Jan Vermeulen

muziek | musique isel 15 | JAN VERMEULEN TEKST | TEXTE: CHRISTOPHE DE SCHAUVRE FOTO | PHOTO: ERWIN MAES

Jan Vermeulen

‘Muziek is de meest enigmatische kunstvorm...’

Tröndlin, Bösendorfer, Walter.

In mijn fantasie zijn het namen voor modeltreintjes die je meevoeren naar idyllische berglandschappen in bordkarton, langs immer drukbevolkte stationnetjes waar de seingevers akelig dicht bij het spoor staan…

In werkelijkheid betreft het pianofortes, authentieke instrumenten met Weense mechaniek. Instrumenten waarmee componisten als Mozart en Schubert destijds de wereld op muziek zetten.

Pianofortespecialist Jan Vermeulen leeft in hun spoor en is daarmee zelfs seingever van een tijdperk.

‘Pianoforte,’ zo leert Jan Vermeulen me, ‘is eigenlijk de voorloper van de moderne piano. Terwijl de snaren bij de klavecimbel met

‘La musique est la forme artistique la plus énigmatique...’

Tröndlin, Bösendorfer, Walter.

Trois noms que j’ai associés, dans mon imagination, à des trains miniatures qui vous emportent à travers de merveilleux paysages de montagne en carton-pâte et qui passent devant des petites gares toujours bondées où les signaleurs se postent dangereusement près des voies…

En réalité, ces noms concernent des pianos-forte, des instruments authentiques dotés d’une mécanique viennoise. Des instruments sur lesquels des compositeurs comme Mozart et Schubert ont mis, en leur temps, le monde en musique.

ISEL 15 | 91

kleine plectrums aangehaald worden, slaat de pianoforte de snaren aan met hamertjes. Dat maakte het mogelijk om hard (forte) dan wel zacht (piano) te spelen.’

Na stilte, de muziek Zoals je soms op een feest onthaald wordt door een gastheer die je zegt: ‘Let maar niet op het volk, mijn vrienden zijn uw vrienden’, zo ontvangt Vermeulen me in wat ik gemakshalve zijn muziekkamer zal noemen. Tröndlin, Bösendorfer en Walter staan er alsof ze er altijd gestaan hebben, tussen nog wat ander schoon gerief. Niet dat ik ze herken, maar het zijn vrienden van Vermeulen...

‘Iets drinken?’

‘Bwa, iets fris zou deugd doen.’

‘Pintje?’

‘Wel ja…’ Ik kijk even de kamer rond. Bij de deur inspecteert de grijzige karakterkop een glas.

‘Uit het blikje is goed hoor’, probeer ik nog met enige rock-‘n-roll.

Onverstoorbaar zet Vermeulen me een glas voor de neus en met het borrelend bier valt me vooral de stilte op.

‘Vind je het hier stil? Ach, het kan nooit stil genoeg zijn...’

Het doet me denken aan de Engelse auteur Aldous Huxley.

Na de stilte komt muziek het dichtst bij het zeggen van het onzegbare, schreef hij. Wanneer zou Vermeulen voor het eerst de sensatie van muziek ervaren hebben? Wanneer kwam het moment dat muziek de stilte van het bestaan overstemde?

‘In mijn herinnering ben ik altijd omringd geweest door klassieke muziek. Mijn ouders waren zeer grote liefhebbers. Mijn moeder was zelfs een begenadigde amateurzangeres. Vanaf ons zesde kregen we ook allerlei instrumentjes: mondharmonica, blokfluit... dat soort dingen. En om één of andere reden konden we daar erg snel mee overweg.’

Vermeulen preekt passie. Naast zijn oudere broer die violistdirigent is, hebben ook zijn zus en jongste broer het do-re-miDNA. Zij is violiste, hij jazzpianist. ‘Mijn oudste zoon is bijna afgestudeerd als pianist, en de jongste kinderen vertonen eveneens talent voor de piano’, merkt Vermeulen op. Zelf ging hij vanaf zijn negende naar de muziekacademie. ‘En zoals dat altijd gaat, moet je eerst een jaar notenleer volgen voor je een instrument kan kiezen.’

