1. DE FILOSOFIE, VAN SOCRATES TOT GALILEÏ NAAR JOSTEIN GAARDER VINCENTNICOBYZABUS DEBEROEMDEFILOSOFISCHEROMAN,WERELDWIJDMEERDAN50MILJOENKEERVERKOCHT,OPNIEUWUITGEVONDENALSGRAPHICNOVEL.
In 1991 verscheen in Noorwegen de roman De wereld van Sofie van Jostein Gaarder, een vuistdik boek dat een internationaal fenomeen zou worden. Het boek is vertaald in meer dan 40 talen en tot nu toe werden wereldwijd ruim 50 miljoen exemplaren verkocht, waarvan meer dan een half miljoen in het Nederlandse taalgebied. In de afge lopen 30 jaar heeft deze ‘roman over filosofisch leren’ verschillende generaties geraakt. De Nederlandse versie verkoopt nog steeds goed en is tot nu toe 74 keer herdrukt. De kracht van het boek is dat het iedereen toegang verschaft tot de belangrijkste filosofische ideeën en dat het deze begrijpelijk maakt. Zelfs complexe begrippen als de metafysica.
Dertig jaar na de publicatie van het originele boek biedt de stripbewerking van De wereld van Sofie de perfecte gelegenheid om nog meer lezers kennis te laten maken met de belangrijkste vragen en ideeën. En dat dankzij de Sofie van 2022, die communiceert via sociale netwerken, vrouwenhaat bestrijdt en campagne voert tegen Degenenklimaatverandering.dieSofiealsjongvolwassene hebben gelezen (zoals de auteurs en ook de uitgevers van deze graphic novel) zullen het waarderen haar filosofische avonturen in deze nieuwe vorm opnieuw te ontdekken ... en wellicht willen ze die avonturen delen met de huidige jongvolwassenen, toekomstige volwassenen.
EEN WOORD VAN DE UITGEVER
Wiebe & Chris Mokken Scratch Books
Strips bieden nieuwe manieren om werelden te verkennen waarvan we misschien dachten dat ze ontoegankelijk waren. Strips zijn laagdrempelig en beeld kan een uitleg prima ondersteunen. Zo wordt bijvoorbeeld de logica van Plato’s mythische grot glashelder, zodra deze in stripvorm is uitgewerkt.
Maar om misverstanden te voorkomen: dit is een boek dat ook heel goed gelezen kan worden door volwassenen die Sofie nog niet kennen, door kinderen, door bejaarden, en door iedereen die houdt van fraai vormgegeven en onderhoudend vertelde informatie.
2
3
4
5
6
7
VINCENT ZABUS: Omdat strips mensen aanspreken. Of ze nou wel of niet geïnteresseerd zijn in filosofie! [lacht] Het is belangrijk om na te denken over de geschiedenis van de filosofie. Om dat het begrijpen van de geschiedenis en de waarde van begrippen als vrijheid, democratie of het sociaal contract ons in staat stelt afstand te nemen en na te denken over de actualiteit en om onze standpunten te relativeren.
INTERVIEW MET NICOBY & VINCENT ZABUS
VINCENT ZABUS: Mijn ervaring als docent kwam goed van pas omdat ik heb geleerd dat leerlingen snel verveeld kunnen raken en dat het daarom nodig is om de manier waarop je de stof aanbiedt moet variëren. Om de aandacht van de lezers vast te houden, zoek ik een balans tussen de verhalende en de inhoudelijke filosofische dimensies, terwijl ik de visuele aspecten steeds wij zig. Vervolgens putte ik uit mijn theaterervaring om situaties te scheppen die verschillende personages aan het woord laten om te voorkomen dat steeds de ene persoon uitlegt en de andere luistert. Verder had natuurlijk een verhaallijn voor het hele boek nodig, zodat de lezer verder wil lezen, wil weten wat er verder gebeurt. Eerst is er dus een mysterie: wie stuurt Sofie deze brieven over filosofie? Ze door grondt dat mysterie, wat ons bij volgende, andere vragen brengt ... Ik heb geprobeerd een dynamiek te creëren die de lezer aan het eind van elk hoofdstuk naar het vervolg leidt.
