Alkol by Sebahattin KUŞ

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ Hazırlayan

Sebahattin KUŞ

TÜTÜN VE ALKOL PİYASASI DÜZENLEME KURUMU Ankara, 2012

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Hazırlayan

Sebahattin KUŞ

TÜTÜN VE ALKOL PİYASASI DÜZENLEME KURUMU Yayın No: 3

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Hazırlayan

Sebahattin KUŞ

Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Uzmanı

iii

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ Sebahattin KUŞ © T.C. TÜTÜN VE ALKOL PİYASASI DÜZENLEME KURUMU Tütün ve Alkol Kontrolü Daire Başkanlığı Yayın No: 3 ISBN: 978-605-5445-02-7 Bu kitabın tüm yayın hakları Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’na aittir. Kurumdan yazılı izin alınmadan kitabın hiçbir bölümü kısmen veya tamamen izinsiz kopya edilemez, basılamaz, elektronik ve mekanik bir şekilde çoğaltılamaz ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. Kapak Tasarımı: Meral POYRAZ Baskı: Pulat Basımevi Ltd. Şti. Gersan San. Sit. 2306. Sok. No: 66 Batıkent/ANKARA Tel: 0312 257 49 59 – Faks: 256 60 02 – web: www.pulatbasimevi.com Baskı Tarihi: Mayıs 2012 500 Adet Basılmıştır.

Kitapla ilgili her türlü görüş, öneri ve eleştiriler için elektronik posta adresi: sebahattin.kus@tapdk.gov.tr sebahattin.kus@gmail.com iv

ÖNSÖZ Dünya Sağlık Örgütü ve bilim insanlarının çalıĢmaları, alkol kullanımının insan sağlığını ciddi düzeyde bozucu etkilerini tüm delilleriyle ortaya koymuĢtur. Bunun yanı sıra, alkol kullanımının sosyal ve ekonomik yönlerden yıkıcı etkileri her geçen gün artmakta ve gün yüzüne çıkmaktadır. Alkol; suç iĢleme, trafik kazaları, aile içi Ģiddet ya da devlet kaynaklarının tüketilmesi yoluyla içen kiĢiden çok diğer insanlara da zarar vermektedir. Alkole maruz kalma arttıkça, bozulan yaĢam kalitesi üzerindeki etkisi de artmaktadır. Alkol sebebiyle azalan verimlilikten dolayı ekonomik etkililik zarar görmektedir. Alkol iliĢkili bir durumdan kaynaklı ölümün gerçek riski, basit bir Ģekilde bir ömür boyu tüketilen alkol miktarı, özellikle riskli olan çok alkol içildiği sarhoĢluk durumları ile artmaktadır. BaĢkasının alkol kullanmasından meydana gelen zararın, alkolden kaynaklı sosyal maliyetleri ikiye katlama ihtimali vardır. Bundan dolayı alkolün zararlı kullanımının harici etkisi ve maliyetleri, sigara içme (çevresel tütün dumanı) ile iliĢkili olan zarardan önemli derecede daha büyük olup, yasadıĢı maddelerin verdiği zarardan da çok daha büyük olabilmektedir. Avrupa, alkolün verdiği zararı azaltma eylemlerinin en önde giden aktörüdür. DSÖ Avrupa Bölgesi, 1992’de ve daha sonra yine 2000 yılında bir alkol eylem planını onaylayan ilk bölge olmuĢtur. 2001 yılında, gençler ve alkol hakkında bir beyannamenin kabul edilmesiyle sonuçlanan bakanlar düzeyinde bir alkol ve gençler konferansı Ġsveç’in Stockholm Ģehrinde düzenlenmiĢtir. 2005 yılında, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Komitesinin elli beĢinci oturumunda, eylem planındaki çekirdek ilke ve tedbirleri sürdüren ve güçlendiren bir Ģekilde eylem planı için alkol politikası çerçevesi hazırlanmıĢtır. 2006 yılında Avrupa Komisyonu, gençleri, çocukları ve doğmamıĢ bebekleri korumaya odaklanarak alkole bağlı zararın azaltılmasında; alkole bağlı karayolu kazalarının sebep olduğu yaralanma ve ölümleri azaltmada; yetiĢkinler arasında alkole bağlı zararı önlemede ve iĢyerindeki olumsuz etkiyi azaltmada; zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin etkisi hakkında bilgilendirme, eğitim verme ve farkındalığı arttırmada ve AB düzeyinde ortak bir kanıt temeli oluĢturma ve sürdürmede Üye Devletleri desteklemek için bir AB stratejisi bildirimini baĢlatmıĢtır. Nihayet, Dünya Sağlık Örgütü 63’üncü Dünya Sağlık Asamblesi, 2010 yılında WHA63.13 kararını kabul ederek, alkolün zararlı kullanımını azaltmak amacıyla küresel stratejiyi onaylamıĢtır. Dünya Sağlık Örgütü, Üye Devletleri küresel stratejiyi uygun bir Ģekilde kabul edip uygulamaya çağırmıĢtır. Alkolün zararlı kullanımını önlenmeyi ve azaltılmasını ve küresel stratejinin uygulanmasını v

öncelikli hedef olarak belirlemiĢ ve her düzeyde yeterli mali ve insan kaynakları sağlamayı gaye edinmiĢtir. Üye Devletler ile iĢbirliği yapmayı ve duruma göre alkolün zararlı kullanımının sebep olduğu kamu sağlığı problemlerine olan ulusal tepkileri güçlendirmeyi ve alkolün zararlı kullanımının azaltılması için küresel stratejiyi uygulamada Üye Devletlere destek vermeyi ve küresel stratejinin uygulanmasındaki ilerlemenin izlenmesini hedefleri arasına almıĢtır. Arzı kısıtlama tedbirleri (alkollü araç kullanma politikaları ve karĢı tedbirleri, alkol pazarlama politikaları, alkol vergileri, satıĢ noktası yoğunluğu ve satıĢ gün ve saatleri üzerindeki sınırlamalar, asgari satın alma yaĢı) ve talebi azaltma tedbirleri (sağlık hizmetlerinde ve iĢyerinde erken tespit ve kısa müdahaleler, tedavi ve rehabilitasyon programları) olarak tanımlanan alkol kontrolü stratejileri, alkole bağlı zararların nasıl azaltılacağı hususunda çözüm önerileri ortaya koymaktadır. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun 4733 sayılı Kanundan kaynaklanan alkol ve alkollü içkiler piyasalarını düzenleme ve denetleme temel görev ve yetkisinin, yine yasayla verilen alkol tüketiminden kaynaklanan kamusal, toplumsal ve tıbbi nitelikteki zararlı etkileri önleyici düzenlemeleri yapma ve gerekli tedbirleri alma görev ve yetkisi ile birlikte değerlendirilmesi gerekli olup, alkol kontrolü alanında yapılan ve yapılacak çalıĢmalarda yararlanılan ulusal ve uluslararası strateji belgelerine iliĢkin kaynaklar Tütün ve Alkol Kontrolü Daire BaĢkanlığı tarafından yapılan çalıĢmalar neticesinde kitap olarak yayınlanmaktadır. Alkol kontrolüne iliĢkin olarak ilki 2011 yılında basılan “ Dünyada ve Türkiye’de Alkol Kontrolü Politikaları” isimli kitap yayınlanmıĢtır. Kitapta, dünyada ve ülkemizde uygulanan alkol kontrolüne iliĢkin politikalar hakkında incelemeler yapılmıĢ ve konuya iliĢkin oldukça ayrıntılı bilgiler verilerek, ülkemizde alkol kontrolüne iliĢkin yapılan mevzuat düzenlemelerinin uluslararası dayanakları ve örnek ülke uygulamaları ortaya konulmuĢtur. Kurumumuz tarafından yine alkol kontrolüne iliĢkin yayınlanan bu ikinci kitapta ise; ülkemizin de içinde yer aldığı Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi ve küresel olarak Dünya Sağlık Örgütü Dünya Sağlık Asamblesi tarafından 1993 yılından baĢlamak üzere 2020 yılına kadar olan süreçte üye devletlere alkol kontrolünde yol gösterme amacı taĢıyan alkol kontrolü stratejileri ele alınmıĢtır. Bu kitap, Kurumumuzda alkol kontrolüne iliĢkin yapılacak düzenleme ve uygulama çalıĢmaları ile özellikle de Sağlık Bakanlığı ve Kurumumuzun koordinasyonunda yürütülen Ulusal Alkol Kontrol Programı ve Eylem Planı oluĢturma çalıĢmaları için önemli bir kaynak olma misyonu taĢımaktadır.

ĠÇĠNDEKĠLER 1.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993 ................................................................ 1

ALKOLLE ĠLGĠLĠ AVRUPA ġARTI (Avrupa Alkol Belgesi) 1995 ..................... 23

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005 ..................................................... 29

ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETĠLMESĠ Konsey Tavsiye Kararı 2000 ................................................................................. 53

KANDA MAKSĠMUM ALKOL YOĞUNLUĞU Komisyon Tavsiye Kararı 2001 ............................................................................................................ 73

GENÇLER VE ALKOL ÜZERĠNE BĠLDĠRGE (Stokholm Deklarasyonu) 2001 ............................................................................................... 83

ALKOLLE ĠLGĠLĠ ZARARA ĠLĠġKĠN TOPLULUK STRATEJĠSĠ 2001 ............... 91

GENÇLERĠN VE ÇOCUKLARIN ALKOL KULLANIMINA ĠliĢkin Konsey Tavsiye Kararı 2001 ............................................................................................... 99

DSÖ AVRUPA BÖLGESĠNDE ALKOL POLĠTĠKASI ÇERÇEVESĠ 2006 ........ 103

10. AVRUPA BĠRLĠĞĠ ALKOL STRATEJĠSĠ 2006 .................................................. 123 11. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI 1979-2008 ...................................... 143 12. DSÖ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJĠSĠ 2010 ................................................................................................ 157 13. KÜRESEL ALKOL POLĠTĠKASI KONFERANSI DEKLARASYONU 2012 ...... 197 14. AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 .................................................. 205

vii

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993

ÖZET Dünyada en fazla alkol tüketimi Avrupa’dadır. Eldeki verilere göre, 1990 yılında 26 Üye Devletin 15’inde kiĢi baĢna saf alkol tüketimi 8 litreyi aĢmıĢtır. 1950 ila 1980 arasında tüketimdeki hızlı büyüme döneminden sonra, 1980’lerin baĢında bir durgunluk ve denge dönemi söz konusuydu. 1980’lerin ikinci kısmında, eldeki verilere göre alkol tüketimi 26 Üye Devletten 10’unda artıyordu. 1989’dan bu yana, bazı orta ve doğu Avrupa ülkelerinde alkol tüketiminde hızlı bir artıĢ görülmektedir. Sağlık ve sosyal hizmetler, ulaĢım, iĢyeri ve ceza yargılama sistemleri, alkole bağlı zararın yükünü taĢımaktadır. Avrupa’nın bazı ülkelerinde, ekonomik yükün gayri safi milli hâsılanın (GSMH) % 2-3’üne karĢılık geldiği tahmin edilmektedir ve alkol 16-74 yaĢ aralığındaki ölümlerin % 8-10’undan sorumlu olabilir. Avrupa Alkol Eylem Planının amacı, Üye Devletlere alkol kullanımından doğan sağlık risklerini ve sosyal sonuçlarını önlemelerinde yardımcı olmaktır. Bunu yapabilmek için, iki Ģeye ihtiyaç vardır: genel alkol tüketimini azaltma ve yüksek riskli davranıĢlar ile mücadele etme tedbirleri. Planın hızlı bir etkisinin olmasını temin etmek amacıyla, derhal eyleme geçilmek üzere beĢ alan önerilmektedir: 1) Üye Devletlerde alkole iliĢkin kamu politikaları 2) Ortak eylem konusunda uluslararası kurumlar ile uzlaĢma / konsensüs 3) Sağlığı teĢvik edip destekleyen ortamlar 4) Temel sağlık hizmetleri 5) Destek sistemleri

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 4

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi: planın uygulamasının eĢgüdümünü sağlayacak; etkin bir uygun ortaklar ağı geliĢtirecek ve insan kaynaklarını ve mali desteği normal bütçesinden sağlayacaktır. Sürdürülen bir etkiye sahip olmasını temin etmek amacıyla, Eylem Planı 2000 yılına kadar sürecektir. BaĢarısı uluslararası örgütler, Üye Devletler ve hükümet ve ulusal ve yerel düzeydeki sivil toplum kuruluĢlarının taahhüt, destek ve aktif katılımına bağlı olacaktır.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993

GĠRĠġ

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993

Yüksek üretim, ticaret, tüketim seviyeleri ve kullanımı ile iliĢkili hasarın kapsamından dolayı alkol, Avrupa için belirli bir endiĢe kaynağı olup, Avrupa'yı yakından ilgilendirmektedir. Avrupa siyasi özgürlük eğilimi ve bunun orta ve doğu ülkelerinde siyasi ve iktisadi değiĢikliklerinin etkisini tahmin edememe ile karĢı karĢıyadır. Artan alkol tüketimine sebep olan çok sayıda güç ve etki vardır: bunlar arasında kentleĢme ve sanayileĢme; göç ve aile yapısındaki değiĢmeler; artan satın alma gücü ve alkolün fiili fiyatındaki düĢüĢ; daha fazla uluslararası seyahat; aĢırı Ģarap üretimi ve alkollü içkilerin yoğun pazarlaması bulunmaktadır. Alkol kullanımı ile iliĢkili problemlerin Ģiddeti (tamamı olmasa da çoğu önlenebilir olan) ve bağımlılık yapıcı özelliklerinden dolayı, alkol özel bir emtia olarak görülmelidir. Tüketimi azaltmak ve tüketimin azaltılmasıyla hastalık ve prematüre ölümleri azaltmak için etkin tedbirler alınabilir. Bunların ekonomik ve sağlık bakımından önemli faydaları vardır. Amaç ve hedefler konulabilir ve bunların ilerleyiĢi izlenebilir. Avrupa’daki birçok kiĢi için, alkol kullanma sosyal hayatın olağan bir parçasıdır. Bazıları sağlık sebeplerinden dolayı içmemeyi tercih etmelerine ve diğerlerinin de içememelerine rağmen, alkol kullanımı bir esenlik kaynağı olabilir. Önemli bir orandaki azınlık, aĢırı içmektedir ve bu da hemen her zaman zararlıdır. Ancak alkolün zararı hakkındaki sağlık mesajları, az içmenin pozitif faydalarını vurgulayan mesajlardan daha az etkiye sahiptir. Ayrıca alkole bağlı kazalar ve ailevi ve sosyal Ģiddet tehlikesinin olmadığı güvenli bir ortama da ihtiyaç vardır. Bir ülkedeki ortalama alkol tüketimi ile alkoliklerin sayısı arasındaki kuvvetli korelasyon, herhangi bir alkol politikasının temel gayesinin nüfusun tamamı genelinde tüketimi azaltmanın ve ayrıca yüksek riskli davranıĢları hedef almanın gerekli olduğunu göstermektedir. Gelecekteki alkol politikaları hakkında, 1991 yılında DSÖ Avrupa Bölge Ofisinin bir istiĢare mektubuna cevap veren 20 Avrupa ülkesinin tamamı, bir eylem planının geliĢtirilmesini talep etmiĢ ve 19 tanesi böyle bir planın derhal uygulanmasını istemiĢtir. Bu nedenle üzerine eylemin bir an önce baĢlayabileceği ve iki operasyonel aĢamada ileriye götürülebileceği dokuz stratejik hedef hazırlanmıĢtır. Tabi ki alkole bağlı problemler, yalnızca Avrupa ile sınırlı değildir ve alkol kullanımın verdiği zarara dair eylem de küresel bir endiĢedir.

6 6

KONTROLÜ 6ALKOL ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

AVRUPA’DAKĠ EĞĠLĠMLER Verilerin karĢılaĢtırılabilirliği ve doğruluğu hakkındaki sorunlara rağmen, 1950’den 1980’e kadar Avrupa genelinde kiĢi baĢı alkol tüketimi hızla arttı. 1980’lerin baĢında bir durağanlık dönemi vardı. 1980’lerin ikinci kısmında, eldeki verilere göre alkol tüketimi 26 Üye Devletten 10’unda artıyordu. 1989’dan bu yana, bazı orta ve doğu Avrupa ülkelerinde alkol tüketiminde hızlı bir artıĢ görülmektedir. Dünyadaki en fazla alkol üretimi, ihraç amaçlı ticareti ve tüketimi Avrupa’dadır. 1990 yılında eldeki verilere göre, 26 Üye Devletin 15’inde kiĢi baĢı yıllık tüketim 8 litre saf alkolü aĢmıĢtır. Bütün ülkelerde, kiĢi baĢı tüketim seviyeleri alkol kullanımından kaynaklanan sağlık, sosyal ve ekonomik problemler ile yoğun bir Ģekilde iliĢkilidir: Tüketim arttıkça, birçok sorun da artmaktadır ve tüketim düĢtükçe, diğer sorunlar da azalmaktadır. Bireyler için, artan tüketim ile birlikte sağlık sorunları riski ve doz yanıt iliĢkisi de artmaktadır. Bir bütün olarak Avrupa için alkole bağlı problemlerin sağlam tahminleri olmamasına rağmen, bireysel Üye Devletlerden gelen veriler alkolün: 1) kaybolan verimlilik sebebiyle önemli masrafların ve sağlık, sosyal refah, ulaĢım ve ceza yargılama sistemleri maliyetlerinin sebebi olduğunu göstermektedir. Ekonomik yükün, gayri safi milli hasılanın (GSMH) % 2-3’ü olduğu tahmin edilmektedir; 2) önemli sayıda hastalıklara sebep olduğunu, ölüm oranını arttırdığını (özellikle de prematüre ölümler) ve sağlık hizmetleri sistemlerine ağır bir yük yüklediğini göstermektedir. 16-74 yaĢ aralığındaki kiĢilerin ölümlerinin % 8-10’u ve hastaneye akut yatıĢların tamamının % 6-20’si alkole bağlı olabilmektedir. Önemli sağlık problemleri arasında artan kan basıncı ve serebrovasküler hastalıkları, kanser (kadın göğüs kanseri ve üst solunum yolları ve sindirim sistemi hastalıkları dâhil), karaciğer sirozu, psikolojik zarar ve bağımlılık yer almaktadır; 3) her üç trafik kazasından birinden fazlası ile iliĢkili olduğunu ve aile içi, eğlence ve iĢ kazalarından önemli bir faktör olduğunu göstermektedir; 4) suç, cinayet ve Ģiddet dâhil çoğu kamu düzeni sorunu ile ilgili olduğunu göstermektedir;

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI1993 1993 7 7 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993 7

5) ailelerin parçalanması, aile içi Ģiddet ve çocuk istismarının önemli sebeplerinden biri olduğunu sosyal refah sistemleri üzerine ağır bir yük yüklediğini göstermektedir;

6) iĢe gitmeme, kazalar ve azalan iĢ performansı sebebiyle verimlilik azalttığını göstermektedir; ve 7) tütün ve diğer maddelerin kullanımı ile iliĢkilendirildiğini ve hastalıkları ve ölüm oranlarını arttıracak Ģekilde bunlar ve diğer risk faktörleri ile birlikte hareket edebildiğini göstermektedir. Kanıtlar, bazı nüfus segmentlerinde alkolün koroner kalp hastalığına karĢı koruyucu olabileceğine iĢaret etmektedir. 35 yaĢ altı erkeklerde ve menopoz öncesi kadınlarda alkol içmenin koroner kalp hastalığına karĢı hiçbir önemli koruyucu etkisi bulunmamaktadır. Koroner kalp hastalığının koruyucu etkisinin çoğunun, örneğin günlük değil de çok daha az sıklıkla bir içki içerek, yani çok hafif içme ile kazanılabileceği görülmektedir. Alkole bağlı sağlık ve sosyal problemler, yalnızca aĢırı tüketim ve alkol bağımlılığı ile ilgili olmayıp, düĢük seviye alkol içmeden de kaynaklanmaktadır. Nüfus genelinde bu tür içicilerinin sayısının fazlalığından dolayı, sonuç olarak ortaya çıkan problemler toplum için en yüksek sağlık, sosyal ve ekonomik öneme sahiptir. EYLEM ĠHTĠYACI Avrupa’daki herkes için sağlık (HĠS) politikasındaki 17. Hedef: “2000 yılına kadar, tütün, alkol ve psikoaktif maddeler gibi bağımlılık yapıcı maddelerin sağlığa zarar verici Ģekildeki tüketimi, bütün Üye Devletlerde önemli oranda azaltılmıĢ olmalıdır” demektedir. Alt metin ise Ģöyle devam etmektedir: “Bu hedef, bu maddelerin tüketimi ve üretimine yönelik iyi dengeli politika ve programlar her düzeyde ve farklı sektörlerde:- zararlı kullanımı azaltmaya özel önem vererek alkol tüketimini % 25 azaltmak amacıyla uygulanırsa baĢarılı olabilir.” Bütün Üye Devletlerin bu hedefi gerçekleĢtirmesi için uluslararası, ulusal ve yerel düzeyde etkin eylem gerekli olacaktır. Son on yıldaki yetersiz ilerleme i) alkolün ciddi bir sağlık problemi olarak ve alkol eyleminin bilinmemesinden; ii) her düzeyde

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

kapsamlı, sağlık kamu politikalarının olmayıĢından ve iii) mevcut politikaların liberalleĢmeye giden bir eğilimde olmasından kaynaklanmıĢtır. Görece fiyatlardaki düĢüĢler ve bulunabilirlik üzerinde kontrollerin kaldırılması, alkol içmeye karĢı kamu tavırlarının yumuĢaması ve yoğun alkol pazarlaması ile bir arada var olmaktadır. Sonuç ise tüketimdeki artıĢtır. Pozitif eylem ve yaygın popüler destek olmadan, Üye Devletlerin hedeflerini baĢarma Ģansları düĢüktür. Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (tavsiye 1136, 1990), Avrupa Toplulukları Konseyi (86/C 184/02 1986; 90/C 329/01 1990 no.lu kararlar) ve Kuzey Ülkeleri Konseyi (A 1014/s, 1993 kararı) alkol politikaları ve programları ve DSÖ ile iĢbirliği çağrısı yapmıĢtır. STRATEJĠ AĢağıdakilerin kombinasyonu ile sağlığa zarar verici derecede alkol tüketiminde önemli bir azalma elde edilebilir: i) genel tüketimi azaltan nüfusa dayalı bir yaklaĢım ve ii) yüksek risk davranıĢlarını hedef alan yüksek risk yaklaĢımı. Nüfusa dayalı yaklaĢım gereklidir zira: i) genel bir azalma, bütün alkol içme seviyelerinde daha az probleme yol açar; ii) alkolik derecede içme ve problemleri, bu yaklaĢıma özellikle duyarlıdır ve iii)azaltan içme seviyeleri ve modellerinin etkileyici algılama ve kavrayıĢının önemli uzun vadeli kültürel sonuçları vardır. Hafif içmenin norm olduğu bir ortam, alkol tüketimi azaltmak için alkolik derecede içenler üzerinde baskı kurabilir ve böylece yüksek risk yaklaĢımının gücünü artırır. Yüksek risk yaklaĢımı, esas olarak, özel sorunları olan bireyleri belirleme ve onlara yardımcı olmak ile ilgilidir. Bu iki strateji tamamlayıcıdır. Nüfusun faydasına olan tedbirler, ilk olarak risk altındaki bireylere biraz motivasyon sunabilir, ancak hafif içmenin norm olduğu bir ortamda en nihayetinde alkol tüketimini azaltmak için alkolikler üzerinde baskı uygulamalıdır.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993

EYLEM ALANLARI Dokuz stratejik eylem alanı, hem alkol tüketimini önlemek hem de alkol tüketimi ile iliĢkili zararı yönetmek amacıyla hazırlanan Eylem Planına dâhil edilmiĢtir. Üye Devletlerdeki Politikalar Dengeli alkol politikalarının açık ve net önleyici bir değeri olduğu gösterilmektedir. Bütün Üye Devletlerin üretim, dağıtım ve reklam kontrolü ve sağlık eğitimi ve tedavi hizmetlerine çeĢitli derecelerde vurgu yapan alkol politikaları olmasına rağmen, bunların çok azı kapsamlıdır. LiberalleĢme birçok ulusal politika üzerinde baskı uygularken, doğu Avrupa’nın bazı bölgelerinde alkol üretimi ve dağıtımı üzerinden devlet kontrollerinin kaldırılması da bunları etkili bir Ģekilde kaldırmaktadır. Bütün Üye Devletlerin kendi alkol politikalarını korumaları için desteğe ihtiyacı vardır; öte yandan, kontrollerin kaldırılmıĢ olduğu ülkelerin özel yardıma ihtiyacı olacaktır. Etkin mevzuat tedbirleri; asgari alkol içme yaĢı, fiyat ve vergilendirme mekanizmaları ve bulunabilirlik ve pazarlama üzerinde kontrolleri içeren kapsamlı bir politika içerisine dahil edilmelidir. Hükümetler arası örgütler ile uzlaĢma / konsensüs Avrupa Topluluğu, Avrupa Konseyi ve Kuzey Ülkeleri Konseyi gibi hükümetler arası örgütlerin politikalarının pek çoğunun alkol tüketimi üzerinde önemli bir etkisi vardır. Örneğin, Avrupa Topluluğunun vergilendirme yönetmelikleri, bazı üye devletlerdeki (Danimarka, Ġrlanda, BirleĢik Krallık) alkol fiyatını düĢürürken, diğer bazı ülkelerde (Portekiz, Ġspanya) yükseltebilir. FarklılaĢan fiyatlar hâlihazırda örneğin Danimarka ile Almanya arasında önemli sınır ötesi ticaret oluĢturmadır ve bu durumun Avrupa Topluluğuna yakın ülkelerde de fiyatları düĢürmek için baskı oluĢturma ihtimali vardır. Hükümetler arası alkol politikasının geliĢtirilmesi ile ortaklar sağlığın teĢvik edilip desteklenmesine artan katkıları müzakere edebilmelidirler. Üye Devletlerin asgariden daha hırslı ya da sıkı olan politikalara sahip olma hakkı korunmalıdır.

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 10 10ALKOL KONTROLÜ 10 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Alkol ve konaklama endüstrilerindeki önleyici uygulamalar Alkol ve konaklama endüstrileri büyük ölçekli iĢveren ve ulusal kazanç ve gelir elde eden kuruluĢlardır. Avrupa alkol endüstrisi aynı zamanda büyük bir ihracatçıdır. Az sayıdaki firma, küresel alkol ticaretinin çoğunu kontrol etmektedir. Bundan dolayı, alkollü içkilerin pazarlanması ve dağıtımına yönelik politikalar için ortak bir yaklaĢımının müzakere edilmesi mümkün olmalıdır. Bu endüstrilerin önleme (örneğin, daha güvenli içki içme mekanlarını teĢvik etme ve içkili araç kullanımını caydırmada), içki kullanımı ve hamileliğin tehlikeleri hakkında eğitim verilmesinde ve çalıĢanlar için alkol politikalarının geliĢtirilmesinde bir menfaati vardır ve ilgilenmektedir. Reklam yasak ve kısıtlamaları ile desteklenir bir Ģekilde alkollü içkilerin pazarlamasında kendinden düzenleme için Avrupa ve uluslararası uygulama kanun ve kurallarının geliĢtirilmesi gereklidir. Sağlığı teĢvik eden ortamlar Ev, okul, iĢyeri ve sağlık hizmetleri tesisleri, sağlıklı davranıĢı teĢvik etme, sosyal desteği arttırma ve hafif içmeyi onaylayan tavırları güçlendirme fırsatları sunmaktadır. DSÖ Sağlıklı ġehirler, Sağlığı TeĢvik Eden ġirketler, Sağlığı TeĢvik Eden Okullar ve Sağlığı TeĢvik Eden Hastaneler gibi Avrupa genelindeki ağlar aracılığıyla ve ayrıca aile sağlığı ve gençlerin alkol tüketimine yönelik programlara odaklanarak planlar geliĢtirilmeli ve uygulanmalıdır. Topluluk eylemi Topluluk programları ve her türlü yerel eylemler, daha sağlıklı yaĢam tarzlarını desteklemenin ve alkol satıĢı ve kullanımını değiĢtirmek için halk ve siyasi desteği elde etme ve sağlamanın önemli bir yoludur. Yerel politikanın geliĢtirilmesine ilaveten, yerel eylem de ulusal ve hatta uluslararası politikalar üzerinde güçlü bir etki tesis edebilir. Kapsamlı topluluk programlarının kalp hastalığını azalttığı ve zararlı alkol kullanımını önleme desteğini artırdığı görülmektedir. Her topluluk önleyici eylem için potansiyele sahiptir ve yerel eylemi cesaretlendirmeye, güçlendirmeye ve desteklemeye daha fazla çaba gösterilmelidir.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993

11 11

Daha güvenli alkol içme Alkolün verdiği zarara karĢı kitle iletiĢim kampanyaları, yalnızca alkol içenler üzerindeki potansiyel etkisi bakımından değil olmayıp, aynı zamanda alkol satıĢı ve kullanımı üzerindeki kontrolün lehine de kamu davranıĢlarını arttırmaktadır. Eğitim programları ve kitle iletiĢim kampanyalarının, alkol sanayisi tarafından yapılan pazarlama üzerinde uygulanacak daha sıkı kontroller ile desteklenmediği sürece baĢarılı olma ihtimali düĢüktür. Bu tür programlar, aĢırı alkol kullanımının tehlikelerinden ziyade azaltılmıĢ tüketimin avantajlarını sunmalıdır. Sağlık hizmeti sistemleri Geleneksel olarak alkol problemlerinin yönetiminde yer alan sağlık hizmetleri sistemleri, alkol iliĢkili zararın tespiti ve önlenmesinde daha büyük bir rol oynamalıdır. Bu özellikle de temel sağlık hizmetleri bakımından doğrudur, ancak hastaneler için geçerli olmalıdır. Temel sağlık hizmetleri, alkolik olma riskindeki bireyleri belirlemek ve onlara tüketimi azaltma konusunda yardımcı olmak için önemli bir ortamdır. Ayrıca aile ve kendi kendine yardım gruplarının da önemli bir destekçisi olup, yerel topluluklar için kamu sağlığının bir savunucusu olarak hareket etmektedir. Temel sağlık hizmetlerine dayalı bir yüksek risk stratejisi nüfusa dayalı giriĢim ve inisiyatiflerinde de tamamlayıcısı olabilir. Temel sağlık hizmetlerinin müdahalesi, bireysel alkol tüketimini % 25 ila 35 arasında ve aĢırı içicilerinin oranını da % 45 oranında azaltmaya yardımcı olabilir. Sosyal refah sistemi Sosyal refah sistemi, çoğu kez, alkol kullanımı ile iliĢkili problemler ile ilk temas eden sistemdir. Hem içki alıĢkanlığı riskindeki bireyleri ve aileleri belirleme ve onlara yardımcı olma bakımından hem de yerel topluluklar için önde gelen refah savunucusu olarak iĢlev görme bakımından önemlidir. Sosyal refah sistemindeki çalıĢanları alkol sorunları ve uygun tepki ve müdahaleler konusunda eğitmek ve bunların savunuculuk rolleri için yoğun destek sağlamak acil bir ihtiyaçtır.

12 12

12 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Ceza yargılama sistemi Uyarı, tutuklama, ceza verme, mahkumiyet, göz altı ve Ģartlı tahliye ve salıverme sonrası yardım aracılığıyla ceza yargılama sisteminin iĢ yükünün önemli bir kısmı alkol ile ilgilidir. Topluluk eğitimi aracılığıyla alkol problemlerinin hafifletilmesi ve alkollü araç kullanımı, aile içi Ģiddeti, kamu düzeninin bozulması, kasti olmayan yaralanmalar ve cezai yaptırım gerektiren fiillerin önlenmesi için kapsamlı fırsatlar bulunmaktadır. Alkol sorunlarına dair eğitim verme ve ceza yargılama sisteminde uygun tepki ve yanıtlar verme ve o sistemin topluluk eğitimine yönelik rolüne yoğun ve kapsamlı destek verme hususlarında acil bir ihtiyaç söz konusudur. DSÖ AVRUPA BÖLGE OFĠSĠNĠN ROLÜ Avrupa Herkes Ġçin Sağlık (HFA) hedefi 17’nin baĢarılması için zaruri bir gereksinim, alkol tüketiminin bilinmesi ve alkol tüketimine ciddi bir sağlık problemi olarak yaklaĢılmasıdır. Eylem Planının baĢarılı bir biçimde teĢviki ve desteklenmesi, Üye Devletlerin taahhüt, bağlılık ve faal katılımına dayalı olacaktır. Eylem Planına yüksek görünürlük vermek ve uluslararası iĢbirliği için gerekli siyasi desteği göstermek amacıyla Eylem Planı için yeterince kaynak ve zaman tahsis edilmelidir. Bu Ģekildeki eylem, sürdürülebilir ve yeknesak bir Avrupa hareketine yol açacak ve materyal ve tecrübe paylaĢımı aracılığı ile kaynakların etkin bir Ģekilde kullanımını temin edecektir. BaĢarılı uygulama, ulusal ve yerel mevkidaĢlar, hükümetler arası örgütler ve Avrupa, ulusal ve yerel sivil toplum grupları ve ortaklarının ortak çalıĢmasını gerekli kılacaktır. Bölge Ofisi, alkol kullanımının verdiği zararı önleme yetkisine uygun olarak Eylem Planının uygulanmasının uluslararası koordinasyonunda liderliği üstlenecektir. Sorumlulukları Ģunları içerecektir: Eylem Planının geliĢtirilmesi ve uygulanması konusunda Üye Devletler ile istiĢarelerde bulunma ve tavsiyeler verme; uluslararası, ulusal ve yerel düzeydeki ortaklıkları müzakere etme; her bir üye devlette araĢtırma, istiĢare ve kaynakların geliĢtirilmesi için ağlar tesis ve idame ettirme; ilerleyiĢi izleme ve değerlendirme ve sonuçları Bölge Komitesine rapor etme. Bölge Ofisinin dört ana rolü olacaktır: Savunuculuk ve gündem belirleme DSÖ her düzeyde faaliyeti canlandırma ve kamu sağlık ittifaklarını kurma yolu olarak Eylem Planını aktif bir Ģekilde destekleyip teĢvik edecek ve yayacaktır. Bölge

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI 1993 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI1993 1993 1313 13

Ofisi, yeni ağların Eylem Planı ile bağlantısını amaçlayacaktır. Destekleyici ortam ve çevreleri büyütmek ve desteklemek amacıyla iĢbirliği yapan ağları aracılığıyla uygulamayı teĢvik edecektir. Tabip, hemĢire ve eczacılar birliği, Avrupa Bölgesi Kamu Sağlığı Okulları Birliği (ASPHER) gibi eğitim kuruluĢları ve grupları gibi mesleki örgütler ile iliĢki içerisinde, Ofis çekirdek müfredat, asgari standartlar ve eğitim faaliyetlerinin geliĢtirilmesini ve temel sağlık hizmetleri ve sosyal refah ve ceza yargılama sistemlerinde model programlarının uygulanmasını temin etme bakımından ön ayak olacaktır.

Avrupa Toplulukları Komisyonu, Avrupa Konseyi ve Kuzey Ülkeleri Konseyinin faaliyetlerinin alkole bağlı zarara uyumlu ve ortaklaĢa bir tepki geliĢtirecek Ģekilde, karĢılıklı olarak destekleyici ve uygun zamanlı olmasını temin etmek amacıyla bahsi geçen Komisyon ve Konseyler ile yakın iĢbirliği yollarını arayacaktır. Ofis, Avrupa ülkeleri arasındaki iĢbirliğini kolaylaĢtırmaya ve uluslararası ve ulusal sivil toplum örgütleri ile aktif olarak çalıĢmaya devam edecektir. Arabuluculuk DSÖ uluslararası alkol endüstrisi ile diyalog tesis edecektir. Hükümetler arası örgütler ile iĢbirliği içerisinde, uluslararası medya tarafından yapılan reklamları kısıtlayan mevzuat ile desteklenerek, alkollü içkilerin pazarlamasının kendiliğinden düzenlenmesi için bir uygulama kurallarını geliĢtirmeli ve desteklemelidir. Bir Avrupa önleme kampanyası baĢlatmak için hükümetler arası örgütler ile kuvvet birliği yapmalıdır. Bilgi ve politika istiĢarelerinin dağıtılması Hâlihazırda, Bölge Ofisi alkole iliĢkin epidemiyolojik, sosyal, politika ve program mevzularını kapsayan çok sayıda çalıĢma ve rapor yayınlamıĢtır. Ayrıca Avrupa genelindeki diğer kaynaklardan da kapsamlı bir bilgi mevcuttur. Bu materyallerin düzenli aralıklar ile güncellenmesini ve hedef siyasi, idari ve mesleki karar alıcılara, program uygulayıcılarına ve çalıĢanlarına ulaĢmasını sağlamak amacıyla etkin bir strateji geliĢtirilecektir. Ofis, alkol politikası hakkındaki danıĢmanlık hizmetlerini geniĢletecek ve eğitim materyalleri, topluluk eylem projeleri kılavuz ve el kitapları ve temel sağlık hizmetleri ve sosyal refah ve ceza yargılama sistemleri için eğitim kaynaklarının değiĢ tokuĢunun yapıldığı bir takas odası iĢlevi görmek amacıyla bir bilgi merkezleri ağı önerecektir.

14 14

14 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

AraĢtırma ve geliĢtirmenin teĢvik edilmesi Mevcut durumda eriĢilebilir ve kullanılabilir olan kapsamlı bilimsel bilgiler, Eylem Planının geliĢtirilmesi ve uygulanmasında kullanılacak ve bilgi tabanını geniĢletmek amacıyla bir strateji desteklenecektir. Bölgenin çeĢitli kısımlarını temsil eden ve ilgili bilgi ve disiplinleri kapsayan mükemmellik merkezleri kurma amacıyla, Eylem Planını desteklemek için bir araĢtırma ve geliĢtirme merkezleri ağı önerilmektedir. Bu ağ, veri toplama ve analizini iyileĢtirmek ve araĢtırma ve geliĢtirmeyi güçlendirmek amacı taĢıyan bir stratejiyi destekleyecektir. HEDEFLER, GÖSTERGELER VE DEĞERLENDĠRME Hedefler Avrupa için belirlenmiĢ olan Hedef 17, zararlı kullanımı azaltmaya özel önem vererek, 1980 ile 2000 yılları arasında bütün Üye Devletlerdeki alkol tüketiminin % 25 azaltılması çağrısını yapmaktadır. Ofis bölgesel, alt bölgesel, ulusal ve yerel düzeylerde zararı azaltmak amacıyla ayrıntılı hedeflerinin geliĢtirilmesini destekleyecektir. Bu tür hedef alanları yaralanma, kaza ve alkollü araç kullanımı oranlarını ve karaciğer sirozu gibi seçilen hastalıklarının yaygınlığını içerecektir. BaĢarı göstergeleri Ġlk önceliklerden biri yerel, ulusal ve uluslararası kullanım için hedef, gösterge ve izleme ve raporlama sistemleri üzerinde bir mutabakat sağlamak olacaktır. Mevcut bilgiler tabanı güçlendirilecek ve düzenli olarak güncellenecektir. Verilerin ölçülebilirliği ve verilere eriĢilebilirlik, hedefleri belirleme ve göstergeleri seçme kriterleri olacaktır. Litre bazında kiĢi baĢı yıllık saf alkol tüketimi, ilerleyiĢi ölçmek ve mukayeseler yapmak için yararlı bir gösterge olarak kalmaya devam edecektir. KarĢılaĢtırılabilirliğe izin verecek baĢka ilgili göstergeler geliĢtirme konusunda ilave çalıĢmalar baĢlatılacaktır. Değerlendirme Eylem Planının uygulanmasının izlenmesi için bir süreç ve etki değerlendirme çerçevesi kullanılacaktır. Bireysel projeler hazırlama ve yürütmedeki ilerleyiĢ, her

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI 1993 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI1993 1993 1515 15

bir proje için belirlenmiĢ olan hedef, faaliyet ve zaman ölçeklerine kıyasla değerlendirilecektir. Hedeflere ulaĢılmasına katkıda bulunmuĢ veya bu hedeflere ulaĢılmasını engellemiĢ olan faktörleri belirlemek için nicel ve nitel göstergeler kullanılacaktır. KAYNAKLAR Üye Devletlerin aktif bir Ģekilde dâhil olması, uluslararası düzeyde kuvvetli destek ve savunmanın verilmesi; ülke ve ülkeler arası projelere uzmanlık, zaman ve para taahhütleri ve ulusal, bölgesel ve yerel seviyelerde ortaklıklarının tesis edilmesi gerekli olacaktır.

Bölge Ofisi, yeni kurulan alkol, tütün ve madde/uyuĢturucu biriminin çalıĢmasının bir parçası olarak normal bütçesinden personel ve finansman sağlayacaktır. Bu husus, DSÖ’nün temin edebileceği siyasi görünürlük değeri ve sunabileceği veritabanı ve uzmanlık ağlarına ilaveten olacaktır. Ancak tam uygulama yalnızca ilave kaynaklar ile üstlenilebilir ve yerine getirilebilir. Üye Devletlerin bazıları hâlihazırda yardım teklifinde bulunmuĢtur ve diğer devletlerden bu Ģekilde hareket etmesi istenecektir. Daha fazla kaynak elde edildikçe ve eriĢilebilir oldukça, çalıĢma önerilen hedeflerin ilerisine geniĢletilebilir. OPERASYONEL AġAMALAR Eylem Planı iki aĢamada tamamlanacaktır. 1995 yılına kadar olan AĢama 1 için beĢ çıktı/sonuç önerilmektedir: bunlar mevcut alkol politikaları ve programlarının durumu, bunların kamu sağlığı bakımından etkinliği ve erken uygulamanın elveriĢliliği ve fizibilitesi ıĢığında seçilmiĢtir. Her bir çıktı için, bir dizi faaliyet planlanmaktadır. Bu faaliyetlerin uygulanması yeterli kaynaklarının kullanılabilirliği ve elveriĢliliğine bağlı olacaktır. AĢama II, daha fazla kaynak kullanılabilir hale gelir gelmez baĢlayacaktır. Ġlk beĢ çıktı, aĢağıdaki Ģekilde özetlenmektedir: Üye Devletlerdeki Alkol Politikaları Politika geliĢtirme Ulusal alkol politikaları, alkol kullanımı ve alkol problemlerinin yeni anlayıĢını ve algılamasını, alkol politikalarının hazırlandığı ve uygulandığı iktisadi, siyasi ve içtimai bağlamlarda değiĢen uluslararası bir çevre ve geliĢmeler olup sürekli bir değiĢim sürecindedir.

16 16

16 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Bu değiĢimler ile kazanılan tecrübeler ve alkol politikalarını yeni bağlamlara uyarlamadaki yenilikler, sürekli olarak değerlendirilmeli ve paylaĢılmalıdır. KarĢılaĢtırmalı çalıĢmalar yürütülecek ve tecrübeler paylaĢılıp değerlendirilecektir. Bu ise yerel/alt bölgesel temelde yapılabilir. Alkollü içkilerin pazarlanması ve satıĢının kendiliğinden düzenlenmesi için uluslararası uygulama kurallarının geliĢtirilmesi amacıyla, alkol ve konaklama endüstrileri ile diyalog tesis edilmesi gereklidir. Kendi kendine düzenleme, kısıtlayıcı/yasaklayıcı mevzuat ile tamamlanmalıdır. Alkol ve konaklama endüstrileri ile diyalog, endüstrilerinin pazarlama uygulamaları hakkındaki çalıĢmalar ve kendi kendine düzenleme tecrübeleri ile desteklenecektir. Alkol ve Kamu Politikası Projesi Kapsamlı bir rapor olan Kamu Sağlığı Perspektifinde Alkol Kontrolü Politikaları ilk olarak 1975 yılında yayınlanmıĢtır. Bu yayının Avrupa’da ve dünyanın diğer bölgelerinde alkol politikasının geliĢtirilmesinde büyük bir etkisi olmuĢtur. Bir DSÖ ĠĢbirliği projesi olan Alkol ve Kamu Politikası projesi, yaklaĢık yirmi yıldan bu yana kamu sağlığı perspektifinden alkol politikasını yeniden değerlendirmektedir. Proje, Avrupa Alkol Eylem Planı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve projenin bulguları 1995 yılı itibariyle yayınlanacaktır. Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri için politika desteği Orta ve doğu Avrupa ülkelerindeki yeni ekonomik, politik ve sosyal geliĢmeler, alkol politikalarının gözden geçirilmesi ve yeniden yapılandırılması ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Orta ve doğu Avrupa'nın birçok ülkesinde, alkol kullanımı ve alkol problemleri artmaktadır. Bu ülkelerin kapsamlı alkol politikaları oluĢmasına yardım olacak çalıĢmalara ve tecrübelerden çıkarılan derslere özel bir önem verilecektir. Baltık Denizi etrafındaki sosyal problemler hakkında bir çalıĢma olan Baltica Projesine sürekli destek verilecektir. Alkol kullanma ve alkollü araç sürme Avrupa kampanyası Alkollü/sarhoĢ araç sürmeye karĢı bir medya kampanyası önerilmektedir. Kampanya DSÖ, Avrupa hükümetler arası örgütleri, Avrupa kitle iletiĢim kuruluĢları, Avrupa sivil toplum örgütler, özel sektör ve Üye Devletler ile paralel bir Ģekilde düzenlenebilir.

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI PLANI AVRUPA ALKOL 1993 17 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI1993 1993 17 17

Hükümetler arası örgütler ile uzlaĢma / konsensüs Ortaklık istiĢareleri

Azaltılan alkol tüketimi aracılığı ile sağlığın teĢvik edilmesi için Avrupa Toplulukları Komisyonu gibi hükümetler arası örgütlerin desteklerini kazanmak amacıyla bu tür örgütler ile bir dizi istiĢareler öngörülmektedir. IGO [Hükümetler Arası Örgütler] alkol politikasının gözden geçirilmesi Avrupa’nın önde gelen hükümetler arası örgütlerinin alkol ile ilgili politikalarının gözden geçirilmesi planlanmaktadır. Bu gözden geçirme, hükümetler arası örgütleri ile yapılacak istiĢareler için temel teĢkil edecek ve Üye Devletleri bu tür örgütler ile birlikte alkol politikaları geliĢtirme ve oluĢturma fırsatları hakkında bilgilendirecektir. Sağlığı teĢvik eden ortamlar Topluluk müdahale gösteri projesi Kapsamlı topluluk programlarının, Avrupa’daki kardiyovasküler hastalığın kontrolünde pozitif bir etkisi olduğu gösterilmektedir. DSÖ iĢbirliği projesinin bir parçası olarak alkol kullanımının verdiği zararı azaltmak amacıyla benzeri kapsamlı topluluk programlarına destek verilmesi planlanmaktadır. Topluluk ve belediye alkol eylemi kılavuz ilkeleri Zararlı alkol kullanımına topluluğun tepkileri hakkında yürütülmekte olan çalıĢmalar ve diğer yayınlanan materyaller, topluluk ve belediye eylem projelerinin geliĢtirilmesine yardımcı olmak amacıyla kılavuz [ilkeler] ve eğitim materyalleri hazırlamak için temel teĢkil etmektedir. Kentsel alkol eylemi Sağlıklı ġehirler Projesi, DSÖ proje ağında yer alan Ģehirlerin kilit bir problem alanındaki meseleleri tanımlamada ve bu tür meseleler ile ilgilenmek ve yanıt vermek için politika ve programlar geliĢtirmede iĢbirliği yaptıkları bir dizi çoklu Ģehir eylem planlarını ihtiva etmektedir. Alkol ile ilgili çoklu Ģehir eylem planı, DSÖ’den uygun destek ile üstlenilmektedir.Alkol, tütün ve uyuĢturucuya dair ortak eylem planlarına özel önem verilecektir.

18 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Sağlıklı iĢyerleri Sağlığı TeĢvik Eden ġirketler Projesi ile alkolden arındırılmıĢ iĢyerleri için Avrupa genelinde bir çaba ve teĢebbüsü baĢlatmak amacıyla sendikalar, iĢveren örgütleri ve seçilen Ģirketler ile irtibatı güçlendirmeye dikkat edilecektir. Temel sağlık hizmetleri Sağlık çalıĢanları ile istiĢareler Tabip, hemĢire, eczacı ve diğer temel sağlık hizmetleri personellerinin ulusal birlikleri, bu meslekler arasında alkol sorunlarının farkındalığını artırmada ve eğitim ve bakım hizmetlerinin verilmesinde değiĢiklikleri teĢvik etmede mühim bir rol oynayabilir. Bu birliklerin aktif desteğini sağlamak amacıyla bunların temsilcileri ile bir dizi istiĢareler planlanmaktadır. Alkol, tütün ve uyuĢturucuya karĢı kombine bir yaklaĢım öngörülmektedir. Eğitim materyalleri Genel olarak, tıp ve hemĢirelik okulları alkol, tütün ve uyuĢturucu meselelerine görece düĢük öncelik vermektedir. Temel sağlık hizmetleri aracılığıyla tespit, teĢhis ve kısa müdahalelere etkin bir yaklaĢımı temin etmek için mesleki eğitimde bir değiĢime ihtiyaç olacaktır. Eğitim modülleri ve materyaller ve eğitim dersleri ile desteklenen temel ve sürekli eğitim kılavuzları planlanmaktadır. Temel sağlık hizmetleri geliĢtirme Eğitim için ve temel sağlık hizmetlerinde izleme ve müdahale programlarının uygulanması için ve ayrıca temel sağlık hizmetlerinin savunuculuk rolünü kolaylaĢtırmak ve güçlendirmek amacıyla desteğe gereksinim duyulmaktadır. Mesleki birliklerinin dâhil olması ile bu destek elde edilecektir. ĠĢbirliği çalıĢmaları Ġki DSÖ iĢbirliği çalıĢması desteklenecektir: Ġlki 1993 yılında tamamlanacak olan, Sosyal bir Hareket olarak Uluslararası Anonim Alkolikler ĠĢbirliği ÇalıĢması adında devam etmekte olan bir projedir; 1993 yılında baĢlayacak olan ikincisi ise zararlı alkol tüketimi olan kiĢilere müdahale/yanıt verecek olan temel sağlık hizmetlerinin kapasitesini arttırmak amacıyla bir stratejiler çalıĢmasıdır.

Destek sistemleri

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI1993 1993 1919

Eylem Planının Pazarlanması Avrupa Alkol Eylem Planının yayınlanması ve aktif dağıtımı gerekecektir. Eylem planının uygulanmasını destekleyen bilimsel kanıtlar hakkında bir dizi kilit makale ve yazılar yayınlanacak ve dağıtılacaktır. Avrupa alkol konferansı Alkol kullanımının verdiği zararı önlemeye ilke ve stratejiler hakkında bir mutabakata varmak amacıyla 1995’in baĢları için bir Avrupa alkol konferansı önerilmektedir. Konferans, Eylem Planına yüksek görünürlük sağlayacak ve uygulanmasına güç ve hız kazandıracaktır. Katılımcılar arasında her bir Üye Devletin çeĢitli bakanları, hükümetler arası örgütler, sivil toplum örgütleri ve kamu ve özel sektördeki ve gönüllü kesimden diğer ortaklar bulunacaktır. Konferansın arka plan makale ve yazılarının hazırlanması Alkol ve Kamu Politikası Projesi tarafından desteklenecektir. Ġzleme ve değerlendirme Avrupa’daki alkol eyleminin değerlendirilmesi ve izlenmesi, eylem planını desteklemek için oluĢturulmakta olan bir değerlendirme kitapçığına dayanacaktır. AraĢtırma ağı Eylem Planına besleme yapmak amacıyla bir araĢtırma merkezleri ağı geliĢtirilecektir. AraĢtırma merkezleri ile yapılacak iĢbirliği, veri toplama ve analizini iyileĢtirecek, uluslararası karĢılaĢtırmalı araĢtırmayı mümkün hale getirecek ve Üye Devletlerdeki kaliteli alkol araĢtırmalarını cesaretlendirecektir. Savunma ağı Eylem Planı ile uyumlu olarak, yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde sivil toplum eylemini desteklemek için bir alkol ve sağlık savunma grupları ağı gereklidir. DSÖ bu ağın oluĢturmasında yardımcı olacak ve basım / yayınlar ya da diğer iletiĢim formlar aracılığıyla aktif dağıtım Ģeklinde destek verecektir.

20 20

20 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

MevkidaĢ ağı Tecrübeleri paylaĢmak, faaliyetleri planlamak, eylemleri değerlendirmek ve ulusal ve topluluk düzeylerindeki eylem için uluslararası destek vermek amacıyla Avrupa Alkol Eylem Planı için bir ulusal mevkidaĢlar ağı tesis edilecektir. Eylem Planının 2. AĢaması Eylem Planının ikinci aĢaması 1996’dan 1999’a kadar olan süreyi kapsayacaktır. Bir dizi aĢama 1 projeleri 2. aĢamada da devam ediyor olacaktır. Buna ilaveten, aĢama 2 aĢağıdaki projelerinin bazılarına ya da tamamına odaklanacaktır: Destekleyici çevreler ve topluluk projeleri Eylem Planları Sağlığı TeĢvik Eden Okullar Sağlığı TeĢvik Eden Okullar Projesi için alkol, tütün ve uyuĢturuculara dair bir öğe önerilmektedir. Sağlığı TeĢvik Eden Hastaneler Sağlığa yönelik hedefler ve yapılar geliĢtirmek amacıyla hastaneler için fırsatlar sağlayacak bir proje geliĢtirilmektedir. Bu proje, alkol ile ilgili olmaları için hastane uygulamalarını ve servislerini etkilemek amacıyla fırsatlar sağlayacaktır. Gayriresmî kontroller Aileler ve komĢular aracılığıyla olan gayriresmî kontroller, yaĢam tarzlarında topluluk kapsamında değiĢikliklerin yapılabilmesi için önemli anahtarlardır. Gayriresmi kontrollerin nasıl güçlendirileceğini araĢtırmak amacıyla bir proje yapılacaktır. KiĢisel becerileri geliĢtirme Ortak bir eğitim mesajı Üye Devletler arasındaki alkol içme uygulamaları hakkındaki eğitimsel mesajlarda farklılıklar bulunmaktadır. Bu mesajların ortak bir bilimsel temelden yoksun olduğu görülmektedir. Üye Devletler için uygun olan mesajların geliĢtirilmesine ihtiyaç vardır. Kampanya planlama, materyal geliĢtirme, medyaya eriĢimin temin edilmesi

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI PLANI AVRUPA ALKOL 1993 21 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI1993 1993 21 21

ve ayrıca materyalinin kendisinin paylaĢılması konularında uluslararası düzeyde uzmanlık geliĢtirilmesi gereklidir. Avrupa genelinde gençlerin alkol içmesine odaklanan eğitimsel bir kampanya pratik iĢbirliğini sınamak amacıyla kullanılabilir. Çok uluslu görünürlük ve kamu eğitim programı Avrupa Toplulukları Komisyonu Bakanlar Konseyi bir alkol bilgi giriĢimi önermiĢtir. Halkın alkol sorunlarına olan farkındalığını arttırmak ve Alkol Eylem Planı temasını desteklemek için ortak bir proje önerilmektedir. Bu proje kapsamında birkaç ülkede kullanılmak üzere tanıtım ve eğitim materyalleri ve ayrıca uydu kanallarında kullanılacak televizyon materyallerini içermektedir. Eğitim ve kaynak merkezi Eylem Planının bir amacı, Üye Devletler tarafından farklı kültür ve ortamlara uygun bilgi ve eğitime verilen önceliğini artırmak olmalıdır. Buna ilaveten, Bölge genelinde çeĢitli topluluk eylem materyalleri geliĢtirilmiĢtir. Bunlar arasında tanıtım materyalleri, kendi kendine yardım kılavuzları, eğitim materyalleri, yerel kaynak çalıĢmaları ve bibliyografiler bulunmaktadır. ÇeĢitli topluluk ve eğitim materyallerine, pazarlama materyalleri ve uzmanlıklara eriĢiminin verilebileceği bir bilgi ve eğitim merkezi tesis etmek amacıyla karĢılık ayrılması gereklidir. Sağlık hizmetlerinin yönünü yeniden belirleme Tedavi modeli çalıĢmaları ÇeĢitli Üye Devletlerde alkolün zararlı kullanımı ve bağımlılığının tedavi edilmesi için türlü uzmanlaĢmıĢ modeller bulunmaktadır. Ancak uzmanlık paylaĢımının yapılabileceği herhangi bir sistem yoktur. Farklı modellerinin etkililiğini izlemek ve en etkili ve etkin tedavi hizmetlerine doğru bir yeniden yönlendirme yapılmasını sağlamak bakımından, mükemmeliyet merkezleri arasındaki iletiĢimi desteklemek amacıyla geliĢtirme ve değiĢ tokuĢ / paylaĢım sistemi için kurulan bir dizi mükemmeliyet merkezi odak noktaları olarak seçilebilir.

22 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Alkol kullanımının verdiği zararı önleme ve yönetme bakımından sosyal refah ve ceza yargılama sistemlerini verilen katkıyı güçlendirme Sosyal refah ve ceza yargılama sistemlerine uygun kaynak ve iletiĢim yöntemlerinin geliĢtirilmesine gereksinim duyulmaktadır. DSÖ bu faaliyeti baĢlatmak için ilgili uluslararası ve ulusal merkezler ile iĢbirliği yollarını arayacaktır. ALKOL VE KAMU POLĠTĠKASI PROJESĠ Bu proje, alkol tüketim düzeyleri ve kalıpları ve alkole bağlı zararın seviyelerine dair alkol politikası tedbirlerinin etkisinin kanıtlarının mevcut durumunu değerlendirmek amacıyla Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi ile iĢbirliği içerisinde uluslararası bilim adamlarını bir araya getirmektedir. Proje, çalıĢmalarının ilk aĢamasını 1994’de tamamlayacaktır. Proje için hazırlanan çalıĢma makale ve yazıları, Avrupa Alkol Eylem Planının hazırlanmasında kamu sağlığı politika sürecini bilgilendirmektedir.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 1993

ALKOLLE İLGİLİ AVRUPA ŞARTI (Avrupa Alkol Belgesi)

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

ALKOLLE İLGİLİ AVRUPA ŞARTI ALKOLLE İLGİLİ AVRUPA ŞARTI

ALKOLLE İLGİLİ AVRUPA ŞARTI (Avrupa Alkol Belgesi)

25 25

Sağlık, Toplum ve Alkol Üzerine Avrupa Konferansı Paris-Fransa, 12–14/12/1995

Etik İlkeler ve Amaçlar

Paris Konferansı, Avrupa Alkol Eylem Planı desteğinde bütün üye ülkeleri, kapsamlı alkol politikaları düzenlemeye ve farklı kültürlerine, sosyal, yasal ve ekonomik şartlarına uygun olarak aşağıda yer alan etik ilkeleri ve amaçları ifade eden programları uygulamaya davet etmektedir.

1. Bütün insanların kazalardan, şiddetten ve alkol tüketiminin diğer olumsuz sonuçlarından korunmuş bir aile, toplum ve iş yaşamına sahip olma hakkı vardır.

2. Bütün insanların alkol tüketiminin sağlık, aile ve toplum üzerine etkileri konusunda yaşamın erken dönemlerinde başlayan, doğru ve tarafsız bilgi ve eğitim alma hakkı vardır.

3. Bütün küçükler ve genç yetişkinler, alkol tüketiminin olumsuz etkilerinden ve olanakların elverdiği ölçüde alkollü içki reklâmlarından arındırılmış bir çevrede büyümeye hakları vardır.

4. Tehlikeli veya zarar verici boyutta alkol tüketen bütün insanların ve onların aile üyelerinin tedavi ve bakıma ulaşma ve alma hakları vardır.

5. Alkol tüketmek istemeyen veya sağlık sorunları ya da diğer nedenlerle alkol tüketemeyen herkesin içmek için zorlanmamaya ve alkol kullanmama davranışlarının desteklenmesine hakları vardır.

26 26

26 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Alkol Eylemi İçin On Strateji Her üye ülkenin birbirlerinden farklı kültürleri, sosyal, yasal ve ekonomik koşulları ile uyumlu olarak, yukarıda listelenen etik ilkeleri ve amaçları etkin kılmaya yönelik aşağıda yer alan alkol eylemi ile ilgili olarak sağlığın geliştirilmesi konusunda 10 strateji uygulanırsa, bunun Avrupa Bölgesinin sağlık ve ekonomisine belirgin yarar sağlayabileceği, araştırmalar ve ülkelerdeki başarılı örnekler tarafından gösterilmektedir. Bu stratejiler:

1. İnsanları, erken çocukluk döneminde başlayan yaygın eğitim programları oluşturarak, alkol tüketiminin sağlığa, aile ve topluma etkileri ve zararlarının önlenmesi veya en aza indirilmesine yönelik etkili önlemler konusunda bilgilendirmek.

2. Kazalardan, şiddetten ve alkol tüketiminin diğer olumsuz sonuçlarından korunmuş kamu alanı, özel yaşam alanı ve çalışma ortamı geliştirmek.

3. Alkollü araba kullanımını caydırıcı yasaları çıkarmak ve yaptırımını sağlamak.

4. Sağlık hizmetlerinin varlığını denetleyerek - örneğin gençler için - ve alkollü içkilerin fiyatlarını etkileyerek – vergilendirme gibi- sağlığı geliştirmek.

5. Bazı ülkelerde var olan kısıtlama ve yasaklara benzer şekilde alkollü içkilerin dolaysız ve dolaylı reklâmları üzerinde sıkı denetim uygulamak ve reklâmların hiç bir şekilde, alkol ile spor arasında kurulan bağ örneğinde olduğu gibi genç insanları hedef almasını engellemek.

6. Tehlikeli ve alkolün zararlı tüketimi içinde olan kişiler ve aile üyeleri için eğitimli personel tarafından sunulan etkili tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin ulaşılabilirliğini sağlamak.

Alkollü içkilerin pazarlama ve sunumunda yer alan kişilerin etik ve yasal sorumluluklarının bilincinde olmalarını teşvik etmek, güvenli üretim

ALKOLLE İLGİLİAVRUPA AVRUPA ŞARTI ŞARTI ALKOLLE İLGİLİ 27 ALKOLLE İLGİLİ AVRUPA ŞARTI 27 27

konusunda sıkı kontrol sağlamak ve alkollü içkilerin yasal olmayan üretim ve satışına karşı uygun önlemler almak.

Toplumun gelişiminin ve liderliğinin güçlendirilmesi ile birlikte; sağlık, sosyal güvenlik, eğitim ve yargı gibi farklı sektörlerdeki meslek insanlarının eğitimi ile toplumun alkol ile ilgilenme kapasitesini artırmak.

Sağlıklı yaşam tarzlarını teşvik eden, özellikle alkolün zararlarını önlemeyi veya azaltmayı amaçlayan sivil toplum örgütlerine ve kendi kendine yardım hareketlerine destek vermek.

10. Alkolle İlgili Avrupa Şartı’nı dikkate alarak, üye ülkelerde, geniş tabanlı programlar formüle etmek; açık hedefler ve sonuç göstergeleri belirlemek; gelişmeyi izlemek ve programların değerlendirilerek süreli güncelleştirilmelerini sağlamak.

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000–2005

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000–2005

GİRİŞ Avrupa Alkol Eylem Planı 2000-2005, 13 - 17 Eylül 1999 tarihlerinde, İtalya‟nın Floransa şehrinde düzenlenen Dünya Sağlık Örgütünün Avrupa Bölge Komitesinin kırk dokuzunda oturumunda onaylanmıştır. Bu Plan, Bölge genelindeki uzmanlar ve Üye Devletlerin temsilcileri ile yapılan yoğun düşünme, tasarlama ve istişarelerin ve Bölge Ofisindeki iç tartışma ve görüşmelerin yapıldığı uzun bir sürecin sonucudur. Avrupa Alkol Eylem Planı (AAEP) ulusal mevkidaşlarının Ekim 1998‟de Madrid‟deki dördüncü toplantısı ve Bölge Komitesinin Daimi Komitesinin Nisan 1999‟da Kopenhag‟daki toplantısı hususiyetle önemli katkılarda bulunmuştur. Ulusal AAEP mevkidaşları, alkol politikası hakkında Bölge Ofisi ile birlikte hareket etmeleri için kendi ülkelerinin sağlık bakanları tarafınan tayin edilmiştir. Bu kişilerin tamamı kendi ülkelerinde politika belirleyici ve danışman olarak kilit rollere sahiptir. AAEP‟nin önceki aşamalarının değerlendirilmesi de bu Planın oluşturulmasında mutlak surette önem arz etmektedir. AAEP‟nin kendi ülkelerindeki etkisinin değerlendirilmesi amacıyla yapılan bir ankete mevkidaşların verdiği yanıtlar başta olmak üzere çok çeşitli kaynaklardan elde edilen kanıtlar gözden geçirilmiştir. Bu değerlendirmeye Planda atıf yapılmıştır. Yeni Plan hazırlanıp düzenlenmiş olduğu için, birkaç Üye Devletten alınan ilave bilgiler Bölge Ofisine ulaşmıştır. Genel özet değişmeden aynı kalmıştır ve tam değerlendirme raporu Bölge Ofisinden temin edilebilir. Uygulanmasında dikkate alınması gereken birkaç önemli yorum yapılmış olmasına rağmen, Bölge Komitesi Eylem Planını oybirliği ile onaylamıştır. Eylem Planı, alkolün sebep olduğu zararı azaltmayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, bireylerin ve toplumdaki alkol kullanımı diğer faktörlerden ve özellikle de başka psikoaktif maddelerin kullanımından ayrı tutulamaz ve tutulmamalıdır. Hem birey hem de toplum düzeyinde, farklı psikoaktif maddelerin kullanımı arasındaki ilişkiye dair çok daha fazla çalışma gerekli olmasına rağmen, bu tür ilişkilerin kullanım derecesi ve ilişkili zararları belirlemede önemli bir rol oynadığına hiç şüphe yoktur. Uzman Komitesi raporları ve Dünya Sağlık Kurulu kararlarında, DSÖ alkol, uyuşturucu ve tütün kullanımının yol açtığı zararı azaltmak amacıyla her zaman combine/birleşik bir yaklaşımı savunmaktadır. Bu ilke metinde açık bir

32 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

şekilde tekrar edilmemekle birlikte, bu Planı takip ederken, o hususu da akıldan çıkarmamak ve dikkate almak önemlidir. AAEP‟nin önceki aşamaları üzerinde yapılan değerlendirmelerin açıkça gösterdiği gibi, uygulama fırsatları ülkelerdeki ve topluluklardaki iktisadi, içtimai ve kültürel etmenlere büyük oranda bağlıdır. Bundan dolayı, bu Plan ile aynı doğrultuda ve bağdaşan politika ve programların hazırlanması ve geliştirilmesi için ulusal eylemi güçlendirirken ve uluslararası destek sağlarken, benzer coğrafik ve kültürel gelenekleri ve ekonomik şartları olan ülkeleri gruplandırmanın faydalı olacağı gerçeği dikkate alınmalıdır. Küresel olarak, alkollü içkilerin üretiminin ve ticari menfaat ve faydalarının çoğu, tüketim seviyeleri ve ilişkili zararının başka yerlerden daha yüksek olduğu Avrupa Bölgesinin gelişmiş ülkelerinde yoğunlaşmıştır. Ancak dünyanın diğer kısımlarındaki ekonomik kalkınma ilerledikçe de alkol kullanım düzeyleri ve bağlı zararı artmaktadır. Örneğin 1960‟lardan çok yakın zamana kadar doğu ve güney doğu Asya‟da alkol tüketimi çok hızlı bir biçimde artmıştır. AAEP, şu ana kadar herhangi bir eylemin aciliyet arz etmediği diğer bölgelerdeki eylem için bir model olabilir. Bu Eylem Planında başka küresel açı ve yönler de bulunmaktadır. Avrupa Bölgesindeki zararı ve tüketimi kontrol altına alma çabaları başarılı oldukça, endüstri ve ticaret dünyanın diğer bölgelerinde pazar geliştirmekte artan bir şekilde istekli olabilir. Bu sebeple küresel alkol eylemini güçlendirme ihtiyacı acil olup, buna yönelik planlar da DSÖ‟de hazırlık aşamasındadır. Bu Planın hazırlanma sürecinde, endüstri ile ilişkiler Bölge Komitesi Daimi Komitesinde ve Bölge Komitesinde sık sık dile getirildiği gibi titiz ve özellik arz eden bir mesele olmuştur. Plan, endüstri ve ticaretin rolüne çeşitli atıflar ihtiva etmektedir. Örneğin Plan, endüstri ve konaklama sektörünün alkol içilen ortamlarda, alkole bağlı problemlerin azaltılması amacıyla programlar geliştirmesi ve uygulamasını önermektedir. Bölge Ofisi, Amsterdam Grubu diye adlandırılan Grup aracılığıyla endüstri ile bir toplantı yaptıktan sonra, Grup Planın kapsamlı bir eleştirisini sunmuş ve endüstrinin bakış açısını açıklayıp, metne dâhil edilmesi için önerilerde bulunmuştur. Amsterdam Grubu tarafından önerilerin bazıları tartışmaya uygun olmasına rağmen, metnin bütüncül bir revizyonuna dair Bölge Komitesinden hiçbir destek verilmemiştir. Öte yandan karşılıklı bilgi paylaşımını teşvik etmek amacıyla Grup ile iletişim de desteklenmiştir. Endüstri, ticari kesim ve konaklama sektörü ile yapılacak işbirlikleri önceden göz ardı edilemezken, yerel ve ulusal kamu sağlığı alkol politikalarının bu kişi ve kuruluşlar ile işbirliği yapılarak genel manada

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI PLANI 2000-2005 AVRUPA ALKOL 2000-2005 33 33

geliştirilmesini tavsiye etmek için hiç destek verilmemiştir. Bölge Komitesinde tartışma ve görüşmeler ile uyumlu bir şekilde, bu Planın uygulanması bütün düzeylerde özel dikkat gerektiren iki ilave husus ile bağlantılı olarak görülmelidir: tüketim trendleri ve içme kalıpları hakkındaki bilgiler ve gençlerin korunmasını amaçlayan eylem. Diğer kamu politikası oluşturma alanlarında olduğu gibi, alkole yönelik eylem de sağlam bilgilere dayanmalıdır. Alkol içme ve kamu sağlığı üzerindeki etkileri hakkındaki bilgilerin son yıllarda büyük oranda iyileştirilmiş ve geliştirilmiş olmasına rağmen, hala çok yetersiz durumdadır. Bölgenin birçok ülkesinde, politika yapıcılar alkol tüketimi; cinsiyet, yaş ve diğer ilgili nüfus karakteristikleri bakımından nüfus genelinde alkol tüketim kalıpları ve ayrıca çeşitli formlarda olan alkole bağlı zararlar hakkında yeterli bilgiye sahip değildir. Ortalama tüketim seviyeleri ve alkol karaciğer sirozu neler olup bittiğinin önemli önemli göstergeleri olmasına rağmen, bu göstergeler hedefe iyi yönelmiş ve iyi uyarlanmış politika tedbirleri için yetersiz ve ham durumdadır. Bundan dolayı, yerel, ulusal ve uluslararası düzeylerde daha rafine verilerin geliştirilmesi son derece önem taşıyacaktır. Hâlihazırda Bölge Ofisi bu eylem tarzına başlamış ve gelecekte çabalarını bu yönde yoğunlaştıracaktır. Gençler arasında içmenin değişmekte olduğuna dair gittikçe artan anekdotsal / sistematik olmayan kanıtlar bulunmaktadır. Bölgenin tamamından gelen raporlar, gençlerin gitgide daha çok içtiğine işaret etmektedir. Gençlik örgütleri ve gençlik politika yapıcıları arasında ve kamu sağlığı çevrelerinde bu olgu üzerinde artan bir endişe söz konusudur. Mevcut Planda gençlere ve içmeye birkaç atıf yapılmış olmakla birlikte, Bölge Komitesinde yapılan tartışmalara dayanarak, program ve planların geliştirilmesinde bu gruba özel önem verilmesini tavsiye ediyoruz. Bu endişe ile uyumlu olarak, İsveç Hükümetinin Stockholm‟de ev sahipliği yapmayı önerdiği, bir önceki Sağlık, Toplum ve Alkol Konferansından tam beş yıl sonra düzenlenecek olan bir sonraki Gençler ve Alkol hakkında Avrupa Bakanlar Konferansında bu meseleye odaklanılacaktır. Bütün bu husus ve mülahazalar, takip eden Planın metnine dair bir çerçeve ve ilave bakış açıları sunmaktadır. Yukarıda ana hatları ile verilen bağlamda, bu Planın Bölge Komitesi tarafından onaylanması, alkol sorununu kamu sağlığı politikalarının oluşturulma sürecinde önemli bir madde haline getirmede ve Avrupalıların sağlığı ve refahına katkıda bulunmada diğer bir dönüm noktasıdır. J.E. Asvall Bölge Müdürü

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005

ÖZET Alkol içme, çeşitli anlamlar ifade etmekte olup, birçok kişi için alkollü bir içki içmek sosyal yaşamın bir parçasıdır. Alkolün verebileceği zararlar, bireysel içiciyi aşmakta ve bütün nüfus genelinde ailelere ve topluluklara kadar ulaşmaktadır. Bölge dâhilindeki toplam hastalık yükünün % 9‟undan alkollü ürünlerin sorumlu olduğu tahmin edilmektedir. Alkol ürünleri, kazalar ve şiddet ile bağlantılıdır ve eski Sovyetler Birliği ülkelerinde azalan ortalama yaşam süresinin büyük bir oranından sorumludur. Alkolün verebileceği zararı azaltma, yaşam kalitesini arttırmak için ülkelerin yapabileceği en önemli kamu sağlığı eylemlerinden birisidir. 1992‟den bu yana, Avrupa Alkol Eylem Planı (AAEP), Üye Devletlerde alkol politika ve programlarının geliştirilmesi ve uygulanması için bir temel oluşturmaktadır. AAEP‟nin 2000-2005 dönemi için amacı, Avrupa Bölgesi genelinde alkolün verebileceği zararları önleme ve azaltmadır. Genel hedefler şunlardır: alkolün verebileceği zararları önleme işine yönelik olan kamu sağlığı politikalarının farkındalığını arttırma, bu konuda eğitimler verme ve destek oluşturma; ev, işyeri, topluluk veya içme ortamları gibi çeşitli yerlerde meydana gelebilecek alkole bağlı problemler riskini azaltma; ölüm, kaza, şiddet, çocuk istismar ve ihmali ve aile krizleri gibi alkole bağlı zararların hem genişliğini hem de derinliğini azaltma; tehlikeli ve zararlı alkol tüketimi olan ve alkol bağımlılığı olan kişilere erişilebilir ve etkili tedavi sağlama; çocuklar, gençler ve alkol içmemeyi tercih edenlere, içme konusunda gelen baskılara karşı daha fazla koruma sağlama. Avrupa Alkol Şartında belirtilen on strateji, 2000 - 2005 dönemi boyunca AAEP çerçevesi sunmaktadır. Eylem Planı, nelerin elde edilmesi ve başarılması gerektiğini (sonuçlar) ve nasıl elde edilebilip başarılabileceğini (eylemler) göstermektedir. Her bir Üye Devlet, kendi ülkesinde alkolün verebileceği zararı kuvvetle muhtemel azaltacak olan eylemleri uygulamaya teşvik edilmektedir.