The period instruments Niet dat Vermeulen al op zijn tiende voor de pianoforte koos.

Daarvan was nog helemaal geen sprake. ‘Toen ik pas piano begon te spelen –ik spreek dan over veertig jaar geleden– was er nog geen sprake van pianoforte. Het teruggrijpen naar het period instrument, die beweging van de authentieke instrumenten, dat is iets van de laatste vijfentwintig jaar. De composities uit de achttiende en begin negentiende eeuw werden tot dan vooral op de moderne piano gespeeld, maar naar mijn mening zorgt dat voor een vertekende klank. Die stukken werden ook almaar romantischer vertolkt, mét een verregaande virtuositeit.

Net door op die oude instrumenten te spelen, breng je de muziek opnieuw naar de juiste context. Op die manier kan je die muziek vertolken zoals de componisten het destijds bedoeld hebben.’

Die hang naar authenticiteit voelde Vermeulen opborrelen toen

Jan Vermeulen, le spécialiste du piano-forte, marche sur leurs traces en signaleur d’une époque.

‘Le piano-forte’, m’explique Jan Vermeulen, ‘est en fait l’ancêtre du piano moderne. Tandis que les cordes du clavecin sont pincées par de petits plectres, les cordes du piano-forte sont frappées par de petits marteaux. Cela a donc permis de jouer autant fort (forte) que doucement (piano).’

Après le silence, la musique Tout comme, lors d’une fête, un hôte vous accueille parfois en vous disant: ‘Ne vous gênez pas avec ces gens, mes amis sont vos amis’, Vermeulen me reçoit dans ce que j’appellerai par commodité sa chambre musicale. Tröndlin, Bösendorfer et Walter attendent là, depuis toujours on dirait, entre autres belles choses. Non pas que je les connaisse, mais ce sont les amis de Vermeulen...

‘Vous voulez boire quelque chose?’

‘Mouais, quelque chose de frais me ferait du bien.’

‘Une bière?’

‘Oui, pourquoi pas…’ Je promène mon regard dans la pièce.

Près de la porte, ce visage plein de caractère surmonté d’une chevelure grise inspecte un verre.

‘La canette, ça va aussi’, j’essaie d’être un peu rock-’n-roll.

Imperturbable, Vermeulen me met un verre sous le nez et, avec le chant de la bière qui bouillonne, c’est surtout le silence qui me frappe.

‘Vous trouvez que c’est silencieux ici? Ah, ce n’est jamais assez silencieux…’

Cela me fait penser à l’auteur anglais Aldous Huxley. Après le silence, la musique est ce qui permet le mieux d’exprimer l’inexprimable, écrivait-il.

Quand Vermeulen a-t-il ressenti pour la première fois la sensation de la musique? Quand le moment est-il venu de couvrir le silence de l’existence par la musique?

‘Aussi loin que je me souvienne, j’ai toujours été entouré de musique classique. Mes parents étaient de grands amateurs. Ma mère était même une chanteuse dilettante très douée. À partir de six ans, nous recevions toutes sortes de petits instruments: un harmonica, une flûte à bec... ce genre de choses. Et pour une raison ou une autre, nous les maîtrisions très rapidement.’

Vermeulen invoque la passion. En plus de son frère aîné qui est violoniste-chef d’orchestre, sa sœur et son frère cadet ont également la musique dans le sang. Elle est violoniste, il est pianiste de jazz.

‘Mon fils aîné a presque fini ses études de pianiste et mes autres enfants montrent également des talents pour le piano’, remarque Vermeulen. Lui-même est allé à l’Académie de musique dès ses neuf ans. ‘Et comme toujours, il faut d’abord apprendre le solfège pendant un an avant de pouvoir choisir un instrument.’

