The Albanian March 2009

E TH

Rezervo vendin tënd në Albanian Yellow Pages 2009

NR.3/6 www.thealbanian.co.uk info@thealbanian.info

Tel: 02082169527

LONDON

MARCH 2009

Tel: 02082169527 info@albaniancontacts.com

Të gjitha kërkesat për azil, që janë bërë para datës 5 Mars 2007, do të rishqyrtohen jo që është e sigurtë, qëndron në faktin se të gjithë ato kërkesa për azil që janë bërë para datës 5 Mars 2007, do të rishqyrtohen edhe një herë. Këtu bëhet fjalë për ata azil kërkues që, edhe pse kanë ardhur në Britani disa vite më parë, nuk kanë rezultuar të suksesshëm me kërkesat e tyre për azil....

A

Avokati shqiptar Naim Hasani faqe 8

Miss pavarësia ‘09 Shpresa Vitia tregon per emocionet e spektaklit faqe 32-33

T: 0 20 8 47 2 1110 F : 0 20 8 47 5 8869 M: 0 7 9 51 3 5 0 0 5 0

OUR Services 211 Boundary Road, Plaistow London E13 9QF

*Free Consultation *Loss Of Earnings *Recovery & Storage *Cost Of Repairs *Policy Excess *Hire Charges *Personal Injury *Legal Expenses

Fushata e munguar e Marsit Më pak se 1% e fëmijëve shqiptarë në Britaninë e Madhe shkojnë në shkolla shqipe.

Shteti anglez akordon rreth £1milion në vit që merren nga shoqatat shqiptare 1-ST CHOICE VENDI KU DUHET TE DREJTOHENI NE RAST AKSIDENTI

LONDON MARCH 2009

DREJTOR: PETRIT KUÇANA Zv/Drejtor: BASHKIM METALIA Kryeredaktor: MUHAMED VELIU

2

Elda Memiaj, Brunilda Sejati, Pranvera Smith, Flori Slatina, Kastriot Dervishi, Enkeleid Omi, Jeni Myftari, Naim Trezhnjeva, Anila Hoxha, Agim Shabani, Shefit Domi, Ilir Thaçi, Nikolin Nilaj, Web-design Marko www.thealbanian.co.uk albania7@gmail.com

REDAKSIA Akil Koci, Bejtullah Destani, Daut Dauti, Emanuel Bajra, Majlind Goge, Naim Hasani, Ylli Përmeti, Edvin Lamçe,

Tel/fax:02082169527

Albaiancontacts 2009 Albanian Yellow Pages in the UK Rezervo vendin tënd

Tel/fax:02082169527

albania7@gmail.com

OIS OVERSEAS IMMIGRATION SERVICES KESHILLTARE & AVOKATE BRITANIKE DHE SHQIPTARE

KESHILLIME EMIGRACIONI MBI: A) VIZA BASHKIMI FAMILJAR, FEJESA& MARTESA) B) VIZA STUDENTORE C) WORK PREMIT D) H. S. M. P (HIGLY SKILLED MIGRANT PROGRAM) E) VIZA TURISTIKE, BIZNESI ETJ ETJ Tel në Angli 02079706019

Zyrat ne Tirane Bulevardi Zogu i Pare Tirana Business Centre Tirane Tel: 256 290/5/6/7/8 tel : 256 291

Mob në Angli: 07932020529

LONDON MARCH 2009

3

A jeni ose a njihni dikë që do të aplikoje për BRITISH CITIZENSHIP apo LEJE TË PERHERSHME QENDRIMI? Nëse PO, u nevojitet të demonstroni njohuritë tuaja për jetën në Mbretërinë e Bashkuar, si dhe të provoni që aftësitë në të folur dhe dëgjim janë adekuate për jetën e përditshme.

Westa ofron kurse të kombinuara trajnimi për gjuhen angleze (ESOL) dhe Citizenship Clases & Exams FINSBURY SOUTHALL BIRMINGHAM CARDIF LEICESTER MITCHAM SHEFFIELD PARK 65A 1-st Floor 5 Upper 409A 569 Carwood Warwick South Road 16 West Boot London North 1-st Floor Green West Road Acedemy Road Southall Street Kocha House Surrey Sheffield Andover Commu- Leicester Birmingham UB1 1SQ Cardif Mitcham S4 7SA nity Centre B11 2LS LE1 2PD Tel CF10 5EP CR4 3AA Andover Tel Tel 02088677430 Tel Tel Tel Estate London N7 01142442488 01217080679 02920492939 01162511687 02086406661 7RY £190 £210 £180 £220 £210 £180 Tel përfshire përfshire përfshire përfshire përfshire përfshire 0207 2721130 koston e koston e koston e koston e koston e koston e £180 përfshire testit testit testit testit testit testit koston e testit

Ju lutem mos harroni të sillni me vete pasaportën dhe një provë adresë për regjistrim PER ME SHUME INFORMACION JU LUTEM KONTAKTONI NE QENDRËN PËRKATËSE WWW.WESTA.CO.UK INFO@WESTA.CO.UK

LONDON MARCH 2009

Festime masive nga shqiptarët e Britanisë së Madhe me rastin e 1 – Vjetorit të Pavarësisë së Kosovës.

GËZUAR DITËLINDJEN KOSOVË!

Nga BASHKIM METALIA S’kishte sesi te ndodhte ndryshe; Kosova mbas shumë e shumë peripecive , luftërash dhe përpjekjesh për mëvetësi, më 17 Shkurt 2008 ,u kurorëzua e pavarur.

E pavarur nga shovinizmi serbo-sllav, e pavarur dhe nga politika e vjetër obskurantiste.

Si asnjëherë tjetër në historinë e kombeve, e drejta për vetëvendosje u përkrah unanimisht , ku demokracia dhe liria e popullit shqiptar , më në fund u dëmshpërblye ndaj regjimeve totalitare.

“Kurrë ndonjëherë me parë Flamuri ynë kombëtar nuk është valëvitur me krenarë se sa sot!

Kurrë ndonjëherë më parë Shqiptarët të kudondodhur në Shqipëri Kosovë, Maqedoni , Mal te Zi, Presheve, Bujanovc, Medvegje dhe diaspora shqiptare në të gjithë globin, nuk janë ndjerë më krenare sesa sot, tek festojnë së bashku ditëlindjen e pare te pavarësisë së truallit dardan.”