36 36

36 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ ALKOL

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, Eylem Planını beş kilit alanda desteklemek için aktif bir rol oynayacaktır: (a) sağlığın korunmasının savunulması ve alkole ilişkin politikaların ve sağlığa zarar veren uygulamaların belirlenmesi; (b) alkole ilişkin izleme ve değerlendirme sistemleri aracılığı ile sağlık hakkındaki bilgiler için bir odak noktası sağlama ve Avrupa Komisyonu gibi önemli ortaklar ile işbirliği yapma; (c) araştırma ve bilim temelini kullanarak, etkili alkol politikaları geliştirme konusunda Üye Devletlere destek verme; (d) alkol politikalarını eyleme dönüştürmek için kanıta dayalı araç ve kılavuzlar sağlama; (e) Avrupa genelinde işbirliği ağları aracılığıyla liderlik, teknik destek ve eşgüdümlü eylem sağlama. AVRUPA‟DA EYLEM İHTİYACI Giriş 1. Alkollü içecekler birçok Avrupa ülkesinde kullanılmaktadır. İçmenin anlamı, geleneksel kalıpların ara sıra, törensel ve kutlama amaçlı olduğu kültürlerden, alkollü içkilerin günlük beslenme biçiminin bir parçası olarak rol oynadığı toplumlara kadar farklı bağlamlarda çeşitli manalar ifade etmektedir. 2. Alkol tüketimi, Bölge genelindeki bireyler, aileler ve toplulukların fiziki, psikolojik ve sosyal sağlığı üzerinde ciddi yan etkilere sahiptir. Doğrudan ve dolaylı etkileri yaygın ve maliyetli olup; kolaylıkla belirlenebilir olan alkolik* azınlıkla sınırlı değildir ve bütün nüfusu kapsamaktadır. Alkolün serbest bir şekilde bulunabilir olduğu bütün kültürlerde, alkole bağlı problemler ve alkol kullanımının bireyler ve toplum üzerindeki olumsuz sonuçlarının azaltılması amacıyla hem resmi ve hem de gayri resmi politikalar geliştirilmiştir. 3. Alkol birtakım kişilere faydalı etkiler sağlayabilir. Bu etkiler hakkındaki bilimsel kanıtların çoğu, alkol tüketiminin geniş kesimlerce kabul gördüğü kültürlerden ve sanayileşmiş ülkelerden gelmektedir. Bu sebeple alkolün her türlü olası yararı,

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI2000-2005 2000-2005 37 37 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005 37

kendi sosyokültürel bağlamında düşünülmelidir ve alkol içmenin kabul edilemez olduğu ve sakınmanın bir norm olduğu kültürler ve toplumlara genelleştirilemez. Sağlık, toplum ve alkol 4. Alkol, içenlerin hayatlarını çeşitli açılardan olumsuz etkileyebilir, sağlıklarına, mutluluklarına, ev yaşamına, arkadaşlıklarına, işine, çalışmalarına, iş fırsatlarına ve mali durumlarına zarar verir. Alkol, yüksek morbidite ve mortalite riski ile ilişkilendirilen tehlikeli tüketime ve bağımlılığa yol açabilen psikoaktif bir maddedir. Alkol tüketimi ve yoğun içme sıklığı, karayolu trafik kazaları dâhil artan kazalar; kişinin kendisine ve diğerlerine karşı bilinçli şiddet, intihar, aile şiddeti, şiddet içeren suç, hırsızlık ve tecavüz dâhil suç unsuru içeren davranış ve suça kurban gitme riski ile ilişkilendirilmektedir. 5. Bölge dâhilindeki toplam hastalık yükünün % 9‟undan alkollü ürünler sorumludur. Alkolün verdiği zarar, Bölgenin doğu kısmında özellikle yüksek olup, burada 1990‟larda meydana gelen ortalama yaşam süresindeki azalışın büyük bir oranından sorumludur. Avrupa Bölgesinde kasıtlı veya kasıtsız yaralanmadan kaynaklı bütün ölümlerin % 40 ila % 60‟ı alkol tüketimine dayandırılmaktadır. Alkol kullanımı ve sarhoşluk, aşırı içme ve alkol ilişkili sosyal sorunlar gibi alkole bağlı zararlar, özellikle batı Avrupa‟da ergenler ve gençler arasında yaygındır. 6. Tıbbi masraflar, artan morbiditenin sebep olduğu kaybolan verimlilik ve üretkenlik, yangın ve mala mülke gelen hasar masrafları ve erken mortalite kaynaklı kaçınılmaz gelir sebebiyle alkolün verdiği zarar bireyler, aileler ve toplum üzerinde önemli bir ekonomik yük getirmektedir. Alkolün topluma maliyetinin gayrisafi milli hasılasının (GSMH) % 2 ila % 5‟i arasında olduğu tahmin edilmektedir. Devletlerin mali kaynaklarının sınırlı olduğu bir alan olan Bölgenin doğu kısmında özellikle yaygın olan kaçak alkollü ürünler sebebiyle vergi toplayamama da önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Avrupa Birliğinde alkole farklı vergilendirme seviyeleri ve özel tüketim vergileri uygulanmaktadır. Tek pazarın bir parçası olarak Avrupa Komisyonu tarafından vergilerin uyumlaştırılmasına yönelik teklif, alkollü ürünlere uygulanan özel tüketim vergisinin asgari oranlarının belirlenmesi ile sonuçlanmıştır. Bu, etkili bir alkol politikası stratejisi olarak fiyatlandırmanın ve mali politikanın kullanımını sınırlandırmıştır ve vergi gelirlerini düşürme potansiyeline sahiptir. 7. Alkol tüketiminin koroner kalp hastalığını (KKH) ve iskemik inme riskini azalttığı bulunmuştur; bu makul biyolojik mekanizmaların bir anlayışı ile

38 38

38 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ ALKOL

desteklenen bir bulgudur. Bu fayda etkisi, özellikle orta yaş grubundaki erkekler için geçerlidir. Düşük KKP riskinin iki günde bir, bir içki düzeyinde olduğu bulunmuş olup, günde yaklaşık bir iki içki tüketim seviyesinden fazla durumlar için çok az ilave risk azalımı vardır. AVRUPA‟DA POLİTİKA TEPKİSİ Bugüne kadar politika tepkisi - Avrupa Alkol Eylem Planı 1992 - 1999‟un Değerlendirilmesi 8. 1992 - 1999 dönemi için AAEP‟nin amacı, sağlığa zarar veren alkol tüketiminde önemli bir azalma sağlama konusunda Üye Devletlere yardımcı olmaktı. Bu genel alkol tüketimini azaltarak ve yüksek riskli davranışlar ile mücadele etmek amacıyla çeşitli adımlar atarak yapılacaktı. Kamu politikaları, sağlığı destekleyen ortamlar, temel sağlık hizmetleri, destek sistemleri ve DSÖ tarafından sağlanan bir destek ağı ile uluslararası işbirliği gibi kilit alanlardaki bir eylem planı, her Üye Devlette uygulanması için ana hatları ile verilmiştir. 9. 1995‟te, Paris‟te yapılan Avrupa Sağlık, Toplum ve Alkol Konferansı Avrupa Alkol Şartını kabul etmiştir. Ülkelerin kapsamlı alkol politika ve programları geliştirmek üzere kullanabilecekleri etik ilke ve hedefleri belirten bu Şart, DSÖ Avrupa Bölgesindeki bütün Üye Devletler tarafından onaylanmıştır. 10. DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, iyi belgelenmiş araştırmalarına dayalı olarak, sağlık, sosyal ve mali politikaları içermesi gereken etkin bir alkol politikasının uygulanmasını savunmaktadır. Üye Devletlerin güçlü ve sürekli siyasi bağlılık ve kararlılığı, Bölge genelinde ve özellikle de Bölgenin doğu kısmında etkili politika uygulamasını temin etmek için gereklidir. 11. 1998 sonunda, DSÖ yapılan bir ankete bütün Bölgeye yayılmış 33 ülkeden elde edilmiş yanıt ve tepkilere gore 1992 - 1998 döneminde AAEP‟nin uygulanmasının bir değerlendirmesini yapmıştır. Ana bulgular aşağıda özetlenmiştir. Ülkelerin yarısından fazlası, bir ülke alkol eylem planı geliştirmiş ve bu planın uygulanması için bir koordinasyon kurumuna sahiptir. Yardımcı bir etkisi olduğu addedilen mevzuat tedbirleri, bazı ülkelerde alkolün pazarlanmasının tabi olduğu daha sıkı kurallar, önlemeye yönelik vergi artışları ve alkollü araç kullanmaya yönelik daha ağır yönetmelikler içermektedir.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005

AVRUPAALKOL ALKOLEYLEM EYLEMPLANI PLANI2000-2005 2000-2005 AVRUPA

39 39 39

Bazı ülkelerde gözlenen alkol vergisindeki azalışın sebebi, kısmen Avrupa Birliği bünyesindeki vergi uyumu işlemleri sebebiyle olup, alkole bağlı zarar riskini arttırdığı görülmüştür. Genel olarak, alkole bağlı zararı önlemede alkol ve konaklama endüstrisinin yetersiz bir rol oynadığı değerlendirilmiştir. Alkol endüstrisinin yaptığı yoğun ve kapsamlı pazarlamanın, gittikçe arttığı ve güçlendiği görülmüş ve AAEP‟nin uygulanmasının önündeki önemli bir engel olarak dikkat çekilmiştir. Gençler ve alkollü araç kullananlar, programların yönetildiği ana hedef grupları olmuştur. Birçok ülkede alkole bağlı problemleri olan bireylerin belirlenmesi ve tedavisinde temel sağlık hizmetleri tesisleri ve genel hastaneler kilit destekler olarak belirtilmiştir. Gözden geçirme tarihinde verilerin mevcut olduğu ülkelerden, 11 tanesinde kişi başı tüketimde bir azalma görülmüş ve 3 tanesi (İtalya, Polonya, İspanya) herkes için sağlık 1992 kapsamında Avrupa hedefine ulaşmıştır. 12. Kısa zaman dilimi göz önüne alındığında, AAEP‟nin etkisinin şu anda ölçülmesi zordur. Alkol tüketim düzeyleri ve alkole bağlı zararın göstergelerinin incelenmesi, 1985 - 1995 arasındaki 10 yılda birtakım değişikliklerin meydana geldiğine işaret etmektedir. Bölgenin batı kısmındaki alkole bağlı trafik kazalarında bir azalış görülmüş ve % 31 ile en fazla azalma Kuzey ülkelerinde rapor edilmiştir. Ancak orta ve doğu Avrupa ülkeleri dikkat çekici oranda, % 32‟lik, bir artış göstermiştir. Harici yaralanmalar ve zehirlenme, intihar ve kendi kendini yaralama olaylarından meydana gelen ölümler gibi alkolün verebileceği zararların göstergeleri, Avrupa Birliği ve Kuzey ülkelerinde önemli derecede düşmüşken, eski Sovyetler Birliği ülkelerinde % 38 oranında artmıştır. Kronik karaciğer hastalığı ve siroz ölüm oranları, Avrupa Birliği ülkelerinde % 7 azalma göstermiş, fakat diğer bütün ülkelerde bu oranlar artmış ve en yüksek artış Bölgenin doğu kısmında rapor edilmiştir. Geleceğe yönelik politika 13. DSÖ Avrupa Bölgesi için herkes için sağlık politika çerçevesi olan HEALTH21, sağlık için 21 hedef ortaya koymaktadır. Hedef 12, “2015 yılına kadar, tütün, alkol ve psikoaktif maddeler gibi bağımlılık yapıcı maddelerin tüketiminin sağlığa olumsuz etkileri, bütün Üye Devletlerde önemli oranda azaltılmış olmalıdır” demektedir.

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 40 40 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 40 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

14.AAEP‟nin 2000-2005 dönemi için amacı, Avrupa Bölgesi genelinde alkolün verebileceği zararları önleme ve azaltmadır. Avrupa Alkol Şartı, Eylem Planı için bir çerçeve sunan on stratejiyi belirlemektedir. Bu on strateji alanının her birinde, istenilen sonuçlar ve istenilen sonuçlara ulaşmak için en etkili eylemler aşağıdaki yer almaktadır. Bu stratejilerin altında yatan mantık, belgeli araştırma kanıtları ve tavsiye edilen eylemlerin başarılı örnekleri destekleyici bir belgede verilecektir. Cinsiyet, yaş ve etnisiteye özel önem veren uygulama süreci, her bir Üye Devletteki farklılık gösteren kültürler ve sosyal, yasal ve ekonomik ortamlara uygun olmalıdır. SONUÇLAR VE ETKİLİ EYLEMLER 15. Avrupa Alkol Şartı, alkol eylemi için beş etik ilke ve on stratejiyi düzenlemektedir. Bu stratejilerin her biri için, mevcut Eylem Planı 2000 - 2005 döneminde nelerin başarılması (sonuçlar) gerektiğini ve nasıl başarılabileceğini (eylemler) göstermektedir. Her bir Üye Devletin, karşılaştığı alkole bağlı problemlerin niteliğini değerlendirmesi ve listelenmiş olası eylemlerin hangilerinin kendi şartlarında en uygulanabilir ve etkin olabileceğini belirlemesi gerekecektir. Avrupa Bölgesi genelinde uygulanabilir tek bir model yoktur. En mühim mesele, Üye Devletlerin kendi ülkelerinde alkolün yol açabileceği zararı büyük ihtimalle azaltacak eylemlerde bulunmasıdır. 16. Genel hedefler şunlardır: alkolün verebileceği zararları önleme işine yönelik olan kamu sağlığı politikalarının farkındalığını arttırma, bu konuda eğitimler verme ve destek oluşturma; ev, işyeri, topluluk veya içme ortamları gibi çeşitli yerlerde meydana gelebilecek alkole bağlı problemler riskini azaltma; ölüm, kaza, şiddet, çocuk istismar ve ihmali ve aile krizleri gibi alkole bağlı zararların hem genişliğini hem de derinliğini azaltma; tehlikeli ve zararlı alkol tüketimi olan ve alkol bağımlılığı olan kişilere erişilebilir ve etkili tedavi sağlama; çocuklar, gençler ve alkol içmemeyi tercih edenlere, içme konusunda gelen baskılara karşı daha fazla koruma sağlama.

Bilgi ve eğitim

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005 4141 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI2000-2005 2000-2005 41

Sonuçlar 17. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri: alkolün verebileceği zararlar ve alkolün bireyler, aileler ve toplulukların sağlığı ve refahı üzerindeki sonuçlarına dair kamu farkındalığı geliştirmelidir; Avrupa Alkol Eylem Planı ile uyumlu olan kamu sağlığı politikalarına destek oluşturmalıdır; Çocuklara ve gençlere sağlıklı tercihler yapmak ve reşit olmayan içme baskılarına karşı koyma kabiliyetlerinde emin olmaları için etkili beceriler kazandırmalıdır.

Eylemler 18. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

alkolün birey, aile ve toplulukların sağlık ve refahına verebileceği zararlar hakkında halk eğitimi ve kitle iletişim araçları ile bilgi verilmesi;

alkolün verebileceği zararlar ile mücadele etmek amacı taşıyan mevcut veya yeni politikalara halkın desteğini almak için kitle iletişim araçlarıyla kampanyalar düzenlenmesi;

Entegre, bütünsel bir sağlık eğitim programı aracılığıyla, güvenli ve sağlığı arttırıcı ve iyileştirici sosyal ve fiziki bir ortama bağlılık ile bütün gençlere beceriye dayalı öğrenmeyi tecrübe etme fırsatı verilmesi;

anaokulundan başlayarak, okula dayalı alkol eğitiminin sağlığı teşvik edici okul konseptine ve ayrıca yerel toplum önleme ortak yönetimlerine dâhil edilmesinin sağlanması.

Kamu, özel ve çalışma ortamları

Sonuçlar 19. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri:

42 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 42 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 42

özellikle boş zaman faaliyetleri ve spor etkinlikleri ile ilgili olan halka açık yerlerde alkole bağlı problemlerin meydana gelmesini engellemelidir; alkole bağlı aile zararı riskinin azaltılması ve çocuklar için güvenli bir ev ortamını sağlamalıdır; hususiyetle kazalar ve şiddet olmak üzere, işyerlerinde alkolün verebileceği zararı azaltmalıdır.

Eylemler 20. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

alkole bağlı zararın oluştuğu bulunabilirliğinin kontrol edilmesi;

önemli

halk

etkinliklerinde

alkolün

reşit olmayanların yer aldığı ve ilgilendiği boş zaman faaliyetleri ya da sportif etkinliklerde alkolün yasaklanması ve çok çeşitli gıda ve alkolsüz içeceklerin sunulması;

aileye dayalı önleme ve tedavi programlarının yaygın bir şekilde mevcut, bulunabilir ve uygulanabilir olmasının temin edilmesi;

hem kamu ve hem de özel sektörde, işyeri sağlık programlarına entegre edilen eğitim, önleme, erken tanı ve tedaviye dayalı bir işyeri alkol politikasının teşvik edilmesi.

Alkollü araç kullanma

Sonuçlar 21. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesindeki bütün ülkeler: alkole bağlı kazalar, alkol aldıktan sonra araç kullanmadan kaynaklanan ölüm ve yaralanmaların sayısında önemli bir azalma sağlamalıdır.

Eylemler 22. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir:

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI2000-2005 2000-2005 43 43 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005 43

mevcut alkollü araç kullanma mevzuatının yüksek seviyelerde uygulanmasının sağlanması;

rastgele yüksek görünürlüklü alkol testlerinin teşvik edilmesi ve arttırılması;

mevcut kan alkol limitlerinin gözden geçirilmesi ve kan alkol limitlerini % 0,50 mg veya daha düşük ve acemi sürücüler ve nakil / taşıma araçlarının profesyonel sürücüleri için sıfıra yakın şekilde kabul edilmesi için mevzuatın değiştirilmesinin göz önüne alınması;

alkol almış sürücüler için kendi araçları yerine alternatif ulaşım yöntemlerini kullanmalarının teşvik edilmesi;

alkollü araç kullanmayı alışkanlık haline getirmiş kişiler zorunlu sürücü eğitimi ve tedavi programlarının değerlendirmeye alınması.

Alkollü ürünlerin bulunabilirliği

Sonuçlar 23. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri: alkolün verebileceği zararı azaltmaya katkıda bulunacak bir vergilendirme politikasına sahip olmalıdır; özellikle çok küçük yaşta olanlar olmak üzere, reşit olmayanların alkollü içki tüketimini azaltmalıdır.

Eylemler 24. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

yüksek gerçek fiyatlı alkolü, alkol hacmine dayalı vergilendirmeyi (yani yüksek alkol muhteviyatı olan alkollü içkilere daha yüksek vergilerin konulması) ve alkolsüz içeceklerin düşük fiyatlarda satılmasını temin edecek bir vergilendirme politikasının geliştirilmesi;

alkol vergilerinin sağlık eğitim, alkol politikasına dair araştırmalar ve hem yerel hem de ulusal düzeyde sağlık hizmetlerine destek verilmesi dâhil alkol kontrolü faaliyetlerinin finansmanında kullanması;

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

alkolün ruhsat kanunlarına göre satıldığı satış noktalarının sayısının sınırlandırılması veya en azından kontrol altında tutulması, ruhsat sayısının sınırlandırılması ve satış saatleri veya günlerinin kısıtlanması yollarıyla alkolün bulunabilirliğinin kontrol edilmesi;

alkolün satışı ve halk tarafından tüketimine yönelik olarak, genellikle 18 yaş üstü olmak üzere asgari bir yaş şartı koyarak reşit olmayanların alkol tüketiminin kontrol edilmesi;

alkol kaçakçılığı ile mücadele etmek ve etkili fiyat politikalarının uygulanması ve bütün vergilerin tahsil edilmesini sağlamak amacıyla alkol ürünleri üzerine vergisi ödenmiş bandroller koymak gibi çeşitli enstrümanların hazırda ve kullanılabilir olması.

Alkollü ürünlerin tanıtımı

Sonuçlar 25. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri: çocukları ve gençleri alkol tanıtımına maruz kalmaktan korumak amacıyla tedbirler almalıdır.

Eylemler 26. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

daha kapsamlı bir yasağın yürürlükte olmadığı durumlarda, reklamların ürün bilgisi ile sınırlandırılması ve görünüşünün yetişkinlere yönelik basılı medya ile sınırlandırılması;

reklamın serbest olduğu bölgelerde, alkolün etkilerini övme ve yüceltmeyi ve alkol reklamlarında gençlerin kullanılmasını engelleyen bir reklam kanunu çıkarılması;

özellikle çocuklar ve gençlere cazip gelebilecek alkollü ürünlerin tanıtım ve reklamını önleme amacıyla bir uygulama kural ve esaslarının hazırlanması;

içki endüstrisinin gençlerin her türlü boş zaman faaliyetlerine sponsor olmasının yasaklanması;

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI2000-2005 2000-2005 4545

içki endüstrisinin sporlara sponsor olmasına kısıtlamalar getirilmesi;

alkol festivalleri ve bira içme yarışmaları gibi alkol tüketimini teşvik etmeye yönelik hazırlanmış etkinlikler için sıkı yönetmelikler çıkarılması.

Tedavi

Sonuçlar 27. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri: alkol tüketimi tehlikeli veya zararlı olma ile alkol bağımlılığı aralığında olan kişiler (ve aileleri) için erişilebilir ve etkin tedavi sağlamalıdır.

Eylemler 28. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

ihtiyaç analizine dayalı olarak; erişilebilir, etkili, esnek ve sorumlu / hesap verebilir kapsamlı bir tedavi sisteminin tesis edilmesi;

sosyal hizmetleri, ceza yargılama kurumları, kendi kendine yardım grupları ve ayrıca sağlık hizmetlerini içeren eşgüdümlü bir yaklaşımının temin edilmesi;

tedavinin bilimsel bilgi ve tedavi teknolojisindeki gelişmelere yanıt verebilecek kadar kanıta dayalı, etkin ve esnek olmasının sağlanması;

tedavi hizmetlerin her türlü problemler için ihtiyaçları karşılayacak şekilde detoksifikasyon, değerlendirme, tedavi eşleştirme, nüks önleme ve hastalık sonrası bakım ve tedavi hizmetleri verecek biçimde olmasının temin edilmesi;

tehlikeli ve zararlı alkol tüketiminin belirlenmesi ve kısa müdahalelerin yapılmasında temel sağlık hizmetleri profesyonellerine eğitim verilmesi;

temel sağlık hizmetlerine dayalı müdahalelerin yaygın bir şekilde bulunabilir, erişilebilir ve makul fiyatlarda olmasını temin edecek uygun finansman kaynaklarının tahsis edilmesi ve sözleşmesel stratejilerinin benimsenmesi;

kronik alkol bağımlılığı problemleri olan ve bir terapi programı ile işbirliği yapan suçlular için gözaltı cezasına uzun vadeli tedavi alternatiflerinin sağlanması.

46 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 46 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 46

Alkollü içkiler endüstrisi ve konaklama sektörünün sorumlulukları

Sonuçlar 29. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri: içme ortamlarında alkole bağlı problemlerde bir azalma sağlamalıdır; ruhsatlı tesislerden sarhoş bir şekilde çıkan ve daha sonra fiili saldırı, şiddet ve alkole bağlı trafik kazalarına karışan kişi sayısında bir azalma temin etmelidir; gençlerin alkole sağlamalıdır;

erişimini

kısıtlayan

uygun

tedbirlerin

uygulanmasını

Eylemler 30. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

hesap verebilirliği sağlamak amacıyla, alkol endüstrisinin sosyal ve ekonomik politika ve programlarının etkisini değerlendiren sağlık etki değerlendirmeleri yapma ve yürütme;

ürün mesuliyeti konseptinin, sorumsuz ve uygunsuz bir biçimde alkollü içeceklerin reklam ve tanıtımını yapanları kapsayacak şekilde genişletilmesi;

alkollü ürünlerin alkol muhtevası, ambalaj ve pazarlamasının tabi olduğu yönetmeliklerin, ürün güvenlik standartlarını belirtmesinin, yanlış ifade ve iddialarda bulunmasının ve ilgili uyarıların (örneğin birim etiketleme şeklinde, vb.) konulmasının sağlanması;

alkollü içkileri servis edenler için eğitim programları düzenleyerek kişisel, etik ve yasal sorumluluk farkındalığının geliştirilmesi;

alkol servisi yapanların mesul tutulması, ruhsat iptal, veya yetkili mercilerce uygun addedilen diğer mekanizmalar yoluyla, sorumsuz bir şekilde alkol servisi yapanların hesap verebilir ve sorumlu hale getirilmesi için mevzuat hazırlama;

düşük maliyetlerde düşük alkol içeriği olan kaliteli alkol ürünlerinin geliştirilmesi için mevcut en iyi teknolojinin kullanılmasının sağlanması;

AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI AVRUPA ALKOL PLANI2000-2005 2000-2005 47 47 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005 47

mevcut ruhsat ve içme kanunlarının, zorunlu eğitim gereksinimlerinin içme ortamında sorumsuz ticari uygulamaları yasaklayan şartların ruhsatlara konulmasının sıkı bir şekilde uygulanmasının temin edilmesi.

Toplumun alkole bağlı zarara tepki verme kapasitesi

Sonuçlar 31. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri: daha sorumlu içki servisi verilmesi ve yerel kanunların artan oranda kabul edilmesi yoluyla, yerel topluluklarda alkole bağlı problemlerin (örneğin alkol kullanımının sebep olduğu trafik kazaları ve reşit olmayanlara satış gibi) azaltılmasını amaçlayan topluluk ve halk eylemlerini hızlandırmış olmalıdır; etkili bir alkol politikası üzerinde bir etkisi olabilecek bütün resmi kesimler arasında farkındalığı yükseltmiş ve yeterliliği ve uzmanlığı artışmış olmalıdır.

Eylemler 32. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

etkili çok sektörlü bir yaklaşımı sağlamak amacıyla eğitim, sosyal refah ve yargı gibi diğer kesimlerdeki profesyoneller için alkol politikası öğretim ve eğitiminin verilmesi;

alkole bağlı problemlerin önlenmesi için toplum seferberliği, kalkınma ve liderliği güçlendiren programların desteklenmesi;

alkole bağlı problemlerin önlenmesi hakkında en az bir eşgüdümlü ve sürdürülebilir toplum gösteri ve sunum projesinin yapılması;

DSÖ Sağlıklı Şehirler projesine katılan bütün şehirlerde bir belediye alkol politikasının geliştirilmesi ve uygulanmasının temin edilmesi.

Sivil toplum örgütleri

Sonuçlar 33. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri:

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 4848ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 48 KONTROLÜ STRATEJİLERİ

alkolün verebileceği zararları önlemeyi veya azaltmayı amaçlayan girişimleri destekleyen sivil toplum örgütlerine ve kendi kendine yardım hareketlerine destek olmalıdır.

Eylemler 34. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

alkolün verebileceği zararı azaltmak amacıyla uluslararası ve ulus düzeyindeki politikaları savunmada tecrübesi ve uzmanlığı olan sivil toplum örgütleri ve ağların desteklenmesi;

sağlık hizmetleri meslek birlikleri, sivil toplumun temsilcileri ve tüketici örgütleri gibi faaliyet alanlarında özel bir savunma işlevi olan örgüt ve ağlara destek olunması;

alkole bağlı problemlere ilişkin sivil toplumu bilgilendirme ve harekete geçirmede, hükümet nezdinde politika değişikliği ve etkili politika uygulaması lobi faaliyetleri yürütmede ve ayrıca alkol endüstrisinin zararlı eylemlerini ortaya çıkarmada özel bir rol oynayan sivil toplum örgütleri ve ağların desteklenmesi.

Politika oluşturma, uygulama ve izleme

Sonuçlar 35. 2005 yılı itibariyle, Avrupa Bölgesinin bütün ülkeleri: kapsamlı ve geniş bir tabana yayılan bir alkol politikasına sahip olmalıdır; alkol tüketimi raporlaması ve alkol politikasının uygulanmasının ve alkolün verebileceği zararın izlenmesi ve değerlendirilmesi için bir sisteme sahip olmalıdır.

Eylemler 36. Bu sonuçlara ulaşmak için tavsiye edilen eylemler aşağıdakileri içermektedir: -

her bir ülkede, net ve açık hedeflerin olduğu bir alkol eylem planını içeren ülke programının geliştirilmesi;

AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI 2000-2005 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2000-2005 49 49 AVRUPA ALKOL EYLEM 2000-2005 49

ülke programının koordinasyonunu yapmak ve o işlevin yeterli seviyede finanse edilmesini sağlamak üzere ülke bazındaki eylem planlarının uygulanması ve izlenmesinin temin edilmesi için belirli bir takvimi olan bir kurumun tesis edilmesi;

alkol tüketiminin izlenmesi ve değerlendirilmesi ve alkolün verebileceği zarar ve alkol kontrolü politika tepkilerinin göstergelerinin takip edilmesi için etkili bir çerçevenin kurulması (bu süreç, uygun standartlaştırılmış araştırma araçlarının geliştirilmesini gerektirebilir).

DSÖ AVRUPA BÖLGE OFİSİNİN ROLÜ 37.HEALTH21, DSÖ Avrupa Bölgesi için revize edilmiş bir politika çerçevesi sunmaktadır. DSÖ Avrupa Bölge Ofisinin temel görevi, daha iyi sağlık için çalışmaktır ve hem uluslararası arenada hem de bireysel ülkeleri destekleme çalışmasında sağlığın iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için daha yakın bir işbirliğini desteklemek ve teşvik etmek için özel bir yetkiye sahiptir. Health21, AAEP‟nin beş kilit alanda aktif bir şekilde uygulanmasını desteklemek için Bölge Ofisine roller belirlemektedir. (a) Bölgenin „sağlık bilinci‟ olarak hareket eden Bölge Ofisi, temel insan haklarından biri olarak sağlık ilkesini savunacak; inatçı, kalıcı veya ortaya çıkmakta olan sağlık sorun ve endişelerini belirleyecek ve bunlara dikkati çekecek ve sağlığa faydalı olan veya zarar veren politika ve uygulamaları belirleyecektir. (b) alkol ile alakalı konular hakkında bir bilgi merkezi olan Bölge Ofisi bölgesel Herkes için Sağlık izleme ve değerlendirme sistemlerini devam ettirecek ve güncel tutacaktır. Üye Devletler için veri toplama ve raporlama kolaylığını teknik standartlaştırma gereksinimleri ve kullanıcıların ihtiyaçlarına yanıt verme ile birleştiren gözetleme ve diğer sağlık bilgileri sistemlerinin geliştirilmesini teşvik edecektir. Bu şekilde hareket ederek, Bölge Ofisi DSÖ yönetim merkezi ve özelikle Avrupa Komisyonu, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı ve diğer Birleşmiş Milletler kurumlar başta olmak üzere Bölgedeki önemli ortakları ile işbirliğini en iyi düzeye getirmeye çalışacaktır. (c) AAEP‟yi analiz edip savunarak, Bölge Ofisi bireysel Üye Devletlere (ve özellikle doğu Avrupa ülkelerine), örgütlere ve ağlarına alkol politikası geliştirilmesi ve uygulanmasında her seviyede rehberlik ve destek sağlayacaktır. Toplantılar ve

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 50 KONTROLÜ 5050ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

yayınlar ve mevkidaşlarının ağı aracılığıyla etkili alkol politikasının savunmasına devam edecektir. (d) Alkol politikalarını eyleme dönüştürmek için kanıta dayalı araç ve kılavuz ilkeler sağlayarak, Bölge Ofisi alkolün verebileceği zararı azaltmak amacıyla yenilikçi araç, yaklaşım ve yöntemler belirleyecektir. Bu, uluslararası araştırma sonuçlarının izlenmesi, Üye Devletlerdeki pratik tecrübelerin gözden geçirilmesi ve gerekli olan durumlarda, özel yüksek öncelikli çalışmaların başka bir şekilde elde edilebilir olmadığı hallerde bu tür çalışmaları teşvik ederek ya da üstlenerek başarılacaktır. (e) Eylem için bir hızlandırıcı / katalizör olarak çalışan Bölge Ofisi, alkollü içki ürünlerinden doğan kamu sağlığına yönelik tehditleri bertaraf etme veya kontrol altına alma çabalarında teknik destek ve liderlik verecek ve Avrupa genelinde işbirliği yapan ağlar aracılığıyla ortakları ile eylemi koordine edecektir.

SONUÇ 38. Alkolün verebileceği zararın azaltılması, DSÖ Avrupa Bölgesinin karşı karşıya olduğu en büyük halk sağlığı sorun ve zorluklarından biridir. Bu zorluğun üstesinden gelme yol ve yöntemleri iyi bilinmektedir. Şuan gerekli olan şey, her Üye Devlette siyasi iradeyi kullanmak, sivil toplumu harekete geçirmek ve sistematik programlar yürütmektir. Açıkça belirlenmiş sonuç ve çıktılara yol açacak etkili eylemleri ana hatları ile vererek, Avrupa Alkol Eylem Planı, alkolün verebileceği zararı azaltmak ve Bölge genelinde sağlığı ve refahı teşvik edip desteklemek maksadıyla bir Avrupa hareketi oluşturmaktadır.

AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI AVRUPA ALKOL EYLEM 2000-2005 51 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI2000-2005 2000-2005 51 51

KARAR

EUR/RC49/R8 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI - ÜÇÜNCÜ AŞAMA Bölge Komitesi, 1998‟de onayladığı, yirmi birinci yüzyıl Avrupa Bölgesi için herkes için sağlık politika çerçevesi (EUR/RC48/R5 kararı) ve özellikle alkolün verdiği zararı azaltma ile ilgili olan hedef 12‟yi hatırlayarak; Avrupa Alkol Eylem Planının birinci ve ikinci aşamalarını onayladığı EUR/RC42/R8 kararını ve 12-14 Aralık 1995‟te Paris‟te düzenlenen Avrupa Sağlık Toplum ve Alkol Konferansında kabul edilen Avrupa Alkol Şartını hatırlayarak; Avrupa Alkol Eylem Planının üçüncü aşaması için teklifler içeren EUR/RC49/9 belgesini göz önüne alarak; 1. Avrupa Üye Devletleri için takip edilecek kılavuz ilkeler olarak, bu ülkelerin farklılık arz eden kültürleri ve sosyal, yasal ve ekonomik ortamlarını dikkate alarak, Avrupa Alkol Eylem Planının üçüncü aşamasını TASDİK ETMEKTEDİR; 2. Üye Devletleri: (a) Avrupa Alkol Şartı ile uyumlu ulusal alkol politikaları oluşturma veya yeniden oluşturmaya ve Eylem Planının üçüncü aşamasında ana hatları ile verilen sonuç ve eylemler ile uyumlu ve tutarlı programlar tesis etmeye; (b) Eylem Planını destekleme ve uygulamada çok sektörlü eylemin ve yerel toplulukların ve sağlık sistemlerinin sahip olduğu önemli rollerin öneminin farkına varmaya; (c) Genel hedeflere ulaşmada yardımı olabilecek örgütlerde Eylem Planının çıktılarının başarılabilmesi amacıyla tasarlanan faaliyetlerin uygulamasına destek olmaya; (d) Gençleri alkolün verdiği zararlardan korumak ve gençleri kapsayan programlar geliştirmek için tedbirler almaya DAVET ETMEKTEDİR;

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

3. Alkol tüketiminden kaynaklanan zararı azaltmaya yönelik Bölge genelindeki çabaları en üst seviyeye çıkarmak için bütünleşmeci, hükümetler arası ve sivil toplum örgütlerini ve ayrıca kendi kendine yardım hareketlerini Üye Devletler ve Bölge Ofisi ile ortak eylem içerisinde olmaya DAVET ETMEKTEDİR; 4. Bölge Müdüründen: (a) DSÖ‟nin olağan bütçesindeki fonların kullanımı ve daha fazla gönüllü katkı sağlanmasına yönelik çaba gösterilmesi ile Bölge Ofisinden ve ağlarından Eylem Planı için destek sağlamasını; (b) Alkol tüketiminden doğan zararı ve dolayısıyla Bölgedeki alkole bağlı problemleri azaltma çabalarında Üye Devletler ve diğer örgütler ile işbirliği yapmasını ve Üye Devletlere ve diğer örgütlere destek olmasını; (c) Bölgesel Eylem Planının uygulanmasına ile ilgili bilgilerin toplanması, analizi ve dağıtılması amacıyla alkole bağlı problemler hakkında Avrupa Bölgesi için bir bilgi sistemi tesis etmesini; Eylem Planının uygulamasındaki ilerlemeyi, Bölge Müdürünün raporunun bir parçası her iki yılda bir Bölge Komitesine rapor etmesini TALEP ETMEKTEDİR.

ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEYPLANI TAVSİYE KARARI AVRUPA ALKOL EYLEM 2000-2005 53 ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEYPLANI TAVSİYE KARARI AVRUPA ALKOL EYLEM 2000-2005 53

ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEY TAVSİYE KARARI

AVRUPA TOPLULUKLARI KOMİSYONU Brüksel, 27.11.2000 COM(2000) 736 nihai

AÇIKLAYICI MUHTIRA 1. TANITICI HATIRLATMALAR Alkollü içecek tüketimi, Avrupa toplumunda eriĢkin yaĢamının hiçbir Ģekilde genelgeçer bir parçası olmamasına rağmen yaygındır. Ġnsanların içmeye baĢlamaya ve kendi grup veya topluluklarının içki kültürünün aktif katılımcıları haline gelmeye yatkın oldukları zaman, ergenlik dönemleridir. Bu yüzden çoğu insan için içmeye baĢlamak eriĢkinliğe geçiĢ sürecinin kabul görmüĢ bir parçasıdır ve ergen içki alıĢkanlığı daha geniĢ eriĢkin toplumunun tavır ve pratiklerini dikkate değer bir ölçüde yansıtır. Bu sebeplerle, alkolün genç insanlar tarafından uygunsuz Ģekilde tüketiminden kaynaklanan sorunlara bir bütün olarak toplumun içindekilerden tamamen ayrı Ģekilde eğilinmelidir. Fakat genç insanların içki tüketimi belirli özelliklere sahiptir ve bununla iliĢkili sorunlarla ilgilenmek üzere özel tedbirler alınması için iyi sebepler mevcuttur. Ġçki alıĢkanlıklarını tanımlamak için, alkolizm, kötüye kullanma veya alkole bağlı zarar gibi çeĢitli terimler mevcuttur; bu terimler Üye Devletler tarafından olduğu kadar alkol tüketimi ile ilgili olanlarca da kullanılır. Ancak bu ifadelerin ortak anlamı gibi, yorumları da çeĢitlilik gösterir. Bu sebeple Komisyon, sürekli kullanılan çeĢitli terminolojiere herhangi bir halel getirmeksizin, bu Konsey Tavsiye Kararındaki yapısı itibariyle açıklayıcı terminolojiyi kullanmayı seçmiĢtir. 2. SORUNUN YAPISI Genç insanların içme alıĢkanlıklarının belirgin bir özelliği, basit anlamda genel olarak alkolün olumsuz etkilerine karĢı eriĢkinlerden daha savunmasız olmalarıdır. Ergenlik dönemindeki gençler ve genç eriĢkinlerde alkol ve ölüm oranları

56 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 56 56 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

konusundaki çalıĢmalar, öngörülen 'koruyucu etkisine‟ 1 dair herhangi bir kanıt olmaksızın, ölüm oranının tüketimle doğru orantılı olarak arttığını göstermektedir. Gençler her zaman alkolün uygunsuz tüketimi ile iliĢkili riskler gibi potansiyel riskleri doğru Ģekilde değerlendirmelerine imkân tanıyacak yeterli deneyime veya yönlendirmeye sahip değildir. Bu yüzden örneğin gençler alkolle bağlantı kazalar yapmaya yaĢlılara göre daha eğimlidir. Düzenli ağır tüketim ve aĢırı içkinin her ikisi de beden ve akıl sağlığını olmsuz etkiler. Alkolün psikoaktif özelliklerinden dolayı, olumsuz durumlarla baĢetmek için ilaç gibi kullanılması, gençlerde psikolojik ve duygusal geliĢime zarar verebilir. Alkolün bir insanın sağlığı üzerinde uzun vadedeki etkisi tüketim kalıbı, yani gençliği sırasında edindiği içki alıĢkanlığı ile belirlenebilir. Erken bir yaĢta düzenli içmeye baĢlayan genç insanların hayatlarının devamında alkol bağımlılığı geliĢtirmeye daha sonraki yaĢlarda2 içmeye baĢlayanlardan belirgin biçimde daha yatkın olduklarına dair kanıtlar mevcuttur. Dolayısıyla gençlerin alkollü içecek tüketimi ile bağlantılı olarak gördükleri zararı en aza indirecek bir tavır edinmelerine yardımcı olmak önemlidir. Kısa vadede gençler tarafından alkol tüketimi, tıbbi sorunlardan daha çok, geniĢ kapsamlı sosyal sorunlar riski taĢımaktadır. Alkol ile Ģiddet gibi antisosyal tavır arasındaki iliĢki genç insanlar arasında özellikle güçlüdür. Alkol ve risk arasındaki psikolojik bağlantı çocukların, özellikle de erkek çocukların alkollü ürünlerle bağlantılı tehlikeli faaliyetleri olan veya bir zorluk ortaya koyan pazarlama tekniklerine karĢı savunmasızlığını artırabilir. Dahası, aĢırı içki tüketimi planlanmamıĢ hamilelikler, cinsel yolla bulaĢan hastalıklar, suç ve trafik kazaları ile de bağlantılıdır. Alkol tüketimi sebebiyle iĢlevleri bozulmuĢ sürücülerin karıĢtığı trafik kazalarındaki belirgin ölüm oranı ve ciddi yaralanmalardan kaynaklı halk sağlığı sorunu kapsamlı Ģekilde araĢtırılmıĢ ve belgelenmiĢtir. Bundan baĢka, Komisyon uygunsuz içki tüketimi ve araç kullanımı sorununu, AB yollarında 3 yaklaĢık 45.000 kiĢi olan yıllık ölüm oranını azaltmak için altı temel eylem önceliğinden biri olarak kabul etmektedir. Bunun sonucu olarak, Komisyon uygnsuz içki tüketimi ve araç

Adreasson ve diğerleri. Genç Erkekler Arasında Alkol ve Ölüm Oranı: Ġsveçli Acemi Askerler üzerinde Uzun Vadeli ÇalıĢma. Ġngiliz Tıp Dergisi 296, 1021-1025, 1988 2 Alkol Kullanımının BaĢlama YaĢı ve Bunun Alkol Tüketimi ve Bağımlılığı ile ĠliĢkisi. NIAAA. USA. 1997 3 “AB yol emniyetinde öncelikler: Ġlerleme Raporu ve Eylem Sıralaması”, COM(2000)125. 1

ÇOCUKLAR ERGENLER TARAFINDAN ALKOLTÜKETİLMESİ TÜKETİLMESİKONSEY KONSEY TAVSİYE KARARI ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL ÇOCUKLAR VEVE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEYTAVSİYE TAVSİYEKARARI KARARI 57 57 57

kullanımını4 azaltmak amacıyla daha büyük bir çabaya zemin teĢkil etmesi için maksimum yasal kandaki alkol yoğunluğu sınırlarına iliĢkin bir tavsiye sunmaktadır. Genç sürücüler ve motorsiklet sürücüleri (bazı Üye Ülkelerde sürücülerin yaĢı 14‟e kadar düĢmektedir) bu sorunun önemli bir parçasıdır. Bu tavsiye bu konuya, deneyimsiz, çoğunlukla genç araba sürücüleri ve ayrıca iki tekerlekli motorlu araçların sürücüleri için 0,2 mg/ml‟lik nispeten daha düĢük kandaki alkol yoğunluğu sınırları önererek yaklaĢmaktadır. Yüksek yenilik arayıĢı ve zarar görmekten kaçınmama alkol tüketimine erken baĢladığı5 tahmin edilebilen kiĢiliğin özellikleridir. Dolayısıyla genç insanların yeni Ģeyler denemek konusundaki doğal istekleri ile beraberindeki risklerin doğru anlaĢılmasını dengelemeye çalıĢmak önemlidir. 3. SORUNUN ÖLÇEĞĠ Birkaç Üye Devletten gelen kanıtlara göre; genç insanlar tarafından alkol tüketimi ve buna iliĢkin zararlar hâlihazırda yüksektir ve bazı Devletlerde sorunun büyüdüğü açıktır. Burada konunun önemli bir yönü özellikle Fransa ve Ġspanya gibi Ģarap üreten ülkelerdeki genç insanlar arasında Ġskandinav içme kalıplarında bildirilen artıĢtır. Örneğin Fransa‟da ergenler ve genç eriĢkinlerde, kavgalar ve Ģiddet, okuldan kaçma, hırsızlık ve yasadıĢı ilaçların kullanımı 6 ile iliĢkili büyüyen bir sarhoĢluk sorunu bulunmaktadır. Fransız Sağlık Bakanı için hazırlanan bir raporda, bu konular ve ergenler ve genç eriĢkinlerde içki sorununun nasıl aĢırı derinleĢmekte 7 olduğu tartıĢılmaktadır. Genç insanların sağlık durumları konusunda bir AB raporu, her ne kadar genç Avrupalılar alkolü ilk olarak geçmiĢteki ile aynı yaĢta, yani erken ergenlik döneminde tadıyorlarsa da, düzenli içme alıĢkanlığı geçmiĢtekinden daha erken bir yaĢta baĢladığını belirtmektedir. Çocuklar ve ergenler arasında alkolle iliĢkili zararın önlenmesi söz konusu olduğunda, genç ergenler için alkole eriĢim konusundaki mevcut ulusal mevzuatın uygulanmasının büyük bir adım olacağı unutulmamalıdır.

Motorlu taĢıt sürücüleri için izin verilen maksimum Kandaki Alkol Yoğunluğu (BAC) konusunda Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tavsiyesi önerisi, COM(2000) xxx. 5 C.R. Cloninger ve diğerleri: Çocukluktaki KiĢilik Genç EriĢkinlerde Alkol Tüketimini Doğurur. Alkolizm, Klinik ve Deneysel AraĢtırma. 1998; 12-4: Sf 494-505. 6 M. Choquet & S. Ledoux, M. Plant (der.) içinde: Yüksek Risk Gruplarında Alkolle ĠliĢkili Sorunlar. Avrupa Raporları ve ÇalıĢmaları 109. DSÖ Cenevre 1989 7 Rapport du Professeur Bernard Roques au Secrétaire d‟Etat à la Santé. Problèmes posés par la dangerosité des drogues. Mai 1998. 4

58 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 58 58 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Çoğu Üye Devlette oğlan çocukları kız çocuklarından belirgin düzeyde daha sık ve ağır içmeye devam ediyorlar. Ancak, tüketimdeki artıĢlar ve erken içmeye baĢlama yaĢı kızları da oğlanlar gibi etkiliyor ve birçok Üye Devlette cinsiyet farkı daralmıĢtır. Bu bağlamda genellikle kadınların – kızların ve kadınların – alkole erkeklerden daha dayanıksız oldukları, aynı miktarlarla daha kısa bir zaman aralığında daha çok sorun yaĢadıkları vurgulanmalıdır. Maalesef sorunların sebepleri, doğası ve ölçeği ile ilgili mevcut bilimsel bilgi sınırlıdır. Birçok ülkede yürütülen oldukça yüksek sayıda araĢtırmaya rağmen kapsamlı bir resminin çizilmesi zordur. Bunun ana sebebi araĢtırmaların farklı yaĢ grupları üzerinde farklı sorularla ve farklı zamanlarda yapılmıĢ olmasıdır, yani sonucu etkileyen çok fazla etken olması karĢılaĢtırmaları zorlaĢtırmaktadır. AĢağıdaki bulgular kapsamlı olmasalar da sorunun ölçeği hakkında bir fikir verebilir:

• Bazı AB Üyesi Devletleri de kapsayan 15-16 yaĢlarındakilerle yapılan yakın

tarihli bir ankete göre aĢırı içki tüketimi en sık Ġrlanda, Ġngiltere ve Danimarka‟da görülmüĢtür. Ġngiltere, Danimarka, Finlandiya, Fransa ve Ġsveç 13 8 yaĢında veya daha genç yaĢta sarhoĢ olan oğlanlar ve kızlarda en yüksek oranları bildirmiĢlerdir.

• DSÖ HSBC 1997/1998 anketine göre, 15 yaĢında oğlanlar kapsam dâhilindeki

tüm ülkelerde bira tüketiminde kızları geçmiĢtir; 15 yaĢındaki oğlanlar arasında Galler‟de (%50), Danimarka‟da (%43), Yunanistan‟da (%42) ve Ġngiltere‟de (%40) yüksek mutlak düzenli bira tüketimi oranları özellikle kaygı vericidir. 15 yaĢında hem sert içki hem Ģarap tüketiminde kızların oğlanlardan daha yüksek olduğu ülkeler sadece Ġskoçya, Ġngiltere ve Galler‟dir. 9

1993/1994 ve 1997/1998 DSÖ HBSC araĢtırmaları arasında yapılan bir karĢılaĢtırma hayatları boyunca iki kere veya daha çok sarhoĢ olmuĢ 15 yaĢındaki oğlanların ve kızların yüzdesinin kapsam dâhilindeki tüm ülkelerde yükseldiğini gösterdi. 1997/1998 anketinde Danimarka, Finlandiya, Ġngiltere, Ġskoçya ve Galler‟de 15 yaĢındaki erkek ve kızların yarısından fazlasının iki kere veya daha çok sarhoĢ olduğu bildirilirken, bu oranlar Fransa ve Yunanistan‟da %30‟un altındadır. Açık coğrafi kalıp, Kuzey Avrupa ülkelerinin tam tersine düĢük sarhoĢluk düzeyleri bildirilen Güney Avrupa ülkelerinden öğrenciler ile 10 kere veya daha çok sarhoĢ olduğunu bildiren 15 yaĢındakilerde devam etmektedir. 26 Avrupa Ülkesinde Öğrenciler Arasında Alkol ve Diğer UyuĢturucu Kullanımı. 1995 ESPAD Raporu. Alkol ve Diğer UyuĢturucular konusunda Ġsveç Bilgi Konseyi. 1997. 9 Okul Çağındaki Çocuklarda Sağlık DavranıĢları (HBSC), bir DSÖ Çok Uluslu AraĢtırması, 1997/98 8

ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEY TAVSİYE KARARI

ÇOCUKLAR ÇOCUKLARVE VEERGENLER ERGENLERTARAFINDAN TARAFINDANALKOL ALKOLTÜKETİLMESİ TÜKETİLMESİKONSEY KONSEYTAVSİYE TAVSİYEKARARI KARARI

59 59

•

Ġrlanda‟daki yakın zamanlı Okul Çocuklarında Sağlık DavranıĢı araĢtırması, gençlerin daha büyük bir oranda alkolü daha erken bir yaĢta denemeye baĢladığını ve bazı gençler için sarhoĢ olmanın içki kültürlerinin bir parçası olduğunu bildiren önceki araĢtırma bulgularını doğrulamıĢtır. AraĢtırmada 15-17 yaĢ gurubundaki erkeklerin beĢte biri kadarının 10 kere veya daha çok sarhoĢ oldukları bildirilmiĢtir.

•

Almanya‟da yürütülen, 14-24 yaĢlarındaki gençlerin alkol tüketimini inceleyen bir araĢtırmada, cevaplayanların yaklaĢık %10‟u alkol tükettiklerini bildirdikleri ve alkol bağımlılığının %6‟nın biraz üzerinde olduğu ifade edilmiĢtir. Erkeklerin bir alkol sorununu açıklamaya kadınlardan daha yatkın oldukları, yaygınlığın daha büyük yaĢ gruplarında da arttığı görülmüĢtür. Fakat 14 ila 17 yaĢlarındakiler arasında bile cevaplayanların belirgin bir oranı yüksek ve düzenli tüketim oranları, aĢırı içme ve bağımlılık kriterleri ve hatta tam bir bağımlılık 10 bile bildirmiĢlerdir.

• 1998 yılında Ġngiltere‟de 11-15 yaĢıdaki çocukların %21‟i, önceki yedi gün içinde

alkolü bir içki içtiklerini söylemiĢlerdir; bu, %27‟sinin bu Ģekilde cevap verdiği 1996 yılı ile karĢılaĢtırıldığında önemli bir düĢüĢtür. DüĢüĢ hem erkekler hem kızlar için önemlidir fakat kızlar arasında bir Ģekilde daha belirgindir. Önceki haftadaki ortalama sarhoĢ miktarının içenlere oranı 1996‟da 8,5 birimken, 1998‟de düĢmek bir yana, yine 1990 yılından beri gözlemlenen bir akımı doğrulayarak yaklaĢık 10 birime çıkmıĢtır. Yani her ne kadar önceki hafta içme oranı 1998‟de 1996‟dakine kıyasla düĢmüĢse de, içenler daha çok içmiĢlerdir. 11

•

Ġspanya‟da 1996‟da 14-18 yaĢ gurubundaki okul nüfusu üzerinde yürütülen bir anketten önceki ay içinde her beĢ ergenden biri sarhoĢ olmuĢtur. Her üç öğrenciden ikisi anketten önceki ay içinde alkol almıĢtır (14 yaĢındaki öğrencilerin beĢte ikisi ve 18 yaĢındakilerin beĢte dördü).12

Kapsamlı bilgi olmadığından, bunlarla ilgilenmek için özel ve uygun önlemleri hedeflemek ve ayrıca bu önlemlerin hem herhangi bir Üye Devlette hem de bütünü itibariyle AB‟deki etkisini ölçmek üzere bazı ölçümlere imkân tanımak amacıyla 10

Kullanma kalıpları ve bunların DSM-IV ile iliĢkileri. Ergenler ve genç eriĢkinler arasında Alkolizm ve Alkol Bağımlılığı, A. Holly ve H.-V. Wittchen, Max Planck Psikiyatri Enstitüsü, Münih, 1998 E. Goddard ve diğerleri: 1998 yılında genç ergenler arasında sigara, alkol ve ilaç kullanımı, Cilt 1, Ġngiltere Ulusal Ġstatistikler Ofisi 1999. Plan Nacional Sobre Drogas (1998) “Encuesta sobre Drogas en la poblacion escolar”. Ministerio del Interior, Madrid (Okul Nüfusunda UyuĢturu konusunda AraĢtırma)

60 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

sorunların tüm farklı yönlerini doğru Ģekilde tanımlamak için daha ileri araĢtırma yapılması gereklidir. Bu bağlamda aĢırı alkol tüketiminin sebeplerine, içme kalıplarına, tüketilen içecek tipine, ayrıca farklı içki tiplerine iliĢkin davranıĢlara özellikle dikkat edilmelidir. Devam eden iki projenin, 7 Üye Ülkeyi kapsayan ikinci Alkol ve diğer Ġlaçlar konusunda Avrupa Okul AraĢtırması Projesi (ESPAD) ve Lüksemburg dıĢındaki tüm Üye Ülkeleri kapsayan Avrupa KarĢılaĢtırmalı Alkol ÇalıĢmaları (ECAS) 13, sonuçlarının bu bağlamda yararlı olacağını belirtmek gerekir. 4. ÖNERĠLEN YAKLAġIM Ebeveyn örneği ve aile iliĢkilerinin çocukların davranıĢları üzerindeki ilk ve en güçlü etkiler arasında olduğu açıktır. BaĢka bir özellik de, ebeveyn etkisi çocukluk süresince etkili kalsa dahi, ebeveyn etkisinin yerine, artan biçimde uluslararası ve ticari hale gelen gençlik kültürünün ağır etkisi altında olabilen akran grubunun etkisi geçtiği için, ergenlerin içki alıĢkanlıkları çoğunlukla ebeveynlerinin alıĢkanlıklarından hem nitel hem de nicel açıdan farklılık göstermektedir. Bu sebeplerden dolayı önerilen tedbirlerin odak noktalarından biri eğitim, bilgi ve sağlığın desteklenmesidir. Hedeflenen sağlık desteği ve sağlık eğitimi müdahaleleri, genç bireylerin sağlıklı ve sorumlu seçimler yapmalarına imkân tanıyan çok-sektörlü bir yaklaĢım kullanmalı ve kiĢisel ve toplumsal becerilerin geliĢtirilmesi konusuna odaklanmalıdır. Bu tedbirler doğrudan genç insanlara ve bilgi ve destek sağlayarak dolaylı olarak ebeveynlere, okullara ve gençlik kulüplerine, topluluklara ve diğer yetkililere, iĢverenlere, medyaya, sağlık hizmetleri çalıĢanlarına ve genç insanlara eriĢkinliğe geçiĢte yol göstermek konusunda rol oynayabilecek diğer kiĢilere yönelik olmalıdır. Bu bağlamda ebeveynlerin kilit rolü ve sorumluluğu vurgulanmalıdır. Ancak, eğitim ve kamuyu bilgilendirme tedbirlerinin kendi baĢlarına büyük ve sürdürülebilir bir etkiye sahip görünmedikleri unutulmamalıdır. Bunların baĢka tedbirlerle, yani geliĢmiĢ karar becerileri ve kamu politikası için daha güçlü bir destek üzerine odaklanan politik giriĢimlerle desteklenmeleri gerekebilir.

AB Ülkelerinde alkol politikası ve bunun etkileri hakkında karĢılaĢtırmalı bir analiz (ECAS I) ve alkol tüketimi ve bunun kamu sağlığına etkileri hakkında karĢılaĢtırmalı bir analiz (ECAS II), Ulusal Kamu Sağlığı Enstitüsü, Ġsveç.

ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEY TAVSİYE KARARI ÇOCUKLAR ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEY TAVSİYE KARARI ÇOCUKLAR VEVE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEY TAVSİYE KARARI61 61 61

Bu öneriler ayrıca Üye Devletler aracılığıyla alkollü içecek üretici ve satıcılarına yönelik de olmalıdır. Üretici ve satıcılar bilgi vermek ve farkındalık oluĢturmak konusunda üzerlerine düĢen rolü oynamaya ve servis ve satıĢ personeli için eğitim tedbirleri yürütmeye teĢvik edilmelidir. Pazar arzı ve ticari iletiĢim sadece eriĢkinlerin değil, genç insanların da tüketim davranıĢlarını etkileme potansiyelleri olan önemli etkenlerdir. Dolayısıyla farklı tipte alkollü içecek üreticilerinin, ticari faaliyetlerinde sorumluluk göstermek ve sorumsuz ve zararlı tüketimi teĢvik etmemeyi sağlamak gibi bir görevi bulunmaktadır. Önerilen tedbirlerin ikinci odak noktasını oluĢturan bu konu, birkaç Üye Ülkede „alkopop‟ ve „tasarımcı içkilerinin‟ aniden piyasaya çıkmasıyla öne çıkmıĢtır. Sonuç olarak bu alkollü içeceklerin özellikle alkolün tadını almıĢ olmak için hala çok genç olan çocukların ilgisini çekmek üzere pazarlanması olasılığı üzerine geniĢ kapsamlı kamu, medya ve politik kaygı ifade edilmiĢtir. Örneğin, Topluluk kurumlarını çocuklar ve gençler için uygun sağlık destekleme politikalarına ihtiyacının daha çok farkına varmaya sevk eden, Alkopoplar ve Tasarımcı Ġçkileri hakkında bir yazılı bildiri yayınlanmıĢ ve 200‟den fazla Avrupa Parlamentosu Üyesi tarafından imzalanmıĢtır.

Alkollü içecekler endüstrisi ve/veya reklam sektörü, Avrupa Birliği‟ne Üye Ülkelerden birkaçında bu kaygıya, Ģikâyet prosedürlerini de içeren mevcut özdüzenleme yapılarını (uygulama ve davranıĢ ilkelerini) harekete geçirerek veya güçlendirerek cevap vermiĢlerdir. Bu yaklaĢımlar dâhilinde gençlerin korunmaları ve eğitimleri özellikle ilgilenilen bir alandır. Fakat „alkopoplar' ile meĢgul olunması asıl konudan sapılmasına yol açmamalıdır. Örneğin Ġngiltere‟de alkopop patlamasının zirvede olduğu zaman bile, ergenler tarafından en çok tüketilen alkollü içecekler hafif bira ve elma Ģırasıdır. 14 1998 yılından beri her iki yılda bir ergenler arasındaki alkol tüketimini inceleyen büyük bir araĢtırmada yazarlar Ģu sonuca varmıĢtır; 1996 yılında alkopoplar, pazara sürülmelerinden bir yıl kadar sonra, Ġngiltere‟de bu yaĢ grubu arasında (bira, hafif bira veya elma Ģırasından sonra) ikinci en popüler içecekti fakat iki yıl sonra sert içkiler ve Ģarabın çok gerisindeydi ve muhtemelen esasta her halükarda içmekte olan çocuklar için ek bir içecek seçeneğiydi. AraĢtırmacılar ayrıca Ġskoçya verilerinin de

Gençler ve alkol – Ġngiltere‟deki yeni alkollü içecek tiplerine dair tavır ve davranıĢlar konusunda bir anket. Sağlık Eğitimi Kurumu. Aralık 1996.

62 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

alkopopların göreceli popülaritesinde bir düĢüĢ gösterdiğini ve bunun içki modalarının bu yaĢ grubunda değiĢebildiği hızı yansıttığını gözlemlediler. 15 Eylül 1998 tarihli bir Hollanda araĢtırması, örneğin 16 yaĢ altındaki gençler arasında, yüzde 13‟ünün alkopopları tükettiğini, alkopop içen bu kiĢilerin yüzde 11'inin her seferde üç bardak veya daha çok tükettiklerini gösterdi. Fakat veriler bu yaĢ grubunda bira tüketiminin daha da yaygın olduğunu gösterdi. Tüm gençlerin yüzde 57‟si bira içiyordu; bu bira içenlerin yüzde 40'ı her seferinde üç bardak veya daha çok tüketiyorlardı.16 Dolayısıyla alkopop satıĢlarının Avrupa‟nın çoğu kısmında dengelenmiĢ veya azalmıĢ olması ihtimali artık ortada bir sorun olmadığının göstergesi kabul edilmemelidir. Üreticilerin her yeni kuĢağın ilgisini çekmek için yeni içecek türleriyle ortaya çıkma konusunda sürekli bir ihtiyaçla karĢı karĢıya kaldıklarından „Tasarımcı içkileri‟ veya „alkopoplar‟ gibi ürünler sorun olmaya devam edebilir. Alkollü içecekler için reklamcılık öz-düzenlemeleri doğrudan ilgili tarafların desteğine sahiptir: üreticiler, reklamcılar, reklam ajansları ve reklamları yürüten medya. Ayrıca, bazı Üye Ülkelerde, Hükümetler ulusal düzenlemeleri çerçevesinde bu geliĢmeleri destekliyor ve yakından takip ediyor. Dolayısıyla Üye Ülkelerde hâlihazırda baĢlanmıĢ faaliyetleri de dikkate almak gereklidir. Komsiyon önerisinin uygulamasında, Komisyon tarafından Sınırötesi Televizyon Direktifinin revizyonu bağlamında verilen bir taahhüdün ardından Ocak 2000‟de baĢlatılan, televizyon reklamcılığı ve televizyondan alıĢveriĢin küçükler üzerindeki etkisi hakkında bir araĢtırmanın sonuçları da dikkate alınmalıdır. Çoğu Üye Devlet çocukların ve ergenlerin içki tüketmesine iliĢkin, bazen Dünya Sağlık Örgütü ile birlikte bir takım eylemler yapıyor gözükmektedir. Birliğe Üye Devletlerin tümü tarafından imzalanan DSÖ Alkol ġartı, tüm çocuk ve ergenlerin alkol tüketiminin olumsuz sonuçlarından ve mümkün olduğu ölçüde alkollü içeceklerin tanıtımından korunan bir çevrede büyüme hakkı olduğu etik ilkesini içerir. Almanya bu ilkeyi uygulama çabasında olan Üye Devletlere bir örnektir. 1997 yılında Lander çocukların ve genç insanların alkol kullanımının olumsuz

Goddard. Genç ergenler ve Ġngiltere ve Ġskoçya için alkol grupları – 1996 ve 1998. ONS. Ekim 1997 ve Ekim 1999. 16 Hielkema, R., Ordelman, W.: Licht-alcoholhoudende dranken. Amsterdam, Trendbox, 1998 15

ÇOCUKLAR ERGENLERTARAFINDAN TARAFINDANALKOL ALKOL TÜKETİLMESİ TÜKETİLMESİ KONSEY KONSEYTAVSİYE TAVSİYEKARARI KARARI 63 ÇOCUKLAR VEVEERGENLER 63

etkilerinden korunmasının geliĢtirilmesi taahhüdünü içeren bir eylem planını kabul etti. Ek olarak genç insanların davranıĢlarını etkileyebilecek ve suça teĢvik edebilecek veya suçu önleyebilecek çok çeĢitli baĢka sosyal ve çevresel faktörler de mevcuttur. Gençler arasında iĢsizlik düzeyi ve dinlenme tesislerinin olması veya olmaması kadar farklı faktörler de konu ile ilgilidir ve önerilen tedbirler bu genel bağlamda dikkate alınmalı ve değerlendirilmelidir. 5. NEDEN BĠR TOPLULUK BOYUTU? 1986 yılında kabul edilen alkol tüketimi hakkındaki Konsey Kararının amacı, ekonomik faktörü ve kamu sağlığı kaygılarını hesaba katan ortak bir giriĢim yoluyla Üye Devletlerde alkolle ilgili sorunları azaltmaktır. Bu yüzden bu karar Komisyonu, alkollü içeceklerin üretim, dağıtım ve tanıtımı ile ilgili çıkarları ve kamu sağlığı çıkarlarını gözönünde bulundurarak tedbirler almaya, bu amaçla dengeli bir politika yürütmeye ve Konsey‟e uygun öneriler sunmaya davet etmektedir. AntlaĢmanın 152. Maddesi, Topluluk Üye Devletler arasındaki iĢbirliğini teĢvik etmek ve gerekirse eylemlerine destek sağlamak yoluyla katkıda bulunduğu ölçüde Topluluğa bu alanda yetki vermektedir. Ayrıca AntlaĢmanın 5. Maddesi uyarınca Topluluk tarafından yapılan bir katkının üst düzeyde bir sağlık koruması sağlamak yolunda hedefine ulaĢma çabalarının, subsidiarite ve orantılılık ilkeleri uyarınca üstlenilmesi gereklidir. Halk sağlığı alanındaki eylemler (1996-2000) çerçevesinde sağlığın desteklenmesi, bilgilendirme, eğitim ve öğretim konusundaki Topluluk eylem programının açık hedeflerinden biri, inceleme, değerlendirme ve deneyim paylaĢımının desteklenmesi ve alkol tüketiminin ve bunun sağlık ve toplum açısından sonuçlarının önlenmesi için tedbirlere dair eylemlere destek verilmesidir. Halk sağlığı alanındaki Topluluk eylem Programını (2001-2006) benimseyen bir Avrupa Parlamentosu ve Konsey Kararı için Komisyon önerisi, sağlık etkenleri ile sağlığın desteklenmesi ve hastalık önleme tedbirleri yoluyla uğraĢılmasının gereğini vurgulamaktadır. Öneri ayrıca AntlaĢmanın tüm Topluluk politika ve faaliyetlerinin tanımlanması ve uygulanmasında üst düzey bir sağlık korumasının sağlanması Ģartına geçerlilik kazandırmak için birkaç özel tedbir de içermektedir. Alkol insan sağlığı için en önemli risk faktörlerinden biri olduğu için, sadece Üye Devletler için değil, Avrupa Birliği düzeyinde de en önemli konulardan biri olmaya devam edecektir.

64 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 64 64 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Topluluk müdahalesine gençlik kültürünün artan uluslararası karakteri ve ulusal sınırların bu kültürün ve onunla ilgili ürünlerin geçiĢi açısından azalan önemi sebebiyle gerek duyulmuĢtur. Bu değerlendirme, subsidiarite ve orantılılık ilkelerini dikkate alırken, ürün etiket ve reklamları yanında Topluluğun sağlığın desteklenmesine ve eğitim tedbirlerine verdiği önemi haklı çıkarmaktadır. Alkol reklamları ile ilgili olarak Komisyon dâhilinde Ģu an için bir yasak planı olmadığı vurgulanmalıdır. Ancak, Topluluğun ticari iletiĢimi hem bütün sağlık desteği ve eğitimi bağlamında hem de Üye Devletlerdeki öz-düzenleyici reklam kanunlarının kendilerinin AT AntlaĢmasının ilkeleri ve özellikle hizmetlerin serbest dolaĢımı hakkındaki 49. Madde ile uyumlu olmalarını sağlamak perspektifi ile değerlendirmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, alkollü içeceklere ait televizyon reklemcılığı konusunda, genç insanlara özel olarak atıfta bulunarak açık kriterler belirleyen Üye Devletlerdeki televizyon yayıncılığı faaliyetlerine iliĢkin Konsey Direktifine (Sınırötesi Televizyon Direktifi) dikkat çekilmelidir. Ayrıca sağlık eğitimi ve diğer koruyucu stratejilerdeki en iyi uygulamalar hakkında düzenli bazda veri toplanması ve bilgi paylaĢımının sağlanması için de Topluluk eylemi gerektiği açıktır. Bununla ilgili olarak kültürel ve ulusal çeĢitlilik Birlik genelinde katı bir plan oluĢturulmasını imkânsız kılmaktadır. Fakat Üye Devletlerin ciddi kaygı sebebi kabul ettikleri bir sorunla uğraĢma eylemini kolaylaĢtıracak, kültürel çeĢitliliği kabul eden genel bir çerçeve geliĢtirilebilir. AĢırı alkol tüketiminden kaynaklı sosyal ve sağlık sorunlarının ölçeği, azaltılması için tüm çabaların seferber edilmesini gerektirmektedir. Bu sonuç, bu önerinin taslağı hazırlandığı sırada çeĢitli ilgili taraflardan alınan büyük katkılardan çıkarılabilen açık bir sonuçtur. Tüm Üye Devletler bu alanda tedbirler uygulamaktadır fakat yaklaĢımlar ve stratejiler belirgin farklılık göstermektedir. Açıkça bu farklılıklardan öğrenilecek dersler mevcuttur. Topluluk alkole bağlı zararla mücadele için tutarlı bütün bir stratejiyi desteklemek için iyi bir konumdadır. Daha önce de belirtildiği gibi, endüstrinin sorumlu sektörleri hâlihazırda faal olarak sorumlu davranıĢı teĢvik ediyor. Çocuklar ve ergenler arasında alkole bağlı zararın önlenmesini amacıyla önerilen tedbirlerin baĢarıyla uygulanması için çok önemli bir unsur aslında ilgili tüm tarafların iĢbirliğidir. PaydaĢların kesintisiz istiĢaresi ve açık bir diyalog tavsiyelerde belirlenen hedeflere ulaĢılmasına katkıda bulunacaktır.

ÇOCUKLAR VE ERGENLERTARAFINDAN TARAFINDANALKOL ALKOL TÜKETİLMESİ TÜKETİLMESİ KONSEY ÇOCUKLAR VE ERGENLER KONSEY TAVSİYE KARARI 65 ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEYTAVSİYE TAVSİYEKARARI KARARI 65 65

“ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETĠLMESĠ” KONSEY TAVSĠYE KARARI için Öneri (Avrupa Ekonomik Alanı‟na Uyumlu Metin)

AVRUPA BĠRLĠĞĠ KONSEYĠ, Avrupa Topluluğu‟nu kuran AntlaĢma ve özellikle 152. Maddesinin 4. paragrafını göz önünde tutarak, Komisyon‟dan gelen tasarıyı göz önünde tutarak, 17 Buna Göre: (1) AntlaĢmanın 3. Maddesinin (p) bendi uyarınca, Topluluk faaliyetleri üst düzeyde bir sağlık korumasının elde edilmesine katkıda bulumayı içerir. (2) Sağlık eğitimi ve bilgilendirme AnlaĢmanın 152. Maddesinde açıkça belirtilmiĢtir ve halk sağlığı alanındaki Topluluk eylemi için bir öncelik teĢkil eder. (3) Avrupa Topluluğunun Sağlık stratejisi hakkındaki Komisyon Bildirisinde ve halk sağlığı alanında bir eylem programı (2001-2006) benimseyen bir Avrupa Parlamentosu ve Konsey Kararı için öneride alkol, içinde özel tedbirler ve eylemler üstlenilebileceği belirtilen alanlardan biridir. 18 (4) “AB yol emniyeti öncelikleri” (COM(2000)125) baĢlıklı Komisyon Bildirisinde içkili araç kullanmak, planlı eylemin AB yollarındaki belirgin ölüm oranını azaltabileceği en önemli önceliklerden biri olarak tanımlanmıĢtır. Motorlu araç sürücüleri için izin verilen kandaki maksimum alkol yoğunluğuna iliĢkin Komisyon tavsiyesi (COM(2000) xxx) genç sürücüler sorununu özellikle tanımlamakta ve deneyimsiz sürücüler ve ayrıca iki tekerlekli motorlu araçların sürücüleri için de 0,2mg/ml‟lik bir sınır önermektedir. (5) Sağlığın desteklenmesi, bilgilendirme, eğitim ve öğretim konusundaki Topluluk Eylem Programının (Avrupa Parlamentosu ve Konsey Kararı No 645/96/EC)19 hedeflerinden biri; inceleme, değerlendirme ve deneyim paylaĢımının

OJ C [...], [...], sf [...] COM(2000) 285 Nihai 19 OJ L 95, 16.04.1996, sf. 1. 17 18

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 66 KONTROLÜ STRATEJİLERİ 6666 ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

desteklenmesi ve alkol tüketiminin ve bunun sağlık ve toplum açısından sonuçlarının önlenmesi için tedbirlere dair eylemlere destek verilmesidir; bu yüzden bu Program önerilen tedbirlerin izlenmesi ve denetlenmesi için bir temel sunmaktadır. (6) Sağlık denetimi konusunda Topluluk eylem programı (Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Kararı No 1400/97/EC)20 dâhilinde sağlık göstergelerinin oluĢturulabileceği alanlardan biri alkol tüketimidir; bu, önerilen tedbirlerin uygulanmasını desteklemek için özellikle faydalı olabilir. (7) Mağduriyeti önleme konusunda Topluluk eylem programı (Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Kararı No 372/99/EC)21 kapsamında alkolikliğe bağlı mağduriyet üstlenilen eylemlerin bir parçası olacaktır; bu, önerilen tedbirlerin uygulanması için gerek duyulan verilerin toplanmasını desteklemek açısından faydalı olabilir. (8) Alkolizm konusunda Konsey ve 29 Mayıs 198622 tarihinde Konsey ile biraraya gelen Üye Devletlerin Hükümet temsilcileri tarafından alınan karar; alkolizmdeki artıĢın halk sağlığı ve sosyal refah açısından ciddi kaygılara sebep olduğunu, alkollü içeceklerin üretim, satıĢ ve dağıtımının çoğu Üye Devletin ekonomileri içinde önemli faktörler olduğunu, alkolikliğin önlenmesi alanında Avrupa düzeyinde ortak bir giriĢimin önerilebileceğini ve Komisyonun ilgili çıkarları dikkatle tartarken bu amaçla dengeli bir politika yürüteceğini ve gerektiği yerde Konseye öneriler sunacağını ifade etmektedir. (9)Tavsiye edilen tedbirlerin amaçları açısından, Üye Devletlerin yiyecek maddelerinin etiketleme, sunum ve reklamları ile ilgili yasalarının uyumlulaĢtırılması hakkındaki 79/112/EEC sayılı Direktifi değiĢtiren bir Avrupa Parlamentosu ve Konseyi direktifi için sunulan değiĢtirilmiĢ önerinin, üst düzeyde bir sağlığa ulaĢılması ve tüketici sağlığının korunmasına katkıda bulunmak amacıyla, tüketicilerin yiyecek maddeleri 23 ve özellikle de alkollü içecekler hakkında, diğer uygulamaların yanısıra içerikteki bileĢenlerin etiketlerde listelenmesi yoluyla uygun bir Ģekilde bilgilendirilmelerinin sağlanacağını, gittikçe içerik ve sunumları açıkça genç insanlara satıĢ için uyarlanan daha da çok alkollü içeceğin son yıllarda piyasaya çıkmasından dolayı bu gerekliliğin herĢeyden daha acil olduğunu ve alkollü içeceklerin etiketlenmesi

OJ L 193, 22.07.1997, sf. 1. OJ L 46, 20.02.1999, sf. 1. 22 OJ L 184, 23.07.1986, sf. 3. 23 OJ L 47, 19.02.2000, sf. 34. 20 21

ÇOCUKLAR ERGENLER TARAFINDANALKOL ALKOLTÜKETİLMESİ TÜKETİLMESİ KONSEY KONSEY ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN TAVSİYE KARARI 67 ÇOCUKLAR VEVE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEYTAVSİYE TAVSİYEKARARI KARARI 67 67

konusunda ortak mevzuatın bu ürünlerde iç piyasanın geniĢlemesi ve korunması için elzem olduğunu ifade ettiğini belirtmek önemlidir.

(10) 97/36/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi tarafından değiĢtirildiği haliyle televizyon yayıncılığı faaliyetlerinin gerçekleĢtirilmesine iliĢkin Üye Devletteki kanun, yönetmelik veya idari kurallarda yer alan belirli hükümlerin koordinasyonu konusundaki 89/552/EEC 24 sayılı Konsey Direktifinin 15. Maddesine göre, alkollü içecekler için televizyon reklamları, küçüklerin korunması konusuna özel bir atıf ile bir dizi kritere uygun olmalıdır. (11) Önerilen tedbirlerin uygulanması sırasında, sınır ötesi ticari iletiĢim hizmetlerindeki kısıtlamaların AntlaĢmanın 49. Maddesine uygun olması ve dolayısıyla halk sağlığı ve tüketicilerin korunması gibi amaçlanan genel çıkar hedefleri ile orantılı olması gerektiği akıldan çıkarılmamalıdır. (12) BaĢka bir Üye Devletten alınan zararlı ürünlerin ortadan kaldırılması konusundaki herhangi bir kararın, Topluluk dâhilinde malların serbest dolaĢımını ilkesinden sapan ulusal tedbirler hakkında bilgi paylaĢımı için bir usul oluĢturan 3052/95/EC25 sayılı Karara tabi olduğu belirtilmelidir. Bu karar sözkonusu Kararın gerektirdiği Ģekilde Komisyona bildirilmeli ve orantılılığı ispatlanmalıdır. (13) Üreticiler, reklamcılar ve medya gibi ilgili tarafların desteğine sahip ve birkaç Üye Devlette hâlihazırda iĢlemekte olan alkollü içecek reklamlarına dair özdüzenleme, genellikle hükümetlerle yakın iĢbirliği içinde çocukların ve ergenlerin alkole bağlı zararlardan korunmaları ile ilgili olarak önemli bir rol oynayabilir. (14) Bazı Üye Devletlerde özellikle kaygı uyandıran ergenler arasında içme kalıplarında değiĢiklikler olduğuna dair istatistiksel kanıt mevcuttur, Ģöyle ki; küçükler arasında aĢırı ve ağır içki tüketiminde bir artıĢ, aile ortamı dıĢında, daha erken bir aĢamada belirgin, denetimsiz içki tüketimi ve bazı Üye Devletlerde genç kızlar tarafından artan tüketim. Fakat eldeki bilginin daha çok geliĢtirilmesi gerekmektedir.

24 25

OJ L 202, 30.07.1997, sf. 60. OJ L 321, 30.12.1995, sf. 1.