The period instruments Vermeulen n’a bien sûr pas opté pour le piano-forte dès l’âge de dix ans. Il n’en était pas encore question. ‘Lorsque j’ai commencé à jouer du piano –je parle d’il y a quarante ans– on ne parlait pas encore de piano-forte. Le retour aux period instruments, et tout le mouvement autour des instruments authentiques, est apparu au cours des vingt-cinq dernières années. Les compositions du XVIIIe siècle et du début du XIXe étaient jusqu’alors surtout

ISEL 15 | 93

94 | ISEL 15

hij aan het Brusselse conservatorium studeerde. ‘Bij het spelen van Mozart voelde de piano aan als een grote Amerikaanse slee waarmee je op een landweggetje rijdt. Het klopte gewoon niet.

Hoe kan je nu fragiele muziek spelen op een mastodont van een instrument? Heel toevallig kreeg ik de kans om in het Vleeshuis, het Antwerpse instrumentenmuseum, op zo’n oude piano te spelen. Het voelde aan als thuiskomen.

Sindsdien ben ik me gaan verdiepen in pianofortes, heb ik geïnvesteerd in die instrumenten.’

1850 als ijkpunt Dat er met evenveel toewijding Mozart, Schubert als Beethoven gespeeld wordt op zwartglimmende Steinways doet vermoeden dat Vermeulens specialisatie er vooral één is van purisme. Maar de term purisme hoort hij dan weer niet graag.

Moet klassieke muziek blind zijn voor de instrumentale vooruitgang? En wat met die componisten van destijds?

Van enkelen zou je toch kunnen bevroeden dat ze op zijn minst de hoop koesterden dat hun muziek tijdloos zou worden of beter: van alle tijden.

‘Zeker wel,’ ontmijnt Vermeulen, ‘alleen wil ik muziek spelen op het instrument waarvoor het bedoeld is. Muziek vanaf 1850 kan je echt wel op een modern instrument spelen. Dat doe ik ook en dat gaat perfect. Dat voel je, het klopt. Maar muziek van daarvoor speel ik het liefst op instrumenten van die tijd.

Kon Mozart over een modern instrument beschikken, dan had hij andere muziek geschreven. Dat kunnen we toch met recht stellen?’

Componisten schikken zich zonder meer naar de limieten van het instrument en we mogen aannemen dat een authentiek instrument de kans op een authentieke vertolking sowieso groter maakt. Maar hoe weet je dan of je die ene sonate van Schubert speelt zoals Schubert het zelf bedoelde?

‘Dat weten we nooit.’

‘Er bestaan toch partituren?’

‘Jazeker, maar op een partituur staan alleen noten en hooguit wat aanduidingen van piano of forte en snel of traag, maar voorts staat er veel níét op een partituur. Net daar ligt de ruimte voor de vertolker om zelf dingen in te vullen en het werk als het ware te hercreëren. Het spreekt voor zich dat we door onze jarenlange ervaring onderhand weten wat een componist met zijn notitiesysteem bedoeld heeft. We verplaatsen ons in hun tijdsgeest. Alleen is het moeilijk om ons in te leven in de tijd van toen: tweehonderd jaar geleden.

Het is dan zonder meer nuttig om het politieke en maatschappelijke leven te kennen, zodat je helemaal in de leefwereld van de componist kan stappen.’

Schubert achterna Vermeulen geldt als een specialist in het oeuvre van Schubert, een muzikaal genie, maar ook een zonderling. Zich inleven in zijn werk is meteen ook verdrinken in een donker bestaan.

‘Dat maakt het net zo fascinerend’, zegt de muzikant. ‘Mozart, Beethoven, Schubert... dat waren mensen van vlees en bloed.

Tragische figuren soms. Schubert heeft een hondenleven gehad: als lelijk eendje is hij nooit aan een vrouw geraakt. Bovendien

jouées sur un piano moderne, mais selon moi, le son était dénaturé.

Les morceaux étaient également toujours interprétés de manière romantique, avec une extrême virtuosité. Ce n’est qu’en jouant sur de vieux instruments que l’on peut replacer la musique dans un contexte approprié. On peut ainsi interpréter cette musique comme les compositeurs de l’époque l’avaient voulu.’

Ce penchant pour l’authenticité, Vermeulen l’a senti bouillonner lorsqu’il a étudié au conservatoire de Bruxelles. ‘En jouant Mozart, le piano donnait l’impression de rouler avec une grosse américaine sur une petite route de campagne. Cela n’allait tout simplement pas.