Me këto fjalë, Shpresa Vitia me rastin e 1vjetorit të Pavarësisë së Kosove , e filloi programin festiv; ku së bashku me shqipfolësen e shkëlqyer Angleze Claire Flatcher dhe Diana Malci, drejtuan dhe performuan në këtë spektakël.

Shqiptarët e Britanisë kanë festuar me krenari dhe gëzim këtë rast solemn si një nga momentet më domethënëse dhe mjaft të rëndësishme jo vetëm për Kosovën por për mbarë kombin.

Spektakli festiv i organizuar me inicativën e Gaztës” The Albanian” dhe Alba-Media, në veri të Londrës (Wood Green) ishte i pasur në programacion.

Në këtë mbrëmje festive morën pjesë Ambasadori i Kosovës Zoti Muhamed Hamiti së bashku me Zv/Ambasadorin Zotin Bejtullah Destani, Zv/Ambasadorja e Republikës së Shqipërisë Zonja Teuta Starova, Nënkryetari i Grupit Parlamentar Britanik të miqve të Kosovës Zoti John Grogan etj.

Ambientet e Sallës ku u organizua festimi i 1-vjetorit te Pavarësisë së Kosovës ishin mbushur plot e përplot me bashkatdhetarë që kishin ardhur jo vetëm nga zonat e Londrës por edhe nga Ëells dhe Irlanda e Veriut.

Zoti Petrit Kuçana Drejtor i “The Albanian” në fjalën e tij përshëndeti të pranishmit dhe uroj 1-vjetorin e pavarësisë së Kosovës.

Ndër të tjera ai theksoj edhe rëndësinë e kësaj dite si një akt historik i arritur me sakrifica dhe një mund i shpërblyer më së miri më 17 Shkurt 2008.

Pastaj shtoi edhe nevojën e ndërgjegjësimit mbarë shqiptarë , se - “sot kemi më shumë se kurrë të drejtë të jemi krenarë ,dhe për të treguar një moral të vërtetë kombëtar mbi shqiptarizmin tonë.

Gjithsecili prej nesh ndihet krenar edhe për vet faktin se tani shqiptarët përfaqësohen nga dy përfaqësi diplomatike, ndërkohë që Kosova është njohur nga 54 shtete anekënd botes. Priten që të kemi akoma njohje të tjera në kohët në vazhdim. Vetëm pak ditë na ndajnë nga ngjarja e madhe kur Shqipëria do bëhet anëtare me drejte të plota e NATO-s dhe pastaj aderimin e saj në Bashkimin Evropian.”

Më pas Kuçana shtoi se

“Por ne duhet të ndërgjegjësohemi se gjithsecili prej nesh është ambasador i vlerave më të shkëlqyera që trashëgojmë si komb dhe ne si mërgimtarë duhet të kryejmë obligimin tonë kombëtar për të përfaqësuar denjësisht këto vlera” .

Zoti Kuçana i përshëndeti dhe falënderoi bashkëpunëtorët dhe sponsorët e këtij manifestimi.

Ambasadori i Kosovës Zoti Hamiti duke uruar festën e Pavarësisë, shprehu gëzimin e madh që ndodhet në mesin e bashkatdhetarëve .

Zoti Hamiti elaburoj realitetet historike që kanë ndodhur në Kosovë.

“Luftërat e bëra për të qenë e lirë e pavarur, kanë qene politike dhe e armatosur duke kulmuar më 1999 dhe pavarësia e saj. E gjithë kjo është arrit me pune, dije dhe durim” – tha Ambasadori Hamiti Ai, gjithashtu premtoi dhe devotshmërinë e tij si Ambasador i parë i Republikës së Kosovës në Britani që të punoj dhe forcoj sa më tepër rolin diplomatik dhe në të njëjtën kohe të krijohen lehtësira sa më të volitshme me shërbime konsullore për Shtetasit e Kosovës.

Pastaj edhe Zv/Ambasadorja Starova uroj festën dhe organizuesit e këtij spektakli festiv.

Deputeti i Parlamentit Britanik Zoti Grogan në fjalën e tij përcolli mesazhet e House of Commons; duke uruar festën e Pavarësisë së Kosovës, dhe shprehu dëshirën e madhe qe Kosova si dhe Shqipëria të zhvillohen sa më shpejt dhe të integrohet ne strukturat perëndimore. *** Në fakt kjo atmosfere e ngrohte , gazmore dhe plot gjallëri krijoj një ndjesi të fortë mbi atë çka ne shqiptarët kemi pse të krenohemi Shqiptarizmi dhe jo elokuencat e panevojshme duhen te forcohen çdo dite e me tepër dhe një moment i tille e tregon se buron nga dejet e çdo shqiptari.

Interpretimet Koreografike te Valltarit te mrekullueshëm Shkelzen Mustafa , Pranvera Smith dhe Claire Flatcher i shtuan atmosferës kuptimësinë festive.

Po ashtu grupet e valleve nga Shoqatat “Bashkësia shqiptare Faik Konica” dhe “Shpresa Programme” interpretuan shkëlqyeshëm valle me motive nga trevat shqiptare.

Imitimet e shkëlqyera te Ilir Bardhit i dhanë mbrëmjes një hijeshi vërtetë për tu pasur zili.

Gjithashtu edhe interpretimet me këngë e Atdhe Berishës me “Jeta ime” dhe e rapsodit Bardhok Lucaj i dhanë publikut një kënaqësi të veçantë.

SURPRIZA ....

Por ajo çka e shtoj akoma më shumë hare dhe entuziazmin e festes ishte dhe një surprize e këndshme: Miss Shqiptarja 2007 Shpresa Vitia e kishte përgatitur me iniciativën dhe idenë e saj një sfilate bukurie me vajza shqiptare ku në mesin e tyre do të kurorëzohet njëra si më e mira nga një juri e zgjedhur si “Miss Pavarësia 2009” Në fakt kjo ishte një nga surprizat me të

4

LONDON MARCH 2009

vërtetë e këndshme. Në fund juria vendosi që kurorën e Miss Pavarësia 2009 do ta marrë bukuroshja Lizane Sekiraqa.

