Construir un món millor Els infants i joves més vulnerables tenen la nostra preferència
Ας οικοδοµήσουµε ένα καλύτερο κόσµο ∆είχνουµε την αφοσίωσή µας στα παιδιά και τους νέους που βρίσκονται σε µεγαλύτερη ανάγκη
Bâtir un monde meilleur Les enfants et les jeunes les plus vulnérables ont notre préférence
Egy jobb világot építeni A legsebezhetőbb gyermekeket és fiatalokat részesítjük előnyben
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Presentació El XXI Capítol General ens ha cridat a mirar el món a través dels ulls dels infants i el G. Emili Turú, Superior General en la seva circular “Ens donà el nom de Maria” ens convida a mostrar el rostre marià de l’Església estant al servei dels més petits. El document que teniu a les mans ens proposa pistes per tal de tenir una atenció molt particular pels infants i joves més vulnerables a fi d’oferir-los un món millor que ells mateixos també hauran de desenvolupar. Aquesta preferència per aquells que es troben en dificultat no es pot reduir a una simple opció, és ben al contrari un eix essencial de la missió marista. El present document ens convida doncs a totes les obres maristes a desenvolupar programes i mitjans per posar en marxa aquesta orientació essencial seguint aquest marc comú. Així cada obra marista se sentirà en comunió amb les altres, compartint el mateix esperit, vivint els mateixos valors més enllà de les fronteres de raça, llengua i cultura. Vull agrair a totes les persones que han treballat en l’elaboració d’aquest document, en particular a l’equip de redacció: Neus Muñoz, coordinadora (Catalunya), G. Jordi G. Llussà (Hongria) i Charles Brun (França) amb la col·laboració de Rebekka Galiatsatou, Lina Kesanopoulou, Theodora Loukidi, Marilena Paschou i Ekaterini Mouzaki (Grècia). Que aquest document sigui font de vida per a totes les obres maristes de la Província. G. Maurice Berquet, provincial
1
Introducció
Dins del Pla Estratègic 2009-12 de la Província, l’ eix 4 ens interpel·la a “sensibilitzar els equips educatius a realitzar projectes d’atenció personalitzada als estudiants i joves, amb prioritat als que tenen dificultat (en el terreny educatiu, social, afectiu, ...)”. Aquesta línia no és nova dins l’ Institut, ja que forma part en sí mateixa del caràcter propi i del carisma de la missió marista en l’àmbit educatiu de les seves obres. La realitat de la nostra província és diversa per les particularitats pròpies de cada un dels països que la composen. Malgrat tot, tenim un esperit comú: tots els educadors i educadores de les obres maristes ens sentim responsables de donar una educació integral de qualitat a tots els infants i joves i, preferentment, als més necessitats, atenent a les seves necessitats socials, econòmiques, intel·lectuals, emocionals i espirituals. A les obres educatives de la nostra província, tant a l’ àmbit formal com al no formal, ja es fa una intervenció educativa on la presència i l’acompanyament són l’eix cabdal de la metodologia emprada. Ja sigui des de l’ escola, o des de les obres socials, s’estan duent a terme accions per l’atenció a infants i joves, especialment aquells amb més necessitats. A les nostres escoles l’atenció als infants i joves amb més dificultats es fa des de l’ acció tutorial, els equips d’ orientació, els psicòlegs i metges escolars, el seguiment individualitzat, diversos programes específics de millora de l’acció educativa, plans d’atenció a la diversitat, etc. A les obres socials, l’acció socioeducativa es fa des de diferents accions com són els centres oberts, els centres residencials d’acció educativa, els pisos assistits, els projectes 2
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
d’alfabetització, l’acompanyament a la inserció sociolaboral, els projectes de transició escola-treball, entre d’altres. Des dels Moviments juvenils, acompanyant a infants i joves de de l’àmbit del lleure, on també s’ofereixen oportunitats d’acompanyament, de creixement i de relació, tot i que els destinataris directes de la nostra acció socioeducativa són els infants i joves, no podem obviar la importància que tenen la família, l’escola, els grups d’iguals, etc., és a dir, l’entorn més proper a aquests, element cabdal en la configuració del desenvolupament integral de les persones. Per tant, en els nostres plans d’acció, tindrem en compte aquestes realitats per mirar d’oferir una intervenció el més complerta possible.
2 Els infants i joves més necessitats avui La Convenció dels Drets dels Infants, de les Nacions Unides, considera que els nens són un membre de ple dret de la societat actual descartant d’aquesta manera la idea que són “persones en potència”. Això implica que com a tals són persones de ple dret que gaudeixen d’uns drets específics: els Drets dels Infants. Malgrat això en la societat actual es generen situacions que no garanteixen l’acompliment d’aquests drets: • Nens del carrer que viuen sols malgrat tenir família, que de vegades tenen domicili però no troben a un adult que els atengui. • Maltractament físic i/o emocional. • Abús sexual: amb contacte físic o sense. • Infants i joves que viuen immersos en situacions de negligència. • Explotació laboral: el treball dels menors dificulta la seva educació i desenvolupament personal. • Abús pedagògic: a vegades viuen immersos en un ambient on les exigències acadèmiques i competitives els porten a no gaudir de la seva infància. • Infants i joves que no poden viure la seva infantesa perquè han d’assumir rols que no els hi pertoquen. • Maltractament institucional: quan les institucions no garanteixen els drets fonamentals dels infants. Els infants i joves d’avui viuen immersos en situacions on les seves necessitats no estan sempre resoltes. Quan les necessitats dels infants i joves no estan cobertes apareixen les dificultats, enteses aquestes com carències o limitacions que no permeten el correcte desenvolupament integral de l’ infant o jove. Aquestes dificultats no sempre són intrínseques a l’ infant o jove, si no que poden ser originades per l’ entorn familiar, social, econòmic, per les estructures, institucions, etc. A vegades aquestes apareixen de manera conjunta. Quines necessitats tenen infants i joves avui en dia? Necessitats de caràcter físic-biològic i necessitats psicològiques • Alimentació. • Temperatura. • Vivenda adequada. • Higiene. • Son i descans. • Activitat física: exercici i joc. • Atenció sanitària. • Integritat física i protecció de riscos reals. • Protecció de riscos psicològics. 3
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Necessitats cognitives • Estimulació sensorial. • Exploració física i social. • Comprensió de la realitat física i social. • Adquisició d’un sistema de valors i normes. • Adquisició de coneixements instrumentals. Necessitats emocionals i socials • Seguretat emocional, identitat personal i autoestima. • Unitat familiar estable. • Xarxa de relacions socials. • Participació i autonomia progressiva i necessitat d’establir límits al comportament. • Interacció amb adults. • Interacció amb iguals. • Afectives i d’estimació. • Contacte sexual d’exploració i autoconeixement. • Protecció de riscos imaginaris. • -Interacció lúdica. Necessitats espirituals • Possibilitat de meravellar-se. • Possibilitat de posseir un sentiment de serenitat interior • Predisposició a crear vincles amb les persones i amb les coses. • Sensibilitat moral. • La recerca del sentit de la vida. Des de qualsevol àmbit d’intervenció som conscients de la importància de poder garantir que els infants i joves tinguin aquestes necessitats cobertes. Per això, tots els educadors i educadores maristes som responsables de l’atenció als infants i joves, cadascú des del seu camp d’actuació. Per a dur a terme aquesta tasca en cada realitat educativa, i segons les particularitats de cada país, existeixen equips i/o agents específics que dinamitzen aquesta intervenció educativa: -
-
en l’àmbit escolar, per exemple, podem trobar els equips d’orientació, comissions de treball, professionals especialitzats (psicòlegs, pedagogs, metges escolars, supervisors,...) en l’àmbit social els equips educatius estan formats per professionals especialitzats en el seu sector (educadors socials), que reben suport de voluntaris.
Els equips directius dels centres són els responsables que l’ atenció als infants i als joves amb més necessitats sigui una realitat en els seus centres. Per això vetllaran per destinar els recursos necessaris, materials i humans, i facilitaran la correcta gestió i organització del centre, en funció d’ aquesta prioritat. Sempre que es requereix s’estableixen relacions amb l’administració i centres que donen suport a la nostra tasca educativa 1.
1
En cada una de les realitats dels diferents països de la província existeixen entitats públiques i privades especialitzades en l’atenció als infants i joves amb necessitats.
4
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
3 L’atenció als més necessitats des d’una mirada marista “L’ opció pels infants i joves més vulnerables ha estat molt present en la Missió Marista. El nostre fundador ha volgut enviar-nos preferentment a ells encara que sense excloure ningú”2. Marcel·lí va fer la opció d’ estar entre els infants i joves, estimant-los i educant-los. Seguint el seu exemple, en les realitats educatives en les que som presents, l’atenció a infants i joves és una opció escollida, especialment vers els més necessitats. Entenem que aquesta atenció ha d’estar orientada a les capacitats personals que tenen i des de les seves possibilitats, fent-los protagonistes de la seva pròpia història, acompanyant-los des del reconeixement dels seus drets i deures, arrelant-nos en els seus entorns. Sense oblidar que optem per aquells infants i joves més necessitats, més vulnerables, posem la mirada en les seves capacitats, fent realitat una manera diferent de relacionar-nos amb l’ altre. La dificultat, doncs, passa a ser un fet rellevant però no orientador de la nostra acció educativa. L’ atenció als infants i joves des d’ una mirada marista es caracteritza per: • • • • • • • • • • • • • •
2
Prioritzar l’opció pels més necessitats, potenciant l’acció des de l’obra social marista i donant respostes fermes des de l’àmbit escolar. Estimar als infants tal com són, a tots per igual, especialment aquells més vulnerables. Fer-se present en diferents àmbits que ens ajudin a establir relacions autèntiques: a l’escola, al carrer, amb activitats de lleure, esports, xarxes socials. Es tracta d’una presència viscuda des de la senzillesa i el compromís. Ser sensibles, per copsar l’ essència de l’ altre i poder establir relacions d’empatia. Ser senzills en el tracte, a l’estil de Maria, fent de la proximitat la nostra manera de fer. Estar atents en la relació amb infants i joves, el que ens porta a promoure la comunicació amb ells. Saber escoltar esdevé un dels trets importants en la relació amb els infants i joves i les seves famílies. Ser observadors, per detectar les situacions de dificultat que puguin aparèixer. Tenir fe en la missió; mirar al nen i al jove com una persona i fill de Déu. Ser testimoni encarnat del carisma marista. La nostra presència com a educadors dins les obres maristes ha de ser continuadora de l’obra de Marcel·lí Champagnat i de la seva voluntat d’estar a prop dels més necessitats. Acompanyar els processos educatius de cada persona, sent guia i orientador, respectant la responsabilitat personal i la capacitat de decisió individual. El nostre tarannà acollidor ha de poder facilitar la trobada amb les infants i joves. Ser audaços en la pràctica educativa, cercant noves formes de donar resposta a les necessitats que trobem. Oferir noves possibilitats, alternatives. Ser conscients de les noves realitats i contextos on estan presents els infants i joves d’avui per a poder oferir respostes més ajustades a les seves necessitats i inquietuds.