Comment jouer une musique fragile sur un mastodonte? J’ai eu, tout à fait par hasard, la chance de jouer sur un vieux piano à la Vleeshuis, le musée anversois des instruments de musique. J’ai eu l’impression de retrouver un chez-moi. Depuis lors, je me suis plongé dans le monde des pianos-forte, j’ai investi dans ces instruments.’

1850, date charnière Le fait que l’on joue du Mozart et du Schubert avec autant d’application que du Beethoven sur un Steinways noir et brillant laisse supposer que la spécialisation de Vermeulen est surtout réservée aux puristes.

Mais le terme de purisme le fait tiquer. La musique classique doit-elle être sourde à l’évolution des instruments? Et les compositeurs de l’époque? On peut soupçonner que certains d’entre eux caressaient pour le moins l’espoir de rendre leur musique éternelle ou mieux: atemporelle.

‘Bien sûr,’ se défend Vermeulen, ‘mais je veux seulement jouer sur l’instrument pour lequel la musique a été créée. On peut très bien jouer la musique d’après 1850 sur un instrument moderne. Je le fais aussi et ça marche à la perfection. On le sent, ça fonctionne. Mais la musique d’avant, je préfère la jouer sur un instrument d’époque.

Si Mozart avait disposé d’un instrument moderne, il aurait écrit une autre musique. Ça, on peut l’affirmer à raison, non?’

Les compositeurs s’adaptent tout simplement aux limites de l’instrument et nous pouvons supposer qu’un instrument authentique augmente en quelque sorte les chances de réaliser une interprétation authentique. Mais comment savoir, alors, si l’on joue telle sonate de Schubert comme Schubert l’avait voulu?

‘Nous ne pouvons pas le savoir.

‘Il existe pourtant des partitions?’

‘Bien sûr, mais sur une partition, il n’y a que les notes et tout au plus quelques indications comme piano ou forte et la vitesse ou la lenteur, mais une partition n’en dit pas beaucoup plus. C’est précisément là que réside la marge de liberté de l’interprète, pour remplir les vides et pour ainsi dire recréer l’œuvre. Il va de soi que, grâce à notre longue expérience, nous savons ce qu’un compositeur voulait dire par son système d’annotations. Nous nous transportons dans son époque. Mais il est difficile pour nous de nous replacer dans l’époque d’alors, il y a deux cents ans. Il est donc nécessaire de connaître le contexte politique et la société, pour pouvoir entrer totalement dans l’univers du compositeur.’

Après Schubert Vermeulen est considéré comme un spécialiste de l’œuvre de Schubert, un génie de la musique mais aussi un être extravagant. Se replacer dans son œuvre équivaut à se noyer dans une existence obscure.

‘C’est justement cela qui est fascinant’, explique le musicien. ‘Mozart, Beethoven, Schubert... c’était des êtres de chair et de sang. Des figures tragiques parfois. Schubert a eu des centaines de vies: comme un vilain

ISEL 15 | 95

stond hij altijd in de schaduw van Beethoven... Dat merk je ook aan zijn composities. Anderzijds organiseerde hij regelmatig Schubertiades voor wat vrienden. Daar werd dan wat gemusiceerd, gedronken of beter gezopen... Er waren ook vrouwen bij...

Het moet een leuke boel geweest zijn. Echt, ik had er geld voor over gehad om het mee te maken.’

Jan Vermeulen verdiept zich om den brode in een klassiek, romantisch en impressionistisch repertoire en geeft regelmatig concerten. ‘Dit jaar zijn dat er ongeveer 50’, klinkt het. ‘Maar dat zijn heus niet alleen soloconcerten. Ik treed ook op in verscheidene kamermuziekcombinaties, vorm daarnaast een vast duo met sopraan Anne Cambier, en dan zijn er nog talrijke occasionele samenwerkingsverbanden.’

Live optreden is voor een beroepsmuzikant zonder meer het summum. De daarmee gepaard gaande spanning zorgt immers voor een adrenalinerush en het verslavende karakter daarvan is genoegzaam bekend. En applaus?