Me tej u vazhdua me valle dhe kënge nga gjithë publiku i pranishëm.

Ndërkohë në fund kompani shqiptare me aktivitet në Londër gjithashtu si sponsorizuese te spektaklit, me rastin e 1-Vjetorit te Pavarësisë iu ndanë disa dhurata publikut te pranishmit me ane të shortit të hedhur, kështu: EU Furniture, dyqani shqiptarë për mobilimin e shtëpisë suaj, dha katër dhurata falas Alba – Media një shërbim falas për raste festash dhe gëzimesh familjare me kamerat e studios së saj Money Gram mbeshtetes i perhershem i aktiviteteve te “The Albanian”, dhuroi disa canta alpinisti.

Elisana Flowers me shërbimet tuaj për ditët më të bukura dhuroi një tufë fantastike për fituesen.

AKTIVITETE TË TJERA ME RASTIN E 1- VJETORIT TË PAVARËSISË SË KOSOVËS Por aktivitete të ndryshme janë zhvilluar edhe nga Ambasada e Kosovës ,duke organizuar një koktej në ambiente e Hotelit The May Fair, Bashkimi i shoqatave shqiptare në Britani , organizuan “Festa e madhe e Pavarësisë së Kosovës” Albanian Kosovar Council, në bordin e anijes HMS President në lumin Tamiz organizoi një pritje për këtë rast.

Studentë të e London Shchool of economics organizuan mbrëmje festive nëpër ambiente të ndryshme.

MEAF në Birmingham organizoj po ashtu një aktivitete festiv për shqiptarët e këtij rajoni Grupi Parlamentar i miqve të Kosovë i kryesuar nga John Grogan, organizoj një pritje në ambientet e Parlamentit, në respekt te Pavarësisë së Kosovës.

Kosovar Albanian Comunity ne Derbi gjithashtu organizoi një pasdite festive me rastin e 1-vjetorit te Pavarësisë së Kosovës.

Asllan Qerimaj si organizator i kësaj feste ne Qytetin verior të Anglisë mblodhi bashkatdhetarët për të festuar këtë ditë të shënuar të kombit shqiptarë.

KOSOVA U RINGJALL SI NJË FENIKS KËSHTU DHE PAVARËSIA E SAJ !

Shteti më i ri i botës megjithëse i njohur nga rreth 54 shtete të botës ndodhet ne kushte optimale për zhvillimin dhe integrimin e vendit.

Përvjetorë të tjera e presin Kosovën , me të tjera sfida dhe punë .

Shqiptarët tashmë po bëhen faktor i rëndësishëm jo vetëm në rajon por dhe më gjerë .

Dy shtete shqiptare ia kanë shtuar akoma më tepër këtë rëndësi ndaj nuk lipset asgjë më shumë sesa të zhvillohet një shoqëri e edukuar dhe integruar.

Gëzuar Ditëlindjen Kosovë!

Filloi...

Albaiancontacts 2009 Albanian Yellow Pages in the UK Rezervo vendin tënd albania7@gmail.com Tel/fax:02082169527

5

LONDON MARCH 2009

shte e Shtuna e 28 shkurtit dita që mblodhi familje të shumta shqiptare, të cilat banojnë në Derby dhe zonat përreth në një pasdite të mrekullueshme ku vallja, hareja, argëtimi dhe të qeshurat s’ndaluan.

I

Sidoqoftë, fillimi i kësaj feste të madhe u bë me hapjen e programit në të cilën shqiptarët u bashkuan në këndimin e Himnit të Flamurit, kënduar dhe drejtuar me shumë dashuri nga anglezja shumë e talentuar zonjusha Claire Fletcher.

Më pas, publiku u ftua për të mbajtur 1 minutë heshtje për martirët e lirisë së Kosovës, për të gjithë ata që shkruan emrin “Kosova e lirë” me gjakun e tyre, për të gjithë ata djem dhe vajza që vendosën themelet e një Kosove të pavarur dhe sovrane me jetët e tyre.

Asnjëherë më parë nuk është ndjerë një heshtje e tillë në Derby: Të gjithë të pranishmit, madje edhe fëmijët e vegjël qëndruan në krahët e nënave të tyre shumë të qetë, duke ndjerë edhe ata respektin për dëshmorët e lirisë së Kosovës.

Ky festim u zhvillua tek Derbyshire Golf Club dhe pjesëmarrësit kishin ardhur nga Derby, Burton On Trent, Birmingham, Leeds, Loughborough etj.

Fjalën e hapjes e mbajti kryetari i shoqatës Kosovar Albanian Community in Derby, z Asllan Qerimi i cili ndër të tjera theksoi rëndësinë dhe domosdoshmërinë e përjetimit të kësaj dite për të gjithë shqiptarët jo vetëm në Angli por në shkallë botërore. Tek fliste për luftëtarët e lirisë dhe gatishmërinë e tyre për t’ia dedikuar jetët e tyre Kosovës së lirë , në mënyrë që brezat e rinj të trashëgonin një atdhe i cili do të merrte frymë lirisht, zëri i dridhej. Dhe s’kishte si të ndodhte ndryshe pasi janë me mijëra jetë të humbura barbarisht për të ngritur një Kosovë që sot triumfon dhe njihet jo vetëm në Europë, por në shkallë botërore.

Në këtë festim ishte edhe grupi nga Londra, i udhëhequr nga Drejtori i gazetës The Albanian, zoti Petrit Kuçana, si dhe zoti Landi Omi nga AlbaMedia. Programi ishte tejet i pasur me valle folklorike, recitime, humor interpretuar me shumë mjeshtëri nga zoti Ilir Bardhi, i cili njihet dhe pëlqehet shumë nga shqiptarët në Britaninë e Madhe, veçanërisht për imitimin e kryeministrit Sali Berisha.

Gjithashtu, përfaqësuesi i IOM në Londër, zoti Daut Dauti përshëndeti pjesëmarrësit

DERBY FESTON DITËLINDJEN E PARË TË KOSOVËS SË PAVARUR Kosovar Albanian Community in Derby mbledh shqiptarët në përkujtimin e përvjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Kosovës dhe i uroi të gjithëve ditëlindjen e shtetit më të ri, i cili pasqyron dhe mbart vlerat, traditat dhe të ardhmen e të gjithë brezave shqiptarë.

