ARCHIEF van de HOUTBEWERKINGSFABRIEK “LA VITESSE” 1894-1985
Goes, augustus 1991 L.J. Moerland Gedigitaliseerd door P.W.M. de Jonge
Colofon: Goese inventarissen, nr. 11 Inventars van het archief van de houtbewerkingsfabriek “La Vitesse” Tekst: L.J. Moerland, Lay-out en druk: huisdrukkerij gemeente Goes, Gedigitaliseerd door: P.W.M. de Jonge © Gemeentearchief van Goes Wijngaardstraat 3 4461 DA Goes Alle rechten voorbehouden.
INHOUDSOPGAVE I. II.
Inleiding Geschiedenis van het archief en de verantwoording van de inventarisatie
Stukken van persoonlijke aard
I III 1
Stukken van zakelijke aard 1. 2.
Stukken van algemene aard Stukken betreffende bijzonder onderwerpen a. leiding, personeel en fabriek b. financiĂŤle aangelegenheden 1. algemeen 2. crediteuren en debiteuren 3. kas-, bank- en giroadministratie 4. journaal en grootboek 5. balans en verlies- en winstrekening
Stukken waarvan het verband met het archief niet duidelijk is
1 1 1 2 2 3 4 5 6 7
Inleiding De fabriek voor houtbewerking “La Vitesse”, die in 1989 is opgegaan in “Interieurbouw Slabbekoorn/La Vitesse”, heeft meer dan honderd jaar bestaan. De oprichter van de fabriek, Simon van der Peijl, startte in 1872 als rijtuigenmaker in Goes. Dit beroep oefende hij uit tot in 1877. In dat jaar bouwde hij zijn eerste lintzaagmachine. Daarna werd het aantal machines voor zagen, boren en draaien uitgebreid. In 1884 werd een stoommachine van vier paardekrachten aangeschaft. Hiermee werd de eerste stap gezet op de weg om te komen tot een stoomfabriek voor houtbewerking. Met deze lintzaag konden de dikste bomen gezaagd worden. Door al deze ontwikkelingen verdween het rijtuigmaken naar de achtergrond en werd de houtbewerking op den duur de enige bezigheid van de fabriek. In 1901 zette van der Peijl zijn bedrijf om in een naamloze vennootschap en breidde het sterk uit. De fabriek kwam nu te bestaan uit een hoofdgebouw, waarin zich allerlei zaag-, boor- en andere machines bevonden, terwijl in een aantal nevengebouwen de grote bomen werden gezaagd. Ook dienden deze gebouwen als ruwe bergplaatsen. De stoommachine en de ketel plaatste hij nu ook in afzonderlijke gebouwen. De naam van de fabriek werd in 1902 “La Vitesse, voorheen S. van der Peijl.” In 1897 kwam er een machine van vijf paardekrachten. In 1907 werd er een machine van 45 pk aangeschaft. Daarna werden de machines steeds groter. In 1911 had men al de beschikking een machine van 50 pk. In 1915 breidde men het machinepark uit met een dynamo, zodat men zelf elektriciteit kon opwekken. De fabriek kreeg toen ook elektrische verlichting. In dezelfde tijd werd het aantal produkten uitgebreid. Vervaardigde men in het begin hoofdzakelijk houten riemschijven, nu begon men ook met de produktie van houten kisten en borstelhoutwerk. In de jaren 1914-1918 ging de produktie wat stagneren door gebrek aan grondstoffen. De eerste wereldoorlog was hier debet aan. In 1920 breidde van der Peijl de fabriek opnieuw uit. Hij startte op dat moment ook met een aan de zaak verbonden handel in alle soorten timmerhout. In de jaren twintig ontstond er een gebrek aan werk door de economische malaise en moest men noodgedwongen een aantal werklieden ontslaan. Hier komen wij nog op terug. In 1928 verbeterde de situatie weer en naast de stoommachine van 50 pk, kwam er een ruwoliemotor van 25 pk. Rond 1930 vervaardigde men in de fabriek de volgende produkten: kisten, houten riemschijven, borstelhoutwerk, wagenbussen en verschillende andere soorten houtwaren. In 1930 kwam er naast de houthandel nog een loon-zaag/schaverij bij. In 1935 behoorden houten riemschijven en houten borden voor de diverse gasbedrijven tot de voornaamste produkten. In de Goese Courant van 17 mei 1902 gaf men een wel zeer lyrische beschrijving van de fabriek. Deze was uitgegroeid van een eenvoudig stekje tot een stevige grote boom. Het artikel werd geschreven naar aanleiding van het omzetten van het bedrijf van een eenmanszaak in een naamloze vennootschap. Door dit omzetten kon de fabriek een grote uitbreiding ondergaan, omdat de aandeelhouders voor meer kapitaal zorgden. Het aantal gebouwen van de fabriek werd sterk uitgebreid. De plaats waar dit allemaal gebeurde, staat tegenwoordig bekend als het Bekhof. Ook vermeldde het kranteartikel dat de fabriek qua werkgelegenheid een zegen voor de stad was. In 1883 had de fabriek twaalf arbeiders in dienst. Dit aantal breidde zich de volgende jaren steeds meer uit. In 1902 waren er al vijfentwintig arbeiders, terwijl in de wintermaanden nog eens veertig losse werklieden