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 68 68 ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 68 KONTROLÜ STRATEJİLERİ

(15) Topluluğun istikrarlı bir yolla veri toplamayı geliĢtirmesi, çocuklar ve ergenler tarafından alkol tüketilmesinin yol açtığı sorunların sebepleri, doğası ve ölçeği ile ilgili olarak daha iyi bir bilimsel bilgi temelini hedeflemesinin gerektiği açıktır. (16) AntlaĢmanın 5. Maddesi uyarınca, Topluluk tarafından yapılan bir katkının üst düzeyde bir sağlık koruması sağlamak yolundaki hedefine ulaĢma çabalarının, subsidiarite ve orantılılık ilkesi uyarınca ve Topluluk eyleminin AntlaĢmanın hedeflerine ulaĢmak için gerekenin ötesine geçmemesi ilkesi uyarınca üstlenilmesi gereklidir. Dolayısıyla önerilen tedbirler, subsidiarite ilkesi uyarınca, Üye Devletlerde uygulanan geçmiĢ ve güncel tedbirleri dikkate almalı ve AntlaĢma ile, özellikle de 28 ila 30 ve 49. maddeleri ile uyumlu ve bunların kamu sağlığı hedefi ile orantılı olmalıdır; (17) Üstlenilen tedbirlerin, özellikle etkinlikleri ve hem ulusal hem de Topluluk düzeyindeki baĢarılarına iliĢkin olarak kesintisiz bir değerlendirmesi yapılmalıdır. AġAĞIDAKĠ TAVSĠYELERDE BULUNMAKTADIR: Her bir Üye Devletin koĢullarına uygun stratejiler hazırlarken ve eylemde bulunurken, çocuklar ve ergenler tarafından uygunsuz alkol tüketimine bağlı sorunlara eğilmek için Üye Devletler Ģunları yapmalıdır:

- SAĞLIĞIN DESTEKLENMESĠ, EĞĠTĠM VE BĠLGĠLENDĠRME (1) Yerel ve ulusal düzeyde ve Avrupa düzeyinde, gençlik organizasyonları, spor organizasyonları ve okullar gibi çevrelere özel bir önem vererek, çocuklar, ergenler, bunların ebeveynleri, öğretmenleri ve bakıcılarını hedefleyen uygun kapsamlı sağlığı destekleme politikalarını geliĢtirmek ve uygulamak için çabaları güçlendirmek; (2) Okullardaki sağlık destek programlarını geliĢtirmek ve uygulamak, mevcut deneyimleri, örneğin sağlığı destekleyen okul kavramı yanında Avrupa Topluluğu dâhilinde kültürel çeĢitliliği de dikkate alarak alkol konusunu uygun Ģekilde kapsamak için çabaları güçlendirmek ve desteklemek; (3) Alkol tüketiminin, özellikle çocuklar ve ergenler üzerindeki etkilerine ve birey ve toplum için sonuçlarına dair farkındalığı artırmak için alınan tedbirleri desteklemek;

ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEY TAVSİYE KARARI 69 ÇOCUKLAR VE VE ERGENLER ERGENLER TARAFINDAN TARAFINDAN ALKOL ALKOL TÜKETİLMESİ TÜKETİLMESİ KONSEY KONSEY TAVSİYE TAVSİYE KARARI KARARI 69 69 ÇOCUKLAR

(4) Alkolle iliĢkili olarak en etkili sağlık destek ve eğitim yöntemlerinin değerlendirilmesini teĢvik etmek ve bunun için kaynak sağlamak; (5) Gençlik organizasyonları, spor organizasyonları ve diğer yerel topluluk giriĢimlerini, faaliyet programlarında alkolle ilgili sağlık eğitimini içermek ve birleĢtirmek konusunda teĢvik etmek; genç insanlar tarafından genç insanlar için baĢlatılan ve uygulanan (özellikle bilgilendirme alanındaki) özel eylemler bu bağlamda özellikle uygun kabul edilmelidir; (6) Alkollü içecek üreticilerinin, servis ve satıĢ personeli için çocuklar ve ergenlerin korunmasına iliĢkin özel eğitim geliĢtirme çabalarını teĢvik etmek; (7) Ebeveynler için, çocuklarıyla alkol konularını konuĢmalarında yardımcı olması amacıyla tavsiye niteliğindeki materyallerin üretimini teĢvik etmek ve bunların okullar, sağlık hizmetleri, kütüphaneler, topluluk merkezleri gibi yerel ağlar ve ayrıca internet yoluyla yayılmasını desteklemek; (8) Diskotekler gibi ortamlara özel bir atıfla, alkollü araç kullanımı hakkında genç insalara yönelik baĢka özel giriĢimler geliĢtirmek; (9) Öncelikli olarak yaĢı tutmayan tüketicilere yasadıĢı alkol satıĢına karĢı katı yaptırım eylemine giriĢmek ve uygun hallerde bu tür bir eylemi desteklemek için yaĢa dair resmi bir kanıt kartı geliĢtirmek ve aktif biçimde desteklemek; (10) Alkol kullanımı ve alkolizm hakkında genç insanları eğitmek için, alkolizmin önlenmesi amacıyla, uygun olduğu hallerde eğitim, sağlık ve gençlik hizmetleri, polis kurumları ve medyayı da dâhil ederek çok-merkezli bir yaklaĢımı desteklemek; (11) Çocukları endiĢe verici düzeylerde içmeye baĢlamaya teĢvik eden faktörler hakkında kanıta dayanan bilgileri üretmek, yaymak ve kullanmak; (12) Gençlerin alkole bağımlı olmaları ile ilgili olarak erken farketme ve net müdahaleler hakkında özel yaklaĢımların geliĢtirilmesini desteklemek;

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 70 70ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

- YÜRÜTME ĠLKELERĠ (13) Alkollü içeceklerin tanıtımı, pazarlanması ve perakende satıĢı ile ilgili düzenleyici denetimin yaptırımını güçlendirmek ve üreticileri ve perakendecileri bu alanlarda öz-denetim uygulamaya çağırmak; (14) Ġmalatçılar ve perakendecilerin, tüm Üye Devletlerde tanıtım, pazarlama ve perakende satıĢ ile ilgili olarak aynı üst düzey sorumluluğu ve aynı standartları uygulamak konusunda anlaĢmalarına çalıĢmak; (15) Alkollü içecek üretici ve perakendecileri ile iĢbirliği içinde, aĢağıdakiler için etkili mekanizmalar oluĢturmak: (a) Üreticilerin alkollü içecekler ile çocukları ve ergenleri hedeflememelerini sağlamak; (b)

Alkollü içeceklerin özelikle çocuklar, ergenleri cezbetmek için tasarlanmamasını ve tanıtılmamasını ve diğer unsurlar yanında aĢağıdaki unsurları içermemesini sağlamak: – genç kültür ile iliĢkili karakter, motif, renkler ve tarzların kullanımı, – tanıtım kampanyalarında çocukların, ergenlerin veya çok genç görünen modellerin kullanılması, – uyuĢturucu kültürü ve imajların çağrıĢtırılması, – Ģiddet veya antisosyal davranıĢ ile bağlantılar, – sosyal, cinsel veya sportif baĢarıya atıf, – aĢırı veya sorumsuz içki tüketimini teĢvik etmek, – özellikle kendileri için tasarlanan ve düzenlenen spor etkinlikleri veya diğer etkinlikler sırasında, bu etkinliklere katılan çocuklar ve ergenlere yönelik reklam, – çocuklara ve ergenlere yönelik basılı medyada reklam vermek, – tanıtım amacıyla alkollü içeceklerin bedava dağıtımı;

ÇOCUKLAR VE ERGENLER TARAFINDAN ALKOL TÜKETİLMESİ KONSEY TAVSİYE KARARI

(c) Bağımsız bir kurul oluĢturulmasını destekleyerek, sorumsuzca pazarlanan ürünlere karĢı yapılan Ģikâyetler ile ilgilenen bir yapının sağlanması; bu yapı duyurulmalı, eriĢimi kolay ve ücretsiz olmalıdır; (d) Bir davranıĢ kuralını ihlal eden ürünlerin satıĢtan kaldırılmasını ve uygunsuz pazarlama veya tanıtım faaliyetlerinin durdurulmasını sağlamak için bir sistem oluĢturmak; (e) Ġmalatçılar için, bir ürünü pazarlamadan veya bir ürüne yatırım yapmadan önce, Ģirketler için gönüllü bir hizmet olarak piyasaya sürme öncesi, ayrıca ürünler gerçekte piyasaya sürülmeden önce pazarlama kampanyaları hakkında tavsiye alma imkânı sağlamak; (16) Her alkollü içeceği temsil eden üretim ve ticaret organizasyonlarını yukarıda tarif edilen ilkelere bağlılıklarını göstermeyi tavsiye etmek;

- TOPLULUK DÜZEYĠNDE ĠZLEME – KOMĠSYONU AġAĞIDAKĠLERĠ YAPMAYA DAVET EDER (1) Özellikle ilgili karĢılaĢtırılabilir verilerin toplanması ve sağlanması, bilgi ve en iyi uygulamaların paylaĢılmasının kolaylaĢtırılması yoluyla önerilen tedbirleri uygulama çabalarında Üye Devletleri desteklemek; (2) Üye Devletlerde ve Topluluk düzeyinde geliĢmeleri ve üstlenilen tedbirleri izlemek, değerlendirmek ve denetlemek ve bu bağlamda ilgili tüm taraflar ile sürekli, yapıcı ve planlı bir diyalog sağlamak; (3) Önerilen tedbirlerin uygulanması hakkında, Üye Devletler tarafından sağlanan bilgiler temelinde, bu önerinin kabul tarihinden sonraki beĢinci yılın sonundan geç olmamak kaydıyla rapor sunmak, önerilen tedbirlerin ne kadar etkili Ģekilde iĢlediğini ve daha ileri eylem gereksinimini değerlendirmek. Brüksel'de akdedilmiĢtir.

Konsey adına BaĢkan

KANDA MAKSİMUM ALKOL YOĞUNLUĞU KOMİSYON TAVSİYE KARARI

KANDA MAKSİMUM ALKOL YOĞUNLUĞU (BAC) KOMİSYON TAVSİYE KARARI

KANDA MAKSİMUM ALKOL YOĞUNLUĞU KOMİSYON TAVSİYE KARARI

Motorlu Taşıt Sürücüleri İçin Kanda İzin Verilen Maksimum Alkol Yoğunluğu (BAC) Hakkında 17 Ocak 2001 tarihli

KOMİSYON TAVSİYE KARARI (2001/115/EC) AVRUPA TOPLULUKLARI KOMĠSYONU, Avrupa Topluluğu’nu kuran AntlaĢma ve özellikle sözü edilen AntlaĢma’nın 71. Maddesini göz önünde tutarak, (1) Ortak taĢımacılık politikasının hedeflerinden biri Topluluk dâhilinde uluslararası taĢımacılık için geçerli, özellikle Üye Devletlerdeki yolları kullananların emniyeti ile ilgili ortak kuralları belirlemektir. (2) Komisyon, yol emniyetini iyileĢtirmek için Nisan 1997’de özel tedbirlerden oluĢan bir yol emniyeti programı kabul etmiĢ1 ve öncelikler Mart 2000’de oluĢturulmuĢtur.2 (3) 1998’den beri yolcu ve yük taĢımacılığındaki büyüme geçen on yıl içinde yol kazalarına maruz kalınmasını artırmıĢtır. (4) Trafikteki sürücülerin % 1 ila 5’inin maksimum ulusal BAC limitlerinin üzerinde BAC seviyelerine sahip oldukları tahmin edilmektedir ve bu tür sürücülerin yollardaki kazalara karıĢma olasılıkları bununla orantılı olarak daha fazla olup, ölümcül veya ciddi yaralanmaların %20’sinden ve sürücü ölümlerinin %25’inden sorumludurlar. Sorumsuz içme davranıĢı ile taĢıt sürmeyi birbirinden ayırmak gerekmektedir. (5)Her yıl Topluluk dâhilindeki yollarda alkol yüzünden sürüĢ kabiliyetinin bozulduğu yol kazalarında en az 10.000 sürücü, yolcu, yaya ve bisikletçinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.

Promoting road safety in the EU: The programme for 1997 to 2001 (COM(97) 131 final). (AB’de yol emniyetinin desteklenmesi: 1997 ila 2001 için program (COM(97) 131 nihai). 2 Priorities in EU road safety: Progress report and ranking of actions (COM(2000)125). (AB yol emniyetinde öncelikler: Ġlerleme raporu ve eylem sıralaması (COM(2000)125). 1

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

(6)AraĢtırmalar, 0.5 mg/ml’nin üzerindeki BAC seviyelerinde kazaya karıĢma riskinin göreceli olarak arttığını ve ortalama bir sürücü için 0.5 ila 0.8 mg/ml aralığında göreceli kazaya karıĢma riskinin sıfır BAC seviyesine sahip bir sürücünün riskinin yaklaĢık iki katı olduğunu doğrulamaktadır. Ölümcül kazalarda göreceli risk çok daha yüksektir. (7) Topluluk dâhilinde daha tektip bir maksimum BAC limitinin ana amacı, yolcu ve yük taĢıtlarının sürücülerine, belirli bir limitin üzerinde alkol ve taĢıt sürmenin tehlikeli bir hareket olduğunu ve Üye Devletlerdeki farklı limitlerin potansiyel olarak akıl karıĢtırıcı olduğunu ve alkol tesiri altında taĢıt sürmenin tehlikeli olduğu mesajını zayıflattığını anlatan daha açık ve daha tutarlı bir mesaj vermektir. (8) Daha tek tip bir BAC limiti ulusal kolluk güçleri için daha açık bir referans sağlayacaktır. Sürücüler Topluluk dâhilinde nerede taĢıt sürüyor olurlarsa olsunlar, daha tektip bir limitin üzerinde yakalandıkları takdirde, suçun iĢlendiği yerin ulusal yargı yetkisi dâhilinde geçerli cezalara maruz kalacaklarının bilincinde olmalıdırlar. (9) Etkin yaptırımlar ve tanıtımla desteklendiğinde, BAC limitlerindeki indirimlerin uygunsuz içki tüketimini ve tüm BAC seviyelerinde taĢıt kullanımını azaltabildiğine dair yeterli kanıt mevcuttur. (10) DüĢük BAC limitleri etrafında temellenen ulusal yaptırım ve tanıtım eĢliğindeki bir tedbir paketi ile uygunsuz içki tüketimi ve taĢıt kullanımının sözkonusu olduğu kazalardaki tüm ölümlerde %10 düĢüĢün mantıksız olmadığı ve daha kapsamlı bir yaptırım ile daha büyük düĢüĢlerin mümkün olduğu öngörülmektedir. (11) Daha tek tip bir BAC limitleri sistemi bazında tamamlayıcı planlı eylemin, uygunsuz içki tüketip taĢıt kullanmayı azaltarak oluĢturduğu sosyal değer, yaptırım ve ekonomik düzenleme masraflarından çok daha büyük görünmektedir. (12) Çoğu Üye Devlet halihazırda 0.5 mg/ml değerini izin verilen maksimum BAC limitleri olarak benimsediler. (13) 0.2 mg/ml’lik daha da düĢük bir BAC limiti, ya deneyim yetersizliğinden ve/veya kullandıkları taĢıtların tipinden dolayı çok daha yüksek kaza riski

KANDA MAKSİMUM YOĞUNLUĞU KOMİSYONTAVSİYE TAVSİYE KARARI KARARI 77 KANDA MAKSİMUM ALKOL ALKOL YOĞUNLUĞU KOMİSYON 77

taĢıyan taĢıt ve motorsiklet sürücüleri ve ayrıca büyük mallar veya yolcu taĢıyan taĢıtların sürücüleri ve tehlikeli maddeler taĢıyan taĢıtların sürücüleri için anlamlıdır.

(14) Üye Devletlerin özellikle bazı yasadıĢı veya yasal ilaçların içki ile beraber kullanımından dolayı artan yüksek kaza risklerinin bilincinde olmaları ve bunu ulusal mevzuatlarında yansıtmaları gereklidir. (15) Üye Devletlerin, uygunsuz içki tüketimi ile taĢıt kullanımını azaltmak için alınan tedbirlerin ne kadar etkili olduğunu değerlendirmek için numune miktarının arttırılması amacıyla BAC (ve nefes dengi) test bilgilerinin ve sürücü iĢlevsizleĢmesi hakkındaki araĢtırma kanıtlarının paylaĢılmasından çıkarılacak ortak faydanın önemini anlamaları gereklidir. (16) Uygunsuz içki tüketip taĢıt kullanmak ayrıca, AntlaĢmanın 152. Maddesinin tüm Topluluk politika ve faaliyetlerinin tanımlanması ve uygulanmasında üst düzey bir insan sağlığı korumasının sağlanmasını istediği ölçüde, önemli de bir halk sağlığı sorunudur. Dahası, halk sağlığı alanındaki Topluluk eylemi halk sağlığının iyileĢtirilmesine, insan rahatsızlık ve hastalıklarının önlenmesine ve sağlığa tehlike oluĢturan kaynakların giderilmesine yönelik olacaktır. (17) 152. Madde halk sağlığı konusunda Topluluğa, Üye Devletler arasındaki iĢbirliğini teĢvik etmek ve gerekirse eylemlerine destek sağlamak ve Üye Devletlerin politika ve programlarının eĢgüdümünü desteklemek amacıyla Üye Devletlerle yakın temas halinde tüm yararlı inisyatifleri ele almak yoluyla katkıda bulunduğu ölçüde yetki vermektedir. (18) Avrupa Topluluğunun Sağlık Stratejisi hakkındaki Komisyon Bildirisinde ve halk sağlığı alanında bir eylem programı (2001 ila 2006)3 benimseyen bir Avrupa Parlamentosu ve Konsey Kararı için öneride alkol, içinde yaralanma veya ölüm riskini azaltmak veya ortadan kaldırmak için tedbirlerin geliĢtirilmesi gibi özel tedbirler ve eylemler üstlenilebileceği belirtilen alanlardan biridir. (19) Bu çerçeve içinde alkollü taĢıt kullanma sorunu kesinlikle alkol politikası perspektifi ile değerlendirilmesi gereken en önemli konulardan biridir. Fakat bu, politik bir bakıĢ açısıyla böyle olması gerekmemesine karĢın, riski düĢürme açısından daha az tartıĢmalı konulardan biridir. 3

OJ C 337, 28.11.2000, p. 122.

7878 ALKOL STRATEJİLERİ ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ 78 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

AġAĞIDAKĠ TAVSĠYELERDE BULUNMAKTADIR: TANIMLAR 1. Bu Tavsiyenin amaçları bakımından aĢağıdaki tanımlar geçerlidir: (a) “taĢıt sürücüsü”; üç veya daha çok tekerlekli motorlu taĢıt sürücüsü anlamına gelir, (b) “motosiklet sürücüsü”; iki tekerlekli herhangi bir motorlu taĢıtın sürücüsü anlamına gelir ve eĢlik eden yolcuları içermez, (c) “acemi sürücü”; aĢağıdaki anlamlara gelir: (i) sürmeyi öğrenen tüm öğrenci sürücüler ve 91/439/EEC(4) 4 sayılı Konsey Direktifi uyarınca bir sürücü belgesine sahip olmayanlar. Buna, geçici sürücü belgesi sahipleri, refakatli ders gören ehliyetsiz öğrenci sürücüler conduite accompagnée veya sürüĢ okuluna giden sürücüler, (ii) 91/439/EEC(4) sayılı Konsey Direktifi uyarınca bir ehliyete iki yıldan daha az bir süredir sahip olan ve deneme niteliğinde bir sürüĢ planında yer alan veya almayan tüm acemi sürücüler dâhildir, (d) “büyük araç”; 3,5 grostondan büyük taĢıt ağırlığına sahip ağır mal taĢıtı veya sekizden çok yolcu koltuğu olan yolcu taĢıtları anlamına gelir, (e) “tehlikeli madde taĢıyan araç”; 94/55/EC(5) sayılı Konsey Direktifinde sırasıyla Ek B5’de belirtilen tanıtıcı plakaya sahip bir taĢıt ve Ek B6’da belirtilen eğitim sertifikasına sahip sürücüler anlamına gelir. 5 TAġIT VE MOTOSĠKLET SÜRÜCÜLERĠNĠN UYGUNSUZ ĠÇKĠ TÜKETĠMĠ KONUSUNUN ELE ALINIġI 2. Tüm Üye Devletler tüm motorlu araçların sürücüleri için 0,5 mg/ml veya daha düĢük bir maksimum yasal kanda alkol yoğunluğu (BAC) sınırı benimsemelidir. 3. Tüm Üye Devletler aĢağıdaki yol kullanıcı gurupları için 0,2 mg/ml veya daha düĢük bir maksimum yasal kanda alkol yoğunluğu (BAC) sınırı benimsemelidir: OJ L 237, 24.8.1991, p. 1. Agreement concerning the international carriage of dangerous goods by road (ADR) and protocol of signature (Volume II): ECE/TRANS/130 Vol II. (Tehlikeli maddelerin karayolu ile uluslararası taĢınmasına iliĢkin Avrupa AnlaĢması (ADR) ve imza protokolü (Cilt II): ECE/TRANS/130 Cilt II.)

5European

KANDA MAKSİMUM YOĞUNLUĞU KOMİSYONTAVSİYE TAVSİYE KARARI KARARI 7979 KANDA MAKSİMUM ALKOLALKOL YOĞUNLUĞU KOMİSYON KANDA MAKSİMUM ALKOL YOĞUNLUĞU KOMİSYON TAVSİYE KARARI 79

(a) deneyimsiz sürücüler; (b) iki tekerlekli motorlu taĢıt sürücüleri; (c) büyük araç sürücüleri; (d) tehlikeli madde taĢıyan araç sürücüleri.

4. Tüm Üye Devletler, sürücüleri içmekten alıkoymak için, her sürücünün mevcut en iyi uygulama standardına göre gerçekçi bir istatistiksel olasılıkla en azından her üç yılda bir test edileceği ölçüde rasgele nefes testini benimsemelidir. 5. Tüm Üye Devletler, nefesle alkol testi cihazlarının hassasiyetini eĢleĢtirmek için taslak Ölçüm Cihazları Direktifinin kabul edilmesi yolunda çalıĢmalıdır. TOPLULUK DÜZEYĠNDE ĠZLEME 6. Tüm Üye Devletler aĢağıdaki amaçlarla Komisyonu kendileriyle yakın temas içinde çalıĢmaya çağırmalıdır: (a) örneğin yaptırım stratejileri, rehabilitasyon programları, kaza verileri toplanmasına iliĢkin en iyi uygulama hakkında bilgi paylaĢımı; (b) özellikle alkollü sürücülerin ve alkol sorunları sebebiyle tedavi gören sürücülerin taĢıt kullanmalarını engellemek için teknolojik imkânların araĢtırılmasını ve geliĢtirilmesini desteklemek; (c) sürücüleri içkili araç kullanmamaya teĢvik eden Avrupa çapındaki tanıtım kampanyalarını desteklemek; (d) politikanın etkililiğinin denetlenmesi ve halk sağlığı konusunda gelecek topluluk eylem programı faaliyetlerine 6 bir çapraz referans sağlamak için tüm alkolle iliĢkili yol kazası verilerinin CARE programı kapsamında kullanımını desteklemek ve koordine etmek. Brüksel'de akdedilmiĢtir, 17 Ocak 2001. Komisyon adına Loyola De Palacio BaĢkan Yardımcısı

3 nolu dipnota bakınız.

Nefes testinde %23 artıĢ 1992’de çıkarılan geçici sürücü planına ait etkilerin, kazaya karıĢma üzerinde de bir etkisi olacaktır.

0,8 ila 0,5 acemi sürücüler için, 0,8 ila 0,1

0,8 ila 0,5

Avusturya

Belçika

BAC limitindeki değiĢiklik öncesi ve sonrası hatalı sürüĢ suçlarının toplam sayısına dair bir inceleme, 0,5 ve 0,8 arasında basit anlamda BAC indiriminden kaynaklanan suç sayısındaki artıĢ için bir açıklama getirememiĢtir. Eğer bu artıĢ açıklanabilseydi, sürücü davranıĢındaki değiĢiklikleri yansıtan mahkûmiyetlerdeki gerçek düĢüĢ daha büyük olurdu. Bunun için suçların, sadece suçun iĢlenip iĢlenmediğini değil, BAC değiĢikliklerinin sürücü davranıĢlarını etkileyip etkilemediğini değerlendiren, kayıtlı alkol seviyeleri ile bir analiz yapılması gereklidir.

Ġlgili değiĢiklikler

BAC indirimi (mg/ml)

Üye Devletler

Ölüm ve kazada düĢüĢ (% tüm ölümler ve tüm kazalar) Acemi sürücülerde kazaya karıĢma oranı, diğer sürücüler için %9 düĢüĢ ile karĢılaĢtırıldığında, %32 düĢmüĢtür

Toplam sürücü mahkumiyetleri yaklaĢık %2.5 düĢmüĢtür

Tüm sürücü suçları için mahkûmiyetler %25 düĢmüĢtür

Trafik cezalarındaki düĢüĢler

AĢağıdaki tablo, ölümlerin, kazaların veya tutuklama oranlarının, genellikle uygunsuz içkili araç kullanımını azaltmak için eĢlik eden tedbirlerle birlikte BAC indirimleri yapılan ülkelerde bildirilen baĢarıların bazılarını göstermektedir. Tablo ayrıca BAC limitlerindeki indirimlere bağlı tahmini düĢüĢlerini de göstermektedir. Sonuçlar üst düzey grup için alkollü haplar ve ilaçlar çalıĢma grubunun raporunda özetlenmiĢtir: (Ekim 1999)

AraĢtırma, artan yaptırımla beraber uygulanmazsa indirimin kazalarda artıĢa yol açabileceği, çünkü kaynakların daha ciddi suçluları tutuklamaktan uzaklaĢabileceği sonucuna varmıĢtır DüĢüĢün %30 kadarının 1990’ların baĢında genç sürücülerin sayısındaki düĢüĢten, artan yaptırımlar ve daha sert cezalardan dolayı olabileceği tahmin edilmektedir Tahmin sürücü davranıĢı hakkında ihtiyatlı öngörüler bazındadır. Artan yaptırımların etkileri için herhangi bir pay ayrılmamıĢtır

Acemi sürücüler için, 0,5 ila 0,2 önerildi

0,5 ila 0,2

0,8’den 0,5’e düĢürülmesi önerildi

0,8 ila 0,5

Hollanda

Ġsveç

Ġngiltere

Avusturalya

ÇeĢitli araĢtırmalarda Avustralya eyaletlerindeki bu BAC indrimlerinin etkileri hakkında bilgi verilmektedir, bunların bazıları tanıtımı iyi yapılmıĢ rasgele nefes teslerindeki artıĢ ile birlikte uygulanmıĢtır. Kazalarda ve hatalı sürüĢlerde çok belirgin düĢüĢler bildirilmiĢtir, bazıları tüm BAC dağılımı genelindedir

Ġlgili değiĢiklikler

BAC indirimi (mg/ml)

Üye Devletler

Queensland AraĢtırma, BAC seviyesi 0,8 ile 1,5 arasındaki sürücülerin karıĢtıkları kazalarda BAC indirimine atfedilebilecek %8’lik bir düĢüĢ göstermiĢtir. Not: Victoria’da karayolu ölümlerinin yaklaĢık %25’i alkolle bağlantılıdır Bu Avrupa’daki seviye ile benzerdir

Not: Karayolu ölümlerinin %15’i alkolle bağlantılıdır

YaklaĢık 50 ölüm veya tüm ölümlerin %1.5’u

Ölümlü kazalar %8 düĢmüĢtür

Not: Karayolu ölümlerinin %10’u alkolle bağlantılıdır

Artan yaptırımla birlikte uygulanmazsa kazalarda artıĢ

Ölüm ve kazada düĢüĢ (% tüm ölümler ve tüm kazalar)

KANDA MAKSİMUM ALKOL YOĞUNLUĞU KOMİSYON TAVSİYE KARARI

Yaptırım faaliyetinde artıĢ olmaksızın, 0,5 ve 0,8 arasında BAC ile sürüĢte %90 düĢüĢ ve 1,5’un üzerinde BAC ile sürüĢte %41 düĢüĢ.

Avustralya BaĢkent Bölgesi

Yeni limitin çıkarılmasından bu yana sürücü suçları yılda %7 düĢmüĢtür

Trafik cezalarındaki düĢüĢler

Yakın zamanda herhangi bir değiĢiklik olmamıĢtır. Fakat Japonya ciddi cezalarla birlikte daha düĢük BAC seviyelerinin alkolle bağlantılı karayolu kazalarını azalttığını bildirmektedir. Japonya’dan gelen yakın tarihli bir inceleme, alkole bağlı sürüĢ bozukluklarına iliĢkin araĢtırma bulgularının içkili taĢıt kullanımı düzenlemelerinde yeterince yanstılmadığı sonucuna varmaktadır.

1969’dan beri 0,8

1970’dan beri 0,5

1,0 ila 0,8

Kanada

Japonya

Amerika BirleĢik Devletleri

ABD’den gelen kanıtlar, bazı Eyaletlerde yasal BAC limitinde yapılan 1,0’dan 0,8 mg/ml’ye bir indirimin, (polisin bir ehliyeti derhal iptal edebilmeisine imkân tanıyan) idari ehliyet iptali (ALR) kanunları ile birlikte ölümlü alkollü sürücü kazalarını belirgin biçimde düĢürdüğünü göstermektidr. Dahası bu düĢüĢ sadece düĢük BAC seviyelerinde değil, tüm BAC dağılımı genelinde geçerlidir. NHTSA, eğer tüm Eyaletler 0,8 mg/ml değerini ve ALR kanunlarını benimsemiĢ olsalardı 925 hayatın kurtarılmıĢ olabileceğini bildirmektedir. Rasgele nefes testi yapılmamakta ve yol kenarı testlerinde önemli bir artıĢ yok.

Not: Avrupa ile karĢılaĢtırıldığında, alkolle bağlantılı ölüm yüzdesi Kanada’da göreceli olarak yüksektir (%30 ila 35)

1999’da yapılan bir inceleme, federal BAC limitlerini düĢürmemeye, çabalarını artan yaptırım üzerinde yoğunlaĢtırmaya karar vermiĢtir. Önceden 0,8 ile 1,0 arasında yakalanan sürücülerin pek azı ceza alıyordu. Mevcut limitlerle artan yaptırımın en etkili strateji olacağı ve kamu desteğinin uzaklaĢma riskini en düĢük kılacağı hissedilmiĢtir.

Karayolu kazalarında ölen sürücülerin yaklaĢık %28’inde BAC seviyesi 1,0 mg/ml’den yüksektir.

Not: Avrupa ile karĢılaĢtırıldığında, alkolle bağlantılı ölüm yüzdesi ABD’de göreceli olarak yüksektir (%35 ila 40)

%2,2 olarak tahmin edilmektedir

Not: Avrupa ile karĢılaĢtırıldığında, alkolle bağlantılı ölüm yüzdesi Japonya’da göreceli olarak düĢüktür

Önemli uzun vadeli indirimler

Ölüm ve kazada düĢüĢ (% tüm ölümler ve tüm kazalar)

Ġlgili değiĢiklikler

BAC indirimi (mg/ml)

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Trafik cezalarındaki düĢüĢler

Üye Devletler

82 82 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

GENÇLER KANDA MAKSİMUM VE ALKOL ÜZERİNE ALKOL YOĞUNLUĞU BİLDİRGE (STOKHOLM KOMİSYONDEKLARASYONU) TAVSİYE KARARI

GENÇLER VE ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (Stokholm Deklarasyonu)

GENÇLER VE ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (STOKHOLM DEKLARASYONU)

GENÇLER VE ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (Stokholm Deklarasyonu) Stokholm, 19–21 Şubat 2001

Üye devletler tarafından 1995 yılında kabul edilen, Alkol ile Ġlgili Avrupa ġartı, bölgedeki bütün insanların sağlığını ve esenliğini geliĢtirmek ve korumak için yol gösterici ilkeler ve amaçlar ortaya koyar. Bu bildirge, çocukları ve gençleri alkollü içki kullanma baskılarından korumayı ve alkolün onlara dolaylı veya dolaysız zarar vermesini azaltmayı amaçlar. Bu bildirge Alkol ile Ġlgili Avrupa ġartı'nın beĢ ilkesini yeniden onaylar. 1. Bütün insanların kazalardan, Ģiddetten ve alkol tüketiminin diğer olumsuz sonuçlarından korunmuĢ bir aile, toplum ve iĢ yaĢamına sahip olma hakkı vardır. 2. Bütün insanların alkol tüketiminin sağlık, aile ve toplum üzerine etkileri konusunda yaĢamın erken dönemlerinde baĢlayan, doğru ve tarafsız bilgi ve eğitim alma hakkı vardır. 3. Bütün çocukların ve adolesanların, alkol tüketiminin olumsuz etkilerinden ve olanakların elverdiği ölçüde alkollü içki reklamlarından arındırılmıĢ bir çevrede büyümeye hakları vardır. 4. Tehlikeli veya zarar verici boyutta alkol tüketen bütün insanların ve onların aile üyelerinin tedavi ve bakıma ulaĢma ve alma hakları vardır. 5. Alkol tüketmek istemeyen veya sağlık sorunları ya da diğer nedenlerle alkol tüketemeyen herkesin içmek için zorlanmamaya ve alkol kullanmama davranıĢlarının desteklenmesine hakları vardır. Gerekçe Sağlık ve esenlik her insanın temel hakkıdır. Çocukların ve gençlerin sağlık ve esenliğini korumak ve geliĢtirmek, BirleĢmiĢ Milletler Çocuk Hakları SözleĢmesi' nin merkezini, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'nün SAĞLIK-21 politik çerçevesinin ve UNICEF misyonunun da yaĢamsal öneme sahip bir parçasını oluĢturur. Gençler ve alkol ile iliĢkili olarak, DSÖ Avrupa 2000 - 2005 Alkol Eylem Planı; gençleri alkol kullanmaya yönelik baskılardan korumak ve alkol ile iliĢkili zararların yaygınlık ve

86 86

86 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

derinliğini azaltmak için; ev, eğitim kurumları, iĢyeri ve yerel toplumda destekleyici çevrelerin sağlanması gerektiğini belirtir. Dahası, gençlik ve alkol konusunu politik gündeme taĢımak için büyük bir fırsat yaklaĢmaktadır. Sekreteryasını UNICEF'in yaptığı Eylül 2001 tarihinde gerçekleĢtirilecek BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulu’nun Çocuklar Üzerine Özel Oturumu için dünyadaki bütün devletler hazırlık yapmaktadırlar. Gençlik Çevresi Medya ve pazarların küreselleĢmesi, genç insanların algılarını, seçimlerini ve davranıĢlarını gittikçe daha fazla Ģekillendirmektedir. Bugün birçok genç daha büyük fırsatlara ve harcanabilir gelire sahiptir ancak bu gençler tüketim ürünleri ve alkol gibi zararlı potansiyele sahip maddeler söz konusu olduğunda daha da saldırgan hale gelen satıĢ ve pazarlama tekniklerine karĢı daha savunmasızdırlar. Aynı zamanda, serbest pazar hâkimiyeti birçok ülkede var olan halk sağlığı güvenlik ağlarını kemirmiĢ ve gençler için olan sosyal yapıları zayıflatmıĢtır. Hızlı sosyal ve ekonomik değiĢim, sivil çatıĢmalar, yoksulluk, evsizlik ve yalnızlık alkol ve uyuĢturucuların birçok gencin yaĢamında önemli ve yıkıcı bir rol oynama olasılığını arttırmıĢtır. Ġçme eğilimleri Çocuklar arasında alkol deneyimi artıĢı, özellikle adolesan ve genç eriĢkinler arasında içki alemi ve sarhoĢluk gibi yüksek riskli içme tarzının fazlalaĢması ve alkol ile psikoaktif maddelerin (çoklu ilaç kullanımı) birlikte alınması gençlerin içme tarzlarındaki ana eğilimlerdir. Gençlerde alkol, tütün ve yasadıĢı ilaç kullanımı arasında belirgin iliĢki bulunmaktadır. Gençlerin alkol tüketiminin maliyeti Gençler kendilerinin veya diğer insanların alkol tüketiminden kaynaklanan fiziksel, duygusal ve sosyal zararlarına karĢı daha korunmasızdırlar. Yüksek riskli içme tarzı, Ģiddet, güvenli olmayan cinsel davranıĢ, trafik kazaları ve diğer kazalar, kalıcı sakatlık ve ölüm arasında güçlü iliĢki vardır. Gençler arasında alkol ile ilgili sorunların yol açtığı sağlık, sosyal ve ekonomik maliyetler topluma önemli bir yük getirmektedir.

VE ÜZERİNE ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (STOKHOLMDEKLARASYONU) DEKLARASYONU) 8787 GENÇLER VE BİLDİRGE (STOKHOLM GENÇLERGENÇLER VE ALKOL ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (STOKHOLM DEKLARASYONU) 87

Halk sağlığı

Alkol ve diğer psikoaktif maddelerin kulanımı bugün birçok gencin sağlığını ve esenliğini ciddi bir Ģekilde tehdit etmektedir Halk sağlığı açısından mesaj açıktır: alkol tüketimi için bilimsel olarak kanıtlanmıĢ güvenli bir sınır yoktur, özellikle de çocuklar ve adolesanlar gibi en hassas gruplar için. Birçok çocuk, aynı zamanda, baĢkalarının, özellikle aile üyelerinin; ailenin dağılması, ekonomik ve duygusal yoksulluk, ihmal, istismar, Ģiddet ve olanak kaybı ile sonuçlanan alkol tüketimlerinin kurbanıdır. Alkol ile ilgili halk sağlığı politikalarının, ticari çıkarlarla etkileĢmeden, halk sağlığı çıkarları gözetilerek formüle edilmesine ihtiyaç vardır. Ġlgilenilmesi gereken ana kaynaklardan bir tanesi alkollü içki endüstrisi ve eğlence sektörünün yoğun promosyon ve sponsorluk yoluyla spor ve gençlik kültürünün ticarileĢtirilmesine yönelik çabalarıdır. BĠLDĠRGE Bu bildirge ile biz, DSÖ Avrupa Gençlik ve Alkol Üzerine Bakanlar Konferansı katılımcıları; gençlerin iyi kalitede bir yaĢamın ve iĢ, dinlence, aile ve toplum yaĢamları bağlamında dolu bir geleceğin tadını çıkarmalarını sağlamak üzere; bütün üye devletleri, hükümetler arası ve hükümet dıĢı organizasyonları ve ilgili tarafları, taraftar olmaya ve gençlerin sağlık ve esenliği için yatırım yapmaya çağırıyoruz. Gençlere yönelik alkol politikaları, geniĢ bir toplumsal politikanın parçası olmalıdır çünkü gençler arasındaki alkol tüketimi büyük bir oranda daha geniĢ bir yetiĢkin toplumun tutum ve davranıĢlarının bir yansımasıdır. Genç insanlar bir kaynaktırlar ve alkol ile ilgili problemlerin çözümüne olumlu katkı yapabilirler. Avrupa 2000-2005 Alkol Eylem Planı'nda çerçevesi çizilen geniĢ toplumsal politikayı tamamlamak üzere Ģimdi genç insanlar için spesifik hedefler, politika ölçütleri geliĢtirmek ve aktiviteleri desteklemek gerekmektedir. Üye devletler, kendi farklı kültürleri, sosyal, yasal ve ekonomik koĢulları ile uyumlu olarak: 1. AĢağıda yer alan hedefleri belirleyeceklerdir. Bu hedeflere 2006 yılında ulaĢılmalıdır; (a) alkol tüketmeye baĢlayan gençlerin sayısını önemli ölçüde azaltmak; (b) gençlerin içkiye baĢlama yaĢını geciktirmek;

88 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 88 88 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

(c) genç insanlar arasında, özellikle adolesan ve genç eriĢkinlerde yüksek riskli alkol tüketiminin meydana gelmesini ve sıklığını önemli ölçüde azaltmak; (d) alkol ve ilaç kullanımına karĢı anlamlı seçenekler sunmak ve/veya bu seçenekleri çoğaltmak ve genç insanlar ile çalıĢanların eğitim ve becerilerini arttırmak; (e) genç insanların, gençlerin sağlığı ile ilgili özellikle alkol ile iliĢkili politikaların oluĢturulmasında yer almalarını daha fazla sağlamak; (f) genç insanları alkol konusunda daha fazla eğitmek; (g) özel olaylara vurgu yapılarak, alkolün teĢvik edilmesi, bedava dağıtımı, reklamları, sponsorlukları ve kolay ulaĢılabilirlik durumları ile iliĢkili olarak gençlerin içmeleri yönünde yapılan baskıları azaltmak; (h) yasa dıĢı alkol satıĢına karĢıt hareketleri desteklemek; (i) özellikle alkol problemi olan genç insanlar ve / veya alkol bağımlısı ebeveynler veya aile üyeleri için, sağlık ve danıĢma hizmetlerine ulaĢımı sağlamak ve / veya arttırmak; (j) özellikle genç insanların yaĢadığı kazalar, tecavüzler ve Ģiddet gibi alkole bağlı zararları önemli ölçüde azaltmak. 2. Dört geniĢ alandaki etkili alkol politikası önlemlerini bir arada geliĢtireceklerdir:  Korunmayı sağlamak: Alkolün teĢviki ve sponsorluğunun etkilerinden çocukları ve adolesanları koruyacak önlemleri güçlendirmek. Üreticilerin alkol ürünlerinde çocukları ve adolesanları hedef almamalarını sağlamak. Alkole ulaĢabilme, minimum yaĢ ve ekonomik önlemler, yaĢı gelmeden içme davranıĢını etkileyen fiyatlandırma dâhil göz önüne alınarak alkolün bulunabilmesini kontrol etmek. Ebeveynleri veya aile üyeleri alkol bağımlısı olan veya kendisinin alkol ile iliĢkili problemleri olan çocuklar ve adolesanlar için korunma ve destek sağlamak.  Eğitimi teĢvik etmek: Özellikle gençler arasında alkolün etkileri konusunda duyarlılığı arttırmak. Eğitim kurumları, iĢyerleri, gençlik kuruluĢları ve yerel toplum gibi ortamlarda alkol ile ilgili konuları içeren sağlığın geliĢtirilmesi programları oluĢturmak. Bu programlar; ebeveynleri, öğretmenleri, akranlarını ve gençlik liderlerini, genç insanlara yaĢam becerilerini öğrenme ve uygulamada

VE ÜZERİNE ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (STOKHOLM DEKLARASYONU) 8989 GENÇLER VE BİLDİRGE (STOKHOLM DEKLARASYONU) GENÇLERGENÇLER VE ALKOL ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (STOKHOLM DEKLARASYONU) 89

yardım edebilecek duruma getirmeli ve sosyal baskı ve risk yönetimi konularını içermelidir. Dahası, genç insanlar, toplumun önemli üyeleri olarak, sorumluluk almaya yetkili kılınmalıdır.

 Çevreyi desteklemek: Ġçme kültürüne karĢıt seçeneklerin teĢvik ve tercih edildiği olanaklar oluĢturmak. Genç insanların sağlık ve esenliğinin geliĢtirilmesinde ailenin rolünü geliĢtirmek ve teĢvik etmek. Okulların ve eğer mümkün ise diğer eğitim kurumlarının alkolden arınmıĢ çevreler olmasını sağlamak.  Zararı azaltmak: Alkol tüketiminin birey, aile ve toplum için olumsuz sonuçlarının daha fazla anlaĢılmasını sağlamak. Ġçki içilen ortamda, alkol servisi yapılmasından sorumlu olanların eğitimini sağlamak ve küçüklere ve alkolden etkilenmiĢ kiĢilere alkol satılmasını yasaklayan düzenlemeler yapmak ve uygulatmak. Alkollü araba kullanma ile ilgili düzenlemeleri ve cezaları uygulatmak. Diğer insanların veya kendilerinin alkol kullanması nedeniyle sorunlar yaĢayan genç insanlar için uygun sağlık ve sosyal hizmetler sağlamak. 3. Hedeflere ulaĢmaya ve stratejileri uygulamaya yönelik kapsamlı sistem kuracaklardır:  Genç nüfusun farklı kesimlerinde alkol tüketimi ve bununla ilgili zararları azaltacak hedeflerle ve genç insanlarla birlikte ülke çapında kapsamlı plan ve stratejiler geliĢtirerek politik karar oluĢturmak ve bunlarla ilgili geliĢmeleri (genç insanlarla birlikte) değerlendirmek.  Uygun yerel ağlar aracılığı ile özellikle genç insanlar ile ortaklıklar geliĢtirmek. Genç insanlara bir kaynak olarak bakmak ve yaĢamlarını etkileyecek kararların oluĢturulmasına genç insanların katılmasını sağlayacak olanakları teĢvik etmek. EĢitsizliklere - özellikle sağlıkta - özel bir vurgu yapılmalıdır.  Alkol, tütün, ilaçlar ve diğer ilgili konular bağlamında genç insanlar tarafından yaĢanan sosyal ve sağlık problemlerini iĢaret eden kapsamlı bir yaklaĢım geliĢtirmek. Sürdürülebilir ve daha etkili bir politika sağlamak üzere ulusal ve yerel düzeyde sektörler arası yaklaĢımı teĢvik etmek. Genç insanların sağlığı ve esenliğinin geliĢtirilmesi sırasında onların değiĢen sosyal ve kültürel özelliklerini ve bilhassa özel ihtiyaçları olan grupları dikkate almak.  Üye ülkeler arasında uluslararsı eĢgüdümü kuvvetlendirmek. Birçok politik önlemin tam olarak etkili olması isteniyorsa uluslarası düzeyde yeniden güçlendirilmesi gerekmektedir. DSÖ uygun ortaklıklar kurarak ve Avrupa

90 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 9090 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

bölgesi çapında iĢbirliği ağlarını kullanarak liderliği sağlayacaktır. Buna göre Avrupa komisyonu ile eĢgüdüm özel öneme sahiptir. DSÖ Bölge Ofisi, Avrupa Alkol Bilgi Sistemi aracılığı ile bu bildirge kararlarını yerine getirmeye yönelik Avrupa Bölgesi'ndeki süreci izleyecek, değerlendirecek (genç insanların katılımı ile) ve rapor edecektir.

GENÇLER VEVE ALKOL ALKOLLE ÜZERİNE İLGİLİ BİLDİRGE ZARARA (STOKHOLM İLİŞKİN TOPLULUK DEKLARASYONU) STRATEJİSİ GENÇLER ALKOL ALKOLLE ÜZERİNE İLGİLİ BİLDİRGE ZARARA (STOKHOLM İLİŞKİN TOPLULUK DEKLARASYONU) STRATEJİSİ 9191

ALKOLLE İLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK STRATEJİSİ

Alkolle İlgili Zarara İlişkin Topluluk Stratejisi 5/6/2001, 2001/C 175/01 Sayılı

Konsey Sonuç Bildirgesi

Bağlayıcı nitelikte değildir. Konsey, 1. Alkol ile ilgili Avrupa Sağlık Konferansının sonucunda oluĢturulan hedefleri dikkate alır. 2. 29 Mayıs 1986 Alkol Suiistimali Tebliğini anımsar. 3. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesinin hazırlamıĢ olduğu Eylem Planını anımsar. 4. DSÖ Gençlik ve Alkol Konfreansı sonuçlarını dikkate alır. 5. Komisyon’un Topluluk Sağlık Stratejisi Tebliğini anımsar. 6. ECAS araĢtırması raporunu dikkate alır. 7. Alkolün Avrupa Topluluğu’nun anahtar sağlık bileĢenlerinden biri olduğunu vurgular. 8. Alkol tüketiminin çeĢitli sağlık zararlarına yol açtığını beyan eder. 9. Avrupa yollarındaki kazarlın temel sebeplerinden birinin alkol kullanımı olduğunu kabul eder. 10. Alkol kullanımı ile iĢsizlik, verimsizlik, Ģiddet, aile müessesesinin yıpranması arasındaki bağın altını çizer. 11. Gençler arasında eğlence alemleri ile aĢırı alkol tüketimi oluĢturulduğunu kabul eder.

ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 94 94ALKOL KONTROLÜ

12. Alkol ve tütün alıĢkanlığına karĢı tedbirler alınması gerektiği yönündeki AB stratejisini kabul eder. 13. Bahsi olunan konuların aynı zamanda aday ülkelerde de mevcut bulunduğunun farkındadır. 14. Üye Devletler arasında alkollü içki tercihleri, tüketimi ve politikaları konusunda farklılıklar olduğunun farkındadır. 15. Konsey Tavsiye Kararı’nın çıkmasından memnuniyet duyar. 16. Aday ülkelerin de bu konuda yapılacak çalıĢmalara yardımlara dâhil edilmesi gereğinin farkındadır. 17. Komisyonu, alkolle iliĢkili zararların azaltılması için kapsamlı Topluluk Startejisi oluĢturmaya ve takvim belirlemeye davet eder.

ALKOLLE İLGİLİİLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK 95 ALKOLLE ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK STRATEJİSİ STRATEJİSİ 95

Bilgi

Alkolle Ġlgili Zararların Azaltılmasına Yönelik Topluluk Stratejisi Hakkında 5 Haziran 2001 tarihli

KONSEY SONUÇ BELGESĠ (2001/C 175/01)

AVRUPA BĠRLĠĞĠ KONSEYĠ 1. Tüm Topluluk faaliyet ve politikalarının tanımı ve uygulamasında insan sağlığının yüksek düzeyde korunmasının garanti edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. 2. Alkol suiistimali hakkındaki 29 Mayıs 1986 tarihli kararı hatırlatmaktadır 1. 3. 15 ve 16 Mart 2000 tarihlerinde Evora’da gerçekleĢtirilen ve pek çok diğer konunun yanı sıra alkol konusunu vurgulayan ve bu alanda Topluluk düzeyindeki tehditlerin ele alınmasına yönelik tatbiki ve hedeflenen bir dizi basamak hakkında tavsiyelerde bulunan Avrupa Sağlık Belirleyicileri Konferansının sonuçlarına önem vermektedir. 4. WHO çerçevesinin denetimi altında diğer maddelerin yanı sıra alkol tüketiminden kaynaklanan olumsuz sağlık etkilerinin azaltılmasına yönelik olarak yapılan giriĢimleri ve bununla bağlantılı olarak 2000 yılı için oluĢturulan Avrupa Alkol faaliyet planının WHO Avrupa Bölgesel Komitesi tarafından 2005 yılında devredildiğini hatırlatmaktadır. 5. Bu bağlamda WHO ve Komisyon arasındaki Mutabakat Bildirisinin her iki organın iĢbirliği yapması, bilgi alıĢveriĢinde bulunması ve deneyimlerini paylaĢmasını taahhüt ettiğini hatırlatmaktadır. 6. 19 ve 21 ġubat 2001 tarihleri arasında Stockholm’de gerçekleĢtirilen ve gençlere yönelik alkol politikalarının daha geniĢ bir toplumsal yanıtın bir parçası olması gerektiğini vurgulayan WHO Gençler ve Alkol Bakanlık Konferansı bildirimini dikkate almaktadır.

OJ C 184, 23.7.1986, sayfa 3

96 ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 9696 ALKOL KONTROLÜ

7. Kamu sağlığı alanında Topluluk tarafından gelecekte gerçekleĢtirilecek programlara yönelik bir eylem planı konusunda bir teklifi de içeren Toplum sağlık stratejisi Komisyon bildiriminin2 diğer konuların yanı sıra alkol gibi yaĢam tarzıyla ilgili belirticilerine yönelik strateji ve önlemlerin hazırlanmasını ve uygulanmasını öngördüğünü hatırlatmaktadır. 8. Avrupa mukayeseli alkol çalıĢması (ECAS), öğrenciler arasında alkol ve diğer uyuĢturucuların kullanımına yönelik çalıĢma (ESPAD) raporlarının ve ayrıca WHO Küresel hastalık külfeti 2000 çalıĢmasının bulgularını dikkate almaktadır. 9. Alkolün Avrupa Topluluğu dâhilinde temel sağlık belirleyicilerinden biri olduğunu vurgulamaktadır. 10. Bilimsel çalıĢmaların nüfus içerisinde yüksek alkol tüketiminin her türlü sebebe dayalı ölüm riskini, özellikle de karaciğer sirozunu, alkolikliği, alkol zehirlenmesini, alkole dayalı gastriti, alkol kardiyomiyopatiyi ve alkol polinöropatiyi, kanamaya iliĢkin felci, ceninde alkol sendromunu (FAS) ve alkolle iliĢkili diğer hastalıkları önemli miktarda artırdığını gösterdiğini ifade etmektedir. 11. Alkolün Avrupa’da yollarda ölümle sonuçlanan kazalara katkıda bulunan en önemli etmenlerden biri olmasından ve bunların yanı sıra alkolün hem iĢyerlerinde hem de evlerde gerçekleĢen pek çok kazanın doğrudan sebebi olmasından kaygı duymaktadır. 12. Alkol suiistimali ile iĢyerinde verimliliğin azalması, iĢsizlik, sosyal marjinalleĢme ve dıĢlanma, ev içi Ģiddet ve aile biriminin parçalanması, evsizlik ve ruhsal hastalıklar arasındaki güçlü bağlantının altını çizmektedir. 13. Bazı Üye Devletlerde gençler arasında normal alkol tüketimi alıĢkanlıklardaki artıĢın yanı sıra aĢırı alkol tüketimi alıĢkanlığının da artmıĢ olması konusunda yapılan bildirimler konusunda, özellikle de aĢırı alkol tüketimine genç yaĢta baĢlanması ile madde kullanımı ve suçluluk oranı arasındaki güçlü bağlantılar göz önünde bulundurulduğunda, kaygı duymaktadır.

OJ C 337 E, 28.11.2000, sayfa 122

ALKOLLE ZARARA İLİŞKİN TOPLULUKSTRATEJİSİ STRATEJİSİ ALKOLLE İLGİLİİLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK STRATEJİSİ 97 ALKOLLE İLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK 9797

14. Tütün ve alkolü de kapsamak suretiyle genel olarak bağımlılık konusunu ele alan önlemler alınmasının gerekliliğini vurgulayan 2000 – 2004 Avrupa Birliği UyuĢturucu Stratejisini hatırlatmaktadır. 15. Alkolle iliĢkili sorunların aday ülkelerde de ciddi düzeyde olduğunun farkındadır. 16. Ġçki seçimleri, alkol tüketimi ve alkol politikası önlemleri konularında uluslar arasındaki farklılıkların azalmasına karĢın Üye Devletler arasında kültürel, sosyal ve ekonomik farklılıklar olduğunu kabul etmektedir.

17. GerçekleĢtirilecek herhangi bir Topluluk eyleminin kamu sağlığı alanında yapılacak geleceğe yönelik eylem programları tarafından sunulan olanakları tamamen göz önünde bulundurarak ve aynı zamanda kamu sağlığı dıĢındaki politika alanlarında da önlemler içererek Avrupa çapında artı değer sağlayacak önlemlere odaklanması gerektiğini düĢünmektedir. 18. Bu nedenle, alkolle iliĢkili zararların azaltılmasına yönelik ve özellikle aĢağıda sıralanan unsurları içeren kapsamlı bir Topluluk stratejisinin geliĢtirilmesini arzu edildiğinin altını çizmektedir: a. Mukayeseli ve kapsamlı bilgilerin ilgili yüksek kaliteli araĢtırmalarla birlikte daha fazla geliĢtirilmesi ve alkol tüketimi, alkol kaynaklı zararlar ve politika önlemleri ve bunların Avrupa Topluluğu içerisindeki etkilerinin geliĢtirilmesi b. Ġlgili tüm politika alanlarında Topluluk eylemlerinin eĢgüdümlü bir Ģekilde geniĢletilmesi; araĢtırma, tüketicinin korunması, ulaĢım, reklamcılık, pazarlama, tüketim vergisi ve diğer iç piyasa konuları gibi alanlarda Topluluk eylemlerinin tanımının ve uygulamasının sağlığın yüksek seviyede korunmasını içermesi ve bu yapılırken Üye Devletlerin yetkilerine saygı gösterilmesi sağlanmalıdır c. Üye Devletler arasında geliĢtirilmiĢ iĢbirliği ve bilgi alıĢveriĢi, d. Özellikle Dünya Sağlık Örgütü ile ve dâhilinde uluslar arası iĢbirliği, 19. Konseyin Topluluk düzeyinde daha kapsamlı bir yaklaĢım geliĢtirilmesine yönelik olarak atılacak ilk adım olarak çocukların ve ergenlerin alkol tüketimi hakkında bir öneri kabul etmesini memnuniyetle karĢılamaktadır.

98 98

98 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

20. Aday ülkelerle alkol stratejisi hakkındaki çalıĢmaları da içeren, özellikle kamu sağlığı hakkında geleceğe yönelik eylem planının çerçevesi konusunda iĢbirliğine olan ihtiyacı ve alkolle iliĢkili sorunlara yönelik eylemleri içeren bir Phare (Orta ve Doğu Avrupa Ülkelerine Topluluk Yardımı Programı) programına olan ihtiyacı kabul etmektedir. 21. Komisyonu alkol kaynaklı zararların azaltılmasına yönelik ve ulusal politikaları destekleyecek ve farklı eylemler için bir zaman çizelgesi belirleyecek kapsamlı bir Topluluk stratejisine iliĢkin önergeler sunmaya davet etmektedir.

ALKOLLE İLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK STRATEJİSİ ALKOLLE İLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK STRATEJİSİ

GENÇLERİN VE ÇOCUKLARIN ALKOL KULLANIMINA İLİŞKİN KONSEY TAVSİYE KARARI

99 99

GENÇLERİN VE ÇOCUKLARIN ALKOL KULLANIMINA İLİŞKİN KONSEY TAVSİYE KARARI

101

5 Haziran 2001, 2001/458/EC sayılı

Gençlerin ve Çocukların Alkol Kullanımına İlişkin Konsey Tavsiye Kararı I. Konsey Üye Ülkelere, gençlerin, özellikle çocuk ve ergenlerin alkolle ilişkisi konusunda aşağıdaki, düzenlemeleri hayata geçirmelerini tavsiye eder: 1. Gençlerin alkol tüketiminden kaynaklanan çeşitli problemler ve bu problemlerin çözümüne ilişkin yapılacak araştırmaların teşvik edilmesi. 2. Çocuk, ergen, ebeveynler, öğretmenler ve bakıcıların, alkol konusu da dâhil olmak üzere kapsamlı sağlık teşvik politikaları içerisinde yer almasının sağlanması; bu konuda eğitim sisteminde gerekli düzenlemelerin yapılması. 3. Gençleri alkol içmeye teşvik eden faktörlerin belirlenmesi için araştırmalar yaptırılması. 4. Gençlerin alkol ve alkol tüketiminin negatif etkileri konusunda eğitilmesine destek olunması, bu doğrultuda medya kampanyaları düzenlenmesi. 5. Alkol kullanımının, gençler üzerinde etkisi konusunda birey ve toplumsal düzlemlerde bilinç düzeyinin artırılması. 6. Gençlerin sağlıkla ilgili politika ve kampanyalara bilfiil katılımının artırılması. 7. Alkolün gençler üzerine etkileri konusunda kılavuz materyaller hazırlanmasının teşvik edilmesi. 8. Alkollü araç kullanımının tehlikelerinin okullar, sürücü kursları ve eğitim müesseselerinde aktarılması. 9. Reşit olmayan kişilere alkolün yasadışı olarak satılmasının önlenmesine yönelik düzenlemeler yapılması. 10. Gençlerin alkol bağımlısı olmasının önlenmesi yönünde erken uyarı ve erken müdahale yaklaşımlarının oluşturulmasının desteklenmesi.

102

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

102102ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

II. Üye Devletler, kendi hukuki sistemleri ve normları çerçevesinde aşağıdaki düzenlemeleri yapmalıdırlar: 1. Alkollü içki üreticileri ve satıcıları ile sivil toplum kuruluşları; sunum, satış ve pazarlama konularında etkin mekanizmalar kurmaları yolunda teşvik edilmelidir. a. Üreticilerin çocuk ve ergenleri özel olarak hedef alan alkollü içkileri üretmemesi sağlanmalıdır. b. Alkollü içkiler üretilip satışa sunulurken, aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: - Gençlikle ilgili tarzların (karakter, motif ve renk) kullanılmaması. - Promosyon kampanyalarında çocuk, ergen ve reşit olmayan görünümde kişilerin kullanılmaması. - İlaç ve tütün gibi diğer zararlı maddelere ilişkin imalarda bulunulmaması. - Şiddet ve anti sosyal davranışlarla ilişki kurulmaması. - Sosyal, cinsel veya sportif başarı vurgusu olmaması. - Düşük fiyatlı satış yapılması da dâhil olmak üzere çocuk ve ergenleri içki içmeye özendirmemesi. - Çocuk ve gençlerin katılımının yoğun olduğu spor, müzikal ve diğer organizasyonlarda reklam ve promosyon yapılmaması. - Çocuk ve gençlere yönelik yayın yapan medya organlarına reklam verilmemesi. c. Garson ve satış temsilcilerine, gençlere ve çocuklara satış yapmamaları için özel eğitim verilmesi. d. Üreticilerin bir malı piyasaya sunmadan, medya lansmanına başlamadan, tavsiye almasının sağlanması. e. Yukarıdaki maddelere uymayan şekilde üretilerek satılan ürünlerin piyasadan men edilmesi ve gerekli piyasa tedbirlerinin alınması.

ALKOLLE İLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK STRATEJİSİ ALKOLLE İLGİLİ ZARARA İLİŞKİN TOPLULUK STRATEJİSİ103103

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ

105

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ (2006) 1. Bölgede bir çerçeveye duyulan gereksinim DSÖ Avrupa Bölgesi dünyada en yüksek alkol alımına ve dünya ortalamasının kişi başına iki katı alkol tüketimine sahip bölgedir. 2002 yılında alkol, Bölgede hipertansiyon ve tütünden sonra hastalık yükü bakımından 26 risk faktörü içerisinde üçüncü en önemli ve gençler arasında en önemli risk faktörüydü. Bölgede alkol kaynaklı hastalık yükü de dünya ortalamasının iki katıdır. İçicinin etrafındaki kişilerin sağlıkla ilgili ve sosyal sorunları en az içicinin kendisinin sorunları kadar önemlidir. Alkolün zararlı kullanımının içicinin dışındaki kişiler üzerindeki etkisi, alkol sorunları yükünün azaltılması için etkin önlemler alınması yönünde güçlü bir argüman durumundadır. 1992’de Avrupa Bölgesel Ofisi, alkol hakkında Bölge çapında eylem planı başlatma girişiminde bulunan ilk DSÖ Bölgesel Ofisiydi. Ofis, son 20 yıldır Üye Devletlerde alkolle ilgili konularda politika oluşturma ve sağlık ve refah savunuculuğu yapma konusunda hızlandırıcı ve kolaylaştırıcı olarak önemli bir rol oynamaktadır. İki tane birbirini takip eden eylem planı (1992-1999 ve 2000-2005) ve 1995 Avrupa Alkol Şartı ve 2001 Gençler ve Alkol Deklarasyonu ile sonuçlanan iki bakanlar konferansı Üye Devletlerde etkin önlemlerin geliştirilmesi ve uygulanması açısından yollar önermiş ve dolayısıyla Bölgede genel sağlık politikasına katkıda bulunmuşlardır. Son yıllarda, alkole bağlı sorunların boyutu ve niteliği hakkında daha fazla bilgi ortaya çıkmış ve sorun yükünü azaltmak için hangi önlemlerin etkin ve maliyetetkin olduğu daha fazla anlaşılmaya başlanmıştır. Aynı zamanda, ticaret anlaşmaları, ortak pazarlar ve küreselleşme, ulusal düzeyde etkin alkol politikalarını korumanın zorluğunu artırmaktadır. Dolayısıyla, bölgesel düzeyde uyumlu eylemlere ihtiyaç vardır. DSÖ ve diğer uluslararası ve hükümetlerarası organizasyonların alkole bağlı sorunları önleme veya azaltma konusunda etkin girişimlerde bulunacakları yönünde güçlü beklentiler

106 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 106 106 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

bulunmaktadır. Ulusal ve bölge çapındaki çabaların yenilenmesi ve güçlendirilmesi, sorunun boyutuna yanıt verebilmek ve etkin stratejiler hakkında var olan yeni bilgileri uygulamaya koymak konusunda bir fırsattır. DSÖ Bölgesel Ofisi tarafından başlatılan ve başı çekilen Bölgede yeni bir alkol politikası safhası zamanında verilmiş bir cevaptır (DSÖ Avrupa Bölgesinde alkol politikası çerçevesi hakkında bkz. DSÖ Avrupa Bölgesel Komitesi EUR/RC55/R1 sayılı karar). Alkolün neden olduğu zararın önlenmesi veya azaltılması için küresel, bölgesel, ulusal ve yerel topluluk politikaları ve eylemlerinin geliştirilmesi ve uygulanmasını teşvik etmesi ve kolaylaştırması gerekmektedir. 2. Çerçevenin amaç ve hedefleri Alkol politikası çerçevesi bölge için uzun dönemli bir stratejidir. Varolan DSÖ enstrüman ve belgeleri için kapsayıcı bir çerçeve oluştururken, yakın zamanda ortaya çıkan gelişmeler, yeni zorluklar ve gelecekteki araştırma ihtiyaçlarını da ele almaktadır. Çerçeve ayrıca, Herkes İçin Sağlık Politika Çerçevesi, DSÖ’nün genel çalışma programı, Milenyum Gelişme Hedefleri ve Bölgesel Ofisin Ülke Stratejisi dâhil olmak üzere diğer büyük sağlık politikası belgeleriyle de uyumludur. Çerçeve, etkin bir alkol politikasının yöntemleri, araçları ve sonuçları ile bağlantılıdır. Dolayısıyla çerçeve:

• DSÖ Avrupa Bölgesinde alkol politikası geliştirmeleri için geniş bir vizyon ve alkole bağlı zararı önleme veya azaltma için ortak bir anlayışı temsil etmektedir;

• Kılavuz ilkeler ve politika hedefleri sunmakta ve hedefler, roller ve sorumluluklara ilişkin açıklığı sağlamaktadır;

• Devamlılığı ve varolan enstrümanlar için ortak bir platformu teyit eder ve

yaratır: Bölgede alkol politikası geliştirmenin temel belgeleri olarak, Avrupa Alkol Şartı, Avrupa Alkol Eylem Planı (EAAP) ve Gençler ve Alkol Deklarasyonu;

• Diğer uluslararası, ulusal ve yerel halk sağlığı girişimleri ile konsolidasyon ve sinerjiyi kolaylaştırmakta; ve

• Yerel, ulusal ve uluslararası düzeylerde politika ve programların gözden geçirilmesi ve yeniden sıraya konması hakkında devam eden süreç için bir sebep ve rehberlik sunmaktadır.

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASIÇERÇEVESİ ÇERÇEVESİ DSÖ BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI 107 DSÖAVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 107 107

Alkol, çok uzun zamandır tartışılan meseleleri olan karmaşık bir politika alanıdır. Bu meselelerden bazıları, Avrupa Şartında, EAAP’de ve Gençler ve Alkol hakkında Deklarasyon’da mümkün olmayan derecede çerçevede ele alınmıştır. Gelecekteki gelişmeler Üye Devletler ve Bölgesel Ofis tarafından uygun şekilde karşılanması gereken ilave mesele ve zorluklar ortaya çıkartabilir ve bunlar çerçeve üzerinde gelecekte yapılacak değişikliklerde çerçeveye dâhil edilebilir. 3. Çerçeve için kılavuz ilkeler İçki içme gelenek ve alışkanlıklarının pek çok Avrupa kültüründe epeyce yerleşmiş olduğu dikkate alındığında, alkolün neden olduğu zararın önlenmesi veya azaltılması için etkin eylemler, kanıta dayalı tavsiyelerin geliştirilmesi ve uygulanmasını ve güçlü siyasi kararlılığı gerektirmektedir. Dolayısıyla, etkin alkol politikaları için kamuoyu desteğinin sağlanması, alkol hakkında halk sağlığı eylemlerinin önemli bir parçasıdır. Her Üye Devletin, özellikle başkalarının içki içmesinden görülen zarar ve çocuklar gibi hassas gruplara verilen zarar hakkında, vatandaşlarına alkole bağlı zarardan yüksek derecede korunma sunma yalnızca hakkı değil, aynı zamanda yükümlülüğü vardır. Alkol politikaları ve eylemlerin uygulanması, etkinlik ve maliyet etkinliği hakkında en iyi bilimsel kanıtlara dayandırılmalı ve kültürel çeşitliliğe karşı duyarlı olmalıdır. Bilimin kesin yargılar getirmediği konularda, nüfusun sağlığını ve refahını korumaya öncelik verebilmek için tedbirli ilkeler uygulanmalıdır. Bu alanda, artan sınır ötesi ticaret ve fiyat farklılıkları düzeyleri karşısında, soruna bölgesel ve küresel çözümler de araştırılmalıdır. Bu esnada, Üye Ülkelerin mümkün olan derecede kendi yetki alanlarında uygulanan diğer ülkelerin alkole bağlı zararı önleme veya azaltma amacını taşıyan kanun ve düzenlemelerini kabul etmeleri de önemlidir. Alkol sorunlarının çeşitli ve çok sektörlü niteliği çok farklı resmi, ticari ve sivil aktörlerle diyalog kurmayı ve onları uygun şekilde sürece dâhil etmeyi gerektirmekte iken, alkol sorunlarına halk sağlığı yaklaşımları diğer aktörlerden herhangi bir resmi veya gayrıresmi veto olmadan halk sağlığı çıkarlarına uygun olarak formüle edilmelidir.

108 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 108 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 108

4. Bölgede alkole ilişkin durum Kuzey Avrupa’da alkol tüketimi tarihsel olarak en yüksek seviyesine ulaşmıştır ve artmaya devam etmektedir. Güneybatı Avrupa’da son yıllarda görülen düşüş sona ermekte gibi görünmektedir. Bölgenin doğu tarafında genel tüketim 1990’ların ortasında ulaşılan çok yüksek bir seviyede kalmış, ancak ülkeler arasında bazı farklar bulunmaktadır. Dini inanışlar bazı bölgelerde çok düşük tüketim düzeylerine neden olmaktadır ancak içki içenler arasında tüketim düzeyi Bölgede diğer benzer ülkelerde olan kadar yüksektir. Avrupa Bölgesindeki bazı ülkelerde kayıt altına alınmayan tüketim toplam tüketimin önemli bir bölümünü oluşturmakta ve ülkeler arasında doğrudan karşılaştırma yapmayı zorlaştırmaktadır. Her ne kadar kadınlar Avrupa Bölgesinde toplam tüketimin yalnızca % 20’si ila % 35’ini tüketmekteyse de, bu oran dünyadaki en yüksek orandır. Gençlerin sarhoşluk düzeyi batıda çok yüksek bir düzeyde kalmaya devam etmekte ve doğuda da yakın bir düzeye yükselmiştir. Gençlerin sarhoşluğu akımı güneyde de kaygı oluşturan bir konudur. Varolan en yakın zamanlı veriler, genel olarak alkole bağlı ölümlerin 2000 ila 2002 yılları arasında yaklaşık % 15 arttığını ve Bölgede tüm ölümlerin % 6,3'ünü temsil ettiğini göstermektedir. Erken ölümler nedeniyle kaybedilen hayat yılları ve sakatlıklarla yaşanan hayat yılları da dikkate alındığında, alkolün yükü Bölgedeki hastalık yükünün %10,8’ini temsil etmektedir. Erkekler kadınlardan kayda değer derecede daha yüksek alkole bağlı ölüm ve hastalık yükü oranlarına sahiptir. Gençler özellikle etkilenmektedir ve 15 ila 30 yaş aralığındaki grupta erkekler arasındaki yükün üçte birinden fazlası ve kadınlarda yaklaşık %14’ü alkole bağlıdır. Alkolün zararlı etkisi yoksulluk ve yetersiz beslenme ile birlikte ortaya çıktığında daha belirgindir. Burada sunulan yük tahminleri, Uluslararası Hastalık Sınıflandırmasında yer alan kasti yaralanma kategorileri dışındaki sosyal zararları kapsamamaktadır. Alkol ayrıca suç ve ailede veya işte sorunlar gibi sosyal sorunlara da ciddi derecede katkıda bulunur. Batı Avrupa’da kuzey güney arasında fark olduğuna dair işaretler vardır. Alkolde verili bir artışın cinayet, intihar ve kasıtlı olmayan yaralanmalar bakımından kuzeyde güneydekinden daha fazla zararla bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Bu fark, ağır içicilik durumlarında kuzeyde güneydekinden daha fazla içki içme oranı bulan, içki içme kalıpları hakkındaki anketler ile uyumludur. Karaciğer sirozu gibi

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASIÇERÇEVESİ ÇERÇEVESİ DSÖAVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 109 109 DSÖ BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI 109

bazı kronik hastalıklarda benzer bir fark bulguları içki içme kalıbının bu hastalıkların gelişmesinde önemli olabileceğini göstermektedir.

Eski Sovyetler Birliğinde 1985 ve 1988 yılları arasındaki alkol karşıtı kampanya sırasında yaralanmalar ve kalp hastalıkları, siroz ve bulaşıcı hastalıklardan ölümlerde kaydedilen ciddi düşüşler de özellikle Bölgenin doğu tarafının çoğunluğunda zararlı içki içme kalıpları hakkında doğrudan kanıt sunmaktadır. Son yıllarda, farklı stratejilerin alkole bağlı sorunları önleme veya oranını azaltma üzerindeki etkisini ölçen güçlü bir literatürün geliştiği görülmektedir. Alkol politikası hakkında genel sonuçlar iki yönlüdür. Birincisi, bir toplumda alkol tüketimi düzeyi sağlık ve hastalıklar bakımından önemli bir unsurdur. Herhangi bir toplumda, alkole bağlı ölüm ve hastalıkların düzeyleri genel tüketim düzeylerindeki artış ve düşüşlerle beraber artmakta ve düşmektedir. İkinci olarak, Avrupa’nın farklı bölümlerindeki içki içme kalıplarında kayda değer farklılıklar bulunmaktadır ve bu farklılıklar, hastalık ve ölüm düzeylerinin içki içme miktarında verili bir değişim ile hangi derecede değişeceğine dair işaretler içermektedir. Bu, uygun halk sağlığı odaklı alkol politikası müdahalelerinin Avrupa’nın farklı bölgeleri için farklı olabileceği anlamına gelmektedir. 5. Mevcut uluslararası alkol politikası girişimleri DSÖ Avrupa Bölgesi DSÖ Avrupa Bölgesel Ofisi, Üye Devletlere bilimsel yayınlar, bölgesel eylem planları ve Avrupa Alkol Şartı ve Gençler ve Alkol Hakkında Deklarasyon ile sonuçlanan iki bakanlar konferansı ile destek olmuştur. Ulusal mevkidaş ağlarının Avrupa Bölgesinde alkol politikası hakkında yıllık toplantıları bütün Üye Devletlerden gelen ve belirlenmiş uzmanlar arasında bilgi ve en iyi uygulamaların paylaşılması bakımından değerli bir ortam sunmakta ve Avrupa Bölgesi çapında alkol politikası hakkında ilgili gelişmeleri tartışmak ve desteklemek için fırsat sunmaktadır. 1992’den beri, EAAP, alkolün neden olduğu zararı önleme veya azaltma konusunda açık bir kararlılıkla, Üye Devletlerde alkol politika ve programlarının geliştirilmesi ve uygulanması için bir temel sunmaktadır. Üye Devletler tarafından 1995’te kabul edilen Avrupa Alkol Şartı, Bölgede herkesin sağlığının ve refahının desteklenmesi ve korunması için etik ilkeleri ve hedefleri belirlemektedir. Şart, Üye Devletlere, farklılaşan kültürleri ve sosyal, hukuki ve

110 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 110 110 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

ekonomik ortamlarında uygun olan kapsamlı alkol politikalarını belirleme ve programları uygulama çağrısında bulunmaktadır. Bu, Şart’taki ilkeleri ulusal bir alkol kanununun amaçları gibi uygulayarak yapılabilir. Gençler ve Alkol Hakkında Deklarasyon, gençler için özel hedefler, politika önlemleri ve destek faaliyetleri geliştirerek Şart ve EAAP'yi tamamlamaktadır. Deklarasyon, çocukları ve gençleri içki içme baskısından korumayı ve alkolün onlara doğrudan veya dolaylı olarak verdiği zararı azaltmayı amaçlamaktadır. Deklarasyon, DSÖ Avrupa Bölgesinin gençler ve alkol hakkında önde gelen politika açıklamasıdır. Bölgesel Ofisin çalışmalarının diğer alanlarında meydana gelen yakın zamanlı değişiklikler de çerçeve için önemlidir. Bunlardan en kayda değer olanları arasında salgın olmayan hastalıklar hakkında bir Avrupa stratejisine yönelik mevcut gelişmeler ve yakın zamanda kabul edilen Avrupa Çocuk ve Ergen Sağlığı ve Gelişimi Stratejisi ve Avrupa için Akıl Sağlığı Deklarasyonu ve Eylem Planıdır. Yaralanma ve şiddet üzerine yenilenen odak önemli ve bağlantılı bir alandır. Bu ve Bölgesel Ofisteki diğer ilgili programlar, toplumun bütün düzeylerinde alkole bağlı zararı önlemek veya azaltmak için hem Bölgesel Ofis hem de Üye Devletlerin entegre çabaları kapsamında kullanılmalıdır. DSÖ küresel gelişmeleri ve girişimleri 2002 dünya sağlık raporu küresel hastalık yükünün % 4’ünün alkole bağlı olduğunu ve bu şekilde alkolün küresel olarak ölüm ve hastalıklar bakımından 26 seçilmiş risk faktörü arasında beşinci risk faktörü olduğunu tahmin etmektedir. Buna cevaben, 2004 Elliyedinci Dünya Sağlık Meclisi, Üye Devletleri alkole bağlı zararı önleme ve alkolün zararlı kullanımının olumsuz fiziksel, zihinsel ve sosyal sonuçlarını azaltma stratejilerini tanıtma konularına özen göstermeleri için uyaran WHA57.16 sayılı kararı kabul etmiştir. Ellisekizinci Dünya Sağlık Meclisi alkolün zararlı kullanımının neden olduğu halk sağlığı sorunları hakkında bir raporu değerlendirerek WHA58.26 sayılı kararı kabul etmiştir. Diğer şeylerin yanı sıra, karar, Genel Direktörden, 2007 yılında Altmışıncı Dünya Sağlık Meclisine sunulmak üzere, alkolün zararlı kullanımının neden olduğu halk sağlığı sorunları hakkında kapsamlı bir değerlendirmeyi de içeren, alkole bağlı zararı azaltmak için kanıta dayalı strateji ve müdahaleler hakkında bir rapor yazmasını istemiştir.

DSÖ BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI 111 DSÖAVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 111 111 DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ ÇERÇEVESİ

Avrupa Birliği gelişmeleri ve girişimleri

Avrupa Birliği (AB) ile 25 Üye Devlet tarafından yapılan geliştirme ve girişimlerin bölgede halk sağlığı politika gelişmeleri bakımından önemli sonuçları bulunmaktadır. Son yıllarda AB tarafından pek çok kayda değer halk sağlığı girişimleri olmuştur: DSÖ Gençler ve Alkol Bakanlar Konferansındaki ortaklığı (2001), gençlerin alkollü içki içmeleri hakkında 2001/458/AT sayılı Konsey Tavsiyesi, 2004 yılında yinelenen alkole bağlı zararı azaltma Topluluk Stratejisi hakkında 2001/C175/01 sayılı Konsey Sonucu ve Halk Sağlığı Programınının alkol bileşeni, Avrupa'da alkole bağlı zararı önleme veya azaltma hakkında AB'nin giderek daha büyüyen ve aktif rolünü göstermektedir. Avrupa Komisyonu ve DSÖ Avrupa Bölgesel Ofisi arasında daha yakın ve yoğun işbirliği yakın zamanda kurulmuştur. Amaç, Bölgede alkol politikası hakkında halk sağlığı meselelerini güçlendirmek amacıyla gelişmeleri koordine etmek ve girişimler arasında sinerji sağlamaktır. Diğer girişimler Avrupa’da alkole bağlı zararın önlenmesini savunan sivil toplum örgütlerinin (STÖ) bir ortaklığı olan EUROCARE, “Daha geniş bir Avrupa bağlamında alkol politikası ağı: Eksikleri tamamlamak” başlıklı Avrupa Komisyonu tarafından 2004 ile 2006 yılları için ortaklaşa fonlanmakta olan bir proje yürütmektedir. Proje, 30 Avrupa ülkesinden ortaklar içermekte ve diğer bölgesel organizasyonlar ile işbirliği sağlamaktadır. Projenin ana amaçları, AB üyesi ülkelerde bir alkol politikası ağı yapmak ve daha geniş bir Avrupa bağlamında alkole bağlı zararı azaltmak için entegre bir Topluluk stratejisi geliştirme çabalarını güçlendirmektir. Ağ, Avrupa’da alkol hakkında bir politika için bir dizi eksiklikleri tamamlama ilkeleri üretmiştir. 6. Yakın zamanda ortaya çıkan ve yeniden ortaya çıkan zorluklar Alkol, bölgenin pek çok tarafında günlük hayatın bir parçasıdır. İçki içme pek çok nedenden değerli kabul edilen bir olgudur: Bir sosyalleşme aracı olarak, beslenmenin parçası olarak ve günlük sorumluluklardan rahatlama sağlayan sembolik bir ara verme olarak. Alkol, insanların alışkın ve rahat oldukları bir şeydir; alkolün kullanımı ile ortaya çıkan sorunları tanımak ve bu sorunlar hakkında bir şey yapmak için gerekli mesafe ve tarafsızlığı elde etmek zordur. Alkole ve içki içmeye bağlanan semboller genellikle rasyonel politika yapımını engellemektedir. Dolayısıyla, siyasi zorluk bir taraftan alkol tüketiminin rahat tanıdıklığını ve algılanan olumlu unsurlarını kabul ederken, diğer taraftan alkole bağlı zararı önlemek veya azaltmak için etkin halk sağlığı eylemlerine girişmektir.