Në këtë pasdite të paharrueshme mori pjesë edhe kryetari i shoqatës MEAF – Midlands Ethnic Albanian Foundation me qendër në Birmingham, zoti Dritan Dema, i cili u bashkua me pjesëmarrësit në vallet shqiptare, në festim të ditës më të madhe të Kosovës dhe shqiptarisë.

Nuk kishte rëndësi së të çfarë moshe ishin pjesëmarrësit: të moshuar, të rinj a fëmijë: të gjithë lidhën duart dhe kërcyen me gëzim për këtë ditë që të jep arsye për të gëzuar dhe ngazëllyer.

Ishte “Vallja e Nuses”, interpretuar me shumë talent nga 6 vjeçarja Emiliana Smith dhe 9 vjeçari Anton Qerimi si dhe grupi i valltarëve ajo që solli kujtime dhe nostalgji të kulturës shumëshekullore shqiptare tek të pranishmit. Tek shihnin “nusen” që qëndronte në këmbë, me një buqetë lulesh në dorë, me tualet të vënë me shumë kujdes, e cila gjithashtu mbante kokën poshtë, ndonëse publiku shihte një vogëlushe 6

vjeçare, ata shihnin përtej saj botën e gjerë dhe të pakufi të traditave shqiptare, momentet e fëmijërisë për të rriturit, kur shihnim nuse që mbanin atë qëndrim kur martoheshin dhe gjithashtu ndjekin të njëjtat tradita, veçanërisht në zonat e thella të trevave shqiptare.

Diçka interesante ishte gjithashtu edhe “Vallja e gotave”, interpretuar me shumë talent nga zoti Shefki Qerimi, i cili kërcente ndërkohë që mbante një gotë në gojë dhe një në ballë, të dyja të mbushura me ujë. Është kjo një traditë që ndiqet dhe pëlqehet shumë veçanërisht në Kosovë.

Në fund të festës, të pranishmit u larguan duke shprehur kënaqësinë dhe gëzimin që përjetuan gjatë kësaj pasditeje, dhe njëkohësisht duke shfaqur interesim dhe gatishmëri për të marrë pjesë dhe për t’u angazhuar në organizime dhe festime të ngjashme në të ardhmen e afërt.

(NE FOTO PAMJE NGA MANIFESTIMET NE KETE AKTIVITET)

www.thealbanian.co.uk

6

LONDON MARCH 2009

7

FUSHATA E MUNGUAR E MARSIT NGA PETRIT KUÇANA ë pak se 1 përqind e fëmijëve shqiptarë në Britaninë e Madhe mësojnë gjuhën shqipe.

Ky fakt i përsëritur edhe herë të tjera në gazetën tonë, duket se vazhdon të jetë kokëfortë edhe përballë deklarimeve pompoze të disa krye(pa)tarëve të shoqatave shqiptare, të cilët nuk ngurojnë të deklamojnë suksesin e tyre, por që vizioni i tyre është kaq lokalist, saqë edhe një kryeplak katundi do t’ua kishte zili.

Pikërisht në këtë muaj këta (pa)krye-tarë po përpiqen të organizojnë ndonjë aktivitet, ku mundësisht të vendoset ndonjë biletë e majme për të pranishmit, pasi erdhi dita e tyre, erdhi 7 Marsi.

Askush prej tyre nuk e mohon nëpër tribuna se nuk profesion më fisnik sesa ai i mësuesit.

Edhe në Mbretërinë e Bashkuar ka akoma mësues që kryejnë misionin e tyre fisnik, për të mësuar gjuhën e paraardhësve atyre fëmijëve që lindën në emigracion, por që mosndërgjegjësimi në shkallën e duhur të prindërve të tyre, ka bërë që ata të mos jenë në gjendje të komunikojnë me gjyshërit e tyre në Shqipëri, Kosovë etj etj.

M

Shifra prej 1% u konkludua në një takim (që mbeti i vetëm) që u bë në ambasadën

shqiptare në lidhje me këtë problem. (Nëse mblidhen shifrat e deklaruara në atë takim, për t’ua bërë qejfin edhe disa kryetarëve, po e pranojmë shifrën 1% pasi realisht besohet se janë më pak).

Në numrat e kaluar të gazetës kemi publikuar shifrat e parave që këto shoqata marrin, pra 1 milion paund në vit, për t’u shërbyer shqiptarëve në MB , por duke përjashtuar një apo dy shoqata që kanë prioritet fëmijët, të tjerat as që e vënë ujin në zjarr për të bërë diçka që kjo shifër të rritet. Është vërtet e mrekullueshme kur shikon fëmijë shqiptarë të veshur me rroba kombëtare apo që valëvitin flamurin kuq e zi, nëpër festa të ndryshme.

Po sa përqind e tyre e dinë himnin kombëtar?

Në disa festime që morëm pjesë, kur himni kombëtar u tha të këndohej nga pjesëmarrësit, vetëm një pjesë e vogël lëviznin buzët... ndërsa të tjerët vetëm prisnin se kur do të mbaronte. Këta nuk ishin vetëm fëmijë por edhe të rritur që morën rrugën e emigracionit akoma pa mësuar as himnin kombëtar dhe as ndonjë gjë tjetër. Çdo qytetar i ndershëm do ta konsideronte të papranueshme, të turpshme dhe tejet abuzive “punën” e këtyre shoqatave që marrin 1 milion paund në vit, por që “u shërbejnë” vetëm

1% e fëmijëve shqiptarë , për të mësuar gjuhën shqipe.

Problemi komplikohet edhe më shumë nëse pyetet se deri ne çfarë niveli arrijnë këta fëmijë të përvetësojnë gjuhën shqipe, pra mbarojnë vetëm abetaren.

