3652x Morgen by SECSI media

3652 X MORGEN een terugblik op 10 JAAR VOORUITKIJKEN

RUUD SMEULDERS

ICT-TRENDANALYSE BIJ DE RABOBANK

René Steenvoorden

3652 X MORGEN

CIO Rabobank Nederland Groep ICT

I C T-T R E N DA N A LY S E B I J D E R A B O B A N K

“De wereld om ons heen is aan snelle verandering onderhevig. En dat geldt zeker voor de financiële branche. Voortdurende verandering vraagt ons om voortdurend te vernieuwen. Alleen op die manier willen en kunnen we continu inspelen op de wensen van onze klanten. Blijvend innoveren is een belangrijke kernwaarde voor de Rabobank. Net als onze verbondenheid met de samenleving: de Rabobank staat er middenin. Ook innoveren doen we dus samen: in samenwerking met onze klanten, met innovatoren, met u. We zoeken de verbinding met de mensen om ons heen. Want uiteindelijk gaan wij als coöperatie ervan uit dat we met elkaar verder komen. Dat wij als bank direct of indirect de samenleving verder helpen door het innoveren, zodat we elkaar blijvend versterken. Innoveren gaat veel verder dan de structuur erop inrichten of een proces volgen.

Innovatie wordt pas succesvol als je er structureel aandacht aan besteedt en continu naar de omgeving kijkt, onder meer door trends te spotten, ruimte geeft om initiatieven te ontplooien, mensen zich vrij laat voelen om nieuwe dingen te proberen. Het is belangrijk om daar in alle geledingen van de organisatie draagvlak voor te creëren. Zorg voor blijvende aandacht voor innovaties, zowel onder managers als onder medewerkers. In dit boek geven we een overzicht van ICT-trends zoals we die in de afgelopen jaren hebben gesignaleerd en hebben gevolgd. Hiermee hopen we u als lezer te informeren en te inspireren. En daarnaast is het boek een open uitnodiging om innovatieve ideeën te blijven delen!”

INLEIDING

INNOVATIE WORDT PAS SUCCESVOL ALS JE ER STRUCTUREEL AANDACHT AAN BESTEEDT EN CONTINU NAAR DE OMGEVING KIJKT, ONDER MEER DOOR TRENDS TE SPOTTEN

INLEIDING

2002 is voor Nederland een jaar waar we ook tien jaar later regelmatig aan terugdenken. Het is immers het jaar waar in elf landen de euro werd geïntroduceerd. Het jaar 2002 is het jaar waarin Pim Fortuyn werd vermoord, TomTom haar eerste GPSnavigatiesysteem op de markt bracht en het kabinet Balkenende I na twee maanden viel.

Leren van het verleden In de afgelopen tien jaar is één factor dominant geworden: de toenemende onzekerheid. Kunnen we leren van het verleden of moeten we het juist volledig loslaten? Het speelveld van organisaties lijkt veranderlijker dan ooit en stelt nieuwe en extreme eisen. Wat is de rol van trends hierbinnen? Trends zijn vaak grillig en lijken ongrijpbaar. Als

organisaties ongericht inspelen op deze trends worden ze wellicht een speelbal van hun omgeving. Als je trends, hypes en ontwikkelingen niet kunt plaatsen binnen een breder kader dan zorgen ze voor onrust, leiden ze af en kunnen zelfs als bedreigend worden ervaren. Terwijl trends een scala aan kansen geven die wachten om ontdekt en toegepast te worden.

INLEIDING

Nu, na tien jaar, is TomTom mede door de opkomst van navigatiesystemen op de smartphone in moeilijkheden. Bevinden we ons midden in een Eurocrisis en is er een all-time low in vertrouwen richting traditionele partijen zoals overheden en banken.

3652 X MORGEN

Toekomst In tijden van onzekerheid gaat het erom je niet te laten leiden door willekeurige externe factoren. Je moet daarom niet als organisatie achter iedere trend of hype aanlopen. Maar hoe moet het dan wel? Trends geven een beeld van de veranderingen in de omgeving van de organisatie. Je kunt trends daarom gebruiken om de eigen toekomst vorm te geven. Zij helpen om richting te geven aan een organisatie, om een visie en bedrijfsstrategie te bepalen. Een richting die in lijn is met de missie, visie en uitgangspunten, maar ook met de randvoorwaarden van de organisatie. Keuzes bij innovaties zijn dan niet langer gefundeerd op interne marktkennis, productkennis en doelgroepen maar worden gedreven door visie en relevante brancheoverstijgende trends.

