubel door Eric Coeman © gerald van rafelghem
Fontein ontworpen door Eric Coeman in opdracht van de Italiaanse architect Andrea Branzi. © gerald van rafelghem
Lamp door Eric Coeman © gerald van rafelghem
DSM M A G A Z I N E 26 april 2008
61
3
be
Betongordijnen
Een gordijn dat nooit wapperen zal, ook dat is een onverwachte toepassing van beton. Twee Duitse ontwerpers, Reinhard Muxel en Thomas Mennel, zetten met hun betongordijnen de hele perceptie van beton als een log materiaal op de helling. Van ver lijken hun betongordijnen op grof gevlochten textiel. Ideaal als zonnewering of windscherm, om privacy te bieden of om ruimtes op te delen. Dit ontwerp kreeg in Duitsland de prestigieuze Adolf Loos Staatsprijs voor Design 2007 en werd dit jaar ook bedacht met een Reddot design award.
maandag 23:25:53
Villa Rocca
6
Villa Rocca, de naam van het bedrijfje dat de Duitse ontwerpers Christian Egenter en Alexander Knobel in 1997 oprichtten, is een toonbeeld van verregaande materiaalkennis. Hun experimenten met beton in combinatie met andere materialen als hout, glas en roestvrij staal leidden zelfs al tot een televisie in beton. De grote doorbraak kenden ze met een amorf membraanscherm gemaakt voor de Cocoon Club in Frankfurt, een discotheek van de bekende deejay Sven Väth. Daarna volgden nog boekenkasten, stoelen en keukenblokken.
7
Etsen voor de eeuwigheid
Het Amerikaans bedrijf Intaglio Composites heeft een techniek ontwikkeld om foto’s, teksten en grafiek op geprefabriceerd beton over te brengen. De technologie raakte pas in 2003 klaar en vergt een combinatie van chemie, betonkennis en grafische spitstechnologie. De beelden krijgen een grofkorrelig effect, maar dat draagt juist bij tot de charme van de prints. Tijdens de ontwikkeling van het grafisch beton werd Intaglio Composites benaderd door onderzoekers uit Zuid-Afrika om samen op zoek te gaan naar duurzaam textiel met dito bedrukking.
Zelfkleurend beton
5
Regentapijt
Toegegeven, Solid Poetry is misschien niet meteen een interieurtoepassing, maar in de badkamer kan het best wel fraai zijn. Op het eerste zicht lijkt er met de betonnen tegels van Ferderik Molenschot en Susannen Happle weinig opzienbarends aan de hand. Tot het beton in aanraking komt met water en het strakke dambord plots een frivool patroon krijgt. De tegels zijn ontworpen voor het Nederlandse designcollectief Droog Design, maar komen binnenkort in productie. Ook de Britse designer Jethro Macey richt zijn creativiteit op de ontwikkeling van decoratieve tegels. Al gaat het bij hem eerder over een driedimensionaal patroon dat wordt gecreëerd met behulp van mallen. Doordat het beton in een patroonmal gestort wordt, krijg je een tegel die zowel voor binnen als buiten kan gebruikt worden.
4
Zit als gegoten
Omdat je beton gemakkelijk model kan geven, is het ideaal voor ontwerpers van zitmeubelen. Het Zwitserse multitalent Alexandre Gaillard experimenteerde tijdens zijn afstudeerproject aan ECAL, de universiteit voor Kunst en Design in Lausanne, met beton. Dat resulteerde in een salon en bijbehorende kapstok. Ook Thomas Buchner legt zich vanuit de Franse Midi-Pyrénées op betondesign toe. Hij ontwierp badkamer- en keukenmeubelen en zelfs een heus betonsalon.
8
Chronos Chromos Concrete is een veelbelovende innovatie en nog in de ontwikkelingsfase. De bedenkers heten Chris Glaister, Afshin Mehin en Thomas Rosen, een paar whizzkids verbonden aan de Britse Royal College of Art Innovation Unit. Ze proberen beton een dynamisch karakter te geven. Ze hebben al een systeem dat eenvoudige graphics kan weergeven, en ook woorden en cijfers. Hoe het allemaal in elkaar zit, is niet duidelijk. Het zou gaan om warmtegevoelige inkt die gemengd wordt in het beton, waarna nikkelbedraging voor warmte-impulsen zorgt. Op die manier zou het wel eens mogelijk worden om hele wanden als dynamisch scherm te gebruiken. Dat zou een ware revolutie kunnen betekenen, want hebben we dan nog wel een tv-toestel nodig? Of wat te denken van behangen of verven? Niet meer dan een kwestie van programmeerwerk, toch?
Concrete Design Competition
Om het negatieve imago van beton weg te werken, sloegen de betonfederaties uit negen Europese landen de handen in elkaar. De tweejaarlijkse Concrete Design Competition spoort studenten architectuur of design aan om creatief aan de slag te gaan met beton. ‘Studenten kunnen nog tot 15 mei hun ontwerpen indienen’, zegt Jef Apers van Febelcem, de Belgische betonfederatie. ‘De winnaars krijgen een geldprijs en mogen onder leiding van de architect Juan Herreros een masterclass in de Antwerpse Singel volgen.’ De derde editie van de Concrete Design Competition staat in het teken van ‘Implicit Performance’, het exploreren van het hybride karakter van beton en zijn combineerbaarheid met andere materialen. www.concretedesigncompetition.com
DSM M A G A Z I N E 26 april 2008
63