Po ç’ndodh me më të rriturit? Është për të ardhur keq dhe pa frikë mund të konsiderohet e turpshme dhe tepër fyese, që shoqatat abuzojnë në emër të këtyre fëmijëve, dhe abuzimi i parë është abuzimi financiar. Me keqardhje mësuam se shumë prej mësuesve dhe vullnetarëve janë tërhequr pas publikimit në “The Albanian” të shumave që këto shoqata marrin.

Shpresojmë se nuk do të na akuzojnë neve që publikuam këto fakte, pra partë që ata marrin, pasi është detyrim i tyre që t’ua bëjnë me dije të gjithëve se sa para kanë marrë nga shteti anglez.

E megjithatë shifra prej 1% e fëmijëve shqiptarë që mësojnë gjuhën shqipe, është një prej treguesve të këtyre patriotëve. (ka ndonjë flamur për të shitur?)

Në vend që kjo shifër të shërbejë si një alarm, si një kambanë në kokat e tyre “atdhetare”, dhe këta patriotë të paparë të fillojnë së pari një fushatë ndërgjegjësuese në mënyrë që kjo shifër të rritet

ndjeshëm, apo së paku të jetë në përpjesëtim të drejtë me paratë që ata marrin në emër të këtyre fëmijëve, ata shikojnë mundësinë e organizimit të ndonjë aktiviteti për 7Marsin, ditën e madhe të mësuesit, dhe ja ku “u kry” misioni i tyre.

Por kjo shifër po të konsiderohet si alarm, vetëm prej atyre që kanë vendosur të mbeten shqiptarë, pavarësisht rrethanave ku ata gjenden, pavarësisht nëse janë mërgimtarë dhe nuk i janë nënshtruar tëhuajsimit. Është koha për një fushatë sensibilizuese zotërinj kryetarë.

Së paku kështu do të mund të justifikoni më mirë, paratë e marra në emër të shqiptarëve.

Së paku mbase nuk do të neveritej kush, kur ju të kakarisni maje tribunave duke dhënë leksione atdhe-dashurie.

imo & arc car wash Site Operators required for all UK Regions Would you like to be a member of a growing team of approximately 320 successful, self-employed conveyor car wash operators?

Would you like to be your own boss, running and developing your own business, backed by the support and training offered by the world’s largest independent dedicated car wash company?

We are currently looking for English speaking, hard working, motivated, self-employed operators, dedicated to building a successful business. You will receive a generous commission paid daily for each wash and will have the opportunity to enhance your earnings by offering additional valeting services.

There is no ceiling on your earnings, startup costs are low and a full training and support package is provided.

If you would like to join our winning team please call 01494 897 450 for information or visit our website on www.arc-carwash.co.uk Opportunities are available to both male and female candidates

LONDON MARCH 2009

NGA NAIM HASANI ara pak kohesh ne nje artikull per gazeten, une paraqita nje shpjegim per politiken e re te Home Office ne dosjet e vjetra apo te trasheguara(Legacy Cases Policy). Kjo politike e Home Office eshte bere publike qe ne Korrik te vitit 2006 dhe tani eshte vene ne zbatim ne shkalle te gjere. Ajo qe eshte e sigurte, eshte se te gjithe ato kerkesa per azil qe jane bere para dates 5 Mars 2007, do te rishqyrtohen edhe nje here. Ketu behet fjale per ata azil kerkues qe, edhe pse kane ardhur ne Britani disa vite me pare, nuk kane rezultuar te suksesshem me kerkesat e tyre per azil.

Keto dosje po rishikohen nga drejtoria per dosjet e trasheguara.

Perpara Home Office kishte parashikuar qe jane rreth 450,000 500,000 azil kerkues qe presin nje vendim. Ne fakt, nje pjese e mire jane dosje te rregjistruara gabimisht, ose qe jane rregjistruar disa here ne kompjuterat e Home Office.

Aplikimet qe do te rishikohen, perfshijne dosjet ku nje aplikim per azil eshte bere dhe dosja akoma nuk eshte mbyllur perfundimisht, per arsye se disa informacione nuk jane regjistruar ne menyre korrekte ne keto dosje, apo per disa aspekte te te drejtave te njeriut nuk jane konsideruar me pare dhe nje vendim perfundimtar eshte I nevojshem.

Home Office ka ngritur 40 skuadra ne qytete te ndryshme te Britanise, per te rishikuar dosjet e vjetra me nje qellim qe te mbyllen pergjithmone dhe te merret nje vendim perfundimtar. Keto quhen skuadrat e zgjidhjes se dosjeve te trasheguara. Nje numer I konsiderueshem dosjesh jane zgjillur deri tani qe ka rrezultuar me dhenjen e lejes se perhershme te qendrimit ne Britani.

Home Office parashikon qe te gjitha keto dosje te zgjidhen para veres se vitit 2011 dhe jane te gjitha mundesite qe ky synim te permbushet.

Kjo nuk eshte amnesti per ata persona dosjet e te cileve nuk jane zgjidhur perfundimisht.

Por kush ne te vertete perfshihet ne keto dosjet e trashguara dhe a do ti konsideroje Home Office ato dosje kur azil kerkuesit kane aplikuar per azil, e keto u jane refuzuar dhe apelimet nuk u jane pranuar?

Pergjigja eshte se Home Office do te shqyrtoje te gjitha dosjet per azil kerkuesit qe jane tani duke qendruar ilegalisht, pasi cdo apelim ne gjykate u eshte refuzuar. Para nje viti ishte e pa imagjinueshme qe te mendoje se emigrantet ilegale do ta kene nje mundesi te re per te fituar lejen e qendrimit. Si per mrekulli tani mund te thuhet se enderra e mireja emigranteve shqiptare qe po qendrojne ilegalisht per te fituar lejen e perhereshme te qendrimit mund behet realitet.