Constitucions de l’ Institut dels Germans Maristes, 33.
5
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
• • • •
Valorar la diversitat com a font d’enriquiment mutu. Conrear l’esperit de família en les nostres obres educatives. Acceptar dels joves tal com són tenint en compte la realitat del món d’avui. Potenciar el creixement emocional i espiritual de les persones que acompanyem.
4 Concrecions sobre l’atenció als infants i joves amb dificultats Concretar el repte que ens presenta el Pla Estratègic de la Província suposa un exercici de responsabilitat vers l’atenció als infants i joves més necessitats en qualsevol dels àmbits educatius en el que l’obra marista està present. Així doncs el desplegament de la nostra obra social pretén donar resposta a aquesta interpel·lació, consolidant els projectes que ja duem a terme i impulsant noves presències entre aquells més vulnerables. Per altra banda, en les obres educatives escolars caldrà oferir oportunitats de desenvolupament integral a tots els infants i joves tenint en compte les seves necessitats a nivell individual. Hi ha accions concretes que , a nivell provincial, caldrà impulsar si realment volem que l’atenció als infants i joves amb dificultats sigui una prioritat en els propers anys. Les accions es duran a terme tenint com a referència els següents destinataris: ELS INFANTS I JOVES • • • • • • •
Crear programes específics per donar resposta a les necessitats detectades o per poder preveure-les. Dissenyar activitats de prevenció amb els infants i amb les famílies (alfabetització, esport, lleure...). Promoure experiències d’interioritat en els infants i en els joves. Promoure experiències religioses i de recerca del sentit de la vida. Acompanyar als joves en el seu trànsit a la vida adulta, amb especial atenció als seus itineraris d’inserció laboral. Prioritzar l’acompanyament des de l’acció tutorial i els projectes educatius individuals, on cada individu és atès tenint en compte la seva realitat particular. Fer ús de les noves tecnologies per apropar-nos més a la seva realitat (xarxes socials).
LES FAMÍLIES • • •
Implicar a les famílies en la responsabilitat educativa. Crear espais d’acompanyament a les famílies en el que poder oferir-les eines en el procés d’educació dels seus fills. Realitzar reunions de pares on es tracti el tema dels drets dels infant des del vessant social, psicològic, sanitari , educatiu i legal. Aquestes reunions tindran un triple objectiu: sensibilitzar pares i educadors, millorar l’educació en els entorns desafavorits i informar d’ajuts disponibles a nivell legal.
ELS EDUCADORS • Formar els professionals per atendre les noves necessitats. • Potenciar el treball en equip. • Potenciar els equips d’ orientació als centres escolars.
6
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
LES OBRES EDUCATIVES • • • • • •
• •
Desenvolupar projectes socials allà on no hi hagi i consolidar els que ja existeixen (obra social). Fomentar la interrelació entre obres escolars i obres socials (a nivell de nens i de professionals). Elaborar projectes comuns que fomentin el coneixement de la realitat social i ajudin a crear consciència de responsabilitat compartida. Promoure el treball coordinat i en xarxa, tant a nivell intern de la província com a nivell local amb d’ altres entitats, institucions i administracions de diferents àmbits: sanitari, educatiu, legislatiu, jurídic i financer. Crear comissions específiques per treballar temes concrets en relació a l’atenció als infants i joves més necessitats. Destinar els recursos necessaris (humans, materials i econòmics) per atendre la diversitat amb qualitat. Elaborar a cada centre un document que reculli l’atenció a la diversitat: aspectes organitzatius, recursos, aspectes metodològics. El document ha de dotar d’eines als educadors per a la detecció, l’acompanyament i l’orientació dels infants i joves amb dificultats. A nivell escolar, integrar metodologies obertes i inclusives, sempre que sigui possible. Dins l’àmbit organitzatiu, prioritzar les opcions que facilitin una millor atenció a la diversitat. Articular programes interrelacionats que permetin una prevenció efectiva o actuacions de promoció amb l’objectiu de eradicar els factors d’exclusió, modificar els patrons familiars disfuncionals i potenciar la capacitat de interacció del subjecte amb la societat.
El Pla Estratègic Provincial 2009-12 ens encoratja a seguir el nostre camí entre els infants i joves, especialment els més necessitats. Un repte que continua vigent i és present en la definició de la nostra Missió: Proposar un servei educatiu integral als infants i joves inspirat en l’ideari marista, on germans i laics en col·laboració, amb el seu exemple i l’atenció a l’altre asseguren la seva posada en pràctica amb una dedicació especial a la infància en dificultat, sigui quin sigui el país o tipus d’obra3. Donar respostes a aquest repte ha de ser una prioritat dins la nostra acció educativa en els propers anys. Marcel·lí Champagnat va viure entre els infants i els joves, els va estimar amb passió i els va dedicar totes les seves energies 4. Amb el mateix esperit els educadors i educadores maristes, sensibles a la realitat d’avui, ens fem propers des de diversos àmbits als infants i joves, especialment als més necessitats. El carisma marista present en les obres educatives i la nostra missió educativa ens conviden a estar atents als signes dels temps, a fer-nos propers a les diverses realitats que viuen els infants i joves, a estar atents a les seves necessitats i a oferir-los noves oportunitats per créixer en totes les dimensions de la persona. Nous horitzons per camins ja coneguts al servei dels més necessitats.
3 4
Missió, visió Institut de Germans Maristes (1999). Missió Educativa Marista. Un projecte per avui. Pàg.43
7
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Présentation Le XXIème Chapitre Général nous a appelé à regarder le monde à travers les yeux des enfants et le Fr. Emili Turú, Supérieur général, dans sa circulaire « Il nous a donné le nom de Marie » nous invite à montrer le visage marial de l’Église en étant au service des plus petits. Le document que vous avez entre les mains nous propose des pistes pour avoir une attention toute particulière aux enfants et aux jeunes les plus vulnérables afin de leur offrir un monde meilleur qu’ils auront à développer à leur tour. Cette préférence pour ceux qui sont en difficulté ne peut pas se réduire à une simple option, c’est au contraire un axe essentiel de la mission mariste. Le présent document invite donc toutes les œuvres maristes à développer des programmes et des moyens pour mettre en œuvre cette orientation essentielle, à l’intérieur de ce cadre commun. Ainsi chaque œuvre, chaque école se sentira en communion avec les autres, partageant le même esprit, vivant les mêmes valeurs par-delà les frontières de race, de langue et de culture. Je tiens à remercier toutes les personnes qui ont travaillé à l’élaboration de ce document en particulier l’équipe de rédaction : Mme. Neus Muñoz, coordinatrice (Catalogne), F. Jordi G. Llussà (Hongrie) et M. Charles Brun (France) en collaboration avec Rebekka Galiatsatou, Lina Kesanopoulou, Theodora Loukidi, Marilena Paschou i Ekaterini Mouzaki (Grècia). Que ce document soit source de vie pour toutes les œuvres maristes de la Province. F. Maurice Berquet, provincial.
1
Introduction
Dans le Plan Stratégique de la Province, l’axe 4 nous demande de « sensibiliser les équipes éducatives à réaliser des projets d’attention personnalisée pour les étudiants et les jeunes, en priorité pour ceux sont en difficulté au plan éducatif, social, affectif…». Cette ligne n’est pas nouvelle dans l’Institut et elle est même partie intégrante du caractère propre du charisme de la mission mariste dans le domaine éducatif de ses œuvres. La réalité de notre Province est diverse en raison des particularités propres à chacun des pays qui la composent. Cependant, nous avons un esprit commun : tous, éducateurs et éducatrices des œuvres maristes, nous nous sentons responsables de donner une éducation intégrale de qualité à tous les enfants et jeunes, avec une préférence pour les plus nécessiteux. Nous répondons à leurs besoins sociaux, économiques, intellectuels, émotionnels et spirituels. Dans les œuvres éducatives de notre Province, aussi bien dans le domaine formel que dans le non formel, se pratique déjà une intervention éducative dans laquelle la présence et l’accompagnement sont l’axe fondamental de la méthodologie employée. Que ce soit dans l’école ou dans les œuvres sociales, des actions sont menées en vue de l’attention aux enfants et aux jeunes, spécialement pour ceux qui ont le plus de besoins. 8
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Dans nos écoles, l’attention aux enfants et aux jeunes ayant davantage de besoins est menée à partir du tutorat, des équipes d’orientation, des psychologues et médecins scolaires, du suivi individuel, de plusieurs programmes spécifiques d’amélioration de l’action éducative, de plans d’attention à la diversité, etc. Dans les œuvres sociales, l’action socio-éducative se réalise par différentes actions telles que les centres ouverts, les centres résidentiels d’action éducative, les logements assistés, les projets d’alphabétisation, l’accompagnement à l’insertion sociale par le travail, les projets de transition école-travail, etc. À partir des Mouvements de jeunesse, en accompagnant les enfants et les jeunes dans leurs loisirs, il y a aussi des occasions d’accompagnement, de croissance et de relation, et même si les destinataires directs de notre action socioéducative sont les enfants et les jeunes, nous ne pouvons pas oublier l’importance qu’ont la famille, l’école, les groupes de camarades, etc., c’est-à-dire l’environnement le plus proche des jeunes, élément capital dans la configuration du développement intégral des personnes. C’est pourquoi, dans nos plans d’action, nous prendrons en compte ces réalités en vue d’offrir une intervention la plus complète possible.