8 I C T-T R E N DA N A LY S E B I J D E R A B O B A N K

In de juiste context Het gaat erom dat je de elkaar versterkende trends kunt plaatsen in het grotere geheel van verandering. Hiervoor dien je een overzicht te hebben van trends binnen en buiten het organisatorische speelveld. Trends laten zich niet beperken door het werkveld of aandachtsgebied van een organisatie. Maar hoe bepaal je dan welke trends voor de organisatie van belang zijn? Daarvoor is zowel kennis van het trendanalyseproces als van de organisatie essentieel. Trendwatching Trendwatching en toekomstdenken kent veel gedaanten. Luchtfietserij, 'glazen bol kijken' of pure entertainment zijn benamingen die soms geassocieerd worden met de trendwatcher en futurist. Trendwatching is echter wel degelijk te verifiĂŤren en staat los van de fantasie van een enkeling. In een wereld die geconditioneerd is door de korte termijn, wordt dat vooruitdenken en analyseren van trends en ontwikkelingen echter regelmatig gezien als een 'luxegoed'. We laten ons leiden door de waan van de dag. Diezelfde waan vertroebelt ons noodzakelijke beeld omtrent essentiĂŤle trends en

ontwikkelingen. Onbewust ontwikkelen veel organisaties zich in een richting terwijl de omgeving zich een totaal andere kant op beweegt. Trends laten die beweging in de omgeving zien. Dat wordt gelukkig door steeds meer mensen en organisaties zo gezien. Het vakgebied trendwatching is daardoor in opkomst. Voorspelbare wereld De trendwatcher ontpopt zich steeds meer als een baken, een houvast in onzekere tijden. Daar moeten overigens wel enkele kritische vragen bij worden gesteld. In hoeverre is de wereld voorspelbaar en zijn trends tekenen van relevante ontwikkelingen? Zekerheden lijken er anno 2012 niet te zijn. Wel kan een organisatie een duidelijke koers voeren. Een koers die rekening houdt met die onzekere omgeving. Dat vraagt om omgevingssensitieve organisaties. Trendwatching lijkt daarbij een goed middel om dit te bereiken. Scenarioplanning De Rabobank deelt in dit boek haar ervaringen rondom trendwatching. Hiermee wil de organisatie anderen helpen en inspireren in het gericht toepassen van trendwatching en trendanalyse. De Rabobank Groep doet sinds de jaren negentig verkenningen, trendanalyses en scenarioplanningsprojecten. In 2002 is een groot project voor scenarioplanning gestart, waaraan diverse onderdelen van Rabobank Nederland en Rabobank International een bijdrage hebben geleverd. Er zijn toen in vijf gebieden gedetailleerde trendanalyses gemaakt. Een van die gebieden was de Informatieâ&#x20AC;&#x201C; en Communicatie Technologie (ICT). Trends in beeld Sinds 2002 worden deze trends structureel ieder jaar opnieuw vastgesteld. Tien jaar trendwatching is een mooi ijkpunt om op terug te kijken. Hoe tegenstrijdig dit ook voor een trendboek lijkt. Wat

hebben deze afgelopen tien jaar aan zienswijzen opgeleverd? Zijn er grote veranderingen binnen en buiten de organisatie die kunnen worden gefundeerd op basis van tien jaar trendonderzoek? De uitdaging en het idee voor het boek waren geboren. Het boek is hiermee zeker niet alleen een naslagwerk. Het is een handzaam en inspirerende samenvatting van tien jaar onderzoek aangevuld met de visie van interne stakeholders. Daarnaast biedt het boek inzicht in hoe de Rabobank het trendproces en dan met name voor het vaststellen van de ICT-trends heeft ingericht. INLEIDING

Dit boek is erop gericht de dialoog rondom trends en de hedendaagse tektonische veranderingen te faciliteren. Daarnaast is het voor de Rabobank een middel om haar ervaringen rondom trendwatching met iedereen te delen.