‘Live optreden is steeds opnieuw een unieke sensatie. En elke vorm van appreciatie van het publiek streelt je ego. Soms komen mensen me al meteen na een optreden –als ik nog badend in het zweet sta na te hijgen– zeggen dat ik het stuk voor hen begrijpelijk gemaakt heb, dat ze begrepen hebben waarover het gaat... Dat vind ik nog altijd één van de allermooiste complimenten.’

Teletrivia De analytische speelstijl van Vermeulen is altijd weer het resultaat van een heel werkproces. Tot vier à vijf uur per dag is hij met de composities in de weer.

‘Het is als scenario’s bedenken: je oefent en probeert, je sakkert en sleutelt. Tot je een scenario in je hoofd hebt dat duidelijk maakt hoe je het stuk gaat spelen. Een optreden is natuurlijk meer dan alleen maar op het podium je ding doen. Ik probeer doorgaans vier uur op voorhand met mijn instrument ter plaatse te zijn, zodat het kan acclimatiseren. Een uur voor aanvang, stem ik het.’

En het optreden zelf?

‘Ach, het spelen van een concert werkt bevrijdend. Het is ook altijd weer een verkenning van de grenzen van het instrument, je eigen emoties én die van de componist.’

Vermeulen onderschrijft het cerebrale karakter van zijn professie en noemt muziek één van de meest enigmatische kunstvormen. Stilte is dan een kostbaar goed, maar is het soms stil in zijn hoofd?

‘Nee. Dat stoort soms de slaap. Dan flitsen er heelder melodieën tegelijk door mijn hoofd... Enkele dagen geleden –met een aantal concerten in voorbereiding– lag ik om één uur in bed en om half acht ’s morgens lag ik nog wakker.’

Is er iets opgewassen tegen dergelijke uitingen van spanning?

‘Ja. Televisie! Televisie is de ultieme ontspanning. Iets triviaals in contrast met het emotioneel uitputtende van die muziek. Ik bekijk graag eens een film of een Engelse detective. Of voetbal! Heerlijk.

Bij wijze van afwisseling, en uiteraard ook om den brode, geef ik les’, aldus de pianodocent van het Leuvense Lemmensinstituut. ‘Fulltime zelfs, wat zestien uur les per week betekent. Dat is niet zoveel en dat maakt het perfect te combineren met mijn studiewerk en optredens.’

Hoe zien je dagen er dan uit?

‘Ik sta ’s morgens op...’

Hoe laat is ’s morgens, want voor muzikanten is dat een rekbaar begrip?

96 | ISEL 15

petit canard, il n’a jamais eu de femme. Par ailleurs, il était toujours dans l’ombre de Beethoven... Cela se remarque aussi dans ses compositions. Mais d’un autre côté, il organisait régulièrement des Schubertiades pour certains de ses amis. On y jouait de la musique, on y buvait ou plutôt on s’y saoulait... Il y avait aussi des femmes… On devait s’y amuser follement. Vraiment, j’aurais donné de l’argent pour pouvoir y participer.’

Jan Vermeulen gagne sa vie en se concentrant sur un répertoire classique, romantique et impressionniste. Il donne régulièrement des concerts. ‘Cette année, il y en a environ 50’, précise-t-il.

‘Mais ce ne sont bien sûr pas tous des concerts en solo. Je me produis également dans différents ensembles de musique de chambre, je forme aussi un duo avec la soprano Anne Cambier et il y a enfin de nombreuses autres collaborations occasionnelles.’

Une représentation en public représente le summum pour un musicien professionnel. La pression occasionnée apporte d’ailleurs une poussée d’adrénaline et chacun sait à quel point cela peut être enivrant. Et les applaudissements?

‘Une représentation en public est toujours une sensation unique.

Et chaque forme d’appréciation du public flatte l’ego. Parfois les gens viennent me dire, dès la fin de la représentation –alors que je suis encore en nage à reprendre mon souffle– que je leur ai rendu le morceau compréhensible, qu’ils ont compris de quoi ça parlait… Je trouve toujours que c’est le plus beau des compliments.’