aangenomen werden. In 1914 waren er nog steeds vijfentwintig werklieden in dienst. In 1917 telde de fabriek dertig werklieden. In 1918 werden dat er drieëndertig. In 1921 liep het aantal werklieden door de economische malaise terug naar vierentwintig. Men kon niet aan gedwongen ontslagen ontkomen. In 1928 was het aantal werklieden teruggelopen tot twaalf. In 1935 had men nog maar zeven vaste werklieden in dienst. De crisis van de jaren dertig liet zijn invloed gelden. Na de tweede wereldoorlog legde het bedrijf zich vooral toe op de fabricage van trappen, deuren en kozijnen. Ook de handel in hardhout vormde één van de vaste peilers van het bedrijf. Als één van de weinige bedrijven in Zeeland leverde het mahonie en teakhout uit voorraad. Op 27 maart 1989 ging “La Vitesse” over naar en verder onder de paraplu van het Interieurbouw- en adviesbureau Slabbekoorn en Partners te Goes. Het bedrijf “La Vitesse” paste goed bij de fabriek van Slabbekoorn. De basis van dit bedrijf werd op deze manier verbreed. Ook de werknemers werden overgenomen, met uitzondering van drie administratieve krachten en een schoonmaakster. Tot in augustus 1989 was “La Vitesse” gevestigd in het Bekhof aan de rand van de binnenstad. Hierna verhuisde het naar het industriegebied de “Poel II” en werd het een onderdeel van Slabbekoorn. De naam van de nieuwe onderneming veranderde in Slabbekoorn/La Vitesse, zodat voor de oude klanten van de houtbewerkingsfabriek een vertrouwde naam behouden werd. Bij de al eerder geplaatste gebouwen van Slabbekoorn werd een showroom gebouwd voor de houtbewerkkingsfabriek. Als direkteuren fungeerden de heren J.A.M. Buysrogge en L.J. Slabbekoorn. De naam Van der Peyl komt nu niet meer voor. Dit is wel bijzonder jammer, want meer als honderd jaar is de naam Van der Peijl verbonden geweest aan de houtbewerkingsfabriek “La Vitesse.” De familie van der Peijl Het begon immers allemaal met Simon van der Peijl. Deze werd op 17 november 1842 geboren in Terneuzen als zoon van Jan van der Peijl, kleermaker aldaar, en Maria van der Hoofd. Op 10 augustus 1872 vestigde hij zich vanuit Utrecht in Goes aan de Van de Spiegelstraat. In Utrecht had hij het vak van meester-rijtuig- en wagenmaker uitgeoefend. Hij was gehuwd met Cornelia Dronkers, geboren op 5 oktober 1839 te Wissenkerke. Simon en zijn vrouw kregen acht kinderen, waarvan er drie op zeer jeugdige leeftijd overleden. Het vijfde kind, een zoon, Jan Cornelis trad in de voetsporen van zijn vader, toen deze op 3 maart 1917 naar Arnhem vertrok. Zijn vrouw Cornelia was een jaar daarvoor overleden, op 1 juni 1916. Onder Simon van der Peijl heeft het bedrijf een enorme metamorfose ondergaan, zoals we al gezien hebben. Van een éénmanszaak groeide het in 1901 uit tot een naamloze venootschap. Van een werkplaats met een schoorsteen groeide het bedrijf uit tot een fabriek met een hoofd- en enkele bijgebouwen. Het bedrijf werd dan ook in de jaarverslagen van rond de eeuwwisseling door de gemeente betiteld als “de enige inrichting van enige omvang.” De opvolger van Simon vander Peijl was, zoals wij reeds vermeldden, zijn zoon Jan Cornelis. Deze huwde met Maatje Kloosterman, geboren op 1 juli 1878 te Wemeldinge. Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren, allen zoons, waarvan de twee oudsten in de jaren twintig naar Nederlands-Indië vertrokken. De twee jongste zoons, Cornelis Frans en Johan Jan traden weer in de voetsporen van hun vader, toen deze in 1933 overleed. Zij loodsten het bedrijf door de crisisjaren en de Tweede Wereldoorlog. Johan Jan van der Peijl bracht het bedrijf
op 27 maart 1989 onder bij Slabbekoorn en Partners. De naam van der Peijl was nu niet meer aan het bedrijf verbonden. Aan een jarenlange traditie kwam voorgoed een einde.