2002

3652 X MORGEN

Gentechnologie en de verdere technologisering van voedselketen Biotechnologie, met name gentechnologie, is sterk in opkomst en wordt in toenemende mate belangrijk. Technologische verbetering van voedsel en intensivering van voedselproductie zijn het gevolg. We gaan naar een ecologischer voedselproductie

I C T-T R E N DA N A LY S E B I J D E R A B O B A N K

Toenemende digitalisering gezondheidszorg Toename van het gebruik van ICT in de gezondheidszorgsector. Er komt meer diagnose en therapie op afstand (telezorg). En meer toepassingen van moleculaire biologie voor medische toepassingen. Toenemende integratie ICT in het dagelijks leven (infrastructuur) We gaan naar een verdere digitalisering van de samenleving. Meer ICT in en om het huis, een sterke groei van interactieve games en digitalisering entertainment. Ook de bandbreedte groeit verder voor sneller datatransport en er is een convergentie op IP. Daarnaast zie je een groeiende mismatch tussen ICT binnen en buiten bedrijven. Toenemende toegankelijkheid informatie en kennis (content) De trend geeft aan dat we naar een kennissamenleving toe gaan die meer en meer wordt gefaciliteerd door nieuwe technologie. Creatieve processen worden ook in de ICT belangrijker, maar auteursrecht wordt minder belangrijk of verdwijnt. Verder doet zich een data-explosie voor.

Groeiend aandeel virtuele dienstverlening in naadloze multichannelomgeving (bediening) Naar een naadloze financiĂŤle en commerciĂŤle multichannelservice met simpele bediening van online diensten. En naar digitaal geld en micropayments voor digitale diensten. Verder een groeiende mobiliteit en mobile payments. Toename (intelligent) agenttechnologie en natuurlijkere presentatie en interactie. Ook naar meer visualisaties. Toenemend belang digitale beveiliging en privacybescherming (gevolg) Meer digitale criminaliteit zorgt dat er meer technologie voor beveiliging en privacybescherming nodig is. Er komt een groeiende diversiteit aan beveiligingsmiddelen en de klant bepaalt in toenemende mate zelf de mate van privacy. Naar technologie gedreven 'ontbundeling' van organisaties Bedrijven evolueren naar innovatieve, lerende netwerkorganisaties. Besturing van de productie en logistiek is steeds minder locatiegebonden. Daarnaast gaan we naar meer outsourcing. Ook zie je een ontwikkeling naar webservices, webtools en componenten. We gaan steeds meer van massaproductie naar persoonlijke productie op maat. Verdere miniaturisering Apparaten worden steeds kleiner. En microtechnologie gaat richting nanotechnologie. De computerkracht groeit volgens de Wet van Moore en we gaan naar 'Ubiquitous Computing'.

DIGITALE WERELD MEGATREND 1 Ongeveer twee miljard mensen begeven zich regelmatig in de digitale wereld. Dit aantal groeit gestaag met jaarlijks 200 miljoen. De Verenigde Naties hebben in 2011 toegang tot het internet uitgeroepen tot een fundamenteel mensenrecht. Het bevorderen van die toegang is zelfs tot een van de Millenniumdoelen uitgeroepen. D I G I TA L E W E R E L D

De katholieke Kerk waarschuwt ons voor een toenemende digitalisering.

Definitie Digitalisering is, door de jaren heen, in de trendanalyses van de Rabobank veelvuldig expliciet en impliciet benoemd. Van integratie van ICT in de maatschappij tot en met de digitalisering en virtualisering van dienstverlening. De digitale veldslag werd bijna jaarlijks door de Rabobank als essentiĂŤle trend gezien en zo ook benoemd. Niet vreemd voor zo'n zichtbare trend met een hoge impact.

De definitie van 'Digitale Wereld' anno 2011 op basis van de door de Rabobank benoemde trends tussen 2002 en 2011 is: De vergaande virtualisering van alledaagse activiteiten, producten en/of diensten waarbij er een toenemende maatschappelijk en organisatorisch afhankelijkheid en belang is. De laatste jaren is de trend uit onze trendlijsten verdwenen. De trend zit dan nog wel verweven in trends als 'Kanalen, Media, info en entertainment' (2006, 2007) of 'Meer interactieve en kanaalonafhankelijke content' (2008) en komt aan de orde in 'Digitale Open Ecosystemen' (2010). Dat komt omdat inmiddels digitalisering overal aanwezig is en dus niet meer apart hoeft te worden benoemd. Het is een ontwikkeling die het trendstadium gepasseerd is. Er is nu echt een digitale wereld. Digitalisering is zo belangrijk, maar tegelijk ook zo vanzelfsprekend geworden, dat het niet meer als een nieuwe ontwikkeling wordt gezien. Eerder is het een vast gegeven, als een digitale realiteit.