2 Les enfants et les jeunes en difficulté aujourd’hui La Convention des Droits de l’Enfant, des Nations Unies, considère que les enfants sont membres de plein droit de la société actuelle, écartant ainsi l’idée qu’ils sont “des personnes en puissance”. Cela implique que, comme tels, ce sont des personnes de plein droit qui jouissent de droits spécifiques : les Droits de l’Enfant. Malgré cela, la société actuelle fait naître des situations qui ne garantissent pas le respect de ces droits : • • • • • • • •
Enfants de la rue qui vivent seuls bien qu’ils aient une famille, qui parfois ont un domicile mais ne trouvent aucun adulte pour en prendre soin. Maltraitance physique et/ou affective. Abus sexuel : avec contact physique ou non. Enfants et jeunes qui vivent plongés dans des situations de négligence. Exploitation par le travail : le travail des jeunes rend difficile leur éducation et leur développement personnel. Abus pédagogique : parfois ils vivent dans une ambiance où les exigences académiques et compétitives font qu’ils ne peuvent jouir de leur enfance. Enfants et jeunes qui ne peuvent profiter de leur enfance parce qu’ils doivent assumer des rôles qui ne correspondent pas à leur âge. Maltraitance institutionnelle : quand les institutions ne garantissent pas les droits fondamentaux des enfants
Les enfants et les jeunes d’aujourd’hui vivent plongés dans des situations où leurs besoins ne sont pas toujours satisfaits. Quand les besoins des enfants et des jeunes ne sont pas satisfaits les difficultés surgissent, difficultés vues comme des carences ou des limitations qui ne permettent pas le développement intégral correct de l’enfant ou du jeune. Ces difficultés ne viennent pas toujours de l’enfant ou du jeune lui-même, mais elles peuvent provenir de l’environnement familial, social, économique, à cause des structures, institutions, etc. Ces difficultés se présentent parfois toutes ensemble. Quels sont les besoins des enfants et des jeunes d’aujourd’hui ?
9
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Besoins de caractère physico-biologique et besoins psychologiques : Nourriture, chauffage, habitat adapté, hygiène, sommeil et repos, activité physique : exercices et jeux, suivi sanitaire, intégrité physique et protection contre des risques réels, protection contre des risques psychologiques. Besoins cognitifs Stimulation sensorielle, exploration physique et sociale, compréhension de la réalité physique et sociale, acquisition d’un système de valeurs et de normes, acquisition de connaissances instrumentales. Besoins affectifs et sociaux Sécurité affective, identité personnelle et estime de soi, unité familiale stable, réseau de relations sociales, participation et autonomie progressive et besoin de fixer des limites au comportement, interaction avec les adultes, interaction avec des égaux, besoins affectifs et d’estime, contact sexuel d’exploration et connaissance de soi, protection contre les risques imaginaires, interaction ludique. Besoins spirituels Possibilité de s’émerveiller, possibilité d’avoir un sentiment de calme intérieur, prédisposition à créer des liens avec les personnes et avec les choses, sensibilité morale, la recherche du sens de la vie. Quel que soit le domaine d’intervention, nous sommes conscients de l’importance de pouvoir garantir aux enfants et aux jeunes la satisfaction de ces besoins. C’est pourquoi, éducateurs et éducatrices maristes, nous sommes responsables de l’attention portée aux enfants et aux jeunes, chacun dans notre champ d’action. Pour mener cette tâche à bonne fin dans chaque réalité éducative, et selon les particularités de chaque pays, il y a des équipes et/ou agents spécialisés qui dynamisent cette intervention éducative : •
Dans le domaine scolaire, par exemple, nous pouvons trouver les équipes d’orientation, les commissions de travail, les professionnels spécialisés (psychologues, pédagogues, médecins scolaires, superviseurs…)
•
Dans le domaine social, les équipes éducatives comprennent des professionnels spécialisés dans leur secteur (éducateurs sociaux), aidés par des volontaires. Les équipes de direction des centres (œuvres) sont responsables de veiller à ce que l’attention aux enfants et aux jeunes ayant le plus de besoins soit une réalité dans leurs centres. Pour cela, ils auront soin de fournir les ressources nécessaires, matérielles et humaines, et de faciliter la gestion et l’organisation correcte du centre, en fonction de cette priorité. Chaque fois qu’il le faut, établir des relations avec l’administration et les centres qui appuient notre travail éducatif5.
3 L’attention aux plus nécessiteux à partir d’un regard mariste « L’option pour les enfants et les jeunes les plus vulnérables a été très présente dans la Mission Mariste. Notre Fondateur a voulu nous envoyés à eux de préférence, mais sans exclure personne »6. 5
En cada una de les realitats dels diferents països de la província existeixen entitats públiques i privades especialitzades en l’atenció als infants i joves amb necessitats.
10
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Marcellin fit le choix d’être parmi les enfants et les jeunes, en les aimant et en les éduquant. À son exemple, dans les réalités éducatives où nous sommes présents, l’attention aux enfants et aux jeunes est une option choisie, spécialement envers els plus nécessiteux. Nous comprenons que cette attention doit être orientée par les capacités personnelles qu’ils possèdent et en tenant compte de leurs possibilités, en les rendant acteurs principaux (protagonistes) de leur propre histoire, en les accompagnant à partir de la reconnaissance de leurs droits et devoirs, en les enracinant dans leur environnement. Sans oublier que nous avons choisi ces enfants et ces jeunes les plus nécessiteux, les plus vulnérables, nous arrêtons notre regard sur leurs capacités, réalisant ainsi une manière différente d’entrer en relation avec l’autre. La difficulté devient ainsi un fait important de notre action éducative, mais sans lui donner son orientation. L’attention aux enfants et aux jeunes à partir d’un regard mariste se caractérise par : • • • • • • • • • • • • •
• • •
6
La priorité du choix des plus nécessiteux, en développant l’action dans l’œuvre sociale mariste et en donnant des réponses fermes dans le domaine scolaire. Aimer les enfants, tous également, mais plus particulièrement les plus blessés. La présence en divers domaines qui nous aident à établir des relations authentiques : à l’école, dans la rue, dans les activités de loisir, les sports, les réseaux sociaux. Être sensibles, pour capter l’essence de l’autre et pouvoir établir des relations d’empathie. Être simples dans les rapports, à la manière de Marie, proches des personnes dans notre façon d’agir. Être attentifs dans notre relation avec les enfants et les jeunes, ce qui nous amène à promouvoir la communication avec eux. Être observateurs, pour détecter les situations difficiles qui peuvent se présenter. Avoir foi dans la mission : regarder l’enfant et le jeune comme une personne et un fils de Dieu. Être témoin vivant du charisme mariste. Notre présence comme éducateurs dans les œuvres maristes doit être la continuation de l’œuvre de Marcellin Champagnat et de sa volonté d’être proche des plus nécessiteux. Accompagner les processus éducatifs de chaque personne, comme guide et orienteur, en respectant la responsabilité personnelle et la capacité de décision individuelle. Notre bonne volonté d’accueil doit pouvoir faciliter la rencontre avec les enfants et les jeunes. Être audacieux dans la pratique éducative, à la recherche de nouvelles formes de réponses aux nécessités rencontrées. Offrir de nouvelles possibilités, alternatives. Être conscients des nouvelles réalités et contextes dans lesquels sont présents les enfants et les jeunes d’aujourd’hui afin de pouvoir donner des réponses plus pertinentes à leurs besoins et inquiétudes. Valoriser la diversité comme source d’enrichissement mutuel. Accepter les jeunes tels qu’ils sont en tenant compte de la réalité du monde d’aujourd’hui. Développer la croissance émotionnelle et spirituelle des personnes que nous accompagnons.
Constitucions de l’ Institut dels Germans Maristes, 33.
11
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
4 Concrétisations à propos de l’attention aux enfants et aux jeunes en difficulté Concrétiser (Relever) le défi que présente le Plan Stratégique de la Province suppose l’exercice de notre responsabilité en relation avec l’attention aux enfants et aux jeunes les plus nécessiteux dans tous les domaines éducatifs où l’œuvre mariste est présente. Ainsi donc le développement de notre action sociale prétend répondre à cette interpellation en consolidant les projets déjà en cours et en développant de nouvelles présences parmi les jeunes les plus vulnérables. Par ailleurs, dans les œuvres éducatives scolaires devront être proposées des possibilités de développement intégral à tous les enfants et les jeunes, en tenant compte des besoins de chacun. Il y a des actions concrètes qui, au niveau provincial, devront être soutenues si nous voulons vraiment que l’attention aux enfants et aux jeunes en difficulté soit une priorité au cours des prochaines années. Les actions à mener auront pour référence les destinataires suivants : LES ENFANTS ET LES JEUNES • • • • • • •
Créer des programmes spécifiques pour répondre aux besoins détectés et pour les prévenir. Projeter des activités de prévention avec les jeunes et avec les familles (alphabétisation, sports, loisirs…). Promouvoir des expériences d’intériorité chez les enfants et les jeunes. Promouvoir des expériences religieuses et de recherche du sens de la vie. Accompagner les jeunes sur leur chemin vers la vie adulte, avec une attention spéciale à leurs itinéraires d’insertion dans le travail. Donner priorité à l’accompagnement dans l’action de tutorat et les projets éducatifs individuels, où chaque individu sera suivi en tenant compte de sa réalité particulière. Employer les nouvelles technologies pour être plus proches des réalités des jeunes (réseaux sociaux).
LES FAMILLES • • •
Impliquer les familles dans la responsabilité éducative. Créer des espaces d’accompagnement pour les familles où nous pourrons offrir des outils en vue de l’éducation de leurs fils. Réaliser des réunions de parents où sera traité le sujet des droits des enfants selon l’aspect social, psychologique, sanitaire, éducatif et légal. Ces réunions auront un triple objectif : sensibiliser les parents et les éducateurs, améliorer l’éducation dans les milieux défavorisés et informer sur les aides disponibles selon la loi.
LES ÉDUCATEURS – LES ENSEIGNANTS • • •
Former les professionnels pour répondre aux nouveaux besoins. Développer le travail en équipe. Renforcer les équipes d’orientation dans les centres scolaires.