112 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 112 112 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Psikoaktif özelliklere sahip olmasının yanı sıra alkollü içecekler ticari mal olarak kabul edilmektedir. Alkollü içeceklerin üretilmesi ve satışı, bağlı endüstrilerle birlikte pek çok Avrupa ülkesinde ekonominin önemli parçalarıdır, pek çok kişiye istihdam sağlar, içecek firmaları için gelir sunar ve devletlere kayda değer miktarda vergi geliri sağlar. Bu ekonomik ve mali çıkarlar genellikle halk sağlığı girişimleri için engel olarak görülebilecek, politikalar için önemli unsurlardır. Bu ekonomik ve mali çıkarları dengeleyebilecek halk sağlığı araştırmalarının yaygınlaştırılması son derece önemlidir. Alkolün arzı ve erişilebilirliği hakkındaki kontroller, alkolün neden olduğu zararı sınırlandırmak için en etkin ve maliyet-etkin yaklaşımlardan biri olmuştur. Geleneksel olarak, bu tür kontroller ulusal ve altulusal hükümetlerin bir fonksiyonu olmuştur ve dolayısıyla iki adet birbirini takip eden Avrupa alkol eylemi planlarının yapı taşlarıdır. AB içerisinde, kişisel kullanım için ayrılan çok büyük seyahat eden kişi ödenekleri pek çok ulusal hükümetin ülkede yaşayan kişilere yapılan satışları kontrol etme becerilerini sınırlandırmış ve bazı ülkelerde alkol vergi oranlarını aşağıya çekmiştir. İçki endüstrisinin geniş bölge çapındaki pazarlama stratejilerinin pek çoğu gençlere hitap etmektedir ve bu stratejiler modern pazarlamanın ulusötesi niteliğini göstermektedir. Ticaret anlaşmaları ve ortak pazarların ve daha genel olarak küreselleşme süreçlerinin büyümesi hükümetlerin kendi kültürlerine uygun olarak alkole bağlı sorunları önleme ve azaltma anlamında en etkin araçlardan bazılarını kullanma becerilerini kayda değer ölçüde zayıflatmıştır. Halk sağlığı perspektifinden, uyumlu uluslararası eylemlerin, alkolün kullanımıyla bağlantılı çok ciddi zararlar anlamında özel bir ticari mal olduğunu açıkça kabul etmeye ihtiyacı vardır. 7. Temel aktörler ve rolleri Üye Devletler, DSÖ aracılığıyla alkole bağlı sorunları önleme veya azaltma konusunda kararlılık göstermektedir. Bu, hükümetlerin pek çok farklı sektörde etkin ve maliyet-etkin alkol politikası önlemlerini geliştirmeye çalıştıkları anlamına gelmektedir. Bu tür önlemlerin uygulanması, bütün paydaşların ulusal ve yerel düzeylerde aktif olarak sürece dahil olmalarını, kaynaklarını sağlamalarını ve eylemlerini gerektirmektedir. Ayrıca, bu tür müdahaleler için halkın desteğini kazanmak üzere sivil topluma anlaşılır bir şekilde etkin ve maliyet etkin önlemler hakkında araştırma sonuçlarını yaygınlaştırmak konusunda açık bir ihtiyaç görülmektedir.

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ ÇERÇEVESİ DSÖ BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI 113 DSÖAVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 113 113

Yerel toplumun sürece dahil olması, alkole bağlı zararı önleme veya azaltma konusunda temel öneme sahiptir. Yerel toplulukları etkin faaliyetler yürütme konusunda güçlendirmek için, yerel ihtiyaçlar, çıkarlar, kaynaklar ve becerilerle, kanıt düzeyi, dikkate alınmalıdır. Seçilen yetkililer ve yüksek düzeydeki idareciler de dahil yerel karar yapıcıların aktif olarak sürece dahil olması halk sağlığı açısından çok önemlidir. Sağlık çalışanları ve devlete ait sağlık kurumları, tedavi ve kısa süreli müdahele de dahil olmak üzere sorunlu içicilere ve onların ailelerine sağlık hizmetleri sunmak bakımından önemlidir. Buna ilaveten, toplumda sağlık hizmeti sunma konusundaki saygı gören rolleri nedeniyle, alkole bağlı zararı ele almaya yardımcı olmak hususunda doğal müttefiktirler. Sağlık çalışanlarının alkol sorunlarının boyutu ve içeriğini ve gerekli etkin politika yanıtlarını daha iyi anlamaları, toplumun değişim için harekete geçmesine ve lobi faaliyetleri yapmasına yardımcı olacaktır. Bölgesel Ofis ve Üye Devletlerin çalışmalarında önemli bir kriter alkole bağlı zararı önleme veya azaltma politikalarının kanıta dayalı olması gerektiğidir. Bu, aynı zamanda, araştırma ile uğraşan kişilerin ticari çıkarlar ve diğer tanınmış menfaatlerden bağımsız olma konusunda güçlü talepleri olmasını sağlamaktadır. Bilimsel etik ilkelere sorumluluklarının yanı sıra, araştırma ile uğraşan kişilerin alkol ve halk sağlığı konusunda araştırma literatüründen çıkan bulguların kamusal tartışmaya ve politika değerlendirmelerine getirilmesi konusunda kamusal bir sorumluluğu bulunmaktadır. Sivil toplumun – ebeveynler, aile üyeleri, akranlar, kendi kendine yardım hareketler, savunuculuk grupları ve diğerlerinin - katılımı toplumda alkole bağlı sorunların önlemesi, tedavi edilmesi ve azaltılması bakımından çok önemlidir. STÖler gibi organize sivil toplum grupları, Üye Devletlerin etkin alkol politikaları geliştirmelerini ve uygulamalarını sağlamak üzere temel bir savunuculuk rolü oynayabilirler. Ayrıca, toplumda alkole bağlı sorunları önleme veya azaltma konusunda engel olan kazanılmış menfaatler hakkında uygulama veya pratiklerin altını çizerek önemli kontrol ve dengeler sunabilirler. Yetişkinler, kendi değerleri, ilgileri veya seçimleri uyarınca içki içip içmemeye ve ne kadar içeceklerini seçerler. İçki içme konusundaki seçimleriyle başkalarına zarar vermeme konusunda da sorumlulukları vardır. Bireyleri kayda değer hayat tarzı değişiklikleri yapma gücüne kavuşturmak önemlidir ancak bütün seçimler bir kültürel ve durumsal bağlamda yapılır ve yaratılır ve alkolle ilgili davranış da farklı değildir. Yalnızca bireyi sorumlu bir şekilde içki içmeye davet etmek bağlama dayalı anlam ifade etmez, kararların genellikle birey zaten alkolün etkisindeyken yapılması

114 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 114 114 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

gerektiği gerçeğini gözardı eder ve nadiren kayda değer bir davranışsal değişime neden olur. Gençler, mevcut zararlı içki içme kültürlerini ve kalıplarını değiştirmek için önemli kaynaklardır. Kendi çevrelerini şekillendirmeye katılabilmeleri ve daha geniş erişkin toplumunun zararlı tutum ve pratiklerini değiştirmek için daha iyi mobilize olmaları ve güçlendirilmeleri gerekmektedir. DSÖ Avrupa Bölgesel Ofisi bir halk sağlığı kurumu olarak, Bölgede uluslararası düzeyde eylemler için ulusal plan ve eylemler için teknik ve diğer destekler de dahil olmak üzere liderlik edecek ve alkolle ilgili halk sağlığı konularında uluslararası işbirliği ve eylemleri canlandıracaktır. Alkol hakkında epidemiyolojik, politika etkisi ve tedavi sistemi çalışmaları, özellikle Bölgede sınırlı sayıda ülkede yapılmıştır. Araştırma ile ilgilenen kişilerle danışma halinde, Bölgesel Ofis yüksek halk sağlığı önemi olan konularda araştırma eksikliklerini belirlemek, gerekli çalışmaları desteklemek için kaynakları toplamak ve etkin politika önlemleri konusunda bilgi veri tabanını gözden geçirmek ve organize etmek hususlarında bir örgütleyici ve koordinatör rolü oynayabilir. Diğer uluslararası ve hükümetlerarası organizasyonlar Avrupa’da alkole bağlı zararı önlemek veya azaltmak için eylemler bakımından çok taraflı bir platform sunmaktadırlar. Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi, Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler sisteminin içinde ve dışındaki diğer organizasyonların, altbölgesel organizasyonlarla birlikte, alkolün olumsuz sonuçlarını önleme veya azaltma çalışmalarına uygun şekilde dahil olmaları önemlidir. Halk sağlığı alanındaki temel aktörler ve paydaşlara ek olarak, içki endüstrisi ve ilgili işletmeler ve organizasyonların alkollü içeceklerin üretimi, dağıtımı, tanıtımı ve satışında mümkün olan en yüksek iş etiği standartlarını karşılamasının sağlanması konusunda öncelikli bir rolü bulunmaktadır. Alkolle ilgili halk sağlığı politikaları, ticari çıkarların bir müdahalesi olmadan halk sağlığı çıkarlarına uygun olarak oluşturulmalıdır. İçki endüstrisi ve ilgili işletmelerin ve organizasyonların gençlerin eğitimi ve gençlk faaliyetlerine dahil olması, doğrudan veya dolaylı destekleri gençlerin gözünde itibar kazanma çabası olarak görülebileceğinden tartışmaya açık bir konudur.

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ ÇERÇEVESİ DSÖ DSÖAVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE BÖLGESİNDE ALKOL ALKOL POLİTİKASI POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 115 115 115

8. Ulusal eylem için temel alanlar ve enstrümanlar ulusal ve yerel stratejiler ve eylem planları

Alkol politikası girişimleri toplumda pek çok farklı düzeyde yürütülebilecekken, koordineli ve stratejik ulusal çabalara duyulan ihtiyaç açıktır. Her Üye Devlette bir ulusal alkol stratejisi ve ulusal ve/veya uygun düzeyde bir eylem planının kurulması önemlidir. Bunun yanı sıra, etkin ve maliyet etkin önlemleri uygulamak ve eylem planını izlemek ve devam ettirmek için gerekli altyapı ve kapasitenin bulunması gerekmektedir. Üye Devletler, yeni çerçevenin hedef ve amaçlarını dikkate alarak, kendi ulusal stratejilerini ve eylem planlarını geliştirmeye veya gözden geçirmeye davet edilmektedirler. 10 eylem alanı ve EAAP’da belirlenen sonuçlar ulusal alkol politikalarının uygulanması bakımından temel öneme sahip olmaya devam edecekler ve çerçevenin entegre bir parçası olarak görülmelidirler. Bu alanlar: Bilgi ve eğitim; kamusal, özel ve çalışma alanları; alkollü araç kullanma; alkol ürünlerinin erişilebilirliği; alkol ürünlerinin tanıtımı; tedavi; alkollü içecek endüstrisi ve karşılama sektörünün sorumlulukları; toplumun alkole bağlı zarara cevap verme kapasitesi; STÖler; ve politikanın oluşturulması, uygulanması ve izlenmesi. Etkin şekilde alkole bağlı zararın önlenmesi veya azaltılması için, ulusal alkol eylem planlarının etkin önlemlerin geliştirilmesi ve uygulanmasında yerel toplulukları desteklemesi gerekmektedir. Yerel topluluklar, hedefleri belirleyen, sorumlu kurumları ve hesap verme formlarını tanımlayan ve STÖleri uygun şekilde sürece dahil eden politikalar kabul etmelidirler. Ciddi halk sağlığı tehditleri olarak, alkol ile ilgili sorunlar sağlık sisteminde de uygun şekilde ele alınmalıdır. Koordinasyon fonksiyonu bir ağdaki örümceğin fonksiyonuna benzetilebilir. Zira burada görev toplumun farklı kesimlerini organize ve koordine etmektir. Savunuculuk da toplumda alkole bağlı zararın derecesi hakkında kamusal farkındalığı arttırmak ve etkin politika önlemleri için kamusal kabulü sağlamak için gereklidir. Etkin bir vergilendirme politikası, alkol satan yerlerin sayısının sınırlandırılması ve satış saatlerinin sınırlandırılması ile erişilebilirliğin azaltılması konusunda güçlü nedenler bulunmaktadır. Bu; restoranlar, barlar ve publar gibi ruhsatlı tesisler ve alkolün satıldığı dükkanlar için geçerlidir. Sorumlu içki sunumu programları da eğer polis ve ruhsat makamlarının aktif uygulatmaları ile birleştirilirse etkin şekilde sorunları azaltabilir.

116 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 116 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 116

Erişilebilirlik, gençlerin içki içmesinde özellikle önemli bir rol oynar ve alkol satışı için yaş sınırlarının uygulanması içki içmeyi azaltmak bakımından etkin bir araç olarak kendisini kanıtlamıştır. Ancak alkolün bazı şekillerde erişilebilirliği ticari olmaktan çok sosyaldir. Gençler ebeveynlerinden veya daha büyük arkadaşlarından alkol elde edebilirler; bu durum daha geniş toplum eylemleri programlarını gerektirmektedir. Eğitim ve bilgi, kapsamlı bir strateji içinde diğer önlemlerle birlikte ele alınmalıdır. Küçüklerin eğitimi en iyi devlet kurumları ve gerekli profesyonel uzmanlığı olan ve faaliyetlerinin odağında sağlıklı genç jenerasyon bulunan diğer bağımsız eğitim kurumları tarafından uygulanır. Okula dayalı bilginin davranış üzerindeki uzun süreli etkinliği hakındaki araştırmalar hayal kırıklığı yaratsa da ebeveyn programları daha umut verici görülmektedir. Riskleri ve koruyucu faktörleri ele alan bu programlar, çocukların ebeveynleri tarafından desteklenmesinin ile sınırlar koyma ihtiyacının ve içki içmeye başlamanın ertelenmesinin önemini göstermektedir. Alkollü araç kullanma sonucu oluşan kazalar, şiddet ve toplumsal rahatsızlık, topluluk kurumları tarafından cevap verilmesi gereken yerel topluluklarda sıklıkla meydana gelen olaylardır. Yerel düzenleme ve uygulatma bu tür alkole bağlı sorunların sayısını etkin şekilde azaltabilir. Alkollü araç kullanmaya ilişkin, her ne kadar yasal kandaki alkol yoğunluğu düzeyleri genellikle ulusal düzeyde belirleniyorsa da, uygulatma büyük oranda yerel bir sorumluluktur. Polis makamlarının bu konulara öncelik vermesi önemlidir. Birinci basamak sağlık hizmetleri yerel topluluğun önemli bir parçasıdır. Tarama ve tehlikeli içki içme için kısa süreli müdahalenin etkinliği pek çok uluslararası araştırma tarafından desteklenmektedir. Bu tür programların uygulanabilmesi için, sağlık çalışanlarının aktif rol oynaması ve sağlık kurumları tarafından desteklenmesi gerekmektedir. Alkole bağlı rahatsızlıkların ağır vakalarının bakımı için uzman hizmetler gerekmektedir ve bu hizmetlerin diğer profesyonel ve profesyonel olmayan yaklaşımlarla ilişkilendirilmesine ihtiyaç vardır. Pek çok tehlikeli içici çalışmaktadır dolayısıyla kendilerine işyeri müdahaleleri ile ulaşılabilir. Bu alanda sistematik faaliyeti sağlamak için, işyerinde alkol politikalarının kabul edilmesi gerekir. Bu tür politikalar iş saatleri sırasında veya öncesinde alkol tüketimi hakkında kurallar koyar. Ayrıca tehlikeli içki içme ve alkol sorunları hakkında tavsiye ve yönetimi konusunda rehber ilkeler de içermelidirler. Benzer şekilde, okulların da alkol politikaları kabul etmeleri gerekmektedir. Bunların arasında, alkol hakkında bilgi sunma, okuldaki psikososyal ortamı, riskli davranışlara neden olma potansiyeli nedeniyle geliştirme ve alkol tüketme ve diğer

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ DSÖ AVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 117 117 DSÖ BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 117

riskli davranışların ele alındığı sorumlulukları bulunmalıdır.

sağlık

hizmetlerini

sunma

konusundaki

Alkolsüz durumlar Toplumun bazı kesimleri ve bazı yaşam durumları alkolsüz olmalıdır. Özellikle çocukluk döneminde, ergenlikte ve gençlerin bulunduğu çevrelerde hiç alkol tüketimi olmamalıdır. Diğer alkolsüz olması gereken durumlar ve ortamlar trafik, işyeri ve hamilelik dönemidir. Gençler Gençler ne kadar erken içki içmeye başlarlarsa, sonuçları da o kadar kötü olmaya yatkındır. 14 yaşında veya daha erken içki içmeye başlayan gençlerin alkol bağımlılığı geliştirme, içki içme yüzünden araba kazalarına karışma ve içki içme sonrasında kasıtlı olmayan yaralanmalara maruz kalma olasılıkları daha yüksektir. Ergenlik döneminde ağır alkol kullanımı beyin gelişimini etkileyerek, hafıza veya diğer becerilerin kaybına neden olabilir. Çocukları alkolden uzak tutmak ve içki içmeye başlamayı ertelemek daha güvenlidir.

Gençlerin ortamı Gençler üzerinde içki içme baskısı artarken, aynı zamanda, koruyucu faktörler bir nebze zayıflamıştır. Gençlerin sosyal ortamının temel bir parçası olan spor ve boş vakit ortamları, yoğun pazarlama pratikleri nedeniyle içki içmeye güçlü şekilde bağlıdır ve bu kasıtlı olmayan yaralanmalara ve şiddete yol açabilir. Gençlerin spor ve boş zaman ortamlarının alkolden ve alkol pazarlamasından uzak olması gençler üzerindeki baskıyı azaltmaya ve gençler için daha güvenli bir sosyal ortam sağlamaya yardımcı olabilir. Yol emniyeti Alkol hem psikomotor performansı hem de karar alma yeteneğini kısıtlar. Güvenli bir alt sınır yoktur; araba kullanma becerileri çok düşük tüketim düzeylerinde bile etkilenir. Dünyanın farklı yerlerinde yapılan araştırmalar yasal kandaki alkol yoğunluğu düzeylerinin düşürülmesi sonucunda trafik kazaları ve buna bağlı ölümlerde yüksek derecede azalmalar olduğunu göstermektedir. Kan alkol düzeyi hakkındaki mevzuatın etkinliği büyük oranda aktif bir şekilde uygulanmasına ve özelde rastgele nefes testlerine dayanmaktadır.

118 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 118 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 118

İşyeri Pek çok işyeri açık bir şekilde çalışanlarının karar alma becerilerine ve belirli görevleri tamamlama yeteneklerine bağımlıdır. Pek çoğu genel olarak halka hizmet etmektedir dolayısıyla alkolün etkisi altında olan çalışanlar hem başkalarına hem de kendilerine bir sağlık tehdidi oluşturmaktadır. Bu özellikle ulaşım sektörü için geçerlidir. Ancak pek çok başka sektörde de çalışanların üzerinde yüksek talepler söz konusudur. Dolayısıyla, halk sağlığı bakış açısından, alkol iş hayatınının bir parçası olmamalıdır. Hamilelik Alkol plasentadan bebeğe ulaşır. Hamilelik sırasında sorunlara neden olabilir ve fetusa zarar verebilir. Hamilelik sırasında herhangi bir güvenli alkol tüketimi düzeyi olup olmadığı bilinmemektedir. Hamileliğinin herhangi bir safhasının da içki içmenin etkilerine karşı daha hassas olup olmadığı da kesin değildir. İspat edilen güvenli sınırlar olmadığı için hamilelik süresince alkolden uzak durulması tavsiye edilmektedir ve teşvik edilmelidir. İçki içme rehber ilkeleri ve önerilere ilişkin meseleler Hükümetler, genel toplum için düşük riskli içki içme rehber ilkelerini tanıtmanın tavsiye edilebilirliği konusunda farklı görüşlere sahiptir. Araştırmalar göstermektedir ki bu rehber ilkelerin yorumlanması zor olabilir ve daha sonra kişisel sınırları belirlemek üzere daha da üstüne çıkılan “güvenli” taban sınırları olarak algılanabilirler. Bölge genelinde belirli içki içme rehber ilkeler tavsiye edilmemektedir ve DSÖ "daha az daha iyidir" mesajını yaymaya devam etmektedir. Eğer Üye Devletler ülkeye özel nüfusa dayalı içki içme rehber ilkeleri belirlemeyi düşünürlerse, var olan içki içme kalıpları ve kültürlerinin dikkate alınması gerekir. Alkolün toplumda sağlıkla ilgili kardiyovasküler hastalıklara ilişkin faydası düşük veya çok düşük alkol tüketme düzeylerinde ortaya çıkmaktadır, bu fayda 70 yaşındaki bir erkek için günde en fazla bir standart içki ve aynı yaştaki bir kadın için günde yarımdan az standart içki ile görülmektedir. Bu düzeylerin üstünde tüketim riskin artmasına neden olur. 40 yaşının altında, alkolün sağlık üzerinde herhangi bir kayda değer faydalı etkisi görülmemiştir. Sarhoş oluncaya kadar içmek her zaman riskin artmasına neden olur. Alkol içmek için riskli olmayan herhangi bir sınır bulunmamaktadır. Diğer yandan, bireysel koşulların ve durumların dikkate alınması kaydıyla, yetişkinleri düşük riskli

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ DSÖ AVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 119 119 DSÖ BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 119

içki içmekten vazgeçirmek için bir neden de yoktur. Bu bireysel koşullar, makine işletmek, hamilelik, alkol ile olumsuz etkileşimde bulunabilecek belli farmakolojik tedaviler ve bağımlılık riski gibi tıbbi ve sosyal faktörleri içermektedir ancak bunlarla sınırlı değildir. Düşük riskli içki içmeyle, (a) alkolü düzenli tüketiminin düşük olması ve (b) sarhoş oluncaya kadar içki içmenin söz konusu olmaması kastedilmektedir. Sorunlu içiciler için bireysel içki içme rehber ilkeleri en iyi bir sağlık kurumu ortamında mevcut enstrümanların ve rehber ilkelerin (örneğin Babor vd. tarafından geliştirilen ilkeler) kullanımıyla sağlık çalışanları tarafından sunulur. Hastalarla alkol alışkanlıklarını konuşurken, sağlık çalışanları içki içme kalıplarına ve miktarına eşit özen göstermelidir. Belirli yaş gruplarında düzenli olarak hafif içki içmenin kardiyovasküler hastalıklar ve tip 2 diyabet riskini azalttığı yönünde kanıtlar bulunurken, kontrollü araştırmalar bu hastalıkların riskini azaltmak için alkol kullanma yönünde hastaların aktif şekilde teşvik edilmesine desteklememektedir. Alkol tüketimi önleyici bir ilaç olarak tavsiye edilemez. Alkolle ilgili sorunların önlenmesi için bir odak günü Alkolün olumsuz sağlıkla ilgili ve sosyal sonuçları hakkında toplumdaki farkındalığı arttırmak için kullanılacak yollardan biri alkole bağlı sorunların önlenmesi veya azaltılması hakkında ulusal bir odak günü başlatmaktır. Daha uzun süreli önlemleri ile birlikte kullanıldığında, bu tür bir odak günü alkole bağlı sorunların boyutu ve ağırlığı hakkında bilgi düzeyini arttıran ve etkin alkol politikası seçeneklerine desteği arttıran önemli bir araç olabilir. 9. Uluslararası işbirliği için temel araçlar Araştırma ihtiyaçları Politikaların oluşturulması ve uygulanması için yeterli kanıt bulunmaktadır. Ancak halen araştırma eksiklikleri ve bilgi toplama ve analiz için kapasite oluşturma konusunda devamlı bir ihtiyaç vardır. Epidemiyolojik çalışmalar daha farklı toplumlarda yürütülmeli ve farklı içki içme kalıplarını ve kültürlerini ortaya çıkarmalıdır. İçki içme kalıbı ve kronik kalp hastalıklarının gelişimi arasındaki ilişki hakkında daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkeler arasındaki dolaşım da dahil olmak üzere kayıt altına alınmayan alkol tüketimini ölçmek için daha iyi araçlar geliştirilmeli ve düzenli olarak uygulanmalıdır.

120 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 120 120 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Alkol politikası müdahalelerinin etkisi hakkındaki literatürün, daha çeşitli toplumlarda yapılan araştırmalarla ve daha iyi entegre edilmiş sağlık etkisi değerlendirmeleri için kapasitenin geliştirilmesiyle daha da geliştirilmesi gerekmektedir. Bu, politika etkilerinin gücünün, yaş, cinsiyet ve etnik grup gibi farklı hedef popülasyonlarına özel önem verilerek, farklı sosyal ve kültürel koşullarda nasıl farklılaşabildiğini daha iyi anlamamızı sağlayacaktır. Gelecekte yapılan çalışmalarda, maliyet-etkinliği çalışmalarına bir temel sunabilmek için, yeni önlemlerin uygulanmasının marjinal maliyetlerine de özel önem verilmesi gerekmektedir. Alkol politikası önlemlerinin etkisini anlamak Avrupa Bölgesindeki Üye Devletlere genel fayda sağlayacağından, bu tür çalışmaları teşvik ve finanse etmek için uluslararası mekanizmalar gereklidir. DSÖ bu konuda bir takas merkezi ve bu sağlık politikası literatürünün daha da gelişmesi için savunucu olarak görev yapmalıdır. Son 20 yılda, alkole bağlı zararın azaltılması hakkında etkin ve maliyet etkin önlemler hakkında halk sağlığıyla ilgilenen kişiler arasında geniş bir birlik sağlanmıştır. Yine de, farklı stratejiler arasında kurulması gereken doğru denge ve alanda iyileştirmeler sağlamanın en iyi yolları ve araçları hakkında pek çok tartışma halen vardır. Bölgesel Ofise ve alkol politikası için ulusal mevkidaş ağına çerçevenin uygulanması ve takibi bakımından destek olması için, üst düzey bağımsız uzmanları biraraya getiren bir uzman grubu oluşturulmalıdır. Grubun temel görevleri mevcut araştırma ve politika uygulamasını gözden geçirmek ve gelecekteki geliştirme gereksinimleri hakkında tavsiyelerde bulunmak olmalıdır. Denetleme ve izleme Denetleme ve izleme ulusal ve uluslararası düzeylerde gereklidir ve Üye Ülkeler, DSÖ merkezi ve Avrupa Komisyonu ile yakın işbirliği içinde geliştirilmeye devam edecektir. Bölgesel Ofis, mevcut verileri sistematik olarak toplayarak, derleyerek ve analiz ederek, gerekli göstergeleri geliştirerek ve iyileştirerek ve ilgili bilgileri zamanında Üye Devletlere yayarak, Bölgede alkolle ilgili sorunları denetlemeyi ve izlemeyi geliştirmeye devam edecektir. Ortak bir alkol izleme sistemini uygulamak ve içki içmenin içici ile başkaları bakımından neden olduğu sosyal sorunları ölçmek için, alkol tüketimi ve ilgili risk ölçümlerinin uyumlulaştırılmasına acil ihtiyaç vardır. Bu tür ölçümler ayrıca alkol tüketimiyle ilişkili sosyal maliyetleri tahmin etmek için gerekli olan temeli de geliştirmeye yardımcı olacaktır. 2002'de kurulan Avrupa alkol bilgi sistemi (EAIS) alkol politikası oluşturma ve uygulaması ile ilgili bilgilerin toplanması, analizi ve dağıtımını amaçlayan web-bazlı

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ ÇERÇEVESİ DSÖ DSÖAVRUPA AVRUPA BÖLGESİNDE BÖLGESİNDE ALKOL ALKOL POLİTİKASI POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 121 121 121

bir portaldır. Ulusal ve bölgesel düzeylerde çerçevenin uygulanmasını izlemek için de önemli bir araç olacaktır. Veri tabanını Bölgede mevzuat ve pazarlama pratikleri hakkında sistematik materyalleri de içerecek şekilde genişletmeye ihtiyaç vardır. EAIS, Bölgede alkol politikası araştırmaları, oluşturulması ve uygulanması hakkında zamanında, ilgili ve objektif bilgiler için ana takas merkezi haline gelmelidir. Eğitim ve kapasite geliştirme Üye Devletlerde ulusal ve yerel kapasitenin kurulması ve geliştirilmesi, alkole bağlı zararı önleme veya azaltma için sistematik ve çok sektörlü yaklaşımın önemli parçalarından biridir. Dolayısıyla, Bölgesel Ofis Üye Devletlere eğitim sistemleri geliştirme, ulusal koalisyonlar oluşturma ve alkole bağlı zararı önleme veya azaltmaya yönelik etkin ve maliyet etkin müdahelelerinin yaygınlaştırılmasını sağlama konularında yardımcı olmaya devam edecektir. Bu, farklı ülkelerin deneyimlerinden edinilen dersleri paylaşmayı ve ülkelerin alkol politikası ilkelerini uygulamaya koymalarını sağlamak için tavsiye sunmayı içermektedir. İki yılda bir yapılan işbirliği anlaşmaları Üye Devletlerle işbirliği için önemli bir araçtır. Bu anlaşmalar ülkeye özel girişimler için bir platform ve bölgesel ve altbölgesel eylemleri tamamlayacak destekler sunmaktadır. Bu işbirliği anlaşmalarının en önemli bileşenleri ulusal kapasitesiyi güçlendirmek, ulusal eylem planlarının geliştirilmesini desteklemek ve bu konuda yardım sunmak ve denetleme ve izleme sistemlerini kurmaktır. İki yılda bir yapılan işbirliği anlaşmaları pek çok Üye Devlette uygulama çerçevesi bağlamında temel bir araç olabilir. Bölge düzeyinde savunuculuk, ağ kurma ve politika geliştirme Etkin halk sağlığı savunuculuğu kanıta dayalı, etik ve güvenilir olmalıdır. Doğru, ilgili ve tarafsız bilgileri, sağlıklı kişisel ve politik eylemlere bilgi sunacak ve onları yönlendirecek şekilde sunabilmelidir. İletişim, özellikle popüler iletişim, genellikle göz ardı edilir ve halk sağlığı savunucuları için zayıf bir alan olarak kalmaktadır. Alkole bağlı zarara ilişkin sağlık iletişiminin ön saflarında beraber durabilecek potansiyel olarak sinerji yaratabilecek ortaklar, genellikle diğerlerinin ne yaptığının farkında değildirler ve niyetlerine güvenmeyebilirler. Mülkiyet ile ilgili ilişkiler bilgi paylaşımını engelleyebilir. Bölgesel Ofis, eğitim paketleri oluşturarak ve ilgili ağ kurma faaliyetlerini yürüterek, medya, hükümet sözcüleri, STK savunucuları, bilimadamları ve eğitimciler de dahil olmak üzere iletişim sürecine dahil olan farklı aktörler arasındaki bilgi bağlarını güçlendirmeye çalışacaktır.

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 122122 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 122 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Avrupa Bölgesinde alkol politikası hakkında ilgili Üye Devletler tarafından belirlenen ulusal mevkidaşların ağı, 10 yıl kadar önce, deneyim paylaşmak, faaliyet planlamak, eylemleri değerlendirmek ve ulusal ve bölgesel düzeylerde alkole ilişkin eylemlere uluslararası destek sunmak üzere kurulmuştur. Her bir yetkilinin ilgili bağlantılara sahip olması ve ülke düzeyinde uygun politika alanlarında kapasite geliştirebilmesi beklenmektedir. Gereken durumlarda, belirli belgeler ve olaylar hakkında tavsiye sunmak üzere ulusal mevkidaşlardan geçici gruplar oluşturulabilir. Bölgesel Ofis, çerçevenin niyetlerini devam ettirmek üzere kaynaklarını tahsis etmeye kararlıdır. Bölgede alkolün neden olduğu zararı önleme veya azaltma iddialı hedeflerine ulaşma görevi geniş bir platform gerektirmektedir. Üye Devletler ve uluslararası organizasyonlar ve kurumlar, alkol politikası geliştirma hakkında, Bölgede etkin alkol politikaları için gerekli desteği sunabilecek ve uygulanmasını sağlayabilecek bir Avrupa koalisyonu kurmaya davet edileceklerdir. 10. Takip süreci Çerçeve kapsamında kaydedilen ilerleme, başarıyı ve eksiklikleri ölçebilmek ve çerçeveyi bunlara uygun şekilde uyarlamak için devamlı değerlendirilmelidir. Çerçeve hakkında her üç yılda bir ilerleme raporu yazılmalıdır. Raporun amacı yalnızca çerçevenin uygulanma düzeylerini ve başarısını tahmin etmek değil, aynı zamanda Üye Devletleri halk sağlığı konusunda ortaya çıkan zorluklar ve tehditler hakkında uyarmak ve çerçevenin değiştirilmeye ihtiyacı olup olmadığını belirlemek olmalıdır. İlerleme raporu alkol politikası hakkında ulusal mevkidaşlar ağı ve ilgili işbirliği yapan merkezler ile yakın işbirliği halinde yazılmalıdır. Bölgesel Ofis her üç yılda bir alkol konusunda özel bir üst düzey forum düzenlemelidir. Bu tür bir forumun amacı, sınır ötesi sonuçları olan konulara ve tek bir Üye Devlet bağlamında çözülmesi zor olan diğer konulara özel olarak odaklanmak suretiyle, ilerleme raporunun sonuçlarını ve tavsiyelerini tartışmak ve alkol politikası hakkında kritik veya zorlu konular üzerinde fikir alışverişinde bulunmak olmalıdır.

DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE AVRUPA ALKOL BİRLİĞİ POLİTİKASI ALKOL ÇERÇEVESİ STRATEJİSİ 123 DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE AVRUPA ALKOL BİRLİĞİ POLİTİKASI ALKOL ÇERÇEVESİ STRATEJİSİ 123

AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ

125

AVRUPA TOPLULUKLARI KOMĠSYONU Üye Devletlere Alkole Bağlı Zararları DüĢürmede Destek Ġçin

AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ Brüksel, 24.10.2006 - COM(2006) 625 nihai

1. GĠRĠġ Bu bildirim, zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin 1 sağlık üzerindeki olumsuz etkileri, bunun yanında sosyal ve ekonomik sonuçlarına değinmektedir. Konseyin geliĢmeleri ve bu alanda alınan tedbirleri izleme, değerlendirme ve denetleme ve baĢka eylemler gerektiğinde geri bildirim konusunda Komisyondan taleplerine cevap vermektedir. Ağır ve aĢırı içki kalıplarını, bunun yanında küçük yaĢta içki tüketimi ve alkole bağlı yol kazaları ve Fetal Alkol Sendromu gibi bunların en zararlı sonuçlarından bazılarını önleme ve azaltma odaklıdır. Dolayısıyla bildirim bu tür bir alkol kullanımını değil, alkolizmi ve zararlı sonuçlarını yansıtır. Bildirimde farklı Üye Devletlerde alkol tüketimi ile ilgili farklı kültürel alıĢkanlıkların bulunduğunun farkındadır. Amaç hâlihazırda Üye Devletlerin çoğunda yerine oturmuĢ ve subsidiarite (ikincil olma, yedek olma) ilkesi ve AT AntlaĢmasının 152. Maddesi uyarınca ulusal yeterliliklere ait olan ulusal politikaların yerine Topluluk eylemini koymak değildir. Komisyon özellikle bu bildirimin bir sonucu olarak alkole bağlı zararın önlenmesi alanında uyumlu mevzuat geliĢtirilmesini önermeyi amaçlamamaktadır. Komisyon hâlihazırda Komisyon ve Üye Devletler tarafından yürürlüğe konmuĢ eylemleri planlamayı amaçlamaktadır. Bir taraftan olumlu sonuçlara yol açan iyi uygulamaları belirlerken diğer taraftan da daha çok ilerleme sağlanabilecek hallerde sosyoekonomik önem ve Topluluk ilgisi alanlarını belirlemektedir. Bildirim ayrıca Komisyon‟un, Üye Devletler tarafından paydaĢlarla2 iĢbirliği içinde, AB genelinde değiĢiklik gösteren içki tüketimi kalıplarını ve kültürlerini dikkate

Tehlikeli alkol tüketimi, mevcut içki alıĢkanlıklarının devam etmesi kaydıyla zarara sebep olacak Ģekilde bir tüketim düzeyi veya içme kalıbı olarak tanımlanmıĢtır (Babor, T., Campbell, R., Room, R. & Saunders, J., (1994) Alkol ve UyuĢturucu Terimleri Sözlüğü, Dünya Sağlık Örgütü, Cenevre); fakat tehlikeli içki tüketimi olarak kabul edilmesi gereken alkol tüketimi seviyesi hakkında standartlaĢmıĢ bir anlaĢma mevcut değildir. Zararlı içki tüketimi „(karaciğerde siroz gibi) fiziksel sağlığa veya (alkol tüketimine bağlı depresyon gibi) akıl sağlığına zarar verebilecek bir içme kalıbı‟ olarak tanımlanmaktadır (ICD-10 Akıl ve DavranıĢ Bozuklukları Sınıflandırması: Klinik Tanımlar ve TeĢhis Kılavuzları. Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü 1992). Bunlar; sağlık ve tüketici STKları, kendine-yardım gurupları, alkollü içecek üreticileri ve perakendecileri, konaklama sektörü, okullar, iĢverenler ve sendikalar, reklam endüstrisi, medya gibi çok çeĢitli aktörleri içerir.

126 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 126 126 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

alarak uygulanan ulusal halk sağlığı politikalarını baĢka nasıl destekleyebileceğini ve tamamlayabileceğini açıklamaktadır. Komisyonun, yetkisi kapsamındaki eylemleri, farklı Üye Devletlerde hayata geçirilen bir dizi iyi uygulama ile birlikte sürdürmek ve geliĢtirmek konusundaki taahhüdü ve bu eylemlerin yaygınlaĢmasına yardımcı olacak Alkol ve Sağlık Forumunun kuruluĢu, Avrupa‟da alkole bağlı zararları azaltacak kapsamlı bir stratejinin omurgasını oluĢturacaktır. 2. EYLEM YÖNERGESĠ AT AntlaĢmasının 152. Maddesinde ifade edildiği gibi, bu alandaki ulusal eylemlerin tamamlanması yoluyla zararlı ve tehlikeli alkol tüketimi gibi halk sağlığı sorunlarına yönelik yetki ve sorumluluk Avrupa Birliği‟ne aittir. Avrupa Adalet Divanı alkole bağlı zararla mücadelenin önemli ve geçerli bir halk sağlığı hedefi3 olduğunu tekrar tekrar doğrulamıĢtır. 2001‟de Konsey genç insanlar, özellikle de çocuklar ve ergenler4 tarafından alkol tüketimi hakkında, Komisyonu geliĢmeleri ve alınan tedbirleri izlemeye, değerlendirmeye ve denetlemeye ve daha ileri eylem 5 gereksinimi hakkında rapor vermeye davet eden bir Tavsiye Kararını kabul etmiĢtir. 5 Haziran 2001 tarihli Sonuç Kararlarında Konsey, Komisyonu ulusal politikaları tamamlaması amacıyla alkole bağlı zararın azaltılmasını hedefleyen kapsamlı bir Topluluk stratejisi için öneriler sunmaya davet etmiĢtir. Haziran 2004 tarihli Alkol ve Gençler Hakkındaki Konsey Sonuç Kararları6 bu daveti tekrarlamıĢtır. Çoğu Üye Devlet alkole bağlı zararı azaltmak için eylemlere giriĢmiĢ ve birçoğu bu alanda kapsamlı politikalara sahiptir. Hem Topluluk hem de ulusal düzeydeki sağlık politikaları uygulanmasına rağmen özellikle gençler arasında karayolu ve iĢyerlerindeki zarar seviyesi hala tüm Üye Devletlerde kabul edilemez düzeyde

Franzen davası (C-189/95), Heinonen davası (C-394/97), Gourmet davası (C-405/98), Catalonia (C-190 ve C-179/90), Loi Evin (C-262/02 ve C-429/02). 4 2001/458/EC sayılı Konsey Tavsiye Kararı (OJ L 161, 16.6.2001, sf. 38); http://eur-lex.europa.eu/pri/en/oj/dat/2001/l_161/l_16120010616en00380041.pdf 5 http://ec.europa.eu/comm/health adresinde yayınlanan raporun tamamı. 6 Alkole bağlı zararın azaltılması için bir Topluluk stratejisi hakkındaki 5 Haziran 2001 tarihli Konsey sonuç kararları (OJ C 175, 20.6.2001, sf. 1); http://eur-lex.europa.eu/pri/en/oj/dat/2001/c_175/c_17520010620en00010002.pdf ; Alkol ve Gençlik konusundaki 1-2 Haziran 2004 tarihli Konsey Sonuç Kararı (http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/lsa/80729.pdf ). 3

AVRUPA BİRLİĞİALKOL ALKOL STRATEJİSİ AVRUPA BİRLİĞİ STRATEJİSİ 127 AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ 127 127

yüksektir. Dahası ulusal düzeyde ve AB düzeyinde7 yürütülen araĢtırmalar sınır ötesinin sözkonusu olduğu bazı durumlarda AB düzeyinde daha iyi eĢgüdümün ve sinerjinin tesis edilmesinin gerekebileceğini göstermektedir. Örnekler arasında, genç içicileri cezbedebilecek sınır ötesi alkol satıĢı tanıtımı veya ulusal kısıtlamalarla çeliĢebilecek Ģekilde alkollü içeceklerin sınır ötesi TV reklamları sayılabilir. Bunun bize göstermeye çalıĢtığı, bazı sorunların (yani yaĢ sınırının altında alkol tüketimi veya alkole bağlı karayolu kazalarının) tüm Üye Devletlerce paylaĢıldığı, sorunlar yerinde durduğu veya bazı hallerde daha da kötüye gitiği için bu sorunların üstesinden gelmek üzere yürütülen politikaların tam baĢarı sağlayamadığı ve bazı konuların sınır ötesi bileĢeni sebebiyle Topluluğu ilgilendirdiğidir. Bu da, AB düzeyinde ve ulusal düzeyde baĢka eylemlere ve iĢbirliğine gerek olduğunu vurgulamaktadır. Bu bildirim alkole bağlı zararın azaltılması için, Komisyonun yetkileri kapsamındaki eylemleri sürdürmek ve daha da geliĢtirmek ve farklı Üye Devletlerde gerçekleĢtirilen iyi uygulamaların yayılması konusundaki taahhüdüne dayanan eĢgüdüm içinde bir stratejinin desteklenmesi ve temellendirilmesi amacıyla bir Avrupa Birliği yaklaĢımı ortaya koymaktadır. Alkole bağlı zararın azaltılması için AB eylemi, AB düzeyinde hâlihazırda kabul edilmiĢ ilgili diğer politika hedeflerinin, örneğin Yol Emniyetinin 8, iĢyerinde9 Sağlık ve Emniyetin ve Çocuk Hakları SözleĢmesinin10 gerçekleĢtirilmesini destekleyecektir. 3. EYLEM KONUSU Alkolün zararlı ve tehlikeli tüketimi halk sağlığı üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Ayrıca sağlık hizmetleri, sağlık sigortası, kanun icrası ve kamu düzeni ve iĢyerleri ile ilgili olarak masraf oluĢturmaktadır. Bu yüzden ekonomik geliĢme ve toplumun bütünü üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Alkolün zararlı ve tehlikeli tüketimi temel bir sağlık belirteci ve erken ölüm ve önlenebilir hastalıkların ana sebeplerinden biridir. AB‟de tüm kötü sağlık ve erken ölümlerin % 7,4‟ünün 11 açık sebebi ve iĢgücü ve verimlilik üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Zararlı ve tehlikeli tüketimin önlenmesi ve tedavisini hedefleyen politikalar yanında sorumlu Örnek: Alkolle ilgili en etkili ve maliyet etkin müdahaleler nelerdir?, DSÖ Avrupa Sağlık Verileri Ağı (HEN) Bölge Ofisi 2004; Alkol Politikası ve Kamu Yararı, Griffith Edwards 1994, Cochrane Kütüphanesi; EconLit ve Alkol ve Alkol Sorunları Bilimi Veritabanı (ETOH), Alkol AlıĢkanlığı ve Alkolizm Ulusal Enstitüsü (NIAA). 8 Yol emniyeti alanında yaptırım hakkında 6 Nisan 2004 tarihli 2004/345/EC sayılı Komisyon Tavsiye Kararı, OJ L 111, 17.4.2004; Motorlu taĢıt sürücüleri için kanda izin verilen maksimum alkol yoğunluğu (BAC) hakkında 17 Ocak 2001 tarihli 2001/116/EC sayılı Komisyon Tavsiye Kararı (OJ L 43, 14.2.2001); Komisyon Bildirimi (OJ C 48, 14.2.2004). 9 ĠĢyerinde sağlık ve emniyet konusunda Topluluk stratejisi 2002-2006 - COM(2002) 118. 10 20 Kasım 1989 tarih ve 44/25 sayılı BM Kararı. 11 DSÖ‟nün Küresel Hastalık Yükü AraĢtırması (Rehm ve diğerleri 2003a ve b, Rehm ve diğerleri 2004 ve Rehm 2005). 7

128ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 128 KONTROLÜ STRATEJİLERİ 128 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

tüketim kalıpları hakkında doğru bilgilendirme bireyler ve aileler için önemli faydalara sahiptir. Ancak sosyal masraflara ve iĢgücü piyasasına da hitap eder ve Lizbon hedefleri ve herkes için daha çok Sağlıklı YaĢanan Yıl hedefi ile aynı doğrultuda rekabet edebilirliği desteklemeye katkıda bulunacaktır. Dolayısıyla iĢyeri bazlı giriĢimler desteklenmelidir. Ġlgili paydaĢlar (iĢ organizasyonları, sendikalar) bu bağlamda özel bir sorumluluğa sahiptir. 15-29 yaĢ gurubunda kadın ölümlerinin % 10'dan fazlası ve erkek ölümlerinin yaklaĢık % 25‟i tehlikeli alkol tüketimi12 ile ilgili olduğu için AB‟deki gençler özellikle risk altındadır. Alkolün zararlı ve tehlikeli tüketiminin sadece içenler üzerinde değil, diğerleri ve toplum üzerinde de etkileri mevcuttur. Alkolün zararlı etkileri daha düĢük imkânlara sahip sosyal gruplarda daha büyük olmakta ve dolayısıyla sağlık konusundaki eĢitsizliklere katkıda bulunmaktadır. AB‟de ortalama alkol tüketimi düĢerken, zararlı ve tehlikeli tüketim kalıplarına sahip gençlerin ve genç ergenlerin oranı son on yıl13 içinde çoğu Üye Devlette artmıĢtır. AB'nin çoğu kısmındaki içki tüketimi kalıpları ve özellikle arttığı bildirilen yaĢ sınırı altında “aĢırı içki tüketimi” 14 akımları ve çoğu Avrupa ülkesinde15 yüksek sıklıkta yaĢ sınırı altında içki tüketimi, sağlık üzerinde uzun vadeli olumsuz etkilere sahip olabilir ve sosyal zarar riskini artırabilir. Alkol tüketimi ile ilgili trafik kazaları da büyük kaygı sebebidir. YaklaĢık her dört kazadan biri alkol tüketimine bağlanabilir ve her yıl AB‟de alkole bağlı karayolu kazalarında en az 10.000 insan ölmektedir. AB‟nin Avrupa yollarında 2000 yılında 50.000 olan ölen insan sayısını 201016 yılı itibariyle yarıya, 25.000‟e düĢürmek gibi bir hedefi bulunmaktadır. Ġçkili araç kullanımını durdurma çabaları bu hedefe ulaĢılmasına önemli bir katıda bulunabilir. Hamilelik sırasında alkole maruz kalmak fetusun beyin geliĢimini bozabilir ve sonradan çocuklukta ortaya çıkan zihinsel eksiklikler ile bağlantılıdır. 17 Çoğu Üye

Avrupa‟da Alkol – Bir halk sağlığı perspektifi, P Anderson ve B Baumberg, Alkol AraĢtırmaları Enstitüsü, Ġngiltere 2006 - http://ec.europa.eu/health-eu/news_alcoholineurope_en.htm (DSÖ‟nün Küresel Hastalık Yükü AraĢtırması (Rehm ve diğerleri 2003a ve b, Rehm ve diğerleri 2004 ve Rehm 2005). 13 Artan eğilimler çoğunlukla genç eriĢkinler (yasal içme yaĢının üzerindekiler) arasında bildirilmektedir. YaĢı tutmayan içiciler arasında aĢırı içki tüketimi AB-15 ülkelerinde dengelenirken, AB-10 ülkelerinde artmıĢtır. 14 “AĢırı içki tüketimi” normalde bir seferde 5 birimden fazla içmek olarak değerlendirilmektedir. 15 ESPAD Raporu 2003, 30 Avrupa Ülkesinde Öğrenciler Arasında Alkol ve Diğer UyuĢturucu Kullanımı, Björn Hibell ve diğerleri, Stokholm 2004 http://www.espad.org/reports.asp. 16 COM(2001) 370: “2010 için Avrupa taĢımacılık politikası: karar verme zamanı”. 17 Örneğin Fransa‟da 2001‟de 700 çocuk Fetal Alkol Sendromu ile doğmuĢtur ve 60.000‟den fazla insanın bu durumla yaĢadığı tahmin edilmektedir (veriler Fransa‟nın Kuzeyinde ve La Réunion‟da yapılan iki epidemolojik araĢtırmadan sonra INSERM – “Toplam uzmanlık” tarafından Eylül 2001‟de hesaplanmıĢtır). 12

AVRUPABİRLİĞİ BİRLİĞİ ALKOL ALKOL STRATEJİSİ AVRUPA STRATEJİSİ 129 129 AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ 129

Devlette genç kadınlar arasında yüksek riskli tüketim arttığı için ve alkol tüketiminin fetus üzerindeki etkileri hamileliğin baĢında görüldüğünden, bu konudaki bilinçlendirme giriĢimleri büyük öneme sahiptir.

Yukarıdaki kaygıların giderilmesi amacıyla ve etki değerlendirme sürecinin çıktıları bazında Komisyon, tüm Üye Devletleri ilgilendiren ve ulusal politikaları ve ulusal eylemlerin eĢgüdümünü tamamlayan Topluluk eyleminin katma değer yarattığı aĢağıdaki beĢ öncelik alanını belirlemiĢtir:

• Genç insanları, çocukları ve doğmamıĢ çocukları korumak; • Alkole bağlı karayolu kazalarından dolayı yaralanma ve ölümleri azaltmak; • EriĢkinler arasında alkole bağlı zararı önlemek ve iĢyerindeki olumsuz etkiyi azaltmak;

• Alkolün zararlı ve tehlikeli tüketiminin etkisi ve uygun tüketim kalıpları hakkında bilgilendirmek, eğitmek ve bilinçlendirmek;

• AB düzeyinde ortak bir veri bankası geliĢtirmek ve sürdürmek. Bu alanlar AB düzeyinde, ulusal ve yerel düzeyde geçerli ve çok paydaĢlı ve çok sektörlü bir eylem gerektirmektedir. Dolayısıyla mevcut strateji, Komisyon ve Üye Devletlerin hâlihazırda yaptıklarını ve Komisyon tarafından baĢka eylemler yapılmasını veya mevcut eylemlerin sürdürülmesini vurgulamayı önermektedir. Ayrıca Üye Devletlerde gerçekleĢtirilen ve ulusal düzeyde benzer eylemlere ve sinerjilere ilham verebilecek iyi uygulamaları sunmaktadır. 4. ĠSTĠġARE VE ETKĠ DEĞERLENDĠRME SÜRECĠ Komisyon hizmetleri 2004‟den beri Üye Devlet uzmanları, uluslararası organizasyonlar, araĢtırmacılar ve paydaĢlar18 ile kapsamlı istiĢareler yapmaktadır. Buna ek olarak Komisyon, Avrupa Politika Merkezi (EPC)19 nezaretinde seçilen temel paydaĢlarla düzenlenen yuvarlak masa sohbetlerine katılmıĢtır.

Sivil toplum KuruluĢları (sağlık ve tüketici STK‟ları, kendine-yardım grupları ...) ve alkollü içecek üreticilerini temsil eden organizasyonlar dâhildir. 19 Alkol yuvarlak masa toplantısı hakkındaki EPC raporu www.theepc.be adresinde yayınlanmıĢtır. 18

130 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 130 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Komisyon bir açık ihale çağrısı vasıtasıyla Alkol AraĢtırmaları Enstitüsünden bir uzman halk sağlığı raporu için sözleĢme yapmıĢtır.20 Alkolle iliĢkili sağlık, sosyal, ekonomik ve çevresel sorunların ve farklı politika seçeneklerinin analizi için Komisyon bir Etki Değerlendirmesi gerçekleĢtirmiĢtir. 21 Dahası, paydaĢların yiyecek ve içeceklerin etiketlenmesi konusunda açık bir istiĢare üzerinde yorum yapmak için bir fırsatı olmuĢtur. 22 5. BEġ ÖNCELĠK ALANI VE ĠLGĠLĠ ĠYĠ UYGULAMALAR 5.1. Genç insanları, çocukları ve doğmamıĢ çocukları korumak Amaçlar Amaç 1 : Tüm paydaĢlarla iĢbirliği içinde yaĢ sınırı altındaki içki tüketimini durdurmak, gençler arasında zararlı ve tehlikeli içki tüketimini azaltmak. Amaç 2 : Alkol sorunları olan ailelerdeki çocukların gördükleri zararı azaltmak. Amaç 3 : Hamilelik sırasında alkole maruz kalmayı azaltmak suretiyle Fetal Alkol Bozuklukları ile doğan çocukların sayısını azaltmak.

5.1.1. Eylem Gerekçesi Gençler genellikle haksız yere alkol sorunlarının kurbanları değil de failleri olarak betimlenmektedir. Alkol, çocuk istismarı ve ihmali 23 durumlarının %16‟sında sebep olan faktörlerden biri olarak görülmektedir. Gençler arasında zararlı alkol tüketiminin sadece sağlık ve sosyal refah üzerinde değil, eğitimde baĢarı24 üzerinde de olumsuz bir etkiye sahip olduğu gösterilmiĢtir. AB Sağlık portalında ve internet sitesinde, meslektaĢ incelemesi toplantısı hakkında bir rapor, meslektaĢ inceleme kurulunun yorumları, alkol politikası ve Konsey Tavsiye Kararının uygulaması konusundaki paydaĢ görüĢleri eĢliğinde yayınlanmıĢtır (http://ec.europa.eu/health-eu/news_alcoholineurope_en.htm ). 21 Bundan baĢka, alkolün AB‟nin ekonomik kalkınması üzerindeki etkisi hakkında, harici bir müteahhit tarafından yürütülen etki değerlendirmesinin bir parçası olarak detaylı bir ekonomik analiz yürütülmüĢtür: “RAND Raporu”, http://ec.europa.eu/comm/health adresinde yayınlanmıĢtır 22 ĠstiĢare için kullanılan tarihçe belgesi internette Ģu adreste bulunabilir: http://ec.europa.eu/food/food/labellingnutrition/betterregulation/index_en.htm 23 English ve diğerleri, 1995, Single ve diğerleri, 1999, Ridolfo ve Stevenson 2001, Avrupa‟da Alkol – bir kamu sağlığı perspektifi‟nden alınmıĢtır - http://ec.europa.eu/health-eu/news_alcoholineurope_en.htm 24 RAND: Alkolün AB‟de ekonomik kalkınma üzerindeki etkisinin bir ekonomik analizi (Horlings, Scoggins 2006). 20

AVRUPABİRLİĞİ BİRLİĞİ ALKOL 131 AVRUPA ALKOLSTRATEJİSİ STRATEJİSİ 131

AB‟nin çoğu bölgelerinde gençler tarafından “aĢırı içki tüketimi” konusunda artan bir eğilim mevcuttur. Bu durum, alkollü içeceklerin yaĢ sınırı altındaki tüketicilerce sürekli olarak sağlanabilmesi ile kötüleĢmiĢtir. Dolayısıyla yaĢ sınırı altında içki tüketimini ve gençlik arasında zararlı içki tüketimi kalıplarını durdurmak için baĢka eylemlerin değerlendirilmesine gerek vardır. Alkollü içecekler zincirindeki aktörler, Üye Devletlerin çoğunda ulusal düzenlemelerin uygulatılmasına aktif katkıda bulunmaktadır. Düzenleyici ve özdüzenleyici tedbirlerin uygulatılmasında daha etkin bir rol almak konusundaki istekliliklerini bildirmiĢlerdir. Bazı Üye Devletler özellikle yaĢ sınırı altındaki içiciler 25 için cazip olduğunu düĢündükleri ürünler üzerindeki vergileri artırmıĢlardır.

5.1.2. Ġyi uygulama Gençler arasındaki endiĢe verici içki tüketimi eğilimlerine kamu politikası yoluyla etkili Ģekilde değinilebilir. 2001 Konsey Tavsiyesi bu tür politikaların geliĢtirilmesine katkıda bulunmuĢtur. Üye Devletler tarafından gerçekleĢtirilen etkili tedbirlerin örnekleri Ģunlardır: gençleri etkilemeye yönelik satıĢ, eriĢilebilirlik ve pazarlama üzerinde sınırlamaların uygulatılması, zararlı ve riskli davranıĢın önlenmesi için, öğretmenleri, ebeveynleri, paydaĢları ve gençlerin kendilerini 26 içeren ve medya mesajları ve yaĢama becerileri öğrenme programları tarafından desteklenen geniĢ topluluk bazlı eylem. Alkollü içecek endüstrisi ve perakendecileri alkolün sorumlu tüketimini sağlamak konusunda önemli bir rol oynayabilirler.

5.2. Alkole bağlı karayolu kazalarından dolayı yaralanma ve ölümleri azaltmak27 Amaçlar Amaç 4: Alkolle iliĢkili karayolu ölümlerinin ve yaralanmalarının azaltılmasına katkıda bulunmak.

Bu konuya “alkopoplar” gibi ürünler için özel bir vergi uygulanarak veya zorunlu etiketleme yoluyla eğilinmiĢtir (Danimarka, Fransa, Almanya, Ġrlanda ve Lüksemburg). Komisyon bu Bildirimin danıĢma sürecinde gençleri ortak finansmanı Kamu Sağlığı Programı vasıtasıyla yapılan projelere dâhil etmiĢtir. Avrupa Gençlik Forumu sürmekte olan çalıĢmaya katkıda bulunmak üzere bir çalıĢma grubu oluĢturmuĢtur. Karayolu trafiğinden ayrı olarak ve Kısım 5.3‟de tarif edildiği Ģekilde iĢyerinde alkole iliĢkin genel kaygılar doğrultusunda, deniz, demiryolu ve hava taĢımacılığı gibi diğer taĢımacılık sektörlerindeki alkol tüketimini kontrol etmek üzere açık bir ihtiyaç bulunmaktadır. Fakat bunlara mevcut Bildirimde özel olarak değinilmemiĢtir.

132 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ 132 STRATEJİLERİ 132 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

5.2.1. Eylem Gerekçesi YaklaĢık olarak her dört kazadan biri alkol tüketimine bağlanabilir ve her yıl AB‟de alkole bağlı karayolu kazalarında en az 10.000 insan ölmektedir. 18 ila 24 yaĢ arasındaki gençler özellikle kaza yapma tehlikesi altındadır. Bu yaĢ gurubundaki ölümlerin % 35 ila % 45‟i trafik kazaları sebebiyle olmaktadır. Gençler için trafik kazaları en yaygın ölüm sebebidir (birkaç kaynağa göre % 47). Alkollü araç kullanımı kazalarına karıĢan insanların üçte ikisi 15 ile 34 yaĢ arasındadır ve % 96'sı erkektir.

5.2.2. Ġyi uygulama Sayısız araĢtırma alkole bağlı karayolu trafik kazaları riskinin sürücünün kandaki alkol yoğunluğu (BAC) seviyesi arttıkça yükseldiğini bulmuĢtur. Tüm Üye Devletler BAC limitleri getirmek üzere tedbirler almıĢlardır. AraĢtırmalar uygulatılan 0,5 mg/ml‟lik veya daha düĢük bir maksimum limitin cazip 28 olacağını göstermektedir. Alkollü araç kullanımı önlemlerinin etkin yaptırımı trafik ölümlerini, yaralanmaları ve sakatlıkları önemli ölçüde (erkeklerde %25‟e kadar ve kadınlarda %10‟a kadar) düĢürebilir. Etkin ulusal politika örnekleri, tüm paydaĢların katılımıyla yapılan eğitim ve bilinçlendirme kampanyaları ile desteklenen, sık ve sistemli rasgele nefes testinin baĢlatılmasına ve uygulatılmasına dayanmaktadır. Katı yaptırım ve aktif bilinçlendirmenin birleĢimi baĢarının anahtarıdır. Genç ve acemi sürücüler alkole bağlı karayolu kazalarına daha çok karıĢmaktadır. Verimli poitikaya bir baĢka örnek de, bu sürücüler için ve emniyet gerekçeleriyle toplu taĢıma araçları sürücüleri ve ticari taĢıt sürücüleri, özellikle de tehlikeli maddeler taĢıyanlar için daha düĢük veya sıfır BAC limitinin getirilmesidir.

112 araĢtırmanın incelemesi sürüĢ kabiliyetinde bozulmanın kanda sıfır alkol yoğunluğu seviyesinden baĢladığına dairgüçlü kanıtlar sağlamıĢtır (Moskowitz ve Fiorentino 2000). Kazalara karıĢan sürücülerin kanlarındaki alkol yoğunluklarının (BAC) kazalara karıĢmayan sürücülerin kanlarındaki alkol yoğunlukları ile karĢılaĢtırıldığı bir araĢtırmada, kanlarındaki alkol yoğunlukları 0.2 g/l ile 0.49 g/l arasında olan tüm yaĢlardaki erkek ve kadın sürücülerin tek bir taĢıt kazası ile ölme risklerinin en az üç kat daha fazla olduğu bulunmuĢtur. Risk, 0.5 g/l ile 0.79 g/l arasında bir kanda alkol yoğunluğu ile en az 6 kat ve 0.8 g/l ile 0.99 g/l arasındaki kanda alkol yoğunluğu ile 11 kata kadar artmaktadır (Zador ve diğerleri 2000). Tüm araĢtırmalar yeni mevzuatın kanda alkol yoğunluğu limitlerini düĢürmek açısından olumlu etkisinin, halka açık tartıĢmalar, medya kampanyaları ve yeni kanunların uygulatılması ile daha yüksek olduğunu doğrulamaktadır.

AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ 133 133 AVRUPA BİRLİĞİALKOL ALKOL STRATEJİSİ AVRUPA BİRLİĞİ STRATEJİSİ 133

5.3. EriĢkinler arasında alkole bağlı zararı önlemek ve iĢyerindeki olumsuz etkiyi azaltmak Amaçlar Amaç 5 :

Alkole bağlı kronik fiziksel ve zihinsel bozuklukların azaltılması.

Amaç 6 :

Alkole bağlı ölümlerin sayısının azaltılması.

Amaç 7 :

Tüketicilere bilinçli seçimler yapmaları için bilgi sağlamak.

Amaç 8: ĠĢyerinde alkole bağlı zararın azaltılmasına katkıda bulunmak ve iĢyeri ile ilgili eylemlere destek olmak.

5.3.1. Eylem Gerekçesi EriĢkin bireylerin % 85‟i çoğu zaman alkolü ılımlı ve sorumlu Ģekilde tüketmelerine rağmen, zararlı ve tehlikeli alkol tüketimi erken ölüm ve önelenebilir hastalıkların ana sebeplerinden biridir. Dahası çalıĢma kapasitesi29 üzerinde de olumsuz bir etkiye sahiptir. Alkole bağlı devamsızlık veya çalıĢma saatleri sırasında içki tüketimi iĢ performansı ve dolayısıyla rekabet edebilirlik ve üretkenlik30 üzerinde de olumsuz bir etkiye sahiptir. 266 milyon eriĢkin günde 20g‟a kadar (kadınlar) veya 40g‟a kadar (erkekler) alkol tüketirken, 58 milyon eriĢkin (%15) bu seviyenin üzerinde tüketmektedir, bunların 20 milyonu (%6) günde 40g (kadınlar) veya 60g‟ın üzerinde (erkekler) içmektedir. Ġçki tüketimi seviyeleri yerine bağımlılığa bakıldığında, 23 milyon Avrupalının (erkeklerin %5‟i, kadınların %1‟i) herhangi bir yılda alkole bağımlıdır.

5.3.2. Ġyi uygulama Üye Devletlerde elde edilen deneyim mevcut düzenlemeler, yasalar ve standartlarda geliĢtirilmiĢ yaptırımın zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin olumsuz etkisini azaltmak için gerekli olduğunu göstermektedir. Ruhsat yaptırımı, servis elemanı eğitimi, topluluk ve iĢyeri bazlı müdahaleler, fiyatlandırma politikası (örneğin "biri fiyatına iki içki" tekliflerinin azaltılması), toplu taĢıma ve kapanıĢ saatlerinin eĢgüdümü, ana sağlık hizmetlerinden doktorlar veya hemĢireler tarafından risk altındaki insanlara tavsiyeler ve tedavi eriĢkinler arasında alkole bağlı zararın Avrupa‟da Alkol – Bir kamu sağlığı perspektifi, P Anderson ve B Baumberg, Alkol AraĢtırmaları Enstitüsü, Ġngiltere 2006 - http://ec.europa.eu/health-eu/news_alcoholineurope_en.htm 30 RAND: Alkolün AB‟de ekonomik kalkınma üzerindeki etkisinin bir ekonomik analizi (Horlings, Scoggins 2006). 29

134 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 134 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 134

önlenmesi ve iĢyerindeki olumsuz etkinin azaltılmasında etkili müdahaleler olarak görülmektedir. Eğitim, ılımlı tüketimi destekleyen veya içkili ara kullanımına, hamilelik sırasında ve yaĢ sınırı altında içki tüketimine değinen bilgilendirme faaliyetleri ve kampanyaları, müdahaleler için kamu desteğinin harekete geçirilmesi için kullanılabilir. 5.4. Zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin etkisi ve uygun tüketim kalıpları hakkında bilgilendirmek, eğitmek ve bilinçlendirmek Amaçlar Amaç 9: AB vatandaĢlarının zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin sağlık üzerindeki etkileri, özelikle de alkolün fetus, yaĢ sınırı altında içenler ve sürücü performansı üzerindeki etkisi konusundaki farkındalığının artırılması.

5.4.1. Eylem Gerekçesi VatandaĢlar, zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin sağlık üzerindeki etkisi, özellikle de riskleri ve sonuçları ile ilgili bilgileri alma ve bazı tüketici gruplarının sağlıklarına zararlı olabilecek katılan malzemeler hakkında daha detaylı bilgi alma hakkına sahiptir. Ilımlı alkol tüketimi daha yaĢlı (cinsiyet ve bireysel farklılıklara bağlı olarak 45 ve üzeri yaĢtaki) insanlarda koroner kalp hastalığına karĢı bir miktar koruma sağlıyor görünmektedir.

5.4.2. Ġyi uygulama Genç yaĢta yapılan yaĢam tarzı tercihleri eriĢkin olunduğundaki sağlık durumunu önceden belirlemektedir. Bu, çocukları ve gençleri – ve onların ebeveynlerini – sağlık eğitimi ve farkındalık yaratma giriĢimleri için önemli bir hedef grup haline getirmektedir. Çocuklukta baĢlayan ve idealde ergenlikte devam eden geniĢ ve dikkatle uygulanan sağlık ve yaĢam becerileri eğitim programları farkındalığı artırabilir ve risk davranıĢı üzerinde bir etkisi olabilir. Bu giriĢimler hem alkol gibi risk unsurlarını hem de ergenlik gibi risk dönemlerini ve koruyucu unsurları yani yaĢam tarzında ve davranıĢlardaki değiĢiklikleri hedef almalıdır. Finansmanı Topluluk tarafından yapılan – içkili araç kullanımını önlemeyi amaçlayan “Euro-Bob” kampanyası gibi Medya kampanyaları – vatandaĢlar arasında farındalığın artırılmasında ve politika giriĢimlerinin desteklenmesinde kullanılabilir.

AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ 135 135 AVRUPA BİRLİĞİ STRATEJİSİ 135 AVRUPA BİRLİĞİALKOL ALKOL STRATEJİSİ

5.5. Ortak bir veri bankası geliĢtirmek ve sürdürmek Amaçlar

Amaç 10: Alkol tüketimi konusunda, özellikle de gençler hakkında karĢılaĢtırmalı bilgi; zararlı ve tehlikeli alkol tüketimi, içme kalıpları, alkolün sosyal ve sağlık üzerindeki etkileri konularında tanımlar; alkol politikası tedbirlerinin ve alkol tüketiminin verimlilik ve ekonomik kalkınma üzerindeki etkisi hakkında bilgi elde edilmesi. Amaç 11: Bu Bildirim temelinde yapılan giriĢimlerin etkisinin değerlendirilmesi.

5.5.1. Eylem Gerekçesi AraĢtırma ve biliĢim sistemleri zararlı ve tehlikeli tüketimi önleyebilmek ve ayrıca ılımlı alkol tüketiminin etkilerini daha iyi değerlendirmek amacıyla AB düzeyinde, ulusal ve yerel düzeyde etkili eylemlerin geliĢtirilmesi ve uygulanması için çok önemlidir. Ayrıca, özellikle gençler arasındaki eğilimleri izlemek için, aĢırı içki tüketiminin, zararlı ve tehlikeli tüketimin genel tanımlarının yapılmasına dair güçlü bir gereksinim mevcuttur.

5.5.2. Ne gerekmektedir Avrupa Topluluğu Sağlık Göstergeleri konusunda süren çalıĢmaya ek olarak, Komisyon servisleri alkol kullanımı ve alkole bağlı zarar hakkındaki verilerin standart bir tanımını geliĢtirmek; politika seçeneklerinin maliyet ve faydalarını tahmin etmek için araĢtırma baĢlatmak; düzenli ve karĢılaĢtırmalı Avrupa araĢtırmaları yürütmek ve alkole bağlı sağlıkla ilgili ve sosyal zarar, zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin sebepleri ve bunun sosyo-ekonomik gruplar arasındaki sağlık farkını geniĢletmekteki rolü hakkındaki araĢtırma boĢluğunu doldurmak gerektiğini belirlemiĢtir. Buna ek olarak, içme kalıplarının ülkeye, yaĢa ve cinsiyete göre farklılık göstermesini değerlendirmek gereklidir. Ayrıca, bu Bildirimde de önerildiği gibi, eylemlerin ve müdahalelerin etkililiğini değerlendimek için daha fazla araĢtırma yapılması gerekmektedir.

136ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 136 KONTROLÜ STRATEJİLERİ 136 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

6. ÜÇ EYLEM DÜZEYĠ Ulusal alkol politikası konusundaki temel sorumluluk Üye Devletlere aittir. Buna ek olarak Topluluk, Üye Devletler arasında iĢbirliği ve eĢgüdümü teĢvik etmekte ve eylemlerine destek vermektedir. Bu ulusal giriĢimleri tamamlamak için Komisyon, alkole bağlı zarar alanındaki politikaları özellikle Halk Sağlığı Programı ve AraĢtırma Çerçevesi Programı vasıtasıyla uygulamaktadır. Dolayısıyla üç eylem düzeyi Ģunlardır; ulusal düzey, ulusal politikaların Topluluk düzeyinde eĢgüdümü ve Topluluk tarafından imtiyazları bazında yapılan eylemler. Bu bağlamda Komisyonun ana rolü Ģöyledir: (1) AB ve Üye Devletler düzeyinde baĢlıca halk sağlığı kaygıları konusunda bilgilendirme ve bilinçlendirme yapmak ve bu konulara yönelik olarak Üye Devletlerle iĢbirliği yapmak; (2) yetki alanı ile ilgili olduğunda, özellikle sektörel programlar vasıtasıyla AB düzeyinde eylem baĢlatmak ve (3) özellikle AB genelinde iyi uygulamanın belirlenmesi ve yaygınlaĢması yoluyla ulusal eylemlerin eĢgüdümünü desteklemek ve yardımcı olmak. 6.1. Avrupa Komisyonu tarafından yapılan Eylem Topluluğun halk sağlığındaki rolü Üye Devletlerin eylemlerine değer katma çabalarını tamamlamak ve özellikle Üye Devletlerin kendi baĢlarına etkin biçimde baĢa çıkamayacakları konularla uğraĢmaktır. Komisyon özellikle aĢağıdakilere yönelik eylemlere öncelik verecektir:

• Halk Sağlığı Programı vasıtasıyla AB‟de alkole bağlı zararı, özellikle çocuklar ve

gençlerin maruz kaldıkları zararı azaltmaya yönelik projeleri desteklemek ve müdahalelerin etkililiğini izlemek ve değerlendirmek. (5. kısımdaki 1-11.

amaçlara bakınız)

• Halk Sağlığı Programı ve mevcut diğer yapılar vasıtasıyla alkol verileri için esnek

fakat standart tanımlar yapılmasına yönelik bir sistem yaratılmasını, özellikle Avrupa Sağlık Mülakatı AraĢtırması ve (Avrupa Sağlık AraĢtırma Sistemi ve Avrupa Ġstatistik Sistemi çerçevesinde geliĢtirilecek) yardımcı araĢtırmalar vasıtasıyla alkol tüketimi konusunda yinelenen ve karĢılaĢtırmalı araĢtırmaların yürütülmesini ve geliĢmelerin izlenmesi ve değerlendirilmesi için sağlık göstergelerinin geliĢtirilmesini desteklemek. Alkol konusunda karĢılaĢtırmalı bilgiler Sağlık Portalına bağlantılı Avrupa internet sitesinden eriĢilebilir olacaktır. (9 ila 11. amaçlar)

• Gençlerin içme alıĢkanlıklarının ve maruz kaldıkları zararın kızlar arasında artan

alkol tüketimi ve aĢırı içki tüketimindeki artıĢ konusuna özel olarak odaklanılarak izlenmesini desteklemek. (1, 3, 4, 6, 7, 9. amaçlar)

AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ

137

AVRUPA BİRLİĞİ BİRLİĞİ ALKOL ALKOL STRATEJİSİ STRATEJİSİ 137 137 AVRUPA

• Üye Devletler ve paydaĢlarla iĢbirliği içinde yaĢ sınırı altında içki tüketimini

frenlemeyi amaçlayan stratejiler geliĢtirmek. Bu, satıĢ ve sunum, sorumsuz pazarlama ve medya ve rol modelleri tarafından iletilen aĢırı alkol kullanımı imajına yönelik iyi uygulamaların paylaĢılması biçimini alacaktır ve belki de bölüm 6.3.1‟de atıfta bulunulan Alkol ve Sağlık Forumu dâhilinde ve Avrupa Gençlik Paktının31 uygulanmasında daha da ileri götürülebilecektir. (1, 2, 4, 5, 6,

7, 8. amaçlar)

• Üye Devletleri ve paydaĢları zararlı içki tüketiminin etkisi ve sorumlu tüketim kalıpları konusunda bilgilendirme ve eğitim programları geliĢtirme çabalarında desteklemek. (1 ila 9. amaçlar)

• Üye Devletler ve ticaret kuruluĢları ile iĢbirliği içinde, iĢyerinde alkole bağlı

zararı ele alan özel bilgilendirme ve eğitim kampanyaları veya benzeri giriĢimler geliĢtirme olasılığını araĢtırmak. Bu bağlamda, belirli bir en iyi uygulamanın paylaĢımı, muhtemelen Komisyonun liderliğinde, örneğin Kurumsal Sosyal Sorumluluk konusundaki giriĢimler gibi diğer giriĢimlerle birlikte sürdürülmelidir. (1 ila 9. amaçlar)

• ĠĢyeri sağlığı alanında uzman ilgili organizasyonların, örneğin hem iĢverenlere

hem de çalıĢanlara daha sağlıklı ve daha verimli hale gelmek yoluyla iĢ ortamlarını nasıl iyileĢtireceklerine dair bilgiye kolay eriĢimlerini sağlamayı amaçlayan „Sağlıklı ĠĢyeri GiriĢimi‟ gibi bazı giriĢimlerinin ilgisi gözönüne alınarak Avrupa ĠĢte Emniyet ve Sağlık Kurumunun katılımını desteklemek. (1

ila 9. amaçlar)

• Üye Devletler ve paydaĢlarla iĢbirliği içinde, yeterli tüketici bilgilendirmesi sağlamak amacıyla Topluluk genelinde etkili ortak yaklaĢımlar geliĢtirmenin yararını araĢtırmak. Bu yansımalar bazı Üye Devletler (örneğin alkol ve hamilelik konusunda) uyarı etiketleri getirmeyi planladıkları ve daha genel anlamda tüketici eğitiminde en iyi uygulama hakında süren bir tartıĢma olduğu için özellikle önemlidir. (1, 3, 4, 6, 7, 9. amaçlar)

Komisyon, 30 Mayıs 2005 tarihli “Gençlikle ilgili Avrupa politikaları: Avrupa‟daki gençliğin kaygılarına değinilmesi – Avrupa Gençlik Paktının gerçekleĢtirilmesi ve aktif vatandaĢlığın desteklenmesi” konusundaki Bildiriminde gençliğin sağlığına dikkat etmenin önemini doğrulamaktadır. Eylem alanlarından biri gençler tarafından alkol kullanımıdır.

138

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

138 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 138

• Bu Bildirimde de tarif edildiği gibi, ayrıca Üye Devletlerden gelen bilgiler ve bu

Bildirimde düzenlenen AB stratejisinin etkisi bazında zararlı ve tehlikeli alkol tüketimini önlemeyi amaçlayan tedbirlerin uygulanması hakkında rapor sunmak.

(11. amaç)

Ayrıca, önerilen 7. AraĢtırma Çerçeve Programı (2007-2013) yoluyla, özellikle önerilen “ĠĢbirliği” Özel Programının Sağlık Teması kapsamında Avrupa düzeyinde araĢtırmanın, alkole bağlı zararın azaltılmasında Üye Devletlere destek olmak konusunda bir AB stratejisine nasıl değer kattığını inceleme imkânları çıkacaktır. En iyi halk sağlığı tedbirlerine veri sağlamak ve alkolizmin önlenmesi için entegre politika geliĢtirilmesini yönlendirmek amacıyla, araĢtırma konuları arasında aĢağıdakiler sayılabilir:

• Gençlerin içme alıĢkanlıkları (akımlar, ölçütler) hakkında çalıĢma; • Zararlı alkol tüketimi/içme kalıpları ve ilgili sağlık, sosyal ve ekonomik zarar arasındaki bağlantı (5. Kısımdaki 1-10. amaçlara atıfta bulunmaktadır);

• Toplum üzerindeki etki ile ilgili diğer faktörler (5. Kısımdaki 1-10. amaçlara atıfta bulunmaktadır).