Mund te them nga pervoja e punes sime si avokat, se nje numer I konsiderueshem I shqiptareve qe jane paraqitur ne zyren time para disa muajsh, tani kane marre lejen e perhershme te qendrimit. Ne dosje te tilla Home Office ka marre parasysh kohen e gjate te qendrimit te tyre ne Brtiani edhe pse pas gjyqeve nuk kishin pasur te drejte qendrimi, per ne fakt ata nuk jane debuar me force nga autoritetet e emigracionit ne Britani. Nepermjet ketij artikulli do te doja t’u beja thirrje te

P

8

Të gjitha kërkesat për azil, që janë bërë para datës 5 Mars 2007, do të rishqyrtohen edhe një herë “Do tju keshilloja emigranteve qe do te aplikojne ose kane aplikuar per tu konsideruar nen Legacy Cases Policy dhe deri tani mund te kene mashtruar autoritetet per shtetesine e tyre te vertete, duke pretenduar se jane nga Kosova kur ne te vertete jane nga Shqiperia, te paraqesin identitetin e tyre te vertete, pasi Home Office ketu nuk po konsideron arsyet e tyre pse kane kerkuar azil, por a eshte e drejte qe ata te kthehen ne vendet e tyre pas shume vitesh qendrimi ne Britani” gjithe shqiptareve qofshin keta familjare apo beqare qe edhe pse e konsiderojne vehten ne te “zeze” ose e thene ne menyre ligjore si ilegale, sa me shpejt qe te jete e mundur te vendosin kontakte me Home Office, nepermjet avokateve te tyre.

Puna e pare qe ata duhet te bejne eshte t’u paraqesin Home Office nje adrese ku ata mund te kontaktohen nga drejtoria e dosjeve te trasheguara.

Pastaj nepermjet avokatit te tyre ata duhet te paraqesin argumentet, se pse duhet te lejohen te qendrojne ne Britani edhe pse deri tani kane qene duke jetuar ilegalisht.

Ne rast se aplikuesi ka bere nje veper kriminale, edhe ata do te konsiderohen nen Legacy Cases Policy, por mundesia eshte shume e madhe qe ata te deportohen nga Britania. Ata qe kane pasur sjellje te mire dhe kane bere progres gjate qendrimit te tyre ne kete vend, kane shanse shume te medha per te fituar te drejten e perhershme te qendrimit. Ne kete politike te re mund te thuhet me plote goje, se ata qe kane besuar se nje dite e tille nuk do te arrije, tani ajo ka mberritur dhe nuk duhet te hezitojne te kontaktojne avokatin e tyre, nepermjet te cilit do te vendosin kontakte me Home Office.

Edhe njehere do te keshilloja ata persona qe nga deshira e madhe per te marre leje qendrimi, te mos bien pre e disa personave qe pretendojne se jane avokate dhe nuk kane asnje gje te per-

Avokati Shqiptar Naim Hasani bashket me profesionin e avokatit.

Avokatet e vertete e dine se ne asnje menyre politika e re e Home Office nuk kerkon qe aplikuesit te plotesojne pyetesore, para se ata te jene kontaktuar vete nga departamenti I dosjeve te trashguara.

Avokatet nuk kane dhe nuk duhet te kene pyetesore bosh ne zyrat e tyre, qe t’ua japin ose te ndihmojne klientet per ti plotesuar. Home Office e konsideron dosjen me kujdes dhe nese eshte e nevojshme qe aplikanti te plotesoje nje pyetesore, punonjesi I dergon pyetesorin ose direkt tek adresa e tij, apo e saj ose tek avokati dhe vetem ne kete moment avokati ka te drejte ta ndihmoje klientin per te plotesuar pyetesorin.

Ne te kundert ky eshte nje veprim I jashteligjshem dhe fallsifikim qe mund te coje vete avokatin ose klientin ne burg dhe denimin e klientit per marrje leje te perhershme qendrimi nepermjet fallsifikimit. Kjo dote conte ne humbjen e lejes se perhershme te qendrimit. Perkthyesit shqiptrae te disa avokateve e kane kuptuar se kjo mund te ndodhe dhe eshte fakt se tani ata u kerkojne £150 -£300 azil kerkuesve per te plotesuar format e lartpermendura.

Azilantet jane te lumtur qe ti japin keto para nga deshira per te rregulluar statusin, pa e ditur se nje dite mund te shprehin keqardhje per nje veprim te tille. Ne keto raste perkthyesi nuk e vendos as emrin e tij dhe as te

avokatit ne forma dhe aplikuesi nuk mundet ta provoje se kush e ka ndihmuar ta beje nje gje te tille. Prandaj ju bejme thirrje te evitoni situata te tille qe nuk sjellin perfitim real.

Une do te keshilloja qe te kontaktoni Home Office sa me pare vetem nepermjet avokatit dhe te beni kerkese me shkrim qe dosja juaj te rishqyrtohet dhe avokati te paraqese ne meenyre sa me te detajuar arsyet pse deshironi qe dosja juaj te konsiderohet sidomos bazuar ne te drejtat e njeriut dhe kohen e gjate te qendrimit ne Britani. Home Office e ka kuptuar qe pjeserisht ky numur I madh dosjesh te pazgjidhura, eshte akumuluar edhe per fajin e tyre se nuk kane mundur ti deportojne azil kerkuesit, pasi ju ka mbaruar e drejta per te qendruar.

Pas shume vjeteve eshte me se e drejte te thuhet se Home Office nuk mundet te deboje nga Britania mbi 500,000 azil kerkues te deshtuar. Si rrezultat politika e dosjeve te vjetra eshte zgjidhja me inteligjente e Home Office per te rregulluar statusin e nje pjese te aplikuesve dhe per te permiresuar statistikat ne lidhje me numrin e personave qe jane ilegale ne kete vend.

Ne fund do tju keshilloja emigranteve qe do te aplikojne ose kane aplikuar per tu konsideruar nen Legacy Cases Policy dhe deri tani mund te kene mashtruar autoritetet per shtetesine e tyre te vertete, duke pretenduar se jane nga Kosova kur ne te vertete jane nga Shqiperia, te paraqesin

identitetin e tyre te vertete, pasi Home Office ketu nuk po konsideron arsyet e tyre pse kane kerkuar azil, por a eshte e drejte qe ata te kthehen ne vendet e tyre pas shume vitesh qendrimi ne Britani.

Vendimi I Home Office per ti dhene lejen e perhershme te qedrimit aplikuesit varet nga respektimi I te drejtave te njeriut dhe jo nga situata politike ne vendin e origjines. Gjithsesi nese Home Office e rikonsideron dosjen e nje aplikuesi dhe I kerkon informacion ne adresen e fundit qe ata kane ne kompjuterat e tyre dhe aplikuesi nuk ka dijeni per kete kerkese, pasi qe ka nderruar adresen, atehere Home Office do te jete I detyruar te mbylle dosjen nje here e pergjithmone.