12
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
LES ŒUVRES ÉDUCATIVES • • •
• • •
• •
Développer des projets sociaux là où ils manquent et consolider ceux qui existent déjà (œuvre sociale). Fomenter l’interrelation entre les œuvres scolaires et les œuvres sociales (au niveau des enfants et des professionnels). Promouvoir le travail coordonné et en réseau, soit au niveau interne dans la Province, soit au niveau local avec d’autres entités, institutions et administrations de différents domaines : sanitaire, éducatif, législatif, juridique et financier. Créer des commissions spécifiques pour travailler des thèmes concrets en relation avec l’attention aux enfants et aux jeunes les plus nécessiteux. Fournir les ressources nécessaires (humaines, matérielles et économiques) pour répondre à la diversité avec qualité. Élaborer en chaque centre un document contenant ce qui concerne la diversité : aspects d’organisation, ressources, aspects méthodologiques. Le document devra offrir des outils aux éducateurs pour la détection, l’accompagnement et l’orientation des enfants et des jeunes qui ont des difficultés. Au niveau scolaire, intégrer les méthodologies ouvertes et inclusives, chaque fois que cela est possible. Dans le domaine de l’organisation, donner priorité aux choix qui facilitent une meilleure attention de la diversité. Articuler des programmes reliés entre eux pour permettre une prévention effective des actions de promotion ayant pour objectif d’éradiquer les facteurs d’exclusion, de modifier les modèles familiaux qui fonctionnent mal et de renforcer la capacité d’interaction du sujet sur la société.
Le Plan Stratégique Provincial 2009-2012 nous encourage à poursuivre notre chemin parmi les enfants et les jeunes, spécialement les plus nécessiteux. Un défi toujours à relever et qui est présent dans la définition de notre Mission : Proposer un service éducatif intégral aux enfants et aux jeunes, service inspiré par l’idéal mariste, où frères et laïcs en collaboration, par leur exemple et leur attention à l’autre, assurent sa mise en pratique avec un dévouement spécial envers l’enfance en difficulté, quel que soit le pays ou le genre d’œuvre7. Relever ce défi doit être une priorité dans notre action éducative pour les années à venir. Marcellin Champagnat a vécu parmi les enfants et les jeunes, il les a aimés passionnément et leur a consacré toutes ses énergies 8 . Dans ce même esprit, les éducateurs et les éducatrices maristes, sensibles à la réalité actuelle, se rendent proches, en divers lieux, des enfants et des jeunes, spécialement des plus nécessiteux. Le charisme mariste présent dans les œuvres éducatives et notre mission d’éducation nous invitent à être attentifs aux signes des temps, à devenir proches des diverses réalités vécues par les enfants et les jeunes, à être attentif à leurs besoins et à leur offrir de nouvelles opportunités pour grandir dans toutes les dimensions de la personne. De nouveaux horizons par des chemins déjà connus au service des plus nécessiteux.
7 8
Missió, visió Institut de Germans Maristes (1999). Missió Educativa Marista. Un projecte per avui. Pàg.43
13
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Παρουσίαση Η 21η Γενική Σύναξη µάς κάλεσε να δούµε τον κόσµο µέσα από τα µάτια των παιδιών και ο Αδ. Emili Turú, Γενικός Ηγούµενος, στην εγκύκλιό του «Μας έδωσε το όνοµα της Παναγίας", µάς προσκαλεί να παρουσιάσουµε το πρόσωπο της Παρθένου Μαρίας µέσα στην εκκλησία, θέτοντας τον εαυτό µας στην υπηρεσία των πιο αδύναµων. Το κείµενο που έχετε στα χέρια σας µάς προτείνει διάφορους τρόπους, προκειµένου να στρέψουµε την προσοχή µας κυρίως στα παιδιά και τους νέους που είναι πιο ευάλωτοι, ώστε να τους προσφέρουµε έναν καλύτερο κόσµο, τον οποίο θα πρέπει βελτιώσουν µε τη σειρά τους. Αυτό το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εκείνους, οι οποίοι αντιµετωπίζουν δυσκολίες, δεν αποτελεί µια απλή επιλογή, αλλά βασικό άξονα της Μαριανής αποστολής. Το παρόν κείµενο καλεί, λοιπόν, όλα τα Μαριανά έργα να αναπτύξουν προγράµµατα και δραστηριότητες, για να τεθεί σε εφαρµογή η συγκεκριµένη κατεύθυνση, µέσα σε αυτό το κοινό πλαίσιο. Έτσι, τα έργα και τα σχολεία θα βρίσκονται σε κοινωνία µεταξύ τους, θα µοιράζονται το ίδιο πνεύµα, θα βιώνουν τις ίδιες αξίες, πέρα από σύνορα φυλής, γλώσσας και πολιτισµού. Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους που εργάστηκαν για το συγκεκριµένο έγγραφο, και ιδιαίτερα τη συντακτική οµάδα: την κα Neus Muñoz, συντονίστρια (Καταλονία), την κα Μαρία Κοκκαλάκη (Ελλάδα), τον Αδ. Jordi Γ. Llussa (Ουγγαρία) και τον κ. Charles Brun (Γαλλία) σε συνεργασία µε τις κυρίες Ρεβέκκα Γαλιατσάτου, Λίνα Κεσανοπούλου, Θεοδώρα Λουκίδη, Μαριλένα Πάσχου και Αικατερίνη Μουζάκη (Ελλάδα) Αυτό το κείµενο ας είναι πηγή ζωής για όλα τα Μαριανά έργα της Επαρχίας.
F. Maurice Berquet, Έπαρχος
1
Εισαγωγή
Ο άξονας 4 του στρατηγικού σχεδιασµού της Επαρχίας µάς ζητά «να ευαισθητοποιήσουµε τις εκπαιδευτικές οµάδες, ούτως ώστε να εκπονήσουν σχέδια ατοµικής επίβλεψης για τους µαθητές και τους νέους, κατά προτεραιότητα για εκείνους που εµφανίζουν δυσκολίες σε µαθησιακούς, κοινωνικούς και συγκινησιακούς τοµείς...”. Αυτή η πρόταση δεν αποτελεί καινοτοµία αλλά είναι πάγια θέση του ξεκάθαρου χαρακτήρα του χαρίσµατος της Μαριανής αποστολής, όσον αφορά τον εκπαιδευτικό τοµέα του Μαριανού έργου της. Η πραγµατικότητα της Επαρχίας µας είναι ετερόκλητη εξ' αιτίας της εµφανούς ιδιορρυθµίας της κάθε χώρας που τη συναποτελεί. Παρόλα αυτά, έχουµε ένα κοινό πνεύµα: όλοι, ως εκπαιδευτικοί του Μαριανού έργου, νιώθουµε υπεύθυνοι όσον αφορά τη µετάδοση ολοκληρωµένης και ποιοτικής εκπαίδευσης προς όλα τα παιδιά και τους νέους, µε µια προτίµηση προς τους πιο αναγκεµένους. Καλύπτουµε τις ανάγκες τους σε επίπεδο κοινωνικό, οικονοµικό, διανοητικό, συναισθηµατικό και πνευµατικό.
14
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Μέσα στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου της Επαρχίας µας, καθώς επίσης και στον επίσηµο και ανεπίσηµο τοµέα, υλοποιείται ήδη µια εκπαιδευτική παρέµβαση µέσα στην οποία η παρουσία και η συνοδεία είναι ο κύριος άξονας της ενδεδειγµένης µεθοδολογίας. Οι δράσεις καθοδηγούνται υπό το πρίσµα της επαγρύπνησης προς τα παιδιά και τους νέους, κυρίως προς αυτούς που έχουν περισσότερη ανάγκη, τόσο εντός του σχολικού περιβάλλοντος, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Στα σχολεία µας, η προσοχή προς τα παιδιά και τους νέους, που χρήζουν περισσότερης βοήθειας, καθοδηγείται δια µέσου της διδασκαλίας, της Οµάδας Προσανατολισµού, των ψυχολόγων και των σχολικών ιατρών, της συχνότητας της ατοµικής παρουσίας, όπως επίσης και από πλείστα συγκεκριµένα προγράµµατα βελτίωσης της εκπαιδευτικής πράξης, σχεδιασµών επαγρύπνησης απέναντι στη διαφορετικότητα κλπ. Στο κοινωνικό πλαίσιο, πλαίσιο η κοινωνικό-εκπαιδευτική δράση συναποτελείται από ποικίλες συνιστώσες, όπως είναι τα ανοιχτά κέντρα, τα κέντρα φιλοξενίας εκπαιδευτικής δράσης, τα καταλύµατα βοήθειας, τα σχέδια ενάντια στον αναλφαβητισµό, η συνοδεία κοινωνικής ένταξης από την εργασία, τα σχέδια µετάβασης από το σχολείο στην αγορά εργασίας κ.ά. Από τα Κινήµατα των νέων, νέων συνοδεύοντας τα παιδιά και τους νέους στον ελεύθερο χρόνο τους, υπάρχουν επίσης ευκαιρίες σύµπραξης, ανάπτυξης και αλληλεπίδρασης. Επιπλέον, επειδή οι άµεσοι αποδέκτες της κοινωνικό-εκπαιδευτικής δράσης µας είναι τα παιδιά και οι νέοι, δεν µπορούµε να ξεχάσουµε τη σπουδαιότητα της οικογένειας, του σχολείου, των παρεών, κλπ., δηλαδή του περισσότερο οικείου περιβάλλοντος των νέων, βασικού στοιχείου σχηµατισµού της ολοκληρωµένης ανάπτυξης του ατόµου. Έτσι, εντός των πλαισίων δράσης µας, θα λάβουµε υπόψη αυτή την πραγµατικότητα προκειµένου να προσφέρουµε την πιο πλήρη πιθανή παρέµβαση.
2 Τα παιδιά και οι νέοι που αντιµετωπίζουν δυσκολίες σήµερα Η ∆ιακήρυξη των ∆ικαιωµάτων του Παιδιού των Ηνωµένων Εθνών διατείνεται πως τα παιδιά απολαµβάνουν πλήρως τα δικαιώµατα της σηµερινής κοινωνίας, παραµερίζοντας έτσι την ιδέα πως είναι “άτοµα σε θέση ισχύος”. Αυτό επιβάλλει να έχουν την ανάλογη αντιµετώπιση, ως πρόσωπα που απολαµβάνουν ειδικά δικαιώµατα: τα δικαιώµατα του Παιδιού. Παρά τη διαπίστωση αυτή, η σύγχρονη κοινωνία δηµιουργεί καταστάσεις που δεν εγγυώνται το σεβασµό αυτών των δικαιωµάτων: • • • • • •
Παιδιά του δρόµου που ζουν µόνα, παρά το γεγονός ότι έχουν οικογένεια και στέγη, αλλά δε βρίσκουν κανένα ενήλικο για να τα φροντίσει. Κακοποίηση φυσική και/ή συναισθηµατική. Σεξουαλική κακοποίηση: µε φυσική επαφή ή όχι. Παιδιά και νέοι που εµφανίζουν παραβατικές συµπεριφορές. Εργασιακή εκµετάλλευση: η εργασία των νέων δυσχεραίνει την εκπαίδευσή τους και την προσωπική τους εξέλιξη. Παιδαγωγική «κακοποίηση»: µερικές φορές ζουν σε ένα περιβάλλον όπου οι 15
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
• •
ακαδηµαϊκές και οι ανταγωνιστικές απαιτήσεις δεν τους επιτρέπουν να απολαύσουν την παιδική τους ηλικία. Παιδιά και νέοι που δεν µπορούν να απολαύσουν την παιδική τους ηλικία επειδή πρέπει να αναλάβουν ρόλους που δεν ανταποκρίνονται στην ηλικία τους. Θεσµική κακοµεταχείριση: όταν οι οργανισµοί/θεσµοί δεν εγγυώνται τα βασικά δικαιώµατα των παιδιών.