6.2. Subsidiarite: Üye Devletler tarafından gerçeleĢtirilen eylemlerin planlanması

6.2.1. Ulusal eylem Çoğu Üye Devlet alkollü içeceklerin zararlı ve tehlikeli tüketimi ile ilgili mevzuat ve politikayı yerleĢik hale getirmiĢtir. Ayrıca, 2005‟de onbeĢ Üye Devlet ulusal eylem planlarını kabul ettiklerini veya mevcut alkol politikası için eĢgüdüm organlarına sahip olduklarını belirtmiĢlerdir. Üye Devletler tarafından uygulanan tedbir yelpazesi çok geniĢtir ve eğitim, tüketicinin bilgilendirilmesi ve trafik denetimlerin uygulatılması veya alkollü içecekler için satıĢ ruhsatları ve ayrıca alkol vergisi32 düzeylerinin belirlenmesi gibi konuları içerir.

Minimum özel tüketim vergisi oranları, alkol ve alkollü içecekler üzerindeki özel tüketim vergisi oranlarının uyumlulaĢtırılması hakkındaki 19 Ekim 1992 tarih ve 92/84/EEC sayılı Konsey Direktifinde düzenlenmiĢtir. Bu alt sınırın üzerine Üye Devletler kendi ulusal oranlarını uygun gördükleri seviyelerde ve sağlık gibi diğer politikalarla birleĢtirilebilir Ģekilde belirlemekte özgürdür.

AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ 139 139 AVRUPA BİRLİĞİALKOL ALKOL STRATEJİSİ AVRUPA BİRLİĞİ STRATEJİSİ 139

Üye Devletler tarafından halk sağlığının korunması perspektifi ile alkole bağlı zararın azaltılması amacıyla benimsenen özel tedbirler kendilerine özel kültürel bağlamlar üzerine kuruludur. Bir takım eylemlerin ulusal politikalar çerçevesinde planlanması iyi uygulamaların yaygınlaĢtırılmasına yardımcı olabilir. Her tedbir tüm durumlarda bağımsız olarak değerlendirilmeli, veri bazlı, orantılı olmalı ve ayrım yapılmaksızın uygulanmalıdır. Üye Devletler tarafından güncel olarak gerçekleĢtirilen ulusal tedbirlerin örnekleri aĢağıdakilerdir:

• Tüketicinin, satıĢ noktasında veya ürünler konusunda, alkolizmin sağlık ve iĢ performansı üzerindeki etkisi hakkında bilgilendirilmesini iyileĢtirmek için eylem. Tüketicinin bilgilendirilmesinin bir parçası olarak bazı Üye Devletler hamile kadınları ve doğmamıĢ çocukları korumak için etiketler getirmiĢ veya getirmeyi düĢünmektedir. Alkol içeriği ve ılımlı içicilik konusunda kolaylıkla analaĢılır bilginin sağlanmasını amaçlayan diğer eylemler. (1 ila 9. amaçlar)

• Alkol satıĢı ve servisi için yaĢ sınırlarının daha iyi uygulatılması amaçlı eylem. Bu

eylemlerin, eğer tüm paydaĢların, ebeveynlerin ve gençlerin katılımını içerirse daha verimli oldukları görülmektedir. Genç yaĢta alkol zor metabolize edildiğinden dolayı, özellikle minimum yaĢın hâlihazırda 18 altında olduğu yerlerde tüm alkollü içeceklerin satıĢ ve servisi için minimum yaĢ Ģartlarının yeniden incelenmesi de bazı Üye Devletlerce bir seçenek olarak değerlendiriliyor görünmektedir. (1, 4, 6, 7, 8. amaçlar)

• Müdahaleler ve eğitim programlarının gençlerin ve ebeveynlerinin alkol

sorunları ve riskli davranıĢlarla baĢa çıkma kabiliyetini arttırdığı kanıtlanmıĢtır. Bu müdahaleler, çocuklar ve ergenler arasında etkin davranıĢ değiĢikliğini desteklemek amacıyla hem risk unsurlarını hem de koruyucu unsurları hedefleyebilir ve okullarda ve uygun diğer ortamlarda yürütülebilir. Verimliliği artırmak için, buna gençlerin ve ilgili diğer tüm paydaĢların aktif katılımı gereklidir. (1, 4, 6 ila 9. amaçlar)

• SarhoĢ insanlara alkol servisi yapmaya karĢı kuralların, ayrıca alkollü ürünlerin

satıĢı ve sorumlu servisi için etkili ruhsatlama sistemlerinin kendilerine has bağlamları ve ulusal yasal düzen uyarınca getirilmesi ve uygulatılması. (1 ila 7, 9.

amaçlar)

• Genç veya deneyimsiz sürücüler yanında ticari araç sürücüleri, özellikle tehlikeli

maddeler taĢıyan sürücüler için sıfır kanda alkol yoğunluğu limitinin getirilmesi.

(4 ila 6. amaçlar)

140 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 140 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

• Tüm sürücüler için sınırsız (rasgele) nefes testine imkan tanıyan bir çerçevenin

geliĢtirilmesi, içkili araç kullanımına karĢı tedbirlerin uygulatılması ve kanda alkol yoğunluğu limitinin üzerinde araç kullandığı tespit edilem herkese ve özellikle de içkili araç kullanmayı tekrar eden sürücülere karĢı caydırıcı cezaların uygulanması. (4 ila 7, 9. amaçlar)

• ĠĢyerinde veya etrafında alkol tüketimi sebebiyle maruz kalınan sorunlara yönelik olması amaçlanan özel bölümler. (2 ila 6. amaçlar)

• Temel sağlık hizmetlerinde, zararlı ve tehlikeli alkol tüketimine iliĢkin tavsiye ve tedavi için, sağlık hizmetleri çalıĢanlarına eğitim sağlamak için ve iĢyerlerinde alkolün önlenmesine öncelik vermek için gerekli kaynakların tahsisi, alkol sorunları olan aileler ile yaĢayan çocuklar için danıĢmanlık ve doğmamıĢ çocukları korumak için eğitim ve bilinçlendirme eylemleri. (2 ila 9. amaçlar)

• Finansmanı kamu tarafından yapılan alkol araĢtırma ve izleme programlarının oluĢturulması. (7 ila 11. amaçlar)

6.2.2. Yerel eylem Ulusal stratejiler, yerel ve topluluk bazlı faaliyetler ile desteklenirlerse daha etkili olabilirler. Ayrıca, bu Bildirimde düzenlenen stratejinin desteklenmesi için yerel çok paydaĢlı eylem gerekli görülmektedir. Örnek olarak:

• Ergenlerin zararlı alkol tüketimini denemeye baĢlamaktan caydırmak için aktif öğrenme yöntemleri kullanılabilir. (1, 6, 7, 9. amaçlar)

• Tüm iĢyerleri için alkole bağlı zararı önlemek ve alkole bağlı sorunları olan çalıĢanlar için yardım ve uzman bakımı sağlamak için, bilgilendirme ve/veya eğitim kampanyaları içeren bir politika mümkün olabilir. (5 ila 9. amaçlar)

• Gençlik ve sivil toplum kuruluĢları alkole bağlı zararın azaltılmasına nasıl katkıda bulunabileceklerini aksettirmelidirler. (1 ila 9. amaçlar)

• Yerel topluluklar alkole bağlı zararı önlemeye ve vatandaĢları bundan koruma amaçlı stratejileri desteklemeye katkıda bulunabilirler. (1 ila 9. amaçlar)

AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ 141 AVRUPA BİRLİĞİ ALKOL STRATEJİSİ 141

6.3. Eylemlerin AB düzeyinde eĢgüdümü AB‟nin sağlıkla ilgili yeterliliği özel halk sağlığı eylemleri ile sınırlı değildir. Mümkün olduğunda, Komisyon alkole bağlı zarar üzerinde bir etkisi olan politikalar arasındaki tutarlılığı geliĢtirmeye çalıĢacaktır. Hâlihazırda sağlığın diğer Topluluk politikası alanlarında AT AntlaĢmasının 152 (1) Maddesi uyarınca dikkate alınmasını sağlamak için birtakım mekanizmalar mevcuttur.

6.3.1. Alkol ve Sağlık Forumu Komisyon; Beslenme, Fiziksel Aktivite ve Sağlık konusunda AB Eylem Platformunu bir model olarak kullanarak Haziran 2007 itibariyle farklı paydaĢ organizasyonlardan uzmanları ve Üye Devletlerden, diğer AB kurumları ve ajanslarından temsilcileri biraraya getiren bir Alkol ve Sağlık Forumu kuracaktır. Bu Forumun genel hedefi, bu Bildirimde özetlenen stratejinin uygulanmasını desteklemek, uygulama için girdi sağlamak ve uygulamayı izlemektir. Alkol ve Sağlık Forumu uygun olduğunda araĢtırma, bilgilendirme ve veri toplama ve eğitim gibi özel konular hakkında alt gruplar kurabilir. (1 ila 11. amaçlar)

6.3.2. Alkollü araç kullanımı Komisyon, alkole bağlı karayolu kazalarını azaltmak için yapılan faaliyetlerin daha iyi koordine edilmesi amacıyla ve alkollü araç kullanımı ile mücadeleye özel önem vererek alkollü araç kullanımı ve Halk Sağlığı Programı ve Karayolu Emniyeti konusunda Eylem Planı tarafından desteklenen karayolu emniyeti eylemleri arasındaki eĢgüdümü iyileĢtirecektir. Bu, özellikle acemi ve genç sürücüler konusuna yönelik olacaktır. (4, 6, 7. amaçlar)

6.3.3. Ticari iletiĢim Topluluk hukuku hâlihazırda ticari iletiĢimin bazı yönlerini düzenlemektedir ve bazı araçlar bugünlerde incelenmekte ve güncellenmektedir. Ek olarak, reklamcılar için etkili davranıĢ parametreleri oluĢurmaya ve böylece reklam uygulamasını sosyal beklenti33 ile uyumlulaĢtırmaya yardım edecek en iyi öz-denetim uygulamaları 33

Alkollü içecekler için televizyon reklamcılığı Sınır Tanımayan Televizyon Direktifi (Üye Devletlerde televizyon yayıncılığı faaliyetlerinin takibine iliĢkin Yasa, Düzenleme veya Ġdari Eylem tarafından ortaya konan bazı hükümlerin eĢgüdümü hakkındaki 3 Ekim 1989 tarih ve 89/552/EEC sayılı Konsey Direktifi tarafından düzenlenmektedir - OJ L 298, 17.10.1989, sf. 23). ĠĢletmeden-müĢteriye haksız ticari uygulamalara iliĢkin 11 Mayıs 2005 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi yanlıĢ yönlendiren ve agresif uygulamalar ve zorlamayı bir satıĢ yolu olarak kullanan uygulamalara değinmektedir (OJ L 149, 11.6.2005, sf. 22). Öz-denetim yaklaĢımları sözkonusu olduğunda,

142 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 142 142 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

türlerine iliĢkin artan bir berraklık mevcuttur. Temel amaç alkollü içeceklerin sorumsuz pazarlaması ve reklamcılık eğilimlerini ve örneğin alkol konusundaki reklamcılık ile ilgili konuların düzenli olarak incelenmesi için AB ve ulusal/yerel Hükümet eylemlerini desteklemek olacaktır. Bu ortak çabanın bir amacı, ulusal düzeyde ve AB düzeyinde uygulanan bir ticari iletiĢim ilkesi üzerinde bir dizi sektörden (konaklama, perakende, medya/reklamcılık) temsilciler ile bir anlaĢmaya varmak olacaktır. Ulusal düzeydeki ilkeler/stratejiler için ölçütler üzerinde anlaĢılabilir. Bu yaklaĢımın bir parçası olarak, öz-denetim ilkelerinin gençlerin içki tüketimi üzerindeki etkisi ve endüstrinin bu ilkelere uygunluğu da ayrıca izlenecektir. Bağımsız taraflar öz-denetim ilkelerinin kararlaĢtırılmıĢ ölçütlere göre performans ve çıktılarını doğrulamaya davet edilecek, böylece Sosyal Sorumluluk Organizasyonlarının hedeflerini buna bağlı olarak ayarlamasına imkân tanıyacaktır. (1 ila 9. amaçlar) 7. SONUÇLAR Bu Bildirim ile Komisyon, Konsey‟in 2001‟deki davetine cevaben, Avrupa‟da alkole bağlı zararın 2012 sonuna kadar azaltılması için kapsamlı bir strateji sunmakta ve ulusal düzeyde ve AB düzeyinde hâlihazırda neler yapıldığını, baĢka eylemler gerektiren öncelik alanlarının ne olduğunu ve Komisyon‟un bu büyük halk sağlığı kaygısına yönelik nasıl katkıda bulunabileceğini açıklamaktadır. Komisyon Üye Devletlerin ve paydaĢların bu Bildirimi, özellikle Alkol ve Sağlık Forumu çerçevesinde gelecek çalıĢmaları için bir temel olarak kabul etmelerini önermektedir. Komisyon stratejiye yaptığı temel katkının bu alandaki ulusal politikaları ve stratejileri tamamlamak olduğu mevcut yaklaĢım bazlı olması gerektiği değerlendirmesini yapmaktadır. Dolayısıyla stratejiyi özel yeni mevzuat önerileri yoluyla gerçekleĢtirme niyeti yoktur. Komisyon, bu Bildirimde de tarif edildiği gibi, ayrıca Üye Devletlerden gelen bilgiler ve bu Bildirimde düzenlenen AB stratejisinin etkisi bazında zararlı ve tehlikeli alkol tüketimini önlemeyi amaçlayan tedbirlerin uygulanması hakkında düzenli olarak rapor sunacaktır; bu da, ilgili tedbirlerin uygulanması hakkında Üye Devletlerden gelen düzenli raporlama bazında olacaktır.

Komisyon servisleri tarafından kurulan çok-paydaĢlı ve çok-sektörlü Reklamcılık Yuvarlak Masası, etkin öz-denetim için Ģu adresten eriĢilebilen raporda sunulan bazı temel unsurları belirlemiĢtir: http://ec.europa.eu/consumers/overview/report_advertising_en.pdf .

DÜNYA AVRUPA SAĞLIK BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ ALKOL STRATEJİSİ DÜNYA AVRUPA SAĞLIK BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ ALKOLKARARLARI KARARLARI STRATEJİSİ 143 143

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI (1979-2008)

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI

WHA32.40 Alkole Bağlı Problemlere Dair DSÖ Programı Geliştirilmesi

145

Otuz Ġkinci Dünya Sağlık Kurulu, Alkole bağlı ve özellikle de aşırı alkol tüketimi ile ilişkili problemlerin dünyanın önemli sağlık sorunları arasında yer aldığının farkında olarak; Sırasıyla alkole ilişkin sağlık istatistikleri, akıl sağlığının desteklenmesi, fizyolojik faktörler ve sağlık ve alkole bağlı problemlere dair DSÖ programı geliştirilmesi hakkında olan WHA28.81, WHA28.84, WHA29.21 ve EB63.R30 kararları hatırlayarak; Alkole bağlı sorunlar hakkında hâlihazırda Örgüt ve sivil toplum kuruluşları tarafından yapılmış olan çalışmayı takdir ederek; Yukarıdaki bahsi geçen problemler hakkında ilave DSÖ programı geliştirme ihtiyacına dair Yürütme Kurulunun tartışmalarına dikkati çekerek; 1. Sıhhi, içtimai ve iktisadi sonuçları dâhil alkol tüketimi ile ilgili problemlerin insan sağlığı, refahı ve yaşamı için ciddi tehlikeler teşkil ettiğini ve bundan dolayı Üye Devletlerin bu sorunlara daha fazla dikkat etmesinin gerekli olduğunu TEYĠT ETMEKTEDĠR; 2. Üye Devletleri: (1) nüfusun bütün kesimleri arasında, fakat hususiyetle de çocuklar, gençler ve hamile kadınlar arasında alkol tüketimini azaltmak amacıyla her türlü uygun tedbiri almaya; (2) alkol sorunlarına ilişkin halkın bilgilendirilmesi ve eğitimini içeren yoğun önleyici programlar geliştirmeye ve örneğin alkollü içkilerin üretim ve satışına yönelik etkin adımlar atılmasına imkân veren uygun mevzuat hükümleri ve diğer tedbirlerin alınmasını sağlamaya; (3) sağlık hizmetleri bağlamında tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin verilmesi ve gerekli insan gücünün oluşturulması dâhil, alkol tüketimine ilişkin ortaya çıkabilecek bu tür sorunların önlenmesi, kontrolü ve yönetimi için ilave tedbirler üstlenmeye; (4) alkol tüketimi ve sonucu olan problemlere dair alakalı ve güvenilir istatistiksel ve diğer bilgileri hazırlanmaya ve toplamaya; (5) alkol suiistimaline katkıda bulunan davranışsal ve sosyolojik faktörleri hakkında çalışmalar yapmaya ÇAĞIRMAKTADIR;

146 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ 146 STRATEJİLERİ 146 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

3. Genel Müdürden: (1) alkol ile ilişkili problemlerin üstesinden gelme ve ilgilenmede hükümetlerin çabalarına destek vermek amacıyla hükümetlerden gelen taleplere yanıt vermek için DSÖ’nün kapasite ve kabiliyetini güçlendirmesini; (2) ortak eğitim programları geliştirme, alkole ilişkin mevcut ticari uygulama ve anlaşmaların gözden geçirilmesi, alkole bağlı problemler ve alkol üretim seviyelerinin raporlanması için uluslararası kıstasların belirlenmesi ve belirli önleyici tedbirlere ilişkin tecrübe paylaşımının temin edilmesi yoluyla alkole bağlı problemlerin önlenmesi ve tedavisine dair daha fazla ülkeler arası işbirliğini teşvik etmesini; (3) Birleşmiş Milletler sistemi örgütleri ve sivil toplum kuruluşları tarafından alkol ile ilişkili problemler ve bu problemlerin azaltılmasının ortaklaşa değerlendirilmesini teşvik etmesini ve özellikle Birleşmiş Milletler Ġstatistik Ofisi, Uluslararası Çalışma Örgütü, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünü bu çalışmada DSÖ ile işbirliği yapmaya davet etmesini; (4) Birleşmiş Milletlerden, hususiyetle de madde bağımlılığı ile ilgili kurumlardan, hükümet ve sivil toplum kaynaklarından ilave fonlar aramasını ve alkolizm dâhil alkole bağlı problemler ile ilgili olarak Birleşmiş Milletler sistemi bünyesinde özel bir fon kurulması ihtimali üzerinde çalışmasını; (5) bu hususlarda, duruma göre, gelecek Sağlık Kurullarına rapor vermesini; TALEP ETMEKTEDĠR. 4. Yürütme Kurulundan, “Alkol tüketimi ve alkole bağlı sorunları” mümkün olan en kısa sürede Teknik Tartışmalar konusu olarak değerlendirmesini TALEP ETMEKTEDĠR. (On dördüncü genel toplantı, 25 Mayıs 1979 – Komite A, dördüncü rapor)

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI 147 DÜNYASAĞLIK SAĞLIKÖRGÜTÜ ÖRGÜTÜKARARLARI KARARLARI 147 147 DÜNYA

WHA 36.12 Alkol Tüketimi ve Alkole Bağlı Problemler: Ulusal Politika ve Programların Geliştirilmesi Otuz Altıncı Dünya Sağlık Kurulu, Alkole bağlı problemlere dair DSÖ programı geliştirilmesine ilişkin önceki kararlarını, özellikle de WHA32.40 sayılı kararını hatırlatarak; Alkole bağlı sorunların dünyanın önemli sağlık endişeleri arasında olduğuna ve insan refahı için ciddi bir tehlike teşkil ettiğine ve bundan dolayı Üye Devletlerin ve DSÖ’nün bu problemleri azaltmak için çabalarını yoğunlaştırmasının gerekli olduğuna dair kesin kanaatini yineleyerek; Alkol tüketimi ve alkole bağlı problemlerde dünya genelindeki eğilimler ve özellikle de kullanımı daha önceden yaygın olmayan ülkeler ve nüfus gruplarındaki alkol tüketimini arttırmak amacıyla yapılan promosyon çalışmalarından ciddi bir şekilde endişe duyarak; Artan alkol tüketimi ve alkole bağlı problemlerin 2000 yılına kadar herkes için sağlığa erişme ve sağlığı elde etme hedefi ile bağdaşmadığına ve dolayısıyla alkol tüketimini ve alkole bağlı problemleri azaltma politikalarının herkes için sağlık stratejisinin ayrılmaz bir parçası olması gerektiğine inanarak; Alkole bağlı problemlerin ele alınıp çözülmesi için etkin bir stratejinin kapsamlı ulusal alkol politikalarını gerekli kıldığının farkında olarak; Etkin ulusal alkol politikasının, temel sağlık hizmetleri yaklaşımına vurgu yapılarak önleme amaçlı çok çeşitli tedbirler ve uygun yönetim servislerinden ve alkole erişebilirliği ve talebi azaltarak önlemeye başlıca öncelik vererek araştırma ve değerlendirmeyi desteklemeden oluşan uyumlu bir çaba gerektirdiğine önem vererek; Alkol Tüketimine bağlı Problemler hakkındaki DSÖ Uzman Komitesinin raporunun bu alanda uygulanabilir mevcut bilgilerin etraflıca, yetkili ve itibar edilebilir bir özetini sunduğuna ve DSÖ ve Üye Devletler için bir dizi önemli tavsiyeler ihtiva ettiğine memnuniyetle dikkati çekerek;

148 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 148 148 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Hâlihazırda DSÖ tarafından yapılmış çalışmayı takdir ederek ve “Alkol tüketimi ve alkole bağlı problemler” hakkında Otuz Beşinci Dünya Sağlık Kurulunda yapılan Teknik Tartışmaların gelecekteki gelişmeler için önemli katkıları olduğunun farkında olarak; 1. Üye Devletleri alkol tüketimi ile ilişkili fiili ve öngörülen problemleri belirlemeye ÇAĞIRMAKTADIR; 2. Üye Devletlerin: (1) herkes için sağlık stratejisi çerçevesinde, bir öncelik olarak önleyici tedbirler ile ve özel risk altındaki nüfus kesimlerine dikkat edilerek kapsamlı ulusal alkol politikaları hazırlamasını; (2) planlı, sürekli ve uzun vadeli bir temelde alkole bağlı problemleri azaltmak için program ve faaliyetler koordine edecek mekanizmalar geliştirmesini; (3) Alkol Tüketimi ile ilişkili Problemler hakkındaki DSÖ Uzman Komitesinin raporunda önerilen bütün tedbirlere kendi ulusal alkol politikasında ciddi önem vermesini, (4) ileri ve geleceği dönük politika geliştirilmesi bakımından kabul edilen politikayı uygulamasını ve bu politikanın etkinliğini değerlendirmesini TAVSĠYE ETMEKTEDĠR; 3. Yürütme Kurulundan DSÖ'nün alkol programının gelişimini izlemesini ve değerlendirmesini TALEP ETMEKTEDĠR; 4. Genel Müdürden: (1) Yedinci Genel Çalışma Programında öngörüldüğü şekilde ve aşağıda maddeler halinde verilen WHA32.40 kararı gereğince temel sağlık hizmetleri yaklaşımı aracılığıyla herkes için sağlık stratejisinin ayrılmaz bir parçası olarak alkole bağlı problemler hakkında DSÖ programının devam ettirilip yoğunlaştırılmasını: (a) alkol ile ilişkili problemlerin üstesinden gelme ve ilgilenmede Üye Devletlerin çabalarına destek vermek amacıyla hükümetlerden gelen taleplere yanıt vermek için DSÖ’nün kapasite ve kabiliyetinin güçlendirmesi;

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI 149 149 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI 149

(b) alkol tüketim kalıplarını etkileyen faktörler ve bu kalıplara tesir edecek tedbirler hakkında çalışmalar yürütülmesi; (c) Birleşmiş Milletler sistemi örgütleri ve sivil toplum kuruluşları tarafından alkol ile ilişkili problemler ve bu problemlerin azaltılmasının ortaklaşa değerlendirilmesini teşvik edilmesi; (d) Ġlgili Birleşmiş Milletler kuruluşları ve ayrıca hükümet ve sivil toplum kaynaklarından ilave fon alınması;

(2) 1986-1987 program bütçesinin hazırlanmasında, Örgüt için gerekli kurumsal, personel ve bütçesel çıkarımların dikkate alınmasının temin edilmesini;

(3) Örneğin, sonraki bir Dünya Sağlık Günü etkinliğinin konusu olarak, alkol tüketimi ile ilişkili sağlık problemlerini seçilmeyi yoluyla, bu konuya dikkati çekme ve bilgilendirme amacıyla olası bütün mekanizmaların kullanılmasını;

(4) kaydedilen ilerleme hakkında Otuz Sekizinci Dünya Sağlık Kuruluna rapor sunulmasını TALEP ETMEKTEDĠR.

(On ikinci genel toplantı, 13 Mayıs 1983 –Komite A, birinci rapor)

150

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

150 150 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

WHA58.26 Alkolün Zararlı Kullanımının Sebep Olduğu Kamu Sağlığı Problemlerini Azaltılma Stratejileri Elli Sekizinci Dünya Sağlık Kurulu, Alkolün zararlı değerlendirerek;

kullanımının

sebep

olduğu

kamu

sağlığı

problemlerini

Alkolle ilişkili problemlere yönelik DSÖ programı geliştirme hakkındaki WHA32.40, alkol tüketimi ve alkolle ilişkili problemler: ulusal politika ve programların geliştirilmesi hakkındaki WHA36.12, madde ve alkol suiistimalinin önlenmesi ve kontrolü hakkındaki WHA42.20, zihinsel sağlık: eylem çağrısına cevap verme hakkındaki WHA55.10, sağlığın desteklenmesi ve sağlıklı hayat tarzları hakkındaki WHA57.16 ve Diyet, Fiziksel Aktivite ve Sağlık hakkındaki Küresel Strateji hakkındaki WHA57.17 kararlarını tekrar teyit ederek; Küresel hastalık yükünün % 4’ü ve bütün ölümlerin % 3,2’sinin alkole bağlı olduğunu ve alkolün düşük ölüm oranlı gelişmekte olan ülkelerde sağlığın önündeki en büyük risk ve gelişmiş ülkelerde de üçüncü risk olduğunu gösteren Dünya Sağlık Raporu 2002'yi hatırlatarak; Alkol tüketiminin kalıpları, bağlamı ve genel düzeyinin bir bütün olarak nüfusun sağlığını etkilendiğinin ve zararlı içmenin - özellikle kadın ve çocuklara karşı aile içi şiddet olmak üzere - hastalık, yaralanma, şiddet, engellilik, sosyal sorunlar ve prematüre doğumların en önemli sebepleri arasında olduğunu; zihinsel hastalıklar ile ilişkili olduğunun; bireyleri, aileleri, toplulukları ve bir bütün olarak toplumu etkileyerek insan refahı üzerinde ciddi bir tesiri olduğunun ve sosyal ve sağlık eşitsizliklerine katkıda bulunduğunun farkında olarak; Özelikle araç sürerken, işyerinde ve hamilelik döneminde alkol tüketiminden kaynaklanan zarar riskini vurgulayarak, alkolün zararlı tüketimi ile ilişkili kamu sağlığı problemlerinin kapsamı ve birçok Üye Devlette hususiyetle gençler arasında tehlikeli alkol içmedeki eğilimlerden aşırı endişe duyarak; Alkol sarhoşluğunun, diğer psikoaktif maddelerin kullanımı ve korunmasız cinsel ilişki dâhil yüksek riskli davranışlar ile ilintili olduğunun farkında olarak;

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI KARARLARI DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ 151 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI 151 151

Sağlık, sosyal refah ve ceza yargılaması sistemi maliyetleri, kaybolan verimlilik ve azalan ekonomik kalkınma dâhil alkolün zararlı tüketiminin toplumda sebep olduğu ekonomik kayıp ve zararlardan endişe duyarak, bazı Üye Devletlerde alkollü içkilerin artmakta olan bulunabilirliği ve erişilebilirliğine yol açan faktörlerin kamu sağlığına oluşturduğu tehdidin farkında olarak; Alkole bağlı zararı azaltmayı amaçlayan strateji ve tedbirlerin etkililiğinin çoğalan kanıtlarını not ederek, alkol tüketimi gibi konularda bireylerin kendileri için pozitif, yaşam stili değiştirme kararları verebilmeleri için güçlendirilmeleri gerektiğine önem vererek; Alkol tüketimine dair önemli sayıdaki Üye Devletlerin dini ve kültürel hassasiyetlerine gereken önemi vererek ve bu karardaki “zararlı” kelimesinin kullanımının, herhangi bir şekilde dini inançlara ve kültürel normlara halel getirmeksizin, alkol tüketiminin yalnızca kamu sağlığı etkilerine atıfta bulunduğunu vurgulayarak, 1. Üye Devletlerin: (1) Alkolün zararlı kullanımının olumsuz sağlık ve sosyal sonuçlarını azaltmak için etkin stratejiler ve programlar geliştirmesini, uygulamasını ve değerlendirmesini; (2) Alkolün zararlı kullanımını azaltmaya yönelik çalışmalara bilimsel, mesleki, sivil toplum ve gönüllü kuruluşlar, özel sektör, sivil toplum ve sanayi birlik ve dernekleri dâhil ilgili bütün sosyal ve ekonomik grupların seferberliğini ve aktif ve uygun bir şekilde dâhil edilmesini teşvik etmesini; (3) Ġlgili Üye Devletin, gerekirse, gönüllü katkıları da dâhil olmak üzere Genel Müdürden talep edilen çalışmalara destek olmasını TALEP ETMEKTEDĠR. 2. Genel Müdürden: (1) Üye Devletlere alkolle ilişkili zararların izlenmesi destek sağlamak ve politikaların etkililiğinin bilimsel ve deneysel kanıtlarını pekiştirmek amacıyla Sekretaryanın kapasitesini güçlendirmesini; (2) Alkolün zararlı kullanımının sebep olduğu kamu sağlığı problemlerini azaltmadaki uluslararası işbirliğini yoğunlaştırmasını ve küresel ve bölgesel düzeyde gerekli desteğin seferber edilmesini değerlendirme kapsamına almasını;

152

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

152 152 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

(3) Ayrıca alkol tüketiminin kamu sağlığı üzerindeki muhtemel etkilerinin farklı yönlerine ilişkin ileri bilimsel çalışmalar yapmayı düşünmesini; (4) Alkolün zararlı kullanımın yol açtığı kamu sağlığı problemlerinin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi dâhil alkolle ilişkili zararları azaltmak amacıyla kanıta dayalı stratejiler ve müdahaleler hakkında Altmışıncı Dünya Sağlık Kuruluna rapor sunmasını; (5) Alkolle ilişkili zararları azaltmak amacıyla etkin politika ve müdahale yöntemleri için tavsiyeler hazırlamasını ve tavsiye edilen strateji ve programların uygulanması ve değerlendirilmesinde Üye Devletlere destek olarak teknik araçlar geliştirmesini; (6) Üye Devletlere alkol tüketimi ve alkol tüketiminin sağlık ve sonuçlarına dair teknik destek veren ve bu tür verilerin olmadığı durumlarda araştırmayı teşvik eden, alkol tüketimi ve sağlık ve sosyal sonuçlarına dair ilave veri toplanması ve analizi yoluyla küresel ve bölgesel bilgi sistemlerini güçlendirmesini; (7) Sağlık hizmetleri ortamlarında alkol kullanımı hastalıklarını belirleme ve yönetmeye ve alkol tüketiminin zararlı kalıpları ile ilişkili olan hastalarının problemlerine çözüm bulmada sağlık hizmetleri çalışanlarının kapasitelerinin arttırılmasını amaçlayan küresel ve bölgesel faaliyetleri teşvik etmesini ve desteklemesini; (8) Alkolün zararlı tüketimini azaltmak için etkin politika ve programların uygulanmasını teşvik etmek maksadıyla Üye Devletler, hükümetler arası örgütler, sağlık çalışanları, sivil toplum örgütleri ve diğer ilgili paydaşlar ile işbirliğini yapmasını; (9) Alkolün zararlı tüketiminin sağlık üzerindeki etkisini sınırlandırmak amacıyla sanayi, tarım ve ticaret sektörlerinin temsilcileri ile açık istişare ve görüşmeler düzenlemesini; (10)Bu çözümün uygulanmasında kaydedilen gelişmeleri Yürütme Kurulu aracılığıyla Altmışıncı Dünya Sağlık Kuruluna rapor olarak sunmasını TALEP ETMEKTEDĠR (Dokuzuncu genel toplantı,25 Mayıs 2005 – Komite B, dördüncü rapor)

153 DÜNYA DÜNYA SAĞLIK SAĞLIK ÖRGÜTÜ ÖRGÜTÜ KARARLARI KARARLARI 153 153 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI

WHA61.4 Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltılma Stratejileri

Altmış Birinci Dünya Sağlık Kurulu, Alkolün zararlı kullanımının azaltılması stratejilerine dair raporu ve bu raporda yer alan stratejiler ve politika unsuru seçenekler hakkındaki ilave kılavuzu dikkate alarak; Alkolle ilişkili problemlere DSÖ programı geliştirme hakkındaki WHA32.40, alkol tüketimi ve alkolle ilişkili problemleri: ulusal politika ve programların geliştirilmesi hakkındaki WHA36.12; madde ve alkol suiistimalinin önlenmesi ve kontrolü hakkındaki WHA42.20 ve sağlığın desteklenmesi ve sağlıklı hayat tarzları hakkındaki WHA57.16 kararlarını tekrar onaylayarak; Alkolün zararlı kullanımının yol açtığı kamu sağlığı problemleri hakkındaki WHA58.26 kararını ve WHA60(10) kararını hatırlayarak; Alkolün zararlı kullanımın yol açtığı kamu sağlığı problemlerinin küresel ölçekte değerlendirilmesi hakkındaki ek dahil, alkolle ilişkili zararları azaltmak amacıyla kanıta dayalı stratejiler ve müdahaleler hakkında Sekretarya tarafından hazırlanan raporun Altmışıncı Dünya Sağlık Kuruluna sunulduğunu not ederek; 1 Alkol tüketimi ile ilişkili problemler hakkındaki DSÖ Uzman Komitesinin ikinci raporunu2 not ederek ve genel nüfus, savunmasız gruplar, bireyler ve özel problemleri hedef alan etkin strateji ve müdahalelerin mevcut ve kullanılabilir olduğunu ve alkole bağlı zararın azaltılması için bunların optimum düzeyde birleştirilme gerektiğini bilerek; Bu tür strateji ve müdahalelerin ulusal sağlık problemleri, ihtiyaçlar ve öncelikler ve Üye Devletlerin kaynak, kapasite ve kabiliyetlerindeki farklılıklar dâhil çeşitli ulusal, dini ve kültürel bağlamları dikkate alacak bir şekilde uygulanması gerektiğini düşünürek; Yaralanma ve şiddet olayları dâhil alkolün zararlı kullanımı ile ilişkili kamu sağlığı problemlerinin kapsamı ve belirli bulaşabilir hastalar ile muhtemel bağlantılarından 1 2

Belgeler A60/14 ve A60/14 Ek 1. DSÖ Teknik Rapor Serisi, No. 944, 2007.

154 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 154 154 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

ve hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerdeki hastalık yükünü arttırmasından derin endişe duyarak; Alkolün zararlı kullanımının sebep olduğu kamu sağlığı problemlerini azaltmadaki uluslararası işbirliğinin yoğunlaştığına ve küresel ve bölgesel düzeyde gerekli desteğin seferber edilmesi ihtiyacını unutmayarak, 1. Üye Devletleri: (1) risk grubundaki nüfus kesimlerini, çocuk ve gençleri ve başkalarının zararlı içki tüketiminden etkilenenleri korumak için entegre bir yaklaşıma özel bir vurgu ile Üye Devletlerdeki kamu sağlığı politikalarını desteklemek ve tamamlamak amacıyla bütün kanıta dayalı ve en iyi uygulamalara göre alkolün zararlı kullanımı hakkında bir taslak küresel strateji geliştirmede Sekretarya ile işbirliği yapmaya; (2) ilgili paydaşlar ile etkileşim halinde, alkol tüketimini, alkol tüketiminin sıhhi ve toplumsal sonuçlarını ve politika tepkilerini izlemek için ulusal sistemler geliştirmeye ve DSÖ’nün bölgesel ve küresel bilgi sistemlerine düzenli aralıklar ile rapor sunmaya; (3) duruma göre ve gerekli oldukça, farklı bağlamlarda meydana gelen alkolle ilişkili zararın azaltılmasına yönelik olan strateji ve müdahalelerin etkililiği ve maliyet etkinliğine dair kanıtlar temelinde, alkolün zararlı kullanımının yol açtığı kamu sağlığı problemlerine güçlendirici ulusal yanıt ve tepkileri göz önüne almaya ÇAĞIRMAKTADIR; 2. Genel Müdürden: (1) ulusal sağlık problemleri, ihtiyaçlar ve öncelikler ve Üye Devletlerdeki kaynak, kapasite ve kabiliyet farklılıkları dâhil farklı ulusal, dini ve kültürel bağlamları dikkate alarak, kullanılabilir bütün kanıtlar ve mevcut en iyi uygulamalara dayalı olan ve ilgili politika seçeneklerini karşılayan alkolün zararlı kullanımını azaltmak amacıyla taslak bir küresel strateji hazırlamasını; (2) taslak küresel stratejinin, her bir ülkenin ulusal durumlarını göz önünde bulundurarak, Devletler tarafından ulusal düzeyde uygulanması tavsiye edilen bir dizi önerilen tedbirler ihtiva etmesini sağlamasını;

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KARARLARI

155

DÜNYA DÜNYASAĞLIK SAĞLIKÖRGÜTÜ ÖRGÜTÜKARARLARI KARARLARI 155 155

(3) devam etmekte ve ortaya çıkmakta olan bölgesel, alt bölgesel ve ulusal süreçlerin bütün ayrıntılarını küresel bir strateji için hayati katkılar olarak dâhil etmesini; (4) alkolün zararlı kullanımının azaltılmasına katkıda bulunma yöntem ve şekilleri hakkında Üye Devletler ile işbirliği yapmasını ve istişare halinde olmasını ve ayrıca hükümetler arası örgütler, sağlık uzmanları ve sivil toplum örgütleri ve iktisadi işletmeciler ile istişarelerde bulunmasını; (5) alkolün zararlı kullanımının azaltılmasına yönelik taslak bir küresel stratejiyi Yürütme Kurulu aracılığıyla Altmış Üçüncü Dünya Sağlık Kuruluna sunmasını TALEP ETMEKTEDĠR.

Sekizinci genel toplantı, 24 Mayıs 2008, A61/VR/8

= = =

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ

159

Dünya Sağlık Örgütü Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltma Küresel Stratejisi 63. Dünya Sağlık Asamblesi 25 Mart 2010, A63/13

(21 Mayıs 2010’da Dünya Sağlık Asamblesinde kabul edilmiĢtir)

Zeminin Hazırlanması 1. Alkolün1 zararlı kullanımı, halk sağlığı üzerinde ciddi etkisi bulunan küresel çapta sağlık sorunları bakımından temel risk etmenlerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Bu taslak strateji bağlamında, alkolün zararlı kullanımı kavramı2 geniĢ Ģekilde ele alınmıĢtır ve içici, içicinin etrafındaki kiĢiler ve toplum için zararlı sağlık ve sosyal sonuçlara neden olan alkol kullanımını ve olumsuz sağlık sonuçları bakımından risk artıĢına iliĢkin alkol kullanımı kalıplarını içermektedir. Alkolün zararlı kullanımı, hem bireysel hem de sosyal geliĢimi engellemektedir. Bireylerin hayatlarını mahvedebilir, aileleri parçalayabilir ve toplumların dokusuna zarar verebilir. 2. Alkolün zararlı kullanımı, küresel hastalık yükünü önemli derecede artırmaktadır ve dünyada erken doğum ve sakatlıklara neden olan faktörler arasında üçüncü sırada gelmektedir. 3 2004 yılında dünya çapında, 15 ila 29 yaĢ arası 320.000 genç de dâhil olmak üzere 2,5 milyon kiĢinin alkole bağlı nedenlerden dolayı yaĢamını yitirdiği tahmin edilmektedir. Alkolün zararlı kullanımı, 40 yaĢ ve üzeri kiĢiler için düĢük alkol tüketimi gibi özellikle koroner kalp hastalıkları bakımından mütevazı düzeyde koruma etkileri de değerlendirildiğinde bile 2004 yılında dünyadaki ölümlerin % 3,8’inden ve sakatlığa göre yeniden düzenlenmiĢ kaybedilen yaĢam yıllarına göre ölçülen küresel hastalık yükünün % 4,5’inden sorumluydu.

Alkollü içki, etanol (etil alkol, yaygın kullanımıyla “alkol”) içeren ve içilmek üzere üretilmiĢ içecektir. Pek çok ülkede “alkollü içkinin” hukuki tanımında içeceğin hacmen etanol içeriği bakımından eĢik değer ≥ % 0,5 veya % 1,0 olarak belirlenmiĢtir. Alkollü içkilerin belli baĢlı kategorileri biralar, Ģaraplar ve cinlerdir. Bu stratejide “zararlı” kelimesi, herhangi bir Ģekilde dini ve kültürel normlara halel getirmeksizin, alkol tüketiminin yalnızca halk sağlığı etkilerine atıfta bulunmaktadır. Alkolün zararlı kullanımının neden olduğu halk sağlığı sorunları hakkında küresel bir değerlendirme için bkz. belge A60/14 Add.1 ve Küresel Sağlık Riskleri. Seçilen temel risk faktörlerine bağlanabilen ölüm ve hastalık yükü. Cenevre, Dünya Sağlık Örgütü 2009.

160 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 160 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 160

3. Alkolün zararlı kullanımı, nöro-psikiyatrik bozukluklar ve kardiyovasküler hastalıklar, karaciğerde siroz ve çeĢitli kanser türleri gibi diğer bulaĢıcı olmayan hastalıklar bakımından önemli önlenebilir risk faktörlerinden biridir. Bazı hastalıklar bakımından, alkol tüketimi düzeyi ile risk arasındaki iliĢkide bir eĢik etkisinin varlığına dair bir kanıt bulunmamaktadır. Alkolün zararlı kullanımı HIV/AIDS, tüberküloz ve zatürree gibi pek çok bulaĢıcı hastalıkla da iliĢkilendirilmektedir. Alkolün zararlı kullanımına bağlanabilecek hastalık yükünün önemli bir bölümü karayolu kazaları, Ģiddet ve intihara bağlı yaralanmalar da dâhil olmak üzere kasıtlı ve taksirli yaralanmalara bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Alkol kullanımına bağlı ölümcül yaralanmalar genellikle görece daha genç kiĢilerde meydana gelmektedir. 4. Alkolün zararlı kullanımının risk derecesi, tüketicinin yaĢı, cinsiyeti ve diğer biyolojik özellikleri ile alkol kullanımının meydana geldiği ortam ve bağlama bağlı olarak değiĢmektedir. Bazı hassas veya riskli gruplar ve bireylerin etanolün toksik, psikoaktif ve bağımlılık yaratıcı özelliklerine daha fazla hassasiyeti bulunmaktadır. Aynı zamanda, bireysel düzeyde alkol tüketiminin düĢük risk kalıpları olumsuz sağlıkla ilgili ve sosyal sonuçların ortaya çıkması veya ciddi ölçüde olasılığının artmasına bağlı olmayabilir. 5. Alkole bağlı zararı önlemek ve azaltmak için geliĢtirilen strateji ve müdahalelerin etkinliği ve maliyet etkinliği konusunda politika yapıcılar için önemli ölçüde bilimsel bilgi tabanı bulunmaktadır. 4 Her ne kadar bu bilgilerin çoğunluğu yüksek gelir düzeyindeki ülkelerden elde edilmiĢse de, meta-analizlerin sonuçları ve mevcut bilgilerin değerlendirmeleri5 seçilen politika önlemlerinin karĢılaĢtırmalı etkinlik ve maliyet etkinliği bakımından politika tavsiyelerine ıĢık tutabilecek yeterlilikte bilgi sunmaktadır. Farkındalığın artmasına bağlı olarak ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde daha fazla tepki ortaya çıkmaktadır. Ancak, bu politika önlemleri genellikle parçalı halde bulunmaktadır ve her zaman sağlıkla ilgili ve sosyal geliĢme üzerindeki etkinin derecesine karĢılık gelmemektedir.

Alkole bağlı zararları azaltmak için kanıtlara dayalı Ģekilde geliĢtirilen strateji ve müdahaleler hakkında bkz. Belge A60/14. Örneğe bakınız: DSÖ Teknik Rapor Dizisi, No. 944, 2007 ve Alkole bağlı zararın azaltılması için kullanılan müdahalelerin etkinliği ve maliyet etkinliğine iliĢkin kanıtlar. Kopenhag, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesel Ofisi, 2009.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 161 161 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 161

Zorluklar ve Fırsatlar

6. Alkolün zararlı kullanımını azaltma konusunda mevcut kararlılık sağlıkla ilgili ve sosyal refahı iyileĢtirmek ve alkole bağlı hastalık yükünü azaltmak için büyük fırsatlar sunmaktadır. Ancak, küresel veya ulusal giriĢimler veya programlarda dikkate alınması gereken kayda değer bazı zorluklar da bulunmaktadır. Bu zorluklar aĢağıdakileri içermektedir: (a) Küresel eylem ve uluslararası iĢbirliğini geliĢtirmek. Dünya çapında mevcut sağlıkla ilgili, kültürel ve piyasa akımları, alkolün zararlı kullanımının küresel bir sağlık sorunu olmaya devam edeceği anlamına gelmektedir. Bu akımlar dikkate alınmalı ve bütün düzeylerde uygun cevaplar geliĢtirilmelidir. Bu bağlamda, bölgesel ve ulusal eylemleri desteklemek ve tamamlamak üzere küresel rehberliğe ve daha fazla uluslararası iĢbirliğine ihtiyaç vardır. (b) Sektörler arası eylemin sağlanması. Alkole bağlı sorunların ve alkole bağlı zararın azaltılması için gerekli önlemlerin çeĢitliliği, pek çok sektör arasında kapsamlı eyleme ihtiyaç olduğuna iĢaret etmektedir. Alkolün zararlı kullanımının azaltılmasına yönelik politikalar sağlık sektörünün ötesine giderek, geliĢim, ulaĢtırma, adalet, sosyal refah, mali politika, ticaret, tarım, tüketici politikaları, eğitim ve istihdam gibi sektörleri de sürece dâhil etmelidir. (c) Konuya gerekli ilginin gösterilmesi. Alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve azaltılması, halk sağlığı üzerindeki ciddi etkileri hakkındaki ikna edici kanıtlara rağmen politika yapıcılar tarafından düĢük öncelikli bir konu olarak ele alınmaktadır. Buna ilaveten, pek çok düĢük veya orta gelirli ülkede alkollü içeceklerin giderek artan düzeyde bulunabilmesi ve satın alınabilirliği ile bu ülkelerin bunun sonucunda ortaya çıkan ilave halk sağlığı yükünü karĢılama beceri ve kapasiteleri arasında açık bir fark bulunmaktadır. Bu soruna gereken önem verilmezse, alkolün zararlı kullanımı pratikleri ve normları yaygınlaĢmaya devam edecektir. (d) Farklı çıkarların dengelenmesi. Alkolün üretimi, dağıtımı, pazarlanması ve satıĢı, istihdamı artırmakta ve finansal iĢletmeler için kayda değer gelir ve farklı düzeylerde hükümetler için vergi kaynağı oluĢturmaktadır. Alkolün zararlı kullanımının azaltılması için gereken halk sağlığı önlemleri genellikle serbest piyasa ve tüketici tercihi gibi diğer hedeflerle uyuĢmadığı düĢünülen ve ekonomik çıkarlara zarar veren ve hükümetin kaynaklarını azaltan eylemler olarak görülebilir. Politika yapıcıları toplum sağlığının geliĢtirilmesi ve korunmasına gereken önceliği verirken diğer hedef, yükümlülük ve çıkarları

162 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 162 162 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

hesaba katma sorunuyla karĢı karĢıya kalırlar. Bu bağlamda, uluslararası ticaret anlaĢmalarının genellikle ülkelerin insan sağlığını korumak üzere önlemler alma hakkını, bu önlemlerin haksız veya keyfi ayrımcılık veya ticaret üzerinde örtülü kısıtlama araçları oluĢturacak Ģekilde uygulanmaması kaydıyla, tanımakta olduğu belirtilmelidir. Bu bakımdan, ulusal, bölgesel ve uluslararası çabalar, alkolün zararlı kullanımını azaltmanın etkisini hesaba katmalıdır. (e) Hakkaniyete odaklanmak. Toplum çapında alkollü içki içme oranları, daha yoksul toplumlarda daha varlıklı toplumlara oranla belirgin ölçüde daha düĢüktür. Ancak, verili bir tüketim düzeyinde, daha yoksul toplumlar orantısız Ģekilde daha yüksek düzeylerde alkole dayalı zararla karĢılaĢabilirler. Hem ülke içinde hem de ülkeler arasında bu tür sosyal eĢitsizlikleri azaltacak etkin politika ve programların geliĢtirilmesi ve uygulanmasına büyük ihtiyaç vardır. Bu tür politikalara ayrıca alkol ve sosyal ve sağlıkla ilgili eĢitsizlikler arasındaki karmaĢık iliĢki hakkında yeni bilgiler geliĢtirebilmek ve özellikle yerel topluluklar, azınlık veya marjinal gruplar arasında ve geliĢmekte olan ülkelerde bu bilgileri yaygınlaĢtırmak için ihtiyaç duyulmaktadır. (f) Eylem tavsiye ederken “bağlamı” dikkate almak. Alkolle ilgili politika müdahalelerinin etkinliği hakkında yayımlanmıĢ kanıtların pek çoğu yüksek gelir düzeyindeki ülkelerden elde edilmiĢtir ve bunların etkinliğinin bağlama dayalı olduğu ve baĢka ortamlara aktarılamayabileceği yönünde bazı endiĢeler dile getirilmiĢtir. Ancak, alkolün zararlı kullanımını azaltmaya yönelik pek çok müdahale pek çok farklı kültür ve ortamda uygulanmıĢtır ve bunların sonuçları genellikle tutarlı ve diğer benzer halk sağlığı alanlarında kullanılan temel kuram ve kanıtlarla uyumludur. Politika geliĢtiren ve uygulayan kiĢiler için odaklanacakları konu etkin müdahalelerin yerel bağlamlara uyumunu sağlamak üzere uyarlanması ve sonraki eylemler için geri bildirim sunmak üzere uygun izleme ve değerlendirme faaliyetlerinin gerçekleĢtirilmesidir. (g) Bilgi dağarcığını geliĢtirmek. Alkol tüketimine, alkole bağlı zarara ve politika cevaplarına iliĢkin verilerin toplanması, analizi ve yaygınlaĢtırılması sistemleri Üye Devletler, DSÖ Sekreteryası ve bazı diğer paydaĢlar tarafından geliĢtirilmiĢtir. Halen bilgi birikiminde kayda değer boĢluklar bulunmaktadır ve bu alanda daha fazla geliĢme için, özellikle düĢük ve orta gelirli ülkelerde bilgi ve birikim oluĢturma ve yaygınlaĢtırma konusuna daha fazla eğilmek gerekmektedir. DSÖ Alkol ve Sağlık Küresel Bilgi Sistemi ve entegre bölgesel bilgi sistemleri, küresel ve bölgesel düzeylerde alkolün zararlı kullanımını azaltma yönünde kaydedilen ilerlemeyi izlemek için gereken araçları sunmaktadır.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 163 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 163 163

Amaçlar ve Hedefler

7. Ulusal ve yerel çabalar üzerinde anlaĢmaya varılan politika çerçeveleri içerisinde bölgesel ve küresel eylemlerle desteklendiklerinde daha iyi sonuçlara neden olabilirler. Dolayısıyla, küresel stratejinin amacı Üye Devletlerde halk sağlığı politikalarını desteklemek ve tamamlamaktır. 8. Küresel stratejinin temelindeki vizyon bireyler, aileler ve toplumlar için sağlıkla ilgili ve sosyal sonuçların iyileĢtirilmesi, alkole bağlı hastalık ve ölüm oranlarında kayda değer düĢüĢ ve buna bağlı olarak geliĢen sosyal sonuçlardır. Küresel stratejinin alkolün zararlı kullanımını önleme ve azaltmaya yönelik yerel, bölgesel ve küresel eylemleri geliĢtireceği ve destekleyeceği düĢünümektedir. 9. Küresel strateji her düzeyde eylem için rehberlik etmek, küresel eylem için öncelik alanlarını belirlemek ve dinsel ve kültürel bağlamlar, ulusal halk sağlığı öncelikleri ile kaynak, kapasite ve becerileri gibi ulusal koĢulları dikkate alarak ulusal düzeyde uygun olan Ģekilde uygulanabilecek ve uyarlanabilecek politika seçenekleri ve önlemleri portföyü önermeyi amaçlamaktadır. 10. Stratejinin beĢ hedefi bulunmaktadır: (a) Alkolün zararlı kullanımının neden olduğu sağlıkla ilgili, sosyal ve ekonomik sorunların ağırlığı ve niteliği hakkında küresel farkındalığı arttırmak ve hükümetlerin alkolün zararlı kullanımına karĢı harekete geçmek üzere daha fazla kararlılık göstermelerini sağlamak; (b) Alkole bağlı zararın derecesi ve unsurları ve bu tür zararları azaltmak ve engellemek için etkin müdahaleler hakkında bilgi tabanını güçlendirmek; (c) Alkolün zararlı kullanımını önlemek ve alkol kullanımına bağlı rahatsızlıklar ve bunlara bağlı sağlık koĢullarını yönetmek konusunda Üye Devletlere daha fazla teknik destek vermek ve kapasitelerini geliĢtirmek; (d) Alkolün zararlı kullanımını önlemek üzere uygun ve uyumlu eylemler için gerekli ortaklıkların geliĢtirilmesi, paydaĢlar arasında daha iyi koordinasyon sağlanması ve kaynakların daha fazla seferber edilmesi; (e) Farklı düzeylerde izleme ve denetleme sistemlerinin geliĢtirilmesi ve savunuculuk, politika geliĢtirme ve değerlendirme amacıyla bilginin daha etkin yaygınlaĢtırılması ve uygulanmasının sağlanması.

164 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 164 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

11. Alkolün zararlı kullanımı ve buna bağlı halk sağlığı sorunları, bir toplumda genel alkol tüketimi düzeyi, içme tarzları ve yerel bağlamlardan etkilenmektedir. Anılan beĢ hedefi gerçekleĢtirmek için alkol tüketimi düzeyleri, kalıpları ve bağlamları ve sağlığın daha geniĢ sosyal unsurları hakkında küresel, bölgesel ve ulusal eylemler gerekmektedir. Çocuklar, ergenler, çocuk doğurma yaĢındaki kadınlar, hamile ve emziren kadınlar, yerel halklar ve diğer azınlık grupları veya düĢük sosyo-ekonomik statüye sahip gruplar gibi alkolün zararlı kullanımına iliĢkin özel risk taĢıyan içici dıĢındaki kiĢiler ve topluluklara verilen zararın azaltılmasına özel önem verilmesi gerekmektedir. Kılavuz Ġlkeler 12. Alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve azaltılması yoluyla toplumun sağlığının korunması bir halk sağlığı önceliğidir. AĢağıdaki ilkeler, bütün düzeylerde politikaların geliĢtirilmesine ve uygulanmasına rehberlik edecektir; bu ilkeler alkole bağlı zararın ve etkin müdahalelerin uygulanması için gereken eĢgüdümlü çok sektörlü eylemlerin çok boyutlu unsurlarını yansıtmaktadır. (a) Alkole bağlı zararların engellenmesi ve azaltılması için uygulanacak kamusal politika ve müdahalelerin halk sağlığı çıkarlarına uygun olarak formüle edilmesi ve açık halk sağlığı hedeflerine ve mevcut en iyi kanıtlara dayanması gerekmektedir. (b) Politikalar adil olmalı ve ulusal, dinsel ve kültürel bağlamlara hassasiyet göstermelidir. (c) Sürece dâhil olan bütün tarafların, alkolün zararlı kullanımını önleme ve azaltma amaçlı kamusal politika ve müdahalelerin uygulanmasına zarar vermeyecek Ģekilde hareket etme sorumluluğu vardır. (d) ÇatıĢan çıkarlara iliĢkin olarak halk sağlığına gereken önem verilmeli ve bu durumu destekleyen yaklaĢımlara destek verilmelidir. (e) Alkole bağlı zarar bakımından yüksek risk taĢıyan toplulukların ve baĢkalarının alkolün zararlı kullanımının etkilerine maruz kalan kiĢilerin korunması, alkolün zararlı kullanımına iliĢkin politikaların entegre bir parçası olmalıdır. (f) Alkolün zararlı kullanımından etkilenen bireylerin ve ailelerin satın alınabilir ve etkin önleme ve bakım hizmetlerine eriĢimi olmalıdır.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ

165

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 165

(g) Alkollü içecek içmemeyi seçen çocuklar, gençler ve yetiĢkinlerin alkol tüketmeme davranıĢlarının desteklenme ve alkol tüketme baskılarından korunma hakları vardır. (h) Alkole bağlı zararları önleme ve azaltmaya iliĢkin kamu politikaları ve müdahaleleri tüm alkollü içkileri ve alkol ihtiva eden maddeleri 6 kapsamalıdır. Ulusal Politikalar ve Önlemler 13. Alkolün zararlı kullanımı ülkeler tarafından nüfuslarını korumak için etkin eylemler gerçekleĢtirilirse azaltılabilir. Üye Devletlerin, alkolün zararlı kullanımını azaltma amacıyla kamusal politikalar üretme, uygulama, izleme ve değerlendirme öncelikli sorumluluğu bulunmaktadır. Bu tür politikalar için önleme ve tedavi amaçlı geniĢ bir dizi halk sağlığı odaklı stratejiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bütün ülkeler, ülkedeki kaynakların düzeyinden bağımsız olarak, alkolün zararlı kullanımını azaltmak için bir ulusal strateji ve uygun yasal çerçevelere sahip olmaktan fayda göreceklerdir. Politika seçenekleri ve ulusal koĢulların niteliğine bağlı olarak bazı politika seçenekleri kılavuz ilkeler veya gönüllü kısıtlamalar gibi kanuni olmayan çerçeveler ile uygulanabilir. Önlemlerin baĢarılı bir Ģekilde uygulanabilmesi için etkilerin ve uyumun izlenmesi ve kabul edilen kanun ve düzenlemelerle uymama halinde yaptırımların belirlenmesi ve uygulanması ile desteklenmeleri gerekir. 14. Devam eden siyasi kararlılık, etkin koordinasyon, sürdürülebilir fonlama ve altulusal yönetimlerin ve sivil toplumun sürece uygun Ģekilde dâhil olmaları baĢarı için kilit öneme sahiptir. Sağlık Bakanlıkları, ulaĢtırma idareleri ve vergilendirme makamları gibi pek çok karar alıcı kurumun alkol politikalarının oluĢturulması ve uygulanmasına dâhil olması gerekmektedir. Hükümetlerin, alkol politikaları hakkında bütünlüklü bir yaklaĢım ve alkolün zararlı kullanımı ve diğer kamusal politika hedeflerine iliĢkin politika hedefleri arasında uygun bir denge sağlamak için pek çok bakanlığın ve diğer ortakların üst düzey temsilcilerini biraraya getiren bir ulusal alkol konseyi gibi etkin ve devamlı koordinasyon mekanizmalarını kurmaları gerekmektedir. 15. Sağlık Bakanlıklarının etkin politika tasarımı ve uygulaması için gereken diğer bakanlıkları ve paydaĢları biraraya getirmek konusunda temel bir rolü

Alkol ihtiva eden maddeler, insan tüketimi dıĢındaki tüketilen alkoldür.

166 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 166 166 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

bulunmaktadır. Ayrıca, önleme ve tedavi strateji ve müdahalelerinin planlama ve sağlanmasının, yasadıĢı uyuĢturucu kullanımı, akıl hastalıkları, Ģiddet ve yaralanmalar, kardiyovasküler hastalıklar, kanser, tüberküloz ve HIV/AIDS gibi yüksek halk sağlığı önceliğine sahip diğer ilgili sağlık koĢulları ile koordineli Ģekilde yürütülmesini sağlamalıdır. 16. Ulusal eylem için kullanılabilecek politika seçenekleri ve müdahaleleri, birbirini destekleyen ve tamamlayan unsurlar olarak ele alınması gereken 10 tavsiye edilen hedef alanlarına ayrılabilir. Bu 10 alan Ģunlardır: (a) liderlik, farkındalık ve kararlılık (b) sağlık hizmetlerinin yanıtı (c) toplumun eylemleri (d) alkollü araç kullanma politikaları ve karĢı önlemleri (e) alkolün eriĢilebilirliği (f) alkollü içeceklerin pazarlanması (g) fiyatlandırma politikaları (h) alkol tüketiminin ve sarhoĢluğun olumsuz sonuçlarını azaltma (i) yasadıĢı alkol ve yasal olmayan Ģekilde üretilmiĢ alkolün 7 halk sağlığı üzerindeki etkilerini azaltma (j) izleme ve denetleme 17. Tavsiye edilen 10 hedef alanın her biri için aĢağıda sıralanan politika seçenekleri ve müdahaleler, mevcut bilimsel bilgi birikimine, varolan etkinlik ve maliyet etkinliği kanıtlarına, deneyimlere ve iyi uygulamalara dayanmaktadır. Bütün politika seçenekleri ve müdahaleler bütün Üye Devletler için uygulanabilir

Yasal olmayan Ģekilde üretilmiĢ alkol, meyve, tahıl, sebze ve benzer malzemelerin evde veya yerel olarak fermantasyonu ve damıtılmasıyla ve genellikle yerel kültürel pratik ve gelenekler kapsamına üretilmiĢ alkollü içecekler anlamına gelmektedir. Yasal olmayan Ģekilde üretilmiĢ alkollü içeceklere örnek olarak sorgum birası, palmiye Ģarabı ve Ģeker kamıĢı, tahıllar ve diğer malzemelerden üretilmiĢ cinler gösterilebilir.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 167 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 167 167

veya ilgili olmayacaktır ve bazıları mevcut kaynakların ötesinde olabilir. Dolayısıyla, önlemler, her Üye Devletin tasarrufunda, ulusal, dini ve kültürel bağlamlara, ulusal halk sağlığı önceliklerine ve mevcut kaynaklara bağlı olarak ve anayasal ilkelere ve uluslararası yasal yükümlülüklere uygun Ģekilde uygulanmalıdır. Ulusal düzeydeki politika önlemleri ve müdahaleler, alkolün zararlı kullanımını azaltmak için harcanan küresel ve bölgesel çabalar ile desteklenecek ve tamamlanacaktır. POLĠTĠKA SEÇENEKLERĠ VE MÜDAHALELER Alan 1. Liderlik, Farkındalık ve Kararlılık 18. Sürdürülebilir eylemler güçlü liderlik, sağlam farkındalık tabanı ve siyasi irade ve kararlılık gerektirmektedir. Bu kararlılıklar, ideal olarak, sürece dâhil olan farklı ortakların katkılarını ve sorumluluk dağılımını açıkça ortaya koyan, yeterli Ģekilde fonlanan, kapsamlı ve sektörler arası ulusal politikalar ile ortaya konmalıdır. Politikalar varolan kanıtlara dayandırılmalı ve açık hedef, strateji ve amaçlar ile yerel koĢullara uyarlanmalıdır. Politika belirli bir eylem planına sahip olmalı ve etkin ve sürdürülebilir uygulama ve değerlendirme mekanizmaları ile desteklenmelidir. Sivil toplumun sürece dâhil olması temel öneme sahiptir. 19. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Alkolün zararlı kullanımını azaltmak için kapsamlı ve yeterli derecede fonlanan ulusal ve alt-ulusal stratejilerin geliĢtirilmesi; (b) Ulusal politika, strateji ve planları izlemekle sorumlu uygun bir ana kurum veya kuruluĢun kurulması veya atanması; (c) Alkol stratejilerini, farklı hükümet düzeyleri arasında da dâhil olmak üzere diğer ilgili sektörlerdeki çabalarla ve diğer ilgili sağlık sektörü stratejileri ve planlarıyla koordine etmek; (d) Ülkede var olan alkole bağlı zararların tümü ve etkin önleyici tedbirlere duyulan ihtiyaç ve bunların varlığı konusunda toplumun bütün kesimlerinde bilgilere geniĢ eriĢim ve etkin eğitim ve kamusal farkındalık programların sağlanması;

168 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 168 168 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

(e) Alkol tüketiminin neden olduğu baĢkalarına ve hassas gruplara zarar konusunda, etiketlemeye neden olmayacak Ģekilde ve etkilenen gruplar veya bireylere karĢı ayrımcılığı aktif olarak önleyerek farkındalığın arttırılması. Alan 2. Sağlık Hizmetlerinin Yanıtı 20. Sağlık hizmetleri alkol kullanımına bağlı rahatsızlıklar ve alkolün neden olduğu diğer sağlık sorunlarına sahip kiĢiler arasında bireysel düzeyde zararı azaltmak bakımından temel öneme sahiptir. Sağlık hizmetleri, alkol kullanımına bağlı rahatsızlıklar ve ilgili sağlık sorunları açısından risk taĢıyan veya bunlardan etkilenen birey ve ailelere önleme ve tedavi müdahaleleri sunmalıdır. Sağlık hizmetleri ve sağlık çalıĢanlarının bir diğer önemli rolü, alkolün zararlı kullanımının halk sağlığı bakımından ve sosyal sonuçları hakkında toplumu bilgilendirmek, toplulukların alkolün zararlı kullanımını azaltma çabalarına destek vermek ve etkin toplumsal yanıtları savunmaktır. Sağlık hizmetleri, sağlık sektörünün dıĢında pek çok aktöre ulaĢmalı, bunları harekete geçirmeli ve sürece dâhil etmelidir. Sağlık hizmetlerinin yanıtı, alkolün zararlı kullanımının neden olduğu halk sağlığı sorunlarının derecesi ile orantılı olacak Ģekilde yeterli derecede güçlendirilmeli ve fonlanmalıdır. 21.

Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Etkilenen ailelerin desteklenmesi ve tedavisi, beraber ve kendine yardım faaliyetleri ve programlarına destek de dâhil olmak üzere, sağlık ve sosyal refah sistemlerinin alkol kullanımı, alkolün neden olduğu sorunlar ve eĢlik eden hastalıklar için önleme, tedavi ve bakım sunma kapasitelerinin geliĢtirilmesi; (b) Birinci basamak sağlık hizmetlerinde ve diğer ortamlarda tehlikeli ve alkolün zararlı kullanımı için tarama ve kısa müdahale giriĢimlerinin desteklenmesi; bu tür giriĢimlerin hamile kadınlar ve çocuk doğurma yaĢındaki kadınlar arasında alkolün zararlı kullanımının erken teĢhisi ve yönetimini de içermelidir; (c) Fetal Alkol Sendromu ve bir dizi ilgili rahatsızlık ile yaĢayan bireyler ve aileler için önleme, teĢhis ve müdahale kapasitesinin geliĢtirilmesi; (d) Alkol kullanımına bağlı rahatsızlıklar ve uyuĢturucu kullanımı bozuklukları, depresyon, intihar, HIV/AIDS ve tüberküloz da dahil olmak

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 169 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 169 169

üzere eĢlik eden hastalıklar için entegre ve/veya bağlantılı önleme, tedavi ve bakım stratejileri ve hizmetlerinin geliĢtirilmesi ve etkin koordinasyonu; (e) DüĢük sosyo-ekonomik statüye sahip gruplar için tedavi hizmetlerinin mevcudiyeti, eriĢilebilirliği ve satın alınabilirliğinin sağlanması; (f) Düzenli raporlama mekanizmaları ile birlikte alkole bağlı hastalık ve ölümlerin kayıt altına alınması ve izlenmesi için bir sistemin kurulması ve iĢletilmesi; (g) Kültürel açıdan duyarlı ve uygun sağlık ve sosyal hizmetlerinin sağlanması; Alan 3.Toplumun Eylemleri

22. Alkolün zararlı kullanımının topluluklar üzerindeki etkisi, yerel giriĢimlere ve yerel sorunlara bulunan çözümlere neden olabilir ve bunları güçlendirebilir. Topluluklar, alkolün zararlı kullanımını bireysel davranıĢlar yerine kolektif davranıĢları değiĢtirmek suretiyle önlemek ve azaltmak ve bu sırada kültürel, norm, inanıĢ ve değer sistemlerine karĢı saygılı olmak için etkin yaklaĢımlar kullanmak üzere yerel bilgi ve uzmanlıklarını kullanmak amacıyla hükümetler ve diğer paydaĢlar tarafından desteklenebilir ve güçlendirilebilir. 23. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Topluluk düzeyinde müdahaleler için eksiklikleri ve öncelik alanlarını belirlemek üzere hızlı değerlendirmelerin desteklenmesi; (b) Yerel düzeyde alkole bağlı zararın daha fazla tanınmasının kolaylaĢtırılması ve alkolün zararlı kullanımını ve ilgili sorunların yerel unsurları için uygun yanıtların desteklenmesi; (c) Bölgesel alkol politikalarının geliĢtirilmesini desteklemek ve düzenlemek suretiyle, yerel makamların topluluk eylemlerini teĢvik ve koordine etme kapasitelerinin ve topluluk kurumları ve sivil toplum kuruluĢlarının ortaklıklarını ve ağlarını sağlama kapasitelerinin güçlendirilmesi; (d) Etkin topluluk bazlı müdahaleler hakkında bilgi sunmak ve bunların uygulanması için topluluk düzeyinde kapasitenin geliĢtirilmesi;

170 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 170 170 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

(e) Yasal yaĢın altındaki içicilere alkol satılmasını ve bunlar tarafından alkol tüketilmesini önlemek için toplulukların seferber edilmesi ve özellikle gençler ve diğer risk grupları için alkolsüz ortamların geliĢtirilmesi ve desteklenmesi; (f) Etkilenen bireyler ve onların aileleri için topluluğun bakımı ve desteğinin sağlanması; (g) Gençler, iĢsizler ve yerli halklar gibi risk gruplarında olan topluluklar, yasadıĢı veya yasal olmayan alkollü içeceklerin üretimi ve dağıtımı gibi özel konularda ve spor karĢılaĢmaları ve kent festivalleri gibi toplumsal faaliyetler için topluluk program ve politikalarının geliĢtirilmesi veya desteklenmesi. Alan 4. Alkollü Araç Kullanma Politikaları ve KarĢı Önlemleri 24. Alkolden sarhoĢ olmak; kiĢinin yargı yeteneğini, koordinasyonunu ve diğer motor fonksiyonlarını ciddi derecede etkiler. Alkolün etkisi altında araç kullanmak, hem içiciyi hem de pek çok durumda masum tarafları etkileyen kayda değer bir halk sağlığı sorunudur. Alkollü araç kullanmayı azaltmak için güçlü kanıtlara dayanan müdahaleler bulunmaktadır. Alkollü araç kullanma ile ilgili zararı azaltmak için uygulanacak stratejiler, bireylerin alkolün etkisi altında araç kullanma olasılığını azaltmayı amaçlayan caydırıcı önlemleri ve alkolün etkisiyle meydana gelen kazalarda ortaya çıkan zararın hem olasılığını hem de ciddiyetini azaltmak üzere daha güvenli bir araç kullanma ortamı oluĢturan önlemleri içermelidir. 25. Bazı ülkelerde, alkollü yayaların dâhil olduğu trafikle ilgili yaralanmaların sayısı ciddi düzeydedir ve bu konu da müdahalelerde yüksek önceliğe sahip olmalıdır. 26. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Profesyonel sürücüler ve genç veya acemi sürücüler için daha düĢük bir limit olmak üzere, kanda alkol yoğunluğu hakkında bir üst limitin belirlenmesi ve uygulanması. (b) Ayıklık kontrol noktaları ve rastgele nefes testlerinin desteklenmesi; (c) Sürücü ehliyetlerinin idari olarak askıya alınması;

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 171 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESELSTRATEJİSİ STRATEJİSİ171 171 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL

(d) Acemi sürücüler için alkollü derecelendirilmiĢ ehliyetlendirme;

araç

kullanmaya

sıfır

toleransla

(e) Alkollü araç kullanmayı azaltmak üzere uygun olan Ģekilde ateĢleme kilidi kullanmak; (f) Zorunlu sürücü eğitimi, danıĢmanlık ve uygun olan durumlarda tedavi programları; (g) Ġçki içilen mekânların kapanmasından sonraya kadar, toplu taĢıma dâhil alternatif ulaĢım yollarının sağlanmasının teĢvik edilmesi; (h) Politikaya destek olacak Ģekilde ve genel caydırma etkisini arttırmak üzere kamusal farkındalık ve bilgilendirme kampanyalarının yürütülmesi; (i) Tatil sezonları gibi belirli durumları veya gençler gibi belirli grupları hedefleyen, dikkatlice planlanmıĢ, yüksek yoğunluklu ve iyi yürütülen kitle iletiĢim kampanyalarının düzenlenmesi; Alan 5. Alkolün EriĢilebilirliği 27. Alkolün ticari veya kamusal eriĢilebilirliğini kanunlarla, politikalarla ve programlarla düzenlemeyi amaçlayan halk sağlığı stratejileri, genel alkolün zararlı kullanımı düzeyini azaltmak için kullanılan önemli yollardır. Bu tür stratejiler hassas ve yüksek risk gruplarının alkole kolay eriĢimini önleyecek temel önlemler sunmaktadır. Alkolün ticari ve kamusal eriĢilebilirliği, alkolün sosyal eriĢilebirliği üzerinde karĢılıklı bir etkiye sahip olabilir ve dolayısıyla alkolün zararlı kullanımını destekleyen sosyal ve kültürel normları değiĢtirmeye katkıda bulunabilir. Alkolün eriĢilebilirliği üzerindeki düzenlemelerin düzeyi, sosyal, kültürel ve ekonomik bağlamlar da dâhil olmak üzere yerel koĢullar ve mevcut bağlayıcı uluslararası yükümlülüklere dayanmaktadır. Bazı düĢük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde, gayriresmi piyasalar alkol için ana kaynaktır ve satıĢ üzerindeki resmi kontrollerin yasadıĢı veya yasal olmayan Ģekilde üretilmiĢ alkole yönelik eylemlerle desteklenmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra, eriĢilebilirlik üzerindeki çok katı kısıtlamalar paralel bir yasadıĢı piyasanın ortaya çıkmasına neden olabilir. Örneğin, ebeveynler veya arkadaĢlar gibi alkolün ikincil tedarik yolları da alkolün eriĢilebilirliği hakkındaki önlemlerde dikkate alınmalıdır.

172 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 172 172 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

28. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Alkolün dağıtımı ve alkol satıĢ yerlerinin kültürel normlara uygun Ģekilde iĢletilmesi üzerinde makul kısıtlamalar getiren, aĢağıdaki muhtemel önlemler ile alkollü içeceklerin üretimi, toptan satıĢı ve sunulmasını düzenleyecek uygun bir sistemin kurulması, iĢletilmesi ve uygulatılması: (i) Perakende satıĢların ruhsatlı dükkânlar veya halk sağlığı odaklı kar amacı gütmeyen devlet tekelleri ile sınırlanması; (ii) Yerinde (on-premise) ve yeri dıĢında (off-premise) alkol satıĢ yerlerinin sayısının ve yerlerinin düzenlenmesi; (iii) Perakende satıĢların gün ve saatlerinin düzenlenmesi; (iv) Alkolün perakende satıĢ Ģekillerinin düzenlenmesi (örneğin, kredi); (v)Belirli yerlerde (örneğin okullarda veya petrol istasyonlarında satıĢ yasakları ile) veya belirli olaylar sırasında (örneğin genel seçimler, önemli spor karĢılaĢmaları veya festivaller) perakende satıĢların düzenlenmesi; (b) Alkollü içeceklerin satın alma veya tüketim yasal yaĢ sınırlarının yükseltilmesi ve alkollü içeceklerin ergenlere satılması ve ergenler tarafından tüketilmesine karĢı engelleri arttıracak diğer politikalar; (c) SarhoĢ ve yasal yaĢ sınırının altındaki kiĢilere satıĢın engellenmesi için politikaların kabul edilmesi ve satıcılar ve sunuculara yükümlülük getirecek mekanizmaların getirilmesi; (d) Kamuya açık mekânlarda veya resmi kamusal kurumların faaliyetleri ve fonksiyonları sırasında alkollü içecek tüketimi ile ilgili politikaların belirlenmesi; (e) Alkollü içeceklerin yasal olmayan veya yasadıĢı Ģekilde üretilmesi, satıĢı ve dağıtımının eriĢilebilirliği konusuna eğilmek.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESELSTRATEJİSİ STRATEJİSİ 173 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 173 173

Alan 6. Alkollü Ġçeceklerin Pazarlanması

29. Özellikle gençler ve erginlere pazarlamanın etkisini azaltma, alkolün zararlı kullanımını azaltmak açısından önemli bir konudur. Alkol, alkol markalarını spor ve kültürel faaliyetlerine bağlamak, sponsorluk ve ürün sunumu da dahil olmak üzere giderek daha fazla karmaĢık olan reklamcılık ve promosyon teknikleri ve e-posta, SMS, podcast,8 sosyal medya ve diğer iletiĢim teknikleri gibi yeni pazarlama teknikleri ile pazarlanmaktadır. Alkol pazarlama mesajlarının ulusal sınırları ve yetki alanlarının ötesine kablolu televizyon ve internet gibi kanallarla iletilmesi ve spor ve kültürel faaliyetlerinin sponsorluğu bazı ülkelerde ciddi bir kaygı kaynağı olarak ortaya çıkmaktadır. 30. Genç yetiĢkin tüketicileri, yasal yaĢ sınırının altındaki ergenleri de aynı pazarlama sürecine maruz bırakmadan, hedef almak çok zordur. Çocuk ve gençlerin cazip pazarlama tekniklerine maruz kalması ve hali hazırda düĢük alkol tüketimi veya yüksek alkollü içki içmeme düzeyleri olan düĢük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde yeni pazarların hedeflenmesi özellikle kaygı meydana getiren durumlardır. Hem alkol pazarlama tekniklerinin içeriği hem de gençlerin bu pazarlama tekniklerine maruz kalma düzeyleri çok önemli konulardır. Gençleri bu tür pazarlama tekniklerine karĢı korumak amacıyla tedbirli bir yaklaĢım göz önüne alınmalıdır. 31. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Alkolün pazarlanması hakkında, aĢağıdaki yollarla, tercihen bir hukuki temel ile düzenleyici veya beraber düzenleyici çerçevelerin kurulması ve bunların uygun olan durumlarda kendi kendini düzenleyen önlemlerle desteklenmesi: (i) Pazarlama tekniklerinin içeriği ve hacminin düzenlenmesi; (ii)Belli veya bütün medya pazarlamanın düzenlenmesi;

ortamlarında

doğrudan

veya

dolaylı

(iii) Alkollü içkileri tanıtan sponsorluk faaliyetlerinin düzenlenmesi;

Podcast, dijital medya dosyalarının taĢınabilir medya oynatıcılarda veya bilgisayarlarda oynatılmak üzere internet üzerinden beslemeler (akıĢlar) yoluyla dağıtılma tekniğidir.