Ne fund do te doja te terheqja vemendjen se edhe pse dosja konsiderohet bazuar ne politiken e dosjeve te vjetra, kjo nuk I jep te drejte automative aplikantit per te fituar leje te perhershme qendrimi, pasi sic e kemi thene me lart Legacy Cases Policy nuk eshte Amnesti dhe vetem Home Office vendose kush do te perfitoje nga kjo politke favorizuese per emigrantet ilegale.

Nese keni deshire per te diskutar me shume ne detaje per kete ceshtje ose per tu perfaqesuar ligjerisht ne nje ceshtje te tille, kontaktoni avokatin Naim Hasani nga JR Jones Solicitors ne numrin 02082310440 ose e-mail nhasani@jrjones.co.uk

LONDON MARCH 2009

9

Jeta e një shqiptari në Britani & ngjarje të tjera që na rrethojnë NGA ELDA MEMIAJ

Kosova e lire u bë një vjeçe Muajin që kaloi festuam një vjetorin e deklarimit të pavarësisë së Kosovës.

Gjithandej në komunitetin shqiptar në Britani u ndje atmosfera festive rreth datës së 17 shkurtit. Festa të ndryshme ishin organizuar me këtë rast në të gjithë MB nga shqiptarët dhe kosovarët që banojnë këtu. Edhe përfaqësia diplomatike e Kosovës në MB me rastin e festimeve të ditës së pavarësisë organizoi disa aktivitete, midis tyre edhe pritja zyrtare në një nga hotelet lluksoze të Mayfairit në Londër, ku figura të ndryshme politike, mediatike e sociale morën pjesë. Koloneli Sir Mike Jackson i cili ka drejtuar forcat britanike te Natos në Kosovë merrte pjesë midis personave që kanë dhëne kontributin e tyre të veçantë në arritjen e kësaj çështjeje të rëndësishme mbarëkombëtare.

Ky vit, ka qenë i mbushur me punë nga ana e qeverisë së Kosovës për të arritur një gjendje stabël në ekonominë e shtetit më të ri në Evropë dhe gjithashtu në stabilizimin e gjendjes në pjesën veriore të Kosovës, apo në Mitrovicë ku forcat shqiptare dhe serbe kanë pasur konflikte të vazhdueshme edhe gjatë këtij viti që shkoi.

Problemet që kanë lindur gjatë këtij viti të parë të vetëqeverisjes kanë qenë të shumta, dhe shumë sfiduese për qeverinë e Kosovës dhe kryeministrin Fatmir Sejdiu dhe presidentin Hashim Thaci, megjithatë shihet se një nga shtetet më të rinj në botë po ecën drejt njohjes ndërkombëtare dhe stabilizimit politik dhe social. Këtë vit ka pasur një rritje të ndihmës sociale dhënë familjeve apo individëve në nevojë, dhe po punohet e po bëhen ndryshime të ndryshme në strukturat sociale dhe ekonomike. Megjithatë ka probleme si papunësia, e cila ka arritur deri në 40%. Tepër e lartë kjo në shkallë nacionale. Megjithatë ka pasur edhe ndryshime pozitive, sidomos ne fushën politike ku deri tani kanë qenë të shumta shtetet që e kanë njohur Kosovën si shtet të pavarur dhe numri i tyre deri tani e ka kaluar 55ën.

Gjithçka ka filluar nga fillimi që nga

krijimi i administratës shtetërore e deri tek vendosja e përfaqësive diplomatike nëpër botë. Sidoqoftë sipas burimeve nga Kosova akoma ndihet shumë e fortë influenca e forcave të NATO-s dhe EU në vendimmarrjen e çështjeve me rëndësi si politike dhe ekonomike nga administrata e qeverisë Kosovare. Është konfirmuar nga burimet tona në Kosovë se administrata shtetërore do të bëjë disa shkurtime të konsiderueshme në radhët e saj. Statusi indipendent i Kosovës është akoma i brishtë, shpresohet që të bëhet më tepër

në të gjitha aspektet këtë vit që vjen.

Britania e mbuluar nga bora Për herë të parë pas shumë kohësh, muajin që kaloi , në Britani u ndje një i ftohtë arktiku dhe shumë zona u mbuluan nga dëbora e dendur që nuk pushoi me ditë të tëra. Ishin të shumta problemet e transportit qe krijoi( një mikeshë e imja ngeli në qendër të Londrës me orë të tëra mbasi mbaroi punë sepse asnjë autobus nuk kalonte andej dhe asnjë taksi nuk ndalonte, përfundoi në shtëpi në orën 4 të mëngjesit e lodhur dhe e ftohur). Sidomos në Londër u ndje shumë ndërprerja e shërbimeve urbane apo vonesa e trenave të cilët shpesh nuk e arrinin destinacionin e duhur ato ditë për shkak të ndërprerjeve të shumta. Shumë shkolla u mbyllën për një apo dy ditë dhe shumë

qendra pune, zyra dhe dyqane nuk u hapën, sidomos në ditën më të furishme të reshjeve të borës. Sigurisht qe nuk ishte një mot normal për Britaninë, por përse një shtet kaq i përgatitur nga ana sociale me një transport modern dhe të organizuar zakonisht, gjithmonë është kaq i papërgatitur për këto ndryshime moti të tilla si dëbora dhe çdo gjë bllokohet. Nuk është hera e parë që ndodh. Më kujtohet dëbora e dimrit të vitit 2002 në Londër që zgjati rreth 10 ditë dhe i njëjti problem ishte shqetësues edhe atëherë. Të mendosh

se në shtete si Rusia, një dëborë e tillë bie gjatë gjithë dimrit dhe jeta vazhdon rregullisht.

Megjithatë dëbora solli një kënaqësi të vecantë për shumë shqiptarë të Britanisë të cilët nuk e shohin rregullisht. Shumë familje së bashku me fëmijët e lumtur nga rënia e dëborës dhe të lirë nga detyrimet shkollore për atë ditë, u dëfryen duke luajtur në natyrë.