Τα παιδιά και οι νέοι σήµερα βιώνουν καταστάσεις όπου οι ανάγκες τους δεν ικανοποιούνται πάντοτε. Όταν οι ανάγκες των παιδιών και των νέων δεν εκπληρώνονται, προκύπτουν δυσκολίες, µεταφρασµένες ως ανεπάρκειες ή τροχοπέδη που δεν επιτρέπουν τη σωστή ολοκληρωµένη ανάπτυξη του παιδιού ή του νέου. Αυτές οι δυσκολίες δεν προκύπτουν πάντα από το ίδιο το παιδί ή το νέο, αλλά µπορούν να προέλθουν από το οικογενειακό, κοινωνικό και οικονοµικό περιβάλλον, εξ' αιτίας διαρθρώσεων, θεσµών, κλπ. Αυτές οι δυσκολίες παρουσιάζονται µερικές φορές όλες µαζί. Ποιες είναι οι ανάγκες των παιδιών και των νέων σήµερα;
Ανάγκες φυσικό-βιολογικού χαρακτήρα και ψυχολογικές ανάγκες ∆ιατροφή, θέρµανση, κατάλληλη ενδυµασία, υγιεινή, ύπνος και ξεκούραση, φυσική δραστηριότητα: ασκήσεις και παιχνίδια, κατάλληλες συνθήκες υγιεινής, σωµατική ακεραιότητα και προστασία, τόσο απέναντι στους πραγµατικούς κινδύνους όσο και στους ψυχολογικούς. Γνωστικές ανάγκες Αισθητήρια ερεθίσµατα, φυσική και κοινωνική εξερεύνηση, φυσική και κοινωνική κατανόηση της πραγµατικότητας, κατάκτηση ενός συστήµατος αξιών και προτύπων, απόκτηση οργανικών γνώσεων. Συγκινησιακές και κοινωνικές ανάγκες Συγκινησιακή ασφάλεια, ατοµικότητα και αυτοεκτίµηση, οικογενειακή σταθερότητα, βαθµιαία κοινωνικοποίηση και αυτονοµία. Επιπροσθέτως, ανάγκη να τεθούν όρια στη συµπεριφορά, να υπάρξει αλληλεπίδραση µε τους ενηλίκους και συνοµήλικους, να εκπληρωθούν οι συναισθηµατικές τους ανάγκες, να επιδοκιµαστεί η ανακάλυψη τη σεξουαλικότητας και η γνωριµία µε τον εαυτό τους, προστασία ενάντια στους φανταστικούς κινδύνους, διασκεδαστική διάδραση. Πνευµατικές ανάγκες ∆υνατότητα ενεργοποίησης του πνεύµατος, δυνατότητα να διατηρούµε ένα συναίσθηµα εσωτερικής ηρεµίας, προδιάθεση να δηµιουργήσουµε δεσµούς µε τα πρόσωπα και τα αντικείµενα, συναισθηµατική ηθική, η αναζήτηση του νοήµατος της ζωής.
Όποιος κι αν είναι ο τοµέας της παρέµβασης, συνειδητοποιούµε τη σπουδαιότητα της δυνατότητας να εγγυηθούµε στα παιδιά και τους νέους την ικανοποίηση αυτών των αναγκών. Αυτό συµβαίνει διότι, ως Μαριανοί εκπαιδευτικοί, είµαστε υπεύθυνοι για την προσοχή που 16
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
δίνουµε στα παιδιά και τους νέους, καθένας στο δικό του πεδίο δράσης. Για να φέρουµε αυτό το έργο εις πέρας σε κάθε εκπαιδευτική πραγµατικότητα, αφουγκραζόµενοι τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας, υπάρχουν οµάδες και/ή ειδικοί αντιπρόσωποι που προωθούν αυτήν την εκπαιδευτική παρέµβαση: • •
Στο σχολικό τοµέα, για παράδειγµα, µπορούµε να βρούµε τις οµάδες προσανατολισµού, τις επιτροπές εργασίας, τους εξειδικευµένους επαγγελµατίες (Ψυχολόγους, παιδαγωγούς, σχολικούς ιατρούς, επόπτες...) Στον κοινωνικό τοµέα, οι εκπαιδευτικές οµάδες επανδρώνονται από ειδικευµένους επαγγελµατίες στον τοµέα τους (κοινωνικοί εκπαιδευτικοί), βοηθούµενοι από εθελοντές.
Οι οµάδες κατεύθυνσης των κέντρων (έργων) είναι υπεύθυνες να παρατηρούν κατά πόσο η προσοχή στα παιδιά και τους νέους που έχουν ανάγκη είναι λαµβάνουν χώρα στα κέντρα τους. Γι' αυτό, σε συνάρτηση µε αυτήν την προτεραιότητα θα φροντίσουν να διανέµουν τους κατάλληλους πόρους, υλικούς και ανθρώπινους, ούτως ώστε να διευκολύνουν τη διοίκηση και τη σωστή οργάνωση του κέντρου. Είναι αναγκαίο κάθε φορά να εδραιώνουµε τις σχέσεις µε τη διαχείριση και τα κέντρα που υποστηρίζουν το εκπαιδευτικό µας έργο.
3 Η προσοχή στις ευάλωτες οµάδες µέσα από ένα Μαριανό βλέµµα “Η επιλογή για τα παιδιά και τους νέους τους που έχουν ανάγκη είναι παρούσα σε µεγάλο βαθµό στη Μαριανή Αποστολή. Ο Ιδρυτής µας µάς ήθελε απεσταλµένους ,κατά προτίµηση, στις προαναφερθείσες κοινωνικές οµάδες, δίχως, ωστόσο, να αποκλείουµε κανέναν”. Ο Μαρκελλίνος έκανε την επιλογή να είναι ανάµεσα στα παιδιά και τους νέους, αγαπώντας τους και εκπαιδεύοντάς τους. Με το παράδειγµά του, µε την εκπαιδευτική πραγµατικότητα όπου είµαστε παρόντες, η προσοχή στα παιδιά και τους νέους είναι µια επιλογή που στοχεύει πρωτίστως τους πιο ευάλωτους. Αντιλαµβανόµαστε ότι αυτή η προσοχή/επαγρύπνηση πρέπει να είναι προσανατολισµένη προς τις προσωπικές ικανότητες που κατέχουν συνυπολογίζοντας τις δυνατότητες τους. Μετατρέποντάς τους σε πρωταγωνιστές της ιστορίας τους, συµπλέουµε µαζί τους µε γνώµονα την αναγνώριση των δικαιωµάτων και των καθηκόντων τους, ενσωµατώνοντάς τους στο περιβάλλον τους. Οφείλουµε να παρατηρούµε ιδιαίτερα τις ικανότητές τους, δίνοντάς τους έτσι µια εναλλακτική επιλογή στην προσέγγιση των άλλων, χωρίς να ξεχνάµε ότι έχουµε επιλέξει αυτά τα παιδιά και αυτούς τους νέους µε γνώµονα το γεγονός ότι χρειάζονται βοήθεια. Τα όποια εµπόδια γίνονται έτσι ένας σηµαντικός παράγοντας της εκπαιδευτικής µας δράσης, δίχως να αλλοιώνουν την κατεύθυνσή της. Η προσοχή στα παιδιά και τους νέους µέσα από ένα Μαριανό πρίσµα χαρακτηρίζεται από: •
Την προτεραιότητα επιλογής σε αυτούς που χρήζουν βοήθειας, αναπτύσσοντας τη δράση εντός του κοινωνικού Μαριανού έργου και παρέχοντας συγκεκριµένες 17
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
• • • • • • • • • • • •
• • •
απαντήσεις στον εκπαιδευτικό τοµέα. Ισάξια αντιµετώπιση µε κύριο γνώµονα την Αγάπη προς όλα τα παιδιά, κυρίως ,όµως, στα πιο δοκιµαζόµενα. Η παρουσία σε διάφορους τοµείς που µας βοηθούν να δοµήσουµε αυθεντικές σχέσεις: σχέσεις στο σχολείο, στο δρόµο, στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στα αθλήµατα, στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ευαισθησία για να καταγράψουµε την ουσία του άλλου και να µπορούµε να καθιερώσουµε σχέσεις ενσυναίσθησης. Απλότητα στις σχέσεις, ακολουθώντας το πρότυπο της Παναγίας, σε συνεργασία µε τα άτοµα που δρουν όµοια µε εµάς. Προσοχή/Εγρήγορση στη σχέση µας µε τα παιδιά και τους νέους, κάτι που µας οδηγεί να ενισχύσουµε την επικοινωνία µε αυτά. Παρατηρητικότητα, Παρατηρητικότητα για να αντιληφθούµε τις δύσκολες καταστάσεις που µπορεί να παρουσιαστούν. Να έχουµε πίστη στην αποστολή: αποστολή να δούµε το κάθε παιδί και τον κάθε νέο ως ένα πρόσωπο και παιδί του Θεού. Να είµαστε µάρτυρες ζώντας το Μαριανό χάρισµα. Η παρουσία µας ως εκπαιδευτικοί στο Μαριανό έργο πρέπει να είναι η συνέχεια του έργου του Μαρκελλίνου Champagnat και της επιθυµίας του να είµαστε κοντά στους πιο αναγκεµένους. Συνοδεία στην εκπαιδευτική διαδικασία του κάθε ατόµου, σαν οδηγός και κάποιος που προσανατολίζει, σεβόµενοι την προσωπική υπευθυνότητα και την ικανότητα ατοµικής επιλογής. Η καλή θέληση υποδοχής πρέπει να µπορεί να διευκολύνει τη συνάντηση µε τα παιδιά και τους νέους. Τόλµη στην εκπαιδευτική πρακτική, προς αναζήτηση νέων µορφών απαντήσεων στις προκλήσεις που συναντούµε. Προσφορά νέων, εναλλακτικών δυνατοτήτων. δυνατοτήτων Να είµαστε ενήµεροι για τη νέα πραγµατικότητα και τις συνθήκες εντός των οποίων διαβιούν τα παιδιά και οι νέοι σήµερα προκειµένου να µπορούν να δώσουν τις καταλληλότερες απαντήσεις στις ανάγκες και τις ανησυχίες τους. Εκτίµηση της διαφορετικότητας σαν πηγή αµοιβαίου πλούτου. Αποδοχή των νέων όπως είναι συνυπολογίζοντας την πραγµατικότητα του σηµερινού κόσµου. Ανάπτυξη τόσο της συναισθηµατικής συναισθηµατικής όσο και της πνευµατικής ανάπτυξης των ατόµων που εµψυχώνουµε.