Geschiedenis van het archief en de verantwoording van de inventarisatie. Op 29 mei 1989 werd het archief van houtbewerkingsfabriek “La Vitesse” aan het Gemeentearchief van Goes in bewaring gegeven. Dit had te maken met het feit, dat de houtbewerkingsfabriek toen ophield te bestaan en overging naar Interieurbouw Slabbekoorn en partners. De archivalia van het archief bevonden zich doorgaans in goede staat, doch van enige orde daarin was geen sprake. Er werd toen besloten om een tweedeling te maken in het archief, namelijk “Stukken van persoonlijke aard” en “Stukken van zakelijke aard.” Het archief bevat enkele stukken, die betrekking hebben op de privé-omstandigheden van de familie Van der Peijl, de oprichters en direkteuren van de fabriek. In de rubriek Stukken van zakelijke aard is een scheiding gemaakt tussen stukken van algemene aard en stukken betreffende bijzonder onderwerpen. Uit het archief zijn ook enige archiefstukken vernietigd, conform de bepalingen in het Wetboek van Koophandel. Stukken, die na verloop van een bepaalde tijd voor vernietiging in aanmerking komen, zijn apart gehouden van het te bewaren archief. Op het archief zijn beperkende bepalingen van toepassing. Zo mogen de individuele gegevens van het personeel pas na 100 jaar openbaar worden. Van het archief werd in 1989 een plaatsingslijst vervaardigd door A.J. Barth. Door mij werd de definitieve inventaris van het archief samengesteld. Deze inventarisatie werd afgerond in augustus 1991. L.J. Moerland. Bronnen: Archief Gemeente Goes, Jaarverslagen, 1880-1935, bevolkingsregisters, 1869-1940, Relatieven tot de notulen, 1872. Documentatie Gemeentelijke Archiefdienst Goes, inv. nr. 513. Goese Courant, 17 mei 1902 Dossier Bureau Bedrijfscontacten Interieurbouw Slabbekoorn/La Vitesse
INVENTARIS Stukken van persoonlijke aard. 1,2.
Kasboeken van inkomsten en uitgaven betreffende de dagelijkse huishouding van C. van der Peijl. 1894, 1895, 1897, 1898. 2 delen. 1. 1894,1895 2. 1897,1898
3.
Doorslag van de notariĂŤle akte tot benoeming van J.J. van der Peijl tot opvolger van C.F. van der Peijl als bestuurslid van de stichting P.H. Saaijmans Vader, in geval van ontstentenis van C.F. van der Peijl voornoemd. 1944 februari 25. 1 stuk.
4.
Akte van aankoop van de woning Mattheus Smallegangesbuurt 55 door mr. S.J.C. van der Peijl, met retroacta. 1949 juli 17. 6 stukken.
Stukken van zakelijke aard. 1. 5-8.
Stukken van algemene aard.
