FERHENGA
TÊGIHÊN HIQÛQÎ Tirkî-Kurdî Xebata Pola Asta Mamostetiyê
Amadekar Sezgin Dinç
Kurdî-Der Amed - 2011
A abone: abone, bikir abonman sözleşmesi: peymana abonetiyê acente: navbeynkerî, acente aciz vesikası: belgenameya tengezariyê açık: jêkêm (di aboriyê de) açık bono: deynnameya nedagirtî, deynnameya nenivîsandî açık çek: çekê vekirî açık celse: rûniştina eşkere, rûniştina vekirî açık cezaevi: girtîgeha vekirî adalet: dad, dadmendî, dadperwerî Adalet Bakanlığı: Wezareta Dadê aday: namzet, berendam aday adayı: bernamzet adliye teşkilatı: rêxistina dadmendiyê adam öldürme: kujerî, kuştina mirov adil: dadmend, dadxwaz, dadane adil yargılanma hakkı: mafê darizandina dadane adli sicil: sicila ‘edlî, tomarnameya dadî adli tatil: bêhnvedana ‘edlî adli tıp: tendurûstiya ‘edlî adliye: ‘edliye af: efû, bexşîn agoni: dema mirinê, haletê mirinê, sekerat ağır ceza mahkemesi: dadgeha giran a cezayê ağır hapis cezası: cezayê hepsê yê giran ağır ihmal: xemsariya girîng, xemsariya zêde ağır kusur: qisûra girîng, qisûra zêde ağır para cezası: cezayê pereyê yê giran ağırlatıcı sebep: sedema zêdeker ahde vefa: li ser soza xwe bûyîn, sozdarî aile: malbat aile hukuku: hiqûqa malbatê ajan: 1. nûner, xebatkar. 2. sîxûr, casûs akamet: bêencammayîn, têkçûn akçalı işler: karên diravî, karê ku bi diravê ve girêdayî ye ango mijara wê pere ye. akd: bendname, peyman akdî faiz: fayiza ku bingeha xwe ji peymanê digire. aktif haklar: mafên karîger; mafên ku mirov pê beşdarî birêvebirina dewletê dibe. alacak: deyn, vexwazî, tiştê ku bûye mijara danûstandinê alacaklı: deyndêr alıkoyma: nehiştin; dan sekinandin, astengbûn alım hakkı: mafê kirînê alım satım: kirîn û firotin, danûstandin altsoy: zûryet altsoy hısımlığı: merivantiya zûriyetî
ambargo: rêgirî, embargo, rênedan amme: giştî, gelemperî amme hizmeti: xizmeta giştî Amnesty International: Rêxistina Efûya Navneteweyî anarşi: kaos, anarşî anatüzük: rêziknameya bingehî anavatan: niştiman anayasa: makezagon, destûr, qanûna bingehî, qanûna esasî anayasa mahkemesi: dadgeha makezagonê, dadgeha qanûna esasî angarya: karê ku bi zorê bi kesekî tê kirin, anlaşma: lihevkirin ant: sond antlaşma: peyman ara karar: biryara navîn ara seçim: hilbijartina navîn arabuluculuk: lihevanîn, navbeynkarî arama: lêgerîn arama emri: fermana lêgerînê araştırma: lêkolîn arazi: erazî, zevî, ariyet: bikaranîna tiştekî ya bideyn arsa: erd arz: pêşkêşkirina mal an xizmetekê ya ji bo bazarê arzuhal: daxwazname asil: ‘esîl asimilasyon: bişavtin, helandin askeri yargı: darizîna leşkerî askeri sır: razê leşkerî asli kurucu iktidar: desthilata sazûmankar a sereke Asliye Ceza Mahkemesi: Dadgeha Cezayê ya Asliyê Asliye Hukuk Mahkemesi: Dadgeha Hiqûqê ya Asliyê Asliye Ticaret Mahkemesi: Dadgeha Bazirganiyê ya Asliyê aşkın sigorta: temînata jêzêde atama: wezîfedarkirin, peywirdarkirin ateşkes: agirbest av mevsimi: dema nêçîrê Avrupa Birliği: Yekîtiya Ewropayê Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: Dadgeha Mafê Mirovan ya Ewropayê Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: Peymana Mafê Mirovan ya Ewropayê Avrupa Konseyi: Konseya Ewropayê Avrupa Topluluğu: Civaka Ewropayê 1
avukat: parêzer ayıp: kêmasiya ku di mal de xwe daye der. ayıba karşı garanti: misogeriya ji ber kêmasiyê ayaklanma: raperîn, serîhildan, isyan aylık: meaş, mehane ayırt etme gücü: erka hişmendiyê, hêza hişî ku mirov pê dikare qencî û xirabiyê ji hev derxîne.
ayrılık davası: doza veqetanê ayrılıkçı: cûdaxwaz azınlık: eqaliyet, hindikahî, kêmanîya gelheyî ya gelekî, minority azil: ezl, ji destê kesekê/î peywirgirtin azmettirme: sûcek an kiryareke li dij zagonê bi kesekî/ê ve dane kirin, ezmîkirin
B bab: dabeş; ji her yek beşê zagonê bakan: wezîr bakanlar kurulu: lijneya wezîran bakaya: baqaye; kesê ku dema leşkeriya wî hatiye lê neçûye leşkeriyê banka: bank banka hukuku: hiqûqa bankgeriyê bağımsızlık: serxwebûn bağlaşık: peymangirêdayî, hevgirtî barışma: lihevhatin başat: serdest başkan: serok başsavcılık: serdozgerî başkanlık hükümeti: hikûmeta serokatî; pergala ku serokê/dewletê bi riya hilbijartinê ve tê ser hukmê. başbakan: serokwezîr belde: bajarok belediye: şaredarî, bajarvanî belediye başkanı: şaredar belirleme: diyarkirin belirleyici: diyarker bend: bend, xal beraat etmek: bêsûc dîtin, beraatkirin
beyanname: ravename, daxwiyanname beyyine: palpişt, delîl bilanço: terazname bildirge: danezan bilirkişi: şareza, pispor, pêzan bilgi edinme hakkı: mafê wergirtina agahiyê birlik: 1. yekîtî, 2. yekîne bireysel savunma: parastina şexsî; parastina ku berguman/bersûc xwe bixwe diparêze Birleşmiş Milletler: Neteweyên Yekbûyî bono: deynname borç: deyn borçlu: deyndar borç ödemek: deyndayîn borsa: bazar boşanma davası: doza hevberdanê bozma kararı: biryara betalkirinê butlan: nêtew bütçe: budçe bürokrasi: birokrasî; awa û rêbazên birêvebirina dezgehên hikûmî büyükelçi: balyoz, sefîr büyüme hızı: leza mezinbûnê büyüme oranı: nisbeta mezinbûnê
C carî fiyat: buhayê carî cayma hakkı: mafê jêvegerînê casus: sîxûr cebir: bi zorê, celp: gazî, bang celp etmek: gazîkirin celpname: gazîname celse: rûniştin, danişîn cemaat: cemaet, qefle cenin: cenîn, goştpere cephane: cebilxane cephe: enî cerh: birîndarkirin ceset: term, cesed cevaz: erêkirin, destûrdayîn ceza: seza, ceza cezaî sorumluluk: berpirsiyariya cezayî cezaî şart: şert û mercê cezayî
Ceza Hukuku: Hiqûqa Cezayê Ceza Muhakemesi Hukuku: Hiqûqa Darizandinê ya Cezayê cezaevi: girtîxane, zindan, bendîxane cinayet: qetl, mirovkujî ciro: cîro çoğulculuk: pirr-rengî, pirrçandîtî, hebûn yan pejirandina tiştên (bi taybetî nirxên) ji hev cuda, pluralîzm çoğulcu demokrasi: demokrasiya pluralîst cumhuriyet: komar, cimhûriyet; dewleta ku seroka/ê wê bi riya hilbijartinan yan ji alî perlemanê ve tê hilbijartin Cumhuriyet Başsavcılığı: Serdozgeriya Komarê cumhurbaşkanı: serokkomar, reîscimhûr cürüm: tawan, sûc cüz: beş 2
Ç çağ: serdem çalışan: kardar, xebatkar çalışma belgesi: belgeya xebatê, destûrnameya xebatê çalışma hukuku: hiqûqa xebatê çalışma bakanlığı: wezareta çalıştay: komxebat çalıştırma: xebitandin çek: çek, kaxezek e tê dagirtin û îmzekirin bo ku kesek bikare tevavek diravî ji bankeyê pê wergire. çekimser: bêlayen, alînegir çekinme: jêkişîn, xwejêdûrdan çerçi: ettar
Çevre Hukuku: Hiqûqa Xwezayê, Hiqûqa Hawîrdorê çığırtkan: sîmsar çiftçi: cotkar çifte vatandaşlık: hemwelatîtiya ducarî çifte vergi: cotebac çocuk: zarok Çocuk Mahkemesi: Dadgeha Biçûkan, Dadgeha Zarokan çocuk işçi: karkera/ê biçûk, karkera/ê zarok çoğunluk: piranî çokdillilik: pirzimanî çokulusluluk: pirneteweyîtî çokeşlilik: polîgamî, zewaca ya bi pir kesan.