4 Εφαρµογές του ενδιαφέροντος προς τα παιδιά και τους νέους που βιώνουν δυσκολίες Η εφαρµογή (αποκωδικοποίηση) της πρόκλησης που παρουσιάζει ο Στρατηγικός Σχεδιασµός της Επαρχίας προϋποθέτει την ενεργοποίηση του έµπρακτου ενδιαφέροντός µας απέναντι στα πιο ευάλωτα παιδιά και νέους σε όλους τους εκπαιδευτικούς τοµείς όπου συναντάται το Μαριανό έργο. Έτσι ,λοιπόν, η ανάπτυξη της κοινωνικής µας δράσης δίνει την απάντηση σε αυτή την πρόκληση ,παγιώνοντας τα σχέδια που είναι ήδη εν εξελίξει και αξιοποιώντας νέες παρουσίες ανάµεσα στους πιο αναγκεµένους νέους. Επιπλέον, στα σχολικά εκπαιδευτικά έργα θα πρέπει να παρουσιάζονται δυνατότητες ολοκληρωµένης ανάπτυξης για όλα τα παιδιά και τους νέους, συνυπολογίζοντας τις ατοµικές ανάγκες του καθενός. Υπάρχουν συγκεκριµένες δράσεις οι οποίες, σε επίπεδο Επαρχίας, θα πρέπει να υποστηρίζονται αν επιθυµούµε πραγµατικά η επαγρύπνηση προς τα παιδιά και τους νέους 18
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
που βιώνουν δυσκολίες να είναι µια προτεραιότητα κατά τη διάρκεια των επόµενων ετών. Οι δράσεις που µπορούµε να ακολουθήσουµε θα έχουν κατά προτίµηση τους ακόλουθους αποδέκτες: ΠΑΙ∆ΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ • • • • • • •
∆ηµιουργία ειδικών προγραµµάτων για να ικανοποιήσουµε τις ανάγκες που έχουν εντοπιστεί αλλά και για να τις προβλέψουµε. Προώθηση δραστηριοτήτων σε τοµείς που αποτελούν ασπίδα για τα παιδιά και τους νέους (αλφαβητισµός, αθλήµατα, χόµπυ...). Ενθάρρυνση δραστηριοτήτων που αναδεικνύουν τον εσωτερικό κόσµο των παιδιών και των νέων. Ενθάρρυνση θρησκευτικών δραστηριοτήτων και αναζήτησης του νοήµατος της ζωής. Συνοδεία των νέων στην πορεία τους προς την ενήλικη ζωή, µε µια ιδιαίτερη προσοχή στη διαδροµή τους προς την ένταξη στο χώρο της εργασίας. Προτεραιότητα στη συνοδεία µέσα στη δράση της διδασκαλίας και τα προσωπικά εκπαιδευτικά σχέδια, όπου το κάθε άτοµο θα ακολουθεί, υπολογίζοντας την ιδιαίτερη πραγµατικότητά του. Αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για να είµαστε πιο κοντά στην πραγµατικότητα των νέων (µέσα κοινωνικής δικτύωσης).
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ • • •
Ανάδειξη της οικογένειας ως απαραίτητη για την εκπαιδευτική υπευθυνότητα. ∆ηµιουργία χώρου συνοδείας για την οικογένεια όπου θα µπορούµε να αξιοποιήσουµε τα εργαλεία µε στόχο την εκπαίδευση του παιδιού τους. Πραγµατοποίηση συναντήσεων των γονέων όπου θα διαπραγµατεύονται το θέµα των δικαιωµάτων των παιδιών σύµφωνα µε την κοινωνική, ψυχολογική, υγειονοµική, εκπαιδευτική και νοµική άποψη. Αυτές οι συναντήσεις θα έχουν τριπλό στόχο: α)να ευαισθητοποιήσουν τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, β)να βελτιώσουν την εκπαίδευση στα µη προνοµιούχα περιβάλλοντα και γ)να ενηµερώσουν σχετικά µε τις διαθέσιµες αρωγές σύµφωνα µε το νόµο.
ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟΙ • • •
Επιµόρφωση των εκπαιδευτικών για να καλυφθούν οι νέες ανάγκες. Ανάπτυξη της εργασίας σε οµάδες. Ενδυνάµωση των οµάδων προσανατολισµού στα σχολικά κέντρα.
ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΑ ΕΡΓΑ • • •
•
Ανάπτυξη των κοινωνικών έργων εκεί όπου απουσιάζουν και παγίωση εκείνων που ήδη υπάρχουν (κοινωνικό έργο). Υποστήριξη της διασύνδεσης ανάµεσα στα εκπαιδευτικά και τα κοινωνικά έργα (αναφορικά µε τα παιδιά και τους επαγγελµατίες). Ενθάρρυνση της συντονισµένης και σε δίκτυα εργασίας, είτε στο εσωτερικό επίπεδο της Επαρχίας, είτε σε τοπικό επίπεδο µε τις άλλες οντότητες, θεσµούς και διαχείριση/διοίκηση διαφορετικών τοµέων: υγείας, εκπαιδευτικού, νοµοθετικού, νοµικού και οικονοµικού. ∆ηµιουργία ειδικευµένων επιτροπών για να εργαστούν σε συγκεκριµένα θέµατα σε σχέση µε την προσοχή ως προς τα παιδιά και τους νέους που έχουν ανάγκη. 19
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
• •
•
•
Παροχή των αναγκαίων πηγών (ανθρώπινων, υλικών και οικονοµικών) για να αντιµετωπιστεί η διαφορετικότητα µε ποιοτικό τρόπο. Αναπτύσσουµε σε κάθε κέντρο ένα έγγραφο που περιέχει ό,τι αφορά στη διαφορετικότητα: οργανωτικές απόψεις, πηγές, µεθοδολογικές απόψεις. Το έγγραφο θα πρέπει να προσφέρει εργαλεία στους εκπαιδευτικούς για τον εντοπισµό, τη συνοδεία και τον προσανατολισµό των παιδιών και των νέων που αντιµετωπίζουν δυσκολίες. Σε σχολικό επίπεδο, ένταξη της ανοιχτής και χωρίς αποκλεισµούς µεθοδολογίας, κάθε φορά που αυτό είναι εφικτό. Στον τοµέα της οργάνωσης, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις επιλογές που διευκολύνουν περισσότερο την επαγρύπνηση προς τη διαφορετικότητα. ∆ιατύπωση προγραµµάτων συνδεδεµένα µεταξύ τους για να επιτραπεί µια πραγµατική ενεργοποίηση δράσεων προώθησης έχοντας ως στόχο την εξάλειψη των τοµέων αποκλεισµού, της αλλαγής του οικογενειακού µοντέλου/προτύπου που χαρακτηρίζεται δυσλειτουργικό και την ενδυνάµωση της ικανότητας της αλληλεπίδρασης/διάδρασης του ατόµου µέσα στην κοινωνία.
Ο Στρατηγικός Σχεδιασµός της Επαρχίας 2009-2012 µάς ενθαρρύνει να ακολουθήσουµε την πορεία µας ανάµεσα στα παιδιά και τους νέους, ιδιαίτερα τους πιο αναγκεµένους. Μία πρόκληση ανακάλυψης που συναντάµε στον ορισµό της Αποστολής µας: Ας προτείνουµε µια ολοκληρωµένη εκπαιδευτική υπηρεσία στα παιδιά και τους νέους, µια υπηρεσία εµπνευσµένη από τη Μαριανή ιδεολογία, όπου µοναχοί και λαϊκοί συνυπάρχουν, δίνοντας το παράδειγµά τους και εκπληρώνοντας την αποστολή προσφοράς προς τον άλλο, και διασφαλίζουν την πρακτική εφαρµογή τους µε ιδιαίτερη αφοσίωση προς την παιδική ηλικία που βιώνει δυσκολίες δίχως να αποτελεί εµπόδιο η χώρα ή το είδος του έργου. Η ανακάλυψη αυτής της πρόκλησης πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της εκπαιδευτικής µας δράσης για τα επόµενα χρόνια. Ο Μαρκελλίνος Champagnat έζησε ανάµεσα στα παιδιά και τους νέους, τα αγάπησε πολύ και αφιερώνοντας όλες του τις ενέργειες σε αυτούς. Στο ίδιο αυτό πνεύµα, οι Μαριανοί εκπαιδευτικοί, ευαισθητοποιηµένοι στη σύγχρονη πραγµατικότητα, προσεγγίζουν, σε διάφορους τόπους, παιδιά και νέους, κυρίως αυτούς που έχουν ανάγκη. Το Μαριανό χάρισµα φωνάζει παρόν τόσο µε τα εκπαιδευτικά έργα όσο και µε τη εκπαιδευτική αποστολή, τα οποία µας καλούν να είµαστε σε εγρήγορση αντιλαµβανόµενοι τα σηµεία των καιρών. Επιπρόσθετα καθίστανται αρωγοί ώστε να προσεγγίζουµε τις διάφορες πραγµατικότητες που έχουν βιώσει τα παιδιά και οι νέοι, να είµαστε έτοιµοι να αφουγκραστούµε τις ανάγκες τους και να τους προσφέρουµε νέες ευκαιρίες για να αναπτυχθούν σε όλους τους τοµείς και να γίνουν ολοκληρωµένες προσωπικότητες. Νέοι ορίζοντες θα φανούν από την πορεία, που είναι ήδη έχει κάνει φανερή την παρουσία της στην υπηρεσία των πιο ευάλωτων νέων και παιδιών.