174 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 174 174 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

(iv)Gençleri hedefleyen faaliyetlerle bağlantılı tanıtımların kısıtlanması veya yasaklanması; (v) Sosyal medya gibi yeni alkol pazarlama teknikleri Ģekillerinin düzenlenmesi; (b) Alkollü ürünlerin pazarlanmasının denetlenmesi için kamu kurumları veya bağımsız kuruluĢlar tarafından etkin sistemlerin kurulması; (c) Pazarlama kısıtlamalarının sistemlerinin kurulması;

ihlalleri

için

etkin

idari

caydırma

Alan 7. Fiyatlandırma Politikaları 32. Ağır içiciler ve gençler dâhil olmak üzere tüketiciler içeceklerin fiyatındaki değiĢikliklere karĢı duyarlıdırlar. Fiyatlandırma politikaları, yasal yaĢ sınırı altındaki kiĢilerin içki içmesini azaltmak, çok yüksek miktarda içki içmeyi ve/veya ağır içicilik dönemlerini engellemek ve tüketicilerin tercihlerini etkilemek için kullanılabilir. Alkollü içeceklerin fiyatını arttırmak alkolün zararlı kullanımını azaltmak yönünde en etkili müdahalelerden biridir. Fiyatla ilgili politikaların alkolün zararlı kullanımını azaltma konusundaki baĢarısı açısından temel bir faktör etkili ve etkin bir vergilendirme ile yeterli vergi toplama ve uygulatma ile beraber uygulanmasıdır. 33. Tüketici tercih ve seçimleri, gelirdeki değiĢiklikler, ülkede veya komĢu ülkelerde alternatif alkol kaynakları ve diğer alkol politikası önlemlerin varlığı veya yokluğu gibi faktörler bu politika seçeneğinin etkinliğini etkileyebilir. Farklı içeceklere talep değiĢik Ģekillerde etkilenebilir. Vergi artıĢları, tüketiciye arz fiyatını nasıl etkilediklerine bağlı olarak satıĢlar üzerinde farklı etkilere sahip olabilir. Alkol için kayda değer bir yasadıĢı piyasanın varlığı pek çok ülkede vergilendirme bakımından politika değerlendirmelerini karmaĢıklaĢtırmaktadır. Bu tür durumlarda, vergi değiĢiklikleri, yasadıĢı ve yasal olmayan piyasaları etkin devlet kontrolüne almak çabaları ile birlikte planlanmalıdır. Vergi artıĢları, tüketici grupları ve ekonomik iĢletmeler tarafından direniĢ ile karĢılanabilir ve vergilendirme politikası bu tür tepkilere karĢı bilgilendirme ve farkındalık yaratma önlemlerinin desteğinden faydalanacaktır.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 175 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 175 175

34. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir:

(a) Ġçecekteki alkol miktarına uygun olarak ve dikkate alarak belirli alkol vergilendirme sistemi ile beraber etkin bir uygulatma sisteminin kurulması; (b) Enflasyon ve gelir düzeyi ile bağlantılı olarak fiyatların düzenli olarak gözden geçirilmesi; (c) Fiyat promosyonları, indirimli satıĢlar, maliyetin altında satıĢlar ve sınırsız içme için taban fiyatlar veya diğer satıĢ hacmi türlerinin yasaklanması veya kısıtlanması; (d) Uygun olan durumlarda alkol için asgari fiyatların belirlenmesi; (e) Alkollü olmayan içeceklere fiyat teĢviklerinin sağlanması; (f) Alkol alanındaki ekonomik iĢletmelere sübvansiyonun azaltılması veya durdurulması. Alan 8. Alkol tüketiminin ve sarhoĢluğun olumsuz sonuçlarını azaltma 35. Bu hedef alanı, altta yatan alkol tüketimini etkilemeye gerek olmadan doğrudan sarhoĢluğun ve alkol tüketiminin neden olduğu zarara odaklanan politika seçenekleri ve müdahalelerini içermektedir. Bu yaklaĢım genellikle zarar azaltma yaklaĢımı olarak anılır. Mevcut kanıtlar ve iyi örnekler zarar azaltma müdahalelerinin, alkolün zararlı kullanımını önleme veya azaltma amaçlı daha geniĢ stratejiler ile birlikte kullanılması gereğine iĢaret etmektedir. Bu zarar azaltma yaklaĢımlarını içme ortamını yönetme veya tüketicileri bilgilendirme konularında uygularken, içki tüketimini destekleme veya tanıtma algısına yol açılmamalıdır. 36. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Alkolün plastik veya kırılmaz cam kaplarda sunulması da dâhil olmak üzere Ģiddet ve rahatsız edici davranıĢları asgari düzeye indirmek için içme ortamlarının düzenlenmesi ve alkolle ilgili konuların geniĢ çaplı toplumsal olaylarda yönetilmesi;

ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 176176 ALKOL KONTROLÜ 176 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

(b) SarhoĢluğa neden olacak derecede alkol sunmaya karĢı kanunların ve alkolün sunulması sonucunda ortaya çıkan sarhoĢluğun neden olduğu zararın sonuçları için yasal yükümlülüklerin uygulanması; (c) Tesislerde alkollü içeceklerin sorumlu Ģekilde sunulmasına iliĢkin yönetim politikalarının geliĢtirilmesi ve ilgili sektörlerdeki personelin sarhoĢ ve agresif içicilerin önlenmesi, belirlenmesi ve daha iyi idare edilmesi bakımından eğitilmesi; (d) Farklı içecek kategorilerinin içindeki alkol derecesinin azaltılması; (e) Çok sarhoĢ kiĢiler için gerekli bakım veya sığınma hizmetlerinin sağlanması; (f) Alkole bağlı zarar hakkında tüketicilere bilgi sunulması ve alkollü içeceklerin bu konuda bilgi içerecek Ģekilde etiketlenmesi. Alan 9. YasadıĢı Alkol ve Yasal Olmayan ġekilde ÜretilmiĢ Alkolün Halk Sağlığı Üzerindeki Etkilerini Azaltma 37. YasadıĢı veya yasal olmayan Ģekilde üretilmiĢ alkol tüketiminin, daha yüksek düzeyde etanol içeriği ve metanol gibi toksik maddelerle olası bulaĢması nedeniyle ilave olumsuz tıbbi sonuçları olabilir. Bunlar ayrıca, devletlerin yasal olarak üretilmiĢ alkolü vergilendirme ve kontrol etme kapasitesine de zarar verebilir. Bu ilave olumsuz etkileri azaltmak için, yasadıĢı ve/veya yasal olmayan alkol tüketiminin ve neden olduğu zararın yaygınlığına uygun olarak adımlar atılmalıdır. Uygun ulusal, bölgesel ve uluslararası önlemlerin planlanması ve uygulanması için yüksek düzeyde bilimsel, teknik ve kurumsal kapasitenin iĢler halde olması gerekmektedir. YasadıĢı veya yasal olmayan alkolün içeriği ve üretimi hakkında geniĢ pazar bilgisi ve anlayıĢ, uygun hukuki çerçeve ve aktif uygulatma önlemleri ile birlikte büyük öneme sahiptir. Bu tür müdahaleler, alkolün zararlı kullanımını azaltmak için kullanılan diğer müdahaleleri ortadan kaldırmak yerine bunları desteklemelidir. 38. Yasal olmayan alkolün üretimi ve satıĢı pek çok kültürde yerleĢmiĢtir ve genellikle gayriresmi olarak kontrol edilmektedir. Dolayısıyla yasadıĢı alkol ile yasal olmayan Ģekilde üretilmiĢ alkol için kontrol önlemleri farklı olabilir ve bunlar farkındalık oluĢturma ve toplumsal kaynakları harekete geçirme faaliyetleri ile desteklenmelidir. Alternatif gelir kaynaklarını açığa çıkarma çabaları da önemlidir.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 177 177 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 177

39. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Alkollü içeceklerin üretimi ve dağıtımına iliĢkin iyi kalite kontrolü;

(b) Yasal olmayan Ģekilde üretilmiĢ alkolün satıĢının düzenlenmesi ve vergilendirme sistemine dâhil edilmesi; (c) Vergi pulları (bandrol) da dahil olmak üzere etkin bir kontrol ve uygulatma sistemi; (d) YasadıĢı alkol için takip ve izleme sistemlerinin geliĢtirilmesi veya güçlendirilmesi; (e) Ulusal ve uluslararası düzeylerdeki makamlar arasında yasadıĢı alkolle mücadele hakkında gerekli iĢbirliğinin ve ilgili bilgilerin değiĢiminin sağlanması; (f) Yasal olmayan veya yasadıĢı alkol hakkında bulaĢık maddeler ve diğer sağlık tehditleri üzerine ilgili kamusal uyarıların yapılması. Alan 10. Ġzleme ve Denetleme 40. Ġzleme ve denetlemeden elde edilen veriler diğer dokuz politika seçeneğinin baĢarısı ve uygun Ģekilde uygulanması için gereken tabanı oluĢturmaktadır. Alkole bağlı zararların derecesi ve kalıplarını izlemek, savunuculuğu güçlendirmek, politikaları oluĢturmak ve müdahalelerin etkisini değerlendirmek için yerel, ulusal ve uluslararası izleme ve değerlendirme gereklidir. Ġzleme ayrıca hizmetlere eriĢen kiĢilerin profilini çıkarabilmeli ve en çok etkilenen kiĢilerin neden önleme ve tedavi hizmetlerine eriĢmediğini belirleyebilmelidir. Diğer sektörlerde veriler bulunabilir ve kapsamlı izleme ve değerlendirme yapabilmek için gerekli potansiyel olarak geniĢ çaplı bilgileri toplamak için iyi koordinasyon, bilgi değiĢimi ve danıĢma sistemleri gereklidir. 41. DSÖ’nün küresel ve bölgesel bilgi sistemleri ile uyumlu göstergeler, tanımlar ve veri toplama prosedürleri kullanan sürdürülebilir ulusal bilgi sistemlerinin geliĢtirilmesi, alkolün zararlı kullanımını azaltmak için ulusal çabaların etkin değerlendirmesi ve bölgesel, alt-bölgesel ve küresel düzeylerdeki kalıpları izlemek için önemli bir taban sunmaktadır. Sistematik ve sürekli veri toplama, derleme ve analizi, bilgilerin zamanında yaygınlaĢtırılması ve politika yapıcılara ve diğer paydaĢlara geri bildirim, alkolün zararlı kullanımını

178 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 178 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 178

azaltmayı amaçlayan bütün politika ve müdahalelerin uygulanmasının entegre bir parçası olmalıdır. Alkolün zararlı kullanımı hakkında bilgilerin toplanması, analizi ve yaygınlaĢtırılması kaynak-yoğun faaliyetlerdir. 42. Bu alan için, politika seçenekleri ve müdahaleler aĢağıdakileri içermektedir: (a) Alkol tüketimi ve alkole bağlı zarar hakkında periyodik ulusal anketler ve bilginin değiĢimi ve yayılması planı da dâhil olmak üzere izleme ve değerlendirme faaliyetleri için etkin çerçevelerin kurulması; (b) Varolan verilerin toplanması, derlenmesi, analizi ve yaygınlaĢtırılmasından sorumlu bir kurum veya diğer örgütsel makamın kurulması veya atanması; (c) Alkolün zararlı kullanımı hakkında bir dizi ortak göstergenin ve bu kullanımı engellemek ve azaltmak için politika yanıtları ve müdahalelerinin belirlenmesi ve takibi; (d) Uluslararası düzeyde üzerinde anlaĢmaya varılmıĢ göstergelere dayanarak ülke düzeyinde bilgi havuzunun oluĢturulması ve üzerinde anlaĢmaya varılan formatta bilgilerin DSÖ ve diğer ilgili uluslararası organizasyonlara raporlanması; (e) Alkolün zararlı kullanımını azaltmak için kullanılan politika önlemleri, müdahaleler ve programların etkisini belirleyebilmek için toplanan veri ile değerlendirme mekanizmalarının geliĢtirilmesi. KÜRESEL EYLEM: TEMEL ROLLER VE BĠLEġENLER 43. Sorunun boyutu ve karmaĢıklığı göz önüne alındığında, Üye Devletlerin ulusal düzeyde karĢılaĢtıkları zorluklar hakkında desteklenebilmesi için uyumlu küresel çabaların iĢler halde olması gerekmektedir. Uluslararası koordinasyon ve iĢbirliği ihtiyaç duyulan sinerjileri yaratır ve Üye Devletlere kanıta dayanan önlemleri uygulamaları için daha fazla avantaj sunar. 44. DSÖ, BirleĢmiĢ Milletler sistemindeki diğer organizasyonlar ve diğer uluslararası ortaklarla birlikte Ģunları sağlayacaktır: (a) Liderlik etmek; (b) Savunuculuğun güçlendirilmesi;

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 179 ALKOLÜNZARARLI ZARARLIKULLANIMINI KULLANIMINIAZALTMA AZALTMAKÜRESEL KÜRESELSTRATEJİSİ STRATEJİSİ 179 179 ALKOLÜN

(c) Üye Devletlerle iĢbirliği içinde kanıt bazlı politika seçeneklerinin oluĢturulması; (d) Ülkeler arasında iĢbirliği ve deneyim paylaĢımının desteklenmesi; (e) Ortaklık ve kaynakların harekete geçirilmesinin desteklenmesi; (f) Alkole bağlı zararın izlenmesinin ve ülkelerin bu konuyu ele alma konusunda elde ettikleri ilerlemenin koordine edilmesi. 45. DSÖ ve diğer uluslararası ortakların küresel stratejinin uygulanmasını desteklemek amaçlı eylemleri görev tanımlarına uygun olarak yürütülecektir. Uluslararası sivil toplum kuruluĢları, profesyonel dernekler, araĢtırma kuruluĢları ve alkol alanındaki ekonomik iĢletmelerin tamamının aĢağıda açıklandığı Ģekilde küresel eylemi desteklemek hakkında önemli rolleri bulunmaktadır. (a) ILO, UNICEF, DTÖ, UNDP, UNFPA, UNAIDS, BM UyuĢturucu ve Suç Ofisi Dünya Bankası grubu gibi BirleĢmiĢ Milletler sistemi ve hükümetler arası organizasyonlar içindeki ana ortaklar, özellikle düĢük ve orta gelirli ülkelerde alkolün zararlı kullanımını önlemek ve azaltmak için iĢbirliği ve birlikte çalıĢmayı arttırmaya davet edilecektir. (b) Sivil toplumun bireyler, aileler ve topluluklar üzerinde alkolün zararlı kullanımının etkisi hakkında uyarıda bulunmak ve alkole bağlı zararın azaltılmasında ilave kararlılık ve kaynak sunmak konusunda önemli bir rolü bulunmaktadır. Sivil toplum örgütleri, küresel stratejinin uygulanmasını desteklemek için özellikle geniĢ ağlar ve eylem grupları kurmaları için teĢvik edilmektedir. (c) AraĢtırma kurumları ve profesyonel dernekler, eylem için ilave kanıtlar ortaya koymakta ve bunları sağlık çalıĢanlarına ve topluma yaygınlaĢtırmakta temel bir rol oynamaktadır. DSÖ ile iĢbirliği yapan merkezlerin küresel stratejinin uygulanmasını ve değerlendirilmesi desteklemek konusunda önemli bir rolü bulunmaktadır. (d) Alkol üretimi ve ticareti alanındaki ekonomik iĢletmeler, alkollü içeceklerin geliĢtiricileri, üreticileri, dağıtıcıları, pazarlayıcıları ve satıcıları rolleriyle önemli aktörlerdir. Yukarıda belirtilen temel rolleri içerisinde alkolün

180 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 180 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

zararlı kullanımını önleme ve azaltma konusunda, kendini düzenleyen eylem ve giriĢimler de dâhil olmak üzere etkin yolları dikkate alma konusunda özellikle teĢvik edilmektedirler. Ayrıca, alkollü içeceklerin satıĢı ve tüketimi konusunda verileri eriĢilebilir kılarak da katkıda bulunabilirler. (e) Medya, hem haber ve bilgilerin taĢıyıcısı olarak hem de ticari iletiĢim kanalı olarak giderek daha önemli hale gelen bir rol oynamaktadır ve küresel stratejinin niyet ve faaliyetlerini desteklemesi için teĢvik edilecektir. Halk Sağlığı Savunuculuğu ve Ortaklık 46.

Alkolün zararlı kullanımını dünya çapında azaltabilmek için hükümetlerin ve bütün düzeylerdeki bütün ilgili tarafların daha fazla kararlılık ve daha fazla becerileri bakımından uluslararası halk sağlığı savunculuğu ve ortaklıkları gereklidir.

47. DSÖ alkolün zararlı kullanımının sebep olduğu halk sağlığı sorunları ve hayat kurtarmak ve acıları azaltmak için alkolün zararlı kullanımını önlemek ve azaltmak için atılabilecek adımlar hakkında farkındalığı arttırmak konusunda kararlıdır. DSÖ, ilgili tarafların alkolün zararlı kullanımını azaltmaya katkıda bulunabilmelerini sağlamak için diğer uluslararası hükümetlerarası organizasyonlar ve uygun olan durumlarda temel paydaĢları temsil eden uluslararası kurumlar ile iĢbirliği yapacaktır. 48. Sekreterya aĢağıdakileri sağlayarak Üye Devletlere destek olacaktır: (a) Alkolün zararlı kullanımının neden olduğu halk sağlığı sorunlarının derecesi hakkında farkındalığın arttırılması ve bu tür sorunları önlemek ve azaltmak için bütün düzeylerde uygun eylemlerin savunulması; (b) Bölgesel ve küresel düzeylerde sağlık ve diğer sektörler arasındaki politika bütünlüğünü desteklemek amacıyla ilgili uluslararası ve hükümetlerarası organizasyonların gündemlerinde alkolün zararlı kullanımına eğilme yönünde gerekli ilginin gösterilmesini savunmak; (c) Bütün ilgili tarafların gerekli sinerji ve uyumlu eylemlerini sağlamak üzere uluslararası koordinasyon, iĢbirliği, ortaklık ve bilgi paylaĢımının desteklenmesi ve kolaylaĢtırılması; (d)Alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve azaltılması hakkında temel mesajların tutarlılığın, bilimsel geçerliliğinin ve açıklığının sağlanması;

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ

181

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 181

(e) Ülkeler arasında iĢbirliği ve deneyim paylaĢımının desteklenmesi; (f) Belirli ve benzer sorunlarla (örneğin, yerli halklar veya diğer azınlık grupları ile ilgili veya gençler arasında alkol kullanma kültürlerinin değiĢtirilmesi hakkında belirli sorunlar) baĢa çıkabilmek için uluslararası iĢbirliğinin kolaylaĢtırılması; (g) Uluslararası, bölgesel ve ikili ticaret müzakerelerine dâhil olan tarafların, ulusal ve alt-ulusal hükümetlerin alkol dağıtımı, satıĢı ve pazarlamasını düzenleme ve kontrol etme ve dolayısıyla alkolle bağlantılı sağlıkla ilgili ve sosyal maliyetleri yönetme ihtiyaç ve becerilerine gerekli özenin gösterilmesini savunmak; (h) DSÖ Sekreteryasının sivil toplum örgütleri ve diğer sivil toplum grupları ile çalıĢma konusunda, bazı sivil toplum örgütlerinin sahip olabileceği çıkar çatıĢmalarını da dikkate alan süreçlerin iĢlerliğinin sağlanması; (i) Özel sektörle, alkolün zararlı kullanımının azaltılmasına nasıl en iyi Ģekilde katkıda bulunabilecekleri konusunda diyaloğun sürdürülmesi. Ġlgili ticari çıkarlar ve bunların halk sağlığı hedefleriyle muhtemel çatıĢmaları konusuna gerekli ilgi gösterilecektir. Teknik Destek ve Kapasite GeliĢtirme 49. Pekçok Üye Devletin, gerekli politika ve hukuk çerçevelerini ve uygulama mekanizmalarını oluĢturmak, uygulatmak ve sürdürmek için daha fazla kapasite ve beceriye ihtiyacı vardır. Küresel eylem, özellikle düĢük veya orta gelir düzeyindeki ülkelere odaklanarak, sürdürülebilir mekanizmaların geliĢtirilmesi ve teknik destek ve kapasite geliĢtirme için gerekli normatif rehberliğin ve teknik araçların sunulmasıyla ulusal eylemleri destekleyecektir. Bu tür eylemler ulusal bağlamlar, ihtiyaçlar ve önceliklere uygun olmalıdır. Daha yüksek veya artan alkole bağlı yükün bulunduğu ülkelerde etkin politika yanıtları için gerekli altyapının geliĢtirilmesi, daha geniĢ halk sağlığı ve geliĢme hedeflerine ulaĢmak için önemli ön koĢullardan biridir. 50. DSÖ, alkolün zararlı kullanımının neden olduğu halk sağlığı sorunlarına yanıt verebilmek için kurumsal kapasitenin geliĢtirilmesine teknik rehberlik ve destek verebilmek amacıyla bölgesel ve küresel düzeydeki diğer ilgili aktörlerle

182ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 182 KONTROLÜ 182 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

iĢbirliği yapmaya kararlıdır. DSÖ özellikle düĢük ve orta gelir düzeyine sahip ülkelere destek ve kapasite geliĢtirme konularına odaklanacaktır. 51. Sekreterya aĢağıdakileri sunmak yoluyla Üye Devletlere destek olacaktır: (a) Alkole bağlı sorunlar hakkında sağlık hizmetleri yanıtları konusunda iyi modellerin belgelenmesi ve yaygınlaĢtırılması; (b) Alkole bağlı sorunlar hakkında farklı sektörlerde en iyi uygulamaların ve yanıt modellerinin belgelenmesi ve yaygınlaĢtırılması; (c) Alkole bağlı zararı önlemek ve azaltmak için etkili modeller tasarlayabilmek üzere halk sağlığı uzmanlığı ile karayolu güvenliği, vergilendirme ve adalet gibi alanlardaki uzmanlığa dayanmak; (d) Farklı ortamlarda etkin ve maliyet-etkin önleme ve tedavi müdahaleleri hakkında normatif rehberlik sunmak; (e) En iyi uygulamaların paylaĢılmasına destek olmak ve kapasite geliĢimini kolaylaĢtırmak için küresel, bölgesel ve ülkeler arası ağları geliĢtirmek ve güçlendirmek; (f) Uluslararası ticaretin ve ticaret anlaĢmalarının sağlık üzerindeki etkilerini anlamak için kapasite geliĢtirme çabalarında Üye Devletlerin destek taleplerine cevap vermek. Bilgi Üretimi ve YaygınlaĢtırılması 52. Küresel eylem için önemli alanlar, alkol tüketimi, alkole bağlı zarar ve toplumun tepkisinin kalıplarını izlemek, bu bilgiyi analiz etmek ve zamanında yaygınlaĢtırılmasını kolaylaĢtırmaktır. Alkolün zararlı kullanımının derecesi ve önleyici ve tedavi edici müdahalelerin etkinliği ve maliyet etkinliği hakkında mevcut bilgi ve özellikle alkol kullanımı ve alkole bağlı zararın epidemiyolojisi, alkolün zararlı kullanımının ekonomik ve sosyal geliĢim üzerindeki etkisi ve düĢük ve orta gelirli ülkelerde bulaĢıcı hastalıkların yayılması hakkında bilgilerin küresel düzeyde daha da geliĢtirilmesi ve sistematik olarak geniĢletilmesi gerekmektedir. 53. Alkol ve Sağlık Hakkında Küresel Bilgi Sistemi ve bölgesel bileĢenleri, alkol tüketimi, alkole bağlı sağlıkla ilgili ve sosyal sonuçlar ve her düzeyde politika

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 183 183 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 183

yanıtlarının düzey ve kalıpları hakkındaki verilerin dinamik olarak sunulması için DSÖ tarafından geliĢtirilmiĢtir. Alkol ve sağlık hakkında küresel ve bölgesel verilerin geliĢtirilmesi ulusal izleme sistemlerinin geliĢtirilmesi, belirlenen odak noktaları tarafından verilerin düzenli olarak DSÖ’ye raporlanması ve ilgili denetleme faaliyetlerinin güçlendirilmesini gerektirmektedir. 54. DSÖ, alkol ve sağlık hakkında uluslararası araĢtırma gündemini Ģekillendirmek, araĢtırmalar için kapasite oluĢturmak ve politika ve program geliĢtirmeye veri sunmak üzere veri ortaya çıkarma ve yaygınlaĢtırma amacıyla uluslararası araĢtırma ağ ve projelerini tanıtmak ve desteklemek için ilgili ortaklarla çalıĢmaya kararlıdır. 55. Sekreterya aĢağıdakileri sunmak yoluyla Üye Devletlere destek olacaktır: (a) Etkin tedavi hizmetleri hakkında bilgilerin değiĢtirilmesini desteklemek ve kolaylaĢtırmak da dâhil, alkolün zararlı kullanımını azaltma amaçlı etkin ve maliyet-etkin müdahaleler hakkında bilgiler için uluslararası bir takas merkezinin sunulması; (b) Alkol ve Sağlık Küresel Bilgi Sistemi ve alkole bağlı hastalık yükü hakkında karĢılaĢtırmalı risk değerlendirmelerinin güçlendirilmesi; (c) Küresel, bölgesel ve ulusal düzeylerde veri toplama, derleme, analiz ve yaygınlaĢtırmayı kolaylaĢtırabilmek için, karĢılaĢtırılabilir veriler ve üzerinde anlaĢmaya varılan gösterge ve tanımlara dayanarak, uygun veri toplama mekanizmalarının geliĢtirilmesi veya değiĢtirilmesi; (d) Bilgi üretimi ve paylaĢımı konularına odaklanarak, ulusal çabaları desteklemek ve tamamlamak için bölgesel ve küresel ağların kurulmasını kolaylaĢtırmak; (e) Alkolün zararlı kullanımının çeĢitli boyutları hakkında araĢtırmaları desteklemek üzere uluslararası bilimadamları ve sağlık uzmanları ağları ile iĢbirliğine devam etmek; (f) Farklı kültürel ve geliĢimsel bağlamlarda uygulanan farklı politika önlemleri hakkında karĢılaĢtırmalı etkinlik çalıĢmalarını kolaylaĢtırmak;

184184 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 184 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

(g) Alkolün zararlı kullanımı ve sosyal ve sağlıkla ilgili adaletsizlikler arasındaki iliĢki hakında etkin müdahele ve araĢtırmaları geniĢletmek üzere operasyonel araĢtırmaları kolaylaĢtırmak. Kaynakların Harekete Geçirilmesi 56. Alkole bağlı hastalıklar ve sosyal yükün derecesi alkolün zararlı kullanımını azaltmak için bütün düzeylerde var olan kaynaklarla ciddi derecede orantısızdır. Küresel geliĢim giriĢimlerinin, düĢük ve orta gelirli ülkelerin, alkolün zararlı kullanımını önleme ve sağlık sistemleri dâhil olmak üzere uygun altyapıları geliĢtirmek üzere ulusal politika ve planları kurmak ve güçlendirmek için mali yardım ve uzmanlık ile teknik desteğe ihtiyacı olduğunu hesaba katması gerekmektedir. GeliĢim kurumları, alkole bağlı hastalık yükünün yüksek olduğu düĢük ve orta gelirli ülkelerde alkolün zararlı kullanımının azaltılmasını bir öncelik alanı olarak değerlendirebilirler. Resmi geliĢim yardımı düĢük ve orta gelir düzeyine sahip ülkelerde bu alanda sürdürülebilir kurumsal kapasitenin ve geliĢmekte olan ülkeler arasında iĢbirliği mekanizmalarının kurulması yönünde olanaklar sunmaktadır. 57. DSÖ belirlenen öncelik alanlarında alkolün zararlı kullanımını azaltma amaçlı küresel ve ulusal eylemleri desteklemek için mevcut kaynakların harekete geçirilmesi ve birleĢtirilmesi konusunda kararlıdır. 58. Sekreterya aĢağıdakileri sunmak yoluyla Üye Devletlere destek olacaktır: (a) Alkolün zararlı kullanımı azaltmak üzere finans politika ve müdahalelerinde deneyim ve iyi uygulamaların paylaĢımının desteklenmesi; (b) Küresel stratejinin uygulanması için yeterli fonun sağlanması hakkında yeni veya yaratıcı yol ve araçların araĢtırılması; (c) DüĢük ve orta gelir düzeyine sahip ülkeleri alkolün zararlı kullanımını azaltma çabalarında desteklemek için gerekli kaynakların harekete geçirilmesi amacıyla uluslararası ortaklar, hükümetlerarası ortaklar ve bağıĢçılar ile iĢbirliğinin sağlanması; STRATEJĠNĠN UYGULANMASI 59. Stratejinin baĢarılı bir Ģekilde uygulanması, Üye Devletlerin uyumlu eylemleri, etkin küresel yönetiĢim ve bütün ilgili paydaĢların uygun Ģekilde sürece dâhil

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 185 185 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 185

olmasını gerektirmektedir. Stratejide sayılan bütün eylemler, beĢ hedefe ulaĢılmasını desteklemek için önerilmiĢtir. Bu hususta, belirli ve zamana bağlı eylemler, hedefler, mihenk taĢları ve izleme mekanizmaları olan ayrıntılı bir eylem planının geliĢtirilmesine özen gösterilmelidir.

60. Sekreterya alkole bağlı zarar hakkında küresel yük üzerine düzenli rapor düzenleyecek, kanıta dayalı tavsiyelerde bulunacak ve alkolün zararlı kullanımını önleme ve azaltma konusunda bütün düzeylerde eylemleri savunacaktır. Ayrıca, alkolün zararlı kullanımını azaltma amaçlı eylemlerin uygun öncelik ve kaynaklara kavuĢmasını sağlamak için diğer hükümetlerarası organizasyonlar ve uygun olan durumlarda temel paydaĢları temsil eden uluslararası kurumlar ile iĢbirliği yapacaktır. Diğer stratejiler, plan ve programlar ile bağlantılar ve arabağlar 61. Bu küresel strateji, DSÖ Avrupa Bölgesinde Alkol Politikası Çerçevesi (EUR/RC55/R1 sayılı karar), Batı Pasifik Bölgesinde alkole bağlı zararın azaltılması bölgesel stratejisi (WPR/RC57.R5 sayılı karar), Alkol tüketimi kontrolü - Güneydoğu Asya Bölgesinde politika seçenekleri (SEA/RC59/R8 sayılı karar), Doğu Akdeniz Bölgesinde alkol tüketimine bağlı halk sağlığı sorunları (EM/RC53/R.5) ve Afrika Bölgesinde alkolün zararlı kullanımını azaltma eylemleri (AFR/RC58/3 sayılı belge) gibi bölgesel giriĢimler üzerine dayanmaktadır. 62.

Alkolün zararlı kullanımı, salgın olmayan hastalıkların önlenmesi ve kontrolü için küresel stratejinin eylem planında belirtilen dört ana risk faktöründen biridir (WHA61.14 sayılı karar). Alkol stratejisi, bulaĢıcı olmayan hastalıklar ve özellikle diyet, fiziksel aktivite ve sağlık (WHA57.17 sayılı karar), tütün kontrolü (WHA56.1 sayılı karar), sağlığın desteklenmesi ve sağlıklı hayat tarzı (WHA57.16 sayılı karar) ve kanserin önlenmesi ve kontrolü (WHA58.22 sayılı karar) küresel stratejisi aracılığıyla hastalığa özel programlar için diğer risk faktörlerine dayanmaktadır ve onlarla bağlantılıdır.

63. Strateji ayrıca intihar önleme ve diğer madde kullanımı bozukluklarının yönetimi ile Ģiddet ve sağlık (WHA56.24 sayılı karar), karayolu güvenliği ve sağlık (WHA57.10 sayılı karar), çocuk ve ergen sağlığı ve geliĢimi (WHA56.21 sayılı karar) ve üreme sağlığı (WHA57.12 sayılı karar) hakkında program faaliyetleri de dâhil olmak üzere, DSÖ’nün diğer ilgili faaliyetleri ve özellikle Akıl Sağlığı Eksiklik Eylem Programı ile bağlantı kurmakta ve uyum sağlamaktadır.

186

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

186 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 186

64. Ortaya çıkan kanıtlar uyarınca, alkol ve bazı bulaĢıcı hastalıklar ve alkol içme ve geliĢim arasındaki bağlantılara giderek daha fazla önem verilmektedir. Strateji ayrıca DSÖ’nün HIV/AIDS ve tüberküloz hakkında mevcut programları ve sağlığın sosyal unsurları hakkındaki eylemlerle sağlık adaletsizliklerini azaltma (WHA62.14 sayılı karar) ve BirleĢmiĢ Milletler Milenyum Deklarasyonunda açıklanan hedefler dâhil sağlık ile ilgili geliĢme hedeflerini yakalama (WHA58.30 sayılı karar) çabaları ile bağlantılıdır. 65. Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisinin uygulanması, DSÖ bölgesel ofislerine özel politikaları oluĢturma, gözden geçirme ve uygulama ve ülke ofisleri ile birlikte Üye Devletlere teknik destek sunma bakımından destekleyici bir çerçeve sunmaktadır. Alkolün zararlı kullanımı ile ilgili bütün eylemlerin bu stratejiye uygun olmasını sağlamak için Sekreterya içinde koordinasyonun sağlanmasına özel önem verilecektir. Ġlerlemenin Ġzlenmesi ve Raporlama Mekanizmaları 66. Ġlerlemeyi izlemek için, strateji farklı düzeylerde değerlendirme, raporlama ve yeniden programlama için uygun mekanizmaların bulunmasını gerektirmektedir. Stratejinin hedeflerine ulaĢılıp ulaĢılamadığını değerlendirmek için etki odaklı perspektifi bulunan bir çerçeve gerekmektedir. 67. DSÖ’nün Alkol ve Sağlık Küresel Anketi ve Alkol ve Sağlık Küresel Bilgi Sistemi raporlama ve izleme mekanizmalarının önemli parçaları olacaktır. Alkol ve Sağlık Küresel Bilgi Sisteminin veri toplama araçları, ulusal düzeyde stratejinin uygulanmasının süreç ve sonuçlarının ilgili raporlarını içerebilmesi için uyarlanacaktır. 68.

Ulusal muhatapların küresel ve bölgesel ağlarının düzenli toplantıları, küresel stratejinin farklı düzeylerde uygulanmasının teknik tartıĢması için bir mekanizma sunmaktadır. Sürecin kayıt alınmasına ilaveten, bu toplantılar öncelik alanları ve uygulama ile ilgili konular hakkında ayrıntılı tartıĢmalar içerebilir.

69. Küresel stratejinin uygulanması hakkında Üye Devletlere raporlama DSÖ bölgesel komiteler ve Sağlık Asamblesine verilecek düzenli raporlar ile sağlanacaktır. Uygulama ve ilerleme hakkında bilgi bölgesel ve uluslararası forumlarda ve uygun hükümetlerarası toplantılarda da sunulmalıdır.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ

187

ALKOLÜN ZARARLI ZARARLI KULLANIMINI KULLANIMINI AZALTMA AZALTMA KÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ STRATEJİSİ 187 187 ALKOLÜN

WHA63.13 ALTMIġ ÜÇÜNCÜ DÜNYA SAĞLIK ASAMBLESĠNĠN KARARI (MAYIS 2010) ALKOLÜN ZARARLI TÜKETĠMĠNĠ AZALTMA KÜRESEL STRATEJĠSĠ AltmıĢ-üçüncü Dünya Sağlık Asamblesi, Alkolün zararlı kullanımını azaltma strateji raporu 9 ve içinde ekli taslak küresel stratejiyi dikkate alarak; Alkolün zararlı kullanımından kaynaklanan halk sağlığı problemlerine iliĢkin WHA58.26 kararı ve alkolün zararlı kullanımını azaltma stratejilerine iliĢkin WHA61.4 kararı anımsatarak; 1. Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisini destekler; 2. Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisinin, eylemlerin her seviyesi için rehber teĢkil etmeyi ve küresel eylemler için öncelik alanları oluĢturmayı hedeflediğini, din ve kültürel kaynakları, ulusal halk sağlığı önceliklerini hatta kaynaklar, kapasiteler ve yetenekleri de dikkate alarak uygun bir Ģekilde ulusal koĢulları ulusal seviyelere göre ayarlanabilir ve uyarlanabilir seçenekler ve önlemler politikasının bir görevi olduğunu bildirir. 3. Üye Ülkeri10 (1) Alkolün zararlı kullanımını azaltmak ve politik istekleri ve finansal kaynakları harekete geçirmek için üye ülkelerdeki halk sağlığı politikalarını tamamlamaya ve desteklemeye yönelik alkolün zararlı tüketimini azaltma küresel stratejisini benimsemeye ve uygulamaya,

9 10

A63/13 Dokümanı. Ve uygulanabildiği yerlerde, ulusal ekonomik entegrasyon kuruluĢları.

188 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 188 188 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

(2) Alkolün zararlı kullanımından kaynaklanan halk sağlığı problemleri üzerine WHA58.26 kararının ve alkolün zararlı kullanımını azaltma stratejileri WHA61.4 kararının uygulanmasına devam etmeye, (3) Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisinin uygulanmasının, risk taĢıyan nüfusun, gençlerin ve baĢkalarının zararlı alkol tüketiminden etkilenenlerin korunması için ulusal çabaları güçlendirdiğinin kesinleĢmesine, (4) Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisinin uygulanmasının, ulusal izleme sistemlerinde yansıtılmasının ve DSÖ’nün alkol ve sağlık bilgi sistemlerine düzenli bir Ģekilde rapor edilmesinin kesinleĢmesine, teĢvik eder. 4. Genel Müdür’den: (1) Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisinin uygulanması ve alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve azaltılması için, yeterince yüksek örgütsel öncelik verme ve yeterli finans ve insan kaynağı sağlama, (2) Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisinin uygulanmasında ve alkolün zararlı kullanımı sebebiyle ortaya çıkan halk sağlığı problemlerine ulusal tepkileri güçlendirmede, uygun olduğunda, üye ülkelerle ortak çalıĢma ve üye ülkelere destek verme, (3) Alkolün zararlı kullanımını azaltma küresel stratejisinin uygulanması gidiĢatını izlemek ve Yönetici Dairesi kanalıyla AltmıĢ Üçüncü Dünya Sağlık Kuruluna raporlama, talep edilir.

(Sekizinci genel toplantı, 21 Mayıs 2010Komite A, Dördüncü Raporu)

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL KÜRESEL ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 189 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESELSTRATEJİSİ STRATEJİSİ189 189

EK I AltmıĢ-Üçüncü Dünya Sağlık Asamblesi Sekreterya11 Raporu (Mayıs 2010) Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltma Stratejileri: Küresel Strateji Taslağı 1.

WHA61.4 sayılı kararda (Alkolün zararlı kullanımını azaltma stratejileri) Sağlık Asamblesi, Genel Direktörden, Yönetim Kurulu vasıtasıyla AltmıĢ-üçüncü Dünya Sağlık Asamblesine alkolün zararlı kullanımını azaltma konusunda taslak bir küresel strateji sunmasını talep etmiĢtir. Sağlık Asamblesi, Üye Devletleri taslak bir küresel strateji oluĢturma hususunda Sekreterya ile iĢbirliği yapmaları için uyarmıĢ ve Genel Direktörden Üye Devletlerle iĢbirliği yapmasını ve onlara danıĢmasını, bunun yanı sıra alkolün zararlı kullanımını azaltmaya katkıda bulunabilme yolları hakkında hükümetlerarası örgütler, sağlık çalıĢanları, sivil toplum örgütleri ve finansal iĢletmelere danıĢmasını talep etmiĢtir.

Sekreterya, Üye Devletleri de sürece dâhil eden ve geniĢ bir danıĢma süreci sonunda bir strateji taslağı hazırlamıĢtır. Bunu yaparken, Sekreterya, alkolün zararlı kullanımının azaltılmasına katkıda bulunma yolları hakkında diğer paydaĢlarla yapılan görüĢmelerin sonuçlarını da hesaba katmıĢtır. Taslak strateji, alkolün zararlı kullanımını azaltma strateji ve müdahalelerinin etkinliği ve maliyet etkinliği konularında varolan en iyi uygulamalar ve mevcut kanıtlara dayanmaktadır; bu kanıtlar Ek II’de özetlenmiĢtir.

DanıĢma süreci, Üye Devletler ve diğer paydaĢlara, alkolün zararlı kullanımını azaltma yolları hakkında teklifler sunmaları olanağını sağlayacak Ģekilde 3 Ekim ila 15 Kasım 2008 tarihleri arasında yapılan halka açık ve web tabanlı bir oturum ile baĢlamıĢtır. Bu paydaĢların alkolün zararlı kullanımını azaltmaya katkıda bulunma yolları hakkında görüĢlerini almak üzere Kasım 2008’de Cenevre'de biri sivil toplum örgütleri ve sağlık çalıĢanları ile ve diğeri finansal iĢletmelerle olmak üzere iki ayrı yuvarlak masa toplantısı düzenlenmiĢtir. Bunun ardından, seçilen hükümetlerarası örgütlerle bir toplantı yapılmıĢtır (Cenevre, 8 Eylül 2009)12.

11 12

Orijinali A63/13 dokümanında sunulmuştur. WHA61.4 sayılı kararın uygulanması süreci hakkında daha ayrıntılı bilgi ve bu raporda anılan belgelerin bağlantıları için bkz. DSÖ web sitesi: http://www.who.int/substance_abuse/activities/globalstrategy/en/index.html .

ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 190190 ALKOL KONTROLÜ

Sekretarya, Üye Devletler ile görüĢmelere devam etmek üzere, taslak strateji üzerinde çalıĢmaya bir tartıĢma metni hazırlayarak baĢladı. Bu metin, DSÖ’nün idari birimlerinin ve baĢka pek çok bölgesel komite oturumlarının tartıĢmalarına ve bu organların bulaĢıcı olmayan hastalıklar, akıl sağlığı, Ģiddetin ve yaralanmanın önlenmesi, kanser, aile ve toplum sağlığı, sağlığın sosyal unsurları, HIV/AIDS ve ticaret ve sağlık gibi diğer ilgili konularda benzer çıktılarına dayanarak oluĢturulmuĢtur. TartıĢma metni ayrıca teknik uzmanların ilgili toplantıları da dâhil olmak üzere Sekreterya’nın alkol ve sağlık üzerine teknik faaliyetlerinin sonuçlarından da faydalanmıĢtır. TartıĢma metni Üye Devletlere gönderilmiĢ ve DSÖ’nün web sitesinde yayımlanmıĢtır.

ġubat ve Mayıs 2009 tarihleri arasında 149 Üye Devletin hükümetleri tarafından belirlenen temsilcilerin katıldığı altı bölgesel teknik toplantı yapılmıĢtır. Bu toplantılardan üçü DSÖ’nün Afrika, Avrupa ve Doğu Akdeniz Bölgesel Ofislerinde yapılmıĢtır. Amerika kıtaları, Güneydoğu Asya ve Batı Pasifik Bölgeleri’ndeki Üye Devletlerin toplantılarına sırasıyla Brezilya, Tayland ve Yeni Zelanda devletleri ev sahipliği yapmıĢtır. Bütün bu bölgesel toplantılarda Üye Devletlerden tartıĢma metninde ifade edilen muhtemel küresel eylem ve iĢbirliği alanları ve stratejinin ulusal ihtiyaç ve öncelikleri nasıl en iyi Ģekilde hesaba katabileceği konusunda görüĢlerini sunmaları istendi. Buna ek olarak, Üye Devletler, strateji geliĢtirme sürecine katkıda bulunabilecek mevcut ulusal ve alt bölgesel süreçler ve bunun yanı sıra, özellikle gençler ve baĢkalarının alkolün zararlı kullanımından etkilenen kiĢiler olmak üzere risk gruplarını öncelleyerek en iyi uygulama örnekleri hakkında bilgi sunmaları konusunda teĢvik edilmiĢlerdir.

Alkolün zararlı kullanımın azaltılması için taslak bir küresel strateji geliĢtirmek üzere bir çalıĢma belgesi hazırlamak için Sekreterya, alkolün zararlı kullanımını azaltmaya katkıda bulunma yolları hakkında daha önceden bütün paydaĢlarla yapılan danıĢma sürecinin sonuçlarını da hesaba katarak, Üye Devletlerle yapılan bölgesel toplantıların sonuçlarını temel almıĢtır. Sonuçta ortaya çıkan belge, geri plan bilgileri, küresel bir strateji için tavsiye edilen amaçlar, hedefler ve rehber ilkeler, hedef alanları ve Üye Devletlerin ulusal düzeyde uygulamaları tavsiye edilen bir dizi politika önlemleri ve müdahalelerini içermektedir. ÇalıĢma belgesi, içeriği hakkında yazılı geri bildirim sunma daveti ile birlikte Ağustos 2009’da Üye Devletlere gönderilmiĢ ve DSÖ web sitesinde yayımlanmıĢtır. Sekreterya 40 Üye Devletten yazılı geri bildirim almıĢtır.

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 191 191

7. Üye Devletlerle taslak strateji hakkında yapılan iĢbirliğini devam ettirmek üzere Sekreterya çalıĢma belgesi hakkında geri bildirimleri tartıĢmak ve Üye Devletlere taslak küresel stratejinin tamamlanması için tavsiyelerini bildirme olanağı sunmak için Cenevre’de 8 Ekim 2009 tarihinde Üye Devletlerle bir gayrıresmi toplantı düzenlemiĢtir. Bu gayrıresmi toplantının sonuçlarını hesaba katarak Sekreterya taslak küresel stratejiye son halini vermiĢtir.

8. Yönetim Kurulu, 2010 Ocak’ta yapılan 126’ncı oturumunda 13, bu raporun önceki versiyonunu ve taslak stratejiyi kabul etmiĢtir. Oturum sırasında, taslak küresel stratejiye iliĢkin tartıĢmalar Küba ve Ġsveç tarafından eĢ baĢkanlığı yapılan ucu açık gayri-resmi çalıĢma grubunda da görüĢülmüĢtür. Konsensüs, gözden geçirilmiĢ bir metne varılmıĢtır. Kurul küresel stratejiyi kabul için Sağlık Asamblesine önerilen EB126.R11 sayılı kararı kabul edilmiĢtir. Sağlık Asamblesi Faaliyetleri 9.

Asamble, EB126.R11 sayılı kararda yer alan Yönetim Kurulu tarafından tavsiye edilen kararı kabul etmeye davet edilmiĢtir.

Bakınız onbirinci toplantının özet belgesi: EB126/2010/REC/2.

192 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 192 192 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

EK II ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA MÜDAHALELERĠNĠN ETKĠNLĠK VE MALĠYET ETKĠNLĠĞĠ HAKKINDA KANITLAR 1.

Son yıllarda, alkolün zararlı kullanımını azaltmayı hedefleyen farklı politika seçenekleri ve müdahalelerin fizibilitesi, etkinliği ve maliyet etkinliği hakkında kayda değer bir bilgi birikimi ortaya çıkmıĢtır. Bu kanıtların pek çoğu yüksek gelir düzeyine sahip ülkelerden gelmektedir. Ancak düĢük ve orta gelir düzeyine sahip ülkelerde yapılan çalıĢmaların sayısı da artmaktadır. Bu ek, alkolün zararlı kullanımını önleme ve azaltma amaçlı politika ve program geliĢtirmelere bilgi sunabilecek araĢtırmaların ana bulgularını kısaca özetlemektedir.

Her ne kadar veri bankası alkol eğitim programlarının alkolün zararlı kullanımı üzerindeki etkisinin küçük olduğunu göstermekte ise de, nüfusun alkolün zararlı kullanımını ve ilgili sağlık risklerini bilmesi ve anlaması gerektiği hususu da dâhil olmak üzere eğitim ve bilgi konusuna önem verilmesi için pek çok sebep bulunmaktadır. Etkin olabilmesi için, alkol konusunda eğitimin, etkin müdahalelerin eriĢilebilirliğini desteklemek ve uygun alkol politikaları için kamuoyunun desteğinin harekete geçirilmesi bakımından, alkolün zararlı kullanımının riskleri hakkında bilgi sunmaktan öteye geçmesi gerekmektedir.

Tehlikeli ve alkolün zararlı kullanımına sahip kiĢilerin erken teĢhisi ve bu kiĢilere kısa danıĢma verilmesinin etkinliği hakkında kanıtlar geniĢ boyuttadır ve farklı ülkelerde pek çok farklı sağlık hizmeti ortamlarında yapılan çok sayıda sistematik inceleme sonunda ortaya çıkmaktadır. Bulgular, daha yoğun danıĢmanlığın daha az yoğun danıĢmanlıktan daha fazla etkin olmadığını göstermektedir. BiliĢsel-davranıĢsal terapiler ve farmakolojik terapiler, alkol bağımlılığı ve ilgili sorunların tedavisinde olumlu etkiye sahiptir. Hipertansiyon, tüberküloz, ve HIV/AIDS gibi eĢlik eden hastalıkların entegre tedavisine ve kendi kendine yardım gruplarına da önem verilmelidir.

Gençlerin içki içme davranıĢlarını değiĢtirdiği gösterilmiĢ olan ve trafik kazaları ve Ģiddet gibi alkole bağlı zarar hakkında topluluk eylemi programlarının önemli bir bileĢeni medya savunuculuğudur. DüĢük gelir düzeyine sahip ülkelerde topluluk eylemleri hakkında baĢka bir yaklaĢım, artan alkolün zararlı

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 193 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESELSTRATEJİSİ STRATEJİSİ193 193

kullanımını düzeylerinin yerel unsurlarını ele almak için kamuoyunu harekete geçirme konusunda toplulukları teĢvik etmek olmuĢtur. 5.

Yeterli derecede düĢük bir kan alkol yoğunluğu sınırının (% 0,02 ila % 0,05) alkollü araç kullanma sonucu yaralanmaları azaltma konusunda etkin olduğu sonucunu destekleyen güçlü kanıtlar bulunmaktadır. Hem, polisin düzenli olarak kandaki alkol yoğunluklarını kontrol etmek için sürücüleri rastgele durdurduğu yoğun rastgele nefes kontrolü hem de araçların durdurularak alkollü araç kullandığından kuĢkulanılan sürücülerin nefeslerinin kontrol edildiği seçmeli nefes kontrolü alkole bağlı yaralanma ve ölümleri azaltmaktadır. Genç veya acemi sürücüler için daha düĢük kandaki alkol yoğunluğu sınırı (sıfır düzeyi de dâhil olmak üzere) belirlemenin, sınırın üstünde kandaki alkol yoğunluğu olan sürücülerin ehliyetlerinin idari olarak askıya alınması, alkole bağlı koĢullar için zorunlu danıĢmanlık veya tedavi ve tekrar eden alkollü araç kullanma durumu bulunan Ģoförler için ateĢleme kilidinin kullanılmasının belli bir düzeye kadar etkin olduğu konusunda kanıtlar bulunmaktadır. Etkin yaptırımlar ile takip edilen Ģekilde rastgele veya seçili nefes kontrolü ile polisin devamlı uygulatması çok önemlidir ve sürdürülebilir tanıtım ve farkındalık kampanyaları ile desteklenmelidir.

Farklı ortamlardan gelen kanıtlar, alkolün hem satıĢı hem de sunulmasında kısıtlamaları içerecek Ģekilde alkolün fiziksel eriĢilebilirliğini azaltma amaçlı bir yasal çerçevenin önemini göstermektedir. Alkol satıĢı için bir ruhsatlandırma sistemine sahip olmak, kanunların ihlali halinde ruhsatın iptali söz konusu olabileceği için kontrol etme olanağına izin vermektedir. Alkol satın almak için bir asgari yaĢın belirlenmesi kanunlarının uygulanması alkollü araç kullanma sonucu yaralanmalar ve diğer alkole bağlı zararda belirgin azalmalara neden olmaktadır. En etkin uygulatma yöntemi, alkol satma hakkını koruma çıkarı bulunan satıcılar üzerinden olmaktadır. Alkol satıĢ yerlerinin daha fazla yoğunluklu olması gençlerde alkol tüketimi düzeylerinin artması, daha yüksek saldırı düzeyleri ve cinayet, çocukların cinsel istismarı ve ihmali, kiĢinin kendini yaralaması ve daha az tutarlı kanıtlarla desteklenen karayolu trafik kazaları sonucu yaralanmalar ile bağlantılıdır. Alkollü içeceklerin satıĢ saatleri veya günlerinin azaltılması cinayet ve saldırı dâhil olmak üzere daha az alkole bağlı sorunlara neden olmaktadır.

Uzun süreli gençlik çalıĢmalarından elde edilen kanıtlar alkol pazarlamasının çeĢitli türlerinin gençlerin içki içmeye baĢlaması ve gençler arasında daha riskli

194 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 194 ALKOL 194 ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

içki içme kalıpları üzerindeki etkisine iĢaret etmektedir. Bazı sonuçlar, kısmen metodolojik zorluklardan dolayı tartıĢmaya açıktır. Etkin olabilmek için, pazarlamayı düzenleyen sistemlerin baĢarılı olması için yeterli teĢvike sahip olması gerekmektedir. Genel olarak düzenleyici çerçeveler devletin bu konudaki baskısı en yüksek derecede iken en aktif düzeyde çalıĢmaktadır ve yalnızca ihlaller hakkında Ģikâyetlerin üçüncü taraflar tarafından gözden geçirilmesi hükmünü içermesi halinde iĢe yaramaktadırlar. Yaptırımlar ve yaptırım tehditleri, uyumu sağlamak için gereklidir. 8.

Alkol daha fazla satın alınabilir oldukça – yani fiyatı daha düĢük olunca veya insanlar daha fazla harcayabilecekleri gelire sahip oldukça – daha fazla tüketilir ve hem yüksek hem de düĢük gelir düzeyine sahip ülkelerde daha fazla ilgili zarara neden olur. Modelleme, her alkol gramı ünitesi için asgari bir fiyatın belirlenmesinin tüketimi ve alkole bağlı zararı azalttığını göstermektedir. Hem fiyat artıĢları hem de asgari bir fiyatın belirlenmesinin daha az tüketen içicilerdense daha fazla tüketen içiciler üzerinde çok daha fazla etkiye neden olduğu tahmin edilmektedir. Ekonomik anlaĢmaların ardından gelen doğal deneyler göstermektedir ki, sınır ötesi ticareti dengelemek için alkol vergileri ve fiyatları düĢürüldüğünde satıĢlar, alkol tüketimi ve alkole bağlı zarar da genellikle artmıĢtır.

Alkollü içeceklerin sunulduğu tesislerin güvenlik odaklı tasarlanması ve kısmen potansiyel Ģiddeti azaltmak için güvenlik personelinin çalıĢtırılmasının alkole bağlı zararı azalttığı yönünde bazı kanıtlar bulunmaktadır. Her ne kadar alkol sunan kiĢilerin davranıĢlarını değiĢtiren müdahalelerin kendi baĢlarına etkin olmadığı ortaya çıksa da, polisin veya alkol ruhsatı denetçilerinin uygulatması ile desteklendiklerinde etkin olabilirler. Zarar azaltma yaklaĢımı, daha az alkol konsantrasyonuna sahip ürünlerin daha güçlü Ģekilde tanıtılması ve alkol ürünü kaplarından zorunlu sağlık uyarıları ile desteklenebilir. Her ne kadar bu uyarılar içki içme davranıĢında bir değiĢikliğe neden olmuyorsa da, içki içme kalıplarını değiĢtirme niyetlerini etkilemekte ve tüketicilere alkol kullanma ile ilgili riskleri hatırlatmaktadır.

10. Uygun ulusal, bölgesel ve uluslararası önlemlerin planlanması ve uygulanması için yüksek düzeyde bilimsel, teknik ve kurumsal kapasitenin iĢler halde olması gerekmektedir. YasadıĢı veya yasal olmayan alkolün içeriği ve üretimi hakkında geniĢ pazar bilgisi ve anlayıĢ, uygun hukuki çerçeve ve aktif uygulatma

ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMAKÜRESEL KÜRESEL STRATEJİSİ ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KÜRESEL STRATEJİSİ 195 195 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİSİ 195

önlemleri ile birlikte büyük öneme sahiptir. Kontrol önlemleri farkındalık yaratma ve toplumun harekete geçirilmesi önlemleri ile birlikte uygulanmalıdır. 11. Ana veri kaynaklarının bibliyografyası DSÖ web sitesinde yayınlanacaktır.14

http://www.who.int/substance_abuse/activities/globalstrategy/en/index.html (20 Kasım 2009 tarihinde ulaĢıldı).

KÜRESEL ALKOL POLİTİKASI KONFERANSI DEKLARASYONU

Küresel Stratejiden Ulusal ve Yerel Eyleme

197

Küresel Alkol Politikası Konferansı 13-15 ġubat 2012 Nonthaburi, Tayland

DEKLARASYON GĠRĠġ Bizler 13-15 ġubat 2012 tarihlerinde Tayland Nonthaburi’de bir araya gelen “Küresel Stratejiden Ulusal ve Lokal Eyleme Küresel Alkol Politikası Konferansı” katılımcıları olarak, 1.

2010 Mayıs ayında Dünya Sağlık Asamblesinde kabul edilen DSÖ Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltmaya Yönelik Strateji’nin Dünya Sağlık Asamblesinin 63.13 sayılı kararı doğrultusunda yerel ve ulusal çapta uygulanabilecek olan eylemlere ve politika tercihlerine iliĢkin bir belge sağlayan küresel seviyede eylem için öncelikli alanlar ve ilkeler ortaya koyan baĢlıca çerçeve olduğunu tekrar teyit ediyoruz.

BulaĢıcı Olmayan Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolüne ĠliĢkin BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulunda gerçekleĢen yüksek düzeyli toplantının Siyasi Deklarasyonunda devlet ve hükümet baĢkanlarının ilgili taraflarla istiĢare içerisinde, uygun dâhili eylem planları geliĢtirmenin gerekliliğinin farkında olarak 66/2 sayılı Genel Kurul kararı doğrultusunda, özellikle gençler arasında alkolün

zararlı

kullanımından

kaynaklı

sorunlara

iliĢkin

farkındalığı

arttırmanın yanında, küresel stratejide belirlenen tüm seçeneklerin dikkate alınmasını da kapsayan DSÖ Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltmaya Yönelik Stratejisinin uygulanmasını teĢvik eden diğer kararların yanı sıra çok sektörlü önlemlerin uygulanmasına katkı yapmayı taahhüt ettiklerini anımsıyoruz. 3.

DSÖ Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltmaya Yönelik Strateji’nin tüm seviyelerde uygulanmasını destekleyeceğimizi, iyi niyet ve güçlü bir kararlılıkla ifade ediyoruz.

200 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 198 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 200 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Küresel Stratejinin tüm dünyada alkolle ilgili sağlık ve sosyal zararları azaltan, delillerle desteklenmiĢ, etkili bir uygulama ve sürdürülebilir eylem için önemli bir imkân sağladığına inanıyoruz.

Bu konferansın, Küresel Stratejinin alkolün zararlı kullanımını azaltarak, toplumların, ailelerin ve bireylerin sağlık ve sosyal yaĢamlarını güçlendiren, vizyonunun uygulanmasını teĢvik ve destek için; devlet kuruluĢlarını, STK temsilcilerini, araĢtırmacıları ve tüm dünyadaki toplum liderlerini mobilize ettiğini belirtiyoruz. EYLEM GEREKÇESĠ

Küresel açıdan alkol tüketimi, engellilik ve ölüm vakalarında baĢlıca üçüncü risk faktörüdür. 2004 tahminlerine göre alkolün zararlı kullanımı, DSÖ Küresel Stratejide de belirtildiği üzere, 2,3 milyon olarak hesaplanmaktadır (bu da dünyadaki toplam ölümlerin % 3,8’idir). Bir diğer önemli nokta da alkolün zararlı kullanımının küresel ölçekte % 4,5 olarak tahmin edilen yaĢamın engelli olarak geçen yıl kaybı –DALY- hastalığına sebep olmasıdır. Ayrıca alkolün zararlı kullanımı 15-29 yaĢ arası gençlerde ölüm ve sakatlanmalarda baĢlıca risk faktörüdür.

Alkolün zararlı kullanımı ölümlerinin yarısından çoğu alkol bağımlılığı, karaciğer sirozu, kardiyovasküler hastalıklar ve kanser gibi bulaĢıcı olmayan hastalıklardan

meydana

gelmektedir.

BulaĢıcı

Olmayan

Hastalıkların

Önlenmesi ve Kontrolüne ĠliĢkin BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulunda gerçekleĢen yüksek düzeyli toplantının Siyasi Deklarasyonu bulaĢıcı olmayan hastalılara karĢı küresel çapta bir eylem olarak alkolün zararlı kullanımını azaltmanın kritik önemine vurgu yapmaktadır. 8.

Halk sağlığını tehdit eden önemli zararlardan biri de aile içi Ģiddet ve trafik kazalarından

kaynaklı

alkol

yaralanmalarıdır.

Ayrıca

alkolün

zararlı

kullanımının HIV ve Tüberküloz gibi bulaĢıcı hastalıkların yayılmasındaki rolü son yıllarda genel kabul görmektedir. Doğum dönemindeki kadınlar ve genç insanlar arasında ağır oranlarda içki tüketimi ve giderek artan içme kültürüyle ilgili dünya çapında acil eylem ihtiyacı ve endiĢe söz konusudur.

KÜRESEL ALKOL POLİTİKASI DEKLARASYONU199 201 KÜRESEL ALKOL POLİTİKASIKONFERANSI KONFERANSI DEKLARASYONU KÜRESEL ALKOL POLİTİKASI KONFERANSI DEKLARASYONU 201

Alkol diğer bağımlılık yapıcı uluslararası kontrol altındaki maddelerle kıyaslanabilecek Ģekilde kötü kullanımı potansiyeli olan fizyoaktif bir maddedir ve tüketimi alkol bağımlılığı, tratojenik etkiler ve yaĢamı tehdit eden zehirlenmeleri de kapsayan bir dizi olumsuz sağlık etkilerine neden olmaktadır. Artık alkol halk sağlığı açısından ikili ticari, bölgesel ve uluslararası ticari müzakerelerde taraflarca özel ehemmiyet gören ürün olarak tanınmaktadır.

10. Alkolün zararlı kullanımı bireylerde, ailelerde ve toplumlarda kadın ve erkeğin tedaviden yoksun hale gelmesi, üretim ve ev gelirinin azalması, iĢgücü ve istihdam kaybı gibi sıkıntılara neden olmaktadır. Böylece zararlı alkol kullanımı açlık ve yoksulluğa katkı yapan bu yönüyle Binyıl Kalkınma Hedefleri gibi uluslararası kabul gören kalkınma hedeflerinin baĢarılmasında doğrudan etkisi olan bir faktördür. 11. Alkolün zararlı kullanımının lokal, küresel ve uluslararası seviyelerde azaltılması için ispatlanmıĢ ve uygun maliyetli önlemler bulunmaktadır. Bu önlemlerin uygulanması tüm dünyaya sağlık, sosyal ve iktisadi yaĢamda önemli faydalar sağlayacaktır. DüĢük gelirli ülkelerde alkolün zararlı kullanımını azaltmaya yönelik uygulanabilecek olan önlemlere örnek olarak alkol vergilerinin arttırılması, perakende alkol satıĢının sınırlandırılması, alkol piyasasına ve reklamlarına etkili yasakların ve sınırlandırmaların uygulanması gibi örnekler zikredilebilir. Bunlar halk sağlığına önemli etkisi olan ve az maliyetli uygulamalardır. 12. Fiyatlandırma politikalarına ve vergi artırımı potansiyeline özen gösterilmelidir. Bunlar tüketimi azaltır hastalıları önler, hükümetlerin sağlığa, alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve tedavisi gibi alanlara ayırdığı kaynakları arttırır. EYLEM ÇAĞRISI Bizler tüm hükümetler arası kuruluĢları, STK networklerini, ulusal ve yerel hükümetleri, akademik camiayı, sivil toplumu, uzman kuruluĢları, tüm toplulukları ve bireyleri aĢağıda belirtilen noktalarda eyleme geçmeye çağırıyoruz:

200 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 202 202 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Ulusal ve Yerel Seviyede: 13. Toplumumuzu daha güvenli, bireylerimizi daha sağlıklı, baĢkalarını alkolün zararlı tüketimi riskinden koruyan küresel stratejide temellendirilmiĢ olan, özellikle de yukarıda zikredilen düĢük maliyetli önlemleri destekleyerek güçlendirmek ve ülkelerin ulusal kalkınma ajandasının bir parçası haline getirmek, 14. Ulusal düzeyde alkolün zararlı kullanımını azaltmak için bütçesel dağıtımları arttırmak, öncelik vermek ve desteklemek, ulusal öncelikleri ve yerel durumları da düĢünerek ve sosyal farklılıkları azaltarak ve alkolün zararlı kullanımını ve yerel yenilikçi finansal mekanizmalar sayesinde ilgili halk sağlığı problemlerini önlemek ve azaltmak için yeterli tahmin edilebilir ve dayanıklı finansal kaynakların hükümlerini keĢfetmek, alkollü içki vergilerinin artırılması ya da ek fiyat istenmesi ve alkolün zararlı kullanımı azaltmak ve alkol kullanım bozukluklarını önlemek ve tedavi etmek için program aktiviteleri bütçelerinin bir kısmını dağıtmak, 15. Ulusal ve lokal düzeyde küresel stratejinin uygulanmasında ve alkolün zararlı kullanımının azaltılmasında sivil toplum kuruluĢlarının ve diğer diğer örgütlerin çabalarını güçlendirmek. Alkollü içki endüstrisinden ve çıkar iliĢkilerinden bağımsız olan sivil kuruluĢlar, etkili alkol kontrol politikalarının hükümetler nezdinde gündeme getirilmesinde önemli rol oynayabilir. 16. Ülke seviyesinde, mevcut sağlık enformasyon sistemlerinin bir parçası olan periyodik sağlık araĢtırmaları gibi DSÖ’nün sağlık ve enformasyon sistemine uyumlu göstergeler kullanarak tanı ve bilgi toplama yapabilecek alkol tüketimi ve alkolle ilgili zararları ölçen izleme ve denetim sistemleri kurmak, bu tür sistemlerin politika geliĢtirmede ve amaçları değerlendirmede önemli olduğunu unutmamak gerekir. Ġzleme ve değerlendirme sonuçları, lokal ve yerel düzeyde halk sağlığının geliĢtirilmesi ve zararlı alkol kullanımının azaltılması için kamuoyuna sunulmalıdır.

KÜRESEL ALKOL POLİTİKASI KONFERANSI DEKLARASYONU DEKLARASYONU KÜRESEL ALKOL POLİTİKASI KONFERANSI 203 KÜRESEL ALKOL POLİTİKASI KONFERANSI DEKLARASYONU 201 203

Uluslararası Seviyede:

17. Geleneksel ve yeni gönüllü ekonomik mekanizmalar gibi, DSÖ Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltmaya Yönelik Stratejinin ikili ve çoklu kanallar yoluyla küresel seviyede uygulanması için gerekli öngörülebilir ve sürdürülebilir kaynakları oluĢturmaya çalıĢmak. 18. BM’nin bir sağlık kuruluĢu olarak DSÖ’nin gözlem ve değerlendirme süreçlerinin yanı sıra alkolün zararlı kullanımını azaltmaya yönelik ulusal çabaları ve küresel alkol stratejisinin ülkelerde uygulanmasına yönelik çalıĢmaları ve iĢbirliğini desteklemek. 19. Küresel stratejinin uygulanması bağlamında fiziksel aktiviteden yoksunluk, sağlıksız diyet ve tütün kullanımı konularını içeren bulaĢıcı olmayan hastalıklarla ilgili risk faktörü olarak belirtilen mevcut tecrübeleri dikkate alan tüm seviyelerde alkolün zararlı kullanımının azaltılması yönünde etkili bir küresel yönetim geliĢtirmek. 20. Etkili alkol kontrol politikalarının desteklenmesinde ve alkolün zararlı kullanımını azaltan küresel stratejinin uygulanmasında küresel sosyal hareketleri, tüketicileri, bilim adamlarını ve uzmanları, gençlik örgütlerini ve alkol politikaları aktivistlerini bir araya getiren sivil toplum ve diğer kuruluĢları mobilize etmek. 21. Küresel Alkol Politikaları Birliğinin (GAPA) ve üye kuruluĢlarının, diğer uluslararası kuruluĢların ve organizasyonların çağrısı üzerine; alkolün zararlı kullanımını azaltacak Küresel Stratejide ortaya konan ilkelerin ve prensiplerin de amaçladığı Ģekilde bilgi paylaĢımı, network, uzman kuruluĢlarla sivil toplum iĢbirliğini güçlendirmek. 22. Alkolün zararlı kullanımının azaltılmasında uluslararası iĢbirliğinin katkısını ve yardımını ve bu bağlamda yoksullukla mücadele eden, demokratik toplum inĢası için çalıĢan, HIV ve Tüberküloz hastalıklarıyla mücadele eden, suç ve Ģiddetin azaltılması için çalıĢan, yol güvenliği, bulaĢıcı olmayan hastalıklar, ulusal kapasiteleri güçlendirme konularında çalıĢmalar yapan kuruluĢlar gibi

202 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 204 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

iĢbirliği kalkınma ajanslarını ve inisiyatifleri zararlı alkol kullanımını azaltma hedefine dâhil edilmesini doğru buluyoruz. 23. BulaĢıcı olmayan hastalıklar ve risk faktörlerinin önlenmesi ve kontrol edilmesi, alkolün zararlı kullanımının azaltılması BirleĢmiĢ Milletler 2015 sonrası kalkınma ajandasının bir parçası olacaktır.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012 - 2020

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020

205

Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltma Avrupa Eylem Planı 2012-2020 (EUR/RC61/13 Nolu Belge)

Avrupa’da güçlendirilmiĢ eylem ihtiyacı 1. Alkole yönelik daha güçlü bir Ģekilde eylem halinde olan ülkeler, daha iyi nüfus sağlığı ve refahı, artan istihdam ve verimlilik, yükselen sağlık ve sosyal refah tasarrufları, daha iyi sağlık ve ekonomik eĢitlik ve daha fazla sosyal uyum ve içerme bakımından önemli kazanımların meyvesini toplayacaktır.

Alkolün zararlı kullanımının sağlık ve refah üzerindeki etkisi 2. Alkol, dünyanın ilk üç öncelikli kamu sağlığı alanlarından biridir. Bu ifadeyi destekleyen mevcut kanıtlar çok fazla, geniĢ ve ikna edicidir. Dünya nüfusunun yalnızca yarısı alkol içmesine rağmen, alkol düĢük doğum ağırlığı ve korunmasız seksten (bu konuda alkol bir risk faktörüdür) sonra kötü sağlık ve prematüre doğumların dünyada üçüncü en büyük sebebidir ve tütünden daha yüksektir. Alkol, hem bulaĢıcı hem de bulaĢıcı olmayan hastalıkları etkiler. DSÖ Avrupa Bölgesinin dünyada alkol tüketiminin ve alkole bağlı zararın en yüksek olduğu bölge olduğu gerçeğine bakarak, yeniden canlandırılmıĢ bir Avrupa eylem planı giderek önem kazanmaktadır. Bölgede, sağlık bozukluğu ve erken doğum ölümlerinin % 40’ı Ģu üç kaçınılabilinir risk faktöründen kaynaklanır: sigara içme, alkol kullanma ve trafik kazaları (yüksek sıklıkla alkolden kaynaklanan). Alkole bağlı kardiyovasküler ve yaralanma mortaliteleri, Üye Devletler arasında sağlık eĢitsizliklerinin önemli bir sebebidir. 3. Özellikle, alkolik derecesinde içme vakaları, her türlü istemli ve istemsiz yaralanmaların ve iskemik kalp hastalığı ve ani ölümlerin bir nedenidir. Alkol, ister toplumdaki Ģiddet, aile içi Ģiddet aracılığıyla ya da ister basitçe temel sağlık hizmetlerinin verilmesi ve suç ve düzen bozukluğu ile mücadelenin maliyetleri gibi yollarla hükümet kaynaklarının kullanımından dolayı içen kiĢiden ziyade baĢkalarına zarar vermektedir. Her on kiĢiden üçünün hayatlarında alkolik biri olabilir.

206

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

208 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 208

4. BaĢkasının alkol kullanmasından meydana gelen zararın, alkolden kaynaklı sosyal maliyetleri ikiye katlama ihtimali vardır. Bundan dolayı alkolün zararlı kullanımının harici etkisi ve maliyetleri, sigara içme (çevresel tütün dumanı) ile iliĢkili olan zarardan önemli derecede daha büyük olup, yasadıĢı maddelerin verdiği zarardan da çok daha büyüktür. Kim olduğunuz ve nerede yaĢadığınız önemlidir. Sosyal açıdan dezavantajlı olan kiĢiler ve sosyal olarak dezavantajlı bölgelerde yaĢayanlar, daha varlıklı olanlara nazaran alkolden daha fazla zarar görmektedir. Sosyal refah politikaları için yapılan artan harcamalar, ekonomik durgunluk ve iĢsizliğin artan alkole bağlı ölümler üzerindeki etkisini azaltabilir. 5. Alkol sebebiyle azalan verimlilikten dolayı ekonomik etkililik zarar görmektedir. DüĢükten orta seviyelere alkol tüketimi olan bireylerin alkol içmeyenlere kıyasla daha yüksek gelirleri olduğu düĢünülüyordu. Ancak bu sonuçların daha detaylı bir analizi, bunun yapay bir bulgu olduğunu ve ücretler üzerinde bir pozitif etkisi olan herhangi bir alkol tüketim seviyesi olmadığını göstermektedir. Aksine, düĢükten orta seviyeye kadar alkol tüketiminin insan sermayesi üzerinde pozitif bir etkisi olan bir dizi kiĢilik özellikleri için arkasına saklanılan bir olgu olduğu görülmektedir. 6. Alkole bağlı olumsuz bir durumdan ölmenin gerçek mutlak riski, bir ömür boyu tüketilen toplam alkol miktarı ile artıĢ göstermektedir. Alkole bağlı kanserler dâhil birçok durum için, düĢük tüketim seviyelerinde dahi risk artmaktadır. Yapılan çalıĢmalar, orta yaĢlı ve yaĢlı, hafiften orta seviyeye alkol içenlerin, içmeyenlere göre iskemik vakalardan (koroner kalp hastalığı, iskemik felç ve tip diyabet) ölme ihtimalinin daha az olduğunu göstermektedir. Bu etkinin yalnızca bira içen veya yalnızca Ģarap içen kiĢiler için eĢit olduğu bulunmuĢtur. Fakat gittikçe artan bir oranda, düĢükten orta seviyeye kadar olan alkol kullanımının daha iyi sağlık ve sosyal sermaye için arkasına saklanılan bir olgu olmasından hareketle, bu etkinin büyük bir oranının bilgi kirliliğinden kaynaklandığı anlaĢılmaktadır. Bundan dolayı, gerçek koruyucu etkisinin daha düĢük olduğu ve daha önce düĢünülenden daha düĢük alkol dozunda meydana geldiği görülmektedir. Her halükarda, herhangi bir alkol dozunun iskemik vaka riskini arttırdığı için, gençlerde hiçbir koruyucu etkisi bulunmamaktadır. Ve yaĢlılarda, düĢük dozda alkol almaktan ziyade, fiziksel olarak aktif bir hayat sürme ve sağlıklı beslenme yoluyla, iskemik kalp hastalığından kaynaklı ölümleri büyük oranda düĢürmek mümkün olabilmektedir. 7. Alkol, embriyodan baĢlayıp yaĢlılık dönemine kadar yaĢam süresi boyunca bireysel sağlık ve insan sermayesini azaltabilmektedir. Mutlak ifadelerle,

AVRUPAALKOL ALKOL PLANI 2012-2020 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI 2012-2020207 209 AVRUPA EYLEM PLANI 2012-2020 209

alkolden ölen kiĢiler çoğunlukla orta yaĢlılardır (ve özellikle de erkekler). Ancak, ömür süresi bakıĢ açısını dikkate aldığımızda, hamilelik döneminde alkole maruz kalma, fetüsün beyin geliĢmesine zarar verebilmektedir ve çocukluğun sonraki dönemlerinde belirgin olan zihinsel gerilikler ile iliĢkili olmaktadır. Ergen beyni alkole hususiyetle duyarlı olup alkolden daha kolay etkilenmektedir; alkol tüketiminin baĢlangıcı ne kadar ertelenirse, problemler ve alkol bağımlılığının yetiĢkin hayatında ortaya çıkıĢı ihtimali daha da düĢmektedir. Ayrıca alkol sarhoĢ edici bir madde olup, içenlerden ziyade baĢkalarının bilinçli veya bilinçsiz bir Ģekilde yaralanması ve zarar görmesi ve alkollü iken araç kullanma sebebiyle meydana gelen kazaların nedensel faktörleridir ve merkezi sinir sistemindeki çok çeĢitli yapı ve prosesleri etkileyerek kiĢilik karakteristikleri, iliĢkili davranıĢ ve sosyo-kültürel beklentiler ile etkileĢime girmektedir. ĠĢyerlerinde, zararlı alkol kullanımı ve yoğun olarak sürekli alkol içme iĢe devamsızlık, düĢük verimlilik ve uygunsuz davranıĢlar gibi problemlerin riskini arttırmaktadır ve ayrıca alkol kullanımı bozuklukları ve alkol bağımlılığı riskini de arttırabilmektedir.

Eylem hızına dayalı geliĢtirme 8. Alkol hakkında önemli husus, neredeyse anlık etki ile zararlarını azaltma ve kazanımlar elde etmek için etkili tedbir ve politikaların mevcut olmasıdır. Avrupa alkolün verdiği zararı azaltma eyleminin en önde giden aktörüdür. DSÖ Avrupa Bölgesi, 1992’de ve daha sonra yine 2000 yılında bir alkol eylem planını onaylayan ilk bölge idi. 2001 yılında, gençler ve alkol hakkında bir beyannamenin kabul edilmesi sonuçlanan bakanlar düzeyinde bir alkol ve gençler konferansı Ġsveç’in Stockholm Ģehrinde düzenlenmiĢtir. 2005 yılında, DSÖ Avrupa Bölge Komitesinin elli beĢinci oturumunda, eylem planındaki çekirdek ilke ve tedbirleri sürdüren ve güçlendiren bir Ģekilde eylem planı için alkol politikası çerçevesi hazırlanmıĢtır. 9. 2006 yılında, Avrupa Komisyonu gençleri, çocukları ve doğmamıĢ bebekleri korumaya odaklanarak alkole bağlı zararın azaltılmasında; alkole bağlı karayolu kazalarının sebep olduğu yaralanma ve ölümleri azaltmada; yetiĢkinler arasında alkole bağlı zararı önlemede ve iĢyerindeki olumsuz etkiyi azaltmada; zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin etkisi hakkında bilgilendirme, eğitim verme ve farkındalığı arttırmada ve AB düzeyinde ortak bir kanıt temeli oluĢturma ve sürdürmede Üye Devletleri desteklemek için bir AB stratejisi ĠletiĢimini/Bildirimini baĢlattı.