D derdest: berdest, doza ku li ber dadgehê tê dîtin despotîzm: zordarî, zordestî deşifre: eşkere, zelal, berçav devir: dewr devlet: dewlet, dûgel devlet başkanı: serokdewlet Dışişleri Bakanlığı: Wezareta Karên Derveyî, Wezareta Xaricî dinleme: guhdarîkirin dilekçe: daxwazname dilencilik: parsekî, xwazokî disiplin: rêzkarî dokunulmazlık: mesûniyet; hêmana ku parlementerê/î ji darizandin û ji lêpirsînê diparêze. dolaylı vergi: bacên neyekser dolandırıcılık: xapînerî, fêlbazî dolaysız vergi: bacên yekser doğa: xweza doğal hukuk: hiqûqa xwezayî doğrudan temsil: nûnertiya yekser dolaylı temsil: nûnertiya neyekser donatan: xwediya/ê keştiya ku ji bo bazirganiyê li deryayê de tê bikaranîn. duruşma: danişîn, celse Dünya Ticaret Örgütü: Rêxistina Bazirganiyê ya Cihanê Dünya Ekonomik Forumu: Forûma Aborî ya Cihanê Dünya Bankası: Banka Cihanê Dünya Sağlık Örgütü: Rêxistina Tendurustiyê ya Cihanê dürüstlük kuralı: rêbaza dilrastiyê, rêbaza rastiyê düstûr: distûr, zagonname
dava: doz davacı: dozdar davalı: dozlêkirî davet: vexwendin dağıtım: belavkirin dâhili: navxweyî danışman: şêwirmend Danıştay: Şûraya Dewletê, Dîwana Bilind ya Şewrê Danışma Kurulu: Lijneya Şewrê dar gelir: hatiniya netêr, hatiniya kêm delil: palpişt, delîl demokrasi: demokrasî; pergala siyasî ya ku rê dide ku gel serok û birêveberên xwe hilbijêre deniz hukuku: hiqûqa deryayê deniz kuvvetleri: hêzên deryayî de facto: de fakto, di pratîkê de (lê ne bi fermî) deniz hava kuvvetleri: hêzên hewayî û deryayî derhal uygulanma ilkesi: hêmana pêkanîna di heman demê de devriye: pagerî denetim: vênerîn deniz: derya değer: hêjahî değişken: guherbar denk bütçe: bütçeya biteraz devlet: dewlet, dûgel devletçi: dewletparêz Devlet Planlama Teşkilatı: Rêxistina Plansaziyê ya Dewletê dernek: komele; koma mirovan ya ku bi hev re bo hin armancan dixebite. delege: nûner, şandiyar demirbaş: mîrî derhal fesih: di heman demê de fesh 3
E ebniye: avahî ecnebî: biyanî eda: bicihanîn, kirin, eda davası: doza bicihanînê edim: kiryar, 'emel efrad: pirjiramiya kesî (kesan) egemenlik: desthilatdarî, serwerî, serdestî eğitim öğretim hakkı: mafê perwerdehî û hindekariyê ekalliyet: hindikahî, kêmjimarî, ji bo kesên ku di civatekê de ji hêla çawanî û hejmariyê ve hindik in eklenti: pêvek ekonomi: aborî ekonomik durgunluk: rawestina aborî Ekonomik İşbirliği Örgütü: Rêxistina Hevkariya Aborî Ekonomi Bakanlığı: Wezareta Aboriyê ekseriyet: piranî, zehfayî eksiltme: kêmkirin elbirliği ile mülkiyet: milkiyeta pêkve elçi: nûner, sefîr el koyma: destdanîna li ser filantiştî, jê standin, girtin, misadere emekçi: kedkar emlak vergisi: baca emlaqê emniyet: ewlehî
emniyet müdürlüğü: birêvebiriya ewlehiyê emeklilik: teqawîdî, xaneşînî emir: ferman emperyalîzm: mêtingerî, siyaseta ku bi kotek û zorê miletê xwe dike serdestê hin gelên din emsal: mînak; yên mîna wan, yên wek wî, yên nola wê, yên şibî wan / wê / wî emtia: mal, firaxên ji bo kirin û firotinê encümen: deste, dîwan, meclîs enflasyon: enflasyon; kêmtirbûna nirxê diravî ji ber girantirbûna bihayê tiştan erbâb-ı vukuf: pispor, şareza ergin: gihiştî, gihayî, têgihiştî, kemal erteleme: paşdeavêtin, taloq esnaf: bazirgan, ticar eşcinsel: hemcinsbaz, hevzayend eşitlik: wekhevî eşkal: şekl, teşe, şêwe eşya: tişt, mal etfal: zarok (pirjimar) evrak: ewraq, nivîstek, belgename evlatlık: berdestî, zirkeç, zirkur evlenme: zewac evlenme mukavelesi: peymana zewacê evlilik cüzdanı: mehrname eyalet: parêzgeh, wilayet eylem: çalakî, xebat
F faal nedamet: poşmaniya livdar, poşmaniya karîger fail: tawanbar faili meçhul: kiryar nediyar fabrika: karistan fahiş: sûtxû, fahîş (pir zêde, ji pîvanê der) fariğ: jêqeriyayî, kesê ku dev ji mafê xwe qeriya ye. farz: ferz, girîman, bivênevê fasıla: navber, navbeyn fatura: fatûre; belgenameya ku nav û bihayê tiştên kirrî li ser hatiye nivîsîn û firoşer dide bikiran fazla: jêzêde (di aboriyê de) federasyon: federasyon; pergala siyasî ya ku tê de herêmên welatekî ta radeyekê serbixwe ne. feragat: destjêkişandin, têborîn, ferexet ferman: ferman; biryara padişahek e dibêje û divê kesên din wek wê gotinê bike. ferd: kes, şexs fer’’i: talî, ne eslî, di rêza duyemîn fesih: fesh
fetva: fitû; biryar yan fermana melayan yan miftiyan fezleke: xulase, kurtasiya biryarekê fıkıh: hiqûqa islamiyetê fırka: partî, hizb fıkra: xal fiil ehliyeti: qabiliyeta manewî ya kesekî/ê ku ew kes karibe bi kirin û kiryarên xwe bibe xwedî maf an berpirsiyariyan fikir hürriyeti: azadiya ramanê fikrî hak: mafê ramanî fiks: sabît, neguherbaz, diyarkirî filhakika: a rastî, di rastiyê de finansman: fînansman; diravên yan jêderên ku bo bicihanîna karekî yan projeyekê tên dan yan diyarkirin firar: revok, fîrar fiyat: buha, hêjahî formalite: bi awayê fermî, fermiyet fuhuş: fihûş, laşfiroşî, xwefiroşî fuzuli: fizûlî, nehewce füru: zuriyet, zarok an neviyên kesekî/ê 4
G gabin: xapîn gaip: winda, xeyb garanti: misogerî, temînat, gasıp: xespker, kesê ku li dijî kesekî/ê xespê dike gasb: rapeç, xesb gardiyan: pawan garp: xerb garp: rojava gayrimenkul: neguhêzbar gayrimeşru: nerewa, gayri kanunî: derqanûnî, neqanûnî gayri safi: nesafî gebelik: ducanîbûn gecekondu: kolît, şevdanî geçici: demdemî, demî, geçici tescil: tomarkirina demdemî geçit hakkı: mafê derbasgehê gelir vergisi: baca dahatê gemi: gemî, keştî genel idare: rêvebiriya giştî genelkurmay başkanlığı: serekserkantiya giştî genel hukuk: hiqûqa gelemperî genel af: efûya giştî, efûya gelemperî geçerlilik şekli: şiklê rewacdariyê gerçek kişi: mirov