M EG AT R E N D 1

Een ontwikkeling die er, volgens de kerk, voor zorgt dat de mens het verschil tussen de fysieke- en digitale wereld niet meer ziet. De digitalisering is een veelomvattende trend die steeds minder zichtbaar wordt door het versmelten van de digitale- en de fysieke wereld. Met de opkomst van de digitale wereld is er een nieuwe dimensie ontstaan binnen de leefomgeving van de mens.

3652 X MORGEN

Inhoudelijke beschrijving en kernbegrippen

I C T-T R E N DA N A LY S E B I J D E R A B O B A N K

Na het boek van Negroponte [Negroponte, 1995] was het begrip digitalisering en virtuele wereld voor een aantal ICT geĂŻnteresseerden een feit. Virtueel kent in onze vocabulaire ook de betekenis van 'schijnbaar bestaand', maar aan de virtuele revolutie is niets meer schijnbaar. Harde cijfers laten zien dat digitalisering in zeer korte tijd haar impact heeft gehad en in de toekomst nog veel radicale veranderingen zal voeden. De hedendaagse internetsector is groter dan de agrarische- of energiesector. Internet doet economie groeien Het internet en ICT hebben zelfs voor een grotere economische groei gezorgd dan de industriĂŤle revolutie in 1800 [McKinsey; Internet Matters 2011]. Facebook is op dit moment vijftien maal groter dan het totale internet was in 1995 [Royal Pingdom, maart 2011]. Het internet zou zelfs het menselijk geheugen aanpassen, wat betekent dat sinds de komst van dit virtuele netwerk de mens zijn geheugen anders is gaan gebruiken. Logisch want niet alleen het internet maar de hele digitalisering heeft het mogelijk gemaakt om ons geheugen extern te beheren en indien nodig aan te spreken. Google maakt ons niet dom en onze hersenen werken niet anders. Wel past de mens zich aan de nieuwe mogelijkheden door de digitalisering aan.

Sector contribution to GDP % of total GDP, 2009 Real estate Finacial services Health care Construction Discrete manufacturing Transportation Education Communication Agriculture Utilities Mining

11.0 6.4 6.3 5.4 5.2 3.9 3.0 3.0 2.2 2.1 1.7 Internet 3.4 Internet share includes parts of other sectors (e.g., communication)

Figuur 3 Internet/communicatie grotere sector dan landbouw of energie [McKinsey]

The Internet contribution to GDP growth has been average 21% in mature countries over the past five years Internet contribution to GDP growth % 1995 - 2009 2004 - 2009

Sweden Germany United Kingdom France United States South Korea Canada Italy Japan

India China Brazil Russia

4 3 2 1

5 3 2 1

Nominal GDP growth, 1995 - 2009 Local currency

15 14

33 24 23

11 10

18 15 16

8 7 6 4

10 12 10

Figuur 4 Economische groei van internet over laatste vijf jaar in grootste landen [McKinsey]

3.9 1.9 4.7 3.4 4.7 7.0 4.6 3.4 -0.3 13.1 9.5 10.7 26.7

Verder dan internet

Digitalisering staat echter op veel punten nog in de kinderschoenen. Er is nog een wereld te winnen. Het naadloos versmelten van fysieke wereld met de digitale is hierin een essentiĂŤle stap. De mens zal waarschijnlijk uiteindelijk onbewust en onbegrensd schakelen tussen fysiek en virtueel. Augmented reality en mixed reality zijn dan ook termen die snel opkomen in de jaren van digitalisering, en zijn het hedendaagse vervolg op virtual reality uit de jaren '90. Er tekent zich een wereld af waarin de barriĂ¨res van de fysieke wereld worden opgeheven door de samenvloeiing met de virtuele wereld. De tekortkomingen van de virtuele wereld worden daarbij verholpen door de toevoeging van ervaringen in de fysieke wereld.