Ingekomen stukken en doorslagen van uitgegane stukken. 1902-1975 (met hiaten) 3 omslagen en 1 deel. 5. 1902,1904,1911,1913,1917-1919. 6. 1920,1921,1923,1925-1928,1934,1935,1946-1952, 1955,1957,1958 7. 1960-1962,1965,1967,1968,1971-1975 8. 1908-1911 (1 deel) NB. Alleen doorslagen van uitgegane brieven
9.
2.
Stukken betreffende bijzondere onderwerpen.
a.
leiding, personeel en fabriek
Tekeningen van uitbreidingen van de fabriek. 1902. z.j. 4 stukken.
10.
Stukken betreffende het gebruik van gemeentewater in de stadsvesten voor de opslag van gerooide bomen. 1908-1932. 1 omslag.
11.
Stukken betreffende het opstellen van een algemeen arbeidscontract voor het personeel. 1908. 2 stukken.
12.
Akte van aankoop van een stoomketel van de fa. Ingelse te Schiedam. 1913 februari 28. 1 stuk.
13.
Statuten van de N.V. Fabriek voor Houtbewerking “La Vitesse”. 1918. 1 deeltje.
14.
Registers, opgemaakt ingevolge artikel 13 van de Arbeidswet 1911, van bij de fabriek werkzame vrouwen en jeugdige personen. 1918-1921. 1 deel.
15.
Afschrift van de akte van verwerving in erfpacht van het perceel sectie C. nrs. 1362 en 1363 van de gemeente Goes. 1934 augustus 28. 1 stuk.
16.
Stukken betreffende de viering van het 65-jarig jubileum van J. Wolfers. 1938. 1 omslag.
17.
Stukken betreffende de vaststelling van C.A.O.’s voor het bij de fabriek werkzame personeel. 1973,1979,1982. 1 omslag.
18.
Prijscouranten van door de fabriek vervaardigde produkten. z.j. 4 stukken. b.
financiële aangelegenheden.
1.
algemeen
19.
Rekening-courant met de Incassobank te Rotterdam. 1908-1920. 1 deel.
20.
Stukken betreffende de terugontvangst van effecten in het kader van het Rechtsherstel na W.O. II. 1951-1956. 1 omslag.
2.
crediteuren en debiteuren
21-76. Debiteurenboeken. 1903-1968 (met hiaten) 21. 1903-1905 22. 1906,1907 23. 1907,1908 24. 1908,1909 25. 1910 26. 1911 27. 1917 28. 1918 29. 1919 30. 1920 31. 1922 32. 1923 33. 1924 34. 1925 35. 1926 36. 1927 37. 1928 38. 1929 39. 1930 40. 1931 41. 1932 42. 1934 43. 1935 44. 1936 45. 1937 46. 1938 47. 1940 48. 1941
49. 1942 50. 1943 51. 1944 52. 1945 53. 1946 54. 1947 55. 1948 56. 1949 57. 1950 58. 1951 59. 1952 60. 1953 61. 1954 62. 1955 63. 1957 64. 1958 65. 1959 66. 1960 67. 1961 68. 1962 69. 1963 70. 1964 71. 1965 72. 1965 73. 1966 74. 1967 75. 1967 76. 1968
77-88. Verkoopboeken. 1906-1966 (met hiaten) 12 delen. 77. 1906-1908 78. 1908-1911 79. 1916-1920 NB. Ook inkoopboek 80. 1924,1925 81. 1926,1927 82. 1929,1930 83. 1930-1933 84. 1933-1935 85. 1950-1953 86. 1956-1959 87. 1959-1963 88. 1963-1966 89.
Lijsten van debiteuren, met vermelding van de openstaande facturen. 1908-1921. 1 deel.
90-95. Staten van per dag verkochte produkten, met vermelding van de namen van de kopers en de berekende prijzen. 1921-1971 (met hiaten) 6 delen. 90. 1921,1922 91. 1925,1926 92. 1927-1929 93. 1959-1965 94. 1966-1968 95. 1968-1971 96-102. Staten van cliĂŤnten, met vermelding van de door hem afgenomen produkten en de daarvoor in rekening gebrachte prijzen. 1925-1966 (met hiaten) 7 delen. 96. 1925,1926 97. 1927-1931 98. 1927-1934 99. 1953-1957 100. 1958-1961 101. 1961-1964 102. 1965,1966 103-106.Crediteurenboeken. 1908-1967 (met hiaten) 4 delen. 103. 1908-1925 104. 1940-1947 105. 1948-1952 106. 1963-1967 107.