gerekçeli karar: biryara sedemdar geri kalmış ülke: welatê paşmayî gıyabi tutuklama kararı: biryara ragirtinê ya paşpênî, bîryara bendîkirinê ya paşpênî gider: lêçûn gizli celse: rûniştina veşartî, rûniştina girtî global: gerdûnî, cihanî, dinyayî grev: karberdan göçmen: koçer, mihacir gömü: gencîne, xezîne, defîne görüşme: seredan görev: peywir, kar görevden uzaklaştırma: ji kar dûrxistin görevli mahkeme: dadgeha peywirdar görevsizlik kararı: biryara bêpeywiriyê görgü tanığı: guwahê dîdar, guwahê çavkî gösteri: xwepêşandan gözaltı: çavdêrî, çavdêrî kirin, binçavkirin gümrük: gumrik gümrük müdürlüğü: birêvebiriya gumrikê gündelik: rojanî, yewmiye, romizî güvence: pêbawerî, temînat güvenlik tedbirleri: bergiriyên ewlehiyê güven mektubu: nameya pêbaweriyê güvenoyu: dengdana pêbaweriyê, dengê pêewletiyê güzergah: rêçik, rêgeh
H hacet: pêwist, hewce hacir: kêmkirin, hecrkirin, kesekî/ê ji aliyê dadgehê ve ji mafên medenî yên wî/wê kesî/ê mehrûmkirin haciz: desteserî, hêcz, haciz koymak: desteserkirin, hêcz danîn ser filan tiştî hafif ceza: cezayê sivik hafiyyen: bidizî, bi awayê veşarî hafi celse: danişîna veşarî hafriyat: kolan hail: asteng, çeper, sênc haiz: xweyî, xwedî hak ehliyeti: besbûna mafî, kifayeta mafî hak: maf, heq haksız: neheq hakkaniyet: heqaniyet, rastî hak-ı şufa: mafê pêşkirînê, mafê şûfayî hakem: hekem, dadmend hakim: dadgêr, dadwer, birêvebera/ê dadgehê hakimiyet: serwerî haksızlık: neheqî
haksız fiil: kiryara neheq haksız iktisap: destketiya neheq, bidestxistina neheq, destketiya bêheq halefiyet: paşrewî, şûngirî, peyrewî halel: xerabetî, xirabî, hali sabıka icra: kirina wek berê, li rewşa berê anîn halk oylaması: referandûm, rapirsî hamal: hilgir, hemal hapsen tazyik: bi darê zorê girtin, bi darê zorê hepskirin hapishane: girtîxane, zindan, bendîxane hapis cezası: cezayê zindanê, hepskirin haraç: xerac, bac hasar: ziyan hasbel kanun: ji ber qanûnê, ji ber zagonê hasılat: ber, berhem, dahat, hatin hasılat kirası: kiriya hatiniyê hasım: dijmin, hember, berber, reqîb hava kuvvetleri: hêzên hewayî, hava korsanı: keleşê hewayî, rêbirê hewayî havale: hewale 5
hatia: guneh, qebehet hayat sigortası: misogeriya jiyanê hazine: gencîne hazine müdürlüğü: birêvebiriya gencîneyê hırsız: diz hırsızlık: dizî hıyar hakkı: mafê bijartekî hibe: bexş, sexawet, hibe, hiba, teberuh hileli iflas: îflasa bixap, îflasa bifêl hile: fêl, xap himaye: hêvişîn, parizîn, star, hîmaye hini dava: di dema dozê de hini hacet: heke pêwist be, dema pêwist be hisse: pay, par, be’hr, beş hisse senedi: belgenameya pardariyê, belgenameya be’hrê
hiyerarşi: hiyerarşî; pergala ku tê de gelek kesên yan tiştên di ser hev re hene û her hinek ji yên din payebilindtir in hizmet sözleşmesi: peymana xizmetê hoşgörü: tehemil, bêhnfirehî hukuk: hiqûq, dadnasî, mafnasî hukukî işlem: kiryara hiqûqî hukukî olay: bûyera hiqûqî hücüm: êrîş husumet: neyarî, berberî hüccet: sened, belgename hüküm: daraz, hikm, hükümlü: mehkûm, cezagirtî, darazdar hükümsüz: betal, bêhikm, netê hüsnüniyet: niyeta pak, dilpakî hükmî şahsiyet: kesayetiya hiqûqî
I ırk: nîjad ırkçılık: nîjadperestî ırza geçme suçu: sûcê destdirêjiyê ıskat: xistin, îsqat, ji hukmê derxistin ıslah: selihandin, sererastkirin, tîmar ıslahat: reform, vesazî,
ıskat-ı cenin: zarok ji ber ketin ıstilah: têgih, terîm ısrar: pêkolî, biryardarî, qerardarî ıtlak: berdan, serbest berdan ıttıla: hînbûn, agahdarbûn ızrar: zirardayîn, ziyan
İ içtinap: fikare, gurêz, tevdana biihtiyat idame: domandin, berdewamkirin idare: rêvebirî, îdare idari işlem: kiryara îdarî iddia: ingaşt, tez iddianame: dozname iddia makamı: dozgerî ifa: 1.bicihanîn, pêkanîn 2. dayîn, edakirin ifade: rave, vegotin, derbiran ifraz: dabeşkirina erd, parselkirina erd û arazî iftira: newehî, buxtan, fesadî, iftira ihâta: dorpêç kirin, dor lê girtin 2) serwext bûn, bîr birin, têgihîştin ihbar: 1. ragihan, saloxî, elamet 2. îxbar, exbar (bi dizîka ve der barê yekî tawanbar de saloxî dan meqamên rayedar ihkak-ı hak: bi destê xwe heqê xwe stendin ihlal etmek: xera kirin, ziyan dan, zerar dan, zerar gihandin (tiştekî), şikandin, têk dan, îxlalkirin, binpêkirin ihmal: sersarî, xemsarî, girîngîpênedan, îhmal ihraç: 1. derxistin, derkirin 2. hinarekirin, derinamî kirin, îxraçkirin ihraz: bidestxistina malekî bêxwedî, qezenckirin ihtar: 1.hişyarî, serinckişan, balkişan, îhtar 2. bîrxistin
ilâmât: agahîname, belgeyên fermî yên dadgehê yên ku encama darizînê bi çi awayî bi dawî bûye didin nişan. iade: lêvegeran, îade, iadei muhakeme: ji nû ve darizandin, ji nû ve mehkemekirin iaşe: xweyikirin, bi nan û av kirin, îaşe ibâre: çekû, ibare ibadet özgürlüğü: azadiya peristinê ibhâm: veşarî, nediyarkirî, di derbarê tiştekî din de tiştek negotin ibka: domdar, sereqet, bi berdewamî ibra: pakbûn, jê safîbûn, ibraz: nîşandan, eşkerekirin, pêşkêşkirin ibtida: destpêk, seretayî, pêşîn, di serî de icâb: pêdivî, pêwistî, ji bo danîna peymanekê gotina pêşîn icabı hal: li gorî rewşê icar: bi kirê dana tiştekî icazet: destûrname, bawername, rûhset icmâl: kurtasî, xulase İcra Vekilleri Heyeti: Lijneya Wezîran İçişleri Bakanlığı: Wezareta Karûbarên Hundir iç göç: koça navxweyî içtihad: têgihiştin, feraset içtima: civîn, civan içtimaî: civakî, sosyal 6