500 miljoen mensen wereldwijd zullen hun mobiel gebruiken als ticket voor bus of metro. Massive multiplayer online games en activiteiten zullen een opbrengst genereren van 20 miljard dollar. 40% van de wereldwijde bevolking zal in 2015 het internet gebruiken. In 2015 zal 10% van onze online vrienden niet menselijk zijn (bots â&#x20AC;&#x201C; software). De marktomvang van digitale betalingen (mobiele, contactloze of online) zijn in 2012 1000 miljard en in 2016 naar schatting 3000 miljard dollar.

21 M EG AT R E N D 1

Wereld te winnen

Het internetverkeer van 20 huizen zal in 2015 groter zijn dan het volledige internetverkeer in 1995.

D I G I TA L E W E R E L D

Het internet lijkt de ideale representatie van de snelle digitalisering. De digitalisering gaat echter veel verder dan het internet. Inmiddels zijn er in de V.S. in februari 2011 meer e-books verkocht dan fysieke boeken. De geprojecteerde avatar Hatsune Miku, van software bedrijf Crypton Future Media, is in 2010 een populaire en succesvolle popartiest in Japan, met uitverkochte (fysieke) concerten. Mark Gasson is de eerste professional met een computervirus in zijn lichaam en we kunnen ons laten vertegenwoordigen door online bots via diensten als rep.licants.org. Het zijn voorbeelden van een samenleving die op ieder aspect virtueel wordt. Alles wat in principe digitaal omgezet kan worden en door een kabel of via de lucht getransporteerd kan worden, wordt ook gedigitaliseerd. Dit geldt voor vele zaken, die nog geen tien jaar geleden enkel fysiek leken te bestaan. Denk aan boeken, foto's, films, muziek, maar ook zaken als geld, beleggingen, bedrijven en netwerken. Hiermee slaat digitalisering overal toe en is er een herdefinitie nodig van de eeuwenoude ingesleten zekerheden, aannames en zelfs wetten.

Verwachtingen digitalisering in 2015

Bankkluis bij de Rabobank, die nu in gebruik is als intern museum.

3652 X MORGEN

Aantal bezoeken aan bankfilialen neemt drastisch af als gevolg van toename aantal digitale diensten en ‘directe contacten’.

Impact

Transparantie

In de financiële wereld is de digitalisering niet weg te denken. De financiële sector kan zelfs niet meer functioneren zonder de computer. Bij een bank als de Rabobank is meer dan 99 procent van alle dienstverlening die door de klant wordt afgenomen digitaal. Wim Duisenberg, voorheen commissaris bij de Rabobank en later president van de Europese Bank, zei vele jaren geleden al dat de bank feitelijk niet veel meer is dan een computer met een marmeren poort. De digitale dienstverlening groeit verder. Dat gaat ten dele ten koste van bestaande dienstverlening in de reële wereld met bankmedewerkers en adviseurs, maar geeft nog meer nieuwe mogelijkheden van diensten. Digitale financiële diensten, die eerder in andere vorm niet mogelijk waren.

De digitalisering zorgt tevens voor transparantie, deelbaarheid (sociaal), vereenvoudigde distributie en remixability. De populariteit van het open-sourcegedachtegoed komt mede voort uit de digitalisering en heeft haar impact gehad op onder andere productie- en communicatiemodellen. De vertaling van alles naar nullen en enen maakt dat de grenzen van de fysieke wereld kunnen worden opgerekt of zelfs vermeden. Alles wordt deelbaar en toegankelijk met alle gevolgen van dien.

22 I C T-T R E N DA N A LY S E B I J D E R A B O B A N K

Beurskrach Op 9 mei 2010 ontstaat er een beurskrach van ongekende omvang. Binnen een half uur daalt de Dow Jones met 1000 punten. Een dramatische gebeurtenis veroorzaakt door een verkeerde computerinvoer zo zal later blijken. Het geeft aan hoezeer in korte tijd de digitalisering heeft toegeslagen in de financiële wereld, met als gevolg een vergaande afhankelijkheid. Maar de digitalisering wordt ook gebruikt om juist buiten de gevestigde ondernemingen zoals banken en overheden te acteren. De populaire digitale peer-to-peer waardeeenheid Bitcoins ontleent haar bestaansrecht volledig buiten de financiële en overheidsinstellingen om. Het fysieke geld digitaliseert in rap tempo. Een gevolg is dat de menselijke ervaring rondom waarde afneemt. Immers aan geld dichten we steeds minder betekenis toe omdat het fysiek minder dominant is. Als gevolg hiervan zie je een toenemend aantal 'cursussen' voor nieuwe generaties die ingaan op de betekenis van geld en waarde.