(TEKENAAR EN SCENARIST VAN DE GRAPHIC NOVEL DE WERELD VAN SOFIE )
VINCENT, HAD JE HET MEEST AAN JE STUDIE FILOSOFIE OF AAN JE WERK ALS REGISSEUR BIJ HET SCHRIJVEN VAN HET SCENARIO VAN SOFIE?
VINCENT ZABUS: Ik zat in mijn eerste jaar filosofie en letteren. Het is een boek waar we over spraken en dat veel circuleerde onder studenten; onze leraren aan de universiteit vertelden ons er ook over. Ik heb het met plezier hoofdstuk voor hoofdstuk gelezen.
WAT HERINNEREN JULLIE JE VAN DE TIJD DAT DE WERELD VAN SOFIE VOOR HET EERST WERD NICOBY:GEPUBLICEERD?
Toen De wereld van Sofie uitkwam, werd er veel over gepraat. Het boek lag op de salontafel en werd binnen het gezin van hand tot hand doorgegeven. Ik heb toen de eerste hoofd stukken gelezen. Die boeiden me, omdat ik weinig begreep van filosofie, en dat terwijl ik al in mijn eindexamenjaar zat. Een paar jaar later kreeg ik mijn eigen exemplaar. Ik was geïnteresseerd in het werk van Jeffrey Fischer die het beroemde omslag tekende, en vooral, laat ik terugkomen op de inhoud van dit boek, vond ik het een toegangspoort tot verteerbare en begrijpelijke filosofie.
DAT SOFIE IN 2022 IN DEZE VORM TE GIETEN?
WAAROM IS HET BELANGRIJK
NICOBY: De wereld van Sofie slaat bruggen tussen het denken van beroemde, invloedrijke filosofen en Sofie en via Sofie met de lezer. Om deze bruggen een maximale betekenis te geven, is het van belang dat het personage zich in dezelfde context als de lezer bevindt. In 30 jaar is de sa menleving enorm veranderd. Zo staan bijvoorbeeld klimaatkwesties die destijds nog niet zo zeer in de maatschappelijke belangstelling stonden nu op elke politieke agenda.
De grote rijkdom van de originele roman is de raamvertelling, aangezien er een ‘roman in de roman’ zit. Ik wilde dat het stripverhaal een betekenis zou heb ben als zodanig, met een reflectie op de taal van het stripverhaal, op de kaders … of op de tekstballonnen bijvoorbeeld, dat zijn dialogen die mondeling zijn, maar die we lezen.
8
Ik wil dat lezers tegen zichzelf zeggen: “Maar zoiets kan alleen in strips bestaan, hoe kan het uit een boek komen?!” en dat dat er weer voor zorgt dat ze terug gaan naar de roman van Jostein Gaarder om uit te vinden hoe dat zit.
VINCENT ZABUS: De actualisering van De wereld van Sofie betekende het introduceren van hedendaagse onderwerpen, maar het had ook een impact op de relaties tussen de personages. De rela tie die Sofie bijvoorbeeld met haar moeder heeft, is behoorlijk veranderd ten opzichte van het origineel. De onderwerpen ecologie en feminisme waren daarentegen al aanwezig bij Jostein Gaarder. Hij had er een fijne neus voor, want dat waren in 1991 al onderwerpen die Sofie na aan het hart lagen! Ik heb ze alleen versterkt of op zijn minst bijgewerkt. Wat de filosofen betreft, heb ik de roman aangevuld met andere bronnen (artikelen, podcasts, enz.), om hun gedachten verder uit te werken zonder deze te vervormen, ook omdat de interpretatie van hun ideeën kan evolueren. Zo hebben we meer ruimte gegeven aan Averroes, de Arabische filosoof die Aristoteles herontdekte.