ihtarname: balkêşname ihticâc: nîşandayîna şahid an jî delîl ihtilaf: cihêtî, ciyawazî, dubendî, berberî, hevrikî, lihevnekirin, îxtilaf ihtilat: 1. (nexweşîn) tevîhevbûn, lihevqelibîn 2. rastîhevhatin, leqayîhevhatin ihtirâzi kayıt: dûreperêz (an jî îhtiraz) nîşan dan, pêşemerc ihtiyarî: vînî, hemdî ihtiyat: 1. gurêzîn, gurêz, fikare, içtinap 2. hendazetî, îhtiyat ihzâr: amadekirin, hazirkirin, anîna kesekî/ê ber dadgehê ya bi darê zorê ika etmek: kirin ikâme: îkame, kirin şûna (tiştekî), kirin şûni, di cihê tiştekî de bi kar anîn ikametgah: rûniştgeh, danîşgeh, îkametgah ikmal: 1. tûmandin, temam kirin, îkmal kirin 2. qedandin, kuta kirin, red kirin ikrâh: kerh, kerx, tirsandin, bi tirsandinê tiştekî bi kesekî dane kirin ikrar: îtirafî, danezan, pejirandin, mukur, îqrar (bi eşkerayî gotin) 2. ragihandin 3. pesend, pejir ikraz: bi deyn dan, bi qerz dan iktifâ: têrdîtin, besdîtin, qîma xwe pê anîn, pê qayîl bûn iktisab: bidestxistin, qezençkirin iktisad: aborî İl: bajar, parêzgeh İl Özel İdaresi: Rêvebiriya Taybet a Parêzgehê, Rêvebiriya Taybet a Bajêr İl Genel Meclisi: Meclîsa Giştî ya Parêzgehê, Meclîsa Giştî ya Bajêr ilçe: navçe, bajarok ilan: daxwiyanî, beyanname, îlan ilga: ji holê rakirin, ji meriyetê rakirin, bêhukm hiştin, betal illet: êşik, nexweşîn, seqetî illegal: derhiqûqî, derqanûnî, qedexe, memnû illiyet bağı: pêwendiya sedemê ilmî: zanistî, ilmî ilmühaber: belgeya ku rewşa kesekî yên mîna zewac, cih, rewş û hwd. nîşan dide, rewşname iltibâs: dirûvêvketin, sewabpêketin iltihâk: tevî bûn, tevlî bûn, beşdar bûn, beşdarî lê kirin iltisâk: pevgihan iltizam: divêtin, hewce dîtin imâl: çêkirin, avakirin, sazkirin imâr: avadanî, geşedanî, imha: tunekirin, îmha imtina: jêrevîn, xwejêdûrdan imtisâl: 1. riayetkirin, li gorî nimûneyekê tevgerîn imtiyaz: 1. servedarî, îmtiyaz 2. takemafî, destûrmendî, deman, îmtiyaz, destura taybet
infisâh: 1. feşilîn, fesxbûn (ji meriyetê rabûn) 2. feşilîn, pelişîn inhisar: gemerdan, pawan, yekdestî, tekedestî, înhîsar, monopol 2. gemerdan, pawan, yekdestî, takedestî inkılâp: şoreş, veguherîn inkıyâd: teslîmiyet, mildanîn, bi mecbûrî tiştek qebûl kirin, riâyeti wê kirin inkisâm: jihevqutbûn, dabeş bûn, dabeşîn, parçebûn insan hakları: mafên mirovan inşâî: avayî, bi avahiyê ve girêdayî inşaî hak: mafê ku rewşeke nû derdixîne holê intifa: jêsûdgirtin. jêkelgirtin, jêîstifadekirin intifa hakkı: mafê jê sûd wergirtinê intizâm: rêkûpêk, serûber, herzegî, rêzandarî, întîzam intizâr: pan, li bendê man, li hêviyê man, rêpanî inzibât: rêveberiya awerte, îdareya urfî iptal davası: doza betalkirinê, bi taybetî betalkirina kiryareke îdarî ipotek: barimte, îpotek; milkê ku mirov dike kefîlê deynekî da ku eger deyndar nikare wî deynî bi pare bide, hingê ew milk bêt firotin da ku ew deyn bêt edakirin. irca: dagerandin, vegerandin, qelaptin (li halê berê zivirîn) irsen: bi rakendi, bi riya irsi, bi irsîtiyê, bi riya mîratê irtifak hakkı: îstifadekirina ji mal û mulkê yekî yên neguhêzbar ispat: peyitandin, selmandin, çespandin, îspatkirin isnad: lêbarkirin, etfkirin, îsnad istiane: xwestina alîkariyê isticvap: pirsyarî, kişandin ber îfadeyan istida: daxwazname, arzûhal istifa: îstîfa; îstîqale, destjêderban, devjêberdan, nemana li ser karê xwe, hêlana karê, êdî karê xwe nekirin istihbarat: saloxgêrî istihbaratçı: saloxgêr istihdâm: îstihdam, bikaranîna di erkekê de, di karekî de istihkak: cirî, îstiqaq, tiştek heq kirin istihkak davası: doza îstiqaqê istihlâk: qedandin, berxwarî, birandin, bi bikarnînê xelaskirin istihsal: hilberan, hilberî istikraz: deynkirin istimlak: gelemperîkirin, giştîkirin, îstîmlaqkirin, dewletîkirin istinâbe: îfadegirtina şahidekî ji hêla dadgeheke din ve, da ku bişînin dadgehaa ku doz lê tê dîtin istinkâf: bêlayen, mustenqîf, xwe jê vedan 7
istisna: werte, vejart, bêcgeyîtî, îstisna iş: kar, xebat işçi: karker, xebatkar işgal: dagirkerî, bindestkirina welatekî iş hukuku: hiqûqa xebatê işhâd: di dadgehê de mirovekî/e weke şahîd nîşandan. işveren: kardêr iş yeri: kargeh işkence: şkence; êşandin û eziyetdana kesek girtî iştigal: mijûlbûn, cehd
iştirâ: mafê kirînê iştirâk: şirikatî, hevparî ita: dan, dayîn itfa: temartin, tefandin, vemirandin, vêsandin, bidawîanîna deynekî ittifak: hevalbendî, hevgirtin itirâz: li ber rabûn, bervê dan ittihâd: yekîtî, yekbûn ivaz: buha, nirx, beramberî izale: jê birin, tune kirin izhâr: ravekirin, rave izin: destûr
J jandarma devlet: dewleta ziptî
jenosit: qirkirin, komkujî, nijadkujî, tevkujî
K karye: gund kat': qutbûn; biryargirtin, bidawîanîn katliam: tevkujî, komkujî, qetlîam kat'iyyet: teqezî, misogerî kâtib-i adil: noter kaynak: çavkanî kayyım: qeyyûm; kesê ku ji bo meşandina karekî an jî gêrandina malekî hatiye peywirdakirin kazaî karar: biryara darazî kazaî merci: organê daraziyê; dadgeh kazaî tefsir: şiroveya darazî kesin hüküm: hukma qethî ke-en-lem-yekün: weke ku qet tune be, qey qet çênebûye kefalet: derhûdî, zamînî, desberî, kefalet keff-i yed: devjêqeran, devjêberdan kelepçe: kelemçe, destbend kemâl: gihiştî, kamil, nekêm kendi kaderini tayin hakkı: mafê çarenûsê kerhen: bêdilî, bêhemdî, bi darê zorê kesb: qezençkirin, bidestxistin ketmetmek: veşartin, raz nedan der, raz veşartin keyfiyet: kar; rewş, ahwal kıstâs: pîver, pîvan, krîter kışlak: ziving, germiyan kıta: parzemîn kıyâs: heberî, qiyas, pêşberhevkirin kifâyet: têrbûn, besbûn kimlik: nasname kira: kirê kiracı: kirêdar kiralayan: kirêgir, kirêdêr kira sözleşmesi: peymana kirêyê