208 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 210 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 210

10. 2010 yılında WHA63.13 kararını kabul ederek, AlmıĢ Üçüncü Dünya Sağlık Asamblesi, alkolün zararlı kullanımını azaltmak amacıyla küresel stratejiyi onayladı. Üye Devletleri küresel stratejiyi uygun bir Ģekilde kabul edip uygulamaya çağırdı ve Genel Müdürden alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve azaltılmasına ve küresel stratejinin uygulanmasına yeterince yüksek örgütsel öncelik vermesini ve her düzeyde yeterli mali ve insan kaynakları sağlamasını; Üye Devletler ile iĢbirliği yapmasını ve duruma göre alkolün zararlı kullanımının sebep olduğu kamu sağlığı problemlerine olan ulusal tepkileri güçlendirme ve alkolün zararlı kullanımının azaltılması için küresel stratejiyi uygulamada Üye Devletlere destek vermesini ve küresel stratejinin uygulanmasındaki ilerlemeyi izlemesini talep etti. Bu sebeple, yeni bir alkolün zararlı kullanımını azaltma Avrupa eylem planı 2012-2020’yi bu hıza dayalı olarak geliĢtirilmesi ve bölgesel eylemin yeniden canlandırılmasının yeri ve vakti gelmiĢtir. 11. Avrupa Eylem Planı, bulaĢıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ve kontrolü Avrupa Stratejisinin (2012-2016) uygulanması eylem planındaki müdahaleler ile yakından bağlantılıdır, ancak hedefleri ve eyleminde daha ayrıntılıdır. Eylem Planı ayrıca bulaĢıcı olmayan hastalıklar ve bunların arkasındaki risk faktörlerinin 2012-2020 süresi boyunca DSÖ bir öncelik olduğu yeni Avrupa sağlık politikası, Sağlık 2020 [Health 2020] ile de yakından iliĢkili ve bağlantılıdır. Avrupa’daki politika tepkisi

Güncel politika tepkisi 12. Üye Devletler düzeyinde alkolün zararlı kullanımını azaltmaya yönelik kapsamlı ve yoğun faaliyetler olmasına rağmen, ileri iyileĢtirme ve geliĢtirmeler için hala önemli eksiklikler bulunmaktadır. Bu Eylem Planı için referans hattı iĢlevi görebilecek olan Avrupa alkol ve sağlık durum raporu 1, 2009 yılında 10 ülkeden dördünde yazılı bir ulusal politika yoktu ve 10 ülkeden yalnızca altısı, standart dıĢı, dağınık göstergeleri olan düzenli izleme raporları hazırlamıĢtır. AraĢtırmaya yanıt veren 45 Üye Devlet arasından, 27 tanesi ulusal bir alkol politikası benimsemiĢtir ve bu devletlerin üçte ikisi en son DSÖ Avrupa Bölge Komitesinin alkol kararının (EUR/RC55/R1) kabul edildiği yıl olan 2005 senesinden bu yana bu politikaya sahiptir.

European status report on alcohol and health 2010. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, 2010 (http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/128065/e94533.pdf, accessed 16 June 2011).

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020209 211 AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA EYLEM PLANI 2012-2020 211

13. Birçok ülke, ulusal farkındalık faaliyetleri yürütüyordu ve araç kullanma için yasal olan kandaki azami alkol seviyelerini düĢürme ihtiyacında yalnızca çok az sayıdaki ülke ile birlikte, ülkeler genellikle alkollü araç kullanma hakkında etkin eylemde bulunuyordu. Daha maliyet etkin politika seçenekleri söz konusu olduğunda, resim daha az cesaret vericiydi ve önemli sayıdaki ülke alkol reklamlarına herhangi bir kısıtlama uygulamıyordu ve yaptırımların da genellikle iyileĢtirme ihtiyacı içinde olduğu düĢünülüyordu. Genel olarak bakıldığında, ulaĢılabilirlik kısıtlamaları zayıf kaldı ve ülkelerin üçte birinde 18 yaĢ altı ergenler serbest bir Ģekilde alkol satın alabiliyordu. Umumiyetle alkol vergileri perakende satıĢ fiyatının düĢük bir oranına tekabül ediyordu ve tüketici fiyat endeksine görece, önceki beĢ yıl boyunca alkol fiyatları ülkelerin yarısından fazlasında ya aynı seviyede kaldı ya da düĢtü. 14. Geriye dönüp bakıldığında, alkol politikalarının alkolün zararlı kullanımından doğan sağlık, sosyal ve ekonomik zararın ağırlığını hala yansıtmadığı söylenebilir. Alkol politikalar genel sağlık, sosyal ve kalkınma politikalarına uygun bir Ģekilde entegre edilmemektedir. Farklı devlet daireleri ve sektörleri arasında ve bütün yetkili merci düzeylerinde politika uyumunu ve “birleĢtirilmiĢ” eylemi sağlamak için yeterli kapasiteye sahip değildir.

Geleceğe yönelik politika 15. Hiç Ģüphe yoktur ki 2010 yılında baĢlatılan küresel stratejiden cesaret alarak, alkolün zararlı kullanımını azaltmak amacıyla daha etkili eylemde bulunmak için bireysel veya toplu olarak ülkeler için hızla büyüyen bir ivme söz konusudur. Kanıta dayalı ve maliyet etkin alkol politika ve programlarını uygulamada en aktif olarak ülkeler, sağlık ve refah, verimlilik ve sosyal kalkınma alanlarındaki önemli kazanımlardan faydalanacaktır. Birçok alkol politikası meselesinin Avrupa sınırlarını kolaylıkla geçmesine bakınca, ülkeler arasındaki ve ülkeler boyunca olan uyumlu eylem, katma değer getirecektir. Ayrıca uluslararası çerçeveler, bireysel ülkeleri engellemeden ziyade onların alkolün zararlı kullanımını azaltmada kanıta dayalı yaklaĢımları benimsemelerinde daha cesur ve yenilikçi olmalarını sağlamalıdır. Avrupa Bölgesindeki 53 Üye Devletin ihtiyaçlarını destekleyen DSÖ’nün kamu sağlığı yetkisi, alkolün zararlı kullanımını azaltmak için Üye Devlet eylemine çok çeĢitli seçenekler önerme fırsatı vermektedir. 16. Gelecek yıllar boyunca etkili alkol politikası, sosyal kalkınma ve sosyal sermaye arasındaki iki yönlü süreç ve etkileĢimleri yansıtacak Ģekilde, etkili alkol politikasının bir dizi özniteliği olacaktır. Diğer bir ifadeyle, etkili bir alkol

210 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 212 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 212

politikası olmaksızın, iyileĢtirilmiĢ insanı, sıhhi ve sosyal sermayeye yolu açacak etkili bir sosyal kalkınmaya sahip olmak mümkün değildir. ĠyileĢtirilmiĢ insan, sağlık ve sosyal sermaye olmadan alkole bağlı zararı azaltmak olası değildir. Ayrıca, örneğin iklim değiĢikliğinin2 bir sonucu olarak Avrupa Bölgesinin sağlığı üzerinde menfi tesiri olarak olan gelecekteki küresel stres yüklerini hafifletmek için gerekli olan toplumsal direncin ön Ģartları yeterli insan, sağlık ve sosyal sermayedir. 17. Geleceğe yönelik etkili alkol politikası, aĢağıdaki hususları temin eden bir alkol politikası olacaktır: alkol politikalarının geniĢ iktisadi ve refah politikalarına entegrasyonu, toplumların sosyal, sağlık ve iktisadi refahının etkili geliĢimine katkıda bulunma; farklı devlet kurumları ve kesimleri arasında uyum ve “birleĢtirilmiĢ” eylem, bireysel kesimler ve bir bütün olarak toplum lehine kazanım sağlayan gerekli giriĢim ve inisiyatifleri belirleme ve uygulama; benzer kamu ve özel aktörlerin uyumu ve dâhil edilmesi ve ayrıca benzer ilgili kamu ve özel aktörlerin yarar sağladığı teĢviklerin belirlenmesi ve uygulanması; alkol politikası tedbirlerinin, refah ve sağlıklı yaĢam tarzlarını teĢvik eden ve bulaĢıcı ve bulaĢıcı olmayan hastalıkların yükünü azaltan bütün eylemler ile entegre edilmesi; toplumun tamamında uyumlu olan etkili alkol politika ve programlarını uygulamaya yönelik olarak belediye, yerel topluluklar ve sivil toplum için kapasite ve fırsat; alkol kullanımı söz konusu olduğunda bireyler ve ailelerin daha sağlıklı tercihler yapmaları için teĢvik edici ve ayrıca caydırıcı unsurların verilmesi;

Protecting health in an environment challenged by climate change: European Regional Framework for Action. Copenhagen. WHO Regional Office for Europe, 2010 (document EUR/55934/6 Rev.1,

http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/95882/Parma_EH_Conf_edoc06rev1.pdf, accessed 16 June 2011).

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 211 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEMPLANI PLANI2012-2020 2012-2020 213 213 AVRUPA ALKOL

insanların hayatlarındaki diğer faktörlerin yanı sıra alkolün talep tarafı ile mücadele etme ve oynadığı role cevap verme ve birey, topluluk, yerel sağlık hizmetleri ve sosyal bakım örgütleri, sivil toplum örgütleri (STÖ), alkol endüstrisi ve hükümet olsun, herkese uygun bir rol olduğunun bilinmesi.

Hedefler 18. Önceki Avrupa alkol eylem planlarının üzerine inĢa edilen, mevcut Alkol Planının beĢ ana hedefi, küresel stratejinin aĢağıda belirtilen hedefleri ile uyumludur: alkolün zararlı kullanımının sağlık, sosyal ve ekonomik yüklerinin büyüklüğü ve niteliği konusunda farkındalığı arttırmak ve bu yükleri ele almada artan hükümet taahhüdünü ve bağlılığını arttırmak; alkole iliĢkili zararın büyüklüğü ve belirleyici etkenlerine ve bu zararın azaltılması ve önlenmesi konusunda etkili müdahalelere dair bilgi tabanını güçlendirme ve yaymak; alkolün verdiği zararın azaltılması ve alkol kullanımı rahatsızlıkları ve bağlı sağlık durumlarının yönetim ve tedavisi için Üye Devletlere verilen teknik desteği artırılmak ve Üye Devletlerin kapasitelerinin geniĢletmek; alkolün zararlı kullanımını azaltmaya yönelik birlikte planlanmıĢ ve yürütülen eylem için paydaĢlar arasındaki ortaklıkları güçlendirmek ve koordinasyonu iyileĢtirmek ve gerekli kaynaklarının seferber edilmesini artırmak; yerel, ulusal ve Avrupa düzeyinde izleme ve gözetleme sistemlerini iyileĢtirmek ve savunuculuk, politika geliĢtirme ve değerlendirme için daha etkin bilgi dağıtım ve uygulamasını temin etmek.

Eylem ve sonuçları 19.

Avrupa ülkelerinin tamamı bir Ģekilde bir alkol düzenlemesi veya planına sahiptir. Ancak bu tür düzenleme ya da planlarının kapsayıcılığı değiĢiklik göstermektedir. Aynı Ģekilde bu düzenleme veya planlarının uygulanmasında

212 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 214 214 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

her ülke, bölge ve belediyenin tecrübesi de farklılıklar arz etmektedir. Alkol eylem planı ne kadar kapsayıcı veya sıkı olursa olsun, her ülke bu planını gözden geçirme, uyarlama ve güçlendirmeden fayda görecektir. 20. Öncelikleri belirlemek ve eyleme kılavuzluk etmesi açısından, ulusal bir alkol eylem planı veya stratejisine ihtiyaç duyulmaktadır. Ulusal sağlık amaçları, öncelikleri belirleyebilir, yeni eyleme taahhüdünü ifade edebilir ve kaynaklar tahsis edebilir. Bu tür amaç ve öncelikler, epidemiyolojik kanıtlara dayalı olmalıdır ve strateji ve müdahalelerinin seçimi de kanıtlara dayalı olmalıdır. Arzı kısıtlama tedbirleri (alkollü araç kullanma politikaları ve karĢı tedbirleri, alkol pazarlama politikaları, alkol vergileri, satıĢ noktası yoğunluğu ve satıĢ gün ve saatleri üzerindeki sınırlamalar, asgari satın alma yaĢı) ve talebi azaltma tedbirleri (sağlık hizmetlerinde ve iĢyerinde erken tespit ve kısa müdahaleler, tedavi ve rehabilitasyon programları), alkole bağlı zararının nasıl azaltılacağı hususunun birkaç belirli örneğidir. 21. AĢağıdaki on eylem noktası, baĢlıklara bağlı kalmaktadır ve alkolün zararlı kullanımını azaltmak için DSÖ küresel stratejisinde yer alan eylem noktalarının sıralamasını takip etmektedir. Dini ve kültürel bağlam ve ulusal kamu sağlığı öncelikleri ve ayrıca kaynak, kapasite ve kabiliyetler gibi ulusal Ģartları dikkate alarak, ulusal düzeyde uygun bir Ģekilde uygulama ve uyarlama için düĢünülecek bir politika seçenek ve tedbirleri portföyü tavsiye etmektedir. BaĢlıca alanlar Ģunlardır: • • • • • • • • • •

liderlik, farkındalık ve taahhüt/bağlılık; sağlık hizmetlerinin tepkisi; topluluk ve iĢyeri eylemi; alkollü araç kullanma politikaları ve karĢı tedbirler; alkolün ulaĢılabilirliği; alkollü içkilerin pazarlaması; fiyatlandırma politikaları; alkol içme ve alkol sarhoĢluğunun olumsuz sonuçlarının azaltılması; yasadıĢı alkol ve gayri resmi olarak üretilen alkolün kamu sağlığı üzerindeki etkisinin azaltılması; izleme ve gözetleme.

22. Her bir eylem noktası, bir baĢlık ifadesi ile baĢlamakta ve bir ya da birden fazla çıktı ve uygun göstergeler içermektedir. Kısa bir arka plan / geçmiĢ paragrafından sonra stratejilerinin tartıĢılma kısmı gelmektedir. Son olarak, bir dizi eylem seçeneği listelenmektedir. Önerilen eylemler ve bu eylemlerin

AVRUPA ALKOL EYLEM EYLEM 2012-2020 AVRUPA AVRUPA ALKOL ALKOL EYLEMPLANI PLANI PLANI 2012-2020 2012-2020 213 215 215

arkasındaki kanıtları, 2009 yılında yapılan iki DSÖ yayınına3,4 dayanmaktadır. 23. Her bir Üye Devletin, karĢı karĢıya olduğu alkole bağlı problemlerinin niteliğini değerlendirmeye alması ve listelenen muhtemel eylemlerin hangilerinin kendi ülke Ģartlarında en uygulanabilir ve etkili olacağını belirleme gerekecektir. Avrupa Bölgesi genelinde uygulanabilir tek bir model yoktur. En önemli mesele, Üye Devletlerin kendi ülkelerinde alkolün yol açtığı zararı büyük ihtimalle azaltacak eylemlerde bulunmasıdır. Liderlik, farkındalık ve taahhüt/bağlılık;

BaĢlık 24. Etkili alkol politikasının uygulanması aracılığı ile elde edilebilecek önemli kazanımlar, yalnızca alkolün zararlı kullanımını azaltan sürdürülen ve uyumlu ve tutarlı eylemden gelen kazançların semeresini toplamak için, toplumun bütün kesimlerinde ve her seviyesinde tam farkındalığı sağlamak ve taahhüt ve bağlılığı temin etmek amacıyla ulusal ve yerel hükümet tarafından verilen yeterli liderlik ile elde edilebilir. Bu, farkındalık “etmenleri/ajanları” olarak kapsamlı eylem planları ve iyi bilgilendirilmiĢ ve destekleyici topluluklar aracılığıyla en iyi Ģekilde baĢarılabilir.

Sonuçlar 25. Bu Eylem Planının süresi boyunca, ülkeler en az bir defa alkol hakkında belirlenebilir bir ulusal eylem ve planı veya stratejisi hazırlar, uygular ve gözden geçiri ve revize eder. Ülkeler, alkolün bireylere, ailelere ve topluluklara verebileceği zararlar ve bu zararı azaltmak için alınabilecek tedbirler hakkında kendi vatandaĢlarının ilerleyici bir Ģekilde bilgi sahibi olmasını temin eder.

Göstergeler 26. Göstergeler, ulusal bir kamu sağlığı planında yer alan, halk tarafından eriĢilebilir olan ulusal bir alkol eylem planı veya stratejisi ya da alkol planının varlığı ve nüfusun genelinden rastgele örneklem Ģeklinde barometre etütleri ve

Evidence for the effectiveness and cost–effectiveness of interventions to reduce alcohol-related harm.

Handbook for action to reduce alcohol-related harm. Copenhagen WHO Regional Office for Europe

Copenhagen. WHO Regional Office for Europe, 2009.

2009 (http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0012/43320/E92820.pdf, accessed 16 June 2011).

214 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 216 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 216 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

kamuoyu yoklamaları aracılığı ile alkol ve alkol politikası hakkında bilgi, tavır ve görüĢ önlemleri içerebilir.

Arka Plan 27. Alkole bağlı zararı azaltmada bir eylem planının etkili olması için; politika geliĢtirme, öncelikleri belirleme, izleme ve gözetleme, araĢtırma ve değerlendirme, iĢgücü geliĢtirme ve program teslimatı için gereken altyapının yerli yerince olmasının sağlanması gereklidir. Alkol eylemi için çekirdek altyapıyı inĢa etmedeki kaydedilen ilerlemelere rağmen, birçok Üye Devlette yetersiz siyasi irade ve hem özel hem de kamu kesiminden yetersiz yatırım hala söz konusu olduğu iddia edilebilir. Bu altyapının yeterince geniĢ, muktedir ve kabiliyetli olmasının temin edilmesi bir zorluk olarak kalmaya devam etmektedir. 28. Ulusal alkol stratejileri ve giriĢimlerinin birçoğu, kamuyu bilgilendirme ve eğitme ihtiyacının altını çizmektedir. Bu husus, tüketicilere bilgi verilmesi gerektiği ve nüfusun alkol ve alkolün sağlık üzerindeki riskleri hakkında bilgi sahibi olması ve anlaması gerektiğine dair basit bir ilkeyi açıklayabilir. Ancak bilgi ve eğitimin tek baĢına alkolle iliĢkili problemleri çözebileceğine yönelik olan ve kanıtlar ile çeliĢen görüĢü de yansıtabilmektedir. Uygulamada alkol eğitimi, alkol kullanımı bozuklukları için yardımının bulunabilirliğini desteklemek veya etkili alkol politikaları için kamu desteğini harekete geçirmek amacıyla riskler hakkında bilgi vermenin ötesine nadiren geçmektedir.

Stratejiler 29. Öncelikleri belirlemek ve eyleme kılavuzluk etmesi açısından, ulusal bir alkol eylem planı veya stratejisine ihtiyaç duyulmaktadır. Ulusal sağlık amaçları, öncelikleri belirleyebilir; yeni eyleme taahhüdünü ifade edebilir ve kaynaklar tahsis edebilir. Bu tür amaç ve öncelikler, epidemiyolojik kanıtlara dayalı olmalıdır ve politika ve müdahalelerinin seçimi de kanıtlara dayalı olmalıdır. Ölçülebilir çıktılar politika hedeflerini daha belirgin ve özel hale getirmekte, ilerlemenin izlenebilmesine olanak sağlamakta ve çoğu kez politika inisiyatif ve giriĢimlerini desteklemek için ortaklara ilham vermektedir. Alkol eylem ve programlarının sağlık etkisinin sorumluluğu ve hesap verebilirliği, toplumun bütün kesimlerinde ve ayrıca eylem planlarını hazırlayan, kaynakları tahsis eden ve mevzuatı veya eĢ düzenleyici çerçeveler tarafından izlenen kılavuz

AVRUPA PLANI 2012-2020 215 217 AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM EYLEM PLANI 2012-2020

ilkeler veya gönüllü yasaklamalar gibi kanun harici çerçeveleri baĢlatan kamu görevlilerindedir. ġeffaflığı ve hesap verebilirliği mümkün hale getirmek için, ölçülebilir çıktılar ulusal düzeyde ve uygulanabilir hallerde yerel olarak yayınlanabilir. 30. Alkol eylem planı geliĢtirme ve uygulamada ulusal hükümetin sorumluluğu, genellikle birkaç devlet dairesi ve düzeyi arasında paylaĢtırılmaktadır. Ġlgili daireler sanayi ve ticaret, ziraat, istihdam, finans ve sağlığa adanmıĢ ve ayrılmıĢ olanları içerebilir. Bu farklı sektör ve kesimlerin menfaat ve önceliklerinin, üzerinde mutabık kalınan bir alkol politikası oluĢturmak amacıyla çoğunlukla birbirine uyarlanması gereklidir ve bazı kesimlerin yetkisi altında ve ellerinde orantısız kuvvet olabilir. Bütün devlet daireleri düzeylerinin ve etkilenen tüm sektörlerin ve paydaĢların alkol politikası kararlarını alırken dikkate alınmasını temin etmek için koordinasyon gereklidir. Ulusal alkol konseyi gibi bir koordinasyon kurumu, bakanlıklar, sağlık uzmanları ve diğer ortaklardan üst düzey kıdemli temsilcileri bünyesine almalıdır. 31. Alkol eylem planlarının muhtevası için halk ve siyasilerin desteği hayati önem taĢımaktadır. Ulusal siyasetçilerin, alkolün pazarlandığı ortamı düzenleme ve etkileme yetkisi bulunmaktadır. Genellikle siyasetçiler, resmi rolleri ve ayrıca Ģahsi görüĢlerine göre çeĢitlilik arz eden bir Ģekilde alkol mevzularına özel bir ilgi göstermektedir. Alkol endüstrisi veya sağlık grupları gibi hükümet dıĢı oyuncular ile kurulacak temaslar, belirli alkol politikaları konusunda siyasetçilerin bakıĢ açılarını Ģekillendirebilir ve muhtemelen politika önerilerinin Ģekillenmesini veya ince ayrıntılarına kadar incelenip rafine edilmesini etkileyebilir. Sivil toplum örgütleri ve kamuoyundan alınan tepkiler, alkol politikası reformu üzerinde etkili olabilir. Devlet kurumları ve hükümetlere ilaveten, kamu sağlığına yönelik alkol politikasını destekleyen sağlık ve tıp uzmanları ve kuruluĢlar arasında bağımsız, kamu tarafından finanse edilen kuruluĢlar, sigorta sanayi programları, konu temelli STK’lar ve ağlar ve mesleki kamu sağlığı dernekleri yer almaktadır. 32. Alkol ve sorumlu alkol içme davranıĢı hakkındaki bilgiye dayalı kamu eğitim kampanyaları, orantılı olmalıdır ve zararlı kullanımı azaltmak amacıyla alkolün riskleri ve yardım ve tedavinin bulunabilirliği ve eriĢilebilirliği hakkında bilgilendirmeye yoğunlaĢmalıdır. Özellikle de araç kullanmada düĢürülen kan alkol sınırı, alkol satın almadaki asgari yaĢın yükseltilmesi veya alkolden alınan vergilerinin arttırılması gibi yeni tedbirler getirildiğinde, alkol politikası önlemlerini desteklemek amacıyla kamu eğitim programları da kullanılmalıdır. Web-tabanlı bilgilendirme programları, “denetim testi” ve kendi kendine rehberlik, yeni bilgi kanallarını temsil etmektedir.

216 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 218 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 218

Eylem seçenekleri 33. Ülkeler, siyasi irade ve iyi yönetiĢim talebi dâhil, alkol politikası için yeterli kamu sağlığı altyapısının olmasını temin etmelidir. Buna ilaveten ülkeler, alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve yönetilmesinden sorumlu olan devlet görevlilerine yeterli kaynakların tahsis edilmesini, alkol politikası ve araĢtırmalarındaki kapasite arttırıcı tedbirlerin alınmasını ve kanıt bilgilerinin bütün kesim ve düzeylerdeki politika ve program uygulamalarına getirilmesini temin etmek zorundadır. GeliĢtirilen bu tür politikalar, kapsayıcı olmalı ve her türlü olumsuz sonucu asgari indirmelidir. Yeni politika ve kanunların kabul edilmesi ve getirilmesinde Ģeffaflık ve bilgi eksikliği, kötü organizasyon ve hazırlık, finansman azlığı, yozlaĢmanın olması ve halkın yetkili makamlara olan güven eksikliği gibi hususların tamamı, etkili politikanın kabulü, uygulanması ve icrasının önünde engel teĢkil etmektedir. Asgari olarak, ülkelerin ölçülebilir sağlık ve politika çıktıları; ilgili devlet daireleri ve sektörleri genelinde politika uyumunu ve “birleĢtirilmiĢ/katılımcı” eylemi teĢvik edecek bir koordinasyon organı veya mekanizması ve yeterli bir biçimde kaynağı ayrılmıĢ sivil toplum sektörü dâhil, sivil topluma bir ses vermek için kamu sağlığı menfaati ile potansiyel menfaat çatıĢmalarının olmadığı tanımlanabilir bir ulusal alkol eylem planı veya stratejisine sahip olması beklenmektedir. Sağlık hizmetlerinin tepkisi

BaĢlık 34. Sağlık sektörü ve desteği ile sosyal refah, eğitim ve iĢyeri sektörleri, tehlikeli ve zararlı alkol tüketiminin5 sonucu olarak kötü sağlığı ve prematüre doğumları azalttığı gösterilen kısa tavsiye programlarının yaygın bir Ģekilde uygulanması ve alkol kullanımı bozuklukları için kanıta dayalı tedavi programlarının uygulanması ile hem sağlık kazanımları ve mali tasarrufların meyvesini almak için gerçek fırsatlara sahiptir. Hamilelik döneminde alkol tüketiminin azaltılmasına yardımcı olmaya ve içen kiĢiden baĢka aile üyelerini ve çocukları alkol bağımlılığı ve alkole bağlı zararın sonuçlarından korumaya vurgu yapılmalı ve önem verilmelidir. Bu nokta, gerekli eylemde bulunmak için farklı ortamlardaki sağlayıcılar için teĢvik verilmesi amacıyla devletin ve sağlık sigortası Ģirketlerinin liderlik göstermesini gerektirmektedir.

Considered as consumption greater than 40g alcohol per day for a man and 30g alcohol per day for a woman.

Sonuç

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020217 219 AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA PLANI 2012-2020 219

35. Bu Eylem Planının süresi boyunca, ülkeler zararın azaltılması veya önlenmesi için alkol tüketim tavsiyesi, alkol kullanımı bozukluğu için sosyal rehabilitasyon programları ya da tedavisine katılımdan faydalanacak kiĢi sayısı ile gerçekten bu tür tavsiye veya tedaviyi alan kiĢi sayısı arasındaki açıklığı kademeli olarak azaltmalıdır.

Gösterge 36. Göstergeler, yetiĢkin nüfusunun tehlikeli ve zararlı alkol tüketimine oranını ve alkol alımlarını azaltmak amacıyla temel bir sağlık hizmeti sağlayıcısından tedavi ve tavsiye alan tehlikeli ve zararlı alkol tüketimi olan nüfus oranını ihtiva edebilir.

Arka Plan 37. Zararlı alkol kullanımı ve alkol bağımlılığı dâhil alkol kullanım bozuklukları, Hastalık ve Ġlgili Sağlık Problemleri Uluslararası Ġstatistiksel Sınıflandırması, 10. Revizyonda (ICD-10) zihinsel ve davranıĢsal bozukluklar listesinde resmi olarak sınıflandırılmaktadır. Genel olarak, alkol kullanım bozukluklarının yaygınlığı çok yüksek olup, birçok ülkede bu oran belki de erkeklerde günde en az 40 g ve kadınlarda 30 g alkol içen her altı yetiĢkinde bir olup, 16 yetiĢkinden yaklaĢık 1’i herhangi bir yılda alkol bağımlılığından muzdarip olmaktadır. ÇalıĢma yapılan hemen her ülkede alkol tüketim tavsiyesi, sosyal rehabilitasyon programları ya da tedavisine katılımdan faydalanan kiĢi sayısı ile gerçekten bu tür tavsiye veya tedaviyi alan kiĢi sayısı arasında önemli bir fark vardır. Tehlikeli ya da zararlı alkol kullanımı olan her 20 kiĢiden yalnızca 1’inin gerçekten tespit edilmiĢ olduğu ve bir temel sağlık hizmeti sunucusu tarafından kısa tavsiyeler verildiği tahmin edilmektedir. Benzer bir Ģekilde alkol bağımlılığı olduğu teĢhis edilen her 20 kiĢiden 1’i tedavi maksatlı fiili olarak bir uzman tarafından tedaviye alınmaktadır.

Stratejiler 38. Elde edilen kanıtlar temel sağlık hizmetleri, sosyal refah ortamları ve kaza ve acil durum departmanlarında tehlikeli ve zararlı alkol tüketimi olan bireyler için erken tanı ve kısa tavsiye programlarının ve iĢyeri ve eğitim çevrelerinde programları sunmanın yaygın bir Ģekilde uygulanmasından fayda sağlandığını kuvvetli bir Ģekilde desteklemektedir. Hükümetler, tanılama ve kısa tavsiye

218 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 220 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

programları gibi klinik müdahalelerin yaygın bir Ģekilde kullanılabilir ve baĢvurulabilir olmasını; temel bakım hizmetleri sağlayıcılarının bu tür programları yürütmek için ihtiyaç duydukları eğitim, klinik malzemeleri ve tavsiyeleri almasını ve ya kalite arttırma giriĢimlerinin bir parçası ya da hizmet ücreti ödemesi olarak yaptıkları müdahaleler için uygun bir Ģekilde ödeme almalarını temin ederek tanılama ve kısa tavsiye programları ve uzman hizmetlerine sevk ve yönlendirmeleri destekleyebilir. Temel sağlık ve bakım hizmetleri sağlayıcıları, yönetimi zor olan alkol içenleri sevk edebilecekleri uzman hizmetler tarafından desteklendiği zaman bu müdahaleyi daha kolay üstlenmektedir. Alkol kullanım bozukluklarının yönetiminde, temel hizmetlerden uzman bakıma geçiĢ ideal olarak pürüzsüz olmalıdır. Kanıta dayalı davranıĢsal ve farmakolojik tedavileri kullanarak alkol yoksunluk/uzaklaĢmasını yönetmek ve alkol kullanım bozukluğunu tedavi etmek amacıyla verilen uzman hizmetler, yararlanma / istifade etme ihtimali olduğu değerlendirilenlere sunulmalıdır. Bu konudaki eğilim, uzun süreli yatarak tedaviden ayakta tedavi ve toplum temelli tedaviye doğru olmaktadır. Mükerrer suç iĢleyen, sabıkalı alkollü araç kullananlar için mahkeme kararıyla tedavi vakaları hariç, zorunlu tedavi artık tavsiye edilmemektedir ki birtakım kanıtlar etkili olabildiğini göstermektedir. Ebelik ve doğum hizmetleri, bütün hamile kadınlara hamilelik döneminde alkol kullanımı hakkında bilgi verilmesini ve uygun ise tavsiyelerde bulunulmasını sağlamalıdır ve sosyal refah hizmetleri, içen kiĢiden baĢka aile üyelerini ve çocukları alkol bağımlılığı ve alkole bağlı zararın sonuçlarından korumaya yardımcı destek faaliyetleri uygulamalıdır.

Eylem seçenekleri 39. Bütün kanıtlar, tehlikeli ve zararlı içicilerin çoğunluğunun gayet tabii olarak temel bakım hizmetleri sağlayıcılarından tavsiye almadığını ve tedaviden faydalanabilecek olan alkol kullanım bozukluğu olan birçok kiĢinin Ģu anda bu tür tedavileri almadığını göstermektedir. Bu durumu değiĢtirmeden bırakmanın hiçbir maliyeti olmadığı düĢünülebilir, ancak bu yanlıĢ bir varsayımdır. Erken tanımlama ve kısa tavsiye programlarına yapılan yatırımları, yalnızca sağlığı iyileĢtirip hayat kurtarmakla kalmaz, aynı zamanda sağlık sistemlerinin para tasarruf etmesini sağlar. Ġki seviye eylemde bulunulabilir: •

Tehlikeli ya da zararlı alkol tüketimi riski altında olan nüfusun % 30’u için erken tanılama ve kısa tavsiyeler verme hedefi koyma. Yeni bir temel sağlık hizmeti sağlayıcısına kaydolan her hastanın sağlık kontrolünden geçmesi, belirli hastalık kategorileri (örneğin yüksek tansiyon veya tüberküloz) için

AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM 2012-2020 AVRUPA EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 219 221

bir hizmet sağlayıcısına danıĢması veya bu müdahaleleri sunan belirli klinik türlerine gitmesi için sağlayıcı eğitimleri dâhil, uygun sistemleri uygulamaya koyarak bu hedefe ulaĢılabilir. Web tabanlı bilgi ve kendi kendine yardım rehberliği de değerlendirmeye alınabilir. •

Risk altındaki nüfusun % 60’ına kadar olan kesim için erken tanılama ve kısa tavsiye programları sunma hedefini koyma. Daha iddialı olan bu hedef, temel bakım hizmetleri alan bütün hastalara, konsültasyon sebebine bakılmaksızın, bu müdahalelerin verilmesini gerektirmektedir. Ayrıca temel bakım ve sağlık hizmetleri sağlayıcılarına verilen eğitim ve desteğe daha büyük bir yatırım yapılmasını gerekli kılmaktadır.

Topluluk ve iĢyeri eylemi

BaĢlık 40. Koordineli ve uyumlaĢtırılmıĢ bir biçimde yapıldığı zaman, yerel düzeyde, topluluklarda, iĢyerleri ve eğitim ortamlarındaki eylem, bireysel davranıĢtan ziyade kolektif tavır ve davranıĢları değiĢtirerek alkolün zararlı kullanımını azaltabilir. Halk eğitimi kampanyaları ve alkollü içki etiketleri üzerinde sağlık risklerine iliĢkin verilen bilgiler, yerel eylemi ve alkol politikası tedbirlerini desteklemek için kullanılabilir. Yerel ve kolektif eylemin tam olarak etkili olması için, farklı sektörler arasında ortaklık ve kapasite oluĢturma ve toplumun farklı seviyelerinde sürdürülen liderlik gereklidir.

Sonuçlar 41. Bu Eylem Planının süresi boyunca, ülkeler uygulanabilir durumlarda alkol eylemini içeren sağlığı teĢvik eylemini uygulayan okullarını sayısını; yerel alkol eylem planları olan belediyelerin sayısını ve “iĢyerinde alkol” politika ve programlarını uygulayan iĢyerleri ve kurumların sayısını gittikçe artan bir biçimde arttırmak için çaba ve gayret sarf etmelidir.

Göstergeler 42. Göstergeler, belirlenmiĢ kıstasları ihtiva eden politika ve programları uygulayan okul, belediye ve iĢyerleri oranlarını içermektedir.

222 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 220 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 222 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Arka Plan 43. Toplum düzeyinde alkol politikasının kabul edilmesi ve uygulanmasının avantajı; alkol problemlerinin karayolu trafik kazalarının sebep olduğu yaralanma ve ölümler ile ilgilenme, hastane ve acil tıbbi hizmetler sunma ve alkolün zararlı kullanımı ve alkol bağımlığına müdahale etme gibi bir toplumun doğrudan tepki vermesini gerektiren anlık yerel sonuçları olmasıdır. Bundan dolayı belediyelerin, okul ve iĢyerlerindeki alkole iliĢkin politikalardan oluĢan, lokanta ve bar gibi yerlerde ruhsat kontrolü ile bulunabilirliğe odaklanan bir alkol eylem planına sahip olması önem arz etmektedir. Belediye sosyal sektör, ana okulu ve okullardaki uzmanların da gerekli vasıflara sahip olmasını temin etmelidir ki bu Ģekilde bu uzmanlar ve meslek sahipleri, alkol problemlerinin erken tespitine ve kısa müdahale veya alkol tedavisine sevk edilmesine odaklansınlar. Toplumlar, alkol problemleri söz konusu olduğunda önemli oranda farklılık göstermektedir. Hususiyetle, düĢük sosyal sermayesi olan bir bölge veya gece hayatı ekonomisi oluĢturan ve yüksek düzeyde alkole bağlı gürültü ve taciz olayları meydana getiren kentsel bir ortam, zararlı alkol kullanım seviyeleri ve kalıpları için bir risk faktörü olabilir. 44. ĠĢyerlerinde, zararlı alkol kullanımı ve yoğun ve sürekli olarak içki içme; disiplin iĢlemi gerektirebilecek Ģekilde iĢe devamsızlık, bugüncülük (iĢteki azalan performans), iĢe geç gelme, iĢten erken ayrılma, kaza, prematüre ölümler, düĢük verimlilik, uygunsuz davranıĢ, hırsızlık ve diğer suçlar, çalıĢanlar arasındaki kötü iliĢkiler ve düĢük Ģirket morali riskini arttırmaktadır. Diğer taraftan, aĢırı stres ve düĢük memnuniyet dâhil iĢyerindeki yapısal faktörler, alkol kullanım bozuklukları ve alkol bağımlılığı riskini arttırabilmektedir.

Stratejiler 45. Daha geniĢ bir politika yaklaĢımının bir parçası olarak alkol eğitim göz önüne alınmalı ve değerlendirilmelidir. Alkol eğitimi, ebeveyn desteği ile çocuklukta baĢlamalı ve sağlığı teĢvik eden bütüncül okul yaklaĢımının parçası olarak okullarda devam etmelidir. Sınırlamaları göz önüne alınarak, alkol eğitimi çocukların geliĢimindeki ilgili dönemi hedefleme, büyüme ve geliĢme aĢaması esnasında hedef gruptaki çocuk ve gençler ile konuĢma, müdahaleyi öğretmenler ve ayrıca hedef grup üyeleri ile test etme, programın etkileĢimli ve beceri geliĢtirmeye dayalı olmasını temin etme, bütün katılımcılara uyan ve ilgili olan davranıĢ değiĢikliği hedefleri belirleme, sonraki yıllarda takviye edici ve güçlendirilmiĢ oturumlar yapma, çocuklar için anlık pratik kullanımı olan

AVRUPA EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 221 223 AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM 2012-2020

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 223

bilgileri dâhil etme, eğitim materyallerini etkileĢimli bir Ģekilde vermek ve anlatmak için uygun öğretmen eğitimi programları yürütme ve etkili bir Ģekilde yaygın olarak bulunabilir ve eriĢilebilir olan her türlü programı yapıp, maruz kalma oranını arttıracak Ģekilde pazarlamasını yapma gibi etkin ve etkili olduğu ispat edilen eğitimsel uygulamalara dayanmalıdır. Bir ailedeki alkol problemlerinin yalnızca içen kiĢi değil, aynı zamanda partnerin refahı ve sağlığı ve özellikle de çocukların geliĢimi için de bir sorun teĢkil ettiği için, aile temelli programlar da değerlendirmeye alınabilir. Toplum temelli önleme programlarının bir parçası olarak, çocukların bakımları ile ilgilenenleri (öğretmenler dâhil), alkol problemleri olan ebeveynler için erken müdahalede bulunma ve kısa müdahaleye veya tedaviye yönlendirme konularında eğitmek ve onlara vasıf ve kabiliyet kazandırmak ilgili bir uygulama ve yaklaĢımdır. Bu yaklaĢım, partnerlere ve çocuklara da destek sağlayacaktır. 46. Alkole bağlı zararı azaltabilecek iĢyeri çabaları, alkolsüz iĢyerlerini teĢvik etme, iĢ stresini düĢüren ve iĢ ödüllerini arttıran bir idarecilik sistemi ve talep üzerine verilen psikososyal beceriler eğitimi, kısa tavsiye ve alkol bilgilendirme programları gibi isteğe bağlı iĢyeri müdahalelerini içermektedir.

47. Toplum temelli önleme programları, alkollü araç sürme, ölümle sonuçlanan alkole bağlı trafik kazaları ve saldırı ve tecavüz yaralanmalarını azaltmada etkili olabilir. Ayrıca ruhsatlı tesislerde içki içme ile iliĢkili problemlere (örneğin gürültü ve saldırgan davranıĢ) iliĢkin farkındalığı yükseltmek, bu tür sorunlara belirli çözümler getirmek ve ruhsatlı tesislerin sahiplerinin bu Ģekilde içki tüketip olumsuz davranıĢlar sergileyen kiĢiler ve bunların hareketlerine cevap vermek için topluma karĢı sorumluluklarının farkına varmalarını sağlamak için de toplum seferberliği kullanılmaktadır. Toplum seferberliği ve toplum hareket geçirilmesi çabalarının değerlendirilmesi ve tabandan gelen halk hareketi projelerinin belgelendirilmesi, toplum seferberliğinin ruhsatlı tesislerde içki içmeye bağlı saldırganlığı ve diğer problemleri azalttığını göstermektedir. Etkili toplum programlarının ana karakteristiği, bu tür programların alkollü araç kullanma kanunları veya reĢit olmayanlara ve sarhoĢlara alkol satıĢlarının yasaklanmasının daha sıkı bir Ģekilde uygulanması gibi etkili olduğu bilinen müdahaleleri uygulamaları ve bu tip müdahalelere destek verilmesini sağlamasıdır.

Eylem seçenekleri 48. Alkol eğitim inisiyatif ve giriĢimlerinin yeniden yönlendirilememesi ve koordine edilememesi, örneğin kötü tasarlanmıĢ ve etkisiz programların

222 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 224 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 224

kullanımı yoluyla kıt olan kaynakların uygunsuz ve verimsiz bir Ģekilde kullanılmasına devam edilmesi riskini taĢımaktadır. Benzer bir Ģekilde, toplum programlarına ilave yatırımlar yapılmaması halinde, yeni alkol politikası çabaları için kamu desteğinin seferber edilmesi fırsatı kaçırılabilir. Buna ilaveten, mevcut çoğu topluluk ve iĢyeri programlarının ideal bir Ģekilde tasarlanmadığı veya uygulanmadığı ya da değerlendirilmesi olasıdır. Çok çeĢitli eylemler mümkündür. 49. Alkol hakkında okul temelli eğitim ve kamu bilgilendirme kampanyalarının yeniden tasarlanması ve bunlara yeniden yatırım yapılması için adımlar atılmalıdır. Bu çaba ve teĢebbüslerin finansmanı, potansiyel etkilerine oranla yapılmalıdır. Yeniden tasarlama, alkol hakkında yapılan kamuoyu yoklamalarının sonuçlarından edilen ihtiyaç değerlendirmelerine dayalı olmalıdır. Yeniden tasarlanan eğitimsel programlar, alkol kullanım riskleri, zararlı alkol kullanımının azaltılmasındaki tavsiye ve tedavinin bulunabilirliği, eriĢebilirliği ve etkililiği ve etkili alkol politikaları hakkında bilgi vermelidir. 50. Yerel toplumların ve belediyelerin desteklendirmesine ve bunların kapasitelerinin arttırılmasına yardımcı olacak çabalar sarf edilmelidir. Gittikçe artan bir Ģekilde yerel topluluklar ve belediyeler, alkolün zararlı kullanımının azaltılması için daha geniĢ bir aralıkta sorumluluk almaktadır. Bu durum, potansiyel kanıta dayalı politika ve eylemlerin tamamının yerel düzeyde bütün olarak kullanıma alınmasını temin etmek için artan yerel olarak verilen eğitim, kapasite inĢası ve yerel eylem gruplarının desteklenmesini gerektirmektedir. 51. Alkol eylemi için toplum ve iĢyeri kaynakları geliĢtirilmelidir. Bu kaynaklar, etkili alkol programlarının dokümantasyonu ve toplumda ve iĢyerlerindeki baĢarıya katkıda bulunan faktörlerin analiz edilmesini içermelidir. Ayrıca bu kaynaklar, alkol programı yöneticilerinin bu faktörlerin toplum ve iĢyeri programlarının tasarım ve uygulamasına konulmasını temin edebilmeleri için değerlendirme araçlarını da ihtiva etmelidir. 52. Hem yeni hem de halihazırdaki programların tasarım ve uygulamasını güçlendirmek ve toplumda ve iĢyerlerinde en iyi sonuçlara ulaĢmak için, programların değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi mekanizması oluĢturulmalı ve finanse edilmelidir. 53. Ġlgili milli mevzuatın toplum ve iĢyeri inisiyatiflerini engellemeden ziyade kolaylaĢtırmasını ve desteklemesini temin etmek için, bu ilgili mevzuat olası tadilleri düĢünülerek gözden geçirilmeli ve revize edilmelidir.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 223 225 AVRUPA ALKOL 2012-2020 225 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI PLANI 2012-2020

Alkollü araç kullanma politikaları ve karĢı tedbirler

BaĢlık 54. Az miktardaki alkol dahi araç sürme kabiliyetini zayıflatabilir ve alkollü iken araç kullanmayı azaltma eylemi, halkın geniĢ kesimlerinden destek almaktadır. Zira özellikle de alkollü araç kullanmanın kurbanlarının kendileri alkollü araç kullanan kiĢiler değildir. Alkollü araç kullanmadan kaynaklı yaralanma ve ölümlerin gereksiz trajedisini azaltmada etkili olmak, devlet, trafik polisi, ceza yargılama sistemi, emniyet makamları, sağlık sektörü, yerel toplumlar ve diğer paydaĢlar arasındaki sürdürülebilir “birleĢik” eylem olmasını gerekli kılmaktadır.

Sonuç 55. Bu Eylem Planının süresi boyunca, ülkeler tedricen alkollü araç kullanma olayları ve ölümlerini azaltmalı ve mümkün olan en düĢük seviyede tutmalıdır.

Gösterge 56. Bu bölümün göstergesi, alkollü araç kullanma vaka ve ölümleri olacaktır.

Arka Plan 57. Genel olarak, çoğu Avrupa ülkesinde alkollü araç kullanma ölümleri ve kazaları azalmaktadır. Ancak yine de önemli derecede eksiklikler bulunmaktadır. Gençlerin görece en yüksek alkollü araç kullanma kazasına karıĢma riski olmasına rağmen, kesin bir Ģekilde alkollü araç kullanma ve iliĢkili kazaları ve ölümlerinin orta yaĢlı nüfus kesimi arasında daha yaygındır. Birçok Avrupalı, polis tarafından daha sık ve fazla uygulama da dâhil alkollü araç kullanmaya azaltmak için daha sıkı tedbirler alınmasını desteklemektedir. Alkollü araç kullanma hakkındaki kanunlar, kolluk kuvvetleri tarafından uygulama düzeyleri ve yaptırımların, Avrupa Bölgesinde dâhilinde bir ülke sınırından diğerine geçen artan sayıdaki özel ve profesyonel sürücüleri de dikkate alması gerekebilir. Tekrar eden suçlar veya çok yüksek kan alkol seviyeleri, alkol kullanım bozuklukları ve alkol bağımlığının bir göstergesi olabilir ve bunun için de sistematik olarak tedavi sağlanmalıdır.

226 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 224 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 226 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Stratejiler 58. Alkollü iken araç kullanmaya dair eylem ve diğer psikoaktif maddelerin kullanımı ve araç kullanmaya yönelik eylem, yalnızca sürücünün kendisine gelecek zararı azaltmakla kalmayıp, aynı zamanda yolcu, yaya ve diğer sürücülerin zarar görme riskini de azaltmaktadır. Etkili bir müdahale, basit olarak araç kullanmada yasal olarak kan alkol içeriğini (BAC) düĢürmedir ve bunun etkinliği, diğer tedbirlerin kombinasyonunun bir parçası olması halinde arttırılabilir. BAC limiti 0,5 g/l’nin üzerinde olan bir ülkede, seviyeyi 0,5 g/l’ye düĢürmek faydalı olabilir ve bu limitin 0,5 g/l olduğu bir ülkede ise seviyeyi 0,2 g/l’ye düĢürmek yararlı olabilir. Ancak daha düĢük bir yasal kan alkol seviyesi, ancak diğer tedbirler ile birleĢtirildiğinde ve gerçekten uygulandığında etkili olacaktır. En iyi uygulama ve icra yöntemi, ayıklık / içkinin etkisi altında olmama kontrol noktaları tesis edilerek kolluk kuvvetleri tarafından genel olarak araç kullananları değil de alkol alıp araç kullananların yakalanma korkusunu artıran bir Ģekilde akıllı rastgele alkol testi yapılmasıdır. Halkın yakalanıp tutuklanmanın sonuçlarını bilmesini sağlamak için, bu uygulama kamu eğitim kampanyaları ile takviye edilmelidir. Uygulama ayrıca verilen cezanın ciddi kiĢisel sonuçları olduğu; örneğin yerine para cezaları, ehliyet ceza puanları ve duruma göre ehliyete geçici olarak el konulması gibi durumlarda en iyi iĢe yaramaktadır. Bu uygulama, mahkeme kararı ile yapılan müdahaleler ve belirlenmiĢ sürelerde alkol ateĢleme kilidi, yani alkollü sürücülerin aracı kullanmasını engelleyen veya uyaran sistemlerin kullanımı ile güçlendirilebilir. Bu tür kilitleme sistemleri özellikle de profesyonel sürücü ve Ģoförler için önleyici bir tedbir olarak kullanılabilir.

Eylem seçenekleri 59. Yürürlükteki BAC limitlerini düĢürme veya uygulamayı geniĢleme eyleminden çok az sayıda ülke faydalanamayabilir. Bunun yapılmaması, alkollü araç kullananlar ve diğerleri arasındaki önlenebilir ölümleri ve yaralanmaları azaltma fırsatının kaçırılmasını sebep olabilir. Yapılabilecek iki özellikle önemli eylem vardır: •

Bütün sürücüler için alkol alıp araç kullanmada yasal olan BAC seviyesinin aĢağı çekilmesi. Mevcut yasal kan alkol seviye ne olursa olsun, kanıtlar bu seviyenin 0,2 g/l’ye yakın seviyelere düĢürerek daha fazla hayatın kurtarılabileceğini göstermektedir. Bu eylem, temel bir mesaj göndermektedir ve kültürel olarak “alkollü iken araç kullanmaya hayır” normunu tesis etmeye yardımcı olur. Ancak etkili olması için, daha düĢük

AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM 2012-2020 AVRUPA EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 225 227

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 227

bir BAC sınırı, diğer tedbirler ile kombinasyon halinde uygulanmalı ve icra ve takip yoluyla desteklenmelidir. •

Ya araç kullananlar için artan rastgele alkol testleri ya da araç kullanan genel nüfustan ziyade alkol alıp araç kullananların yakalanma korkusunu arttıracak tedbirler aracılığıyla veya alkol testi kontrol noktalarının daha yaygın kullanımı ile uygulamanın geniĢletilmesi. BAC limitlerinin etkili olması için araç kullanan halktan ziyade, alkollü iken araç kullananların, rastgele herhangi bir saatte durdurulma ve alkol testi yaptırılma riski olduğunu bilmeleri gereklidir.

Alkolün ulaĢılabilirliği

BaĢlık 60. ÇalıĢmalar, alkolün ulaĢılabilirliği arttıkça, daha fazla tüketildiğini ve sonuç olarak daha fazla zarar verdiğini göstermektedir. Alkolün ulaĢılabilirliğinde en ufak azalma dahi, sağlık kazanımlarını beraberinde getirebilir ve Ģiddeti ve içenden baĢka diğer kiĢilere verilecek olası zararı azaltabilir. Bunu baĢarma, ulusal merciler, ruhsatlandırma memurları, polis, ceza yargılama sistemleri ve sağlık hizmetleri sektörü arasında uyumlu bir eylem olmasını gerektirmektedir.

Sonuçlar 61. Bu Eylem Planının süresi boyunca, ülkeler uygun olduğu durumlarda alkolün ulaĢılabilirliğini sınırlandırmalı ya da azaltmalı ve alkolün sarhoĢ ve reĢit olmayan müĢterilere satıĢını sınırlandıran yönetmeliklerin gittikçe artan bir oranda ilgili bütün taraflarca uygulanmasını sağlamalıdır.

Göstergeler 62. Göstergeler, alkol satıĢ noktalarının sayısı, satıĢ noktalarının büyüklük ve yoğunluğu ve satıĢ gün ve saatlerinin değerlendirilmesi dâhil alkol ulaĢılabilirliğinin birleĢik bir ölçümünü içermektedir. Gençler hakkında düzenli aralıklarla yapılan anket ve araĢtırmalar ile reĢit olmayanların alkole eriĢimleri de ölçülmelidir (örneğin Avrupa Alkol ve Diğer Maddelerin Kullanıma dair Okul Anket ve AraĢtırma Projesi - ESPAD).

226 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 228 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 228

Arka Plan 63. Alkol satıĢının ruhsatlandırılması sistemi, hükümetlerin ruhsat sayısını sınırlandırmasına ve ruhsat sahiplerinden belirli standartları karĢılamasına ve ihlal halinde ceza olarak ruhsatların iptal edilmesine olanak sağladığı için hükümetler için alkolün ulaĢılabilirliğini yönetmesine imkan vermektedir. Alkolün ulaĢılabilirliğinin sıkı bir Ģekilde sınırlandırılması yasadıĢı alkolde paralel bir piyasanın ortaya çıkmasını teĢvik edebilirken, bu durum genellikle uygulama ve icra ile kontrol edilebilir. Zararı azaltmanın diğer bir yolu, belirli mekân (örneğin park, sokak, hastane ve iĢyerleri gibi) ve hallerde (örneğin futbol maçları esnasında) alkolün kullanımına durumsal yasaklamalar konulmasıdır. Birkaç ülke alkol satıĢları üzerinde devlet tekelini devam ettirmektedir ki bu durum da özel satıĢların yapılabildiği ülkelere kıyasla daha az alkol satıĢ yeri ve daha kısa çalıĢma saatleri anlamına gelmektedir.

Stratejiler 64. Bütün Üye Devletlerde alkol satıĢlarına ruhsat sistemlerinin getirilmesi veya devam ettirilmesine cesaret verilmelidir. Ruhsatlar yalnızca reĢit olmayanlara ve sarhoĢlara alkol satıĢını yasaklayan kanunlara riayet eden ve müĢterilerinin halkı rahatsız edici gürültü yapmasını veya Ģiddete bulaĢmasını caydıran tesisler için yenilebilir. Ruhsat veren merciler, alkole bağlı Ģiddet, suç, kamu düzenini bozma ve sağlığa zarar verme vakalarını azaltmayı amaçlayan tedbirleri tasarlamada ve duruma göre uygulamada daha yakından müdahil olmalıdır. Perakende alkol satıĢında devlet tekelinin olduğu ülkeler, bu tekel konumlarını muhafaza etmeyi değerlendirmeye almalıdır. 65. Hükümetler, alkol satıĢ noktalarının yoğunluğunu düzenleme ve satıĢ saatlerini kontrol etme gibi yollarda gerekli hallerde alkolün ulaĢılabilirliğini kontrol etmek için adımlar atmalıdır. Alkol satıĢ gün ve saatlerini uzatmadan kaçınılması ve semt / mahalle sakinleri veya toplumların aĢırı alkole bağlı zarar görmesi halinde de daha da kısıtlamaya gidilmesi tavsiye edilebilir. Asgari alkol satın alma yaĢı uygulanmalıdır. Asgari alkol satın alma yaĢının 18’den düĢük olduğu durumlarda, hem içki satılıp tüketilen hem de yalnızca içki satılan ancak tüketilmeyen tesislerdeki bütün içecek ürünleri için bu yaĢın 18’e çıkarılması avantajlı olacaktır. Tesislerin asgari alkol satın alma yaĢına uyup uymadığını görmek amacıyla deneme amaçlı olarak gençlerin kullanılması gibi yöntemler ile uygulamayı kontrol etmek için çeĢitli teĢebbüsler öngörülebilir.

Eylem seçenekleri

AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 227 229 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM 2012-2020 AVRUPA ALKOL PLANI 2012-2020 229

66. Çoğu yargı mercii, özellikle daha iyi icra ile alkole bağlı zararı azaltabilecek Ģekillerde alkolün satıĢını kontrol altına alacak fırsatlar sunmaktadır. Hususiyetle asgari yaĢ kanunları ve sarhoĢ olmuĢ müĢterilere alkol satıĢ yasağının uygulanması baĢta olmak üzere Avrupa alkol çabalarında önemli eksiklikler olduğu görülmektedir. Mevcut kanun ve yönetmeliklerini güçlendirerek alkol satıĢ noktalarının yoğunluğu ve satıĢ saatlerini kontrol etmek amacıyla çeĢitli yol ve yöntemlerin de değerlendirmeye alınması yararlıdır. Çok çeĢitli seçenekler mümkündür: •

Asgari satın alma yaĢı 18'in altında ise bu kanuni yaĢı bira ve Ģarap dâhil bütün içki kategorileri için süpermarket, bar ve kafeler dâhil bütün satıĢ noktalarında 18 yaĢ yükseltme değerlendirmeye alınmalıdır. Alkollü ürün satın almak için 18 yaĢtan daha yüksek yaĢ sınırları uygulayan ülkeler, bu sınırları aĢağı çekmemelidir.

•

ReĢit olmayanlara alkol satıĢ yasağının uygulanmasını artıracak eğitim ve mevzuat çabaları harcama.

Alkollü içkilerin pazarlaması

BaĢlık 67. Özellikle gençlerin içmesi hakkında olmak üzere alkol ve alkol etkisine dair ticari iletiĢimlerin kapsam ve geniĢliği önemsiz görülmemelidir. Espri ve cazibe ve gençleri çeken diğer yönlerin kullanımından kaçınılmasından sponsorluk ve televizyon ve sinema reklamlarının önlenmesi ve tamamen yasaklanmasına kadar, ticari iletiĢime maruz kalmayı sınırlandırmanın çok çeĢitli yolları vardır. Hangi sistem kullanılırsa kullanılsın hükümet, sağlık sistemleri, medya ve telekomünikasyonun bütün formları arasındaki ortak çalıĢma yapılması zaruridir. ĠletiĢim sınırları aĢtığı için, bundan da fazla uluslararası uyum gereklidir.

230228ALKOL KONTROLÜ ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 230 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Sonuç 68. Bu Eylem Planının süresi boyunca ve özellikle çocukları ve gençleri korumak için, ülkeler uygunsuz ve sorumsuz alkol reklamcılığını ve çocukları ve gençleri hedef alan pazarlamayı önlemek amacıyla yerinde ve etkili sistemlere sahip olmalıdır.

Gösterge 69. Bu konudaki gösterge, her yıl veya iki yılda bir yapılan anket ve araĢtırmalar kullanılarak ve diğer davranıĢ etmenlerini de dikkate alarak değerlendirilen, çocuklar ve gençlerin rapor edilen alkol pazarlamasına maruz kalmasıdır.

Arka Plan 70. Alkol pazarlaması baĢlı baĢına devasa bir faaliyet olup, farklı iletiĢim kanalları ile geniĢlemeye devam etmektedir. Tam bir pazarlama stratejisi, yalnızca reklam ve tanıtım faaliyetleri değil, aynı zamanda ürün geliĢtirme, fiyat belirleme ve farklı ürünler ile farklı pazar dilimlerini hedef almayı içermektedir. Ayrıca alkol artık yalnızca geleneksel yayın ortamları (televizyon ve radyo) ve geleneksel yayın dıĢı medya (basılı yayın, reklam panoları ve markalı ticaret gibi) ile pazarlanmamaktadır. Alkol, sponsorluk ve ürün yerleĢtirme ve konumlandırma aracılığıyla spor ve kültürel faaliyetler ile alkol markalarının bağlantısının yapılması ve Ġnternet, ortam akıĢı [podcast] ve cep telefonu kısa mesajları gibi teknolojiler kullanılarak doğrudan pazarlama ile tanıtımı yapılmaktadır. Ġlaveten, eğlence sektörünün tamamı, alkolün film, televizyon gösteri programları, Ģarkı ve diğer kültürel prodüksiyonlarda alkolün gösterilmesi yoluyla alkol kullanımı hakkında gençlerin beklentilerini Ģekillendirme rolü oynamaktadır. Bu doğrultuda, sorumsuz alkol pazarlamasını düzenleme çabaları kapsayıcı olmalı ve bütün bu unsurların üzerine eğilmelidir. Son olarak, ticari iletiĢimin sınırları aĢması söz konusu olduğu için, uluslararası eylem gereklidir.

Stratejiler 71. Alkol pazarlamasının hem içeriği hem de maruz kalınan miktarı, alkolün zararlı etkilerine özellikle duyarlı olan gençler için hayati öneme haiz meselelerdir. Espri, animasyon ve popüler müzik gibi pazarlama materyallerinin belirli yönlerine gençlerin ilgisi, materyallerin genel etkililiğine önemli derecede katkıda bulunmaktadır. Yapılan çalıĢmalar,

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 229 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 231 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 231

gençlerin alkol pazarlamasına maruz kalması ile alkol içmeye baĢlama veya daha fazla içme olasılıkları arasındaki bir doz - davranıĢ iliĢkisi olduğunu ortaya koymaktadır6. Gerçek zamanlı çalıĢmalar, pazarlamanın gençlerin aldığı alkol miktarı üzerinde anlık ve önemli bir etkisi olduğunu ve bu etkinin içki alıĢkanlığı olan içicilerde çok daha büyük olduğunu göstermektedir. 72. Çoğu yargı yetkisi bölgesi alkol reklamlarının hacim ve muhtevasını düzenlemesine rağmen, bunların düzenlemeleri gençlerin reklama nasıl tepki verdiklerine ve çekildikleri reklam yönleri hakkında her zaman yeterli bilgiyi yansıtamayabilmektedir. Örneğin filmlerde alkol kullanımının betimlenmesi ve gösterilmesi, film ve televizyon showlarına ürün yerleĢtirilmesi ve Ġnternet ve mobil iletiĢim cihazları ile reklam yapılması gibi çok sayıdaki pazarlama Ģekli çoğu kez düzenlenme dıĢında kalmaktadır. Bazı yargı yetkisi bölgeleri, televizyon ve sinemada alkol pazarlamasının yasaklanması ya da sporda alkol üreticisi ve markalarının sponsorluğunun men edilmesi gibi birtakım alkol pazarlama formlarını kısıtlamıĢ ve yasaklamıĢtır. 73. Bazı yetki bölgelerinde ise alkol pazarlamasının içerik ve yerleĢtirilmesi reklamcılar, medya ve alkol üreticileri dâhil iktisadi iĢletmeler ile eĢ düzenleme ve öz-düzenleme sistemleri aracılığıyla kontrol edilmektedir. Ancak etkili olması için, bu tür düzenlemelerin baĢarıya ulaĢması için açık ve net bir çerçeve ve yeterli giriĢim gereklidir. Alkol pazarlama uygulamalarının izlenmesi, bağımsız bir organ ya da devlet kurumunun sorumluğu olduğunda ve sistematik ve rutin bir Ģekilde yapıldığında en iyi uygulanır. Alkol reklamlarında izin verilmemesi gereken her türlü hususu belirleyecek reklam kural veya kanunları çok zor olduğu için, bazı ülkeler (Fransa) izleme ve uygulaması çok daha açık ve net olduğundan dolayı neleri yer alabileceğini belirlemeyi seçmiĢtir.

Eylem seçenekleri 74. Alkolün kullanımı ve ağır kullanımı üzerinde pazarlamanın etkisi göz ardı edilmemeli, hafife alınmamalıdır. Alkolün pazarlaması yönetim sistemleri daha etkili yapılabilir ve kamu sağlığı faydaları için maruziyet azaltılabilir. Ticari alkol iletiĢiminin sınır aĢan niteliği söz konusu olduğu için, uluslar üstü eyleme de ihtiyaç vardır. Olası eylemler aĢağıdaki belirtilmiĢtir:

Anderson P et al.. Impact of alcohol advertising and media exposure on adolescent alcohol use: a systematic review of longitudinal studies. Alcohol and Alcoholism, 44(3):229–243 (Advance access published 14 January 2009, doi: 10.1093/alcalc/agn115).

230

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

232 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

•

pazarlama içerik ve hacminin düzenlenmesi; alkollü içkilerin tanıtımını yapan sponsorluk faaliyetlerinin düzenlenmesi; gençleri hedef alan faaliyetler ile iliĢkili olan promosyon ve tanıtımlarının kısıtlanması veya yasaklanması; sosyal medya gibi alkol pazarlama tekniklerinin yeni Ģekil ve formlarının düzenlenmesi.

•

Kamu kurumları ya da bağımsız kuruluĢlar tarafından alkol ürünlerinin pazarlamasının gözetlenmesi için etkili sistemlerin geliĢtirilmesi.

•

Pazarlama yasak ve kısıtlamalarının ihlal edilmesine karĢı etkili idarî ve caydırıcı sistemlerinin tesis edilmesi.

•

Birtakım veya bütün medyada doğrudan ya da dolaylı pazarlamanın düzenlenmesi.

Fiyatlandırma politikaları

BaĢlık 75. Gelir ve diğer malların fiyatı gibi diğer faktörler sabit tutulduğunda, alkol fiyatlarında yapılan zamlar, alkol tüketiminin ve alkole bağlı zararların azalmasına yol açmaktadır. Fiyatların düĢmesinde ise tam tersi durum geçerlidir. Fiyat zamları, alkolün verdiği zarardaki azalıĢ ile iliĢkilidir ve bu durum da alkolikliğin azaldığını göstermektedir. 76. Vergiler, alkolikler üzerinde hemen ve daha büyük bir etkisi ile alkol fiyatını etkilemenin bir yoludur. Verginin, alkolün zararlı kullanımını azaltmada rol oynayabilmesi için sürekli hale getirilmesi için sağlık daireleri (bakanlıklar) ve vergi daireleri (bakanlıklar) arasında kuvvetli iliĢkilere ihtiyaç vardır.

Sonuç

AVRUPA PLANI 2012-2020 231 233 AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM EYLEM PLANI 2012-2020

77. Bu Eylem Planının süresi boyunca, kapsamlı bir stratejinin bir parçası olarak ülkeler fiyatlandırma politikalarını dâhil etmelidir.

Gösterge 78. Bu durumdaki gösterge, alkol satın alma gücü olabilir (görece alkol fiyat endeksini reel kullanılabilir hane halkı gelir endeksi ile karĢılaĢtırma yoluyla yapılan ölçüm).

Arka Plan 79. Bütün alkol politikası tedbirlerinden, en kuvvetli kanıt içki alıĢkanlığı durum ve ortamlarını ve düzenli zararlı içmeyi azaltmak için bir özendirici olarak alkol fiyatlarının etkisidir. En büyük kazanımlar, gençler ve alkolikler ve baĢkalarının alkoliklik ve içiciliğine maruz kalanların refahının lehinedir.

Stratejiler 80. Alkol vergileri, bir dizi hedefin üzerine eğilmelidir ve alkolün zararlı kullanımını azaltma, alkol vergi oranlarını belirlerken ülkelerin dikkate alması gereken bir faktördür. Alkol üreticileri ve perakende satıcılar, vergi zamlarını müĢteriye yansıtmayarak vergi artıĢlarını dengeleyebildikleri için, artan vergiler alkol fiyatlarında zam anlamına gelmemektedir. Bunu yönetmenin bir yolu, alkol litresi baĢına asgari yasal bir fiyat getirmektir. Hafif içicilerin vergi artıĢı ile cezalandırıldığı ve hükümetlerin bu grup üzerindeki etkiyi dikkate almaları gerektiği iddia edilebilir. Ancak vergileri arttırmanın veya asgari fiyat uygulaması getirmenin, alkol tüketimini ve hafif ve az içenlerin masraflarını çok çok az etkilediği de ileri sürülebilir. Doğrudan ve dolaylı fiyat promosyonlarının kullanılması, sınırsız içme ya da diğer satıĢ hacmi türleri için indirimli satıĢlar, maliyetinin altında satıĢ ve sabit fiyat uygulamalarını da yasaklamak mümkündür. Alkol içenlerin diğerlerine verdiği zararın azaltılmasından hafif içiciler de fayda görebilir. Vergi artıĢının iĢsizliğe / iĢ kaybına yol açtığı da iddia edilmekte iken, aslında bir bütün olarak daha yüksek alkol vergilerinin istihdam üzerindeki uzun vadeli etkilerinin daha az iĢsizlik ile nötr olması muhtemeldir. Ancak konaklama sektöründe kısa vadeli birtakım düzenlemeler olabilir. Alkol tüketimi ve alkole bağlı zararın temel belirleyici faktörlerinden biri, alkol satın alma gücü olup, bu gelir için ayarlanan diğer malların fiyatına görece alkol fiyatının kompozit/bileĢik bir ölçüsüdür. Kamu

232 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 234 234 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

sağlığını korumak amacıyla, alkolün daha düĢük maliyetli ve daha satın alabilir bir ürün haline gelmemesini sağlamak amacıyla alkol vergilerinin ayarlanması gerekebilir. Önemli oranda yasadıĢı veya gayri resmi alkol pazarının varlığı, alkol vergisi politika mülahazalarını karmaĢık hale getirebilir. Bu tür durumlarda, vergi artıĢı ile birlikte eĢ zamanlı olarak bu pazarları kontrol etmek için devlet kurumlarının çaba göstermesi de gereklidir. DüĢürülen vergiler sınır ötesi sorunlarını çözmeden ziyade daha fazla alkole bağlı zarara yol açtığına dikkat etmek önemli olmasına rağmen, sınır ötesi ticaret de alkol vergisi politika mülahazalarını çetrefilleĢtirebilir.

Eylem seçenekleri 81. Birçok ülkede alkol vergilerinin değiĢtirilmeden bırakılması, alkolün görece fiyatının düĢmesi ve sonuç olarak alkolik derecede içme durumları, alkole bağlı zarar ve düĢük verimlilikte artıĢ anlamına gelecektir. Üye Devletlerin vergilendirme politikalarını belirlemelerinin kendi egemenlik hakları olduğunu dikkate alarak, olası eylem seçenekleri Ģunlardır: •

Alkol vergilerini artırmak. Esneklik ve satın alınabilirlik verileri, alkol vergilerinin hangi dereceye kadar artırılması gerektiğine dair bilgi verebilir.

•

Daha yüksek alkol yoğunluğu olan ürünlere orantılı olarak daha yüksek vergiler koyma veya daha az alkol içeren ürünlere teĢvik verme.

•

Özellikle genç tüketicilere cazip gelen ürünlere özel vergiler ekleme. Birkaç ülke, alcopop [meyve aromalı, tatlandırılmıĢ, düĢük alkollü içkiler] ve benzeri içeceklere bu tür vergiler koymuĢtur.

•

Saf alkol litresi baĢına asgari bir fiyat belirlemek. Bu seçeneği seçen ülkelerde bu önlemin, vergi artıĢı müĢteriye yansıtılmazsa kaçınılabilecek olan, fiyat değiĢikliklerinin perakende satıĢ fiyatında istenilen değiĢikliğe yol açma ihtimali daha fazla olabilir.

Alkol içme ve alkol sarhoĢluğunun olumsuz sonuçlarının azaltılması

BaĢlık 82. Alkolün çoğu, alkolik derecede içme kalıpları durumunda tüketilmektedir. Bu en riskli içme Ģekli olup, içenden baĢka diğer kiĢilere de zarar vermektedir ve yalnızca kaza ve ani ölümle değil, aynı zamanda uzun vadeli kronik

AVRUPA ALKOL PLANI 2012-2020 235 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM 2012-2020 AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 233 235

hastalıklardan ölümler yoluyla da içenlerin kendisine ciddi zararlar verebilmektedir. Bu Eylem Planında önerilen bütün politika seçenekleri, alkolik derecede içme kalıplarının sıklığını ve miktarını azaltma olasılığına sahiptir. Ancak içki içilen ortamlardaki eylem de temel olarak önemlidir. Etkili olması için, bu eylem devlet, sağlık sistemleri, polis, ceza yargılama sistemleri ruhsatlandırma mercileri, perakende satıĢ noktaları ve alkol mağazaları, yerel topluluklar ve diğer paydaĢlar arasındaki koordineli bir tepki gerektirmektedir.

Sonuç 83. Bu Eylem Planının süresi boyunca, ülkeler alkol sarhoĢluğunun sonucu meydana gelen ölümler ve özellikle de alkole bağlı bilinçli ve bilinçsiz yaralanmalar sorununu ele almalı ve üstesinden gelmelidir.

Gösterge 84. Alkole bağlı bilinçli ve bilinçsiz yaralanmaların sebep olduğu ölüm oranları, bu bölümün göstergesi olacaktır.

Arka Plan 85. Ev ve alkollü içki içilen yerler dâhil bütün ortamlarda meydana gelebilen aĢırı derecede içme durumları ve sarhoĢluk, sağlık ve sosyal refah için özellikle zararlıdır. Bu Plandaki bütün eylem alanlarının aĢırı içme üzerinde etkisi varken, bu eylem alanı içme ortamlarından kaynaklanan sarhoĢluğun sonuçlarına odaklanmaktadır. Diğer satıĢ noktalarından ucuz alkolün kolaylıkla bulunabilirliği, içme ortamlarına gelen birçok müĢterinin hâlihazırda sarhoĢ olmasına sebep olabilmektedir. Bununla birlikle, alkol alınan ortamlar sarhoĢluk, alkollü araç kullanma ve saldırgan ve Ģiddet içeren davranıĢlar ile iliĢkilendirilebilir ve bazı tesisler, orantısız zarar miktarı ile iliĢkilendirilmektedir. Alkol alma ve alkole bağlı zarar arasındaki iliĢki, fiziksel ve sosyal içme bağlamından hem etkilenebilmekte hem de aracılık etmektedir. Ġçme ortamlarındaki müdahaleler, içmeyenlere zarar veren problemleri ve hususi olarak alkollü araç kullanma ve Ģiddeti önlemede önemli olabilir.

Stratejiler 86. Barlar içme ortamının önemli bir kısmını oluĢturmaktadır. Alkole bağlı problemlerin ihtimalini artıran bar ortamları unsurları, sarhoĢluğu teĢvik eden servis uygulamaları, bar personeli ve yerel polis tarafından kapanıĢ saatinin

234ALKOL ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 236 KONTROLÜ 236 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

agresif bir Ģekle uygulanması, davranıĢ probleminin yönetilmesi konusunda bar personelinin beceriksizliği, dıĢlama gibi karakteristikler ve reĢit olmayanlara veya sarhoĢ bireylere servis yapma istekliliğini içermektedir. SarhoĢluğu önlemek için bar politikalarına riayet edilmesi, aĢırı tüketimde ve yüksek riskli içmede yalnızca az bir oranda azalmaya yol açmaktadır. Fakat sarhoĢ müĢterilere alkol satıĢını yasaklayan kanunların aktif ve sürekli bir Ģekilde uygulandığı durumlarda, bu etki büyük oranda artmaktadır. Alkol satıĢı için ruhsat Ģartı olmayan ülkelerde, alkol satıĢı için bir ruhsatlandırma sisteminin getirilmesi ve ruhsat verme düzenlemeleri, alkol servisi yapan tesislerin alkole bağlı zarar olasılığını azaltmak için belirli standartları karĢılamasını temin edebilir. Bu düzenleme ve yönetmelikler, yerel düzeyde belirli aralıklarla izlenebilir ve bu tür kuralları ihlal edenlere ruhsatın iptali dahil yaptırımlar uygulanabilir. Garson eğitim programları, ruhsat alma ve ruhsatın geçerliliğini muhafaza etmek için bir ön Ģart olabilir. 87. Alkolün zararlı kullanımını azaltmak için daha geniĢ bir iletiĢim ve satın alma noktası sağlık kampanyalarının bir parçası olarak, bütün alkollü içki kapları üzerine sağlık uyarı etiketleri konmalıdır. AĢamalı olarak uygulandığında, alkol uyarı veya bilgilendirme etiketlerinin maliyet çok düĢüktür ve en azından tüketicilere ve toplumun geneline alkolün olağan bir ürün olmadığını hatırlatır. Olağan gıda maddeleri üzerinde bilgiye yer verilmesi doğrultusunda, alkollü içki etiketleri alkol muhtevasını kolaylıkla anlaĢılır bir Ģekilde ifade etmelidir ve erkek ve kadınlar için Üye Devletlerin kılavuz ilkelerine yer vermelidir. Kalori içeriği dâhil sağlığa iliĢkin muhteviyatı, listelenmeli ve tüketicilerin sağlık ve menfaatlerinin korunması için ürünün muhteviyatı ve bileĢenleri hakkındaki bütün bilgilere tüketicilerin eriĢimini sağlamak amacıyla, genel olarak etiketleme diğer gıda maddelerinde kullanıldığı gibi yapılmalıdır.

Eylem seçenekleri 88. Bütün yargı yerlerinin kötü tasarlanmıĢ tesisleri olan alkol sunum iĢletmelerine sahip olma olasılığı olduğu için veya reĢit olmayanlara ya da sarhoĢ müĢterilere alkol sunumu yaparak kanunları ihlal eden yerler bulunduğundan dolayı, zararı azaltmak maksadıyla yerel düzeyde bu tür çabaları hızlandırmaya her zaman ihtiyaç vardır. Bu bakımdan önemli eylemlerde bulunulabilir. 89. Alkol sunum tesislerinin tasarımı, garson ve çalıĢan eğitimi ve ruhsatlandırma kanunlarının izlenmesi ve uygulanması için kılavuz ilkeler ve standartlar geliĢtirilebilir. Bu kılavuz ilke ve standartlar, ruhsatlandırma mercileri ve servis yapan tesislere dağıtılabilir. Bu kılavuz ve standartlar kamu sağlığı yönlenmesini yansıtabilir.

AVRUPA ALKOL PLANI 2012-2020 237 AVRUPA ALKOL EYLEM EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 235 237

90. Mevcut ruhsatlandırma yönetmelikleri gözden geçirilmesi ve uygun durumlarda güçlendirilmelidir. Yönetmelikler servis yapan tesislerin belirlenmiĢ standartlara uygun olmasını, ruhsatlandırma için servis yapan ve çalıĢanlarının eğitiminin değerlendirmeye alınmasını, yönetmeliklerin düzenli aralıklarla yerel düzeyde izlenmesini ve uygulanmasını, servis yapanlar, garson ve çalıĢanlar veya sunum yapan tesislerin ihlallerine karĢı yeterli derecede Ģiddetli yaptırımlar (ruhsat iptali dâhil) olmasını ve içki içme ortamlarını etkili bir Ģekilde düzenleyemeyen ruhsatlandırma organları için yeterli düzeyde Ģiddetli yaptırımlar olmasını temin etmelidir. 91. Bütün alkollü içki kaplarında ve alkollü içkiler için kullanılan her türlü ticari iletiĢim materyallerinde bir dizi uyarı veya bilgilendirme etiketi bulunması için tedbirler alınabilir. Mesajların içeriği, kamu sağlığı makamları tarafından faydalı olabilecek bir Ģekilde tavsiye edilebilir. Bu tür mesajların odaklandığı nokta, hamile iken veya araç kullanırken alkol tüketme gibi anlık ve yakın endiĢe sorunlarına hitap etme veya yüksek kan basıncı ve kanser gibi alkol kullanımının uzun vadeli risklerini kapsama olabilir. 92. Mümkün olan durumlarda, alkol ve kalori muhteviyatı, katkı maddeleri, alerji yapıcı maddeler, vb. dâhil gıda maddelerinde kullanılanlara benzer ürün etiketlemesi getirilebilir. YasadıĢı alkol ve gayri resmi olarak üretilen alkolün kamu sağlığı üzerindeki etkisinin azaltılması

BaĢlık 93. Avrupa genelinde, tüketilen kayıt dıĢı alkolün kesin miktarı tam olarak bilinmemekle birlikte, tahminler genel olarak bu miktarın üçte bir ila beĢte iki yüksek bir oranda olabileceğine ve Bölgenin batı kısmına nazaran doğusunda çok daha yüksek olabileceğine iĢaret etmektedir. Alkol birimi baĢına, kayıt dıĢı alkol probleminin büyüklüğü bilinmemesine rağmen, kayıt dıĢı alkolün kayıtlı alkolden daha yüksek bir oranda sağlık üzerinde bir etkisi olduğu düĢünülmektedir. Alkol politikasının odak noktası, kayıt dıĢı alkolün her türlüsünün potansiyel zararının kapsamının tam olarak değerlendirilmesi ile birlikte, kayıtlı alkolün verdiği zararı azaltmak ve daha fazla kayıt dıĢı alkolü kayıtlı ve yönetilen sistemin içerisine sokmak olmalıdır.