Trivialités télévisuelles Le style analytique de Vermeulen est toujours le résultat de tout un travail. Il s’attaque à ses compositions pendant quatre à cinq heures par jour.

‘C’est comme d’élaborer un scénario: on s’entraîne et on essaie, on râle et on bricole. Jusqu’à ce qu’à ce qu’on ait en tête un scénario qui explique clairement comment jouer le morceau.

Une représentation, c’est bien sûr beaucoup plus que simplement jouer sur scène. J’essaie généralement d’être sur place avec mon instrument quatre heures à l’avance pour m’acclimater.

Je m’accorde une heure avant le début.’

Et la représentation en elle-même?

‘Ah, donner un concert est libérateur! C’est également toujours une exploration des limites de l’instrument, de vos propres émotions et de celles du compositeur.’

Vermeulen reconnaît le caractère cérébral de sa profession et considère la musique comme l’une des formes artistiques les plus énigmatiques. Le silence est donc un bien précieux, mais le silence est-il présent dans sa tête?

‘Non, ça perturbe parfois mon sommeil. Des mélodies cristallines jaillissent dans ma tête… Il y a quelques jours –alors que je préparais plusieurs concerts– je me suis mis au lit à une heure et à 7h30 le matin, j’étais encore éveillé.’

Y a-t-il quelque chose en mesure de limiter de telles crises de stress?

‘Oui, la télévision! La télévision est le moyen ultime de se détendre. C’est quelque chose de trivial qui contraste avec la fatigue émotionnelle liée à la musique. J’aime bien regarder un film ou un polar anglais. Ou du football! Ça, c’est formidable.

Pour me changer les idées, et naturellement aussi pour gagner ma vie, je donne des cours.’, explique le prof de piano de l’institut

98 | ISEL 15

(lacht) ‘We hebben een zeer onregelmatig leven, inderdaad.

Gisteren had ik een optreden en lag ik pas rond drie uur in mijn bed. Na een optreden moet je echt de tijd nemen om te ontladen. Dan moet je een pintje drinken en nog iets eten, want voor een optreden krijg je amper een hap binnen. Gezond is dat allemaal niet, maar ja.

En als het laat geworden is, geraak je ’s morgens niet uit de veren.

Ik sta doorgaans tussen negen en tien op. Na het ontbijt studeer ik een paar uurtjes piano. ’s Namiddags kom ik dan eens buiten, neem mijn auto en ga een uurtje lesgeven, kom ik onder de mensen. Daarna keer ik meteen terug naar huis en oefen ik voort.

Tegen de avond ga ik opnieuw een uurtje of twee lesgeven.

En dan zit het erop, tenzij ik ’s avonds nog concerten geef.’

Doe je ook wel eens klusjes in de tuin of sta je wel eens in de keuken? Ik vraag het maar om te weten hoe kostbaar je vingers zijn...

‘Nee dat doe ik niet. Vroeger maaide ik het gras weleens, maar nu niet meer. Mijn vingers zijn niet verzekerd, hoeft ook niet dankzij mijn fulltime job in het onderwijs. Mocht ik een vingerkootje kwijtspelen of zo, kan ik nog altijd terugvallen op het lesgeven, want daar heb ik in principe mijn vingers niet voor nodig.’ (lacht) Als pianofortespecialist geniet Vermeulen wereldfaam, alleen is me niet helemaal duidelijk hoe groot die wereld van de pianoforte precies is.

Lemmens de Leuven. ‘À temps plein, même, ce qui signifie seize heures de cours par semaine. Ce n’est pas tant que ça et ça se marie parfaitement avec ma pratique et mes représentations.’

Comment s’organisent vos journées?

‘Je me lève le matin...’

Que signifie le matin? Car chez les musiciens il s’agit d’une notion élastique. (rires) ‘Nous avons une vie très irrégulière, c’est vrai. Hier, j’ai donné une représentation et je me suis couché aux environs de trois heures. Après un concert, il faut vraiment prendre le temps de se vider de son énergie. Puis, il faut boire une bière et manger un bout, car avant une représentation, on n’avale presque rien.