Ik had geluk, Vincent was erg betrok ken bij dit deel van het werk, terwijl ik hem aan zijn lot overliet wat betreft het scenario! Het bedenken van deze visuele ideeën was zowel een uitdaging als een plezier. Het bleek dat het onderwerp zich echt bijzonder goed leende voor stripverhalen. Wanneer Democritus zijn theorie uitlegt over een wereld die bestaat uit een veelheid aan microscopisch kleine elementen, is geen enkel medium beter geschikt dan strips om dat uit te beelden! De charme van De we reld van Sofie als strip is juist dat de sterke punten van het medium worden gebruikt: snelle vertelling, met meerdere gezichtspunten, spot, overlappende dialogen, ellipsen. We hebben met veel plezier met de mogelijkheden van de strip gespeeld om het verhaal beter te kunnen vertellen. We moesten natuurlijk ook dichtbij het werk van Jostein Gaarder blijven, wat een zekere druk op ons legde. Dat gezegd hebbende, zien we de laatste jaren, zoals bij publicaties als *La Revue Dessinée, dat strips als drager voor allerlei doeleinden kunnen worden gebruikt, dat ze niet alleen geschikt zijn, zoals we lang hebben gedacht. Voor bepaalde typen verhaal of voor een beperkte doelgroep.
*“La Revue Dessinée vertelt het nieuws in strips: met professionele journalisten levert La Revue Dessinée kritische, rigoureuze en geëngageerde informatie, met de unieke uitstraling van strips” - www.larevuedessinee.fr
NICOBY, HOE BEN JE AAN DE VISUELE IDEEËN GEKOMEN OM CONCEPTEN IN BEELDEN TE
NICOBY:VERTALEN?
WAT IS IN DEZE VERSIE VAN JOSTEIN EN WAT VAN JULLIE?
NICOBY: Wat mij betreft was het mijn bijdrage om de verschillende personages een gezicht te geven. Het lijkt voor de hand liggend om dat zo te zeggen, maar bij een roman als De wereld van Sofie hebben alle lezers (en dat zijn er veel!) een beeld gevormd van hoe Sofie of Alberto eruit zien. Het is van belang hen niet teleur te stellen en ze aan boord te krijgen om onze 2022-versie te lezen.
Nico en ik speelden met deze begrippen die speci fiek zijn voor het medium strip. En wij hadden dit werk niet anders kunnen maken dan in dit medium.
9
10
vincent zabus
DE AUTEURS
JOSTEIN GAARDER
NICOBY
11
Toneelschrijver en stripscenarist Vincent Zabus woont in Namen. Hij is ook dichter en schreef voor het eerst een kinderserie in Rob bedoes. Verder bedenkt hij gevoelige verhalen, zoals ‘Les Ombre’ en ‘Incroyable!’, die het levenslicht zien op de planken van het theater en op papier (met Frank Meynet, beter bekend als Hyp polyte), en wint daarmee diverse prijzen. Met De wereld van Sofie combineert hij zijn passies voor het vertellen van verhalen en filosofie.
Jostein Jostein Gaarder werd in 1952 in Oslo geboren. Nadat hij filosofie en ideeëngeschiedenis had gedoceerd in Bergen, Noorwegen, wijdde hij zich aan zijn literaire carrière. Zijn roman over de geschiedenis van de filosofie, De wereld van Sofie, werd vertaald in meer dan 40 talen (in het Nederlands in 1994), werd unaniem door critici en het grote publiek bewierookt. Sindsdien heeft hij een stichting voor de bescherming van het milieu opgericht, waaraan hij een aanzienlijk deel van zijn royalty’s schenkt.
Nicoby, zelf een product van de jaren zeventig, begreep al snel dat hij nooit een spits zou worden voor Stade Rennais. Zijn ouders, teleurgesteld door deze observatie, besloten de kleine in de deskundige handen van echte professionals te plaatsen en van hem een kunstenaar te maken. Van het een kwam het ander, hij belandde in de schone kunsten waar hem werd geleerd zijn werken aan te pas sen aan nieuwe media zoals jeugdromans, kranten en stripverhalen waarin hij over zijn leven als jonge vader vertelt en over zijn dagelijks leven, zonder enige schaamte. Hij woont in de buurt van Rennes, op het platteland, ver van uitlaatgassen en elektrische steps.
NICOBY VINCENT&ZABUS DE WERELD VAN SOFIE DEEL 1 ISBN 978-94-93166-63-9 264 pagina’s, kleur 20,5 X 27,5 cm, hardcover € 24,95 DEEL 2 OKTOBER 2023 Nieuwe Teertuinen 21, 1013 LV Amsterdam +31 (0)20 773 72 62, info@scratchbooks.nl www.scratch-books.com