Tegentrends Zoals bij iedere trend kent 'Digitale Wereld' een tegentrend. Een trend die duidelijk tegen de digitaliseringsslag ingaat. Zo is er sprake van een toename van het aantal boeken over digitale detox, informatie en tips over een leven zonder Google en films over de gevaren van de digitale wereld. Ook de maatschappelijke discussie over digitalisering neemt toe. Deze tegentrend gaat de komende jaren dominanter worden maar zal de digitalisering niet vertragen. De mens zal door deze logische tegenontwikkelingen een meer volwassenen houding ontwikkelen tegenover een leven waarin digitaal en fysiek met elkaar versmelten. Het zorgt voor een noodzakelijke en logische kritische houding tegenover een ontwikkeling met vergaande maatschappelijke gevolgen. Gevoeligheid Door de enorme invloed en toename van digitalisering zijn we sterk afhankelijk geworden van ICT, maar helaas heeft ICT ook zijn beperkingen. Digitale informatie wordt via elektronica en opto-elektronica verwerkt, opgeslagen en getransporteerd. Deze technologie is erg gevoelig voor de omgeving, voor temperatuursinvloeden en straling bijvoorbeeld. Indien er een grote zonneactiviteit is met veel zonnevlekken kan de straling en deeltjes van de zon

Bankkluis wordt nu gebruik als vergaderruimte (San Diego, USA).

zomaar een deel van de infrastructuur op aarde platleggen. Dat is al eerder gebeurd met het elektriciteitsnet in Canada. Ook dit soort zaken veroorzaken angst en onzekerheid bij participanten en is voor digibeten soms een argument om geen gebruik te maken van ICT. Relevantie van de trend

Klanten en medewerkers verwachten dat de ICT van de bank aansluit bij de ICT die ze zelf gebruiken. De apparatuur op het werk mag voor medewerkers niet veel verschillen van wat men thuis gebruikt. Liefst gebruikt men daar dezelfde zaken. Een trend van de laatste jaren 'Bring your own device', door ons vertaald in 'Consumerization of ICT' (2011), past weer prima bij het nieuwe werken (Rabo Unplugged). Ook de klant verwacht op zijn smartphone, zijn tablet of notebook/PC toepassingen van de bank die modern ogen en vlot de gewenste financiĂŤle diensten uitvoeren. Stilstaan en niet verder innoveren is hier geen optie. De digitale wereld zorgt dat we continu door moeten innoveren.

23 M EG AT R E N D 1

Dat was vroeger niet zo. Voor de Rabobank en haar klanten heeft deze trend enorme gevolgen gehad, en komen er in de toekomst nog grote gevolgen aan. Er heeft een ware verschuiving plaatsgevonden van het fysieke kantoor naar virtuele kanalen. Niet alleen is vrijwel de gehele dienstverlening aan onze klanten digitaal, maar ook onze klanten en medewerkers zijn steeds meer digitaal. Sociale contacten, klachten, maar ook bedreigingen of complimenten komen via vele verschillende digitale kanalen binnen bij de bank. En klanten hebben net als de bank last van een groeiende digitale criminaliteit. In de trend 'Veiligheid en Privacy' komen we hier uitgebreid op terug. De trend 'Digitale Wereld' hangt verder nauw samen met trends als 'Universele Connectiviteit' en 'Mobiele Levensstijl'. Deze trends versterken elkaar en kennen sterke samenhang.

Aansluiten

D I G I TA L E W E R E L D

Digitalisering maakt dat de gevestigde organisaties steeds minder bestaansrecht kunnen ontlenen aan unieke toegang tot kennis. Dit geldt zeker ook voor banken. Digitalisering reduceert grenzen en voedt de machtsomslag. Digitalisering heeft ervoor gezorgd dat iedereen toegang tot kennis en informatie heeft. Ook tot allerlei financiĂŤle informatie die voorheen voorbehouden was aan bankmedewerkers. De gemiddelde internetgebruiker heeft net zoveel informatie als een beurshandelaar.

Automaat voor digitale apparaten op vliegveld USA.