20
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Bemutatás A XXI. században a Főkáptalan arra hívott minket, hogy a gyerekek szemével nézzük a világot, és a rendfőnök, Emili Turú testvér, a körlevelében, melynek címe “ Mária nevét adta nekünk”, arra kér minket, hogy az egyház Mária-arcát mutassuk meg azzal, hogy a legkisebbek szolgálatába állítjuk magunkat. A kezetekben tartott dokumentum azt az utat jelöli ki számunkra, amelyen elsősorban a gyermekekre és a legsebezhetőbb fiatalaokra fordítunk különös figyelmet azért, hogy egy jobb világot kínáljunk nekik, amelyet ők majd továbbfejlesztenek a maguk idejében. Ez a nehéz helyzetben lévőknek szóló preferencia nem korlátozódhat arra, hogy egyik irányvonalunk legyen, hanem épp ellenkezőleg: ez a marista misszió lényegi feladata. A jelen dokumentum tehát arra hív minden marista szervezetet, hogy olyan programokat és eszközöket fejlesszen ki, amelyek ezt a lényeges irányt juttatják érvényre e közös keretben. Így minden intézmény, iskola egy olyan közösség tagjának érezheti magát, amelyben ugyanaz a szellemiség érvényesül, ugyanazokat az értékeket élik meg faji, nyelvi és kulturális hovatartozástól függetlenül. Köszönetet kell mondanom mindazon személyeknek, akik részt vettek e dokumentum kidolgozásában, de különösképp a szerkesztő csapatnak: Neus Munoznak asszonynak, a koordinátornak (Katalánia), Maria Kokkalaki kisasszonynak (Görögország), Jordi G. Llussa testvérnek (Magyarország) és Charles Brun Úrnak (Franciaország), illetve Rebekka Galiatsatounak, Lina Kesanopoulounak, Theodora Loukidinek, Marilena Paschounak és Ekaterini Mouzakinak (Görögország). Legyen e dokumentum a Tartomány valamennyi marista közössége számára az élet forrása! Maurice Berquet testvér, tartományfőnök
1
Bevezetés
A Tartomány Stratégiai Tervében, a 4. tengely arra szólít fel minket, hogy »tegyük érzékennyé a nevelőtestületeket azon tervek megvalósítására, amelyek a diákok és a fiatalok felé való személyes odafordulásra irányulnak, elsősorban azok felé, akik nevelési, szociális, érzelmi téren nehézségekkel küzdenek... «. A Rendben nem új ez a vonás, sőt szorosan hozzátartozik a marista misszió sajátos karizmájához, intézményeinek nevelési területén. Tartományunk körülményei, az őt alkotó egyes országok sajátosságai miatt, változatosak. Mindamellett, közös szellemben élünk : mi valamennyien, akik a marista intézmények nevelői vagyunk, érezzük annak felelősségét, hogy színvonalas átfogó nevelésben részesítsünk minden gyermeket és fiatalt, a leginkább rászorulókat részesítve előnyben. Választ nyújtunk szociális, gazdasági, intellektuális, érzelmi és lelki szükségleteikre. Tartományunk nevelési intézményeiben, úgy formális, mint informális téren, már most is működik olyan nevelési segítségnyújtás, amelyben az alkalmazott módszer alapvető tengelye a jelenlét és a kísérés. Úgy az iskolákban, mint a szociális intézményekben, az egyes tevékenységek célja a gyermekekre és a fiatalokra való odafigyelés, különösen azokra, akiknek erre legnagyobb szükségük van. 21
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Iskoláinkban, Iskoláinkban az erre jobban rászoruló gyermekekre és fiatalokra fordított figyelem az osztályfőnök, a nevelési tanácsadók, az iskolapszichológusok és iskolaorvosok, az egyéni követés, a nevelési tevékenységet javító különféle programok, a különbözőségre fordított figyelem tervei, stb. segítségével működik. A szociális intézményekben a szociális- és nevelési tevékenység különböző tevékenységek által valósul meg, mint a nyitott központok, bentlakásos nevelési központok, gyermekotthonok, írni és olvasni tanító projektek, a munkán keresztül megvalósuló társadalmi beilleszkedés kísérése, az iskolából a munkába való átmenet projektjei, stb. Az Ifjúsági mozgalmak segítségével, segítségével a gyermekeket és a fiatalokat szabadidejükben is kísérve, adódnak alkalmak a személyes kísérésre, a növekedésre és a kapcsolatteremtésre, és bár társadalmi-nevelési tevékenységünk közvetlenül a gyermekekre és a fiatalokra irányul, a család, az iskola, a társakból álló csoportok, stb. fontosságáról sem feledkezhetünk meg, vagyis a fiatalok legközvetlenebb környezetéről, amely a a legfontosabb elem a személy átfogó fejlődésének kialakulásában. Éppen ezért, tevékenységi terveinkben ezeket a tényezőket is számításba vesszük, azzal a céllal, hogy a lehető legteljesebb segítséget nyújtsuk.
2 A nehézségek között élő gyermekek és fiatalok ma Az ENSz Gyermekjogi Egyezménye szerint, a gyermekek a jelenlegi társadalom teljes jogú tagjai, és ezzel az Egyezmény elveti azt a gondolatot, hogy ők « leendő személyek » lennének. Ez azt is magában foglalja, hogy ők, mint olyanok, teljes jogú személyek, akik sajátos jogokat élveznek : a Gyermekek Jogait. Ennek ellenére, a jelenlegi társadalom olyan helyzeteket teremt, amelyek nem biztosítják e jogok tiszteletben tartását : • • • • • • • •
Utcagyerekek, akik egyedül élnek, noha van családjuk ; akiknek olykor van otthonuk, de nem találnak egyetlen olyan felnőttet sem, aki gondoskodna róluk. Fizikai és/vagy érzelmi kínzás. Szexuális visszaélés : fizikai kontaktussal, vagy anélkül. Gyermekek és fiatalok, akik elhanyagolt helyzetekbe merülve élnek. A munka általi kizsákmányolás : a fiatalok munkája megnehezíti nevelésüket és személyes fejlődésüket. Pedagógiai visszaélés : olykor olyan légkörben élnek, amelyben nem élvezhetik gyermekkorukat a tudományos elvárások és a versengés miatt. Olyan gyermekek és fiatalok, akik azért nem élvezhetik gyermekkorukat, mert koruknak nem megfelelő szerepet kell betölteniük. Intézményes kínzás : amikor az intézmények nem biztosítják a gyermekek alapvető jogait.
A mai gyermekek és fiatalok olyan helyzetekbe vetve élnek, amelyekben szükségleteiket nem elégítik ki minden esetben. Amikor a gyermekek és fiatalok szükségleteit nem elégítik ki, akkor nehézségek támadnak ; hiánynak, vagy akadálynak tekintett nehézségek, amelyek nem teszik lehetővé a gyermek, vagy a fiatal megfelelő átfogó fejlődését. Ezek a nehézségek nem mindig magából a gyermekből, vagy a fiatalból erednek, hanem a családi, társadalmi, gazdasági környezetből is adódhatnak, a struktúrák, intézmények, stb. miatt. Olykor e nehézségek mindegyike együttesen jelentkezik. Melyek a mai gyermekek és fiatalok szükségletei ?
22
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
Fizikai-biológiai jellegű szükségletek és pszichológiai szükségletek Táplálék, fűtés, megfelelő lakóhely, higiénia, alvás és pihenés, fizikai tevékenység : gyakorlatok és játékok, odafigyelés a tisztálkodásra, fizikai épség és a valós veszélyekkel szembeni védelem, a pszichológiai veszélyekkel szemben védelem. Kognitív szükségletek Inger-gazdag környezet, fizikai és szociális felfedezés, a fizikai és társadalmi valóság megértése, az értékek és a normák rendszerének elsajátítása, hangszeres ismeretek elsajátítása. Érzelmi és szociális szükségletek Érzelmi biztonság, személyes önazonosság és önbecsülés, a család stabil egysége, szociális kapcsolatok hálója, fokozatos részvétel és önállóság, valamint annak szüksége, hogy a viselkedés terén meghúzzuk a határokat, a felnőttekkel való érintkezés, a hozzá hasonlókkal való érintkezés, érzelmi szükséglet és megbecsültség, felfedező szexuális találkozás és önismeret, védelem a képzeletbeli veszélyekkel szemben, játékos érintkezés. Lelki szükségletek Lehetőség az elcsodálkozásra, a belső béke érzésének lehetősége, fogékonyság a személyekkel és a dolgokkal való kapcsolatteremtésre, erkölcsi érzékenység, az élet értelmének keresése.
Bármilyen téren avatkozzunk is be, tudatában vagyunk annak, hogy fontos az, hogy képesek legyünk biztosítani a gyermekek és fiatalok e szükségleteinek kielégítését. Éppen ezért, mi marista nevelők, felelősek vagyunk azért, hogy odafigyeljünk a tevékenységi körünkben lévő minden egyes gyermekre és fiatalra. Annak érdekében, hogy ezt a feladatot minden nevelési körülményben, és mindegyik ország sajátosságai szerint megfelelően teljesítsük, vannak szakértő csoportok és/vagy megbízott személyek, akik ezt a nevelési intervenciót előmozdítják : • •
Iskolai téren például, találhatunk nevelési tanácsadókat, munkabizottságokat, szakembereket (pszichológusok, pedagógusok, iskolaorvosok, felügyelők...) Szociális téren, a nevelőtestületekben ott vannak a saját területükön képzett szakemberek is (szociálpedagógusok), akiket önkéntesek segítenek.
A központokat (intézményeket) igazgató bizottságok felelősek azért, hogy odafigyeljenek arra, hogy a saját központjukban valóban odaforduljanak a leginkább rászoruló gyermekek és fiatalok felé. Ennek érdekében, gondoskodnak a szükséges anyagi és emberi források biztosításáról, és arról, hogy e prioritás szerint megkönnyítsék központjuk megfelelő ellátását és szervezését. Valahányszor erre szükség van, lépjenek kapcsolatba az igazgatósággal és a nevelési munkánkat támogató központokkal.