Stukken betreffende de incasso van uitstaande vorderingen op debiteuren en de ontvangen bevelen tot betaling van crediteuren. 1970,1972,1973. 1 omslag. 3.
kas-, bank- en giroadministratie.
108-131.Kasboeken van inkomsten en uitgaven. 1916-1980 (met hiaten) 22 banden en delen. 108. 1916,1917 109. 1918,1919 110. 1919 111. 1919,1920 112. 1921 113. 1922 114. 1929-1931
120. 1959,1960 121. 1960,1961 122. 1961,1962 123. 1963,1964 124. 1964,1965 125. 1965,1966 126. 1967,1968
115. 1931-1933 116. 1944,1945 117. 1948-1950 118. 1950-1952 119. 1957,1958
127. 1969,1970 128. 1970,1971 129. 1979,1980 130. 1984 131. 1985
132-141.Bankboeken van inkomsten en uitgaven. 1945-1970 (met hiaten) 10 banden en delen. 132. 1945-1951 133. 1954-1956 134. 1956-1959 135. 1959-1962 136. 1964,1965 137. 1966,1967 138. 1966,1967 139. 1967,1968 140. 1969 141. 1970 142-157.Giroboeken van inkomsten en uitgaven. 1955-1971 16 delen en banden. 142. 1955,1956 143. 1956,1957 144. 1957,1958 145. 1959,1960 146. 1960,1961 147. 1961,1962 148. 1962,1963 149. 1963,1964 150. 1964,1965 151. 1965-1967 152. 1967,1968 153. 1968,1969 154. 1969 155. 1970 156. 1971 157. z.j. 4.
journaal en grootboek
158-181.Grootboeken van inkomsten en uitgaven. 1901-1983 (met hiaten). 93 delen en banden. 158. 1901-1906 159. 1921-1924 160. 1940-1946 161. 1945-1947 162. 1950-1954 163. 1953,1954 164. 1957,1958
165. 1961,1962 166. 1965,1966 167. 1970,1971 168. 1971,1972 169. 1972,1973 170. 1973,1974 171. 1974,1975 172. 1975,1976 173. 1976,1977 174. 1977,1978 175. 1978,1979 176. 1979,1980 177. 1981 178. 1982 179. 1983 180. 1984 181. 1985 182-185.Journalen van inkomsten en uitgaven. 1935-1971 (met hiaten) 4 delen. 182. 1935-1946 183. 1946-1954 184. 1954,1955 185. 1967-1971 5.
Balans en verlies- en winstrekening
186-189.Inventarissen van goederen en machines, opgemaakt voor het samenstellen van de balans. 1898-1920 (met hiaten) 4 delen. 186. 1898-1901 187. 1904-1906 188. 1917 189. 1920 190.
Balansen en verlies- en winstrekeningen. 1907,1910,1911,1917-1921. 6 stukken.
191,192.Voorraadboeken vermeldende de aanwezige voorraden produkten, die op de balans moeten worden vermeld. 1940-1979. 2 delen. 191. 1940-1962 192. 1963-1969.
193-203.Stukken betreffende het verstrekken van gegevens voor het opmaken van de jaarlijkse balans. 1962-1983. 11 omslagen. 193. 1962-1969 194. 1969,1970 195. 1971,1972 196. 1973,1974 197. 1974,1975 198. 1975,1976 199. 1976,1977 200. 1982 201. 1983 202. 1984 203. 1985 204.
Controlerapporten van de accountant omtrent het geboerde financiĂŤle beheer. 1966-1981. 1 omslag.
Stukken waarvan het verband met het archief niet duidelijk is. 205.
Presentielijst van de algemene vergadering van de Goese Vereeniging van belastingbetalers. 1922 oktober 9. 1 stuk.
206-208.Registers van aankoop van oude metalen en afvalstoffen door G. Bruel. 1932-1955. 3 delen. 206. 1932-1938,1941-1955 207. 1938-1942 208. 1948-1952 209.
Reglement van de Vereenigde Wagenmakers van Zuid-Beveland. z.j. (ca. 1905) 1 deeltje.