2012

User Experience & Gamification Hoe men diensten en producten ervaart, wordt steeds belangrijker. Hierdoor ontstaat meer aandacht voor de verpakking, het design en de interface van producten en diensten. Steeds vaker wordt hiervoor gebruik gemaakt van gamification: het toepassen van spelelementen en het spelontwerp in een niet spel situatie. Personalization & Consumerization of IT Medewerkers beschikken privĂŠ eerder over moderne ICT middelen dan op hun werk en verwachten die functionaliteiten daar ook te gebruiken. Bedrijven moeten voorzieningen en beleid ontwerpen om dit (Bring Your Own Device) mogelijk te maken. Daarnaast zien we een toenemende behoefte om eigen devices, applicaties, data en instellingen zoveel mogelijk te personaliseren. Balancing Security, Identity, Privacy & Trust De trend geeft het almaar verder toenemende belang van beveiliging, vertrouwen, digitale identiteit en privacy aan. De technologische ontwikkelingen gaan snel. Mobiele devices zijn steeds vaker doelwit van aanvallen. Het is belangrijk de juiste balans te vinden tussen de toepassing van die ontwikkelingen en het veilig en vertrouwd aanbieden en beschermen van data en diensten. Context aware & event driven Context speelt een steeds dominantere rol bij (mobiele) diensten en beveiliging. Wie je bent, waar je bent en wat je doet heeft impact (locatie, rule based en event driven) op wat je online kunt. Nieuwe applicaties maken gebruik van context voor authenticatie, personalisatie en autorisatie.

Big Data Big Data gaat over het gebruik van enorme hoeveelheden data. Niet alleen gestructureerde, maar ook ongestructureerde gegevens. We zien steeds meer applicaties die data realtime kunnen verwerken in relevante informatie. Het gebruik van visualisaties neemt sterk toe. Open Data & Open Services Deze trend gaat over het vrij beschikbaar stellen van data aan derden om producten en diensten te verbeteren. We zien dat steeds meer bedrijven mashups vormen en samenwerken. Ook stellen zij hun APIâ&#x20AC;&#x2122;s, internetstandaarden en webservices open aan ontwikkelaars en klanten. Sustainability: Transparancy & Green IT De focus op milieu en duurzaamheid is groot, ook in relatie tot ICT en digitale diensten. Transparantie wordt als belangrijke voorwaarde gezien voor duurzaamheid. Daarnaast is het belangrijk dat ICT voor iedereen laagdrempelig toegankelijk is. Co-operative driven Klanten gaan elkaar steeds meer zelfstandig vinden en onderling bancaire zaken regelen. Er ontstaan nieuwe vormen van samenwerken en samen ondernemen. Open innovatie wordt vanuit de klant aangedreven. Cloud en XaaS Niet alleen software, datawarehouses en netwerken gaat naar de cloud, maar alles (X) komt straks uit de cloud (inclusief interne processen, marketing en banking). Dit levert zowel besparingen als nieuwe risicoâ&#x20AC;&#x2122;s op. Social Intelligence We zien een ontwikkeling van social media naar social business naar social intelligence. Data uit sociale media worden gebruikt om marketing en diensten slimmer te maken, zoals bijvoorbeeld social search. Dat leidt tot een versnelde ontwikkeling van het semantische web.

D E TO E KO M S T U I T H E T V E R L E D E N

Mobile: Interconnected apps Er worden steeds meer apps ontwikkeld die met elkaar kunnen samenwerken of data uitwisselen. In de ontwikkeling zien we een verschuiving van native apps naar multi-platform apps (1x ontwikkeld en automatisch geschikt gemaakt voor meerdere platformen). Veel apps worden hybride ontwikkeld (combinatie van native en multiplatform) en ook wordt er meer in HTML5 ontworpen.

111

3652 X MORGEN I C T-T R E N DA N A LY S E B I J D E R A B O B A N K

112

TRENDWATCHING EN TRENDANALYSE ZIJN RELEVANT VOOR ONZE TOEKOMST: ZIJ ZIJN EEN PRIMA NAVIGATIEMIDDEL VOOR STRATEGIE, INNOVATIE EN MARKETING