kaanî: qanehbûyî, qanî kabil: qebûlker, pêrgîner, pejirandî, qebûlkirî kabahat: qebhet kabz: bidestxistin kaçak: revok, firar kadastro: qadestro, karê destnîşankirina xwedî, cih, qad, tixûbên erdekî kadîm: qedîm, kevin, kâfi: bes, têr kaide: hîm, rêbaz, rêgez, qaîde, riya bingehîn kaim: ketin şûnê, tiştê ku dikeve cihê tiştekî din kaime: dirav ango pereyê kaxezî kalbetme: guherandin, veguhertin, veguhastin kamp: wargeh, kemp kamu hukuku: hiqûqa gelemperî, hiqûqa giştî kamu davası: doza giştî kamu oyu: raya giştî kamusal alan: qada giştî kamu hizmeti: xizmeta giştî kan bağıyla akrabalık: merivatî kan davası: xwîndarî, xwînî kanun: zagon, qanûn, yasa kanun dışı: derzagonî, derqanûnî kanun koyucu: zagondanêr, qanûndanêr kanun teklifi: pêşniyarnameya zagonê kanun tasarısı: pêşnûmeya zagonê kanunî temsilci: nûnerê hiqûqî karaborsa: bazara reş kara kuvvetleri: hêzên bejayî karargâh: biryargeh kararname: biryarname karar düzeltme: sererastkirina biryarê kargo: barkêş kârine: şan, elamet, nişêt karşılaştırma: danberhevî 8
kitab'ül-icare: di mecelleyê de beşê kirêyê kolektif savunma: parastina girseyî kolluk kuvvetleri: hêzên serbaz koloni: mêtingeh; welat yan devera dagirkirî, welatê ku biyanî serdestên wê ne konsey: deste, meclîs kontrat: peyman, qebale, mûqawele komutan: fermandar konsolos: konsol korsan: rêbir korsan gösteri: xwepêşandana derhiqûqî kriminoloji: tawannasî
koşullu salıverme: serbestberdana bişert kovuşturma: peyketin köle: xulam, noker köy: gund kuma: hêwî, hewî kuyûd: pirjimariya qeydî an tomariyan kuruluş: sazî, sazgeh, dezgeh kurucu meclis: meclîsa sazûmankar kuvvetler birliği: yekbûna hêzan kuvvetler ayrılığı: veqetina hêzan külfet: bar, zehmet, dijwarî, giranî küsur: kisûr
L lâ-akall: zihar, qene; jê kêm nabe lâfz (lafız): peyv, gotin, şor, qise, xeber lâhik: a nuh, a ku pişt re tevlî bûye laiklik: elmaniyet, laîsîzm, sekularîzm, siyaseta ku dibêje divê ku dîn û dewlet ji hev cuda bin anku dewlet li ser rêbazên dînî neyê birêvebirin lâübâlî: bêgiram, bêhurmet lâ-yete gayyer: westar; a ku nayê guhertin, a ku nayê xirabkirin, sabît
lâyık: şayan, şayeste, layiha: daxwazname, daxwaza niviskî, pêşnûma lede-l-hâce: dema pêwist bê dîtin ledelicap: dema hewce bê dîtin legal: hiqûqî, rewa, li gor zagonê rast levâzım: alavên pêwist, malzeme livâ': ala, lîwa, beyreq lokavt: lokawt lükata: tiştê ku li erdê hatibe dîtin û bêxwedî ye
M maksûr: zêfîndar, zêfankirî, tahdîtkirî maktu: birandî, jêkirî 2. fiyet lixistî, nirx lêbirî 3. qubale (tiştê ku bi pîvanê nayê firotin) makule: taxim, çeşîd malik: malxwê Maliye Bakanlığı: Wezareta Darayî maliyet: saman mamelek: malûmilk manevi tazminat: tezmînata manewî maruz: dûçar, merûz maslahatgüzar: karzan masraf: mesref, lêçûn maslahat: ferman, emîr, karê girîng, meslehet masrûf: serifandî matlab: tiştê ku tê xwestin ango talebkirin mazbata: girte, mezbate meblâğ: kompare, meblax meclis: meclîs, perleman meclis soruşturması: lêpirsîna parlemenê meccanî: belaş, bêpere mecmuu: hemûyan, tevahî, gişî meçhul: nediyar, nenas mehil: wext, dem, mehîl memnu: qedexekirî, qedexe memur: karmend men: qedexekirin, sekinandin, pêşîgirtin menâfi: fêde, menfeat menkul: veguhastî, guhastî, guhêzbar
ma'dûd: jimartî mahkeme: dadgeh muayyen mâ-adâ: wekî din, ji bilî wê/wî madde-i sabıka: xalên ku berê qala wan hatibû kirin maddi tazminat: tezmînata maddî madrûb: yê/ya ku hatiye lêdan, derbxwarî mağdur: mexdûr mahcuz: heczkirî, tiştê ku bi riya heczê dest danîne ser mahdut: sînorkirî, dor lê girtî, dor lê pêçandî mahfuz: veşartî, parastî mahalle: tax mahalli idare: birêvebiriya herêmî mahiyet: taybetmendî, wesf mahcuz: desteserkirî mahlûl: 1. çareserkirî 2. kesê/a ku mirasxwirê/a wî tunne be û mîrasa wî/wê li dewletê mabe. mahkum: mehkûm, cezagirtî, darazdar mahrum: bêpar, mehrûm mahsulât: piraniya mahsûl e, mahsuldar, berdar, bêrdar mahsup: hesibandî, li ser hesab nivisandî mahsus: 1. xweser 2. taybetmendî, mexsûs makable şâmil: ya ku bandora xwe li labirdûye ango li paşerojê dike makrûn: nêzîkbûyî, gihiştî, nêzîk 9
menşe: çavkanî, destpêk, reh mera: çêre, ban, çêrgeh, cefen, kovîçêr, cebel, mezrik, êlax, lewer, goran merhun: malê rehnkirî meriyet: meriyet mesaha: pîvan meskûn: cihê ku mirov lê rûdinê ango bicihbûyî mesned: tiştê ku lê dispêre mesul: berpirs meşfu: malê ku bûye mijara mafê pêşkirînê meşrû: hiqûqî, rewa, li gorî zagonê meşru müdafaa: parastina rewa mevzi: senger mezun: destûrdar, perwende, mezûn mıntıka: herêm, cêga, mintiqa milletvekilli: parlementer, mebûs milli: neteweyî milliyetçilik: neteweperestî, neteweperwerî milletlerarası: navneteweyî, beynelmilel milletlerarası tahkim: hakemiya navneteweyî misak: sond monarşi: monarşî; birêveberiya ku di destê padişah an kralekî de ye muafiyet: bexşandîbûn, cudagirtîbûn, bexşbarî muavin: alîkar, cîgir muayyen: diyarkirî, eşkere muhacir: koçer muhakeme: darizandin muharrer: niviskî muhasebe: jimêryar muhtar: xweser, serbixwe; muxtar mukavele: peyman muris: yê/ya ku mirata xwe li dû xwe dihêle mutad: tiştê ku bûye aded, normal