Ce n’est pas tout à fait sain, mais bon. Lorsqu’on s’est couché tard, on ne se lève pas avec les poules. Je me lève généralement entre neuf heures et dix heures. Après le petit-déjeuner, j’étudie au piano pendant quelques heures. L’après-midi, je sors, je prends la voiture pour donner cours une heure, je retrouve le monde des humains.

Puis, je rentre immédiatement chez moi et je recommence à m’exercer. En fin de journée, je retourne donner une heure ou deux de cours. Et c’est tout, sauf lorsque je donne des concerts le soir.’

Bricolez-vous parfois dans le jardin ou aimez-vous cuisiner?

Je demande cela pour savoir si vous faites attention à vos doigts...

‘Non, je ne fais pas ça. Avant, je tondais de temps en temps la pelouse, mais plus maintenant. Mes doigts ne sont pas assurés, ce n’est d’ailleurs pas nécessaire grâce à mon emploi à plein temps dans l’enseignement. Si je perdais une phalange, je pourrais toujours retomber sur mes pieds grâce aux cours, car pour ça, en principe, je n’ai pas besoin de mes doigts.’ (rires) En spécialiste du piano-forte qu’il est, Vermeulen jouit d’une renommée mondiale, mais je ne sais pas précisément quelles sont les dimensions du monde du piano-forte.

ISEL 15 | 99

‘Ik kan mijn collega’s op één hand tellen’, reageert de muzikant.

‘Of we vrienden zijn? Verre van. We hebben stuk voor stuk een hoge specialisatiegraad, noem ons vakidioten... We leiden alleszins een ietwat geïsoleerd bestaan. Maar ik zou het ook niet anders willen. Dit is wat ik graag doe. Mijn instrumenten zijn mijn kapitaal. Letterlijk en figuurlijk.’

En die instrumenten zijn vrienden. Zoveel is duidelijk.

Bij wijze van uitgeleide geeft Vermeulen me de piano-sonates van Carl Maria von Weber mee. ‘Eén van de eerste cd’s die ik heb opgenomen’, zegt mijn gastheer nog.

Het interview dat je net gelezen hebt, is dan ook een gevecht van 26 letters tegen een virtuositeit met 7 noten.

Als je Vermeulen niet kan horen, dan zwijg ik maar beter. Piano.

Na de stilte komt muziek immers het dichtst bij het zeggen van het onzegbare.

‘Je peux compter mes collègues sur les doigts d’une main’, réagit le musicien. ‘Si nous sommes amis? Loin s’en faut. Nous avons tous un haut degré de spécialisation, autant dire que nous sommes un peu dans notre monde... Nous vivons une existence un peu isolée. Mais je ne voudrais pas qu’il en soit autrement. Je fais ça avec plaisir. Mes instruments sont mon capital. Au propre comme au figuré.’

Et une chose est claire, ces instruments sont des amis.

En guise d’adieux, Vermeulen m’offre les sonates de Carl Maria von Weber. ‘Un des premiers CDs que j’ai enregistrés’, me dit mon hôte.

L’entretien que vous venez de lire est aussi un combat en 26 lettres contre une virtuosité en 7 notes. Si vous ne pouvez pas entendre Vermeulen, il vaut mieux que je me taise. Piano. Après le silence, la musique est ce qui permet le mieux d’exprimer l’inexprimable.

Opname van de integrale klaviermuziek van Franz Schubert door Jan Vermeulen op de Nannette Streicher pianoforte van Kasteel Vilain XIIII Leut De unieke Nannette Streicher pianoforte van Kasteel Vilain XIIII te Leut, die al decennia lang op de kasteelzolder onder stof bedolven stond, zou wellicht zijn opgesmeuld als banaal brandhout, als niet in de zomer van 1998 de vermeende ‘klavecimbel’ tot ieders verbazing een authentieke pianoforte Nannette Streicher und Sohn uit 1826 bleek te zijn. Een wonderbaarlijke vondst, want van dit type instrument zijn er wereldwijd slechts een dozijn bekend, waarvan de meeste niet bespeelbaar.