Ruud Smeulders AUTEUR

Ruud Smeulders is geboren op 18 oktober 1954 in Tilburg. In 1980 behaalde hij zijn ingenieursdiploma voor Toegepaste Natuurkunde aan de Technische Universiteit in Delft. In 1984 kreeg hij daar zijn doctorstitel. In 1984 startte Smeulders als technisch commercieel medewerker en salesmanager. Vijf jaar later was hij directeur van een optische ingenieursbureau. In 1990 werkte hij als Senior Consultant Technologie bij Volmac, het huidige Cap Gemini Nederland, en daarna als Manager Nieuwe Technologieën bij de Robeco Groep. Momenteel werkt hij als Innovatie Manager bij Rabobank Nederland Groep ICT. In zijn huidige functie is Smeulders verantwoordelijk voor innovatiemanagement, co-creatie, innovatienetwerken, innovatieprojectenportfolio

management, trendanalyses, scenarioplanningsstudies en innovatiebewustwordingsprogramma’s. Recente innovatieprojecten gaan over onderwerpen als videocommunicatie, hypermedia, informatievisualisatie, 3d--omgevingen, biometrie, e-identity, authenticatie, autorisatie, draadloze netwerken, telewerken en telezorg, interactieve community–TV, UI voor mensen met beperkingen en sociale innovatie. Daarnaast is hij in deeltijd bezig met zijn eigen bedrijf BrilliantBrains met consultancy en projectactiviteiten op het gebied van diensteninnovatie, trendanalyse en scenarioplanning. Op e-Health gebied is ondermeer het Slimmere Zorg project Live Video Zorg gemanaged. Ook houdt hij zich bezig met het schrijven van boeken en het ontwikkelen van cursussen.

113

3652 X MORGEN

Samenwerking Rabobank – Second Sight

I C T-T R E N DA N A LY S E B I J D E R A B O B A N K

114

Deze speciale editie van Second Sight is een samenwerking tussen Rabobank Nederland Groep ICT en Second Sight. Bij de totstandkoming van deze uitgave is de ervaring van beide partijen op het gebied van trends en trendwatching gebundeld. Zowel Rabobank Nederland als Second Sight maken zich sterk voor de professionalisering van het vak trendwatching en het gebruik van trends en trendwatching in organisaties bij strategie en innovatie. Auteur Ruud Smeulders Innovatie Manager Rabobank Nederland Groep ICT r.j.a.m.smeulders@rn.rabobank.nl Advies & tekstondersteuning Tony Bosma Partner en trendwatcher Ordina tony.bosma@ordina.nl Redactie Jan Bletz - Second Sight redactie@secondsight.nl Communicatieadvies Leonie Bosman en Cindy van Dort n.l.bosman@rn.rabobank.nl c.l.dort@rn.rabobank.nl Project manager Kristel Veerman – Second Sight kristel@secondsight.nl

Met bijdragen van: Rene Steenvoorden, Henk Doorenspleet, Gertjan Rosken, David-Jan Janse, Rob Klomps, Robert Lommers, Harrie Vollaard, Randolph Claus - allen Rabobank Nederland, Bob van Leeuwen, Interpolis. En het IBA Innovatieteam Maarten Korz, Roy Duffels, Harrie Vollaard, Henk Kuipers, Mandy van Tilborg, Marcel Kuil voor hun inhoudelijke reflectie op het boek. Concept, Design & Beeld Barlock-Serendipity (www.barlock.nl) Jesse Skolnik (www.skolnik.nl) DRUK De Swart, Den Haag ISBN: 978 94 91131 08 0 Sales sales@secondsight.nl T + 31(0)6 12134789 Prijs Deze speciale editie van Second Sight is los verkrijgbaar voor EURO 25,- (+BTW). Deze uitgave maakt geen deel uit van het abonnement op Second Sight Magazine. Contact Second Sight - SECSI Media Postbus 14840 1001 LH Amsterdam T + 31(0)6 12134789 www.secondsight.nl info@secondsight.nl

SECSI MEDIA publications are subject to the terms of the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Netherlands License. This means that you may partly copy, re-use or distribute the work, provided that you mention both the article’s source and its author. We would also greatly appreciate it if you could communicate any usage to the editors by e-mailing them at redactie@secondsight.nl

RUUD SMEULDERS

In dit boek geven we een overzicht van ICT-trends zoals we die in de afgelopen jaren hebben gesignaleerd en hebben gevolgd. Hiermee hopen we u als lezer te informeren en te inspireren. En daarnaast is het boek een open uitnodiging om innovatieve ideeĂŤn te blijven delen!

3652 X MORGEN ICT-TRENDANALYSE BIJ DE RABOBANK

Auteur: RUUD SMEULDERS Innovatie Manager bij Rabobank Nederland Groep ICT