muvazzaf: wezîfedar, peywirdar mübâdele: berdêl, pevguherîn, alegor, serbiser, mubadele mücerred: razber, nedîtbar, nenêrbar, muceret müdafi: parêzer, berevan müddea: mijara dozê, tiştê ku dozdar aniye ber dadgehê müddeaaleyh: kesê/a ku derheqê wî/wê de doz hatiye vekirin, dozlêkirî müddeabih: mijara dozê müddei: dozdar müebbet: heta bi hetayê, sermendî müeccel: paşdeavêtî, lipaşxistî müeyyide: mueyide, danekirin müflis: iflaskirî, miflis müfettiş: pişkîner, nêrevan mükellef: binbar, peywirdar mülga: betalkirî, ji meriyetê rakirî mülk: milk mülki: derbarê welat, di derheqê birêvebirina welêt mülteci: pênaber mümessil: nûner mümeyyiz: niqîner, hilbijêr müruru zaman: demborî, bihurîna demê, mirûrî zeman müsadere: dest danîn serê, desteser kirin, dest dan ser müteselsil: lipeyhev, lidûhev, zincîre müteselsil sorumluluk: berpirsiyariya bi hev re, berbirisyariya hevpar müvekkil: xwespêr, muwekîl müzakere: hevdîtin, gotûbêj, muzakere müzayede: herac, zorgirî, muzayede
N nafaka: nefeqe, jiyar nâfıa: karên avadaniyê nahiye: meibend, nehiye, herêm, dever nâkız: xerakirin, rakirin nakliyat: barkêşî, neqliyat nâm-ı müstear: bernavk, rumz nasyonalizm: neteweperestî nema: mezinbûn, zêdebûn, werarbûn 2. faiz negatif: neyinî, menfî negatif statü hakları: mafên statûyê yên negatîf neseb: nesep, haveynê bavê, dol nesnel: objektîf, bêalî nevi: cure, çeşîd nezaret: çavdêrî, nerîn, ragirî, binçavî NGO: Non Goverment Organization, Rêxistinên Sivîl ên Civakî nısf: nêvî
nikah: mehr nişanlılık: dergistîtî nisap: derece, pîle, rade, nisbet: rêje nitelikli suç: sûcê biwesf niyâbet: wekalet niza: cihêtî, ciyawazî, dubendî, berberî, hevrikî, lihevnekirin, îxtilaf nizâm-nâme: rêzname, destûrname, nizamname norm: distûr Nullum crimen sine lege: Qanûn tunne be sûc jî tunne ye. Nulla poena sine lege: Qanûn tunne be ceza jî nabe. nüfus: gelhe, serjimar nükûl: devjêqerîn, devjêberdan nümune: mînak, nimûne 10
O obligatio: deyn olağan: asayî, ne awarte olağanüstü: awarte, ne asayî olağanüstü hal: rewşa awarte oligarşi: olîgarşî; desthilata ku tenê di destê çend kesan de û pirraniya gel bêmaf e onama kararı: biryara erêkirinê, biryara pesindkirinê ordu: artêş
organik bağ: têkiliya siruştî organizasyon: rêxistin, sazman organizator: daner, sazmankar ortaklık: şirket, pargîdanî, kompanya otlak: çêregeh, goran otopsi: otopsi; lêkolîna kul i ser kesên mirî tê kirin da ku sedemên mirina wan bê zanîn oy: deng, ray oylama: dengdan
Ö ölüm: mirin ölüm cezası: cezayê mirinê, îdam ölçülülük: pivanetî önalım hakkı: mafê pêşîkirînê, mafê şûfayê önerge: pêşniyar, pêşnûma önleme: pêşîgirtin önleme davası: doza pêşîgirtinê örf: nêrit, sêr
örf ve adet hukuku: hiqûqa nêritê, urf û adedê örgüt: rêxistin, rêkxiraw özel hayatın gizliliği: nehiniya jiyana taybet özel yetki: rayeya taybet, karbidestiya taybet özerklik: xweserî, mûxrariyet, otonomî özgürlükçülük: serbestîxwazî, azadîxwazî özgürlükçü demokrasi: demokrasiya serbestîxwaz.
P parlamento: perleman; meclîs parlamenter: parlementer, mebûs para: dirav, pere paravan şirket: şirketa navêr parmak izi: pencemor parti: partî, hizb pasaport: pasaport; belgenameya nav û wêneyê xwediyê wê li ser heye û mirov dikare pê ji dewletekê biçe yek din pasif haklar: mafên tebat patent: patênt, icadname patron: serkar, karxwê, karbidest, patron parsel: taxekirin, parsêl pay: behr, par pazar: pêşangeha ticarî, bazar pazarlama: bazargerî peşin: pêşîn
peşinat: bêhe, pêşînat peygamber: peyamber, pêxember, resûl, nebî pilot bölge: herêma ezmûnkirinê pişmanlık: poşmanî piyasa: bazar piyango: loterî, loto, piyango polis: polês, asayîş polis devlet: dewleta polîs politika: siyasetnasî politikacı: siyasetmedar pragmatizm: feydexwazî, feydeperestî prenslik: pismirî proleterya: çîna karker, hemû kesên karker program: bername, plan propaganda: bangeşe, propoganda protokol: rêûresm, merasîm, seremonî pusu: kemîn
R râbıta: peywendî, pêwendî 2. têkilî 3. dilsozî, sedeqet 4. hevgirtin 5. pergal, sazûman râci: kesê ricû dike rahin: yê ku rehîn dide rant: rant rayiç: sêra bazarê, fiyeta bazarê, rayîş red kararı: biryara nepejirandinê refah devleti: dewleta xweşguzar, dewleta
kamiran referandum: rapirsî, tevpirsî, referandûm reform: gunerrîn, rîform regüle etmek: sererastkirin rehin: rehîn, barîte rehine: destbiser, rehîne rejim: desthilat, hikûmet, rijêm rehber: rêber, rayber, rêzan 11
rekabet kurulu: lijneya qayişkêşiyê replik: bersiv resen: ji ber xwe, bi serê xwe, jixweber resmî: fermî, resmî resülmâl: sermaye, kapîtal reşit: bîrbir, reşîd riayet: rêzdarî, giramî, îtibar
riziko: xeter, talûke, rîsk rota: rêgeh rönesans: vejîn ruhsat: anahî, rûhsat, destûrname rücu: vegerîn, lê vegerîn rüçhan: raserî, servedarî, îmtiyaz rütbe: ritbe, paye