23
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
3 A leginkább rászorultak iránti figyelem, marista szemlélet alapján »A legsérülékenyebb gyermekek és fiatalok mellett való döntés nagyon is ott volt a Marista Misszióban. Alapítónk elsősorban hozzájuk akart küldeni minket, anélkül azonban, hogy bárkit is kizárt volna«. Marcellin úgy döntött, hogy a gyermekek és fiatalok között él, szereti és neveli őket. Az ő példája nyomán úgy döntöttünk, hogy azokban a nevelési helyzetekben, melyekben jelen vagyunk, odafigyelünk a gyermekekre és fiatalokra, különösen azokra, akiknek erre leginkább szükségük van. Értjük azt, hogy feléjük fordított figyelmünket az ő saját személyes képességeiknek kell irányítaniuk, figyelembe kell vennünk lehetőségeiket, és emellett saját történetük aktív cselekvőivé, főszereplőivé kell tennünk őket, jogaik és feladataik elismeréséből kiindulva kísérjük őket, segítjük, hogy alapot vessenek saját környezetükben. Nem feledkezünk meg arról, hogy ezeket a leginkább rászorult, legsebezhetőbb gyermekeket választottuk, figyelmet fordítunk képességeikre, a korábbiaktól eltérő módon valósítva meg ezzel azt, hogy kapcsolatba lépjünk a másikkal. A nehézség ezzel nevelési tevékenységünk fontos tényezőjévé válik, anélkül azonban, hogy azt mi irányítanánk. A gyermekek és fiatalok iránti, marista alapon álló odafigyelést a következő vonások jellemzik : • • • • • • • • • • • • • • • •
Elsősorban a legnagyobb szükségben lévőket választjuk, a marista szociális intézményekben folyó tevékenység kibontakoztatásával, iskolai téren pedig határozott válaszokkal. Szeretjük a gyermekeket, mindegyiket éppúgy, de különösen a legsebzettebbeket. Különböző területeken való jelenlét, ami hiteles kapcsolatok kialakításához segít minket : az iskolában, az utcán, a szabadidős tevékenységekben, sportban, szociális hálókban. Érzékenység arra, hogy a másik lényegét megragadjuk, és empatikus kapcsolatot hozzunk létre. Egyszerűség a kapcsolatokban, Mária példája szerint, tevékenységi módunkban személyközeliek maradunk. Odafordulás a gyermekekkel és fiatalokkal való kapcsolatunkban, ami a velük való kommunikáció előmozdítására vezet minket. Megfigyelés, hogy felderítsük azokat a nehéz helyzeteket, amelyek felmerülhetnek. Hit a misszóban : úgy tekintünk a gyermekre és fiatalra, mint személyre és Isten gyermekére. A marista karizma eleven tanúi vagyunk. A marista intézményekben való jelenlétünknek, nevelőkként, Marcellin Champagnat műve folytatásának kell lennie, és azon szándékát kell megvalósítanunk, hogy a legnagyobb szükségben élőkhöz közel legyünk. Kísérjük minden személy nevelési folyamatait, mint vezetők és irányadók, tiszteletben tartva a személyes felelősséget és az egyéni döntésre való képességet. A befogadásban való jó szándékunknak meg kell tudnia könnyíteni a gyermekekkel és a fiatalokkal való találkozást. A nevelési gyakorlatban való bátorság, bátorság keresve a felmerülő szükségletekre való válaszok új formáit. Új, Új alternatív lehetőségeket kínálunk fel. Tudatosítjuk azokat az új realitásokat és közegeket, melyekben a mai gyermekek és fiatalok élnek, hogy szükségleteikre és félelmeikre találóbb válaszokat adhassunk. Kiemeljük a különbözőség értékét, mint a kölcsönös gazdagodás forrását. Elfogadjuk a fiatalokat olyanoknak, amilyenek, figyelembe véve a mai világ realitását. Az általunk kísért személyek érzelmi és lelki növekedését fejlesztjük.
24
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
4 Konkrét megvalósítások, a nehéz helyzetben lévő gyermekek és fiatalok felé való odafordulás terén A Tartomány Stratégiai Terve kihívásának elfogadása feltételezi azt, hogy gyakoroljuk a leginkább rászoruló gyermekek és fiatalok iránti figyelemre vonatkozó felelősségünket, minden olyan nevelési területen, ahol marista intézmény jelen van. Így tehát szociális tevékenységünk kibontakoztatása erre a felhívásra kíván válaszolni, megszilárdítva a már folyamatban lévő projekteket, és fejlesztve a legsebezhetőbb fiatalok között a jelenlét újabb módjait. Más felől, az iskolai nevelési intézményekben a jövőben fel kell tudnunk kínálni az átfogó fejlesztés lehetőségeit minden gyermeknek és fiatalnak, figyelembe véve mindegyikük szükségleteit. Vannak olyan konkrét tevékenységek, amelyeket tartományi szinten kell támogatnunk, ha valóban azt akarjuk, hogy a leginkább rászorult gyermekek és fiatalok felé fordulás a következő évek prioritása legyen. A teendők vonatkoztatási pontjai azok az alább említett személyek, akik felé ezek irányulnak : A GYERMEKEK ÉS A FIATALOK • • • • • • •
Sajátos programok létrehozása, hogy választ adjunk a feltárt szükségletekre, és hogy megelőzzük azokat. A fiatalokkal és a családokkal való megelőző tevékenységek terveinek elkészítése (írás-olvasás tanítás, sport, szabadidő...). Az interiroritás megtapasztalásának elősegítése a gyermekeknél és a fiataloknál. Vallásos élmények, és az élet értelme keresésének előmozdítása. A fiatalok kísérése a felnőtté válás útján, különösen nagy figyelmet szentelve a munkába való beilleszkedésük útjára. Előnyben részesíteni az osztályfőnöki tevékenység általi kísérést és az egyéni nevelési terveket, amelyben minden egyént saját helyzetének figyelembe vételével követnek. A fiatalok realitásaihoz való közelség új módjainak alkalmazása (szociális hálók).
A CSALÁDOK • • •
A családok bevonása a nevelés felelősségébe. Megteremteni azokat a helyeket, amelyekben a családokat kísérjük, és ahol gyermekeik neveléséhez eszközöket nyújthatunk. Szülői összejövetelek megvalósítása, ahol a gyermekek jogainak témáját tárgyaljuk, társadalmi, pszichológiai, egészségügyi, nevelési és jogi szempontból. Ezeknek az összejöveteleknek hármas céljuk van : hogy érzékennyé tegyük a szülőket és a nevelőket, hogy javítsuk a nevelés helyzetét a hátrányos helyzetű területeken, és hogy tájékoztassunk a törvény által nyújtott rendelkezésre álló segítségekről.
A NEVELŐK – A TANÍTÓK • • •
Szakemberek képzése, hogy az új szükségletekre választ adjanak. A csapatmunka fejlesztése. Az iskolai központokban a nevelési tanácsadók megerősítése. 25
Construir un món millor | Bâtir un monde meilleur
A NEVELÉSI INTÉZMÉNYEK • • •
• • •
• •
Szociális projektek kifejlesztése ott, ahol ezek hiányoznak, és a már meglévők megerősítése (szociális intézmény). Az iskolai intézmények és a szociális intézmények egymás közötti kapcsolatának létrehozása (a gyermekek és a dolgozók szintjén). Összehangolt és hálózatban végzett munka előmozdítása, akár a Tartományon belüli szinten, akár helyi szinten más egységekkel, a különböző területek intézményei és hivatalos szervek között : egészségügyi, nevelői, törvényhozói, jogi és gazdasági. Saját bizottságok létrehozása, hogy a leginkább rászorult gyermekekkel és fiatalokkal kapcsolatosan kidolgozzák a konkrét témákat. A különbözőségekre adott színvonalas válaszokhoz szükséges források (emberi, anyagi és gazdasági) biztosítása. A különbözőségre vonatkozó dokumentum kidolgozása minden egyes központban: szervezési aspektusok, források, módszertani megközelítések. A dokumentumnak eszközöket kell nyújtania a nevelőknek a nehézségekkel küzdő gyermekek és fiatalok felderítéséhez, kíséréséhez és irányításához. Iskolai szinten, amikor csak lehetséges, nyitott és befogadó módszertant kell beépíteni. A szervezés területén azon döntéseket kell előnyben kell részesíteni, amelyek megkönnyítik azt, hogy a különbözőségre jobban odafigyeljünk. Az egymással összefüggő programok egymáshoz illesztése, hogy elősegítsék a hatékony megelőzést mindazoknak a felemelkedésre irányuló tevékenységeknek, melyeknek célja a kirekesztő faktorok kiküszöbölése, a rosszul működő családmodellek módosítása, és a személy és a társadalom közötti kölcsönhatás képességének megerősítése.
2009-2012-es Tartományi Stratégiai Terv arra bátorít minket, hogy folytassuk utunkat a gyermekek és fiatalok között, különösen a leginkább rászorulók között. Olyan kihívás ez, amelynek mindig meg kell felelnünk, és ami ott van Missziónk meghatározásában : Átfogó nevelési segítséget nyújtani a gyermekeknek és a fiataloknak ; olyan szolgálat ez, mely a marista eszményből merít ihletet, melyben testvérek és világiak együttműködve, példájuk és a másikra irányuló figyelmük által biztosítják annak megvalósítását, különös odaadással a nehézséggel küzdő gyermekek iránt, bármilyen országban, és bármilyen jellegű intézményben. Az előttünk álló években, nevelési tevékenységünkben legyen elsőrendű fontosságú, hogy e kihívást elfogadjuk. Marcellin Champagnat a gyermekek és a fiatalok között élt, szenvedélyesen szerette őket, és nekik szentelte minden energiáját. A marista nevelők, ugyanebben a szellemben, a jelenlegi helyzetre érzékenyen, a különböző helyeken közel kerülnek a gyermekekhez és a fiatalokhoz, különösen is a leginkább rászorulókhoz. A nevelési intézményekben jelen lévő marista karizma és nevelési missziónk, arra szólít fel minket, hogy figyeljünk az idők jeleire, kerüljünk közel azokhoz a különféle realitásokhoz, amelyekben a gyermekek és a fiatalok élnek, figyeljünk arra, hogy mire van szükségük, és kínáljunk fel nekik újabb kedvező alkalmakat, hogy a személy minden dimenziójában növekedhessenek. Új horizontok a már ismert utak által, a leginkább rászorultak szolgálatában.
26