236 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 238 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Sonuç 94. Bu Eylem Planının süresi boyunca, belirlenmiĢ bir problem yaĢayan ülkeler kayıt dıĢı alkollerin zararlı kimyasal terkibini azaltmalıdır.

Gösterge 95. Kayıt dıĢı alkollerin numunelerinin asedaldehit, kumarin, flatat ve etil karbamat muhtevası bu durumda gösterge iĢlevi görebilir.

Arka Plan 96. “Kayıt dıĢı alkol” terimi, gayri resmi ve evde yapılan alkoller, yasadıĢı üretilen veya kaçak yollarla getirilen alkol ürünleri ve ayrıca resmi olarak insan tüketimi için olmayan diğer alkol tür ve ürünlerini kapsamaktadır. YasadıĢı ve gayri resmi yollardan üretilen alkol ve insan tüketimi için üretilmemiĢ olan alkol, karaciğeri zehirleyici niteliği olan içerdiği yüksek orandaki etanol veya kontaminasyon sebebiyle tüketildiğinde sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. YasadıĢı ticareti yapılan alkol de özellikle gençler ve reĢit olmayanlar arasında düĢük maliyetinden dolayı yüksek tüketimi teĢvik ettiği için sağlık risklerine maruz bırakabilmektedir.

Stratejiler 97. Kayıt dıĢı alkolün kimyasal bileĢiminin potansiyel sağlık zararları hakkındaki endiĢelere rağmen, Avrupa Bölgesindeki problemlere iliĢkin ĢaĢırtıcı bir Ģekilde çok az veri bulunmaktadır. 17 Avrupa ülkesinden toplanan numuneler üzerinde yapılan az sayıdaki çalıĢmada, bu numunelerde çoğu kez, kayıtlı alkollü içkilere kıyasla daha yüksek etanol konsantrasyon bulunmuĢ olmasına rağmen, çoğunda genellikle herhangi bir kirletici madde bulunmamıĢtır. Bunun istisnaları, yüksek seviyede etil karbamat içerme eğilimi olan meyveli içkilerdi. ġu anda alkol politikası, alkolü denatüre etmek için metil alkol kullanımının yasaklanması dâhil birkaç baĢarılı geçmiĢ politika tedbirleri istisna olmak üzere, kayıt dıĢı alkolün yönetimi için kanıta dayalı herhangi bir konsept içermemektedir. Daha sonra yapılacak kalite kontrol ile kayıt dıĢı alkolü yasal hale getirmekten kayıt dıĢı alkol üreticilerine tespit edilen sorunlardan nasıl kaçınacaklarına dair talimat vermeye kadar bir dizi aralıkta yer alan ilave tedbir söz konusu olabilir.

239 AVRUPA ALKOL PLANI 2012-2020 237 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM PLANI 2012-2020

98. Ağır vergilendirmeye tabi her türlü ürün, sahtekarlık ve kalpazanlık faaliyetlerine hassas olmasına rağmen, bu düĢürülmüĢ, yeknesak vergi oranlarının alkol kaçakçılığını azaltacağı anlamına gelmemektedir. Kaçakçılığı izleme ve kaçakçılıkla mücadele etmeye yardımcı olabilecek iki araç, tekel ürünlerinin hareketine dair gözetleme verilerinin bilgisayarlaĢtırılması ve verginin ne zaman ve nerede ödendiğini göstermek için bandrol verilmesidir.

Eylem seçenekleri 99. Alkol politikasının ana odak noktası, kayıtlı alkolün verdiği zararı azaltma üzerinde olmaya devam etmelidir. Ancak kayıt dıĢı alkolün yasadıĢı ticareti ve potansiyel sağlık etkisinin kapsamı hakkında hala bilgi yetersizliği vardır. Bir dizi eylem yoluyla ilave sağlık kazanımları elde edilebilir. 100. YasadıĢı alkol piyasasının büyüklüğünün yeni tahminlerini yapmak üzere adımlar atılmalı ve en riskli ürünleri ve bunların zarar potansiyelini belirlemek için kayıt dıĢı alkol numunelerinin kapsamlı kimyasal testleri yapılmalıdır. 101. Uygun olan durumlarda, üretim süreçlerinin vereceğini zarar riskini düĢürmek maksadıyla gayri resmi ya da insan tüketimi için amaçlanmayan ürünlerin üreticileri ile birlikte çeĢitli çalıĢmalar yürütülmelidir. Alkollü ürünlerin hareketini izlemek için bilgisayarlı takip sistemi kullanılmalı ve yasadıĢı ürünlerin takibi ve belirlenmesini kolaylaĢtırmak amacıyla bandrol kullanımı getirilmelidir. Ġzleme ve gözetleme

BaĢlık 102. Alkole bağlı zararın azaltılmasındaki uygulaması ve etkisinin izlenmesi ve değerlendirilmesi halinde, bir eylem planı daha etkili olur. Bu husus, kaydedilen ilerlemeye yönelik Ģeffaflığı ve düzenli kamu raporlamasını gerekli kılmaktadır. Ayrıca gerekli verilerin mevcut ve kullanılabilir olmasını ve düzenli ve derinlemesine izleme ve gözetleme raporları oluĢturmak amacıyla çok sayıdaki farklı devlet daireleri ve kesimlerinin birlikte çalıĢmasını sağlamak amacıyla önemli oranda liderlik ve yeterli kaynak gerektirmektedir.

238

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

240 240 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Sonuç 103. Ülkeler, yetiĢkinler arasındaki içme, reĢit olmayanların içmesi, alkol tüketimine bağlı kötü sağlık ve topluma olan maliyetleri hakkında bilgiler içeren düzenli ve kapsamlı alkol raporları yayınlamalıdır. Ülkeler, DSÖ alkol ve sağlık etüt ve araĢtırmalarının bütün göstergeleri için veri sunmalıdır.

Gösterge 104. Düzenli ve kapsamlı alkol raporlarının kamuya açık olması, bu durumda gösterge olabilir.

Arka Plan 105. Politika tepkisi bölümünde vurgulandığı üzere, ulusal alkol eylem plan ve stratejilerinin etkili olabilmesi için, bu planlar ve stratejiler halka duyurulan ve üzerinde çalıĢılan hedef ve çıktıları içermelidir. Süreç ve çıktı göstergeleri geliĢtirilmeli, kullanılmalı ve izlenmeli ve düzenli raporlar ile paydaĢlar bilgilendirilmelidir. Ulusal eylem planı ya da stratejisinin uygulanmasındaki ilerlemenin takip edilmesine olanak tanıyan düzenli değerlendirmeler, nelerin iĢe yarayıp nelerin iĢe yaramadığının belirlenmesine yardımcı olur ve plan ya da stratejinin düzenli aralıklarda gözden geçirilmesine imkân verir. Ulusal enstrüman ve izlenme raporları, kamuya açık hale getirilmeli ve devlet birimleri, STK’lar ve diğer paydaĢlar, bu tür enstrüman ve izleme raporları hakkında düzenli aralıklarda yorum yapmaya ve geribildirimde bulunmaya davet edilmelidir.

Stratejiler 106. Avrupa Komisyonu Alkol Verileri Toplama, Göstergeler ve Tanımlar Komitesi, alkol tüketimi ve alkole bağlı zarardaki değiĢimleri izlemek için üç kilit gösterge tavsiye etmektedir. Bu göstergeler aĢağıdaki hususları ölçmektedir: •

tüketim hacmi (bira, Ģarap ve alkoller için alt göstergeler ile birlikte

•

zararlı tüketim kalıbı (önceki 12 ay boyunca ayda en az bir defa tek bir

yetiĢkinler tarafından (15 yaĢ ve üzeri) kiĢi baĢı litre bazında kayıtlı ve kayıt dıĢı toplam saf alkol tüketimi);

durumda en az 60 g alkol alımı);

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 239 AVRUPA AVRUPAALKOL ALKOLEYLEM EYLEMPLANI PLANI2012-2020 2012-2020 241 241

•

sağlığa olan zararı (kaybolan yaĢam yılı-KYY), kronik hastalık ve yaralanma sebebiyle alkole atfedilebilir KYY alt göstergeleri ile birlikte alkole bağlanabilir zarar).

107. Düzenli alkol raporları, aĢağıdaki beĢ konuyu kapsayacak Ģekilde hazırlanabilir: •

alkol tüketimi eğilimleri, tüketilen alkol tipleri, sosyo-ekonomik değiĢkenler, demografik karakteristikler, alkol içme ve hamilelik, yetiĢkinlerin içme davranıĢı ve alkol bilgisi ve alkol tüketiminin coğrafi kalıpları dâhil yetiĢkinler arasında alkol içme;

•

alkol tüketimindeki eğilimler, tüketilen alkol tipleri, sosyo-ekonomik değiĢkenler ve farklı etnik gruplar arasında içme, diğer maddelerin kullanımı ile iliĢki ve içme davranıĢı ve alkol bilgisi dahil reĢit olmayanların

içmesi;

•

tehlikeli, zararlı ve bağımlı içme, sağlık uzmanları ile içme konusunda konsültasyon, alkole bağlı hastaneye yatıĢlar ve alkole bağlı mortalite dâhil

alkol içme iliĢkili kötü sağlık;

•

alkolün ulaĢılabilirliği ve fiyatının satın alınabilir olması;

•

alkole bağlı zarara yapılan harcamalar, alkole bağlı suç ve alkole bağlı trafik kazaları dâhil topluma maliyetleri ;

•

liderlik, farkındalık ve taahhüt, sağlık hizmetlerinin tepkisi, toplum ve iĢyeri eylemi, alkollü araç kullanma, ulaĢılabilirlik, pazarlama, fiyatlandırma, sarhoĢluğu azaltma ve yasadıĢı ve gayri resmi olarak üretilen alkolün etkisinin azaltılması ile ilgili bir ülkeye iliĢkin bu Eylem Planının bütün politika çıktıları dâhil politika tepkileri.

Eylem seçenekleri 108. Birkaç ülkenin her türlü ilgili verileri toplamayı da içeren düzenli alkol raporları hazırlamasına rağmen, ülkelerin bu verileri iyileĢtirme ve analiz ve raporlama sistemlerini güçlendirme yolları bulabilmeleri olasıdır. Ayrıca izleme ve değerlendirme için iyi bir sistemin olmadığı durumlarda mevcut eylem planları ve stratejilerinin iyileĢtirilmesi ve geliĢtirmesi zordur. Bu bakımdan, birkaç eylem gerekli olacaktır;

ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 242 ALKOL KONTROLÜ 242240 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

•

Tüketim, zarar, sosyal maliyetler ve politika tepkilerini kapsayan bir raporda mevcut bütün alkol verilerinin bir araya getirilmesi ve raporun toplumun geniĢ kesimlerine yayılması ve tanıtılması. Bu rapor, belirli bir konuda dönüĢümlü olarak daha ayrıntılı bilgiler de içerebilir. Alkol verilerinin oluĢturulmasında kullanılan analitik yöntemlerin düzeltilip geliĢtirilmesi. Morbidite ve mortalite verileri, alkole dayandırılabilir fraksiyonların hesaplamasını içermelidir. Belirli alkol politikası tedbirlerinin uygulanmasından doğan, özellikle kaçınılabilir sosyal maliyetler olmak üzere sosyal maliyetlerinin tahminini yapmak da önemlidir.

DSÖ Avrupa Bölge Ofisinin Rolü

Liderlik 109. ĠĢbirliği merkezleri ile birlikte DSÖ Bölge Ofisi, Avrupa’daki alkole bağlı zararın belirli zorluklarına verilen bir Avrupa tepkisini koordine etmede lider rolünü oynamaya devam edecektir. Bölge Ofisi, alkolün zararlı kullanımını azaltmaya yönelik olan küresel stratejinin Avrupa ve küresel uygulamasını desteklemek amacıyla DSÖ merkeziyle yakından çalıĢacaktır. 110. Bölge Ofisi, Üye Devletler için bir yapılacak iĢler listesi veya bir dizi sorular ve önerilen göstergelerin iĢlevsel hale getirildiği ve Avrupa Alkol ve Sağlık Bilgi Sisteminde kullanılan göstergelere bağlandığı bir ek ihtiva edecek olan bir yayın için Eylem Planını kullanacaktır. Bölge Ofisi, genel ve ortak eylemlerin uygulanmasında Avrupa Komisyonu ile yakın iĢbirliğini sürdürecektir. Bölge Ofisi, ülkelerin ihtiyaçları, kültür ve sosyo-ekonomik yapılarına göre alkol politikalarının uygulanması, değerlendirilmesi ve izlenmesinde ülkelere yardım sağlayacaktır. Ġlgili sosyal ve ekonomik kalkınma ajanda ve gündemlerine alkol politikalarının konulması yollarını aramak için BirleĢmiĢ Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Dünya Bankası, Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO), Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ve Ġktisadi ĠĢbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) gibi uygun hükümetler arası kuruluĢlar ile irtibat ve iliĢki içerisinde olacaktır.

Kapasite arttırma 111. Alkole bağlı problemler için bir kamu sağlığı yaklaĢımı bağlamında, Bölge Ofisi etkili olduğu bilinen politikaların uygulanmasına artan oranda yapılacak yatırım ile alkolün verdiği zararın önlenmesini yüksek öncelik vermek amacıyla, ulusal ve yerel düzeylerdeki devlet kurumlarını özellikle de alkole

AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA EYLEM PLANI 2012-2020 243 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020241 243

bağlı engellilik ve ölüm yükünün en yüksek olduğu ülkelerde destekleyecektir. Bölge Ofisi, ülkelerin nüfuslarında alkolün sebep olduğu problemlerin nitelik ve kapsamı, bu problemleri azaltmada kullanılabilecek kaynak ve altyapıları, yaygınlık ve etkisini ve yeni politika ve programların oluĢturulmasındaki fırsatları ve olası kısıtlamaları incelemeye ve gözden geçirmeye devam etmede bu ülkelere destek olacaktır. Ayrıca ülkelerin net ve açık hedef, strateji ve amaçlar ile yeterli derecede finansmanı sağlanmıĢ alkol eylem planları hazırlama, geliĢtirme ve uygulama ve kamu sağlığı paydaĢlarının çalıĢmalarını koordine etmek için mekanizma ve odak noktaları kurma ya da güçlendirme çabalarını da destekleyecektir. Ġlaveten Bölge Ofisi, makul olan durumlarda mevcut yapıları kullanarak kanıta dayalı politika ve programların uygulanması ve değerlendirilmesinde Üye Devletlere yardımcı olacaktır.

Ġzleme ve gözetleme 112. Alkol kullanımının zararlı sonuçlarını azaltmadaki ilerleyiĢin izlenmesi ve gözetlenmesi için sürdürülebilir bir sistem temin etme ihtiyacı ıĢığında, Avrupa Komisyonu ve DSÖ merkezi ile iĢbirliği içerisinde olarak Bölge Ofisi üzerinde mutabık kalınan ve tesis edilmiĢ olan karĢılaĢtırılabilir veriler ve tanımlara dayalı alkol izleme ve gözetleme bilgilerini bir araya getirmek ve analiz etmek amacıyla ülkeye dayalı emsalleri ile Avrupa Alkol ve Sağlık Bilgi Sistemini devam ettirmeye ve daha ileriye götürmeye devam edecektir. Bölge Ofisi, mevcut izleme çabalarının devam etmesine olanak sağlamak ve ayrıca henüz bir alkol izleme ve gözetleme sistemi kurmamıĢ olan ülkelere bilgi vermek amacıyla Avrupa Komisyonu gibi uluslararası kuruluĢlardan alınan ilgili verilerin bu sisteme entegre edilmesini destekleyecektir. DSÖ, alkole iliĢkin meselelerde Ģeffaf veri ve bilgi sağlamak için bütün paydaĢları teĢvik edecektir. 113. Bölge Ofisi, en iyi uygulamaların belirlenmesine yardımcı olmak ve etkili programların Ģekillendirilmesinde Üye Devletleri desteklemek için, politika ve programların etkililiğine dair politika, kanun ve yönetmeliklerin bilgi sistemine entegre edilmesi iĢlevine devam edecektir.

Bilginin yayılması 114. Alkolün zararlı kullanımını azaltmak maksadıyla büyük ve gittikçe artan bilgilerden yararlanmak ve kanıta dayalı tedbirleri sürdürülebilir hale getirmek ve uygulamak için, Bölge Ofisi kanıta dayalı alkol politikası önlemleri ve bunların uygulamasına dair yeni bulguları düzenli olarak Üye Devletlere iletmek için elinden gelen çabayı gösterecek ve farklı toplumsal Ģartlarda ve

242 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 244 244 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

farklı yönetiĢim düzeylerinde kanıta dayalı alkol politikasının uygulanması ile pratik tecrübeleri belgelendirme, derleyip düzenleme ve yayma iĢlevi tesis edecektir.

Diğerleri ile çalıĢma 115. STÖ’lerin alkol politikasının desteklenmesinde oynayabileceği rolün farkında olan Bölge Ofisi, kamu sağlığı çıkarları ile herhangi bir menfaat çatıĢması olmayan ve yaĢamayan STÖ’ler ve ilgili meslek kuruluĢları ile istiĢare ve iĢbirliği süreçlerini güçlendirecektir. 116. Bölge Ofisi, alkole bağlı zararın önlenmesi ve azaltılması için kamu politika ve müdahalelerinin kamu sağlığı menfaatleri tarafından yönlendirilmesi ve formüle edilmesi ve açık ve net kamu sağlığı amaçlarına ve mevcut en iyi kanıtlara dayanması gerektiği ilkesi ile hareket etmektedir.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020

243

AVRUPA AVRUPAALKOL ALKOLEYLEM EYLEMPLANI PLANI2012-2020 2012-2020 245 245

Ek 1: Karar

Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi Avrupa Bölge Komitesi AltmıĢ birinci oturum Bakü, Azerbaycan, 12-15 Eylül 2011

EUR/RC61/R4 15 Eylül 2011 112554

KARAR Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltmak Ġçin Avrupa Eylem Planı 2012-2020 Bölge Komitesi, En yüksek tüketim düzeyi ve zarar ile alkolün zararlı kullanımının DSÖ Avrupa Bölgesinde baĢlıca kamu sağlığı endiĢelerinden biri olduğunu tekrar teyit ederek; Avrupa Alkol Eylem Planının birinci ve ikinci aĢamalarını onayladığı EUR/RC42/R8 kararını ve Aralık 1995’te Paris’te düzenlenen Avrupa Sağlık Toplum ve Alkol Konferansında kabul edilen Avrupa Alkol ġartını hatırlayarak; Avrupa Alkol Eylem Planının üçüncü aĢamasını tasdik ettiği EUR/RC49/R8 kararını ve ġubat 2001’de Stokholm’deki Gençler ve Alkol DSÖ Avrupa Bakanlar Konferansında kabul edilen Gençler ve Alkol Beyannamesini onayladığı EUR/RC51/R4 kararını hatırlayarak; Alkol zararlı kullanımının sebep olduğu kamu sağlığı problemleri hakkındaki WHA58.26 no.lu Dünya Sağlık Asamblesi kararını hatırlayarak; DSÖ Avrupa Bölgesindeki alkol politikası Çerçevesini onayladığı EUR/RC55/R1 kararını hatırlayarak;

244 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 246 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 246

Dünya Sağlık Asamblesi; alkol kullanımının zararının azaltılması için WHA63.13 üzerine küresel bir strateji ve alkol kullanımının zararının azaltılması için WHA61.4 üzerine stratejiler üzerine kararlarını hatırlayarak; Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltmak Ġçin Avrupa Eylem Planı 2012-2020’yi değerlendirmiĢ olarak; 7 Artan uluslararası iĢbirliği için ve kültürel çeĢitlilikleri gerekli Ģekilde dikkate alan maliyet etkin, uygun ve kapsamlı bir tepkide bütün Üye Devletlerin katılımı için Eylem Planının her düzeyde alkole bağlı zarar ile mücadele eylemi hakkında rehberlik sunmayı ve Avrupa eylemi için öncelik alanları belirlemeyi amaçladığını teyit ederek; Eylem Planının, Avrupa BulaĢıcı Olmayan Hastalıklar Eylem Planı 2012-2016, kamu sağlığı ve Sağlık 2020 eylemi Çerçevesi, sağlık için yeni Avrupa politikası ile aynı doğrultuda ve eĢgüdümlü olacağını kabul ederek; Alkolün zararlı kullanımının kamu sağlığı için oluĢturduğu tehditler ile Eylem Planının uygulanmasında Üye Devletlerin destek almasının çok disiplinli bir yaklaĢıma dâhil bütün sektörlerin Plan bünyesinde yer almasını sağlamanın öneminin farkında olarak; Alkolün zararlı kullanımına iliĢkin kamu sağlığı endiĢelerinin ulusal ve uluslararası düzeylerde ekonomik, pazarlama ve ticaret politikasının hazırlanmasında uygun bir Ģekilde değerlendirilmesi gerektiğinin farkında olarak; Etkili ve kanıta dayalı alkol politikalarının uygulanması için uluslararası iĢbirliğinin teĢvik edilmesinde DSÖ’nün lider rolünü bilerek; 117.

Ulusal ve uluslararası eylem için mevcut taahhütler ve ayrıca yeni geliĢmeler, zorluklar ve fırsatlarını dikkate alarak, 2012-2020 Alkolün Zararlı Kullanımını Azaltmak Ġçin Avrupa Eylem Planının, DSÖ Avrupa Bölgesindeki Üye Devletler için rehberlik ve politika seçenekleri sunduğunu KABUL ETMEKTEDĠR;

118.

Üye Devletlere: 8

7 8

Belge EUR/RC61/13 Ve uygulanabilir durumlarda, bölgesel ekonomik entegrasyon örgütüne.

AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 245 247 AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM 2012-2020 AVRUPA EYLEM PLANI 2012-2020 247

4.1 ulusal alkol politikalarını ve ulusal alkol eylem planlarını hazırlamak veya uygunsa, yeniden hazırlayıp düzenlemek için Eylem Planını kullanmasını; 4.2 bu alanda artan ortak ve sınır ötesi zorluk ve tehditlerin karĢısında uluslararası iĢbirliğini güçlendirmeyi;

4.3 kamu sağlığı menfaatlerini muhafaza etme ve korumaya yönelik tedbirlerin orantılı ve kanıta dayalı olmasını temin ederken, kamu sağlığını koruyan bir Ģekilde alkolün zararlı kullanımını azaltmak amacıyla politika ve müdahaleleri teĢvik etme ve desteklemeyi; 4.4 alkole bağlı zararı önlemek ya da azaltmak için gerekli olan eylemlerde yer alan topluluklar, sivil toplum ve özel sektör dâhil bütün devlet kesimlerini ve ayrıca bütün etkilenen kesimler ve paydaĢları içeren kanıt dayalı bir yaklaĢımı teĢvik etmeyi; 4.5 iĢyerleri, toplum taĢıma araçları, çocuklar ve gençlerin bulunduğu çevreler gibi sayısı gittikçe artan ortamlarda ve hamilelik gibi durumlarda alkolsüz politikaları teĢvik etmeyi; 4.6 alkol pazarlamasına maruz kalmayı azaltmayı ve hususi olarak da her türlü alkol pazarlamasından çocukları ve gençleri korumayı; 4.7 bu yöndeki eylem ve çalıĢmalarında alkolün zararlı kullanımının azaltılmasını amaçlayan tedbirlerin uluslararası antlaĢma ve anlaĢmalara uygun olmasını temin etmeyi TAVSĠYE ETMEKTEDĠR; 119.

Uluslararası, hükümetler arası ve sivil toplum örgütlerini ve ayrıca kendi kendine yardım kuruluĢlarını Eylem Planını desteklemeye ve alkolün zararlı kullanımının menfi sağlık ve sosyal sonuçlarını azaltmak amacıyla ulusal politikalar geliĢtirmek ve uygulamak için Üye Devletler ve DSÖ Bölge Ofisi ile birlikte çalıĢmaya ÇAĞIRMAKTADIR;

120.

Bölge Müdüründen: 4.8 bu kamu sağlığı probleminin üstesinde gelmede liderlik rolü oynamasını ve Avrupa’daki politika yapıcıları bulaĢıcı olmayan hastalıklara genel tepkinin bir parçası olarak ulusal politikaları hazırlamada destek vermesini;

246ALKOL ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 248 KONTROLÜ

4.9 Eylem Planının ilerleyiĢi, etkisi ve uygulamasını izlemesini; Avrupa Alkol ve Sağlık Bilgi Sistemini gözden geçirmek ve güncellemek amacıyla toplanan bilgilerini kullanmasını ve Bölgedeki alkol tüketimi, zararı ve tepkilerine dair düzenli ilerleme raporlarını derlemek üzere verilerini kullanmasını; 4.10 Eylem Planının amaçları ile uyumlu olarak Bölgede yeterli sağlık teĢviki, hastalıkların önlenmesi, hastalık yönetimi, araĢtırma, değerlendirme ve gözetleme faaliyetlerinin temin edilmesi amacıyla kaynakları seferber etmesini; 4.11 Bölgede alkol tüketiminden kaynaklanan zararı ve alkole bağlı zararı önleyen veya azaltan ulusal politikalar geliĢtirilmesi ve uygulanması çabalarında Üye Devletler ve örgütler ile iĢbirliği yapmasını ve Üye Devletler ve örgütlere yardımcı olmasını; 4.12 Eylem Planının desteklenmesinde devlet ve sivil toplum kuruluĢları ve Üye Devletler ve ayrıca DSÖ, diğer uluslararası örgütler ve bölgesel aktörler ile ortaklıkları teĢvik etmesini ve 4.13 Eylem Planının amaçlarını takip etmek amacıyla diğer uluslararası örgütleri seferber etmesini TALEP ETMEKTEDĠR.

AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM 2012-2020 AVRUPA EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 247 249

Ek 2: Göstergeler Eylem noktası 1 - Liderlik, farkındalık ve taahhüt Eylem stratejileri ve seçenekleri

Siyasi irade ve iyi yönetiĢim talebi dâhil, alkol politikası için yeterli kamu sağlığı altyapısının olmasının temin edilmesi. Göstergeler 1.1.1 Alkole dair düzenli aralıklarla yayınlanan kapsamlı bir ulusal raporun olması. 1.1.2 AĢağıdaki alanlarda paydaĢların (yani sivil toplum örgütleri, sağlık uzmanları/sağlık hizmetleri ve araĢtırma kuruluĢları, iĢveren ve iĢçi örgütleri, sigorta Ģirketleri, basın yayın kuruluĢları, alkol perakende satıĢ yerleri ve otel, restoran ve kafe iĢletmeleri ve alkol üreticileri) oynadığı rolün önem seviyesi (yani yüksek, orta düzey, düĢük veya hiç rolü yok): • ReĢit olmayanların alkol içmesinin önlenmesi • Zararlı ve tehlikeli alkol içenlere yönelik destek (bilgi, araç - gereç, danıĢmanlık) • Alkollü araç kullanmanın önlenmesi • Alkole bağlı zararın azaltılması için kamu politikası geliĢtirilmesi 1.1

1.2

Alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve yönetilmesinden sorumlu olan devlet görevlilerine yeterli kaynakların tahsis edilmesinin sağlanması. Göstergeler 1.2.1 Alkol kullanım bozukluklarının önlenmesi ve/veya tedavisi için devlet bütçesinden ayrılan belirli bir pay olması. 1.2.2 AĢağıdaki hususlar için alkol özel tüketim vergisinden tahsisat yapan kanun ya da yönetmeliklerin olması: • Alkol kontrol politika ve programları • Alkol kontrolünden baĢka sağlık programları 1.3

Alkol politikası ve araĢtırmalarında kapasite oluĢturucu ve arttırıcı tedbirlerin alınması. Göstergeler 1.3.1 Ulusal veya yerel düzeyde kamu tarafından finanse edilen alkol araĢtırma programlarının oluĢturulması.

248 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 250 250 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

1.4

Ölçülebilir sağlık ve politika çıktıları dâhil belirlenebilir bir ulusal alkol eylem planı veya stratejisinin geliĢtirilmesi Göstergeler 1.4.1 Yazılı bir alkol politikasının olması. 1.4.2 AĢağıdakilerden oluĢan ulusal bir politikanın olması: • Kapsamlı bir ulusal alkol stratejisi • Bir dizi politika tedbirleri • Bir eylem planı ve/veya • Ulusal alkol politikasının desteklenmesi için özel bir ulusal alkol mevzuatı. 1.4.3 Ulusal eylem planı/politikası/stratejisinin baĢarısını ölçmek için ölçülebilir sağlık ve politika çıktılarının olması. 1.5

1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.5.4 1.5.5

Ġlgili devlet daireleri ve kesimleri genelinde politika uyumu ve “birleĢik” eylemi teĢvik etmek için bir koordinasyon kurulu veya mekanizmasının tesis edilmesi. Göstergeler Ulusal alkol politikasının geliĢtirilmesi ve izlenmesi için bir koordinasyon kurumunun olması. Ulusal alkol politikasının uygulanması için bir koordinasyon kurumunun olması. Ulusal alkol politikasının sağlık, bulaĢıcı olmayan hastalıklar ve/veya genel kamu sağlığı politikası ile entegrasyonu. Çok sektörlü/kesimli bir alkol politikasının olması. AĢağıdaki kesimler gibi çoklu sektörler tarafından temsil edilen bir çok sektörlü/kesimli alkol politikasının olması: • Sağlık • Sosyal • Adalet • Yol güvenliği • Eğitim • Ġstihdam • Kolluk kuvvetleri • Finans / vergilendirme ve/veya • Diğer

1.6 Sivil topluma ifade imkânı vermek için kamu sağlığı menfaati ile potansiyel bir menfaat çatıĢması olmayan yeterli kaynağa sahip bir sivil toplum kesiminin oluĢturulması.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 249 AVRUPA AVRUPA ALKOL ALKOL EYLEM EYLEM PLANI PLANI 2012-2020 2012-2020 251 251

Göstergeler Alkol kullanımı bozuklarının önlenmesi ve tedavisini ele alan sivil toplum paydaĢlarını içeren toplum temelli müdahalelerin / projelerin sağlanması. 1.6.2 Gençleri ve sivil toplumu dâhil eden, alkol kullanımına yönelik olan müdahalelerin / projelerin sağlanması. 1.6.3 Alkole bağlı zararı azaltmak veya önlemek amacıyla gençleri faaliyetlere dâhil edecek Ģekilde ulusal alkol politikası/eylem planına adımların dâhil edilmesi. 1.6.1

1.7

Orantılı ve zararlı kullanımı azaltmak amacıyla alkolün riskleri ve yardım ve tedavinin bulunabilirliği ve eriĢilebilirliği hakkında bilgilendirmeye yoğunlaĢan alkol ve sorumlu alkol içme davranıĢı hakkındaki bilgiye dayalı kamu eğitim kampanyalarının uygulanması. Alkol politikası tedbirlerini desteklemek için kamu eğitim programları da kullanılmalıdır. Göstergeler 1.7.1 AĢağıdaki hususlara hitap eden farkındalık arttırıcı faaliyetlerin yapılması: • Gençlerin alkol içmesi • Alkollü araç kullanma • Yerli halk • Alkol sağlık üzerindeki etkisi • Sosyal zararlar • YasadıĢı/insan tüketimi için olmayan alkol • Alkol ve hamilelik • ĠĢyerinde alkol ve/veya • Diğer 1.7.2 Alkol satıĢ noktalarında (örneğin süpermarketler, bar, birahaneler, vb.) alkolün sağlığa olan etkisi hakkında tüketiciye bilgi verilmesi. Eylem noktası 2 - Sağlık hizmetlerinin tepkisi Eylem stratejileri ve seçenekleri 2.1

AĢağıdaki hususları yapıp yerine getirerek tehlikeli ya da zararlı alkol tüketimi riski altında olan nüfusun % 30 - % 60’ı için erken tanılama ve kısa tavsiye programları sunma hedefinin konulması: • •

Ġzleme ve kısa müdahale programları için klinik kılavuz ilke ve rehberlerin yaygın bir kullanılabilir ve eriĢilebilir olmasının sağlanması. Temel bakım hizmetleri sağlayıcılarının belirleme ve kısa tavsiye programları oluĢturmaları ve kurmaları için eğitim, klinik materyal ve tavsiye almalarının sağlanması.

250 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 252 252 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Temel bakım hizmetleri sağlayıcılarının yaptıkları müdahaleler için ücretlerinin ödenmesinin sağlanması. • Yeni bir temel bakım sağlayıcısına kayıt yaptıran, sağlık kontrolünden geçen, belirli hastalık kategorileri için bir bakım sağlayıcısına danıĢan ya da belirli türdeki kliniklere giden her hastaya müdahale sunulması (%30 temel karĢılaĢtırmaya ulaĢmak için). • Konsültasyon sebebinden bağımsız olarak temel bakım hizmetleri alan her hastaya tehlikeli ya da zararlı alkol tüketimi ve kısa tavsiye programları için izleme sunulması (% 60 temel karĢılaĢtırmaya ulaĢmak için). Göstergeler Sağlık teĢviki ve hastaların önlenmesi için kısa müdahaleler sunulması. Alkol problemlerinin izlenmesi ve kısa müdahaleler için sağlık uzmanlarına düzenli eğitim verilmesi. En az bir sağlık bakım meslek kuruluĢu tarafından onaylanmıĢ kısa müdahaleler için klinik kılavuz ilkelerin olması. AĢırı içki içme (son 12 ay boyunca aylık ya da daha sık, tek seferde 60+ gram saf alkol olarak tanımlanmaktadır) oranı. Alkol kullanım bozuklukları ve alkol bağımlılığının yaygınlığı (ICD-10’da tanımlandığı gibi). •

2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5

2.2

Kanıta dayalı davranıĢsal ve farmakolojik tedavileri kullanarak alkol yoksunluğu/uzaklaĢmasını yönetmek ve alkol kullanım bozukluğunu tedavi etmek amacıyla verilen uzman hizmetler, yararlanma / istifade etme ihtimali olduğu değerlendirilenlere sunulması. Göstergeler 2.2.1 Tedavi alan alkol kullanım bozuklukları olan nüfusun oranı (her 100 kiĢi için rapor edilen).

2.3

Ebelik ve doğum hizmetlerinin bütün hamile kadınlara bilgi vermesi ve uygulanabilir ise hamilelik esnasında alkol içme hakkında tavsiyeler bulunmasının sağlanması. Göstergeler 2.3.1 Alkol kullanım bozuklukları ya da alkol problemleri olan hamile kadınlara danıĢmanlık sunulması. 2.3.2 Alkol problemleri olan hamile kadınlara doğum öncesi bakım hizmetleri verilmesi. 2.3.3 Bir yıllık periyot esnasında cenin alkol sendromu vakası (ICD-10’da tanımlandığı gibi).

AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM EYLEM 2012-2020 AVRUPA PLANI 2012-2020 253 AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 251 253

2.3.4 Cenin alkol sendromunun yaygınlığı (ICD-10’da tanımlandığı gibi) (her 100.000 kiĢi için rapor edilen). 2.4

Sosyal refah hizmetlerinin aile üyelerini alkol bağımlılığı ve alkol kullanım bozukluklarının zararlı sonuçlarından korumaya yardımcı olan olmak için destek vermesinin sağlanması. Göstergeler 2.4.1 Alkol problemleri olan ailelerde çocuklara danıĢmanlık verilmesi.

Eylem noktası 3 - Toplum ve iĢyeri eylemi Eylem stratejileri ve seçenekleri 3.1

Alkol hakkında okul temelli eğitim ve kamu bilgilendirme kampanyalarının yeniden tasarlanması ve bunlara yeniden yatırım yapılması için adımlar atılması. • Bu çaba ve teĢebbüslerin finansmanı, potansiyel etkilerine oranla yapılmalıdır. • Yeniden tasarlama, alkol hakkında yapılan kamuoyu yoklamalarının sonuçlarından edilen ihtiyaç değerlendirmelerine dayalı olmalıdır. • Eğitimsel programlar, alkol kullanım riskleri, zararlı alkol kullanımının azaltılmasındaki tavsiye ve tedavinin bulunabilirliği, eriĢebilirliği ve etkililiği ve etkili alkol politikaları hakkında bilgi vermelidir. • Eğitimsel programlar, aĢağıdakiler gibi etkili olduğu ispat edilen kanıt uygulamalarına dayalı olmalıdır. • Gençlerin geliĢimindeki ilgili dönemin hedef alınması. • GeliĢim aĢamasında olan hedef gruptan kiĢiler ile konuĢma ve görüĢmeler. • Müdahaleyi hedef grubun öğretmenleri ve üyeleri ile test etme. • Programın etkileĢimli ve beceri geliĢtirmeye dayalı olmasının temin edilmesi. • Bütün katılımcılar için ilgili olan davranıĢ değiĢimi hedeflerinin belirlenmesi. • Güçlendirici ve takviye oturumlar yapmaya dönüĢ. • Gençler için hemen uygulanabilir ve pratik faydası olan bilgileri dâhil etme. • Materyallerin etkileĢimli bir Ģekilde verilmesi için uygun öğretmen eğitimleri yürütme. • Etkili olduğu ispat edilen her türlü programın maruz kalmayı arttırmak amacıyla yaygın bir Ģekilde eriĢilebilir ve ulaĢılabilir hale getirme ve pazarlama.

252

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

254 254 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Göstergeler 3.1.1 Ülke genelinde okul temelli eğitimsel programların verilmesi. 3.1.2 Okul müfredatı / sağlık politikasının bir parçası olarak alkol önleme program ve çalıĢmaları yürütmek için yasal mevzuat. 3.1.3 Okul ortamlarında alkole bağlı zararın önlenmesi ve azaltılması için ulusal kılavuz ilke ve rehberler sunulması. 3.2

AĢağıdakiler dâhil alkole bağlı zararı azaltabilecek iĢyeri çabalarının değerlendirmeye alınması: • Alkolsüz iĢyerlerini teĢvik etme politikaları. • ĠĢ stresini azaltan ve iĢ ödüllerini arttıran bir yönetim stili. • Psiko-sosyal beceri eğitimi, kısa tavsiye ve alkol bilgilendirme programları gibi talep üzerine ulaĢılabilir ve kullanılabilir olan isteğe bağlı iĢyeri müdahaleleri. Göstergeler 3.2.1 Alkol problemi olan çalıĢanlar için iĢyeri önleme ya da danıĢmanlık programlarının sunulması. 3.2.2 Alkole bağlı iĢyeri kazalarının sayısı. 3.3

Yerel toplumların ve belediyelerin desteklendirmesine ve bunların kapasitelerinin arttırılmasına yardımcı olacak çabalar sarf edilmesi. Göstergeler 3.3.1 ĠĢyerlerinde alkole bağlı zararın önlenmesi ve üzerine eğilmeye yönelik eylemlere iĢveren ve iĢçileri temsil eden sosyal ortakların ulusal düzeyde dâhil edilmesi. 3.4

Alkol eylemi için aĢağıdakileri içeren toplum ve iĢyerleri kaynaklarının geliĢtirilmesi: • Etkin alkol programları dokümantasyonu. • Toplum ve iĢyerindeki baĢarıya katkıda bulunan faktörlerin analizi. • Ayrıca bu kaynaklar, alkol programı yöneticilerinin bu faktörlerin toplum ve iĢyeri programlarının tasarım ve uygulamasına konulmasını temin edebilmeleri için değerlendirme araçlarını. Göstergeler 3.4.1 Alkole bağlı zararın azaltılması için etkili toplum temelli müdahalelerin uygulanması için ulusal kılavuzların olması. 3.4.2 ĠĢyerlerinde alkol problemi önlenmesi ve danıĢmanlığı için ulusal kılavuzların olması.

AVRUPA ALKOL PLANI 2012-2020 255 AVRUPA ALKOLEYLEM EYLEM 2012-2020 AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 253 255

3.5

Ġlgili ulusal mevzuatın toplum ve iĢyeri giriĢimlerini engellemekten ziyade kolaylaĢtırıcı ve destekleyici bir Ģekilde olmasını temin etmek için bu mevzuatın gözden geçirilmesi ve revize edilmesi. Göstergeler 3.51. ĠĢyerlerinde alkol testine dair mevzuatın olması.

Eylem noktası 4 - Alkollü araç kullanma politikaları ve karĢı tedbirler Eylem stratejileri ve seçenekleri 4.1

Araç sürmek için yasal kan alkol içeriği (BAC) limitinin düĢürülmesi • BAC limiti 0,5 g/l üzerinde olan ülkeler, bu limiti 0,5 g/l’ye düĢürme iĢleminden yarar görebilirler • 0,5 g/l düzeyini uygulayan ülkeler, bu oranı 0,2 g/l’ye düĢürme iĢleminden yarar sağlayabilirler. Göstergeler 4.1.1 AĢağıdakiler için geçerli olan, araç kullanmada ulusal azami kanuni BAC limiti: • Genel nüfus • Genç/acemi sürücüler • Profesyonel/ticari sürücüler 4.2.2 En son takvim yılında alkole bağlı trafik yaralanmalarından ölen kiĢi sayısı. 4.2.3 Toplam nüfus içerisinde, bir takvim yılında karayolu trafik kazalarından ölen kiĢi sayısı (her 100.000 kiĢi için rapor edilen).

4.2

Akıllı rastgele sürücü alkol testi (RBT) ve alkol kontrol noktaları aracılığıyla BAC limitinin icra edilmesi. Göstergeler 4.21. Yol kenarı sabit polis kontrol noktaları ve özel seyyar devriye birimlerinde RBT aracılığıyla BAC limitinin uygulanması. 4.2.2 Azami kanuni BAC uygulama düzeyi (0-10 ölçeğinde). 4.2.3 Polis kontrol noktalarında yol kenarı RBT maksadıyla her yıl durdurulan motor araçların yüzdesi. 4.3

Halkın yakalanıp tutuklanmanın sonuçlarını bilmesini sağlamak için, kamu eğitim kampanyalarının uygulanması.

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 256 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 256254 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Göstergeler 4.3.1 Alkollü araç kullanmaya yönelik farkındalık arttırıcı faaliyetlerin yapılması.

4.4

Yerinde para cezaları, sürücü belgesinin ceza puanları ve duruma göre sürücü belgesine el konulması gibi cezaların uygulanması. Göstergeler 4.4.1 Alkollü araç kullanma için ceza Ģekilleri olarak yerinde (yakalandığı yerde) para cezaları, sürücü belgesi ceza puanları ve sürücü belgesine el konulması cezalarının verilmesi.

4.5

Hükümlü suçlular için belirli bir süre boyunca mahkeme kararı ile müdahalelerin ve alkol ateĢleme kilitlerinin kullanımının gerekli tutulması. Göstergeler 4.5.1 Mükerrer / alıĢkanlık haline getiren suçlular için zorunlu sürücü eğitimi / tedavi programlarının verilmesi. Alkollü araç kullanma cezasına alternatif olarak rehabilitasyon ile birlikte alkol kilitlerinin kullanımı.

4.6

Önleyici bir tedbir olarak profesyonel sürücüler için alkol ateĢleme kilitlerinin kullanımı. Göstergeler 4.6.1 Toplu ya da ticari taĢıma Ģirketleri için gönüllü ya da zorunlu alkol kilitlerinin kullanımı.

Eylem noktası 5 - Alkolün ulaĢılabilirliği Eylem stratejileri ve seçenekleri 5.1

Asgari alkol satın alma yaĢı 18’in altında ise bütün satıĢ noktalarında her türlü alkollü içki kategorisi için bu yaĢın 18’e yükseltilmesi değerlendirmeye alınmalıdır. Göstergeler 5.1.1 Bira, Ģarap ve alkollerin açık sunumu ve tesis dıĢı tüketim amaçlı satıĢı için ulusal asgari yaĢ. 5.1.2 Alkollü içkilerin reĢit olmayan içicilerine dair yapılan araĢtırmaların olması.

AVRUPA EYLEM PLANI 2012-2020 257 AVRUPA ALKOL EYLEMPLANI PLANI 2012-2020 255 257 AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM 2012-2020

5.1.3 Hayatları boyunca alkollü bir içki tüketmiĢ olan reĢit olmayan içicilerin oranı.

5.2

Alkol satıĢları için ruhsatlandırma sistemi getirilmesi ya da devam ettirilmesi ve ruhsatların yalnızca reĢit olmayanlara ve sarhoĢlara alkol satıĢını yasaklayan kanunlara riayet eden ve müĢterilerinin halkı rahatsız edici Ģekilde gürültü yapmasını veya Ģiddete karıĢmasını caydıran iĢletmeler için yenilenmesi. Göstergeler 5.2.1 Bira, Ģarap ve/veya spiritlerin açık sunumu ve/veya tesis harici tüketim amaçlı satıĢı için ruhsatın gerekli kılınması.

5.3

Alkol satıĢ noktalarının yoğunluğu ve çalıĢma saatlerini azaltmak için mevcut kanun ve yönetmeliklerin güçlendirilmesi ve tekel uygulanan yerlerde devlet perakende satıĢ tekelinin devam ettirilmesi. Göstergeler 5.3.1 Tesis dıĢı tüketim amaçlı bira, Ģarap ve/veya yüksek alkollü içki satıĢında devlet tekelinin olması. 5.3.2 AĢağıdaki alanlarda bira, Ģarap ve/veya yüksek alkollü içki açık sunum amaçlı satıĢ kısıtlama ve yasaklamalarının olması: • SatıĢ saatleri • SatıĢ günleri • SatıĢ yerleri • SatıĢ noktalarının yoğunluğu • Belirli etkinliklerdeki satıĢlar 5.3.3 AĢağıdaki alanlarda bira, Ģarap ve/veya yüksek alkollü içki, tesis harici tüketim amaçlı satıĢ kısıtlama ve yasaklamalarının olması: • SatıĢ saatleri • SatıĢ günleri • SatıĢ yerleri • SatıĢ noktalarının yoğunluğu • Belirli etkinliklerdeki satıĢlar • Benzin istasyonlarındaki satıĢlar 5.3.4 Mevcut açık sunum amaçlı satıĢ kısıtlamalarının uygulanma düzeyi (0-10 ölçeğinde). 5.3.5 Mevcut tesis dıĢı tüketim amaçlı satıĢ kısıtlamalarının uygulanma düzeyi (0-10 ölçeğinde).

256 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 258 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 258

5.4

ReĢit olmayanlara alkol satıĢ yasağının uygulanmasını arttıracak eğitim ve mevzuat çabaları harcama. Göstergeler 5.4.1 AĢağıdaki hususlarda yaĢ limitlerine uygunluğu arttırmak için önem düzeyi (yani; yüksek, orta, düĢük veya hiç rolü yok): • Bir ruhsatlandırma Ģartı olarak sunum yapanların/garsonların eğitimi • Polis veya diğer merciler tarafından icra etme • Test satın alımları ile izleme • Sunum yapanlara/satıcılara yönelik farkındalık kampanyaları

Eylem noktası 6 - Alkollü içkilerin pazarlaması Eylem stratejileri ve seçenekleri 6.1

Tercihen bir mevzuat temeli ile ve yerine göre uygun kendi kendine düzenleme tedbirleri ile desteklenen bir Ģekilde aĢağıdakiler aracılığıyla alkol pazarlaması için düzenleyici veya eĢ düzenleyici çerçeveler hazırlanması: • Pazarlama içerik ve hacminin düzenlenmesi; • Alkollü içkilerin tanıtımını yapan sponsorluk faaliyetlerinin düzenlenmesi. • Gençleri hedef alan faaliyetler ile iliĢkili olan promosyon ve tanıtımlarının kısıtlanması veya yasaklanması. • Örneğin sosyal medya gibi alkol pazarlama tekniklerinin yeni Ģekil ve formlarının düzenlenmesi. Göstergeler 6.1.1 Ulusal ya da yerel düzeyde alkol reklamlarına yönelik yasal olarak bağlayıcı yönetmeliklerin olması. 6.1.2 Ulusal ya da yerel düzeyde alkollü ürün yerleĢtirmelerine yönelik yasal olarak bağlayıcı yönetmeliklerin olması. 6.1.3 Alkollü içki endüstrisi sponsorluğu veya satıĢ promosyonlarına dair ulusal veya yerel yönetmeliklerin olması. 6.1.4 Bira, Ģarap ve/veya spiritler için aĢağıdaki hususlarda kısıtlama/yasaklama düzeyi (örneğin; tamamen yasaklama, kısmi yasaklama, gönüllü anlaĢma/kendil düzenleme veya herhangi bir kısıtlama olmaması): • Endüstrinin spor etkinliklerine sponsor olması • Endüstrinin gençlik etkinliklerine sponsor olması • Üreticilerden satıĢ promosyonları (örneğin partiler ve etkinlikler)

6.2

6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4

AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020257 259 AVRUPA EYLEM PLANI 2012-2020 259

Kamu kurumları ya da bağımsız kuruluĢlar tarafından yürütülecek alkollü ürünlerin pazarlamasına yönelik etkin gözetleme sistemlerinin geliĢtirilmesi. Göstergeler Ulusal düzeydeki reklam kısıtlamalarının uygulanma düzeyi (0-10 ölçeğinde). Ulusal düzeydeki ürün yerleĢtirme kısıtlamalarının uygulanma düzeyi (0-10 ölçeğinde). Ulusal düzeyde alkollü içki endüstrisinin sponsorluğu üzerindeki kısıtlamaların uygulanma düzeyi (0-10 ölçeğinde). Ulusal düzeyde üretici, perakende satıcı ve bar ve birahane sahiplerinden alkollü içki satış promosyonlarındaki kısıtlamaların uygulanma düzeyi (0-10 ölçeğinde).

6.3

Pazarlama yasak ve kısıtlamalarının ihlal edilmesine karĢı etkili idarî ve caydırıcı sistemlerinin tesis edilmesi. Göstergeler 6.3.1 Reklam / ürün yerleĢtirme ihlalleri için cezalar verilmesi. 6.3.2 Sponsorluk ve satıĢ promosyon ihlalleri için cezalar verilmesi.

6.4

Birtakım veya bütün medyada doğrudan ya da dolaylı pazarlamanın düzenlenmesi. Göstergeler 6.4.1 AĢağıdaki hususlarda bira, Ģarap ve/veya yüksek alkollü içki için kısıtlama düzeyi (örneğin; tamamen yasaklama, kısmi yasaklama, gönüllü anlaĢma/kendil düzenleme veya herhangi bir kısıtlama olmaması): • Kamu hizmeti / ulusal TV reklamcılığı • Ticari / özel TV reklamcılığı • Ulusal radyo reklamcılığı • Yerel radyo reklamcılığı • Basılı gazete / dergi reklamcılığı • Reklam panoları reklamcılığı • SatıĢ noktası reklamcılığı • Sinema reklamcılığı • Ġnternet reklamcılığı • Kamu hizmeti / ulusal TV ürün yerleĢtirme • Ticari / özel TV ürün erleĢtirme.

258

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

260 260 ALKOL ALKOL KONTROLÜ KONTROLÜ STRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

Eylem noktası 7 - Fiyatlandırma politikaları Eylem stratejileri ve seçenekleri 7.1

Alkol vergilerinin arttırılması (esneklik ve satın alınabilirlik verileri ile bilgilendirilecek). Göstergeler 7.1.1 Enflasyona göre alkollü içkiler için özel tüketim vergilerinin düzenlenmesi. 7.1.2 Bira, Ģarap ve yüksek alkollü içki için özel tüketim vergisinin miktarı. 7.2

Daha yüksek alkol yoğunluğu olan ürünlere orantılı olarak daha yüksek vergiler koyma veya daha az alkol içeren ürünlere teĢvik verme. Göstergeler 7.2.1 Alkolsüz içeceklerin daha düĢük fiyatlar üzerinden sunum gereksinimi. 7.2.2 Özel tüketim vergisinin hesaplanması için alkol hacminin (konsantrasyon) kullanılması. 7.3

Özellikle genç tüketicilere cazip gelen ürünlere özel vergiler ekleme. Göstergeler 7.1.3 Belirli ürünlere (örneğin alkopoplar) ilave vergi konulması.

7.4

Saf alkol litresi baĢına asgari bir fiyat belirlenmesi. Göstergeler 7.4.1 Asgari fiyatlandırmanın getirilmesi.

7.5

Sınırsız içme veya diğer hacimli satıĢ türleri için dolaylı ve doğrudan fiyat promosyonları, indirimli satıĢlar, maliyetinin altına satıĢ ve götürü fiyatlar kullanımına kısıtlamalar getirilmesi. Göstergeler 7.5.1 AĢağıdaki hususlarda yasaklamalar: • Maliyetinin altına satıĢlar • Hacimli satıĢ indirimleri 7.5.2 AĢağıdaki hususlarda kısıtlama düzeyi (örneğin; tamamen yasaklama, kısmi yasaklama, gönüllü anlaĢma/kendil düzenleme veya herhangi bir kısıtlama olmaması): • Maliyetinin altına satıĢ Ģeklinde perakende satıcıların satıĢ promosyonları

•

AVRUPA ALKOL EYLEM EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA ALKOL PLANI 2012-2020 261 AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 259 261

Ücretsiz alkol sunumu Ģeklinde bar ve birahanelerin sahipleri tarafından satıĢ promosyonları

Eylem noktası 8 - Alkol içme ve alkol sarhoĢluğunun olumsuz sonuçlarının azaltılması Eylem stratejileri ve seçenekleri 8.1

8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.1.4 8.1.5

8.2

AĢağıdaki hususların temin edilmesi için mevcut ruhsatlandırma yönetmeliklerinin gözden geçirilmesi ve güçlendirilmesi: • Sunum yapan tesislerin belirlenmiĢ standartları karĢılaması. • Ruhsat verilmesi için sunum yapan kiĢilerin [garsonların] eğitimi. • Yerel düzeyde yönetmeliklerin düzenli aralıklarla izlenmesi ve icra edilmesi. • Sunum yapanlar [garsonlar] ve sunum iĢletmelerinin yaptığı ihlaller için yeterince Ģiddetli yaptırımların (ruhsat iptali dâhil) olması. • Ġçme ortamlarını etkili bir Ģekilde düzenleyemeyen ruhsatlandırma kuruluĢları için yeterince Ģiddetli yaptırımların olması. Göstergeler Düzenli aralıkla ülke genelinde garson eğitim kurslarının verilmesi. Ulusal ruhsatlandırma sistemi tarafından gerekli tutulan ülke genelini kapsayan garson eğitim kurslarının verilmesi. Toplam nüfus içerisinde, bir takvim yılında karayolu trafik kazalarından ölen kiĢi sayısı (her 100.000 kiĢi için rapor edilen). Toplam nüfus içerisinde, bir takvim yılında Ģiddet kaynaklı vakalardan ölen kiĢi sayısı (her 100.000 kiĢi için rapor edilen). En son takvim yılında alkole bağlı karayolu trafik yaralanmalarından ölen kiĢi sayısı.

Bütün alkollü içecek kapları üzerinde ve alkollü içeceklerin ticari iletiĢim materyalleri üzerine bir dizi uyarı ya da bilgilendirme etiketlerinin konulması. Göstergeler 8.2.1 Ulusal / yerel düzeyde alkol reklamlarına yasal açıdan gerekli sağlık uyarı etiketlerinin konulması. 8.2.2 Ulusal / yerel düzeyde alkol içecek kapları / ĢiĢeler üzerine yasal açıdan gerekli sağlık uyarı etiketlerinin konulması.

260 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 262 262 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

8.3

Alkol ve kalori muhteviyatı, katkı maddeleri, alerji yapıcı maddeler, vb. dahil olmak üzere, ürün etiketlerinin gıda maddeleri üzerine konulan etiketlere benzer olması. Göstergeler 8.3.1 Alkollü ürünler üzerinde yasal açıdan gerekli ürün etiketlerinin konulması (yani, alkol ve kalori muhteviyatı, katkı maddeleri, alerji yapıcı maddeler, vb.).

Eylem noktası 9 - YasadıĢı alkol ve gayri resmi olarak üretilen alkolün kamu sağlığı üzerindeki etkisinin azaltılması Eylem stratejileri ve seçenekleri 9.1

YasadıĢı alkol piyasasının büyüklüğünün yeni tahminlerini yapmak üzere adımlar atılması ve en riskli ürünleri ve bunların zarar potansiyelini belirlemek için kayıt dıĢı alkol numunelerinin kapsamlı kimyasal testleri yapılması. Göstergeler 9.1.1. Ulusal düzeyde alkollü içkilerin kayıt dıĢı tüketimine dair eldeki tahminler.

9.2

YasadıĢı ürünlerin takip ve belirlenmesini kolaylaĢtırmak için bandrol uygulaması getirilmesi. Göstergeler 9.2.1 Alkollü içecek kapları/ĢiĢeler üzerinde bandrol kullanımı.

Eylem noktası 10 - Ġzleme ve gözetleme Eylem stratejileri ve seçenekleri 10.1

Alkol hakkında eldeki bütün verilerin tek bir raporda toplanması ve raporun geniĢ kesimlere ulaĢacak biçimde yaygınlaĢtırılması. Rapor, aĢağıdaki hususları kapsamalıdır: Tüketim (örneğin; tüketim hacmi, yetiĢkinler arasındaki içme, reĢit olmayanların içmesi) Zarar (örneğin; zararlı tüketim kalıpları, sağlığa olan zarar, içmeye bağlı kötü sağlık)

AVRUPAALKOL ALKOL EYLEM EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI PLANI 2012-2020 2012-2020261 263 263

Alkolün ulaĢılabilirliği ve fiyatının satın alınabilir olması Sosyal maliyetler Politika tepkileri Göstergeler 10.1.1 Ulusal düzeyde alkole bağlı zarar hakkında düzenli raporların olması ve hazırlanması. 10.1.2 Yıllık kiĢi baĢı kayıtlı alkol tüketimi hakkında veri olması ve hazırlanması. 10.1.3 AĢağıdaki hususlarda düzenli alkol raporunun olması ve hazırlanması: ReĢit olmayanların içmesi YetiĢkinler arasındaki içme Sosyo-ekonomik değiĢkenler ile iliĢkilendirmeler Alkol tüketimini coğrafi kalıpları Diğer maddelerin kullanımı ile iliĢkilendirmeler Alkole iliĢkin kamuoyunun bilgisi Ġçme ve hamilelik Temel sağlık hizmetleri sisteminde kısa müdahaleler Alkole bağlı hastaneye yatıĢlar / taburcu olma verileri Alkolün sebep olduğu ölümler Alkollü araç kullanma ve alkole bağlı trafik kazaları Alkole bağlı kamu düzeninin bozulması ve suçlar Alkole bağlı zarara dair yapılan harcamalar Alkolün satın alınabilirliği Politika tepkisi Alkolün ulaĢılabilirliği 10.1.4 Genel nüfus içerisinde alkol tüketicilerine dair yapılan son ulusal anket ve araĢtırmaların olması ve elde edilebilirliği. 10.1.5 Genel nüfus içerisinde alkolden uzak duranlara / içmeyenlere dair yapılan son ulusal anket ve araĢtırmaların olması ve elde edilebilirliği. 10.1.6 Yoğun ve sürekli içmenin oranlarına dair yapılan son ulusal anket ve araĢtırmaların olması ve elde edilebilirliği. 10.1.7 Alkollü içkilerin reĢit olmayan içicilerine dair yapılan son anket ve araĢtırmaların olması ve elde edilebilirliği. 10.1.8 Gençlerin alkol tüketimine dair son ulusal anket ve araĢtırmaların olması ve elde edilebilirliği. 10.1.9 Alkollü araç kullanmaya dair yapılan son ulusal anket ve araĢtırmaların olması ve elde edilebilirliği. 10.1.10 Alkol tüketimine iliĢkin sağlık göstergelerine dair verilerin olması ve elde edilebilirliği 10.1.11 AĢağıdakilerin ulusal düzeyde izlenmesi: Alkol karaciğer sirozu

ALKOL KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ 264262 ALKOL KONTROLÜ

Alkole bağlı karayolu trafik yaralanması Etanol zehirlenmesi Metil alkol zehirlenmesi Alkol kullanım bozuklukları Karaciğer sirozu Karayolu trafik yaralanması Alkole bağlı kayıtlı suç 10.1.12 Alkol karaciğer sirozundan ölümler, alkole bağlı karayolu trafik yaralanmalarından ölümler ve alkole bağlı kayıtlı suç vakalarının (cinsiyet ve yaĢ üzerinden) gerçek sayısı formunda en son verilerin olması ve bulunabilirliği.

10.2

10.2.1

Morbidite ve mortalite verilerinin alkole atfedilebilir fraksiyonların hesaplanmasını içermesi ve özellikle kaçınılabilir sosyal maliyetler olmak üzere sosyal maliyetler ve belirli alkol politikası tedbirlerin uygulanmasının sonuçlarının tahmin edilmesi gibi alkol hakkında veri oluĢturmada kullanılan analitik yöntemlerin incelenmesi. Göstergeler Alkole dayandırılabilir ölümleri içeren düzenli aralıklarla basılan bir alkol raporunun olması ve ulaĢılabilirliği.

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020 265

Ek 3: Politika tepkisi için kontrol listesi Eylem noktası 1

Liderlik, farkındalık ve taahhüt/bağlılık • Son beĢ yıl içerisinde gözden geçirilmiĢ, revize edilmiĢ ve güncellenmiĢ olan ulusal bir alkol eylem planı (bağımsız ya da baĢka bir kamu sağlığı planının bir parçası olarak) var mıdır? • Ulusal alkol eylem planı ya da dengi bir plan, ölçülebilir çıktı ve süreç hedefleri içermekte midir? • GeniĢ devlet kesimleri ve daireleri genelinde mevcut ve planlanan politikaların etkisini düzenli olarak izleyen kamuya açık herhangi bir alkol sağlık etki değerlendirmesi var mıdır? • GeniĢ devlet kesimleri ve daireleri genelinde alkole dair politika uyumunu sağlamak için herhangi bir koordinasyon ve birleĢik mekanizma var mıdır? • Alkol eylemi, fiziksel aktivite, obezite, akıl sağlığı ve bulaĢıcı olmayan hastalıklar dâhil diğer maddeler, yaĢam tarzlarına iliĢkin eylemler ile entegre midir? • Önceki on yıl içerisinde, alkol ve alkole bağlı zarar hakkında herhangi bir meclis komisyonu, incelemesi ya da raporu düzenlenmiĢ midir? • Alkol hakkında çalıĢmalar yapan, kaynakları yeterli ve sesi çıkan sivil toplum örgütleri var mıdır? • Halk genelinde halkın alkole dair bilgisi, fikirleri ve tavırlarına iliĢkin araĢtırma yapılmıĢ mıdır? • Halk genelinde, halkın farklı alkol politikası tedbirlerine yönelik görüĢleri hakkında araĢtırma yapılmıĢ mıdır? • Alkol araĢtırma programlarına kamu fonları tahsis edilmiĢ midir? • Alkolün zararlı kullanımının önlenmesi ve yönetilmesinden sorumlu olan devlet görevlilerine yeterli kaynaklar tahsis edilmiĢ midir? • Alkol ve sorumlu alkol tüketme hakkında bilgi temelli halk eğitim kampanyaları uygulanmakta mıdır?

264 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 266 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Eylem noktası 2

Sağlık hizmetlerinin tepkisi • Erken tanılama ve kısa tavsiye programları için uygulama temelli ve klinik kılavuzlar var mıdır? • Erken tanılama ve kısa tavsiye müdahaleleri hakkında temel bakım hizmetleri sağlayıcıları için eğitim programları var mıdır? • Erken tanılama ve kısa tavsiye programlarının etkiliği analiz edilip iyileĢtirilebilmesi için bu erken tanılama ve kısa tavsiye programlarının niceliği ve niteliğini izlemeye yönelik sistemler var mıdır? • Alkol kullanım bozuklukları ve bağımlılığı olan kiĢiler için tedavi programları var mıdır? Kanıta dayalı tedaviler var mıdır? • Alkol kullanım bozuklukları ve alkol bağımlılığı olan kiĢilere yönelik tedavi programlarının nicelik ve niteliğini izleme sistemleri var mıdır? • Erken tanılama ve kısa tavsiye programları vermek için herhangi bir mali destek var mıdır? • Ebelik ve doğum hizmetleri, hamile kadınlara hamilelik esnasında alkol içme hakkında bilgi ve tavsiyelerde bulunmakta mıdır? • Sosyal refah hizmetleri, alkol problemleri olan bireylerin aile üyelerine destek sunmakta mıdır? Eylem noktası 3

Toplum ve iĢyeri eylemi • Alkol eğitim programlarının etkisini ve iyileĢtirme potansiyelini değerlendirmek için bu programlar gözden geçirilmekte midir? • Okul temelli ve kamu alkol eğitiminin rolü ve uygulaması hakkında kanıta dayalı kılavuz ilke ve rehberler hazırlanmıĢ ve dağıtılmıĢ mıdır? • Toplum alkol teĢebbüs ve çabalarının yerel toplumun özel ihtiyaçlarına nasıl uyarlanacağı konusunda etkili unsurlar ve rehberlik tavsiyeleri dâhil bu tür toplum alkol çaba ve teĢebbüslerinin herhangi bir gözden geçirilmesi ve revizyonu yapılmıĢ mıdır? • Etkili alkol toplum programlarının uygulanması için kapasite oluĢturma ve geliĢtirmeyi desteklemek amacıyla eğitim programları geliĢtirilmiĢ midir? • Toplum alkol programlarının güçlendirilmesi ve iyileĢtirmesi tecrübelerinden dersler çıkarılabilmesi için, bu tür toplum alkol programlarını değerlendirme ve belgelendirme kapasitesi var mıdır? • ĠĢyeri alkol programlarının herhangi bir gözden geçirilmesi çalıĢması yapılmıĢ mıdır? • ĠĢyeri alkol programlarının güçlendirilmesi ve iyileĢtirmesi tecrübelerinden dersler çıkarılabilmesi için, bu tür toplum alkol programlarını değerlendirme ve belgelendirme kapasitesi var mıdır?

AVRUPA ALKOL EYLEM EYLEM PLANI 2012-2020 AVRUPA ALKOL PLANI 2012-2020 265 267

• Meri ulusal mevzuat, iĢyeri alkol giriĢimlerini desteklemekte ve kolaylaĢtırmakta mıdır? • Meri ulusal mevzuat, toplum alkol giriĢimlerini desteklemekte ve kolaylaĢtırmakta mıdır? Eylem noktası 4

Alkollü araç kullanma politikaları ve karĢı tedbirler • Alkollü araç kullanma kazaları ve ölümleri izlemek amacıyla kurulmuĢ yeterli veri sistemleri var mıdır? • Araç kullanmada uygulanan mevcut yasal BAC limitleri nedir? Bu limiti düĢürmek için kamu ve siyasilerin duyarlılığı nedir? • Düzenli aralıklarla yapılan kamuoyu yoklamaları ve anketlerine alkollü araç kullanma politikaları, yasal BAC limitleri bilgisi ve alkollü araç kullanma davranıĢlarına iliĢkin tavırlar hakkında birtakım sorular koymak mümkün müdür? • Bütün sürücü kursları alkolün riski hakkında bilgi vermekte midir? • Alkollü araç kullanma kanunları nasıl uygulanmaktadır? Rastgele alkol testleri ve sarhoĢluk kontrol noktaları kullanılmakta mıdır? • Polis camiasının etkili uygulama ve icra için yeterli kaynağı var mıdır? Polisin faaliyetlerine finansman sağlamak amacıyla kesilen cezalar kullanılabilir mi? • Alkollü araç kullanma cezaları nelerdir? • Trafik polisleri, alkollü araç kullanmayı azaltmak için sağlık bakanlığı ile ortak kampanya ve faaliyetler yürütmeye bağlı ve adanmıĢ mıdır? • Alkollü araç kullanma kazalarının Ģiddeti ve riskini azaltmak amacıyla karayolu emniyet tedbirleri ile birlikte alkollü araç kullanmayı ele alan ve önlemeye yönelik etkili bir karayolu emniyetli ulaĢım politikası var mıdır? • Araç kullanma mevzuatının bir parçası olarak, sağlık sektörü, alkollü araç kullananlara kısa tavsiye programları uygulamak ve sabıkalı alkollü araç kullananları tedavi etmek amacıyla yeterli kapasiteye sahip midir? • Alkollü araç kullanmadan dolayı tutuklanmanın sonuçlarından halkı bilgilendirmek için herhangi bir halk eğitim kampanyası var mıdır? Eylem noktası 5

Alkolün ulaĢılabilirliği • Alkol ruhsatlandırma sistemi var mıdır? Yerel sorun ve meselelere ve potansiyel problemlere bir tepki olarak, sistemin yerel birimlerine perakende satıĢ noktalarının yoğunluğu ve satıĢ yapma saatlerini belirlemek için yeterli yetki verilmiĢ midir? • SatıĢ gün ve saatlerinin alkole bağlı zararı azaltmak amacıyla ayarlanabilmesi için, ulusal düzeyde satıĢ gün ve saatlerini gözden geçirme fırsatları var mıdır?

266 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 268 268 ALKOL ALKOLKONTROLÜ KONTROLÜSTRATEJİLERİ STRATEJİLERİ

• • • •

Alkollü içkilerin satıĢı ve sunumu için mevcut asgari satın alma yaĢları nedir? Asgari yaĢı yükseltmek için için kamu ve siyasilerin duyarlılığı nedir? Asgari yaĢ nasıl uygulanmaktadır? Alkol perakende satıĢı üzerinde bir devlet tekeli var mıdır, bu tekelin kaldırılmasına yönelik tehditler var mıdır? Devlet tekeli kamuoyundan ve siyasilerden ne kadar destek almaktadır?

Eylem noktası 6

Alkollü içkilerin pazarlaması • Alkol pazarlamasının içeriği ve hacmine dair herhangi bir yönetmelik var mıdır? • Alkollü içki endüstrisinin promosyon ya da sponsorluğunda herhangi bir kısıtlama var mıdır? • Alkole yönelik ticari iletiĢimler ve sponsorluğun herhangi bir incelemesi ya da belgelendirilmesi yapılmıĢ mıdır? • Alkol pazarlaması ve sponsorluğu hakkındaki mevcut yönetmelikler, etkililiği ve etkinliği açısından tamamıyla analiz edilmiĢ midir? • Herhangi bir derinlemesine çalıĢma ile alkol pazarlaması ve sponsorluğu için mevcut düzenleyici sistemlerin etkisi incelenmiĢ midir? • Gençler hakkında ve gençlerin ticari alkol iletiĢimlerini nasıl tecrübe ettiği konusunda herhangi bir çalıĢma var mıdır? Reklam kanunlarının karar ve hükümlerinde gençler dâhil olmakta mıdır? • Bağımsız kuruluĢlar, alkol pazarlama kanunlarının karar ve hükümlerini uygulamakta mıdır? • Kanun ihlalleri etkin yaptırımları ile cezalandırılmakta mıdır? Eylem noktası 7

Fiyatlandırma politikaları • Alkolün satın alınabilirliği zaman içerisinde nasıl değiĢmiĢtir? • Fiyat politikalarını belirlerken, halk sağlığı değerlendirmeleri göz önüne alınmakta mıdır? • Bütün alkol ürünlerini vergilendirmek, örneğin alkol gramı baĢına vergi koymak ne kadar makul ve uygulanabilirdir? • Bira, Ģarap ve alkollerin fiyat esnekliğine ne tür bilgiler mevcuttur? • Mevcut yönetmelikler, alkol için asgari bir satıĢ fiyatı koymaya izin vermekte midir? • Sınır ötesi meseleler veya alkolün yasadıĢı ya da gayri resmi üretimi vergi değiĢikliklerini ne dereceye kadar etkilemektedir? • Maliyetinin altına satıĢları veya hacimli satıĢ indirimleri üzerinde herhangi bir kısıtlama var mıdır?

AVRUPA ALKOL EYLEM PLANI 2012-2020

267

AVRUPA AVRUPAALKOL ALKOLEYLEM EYLEMPLANI PLANI2012-2020 2012-2020 269 269

Eylem noktası 8

Alkol içme ve alkol sarhoĢluğunun olumsuz sonuçlarının azaltılması • Alkollü içkilerin satıĢına dair bir ruhsatlandırma sistemi var mıdır? • Ruhsat verilmesine ve yenilenmesinde kullanılabilecek Ģekilde sunum yapan iĢletmelere yönelik ruhsatlandırma mercilerinin tasarım kılavuzları var mıdır? • Sunum yapanların / garsonların yasal sorumlulukları ve içme ortamlarında zarar riskini azaltan uygulamalara dair eğitim veren akredite, bağımsız programlar var mıdır? • Daha yüksek alkole bağlı zarar ve Ģiddet düzeyleri iliĢkili tesis ve iĢletmeleri belirlemek amacıyla düzenli çabalar söz konusu mudur? • Ruhsatlandırma kanunlarının ihlali için ruhsat iptalleri dâhil yeterince sıkı ve ağır mıdır? Ġcra ve uygulama organının düzenli kontroller yapacak yeterli kaynağı var mıdır? Kolluk ve icra memurları iĢlerini yapmak için yeterli motivasyona sahip midir? • Alkole bağlı yaralanmaları olan katılımcılar için kaza ve acil durum ve servis daireleri aracılığıyla kısa tavsiye ve tedavi programları rutin olarak verilmekte midir? • Alkol ve kalori muhteviyatı dâhil sağlık uyarı ve ürün etiketlemesine ve gıda maddeleri için kullanılan genel bir etiketlemeye iliĢkin herhangi bir yönetmelik var mıdır? • Alkole bağlı zarara iliĢkin açık ve net etiketleme ve uyarılar var mıdır? Eylem noktası 9

YasadıĢı alkol ve gayri resmi olarak üretilen alkolün kamu sağlığı üzerindeki etkisinin azaltılması • ĠliĢkili zarar tahminleri dâhil kayıt dıĢı alkol piyasasının büyüklüğü ve terkibi hakkında herhangi bir bilgi var mıdır? • Verginin ne zaman ve nerede ödendiğini göstermek amacıyla kullanılan bandrol uygulaması var mıdır? Eylem noktası 10

Ġzleme ve gözetleme • Eylem planının uygulamasının izlenmesi amacıyla bütün ilgili alkole bağlı hususlardaki rutin veriler makul bir zaman dilimi içerisinde hazır ve kullanılabilir midir? • Rutin veriler DSÖ, Avrupa Komisyonu, Okul çağındaki Çocuklarda Sağlık DavranıĢı AraĢtırması ve Avrupa Alkol ve Diğer Maddeler AraĢtırma

268 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ 270 ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

• • • • • •

Projesinin verileri dâhil diğer uluslararası veri kaynakları ve anket ve araĢtırmaları ile uyumlu ve tutarlı mıdır? Mevcut araĢtırmalar yıllık alkol raporu için gerekli olan verileri elde etmek amacıyla ilgili alkol sorularını içermekte midir? Ġlgili sorular devam etmekte olan diğer bütün ilgili anket ve araĢtırmalarda yer almakta mıdır? Alkol içme araĢtırmaları ideal olarak yılda en az bir defa ve kesinlikle her iki yılda bir yapılmakta mıdır? Alkol içme araĢtırma ve anketleri, dezavantajlı ve sosyal olarak dıĢlanan grupları yeterince kapsamakta mıdır? Ġlgili verilerin elde edilebilirliği ve kullanılabilirliğini temin etmek için ilgili devlet daireleri arasındaki koordinasyon mekanizmaları var mıdır? Bütün DSÖ ve Avrupa Komisyonu alkol göstergeleri düzenli olarak toplanmakta ve halka açık hale getirilmekte midir?

2006 yılında Avrupa Komisyonu, gençleri, çocukları ve doğmamış bebekleri korumaya odaklanarak alkole bağlı zararın azaltılmasında; alkole bağlı karayolu kazalarının sebep olduğu yaralanma ve ölümleri azaltmada; yetişkinler arasında alkole bağlı zararı önlemede ve işyerindeki olumsuz etkiyi azaltmada; zararlı ve tehlikeli alkol tüketiminin etkisi hakkında bilgilendirme, eğitim verme ve farkındalığı arttırmada ve AB düzeyinde ortak bir kanıt temeli oluşturma ve sürdürmede Üye Devletleri desteklemek için bir AB stratejisi bildirimini başlatmıştır. Nihayet DSÖ 63’üncü Dünya Sağlık Asamblesi, 2010 yılında WHA63.13 kararını kabul ederek, alkolün zararlı kullanımını azaltmak amacıyla küresel stratejiyi onaylamıştır. Alkolün zararlı kullanımının azaltılması için küresel stratejiyi uygulamada Üye Devletlere destek vermeyi ve küresel stratejinin uygulanmasındaki ilerlemenin izlenmesini hedeﬂeri arasına almıştır. Bu kitapta; ülkemizin de içinde yer aldığı DSÖ Avrupa Bölgesi ve küresel olarak DSÖ Dünya Sağlık Asamblesi tarafından 1993 yılından başlamak üzere 2020 yılına kadar olan süreçte üye devletlere alkol kontrolünde yol gösterme amacı taşıyan alkol kontrolü stratejileri ele alınmıştır. Kitap ayrıca alkol kontrolüne ilişkin yapılacak düzenleme ve uygulama çalışmaları ile özellikle de Sağlık Bakanlığı ve TAPDK koordinasyonunda yürütülen Ulusal Alkol Kontrol Programı ve Eylem Planı oluşturma çalışmaları için önemli bir kaynak olma misyonu taşımaktadır.

ISBN No: 978-605-5445-02-7

ALKOL KONTROLÜ STRATEJİLERİ

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi,AVRUPA 1992’de ve 2000 ALKOL EYLEMyılında PLANI 2012-2020 bir alkol eylem planını onaylayan ilk bölge olmuştur. 2001 yılında, gençler ve alkol hakkında bir beyannamenin kabulü, 2005 yılında, DSÖ Avrupa Bölge Komitesinin elli beşinci oturumunda eylem planındaki çekirdek ilke ve tedbirleri sürdüren ve güçlendiren bir şekilde eylem planı için alkol politikası çerçevesi hazırlanmıştır.