S sezon: heyam sığınak: sitargeh, penageh sığınma hakkı: mafê penaberiyê sığınmacı: penaber sıhri hısımlık: xinamîtî, xizmatî sıkıyönetim: rêvebiriya awarte, reveberiya hişk, îdareya orfî sınıf: çîn, tebeq, koz sınır: tixûb, sînor sır: raz, nehenî sıra cetveli: rêzelîst, lîsta rêza deyndêran sicil: sicîl, tomar sigorta: misogerî, temînat, sîgorta sigorta eksperi: pispora/ê misogeriyê silah: çek silahşör: çekdar silahlı kuvvetler: hêzên çekdar silsile: zincire simsar: sîmsar, qebzimal, navbeynkar sipariş: sparîş siper: senger, sîper sivil: sivîl, welatî siyasetçi: siyasetvan, siyasetmedar siyasî haklar: mafên siyasî slogan: dirûşm solcu: çepgir, çeprew sokak: kolan, kuçe somut: şênber, berçav, konkret somut zarar: zirara berçav, zirara şênber S.O.S.: Save Our Souls; Me rizgar bikin, Hawar! sorgu: pirsyarî soruşturma: lêpirsîn sorumsuzluk: neberpirsiyarî, nemesûlî sosyal yardım: alîkariya civakî soygun: şêlî, şelandin soyut: razber sömürge: mêtingeh sözleşme: peyman suç: tawan, sûc suçlamak: tawanbarkirin sulh mahkemesi: dadgeha lihevanînê suçüstü: li ser sûc, li ser tawanê susma hakkı: mafê bersivnedanê sükna hakkı: mafê rûniştinê sürgün: mişextî, sergom, nefî, jicihrakirin
sabıka: rabirda, tawanname sabotaj: sabotekirin, xirabkirin, pûçkirin, wêrankirin, kavilkirin, xopankirin sâdır olmak: xuyabûn sağcı: rastgir, rastrew Sağlık Bakanlığı: Wezareta Tendûrustiyê sahih: rast, li gorî hiqûqê, legal sahip: xwedî, malxwê sahipsiz eşya: malê bêxwedî sahil koruma: zêrevanê beravê sahte: qelp, sexte sahtecilik: sextekarî, qelpezanî sâkıt: hişbûyî, bêhukm, ketî sanık: bersûc, bertawan salâhiyet: raye, karbidestî salıverme: berdan saltanat: hikûmranî, serdarî sanayi: pîşesazî sansür: sansor sapık: dînikî, xirufî sari hastalık: dirm, perokî sarih irade: vîna eşkere, îradeya vekirî savcı: dozger savunma: parastin Sayıştay: Dîwana Jimêryariyê sebepsiz zenginleşme: bidestxistina bêbingeh seçim: hilbijartin seçim bölgesi: devera hilbijartinê, herêma hilbijartinê semen: pereyê firotinê, pereyê ku bûye mijara kirîn û firotinê semere: ber, berhem, mêwe, semere sendika: sendîka, yekîtiya pîşeyî senet: sened, belgename serbest piyasa: bazara serbest, bazara vekirî serf: di serdema Romayê de xulam sergi: pêşangeh sermaye: sermaye, sermiyan, kapîtal, saman sertifika: bawername seviye: ast, pile, rade sevk: hinartin, şandin, birêkirin seyahat acentesi: acenteya geştûguzariyê seyrüsefer: hateçûn, geşt, çûnûhatin seyyar satıcı: etar, pîlewer sezeryen: qeyserî, sezeryen 12
Ş şahit: govan, şahid şahsî hak: mafê arizî şakî: rêbir, keleş, eşqiya şantaj: şantaj, bi gef û tehdîdan neçarkirina kesekî/ê da ku tiştek bêdilî xwe bike şantiye: şantiye, ava şarta bağlı hüküm: hukmê ku girêdayî şertê şartlı tahliye: serbestberdana bi merc şayi: pehr, pay şerait: merc û şert (pirjimar) şarampol: şerampol şartı salıverme: serbestberdana bişert
şebeke: rêxistin, çete şecere: secere, silale, dara malbatê şehadet: şehîdbûyîn şerh: şerh; têbînî şerik: hevpar, şirîk şifahî beyan: daxwiyaniya devkî şikayet: gazin, gilî şikayetçi: gilîkir, gilîdar şikayet edilen: gilîlêkirî şirket: pargîdanî, kompanya, şirîke şufa hakkı: mafê pêşkirînê şüpheli: bergûman, berşik, gumanbar
T tebellüğ: bi îmzekirinê teslîmgirtina agahînameyekê tebligat: agahname tecavüz: destavêtin, destdirêjî, tecawîz tecdit: nûkirin, tezekirin tecvîz: cezadayîn; caîzdîtin tedavül: rewac, tedawîl tediye: dana deynekî tedvîn: ji bo yekkirina hiqûqê, di derheqê şaxekî hiqûqê de bi tevahî danîna zagonan tefhim: vegotina devkî ya biryareke ku ji aliyê dadmend ve ji bo her du aliyan tê kirin tehir: taloq tekeffül: kefilbûyîn, misogerkirin tekel: takedestî, pawan, yekdestî teknik izleme: şopandina teknikî temellük: xwedî milk bûyîn temerrüd: di dayina deynî de liberxwedan, di edakirina deynî de derengmayîn teminat: misogerî; peymana di navbera du kesan de ku ziyan gihişt malê yekî yê din dê tezmînatê bidiyê: temlik: dewr temyiz: temyîz, tenkis: daxistin, hindikkirin, kêmkirin tereke (terike): paşma terkin: xêzkirina nivîsarê tesmiye: navdanîn, diyarkirin tespit davası: doza peyitandinê, doza tesbîtê ticaret: bazirganî tutuklama: girtin, ragirtin tutuklu: girtî tutuklama müzekkeresi: biryara ragirtinê tutanak: girtename, zabitname tüketici: mezêxer tüzük: rêzik, rêzikname, nizamname tüzel kişi: kesayetê hiqûqî
ta'lık: taloq tâbiiyet: rajerî, teba tabii hak: mafê xwezayî tacir: bazirgan taciz: tacîz, acizkirin tahdîdât: zêfan, qitûtî, sexbêrîtî tahkikat: vekolîn, lêpirsîn, tehqîqat tahliye: serbestberdan tahmil: lêbarkirin tahrik: tehrîk, lê sor kirin tahrip: xerabkirin, hilweşandin tahriren: nivîskî tahvil: guhertin, guherîn, senedê deynê, deynname takibat: peyketin takrîr: pêşniyazname taksitli satış: firotina pardanî, firotina biteqsît talâk: di hiqûqa islamî de hevduberdana jin û mêr talep: daxwaz, teleb talî kurucu iktidar: desthilata sazûmankar a talî talîmâtnâme: rêvebirname, talîmatname tanık: govan, şahid tarafeyn: her du alî tarik: rê, rêbaz târik: a ku terikandî tashih: sererastkirin tasvib: erêkirin taşınır mallar: malên guhezbar taşınmaz mallar: malên neguhezbar tavassut: navbeynkerî tavzîh: diyarkirin, ravekirin tazminat: tezmînat teâmül: urf û adet tebaa: rajerî, teba tebdil: guhertin, veguherîn 13
U uhde: peywir ulak: peyamner ulema: zana, ûlema ulus: netewe, millet ulusal: neteweyî, millî uluslar arası: navneteweyî, beynelmilel Uluslararası Para Fonu: Weqfa Diravî ya Navneteweyî Uluslar arası Adalet Divanı: Dîwana Dadê ya Navneteweyî Uluslararası Af Örgütü: Rêxistina Efûya Navneteweyî umranî: di derheqê avadaniyê de
umumî: giştî, di derheqê gelemperiyê de usul: awa, isûl, şêwaz usulsüz tebligat: teblîxata nelirê usulsüzlük: nelirêtî uyarlama: guncandin, adaptasyon, lêanîn uygulama imar plânı: plana pêkanînê ya avadaniyê uyrukluk: hemwelatîtî uyuşmazlık: dubendî uyuşmazlık mahkemesi: dadgeha dubendiyê uzlaşma: lihevkirin uzman: pispor, şareza uzmanlık mahkemesi: dadgeha pisporiyê