De zesoctaafs, rechtsnarige Streicher van Vilain XIIII, met intieme klank, nauwkeurige articulatie en transparant basregister, is uitermate geschikt voor het uitvoeren van muziek die de Weense vroeg-romanticus Franz Schubert schreef. De opname van alle klaviermuziek van deze componist op dit authentieke topinstrument uit het jaar voor Schuberts dood, is een volstrekt uniek project, want voor de eerste keer in de geschiedenis wordt Schuberts volledige oeuvre voor klavier opgenomen!

De eerste dubbel-cd uit een reeks van zes, die op 19 november 2006 aan publiek en pers in première wordt voorgesteld op Kasteel Vilain XIIII, bevat de beroemde laatste sonates, D 958 en D 959, de Reliquiesonate D 840, de sonate D 537 en twee Scherzi D 593.

Deze door Jan Vermeulen gespeelde integrale biedt de unieke gelegenheid om de klaviermeesterwerken van Schubert te beluisteren in omstandigheden vergelijkbaar met die waarin de componist zijn werk zelf heeft gehoord en gespeeld.

Op 19 november om 11 uur is er een concert uitsluitend voor ISEL-abonnees. Het aantal plaatsen is beperkt. Geïnteresseerden hoeven enkel hun aanwezigheid te bevestigen op 09 / 324 84 34.

Aan alle abonnees biedt ISEL deze door Jan Vermeulen gesigneerde dubbel-cd aan voor slechts € 20 (winkelprijs € 30).

Deze actie loopt in samenwerking met CC Maasmechelen.

Reservatie kan per mail: info@isel.be of www.ccmaasmechelen.be

Jan Vermeulen °1954

OPTREDENS

Docent piano en pianoforte aan het Lemmensinstituut in Leuven.

Jan Vermeulen, pianoforte Maaike Neuville en Michael Pas, woord in een video van Jan Boon.

Mozart: ‘Frulla Baas’ 04/11/06 om 14.30 h - CC De Wildeman, Herent 11/11/06 om 13.30 h - Nederlands Hervormde Kerk, Kloosterzande (Ned) 12/11/06 om 15 h - CC De Steiger, Menen 13/11/06 Roeselare - Schoolvoorstelling 24/11/06 om 19 h - CC Ter Dilft, Bornem 25/11/06 om 19 h - CC De Breughel, Bree

1978 1979 1990

Laureaat van de Tenutowedstrijd (VRT) Afgestudeerd aan het Koninklijk Muziekconcervatorium van Brussel Oprichting van het Fortepianotrio Florestan, ook bekend onder de naam Tröndlin Ensemble.

Werkt(e) samen met hoboïst Paul Dombrecht, het ensemble Octophoros, Il Gardellino, cellist Wieland Kuijken, pianist Boyan Vodenitcharov, dirigent Florian Heyerick en tal van vocale artiesten.

Daarnaast vormt hij een vast duo met sopraan Anne Cambier. Met woordkunstenaar Michael Pas liep enkele jaren een programma rond Beethoven.

Maakt frequent opnames voor radio Klara.

Is auteur van het boek Wenen op Vleugels, samen met Jos van Leeuwen en Michael Latcham.

Nam meer dan 20 cd’s op, waaronder een bloemlezing uit het oeuvre van Franz Schubert en de integrale klaviersonates van C.M. von Weber, en een viertal cd’s met zijn eigen trio.

Vanaf 2006: opnames van de integrale klaviermuziek van Schubert op een unieke Nanette Streicher Hammerflügel. www.janvermeulen.be

Jan Vermeulen, solo Sonates van Beethoven 10/11/06 om 20.15 h - Burgemeestershuis, Lommel Jan Vermeulen, solo Schubert 17/11/06 - CC Sint-Niklaas 19/11/06 om 11 en om 17 h - Kasteel Vilain XIV, Leut concert van 11 h: i.s.m. ISEL magazine 25/11/06 - Aardenburg (Ned) Jan Vermeulen en het Tröndlin Ensemble Klavierconcerti van Mozart (versie met strijkkwartet) 16/12/06 om 20.30 h - Carolus Borromeuskerk, Antwerpen volledige agenda en reservaties: www.janvermeulen.be/agenda.htm

ISEL 15 | 101