Ü ücret: mize, buha üçkağıt: hilebazî, fêlbazî ülke: welat, niştiman ülkedışılık: derwelatîbûn üniforma: ûnîform üniter: yekgirtî, yekbûyî ün: nav, şan, navdarî
üretim: hilberan üretici: hilberîner, berhemder ürün: ber üs: qad, gorepan üvey anne: jinbav, damarî üvey baba: zirbav üye: endam
V vadeli satış: firotina mawedar vahşet: hovitî, wehşet vakfiye: weqfname, belgeya ku damezrandina weqfê nîşan dide. vakıf: weqf, sazimanên xêrxwazî, enstîtû û dezgehên ku bo alîkariya aborî belaş bidin hin çalakiyan hatine avakirin vâkıf: 1. zana, 2.damezrênera/ê weqfê varaka: belge, kaxeza niviskî vali: parêzger, walî vareste: xilasbûyî, miaf, bexşandî vâris: mîrasgir; kesên ku dibin xwedanê malê kesekî mirî varoş: perê bajêr vasıflı ikrar: pejirandina raveker vasıtalı temsil: nûnertiya neyekser vasi: wasî vasiyet: wesiyet, paşmaname vatan: welat, niştiman vatandaşlık: hemwelatîtî vatanseverlik: welatparêzî, niştimanperwerî vaz': xistina meriyetê vazife: peywir, xebat vaziyet: rewş, hal vecîbe: deyn
vedia: emanet, sparde vefa: sozdarî vefa hakkı: mafê sozdariyê vefat: mirin, wefat vekil: spartedar, bervedar, wekîl vekaletname: spartename, wekaletname; kaxeza ku kesek îmze dike û pê kesekî dike wekîlê/a xwe velayet: welayet, li zarokekî/e xwedî derketin veli: dêbav, welî veraset: mîratgirî, paşmagirî veraset ilamı: mîratname veresiye: deyn, firotina bi deyn veri: dane, agahî vergi: bac vesayet: wesayet, sitar, lê xwedî derketin veto: vetokirin; redkirin, nepejirandin, pesindnekirin, qebûlnekirin vijdan hürriyeti: serbestiya ol û baweriyê vilayet: parêzgeh vize: vîze; belgenameya ku destûra çûna nav û derketina ji welatekî dide. vuku bulmak: qewimîn, pêkhatin vur emri: fermana êrîşê vücut bütünlüğü: saxlemiya laşî 14
Y yerel: herêmî, deverî, mehellî yerel mahkeme: dadgeha herêmî, dadgeha cêgayî yerinden yönetim: birêvebirina cêgayî yeşil alan: qada hêşinayî yeşil oy: dengê bêalî, raya bêlayen yetki: raye yetkili: rayedar; karbidest yetki belgesi: rayename, karbidestname yetkili mahkeme: dadgeha rayedar yetki sözleşmesi: peymana rayedariyê yetkili temsiliyet: temsiliyeta rayeyî yoklama: sehkirin, sehan yokluk: nebûn, bêbandorî yolcu: rêwî yolsuzluk: bêisûlî, dijqanûnî yorum: şîrove, şerh yorum davası: doza şiroveyê, doza şerhê yönerge: şîretname, dîrektîv yönetim: birêvebirin, îdare yönetim hukuku: hiqûqa rêvebirinê yönetim kurulu: lijneya rêvebir yönetmelik: rêvebirname yurt: 1. welat, niştiman 2. wargeh yurtdışı: derveyî welêt Yüce Divan: dîwana bilind yüksek mahkeme: dadgeha bilind yükümlü: mikellef, binbar yürütme: birêvebirin yürütmeyi durdurma: rawestandina rêvebirinê yüz kızartıcı suç: sûcê fihêtkarî yüzleştirme: pêşberîhevkirin, hevrûkiri yüzyıl: sedsal, ‘esir
yabancı: biyanî yağma: talan, şêlandin yakalama: girtin, berdestkirin yakalama emri: fermana berdestkirinê yalancı şahitlik: şahidiya derewîn yangın sigortası: misogeriya şewatê yansızlık: bêlayenî, bêalitî yapı: avahî yapı kullanma izni: destûrnameya bikaranîna avahiyê yapı ruhsatı: destûrnameya avadaniyê yaptırım: cerîme, ceza, mieyîde yaralama: birîndarkirin yargı: daraz, dadgeh yargıç: dadger yargılanmanın yenilenmesi: ji nû ve darizandin, ji nû ve mehkemekirin Yargıtay: Dadgeha Bilind yasa: zagon, qanûn, yasa yasal: hiqûqî, li gorî zagonê yasama: zagondanîn yasak: qedexe yaş: temen, ‘emr yatırım: veberanîn yaya: peya yayınevi: weşanxane yayın yasağı: qedexeya weşanê yayla: zozan yazıhane: nivîsgeh, dezgeh yediemin: ewlemend yekûn: temamî yemin: sond yerleşme alanı: qada bicihbûnê yerleşim alanı: cihnişîn
Z zabt: destdanînserî zabıta: zabite zabıt katibi: zabitnûs, girtenûs zabıtname: girtename, girte zahir: eşkere, xwiya, berçav zaim: kefîl, alîkar zam: giranbûna buhayê, zem zalim: zordest, zordar, zalim zamin: derhûd, ji tezmînatê berpirsiyarbûn zamanaşımı: demborî, mirûrî zeman ango mirina demê/muhledê zanlı: tawanbar, bersûc, berguman zarar: zirar, ziyan zaruret hali: ji ber mecbûriyetê, ji bêgavî, ji neçartî
zata mahsus: şexsî, arizî zenginleşme: dewlemendbûn, bidestxistin zevce: jina kesekî zevciyyet: zewac, jinûmêrî zilyet: zilyedî, kesê ku tiştekî bi awayekî fiilî di destê xwe de digire zımnî: nehênî zincirleme suç: tawana domdar, sûcê li pey hev zayi: wenda zoralım: dest danîn ser, misadere zorla getirme: bi darê zorê anîn zorla yürütme: birêvebirina bi darê zorê zorunlu müdafilik: parêzertiya zarûrî zümre: kom, civat, celeb zürriyet: nifş, dol 15
Çavkanî •
Encamnameya Komxebata Standartkirina Têgehên Îdarî yên bi Kurdî Diyarname: http://www.diyarname.com/news.asp?Idx=4263, 27.01.2011.
•
Ferhenga Kurdî-Tirkî, Zana Farqînî, Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê, 2005, Stenbol.
•
Hukuk Sözlüğü, Selahattin Bağdatlı, Derin Yayınları, 2002, İstanbul.
•
Kurmancî: Rojnameya taybetî ya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî. Hejmarên 5, 6, 10, 11, 12, 13, 16, 19, 20, 21 û 23.
•
Medenî Hukukun Temel Kavramları, Prof. Dr. Bilge Öztan, Turhan Kitabevi, 2010
•
Türkçe-Kürtçe Sözlük, Zana Farqînî, Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê, 2000, Stenbol.
•
Wîkîferheng - Ferhenga Azad: http://ku.wiktionary.org
16