Kjo mani që quhet Facebook Në këto vitet e fundit ngado që shkon, këtu në Britani, në Europë, Amerikë apo edhe në Shqipëri, vihet re se njerëzit kanë një obsesion të ri. Quhet Facebook. Kudo tek dëgjon si pa dashje bisedat e njerëzve nëpër trena, autobusë apo nëpër rrugë, do dëgjosh patjetër dikë që përmend Facebookun.

Madje nëpër takimet e tyre, bashkë me numrat e telefonit njerëzit shkëmbejnë edhe adresën e tyre të Facebookut, mbase edhe përpara se të shkëmbejnë adresat e tyre të e-mailit.

Unë që shkruaj nuk jam dhe aq e huaj me këtë koncept. Kjo sepse edhe unë jam një nga ata persona " addicted to facebook". Dhe po të vihet re, pjesa më e madhe e miqve tanë e kanë edhe ata facëbookun. Po përse gjithë kjo kërkesë e madhe për ta përdorur këtë sit ?

Të paktën për ne që jemi larg atdheut, ekziston një përgjigje që na bashkon në dëshirën tonë. Me anë të këtij siti ku mund të bisedosh me njerëzit të cilët vendos ti pranosh si miq, mund të

mbash kontaktet me njerëzit e tu të dashur e të afërm dhe të shohësh fotot e tyre më të reja. Sa e sa shokë e shoqe të gjimnazit apo qoftë edhe të fillores kemi gjetur në facebook Mjafton të kërkosh me emër dhe mbiemër, dhe mund të gjesh njerëz me të cilët jeta të ka ndarë me vite të tëra.

Tashmë, unë disponoj në facebook një listë miqsh ku përfshihet shumica e shokëve të mi të shkollës si dhe kushërinjve të mij ngado janë nëpër botë. Para disa ditësh më bëri kërkesë një kushëriri im që jeton në Itali. I ka kaluar të 50-at. Pasi më kaloi habia fillestare dhe tek shihja fotot e familjes së tij, të cilët nuk i kam parë me vite të

tëra e kuptova se përse na ka lindur ky obsesion me Facebookun. Largësia na e sjell këtë dëshirë për një dritare ku ta shohim botën tonë ideale, pa ndarje dhe largime. Vetëm kini kujdes ju lutem, realiteti më i bukur është ai i jetuar larg tastierës së kompjuterit dhe më pranë njerëzve fizikisht.

Britanikët triumfojnë në ndarjen e çmimeve Oskar

Shkurti përveç të tjerash është edhe muaji në të cilit ndahen çmimet më prestigjioze në botën e spektaklit dhe të filmit nëpër botë. Përveç çmimeve Bafta ku nderohen yjet e skenës dhe spektaklit në Britani, rëndësi të veçantë zënë edhe çmimet Globi i Artë si dhe ceremonia më prestigjioze e botës së filmit për vitin, ndarja e çmimeve Oskar. Edhe këtë vit tapeti i kuq u mbush me yjet e spektaklit dhe ekranit, të cilët me veshjet e tyre të bukura dhe elegante bënë paradën e përvitshme nën dritat e mijëra kamerave dhe nën shikimin e miliona njerëzve kudo në botë.

Ndër fituesit e natës u nderuan me çmimet më të shumta Britanikët, të cilët përfaqësoheshin denjësisht nga aktorja britanike Kate Winslet e cila fitoi çmimin Oskar për performancën e saj si aktore në një rol kryesor në filmin "Thë Reader"(Lexuesi). Më pas kasti i filmit "Slumdog millionare" ( Milioneri i lagjeve të varfra) të cilët ishin fituesit e natës, celebruan marrjen e 8 çmimeve nga 10 nominime të bëra, midis tyre një çmim për filmin më të mirë,një për regjinë më të mirë si dhe një për muzikën më të mirë.

Fitues tjetër i natës qe aktori Sean Penn me rolin e tij në filmin "Milk". Një çmim i veçantë qe ai dhënë aktorit australian Heath Ledger për rolin e tij në filmin " Batman" gati një vit pas vdekjes së tij nga një ovërdose ilacesh.Prindërit dhe motra e aktorit morën çmimin në vend të tij me lot në sy duke falënderuar Akademinë dhe votuesit për këtë nder që i bëhet birit të tyre të ndjerë. Kjo qe vetëm hera e dytë që një çmim i tillë nderon një aktor në rolin më të mirë jo-protagonist pas vdekjes së tij.

BLUE EYES BAR RESTAURANT NIGHTCLUB Orari Te henen deri te merkuren 08-00am deri ne mesnate Te enjten deri te shtunen lokali hapet ne oren 08-00 te mengjesit deri ne oren 03-00 te mengjesit muzika fillon ne oren 08-00pm dhe mbaron ne oren 03-00am.

Ne organizojme mbremje per te gjitha festat dhe gezimet familjare qe ju deshironi.

(Fejesa-Ditelindje-Martesa etc) Menuja jone eshte menu ballkanike dhe ushqime shqiptare.

Kapaciteti i lokalit eshte 183 veta te ulur Muzika Grupi ANGELOS (Astrit Beqiri ne Klarinet, Organo "Dushi", Kengetar GONI I ZEQES dhe e ftuara speciale nga Shqiperia MERITA LIKA Hyrja eshte Falas Billardo-Lojra Elekronike. Parkim Falas 24 ore Me daten 8 Mars ne organizojme Festen e Gruas (Women ONLY) live music.

Vetem me rezervime, ju lutem telefononi per te rezervuar

Adressa BLUE EYES BAR RESTAURANT NIGHTCLUB SOUTH WAY WEMBLEY HA9 0HB TEL: 02087952424 MOB: 07956179175 www.blueeyeswembley.com email:info@blueeyeswembley.com

Ne kemi gjithçka çfarë i duhet shtëpisë, zyrës apo lokalit tuaj; karrige, tavolina, dollapë, krvate etj etj, të gjitha të cilësisë së shkëlqyer.

Ju mund të zgjidhni sipas preferencës suaj.

Transporti falas kudo që të jeni në Londër

DASMA FEJESA KONCERTE DITELINDJE AKTIVITETE VIDEOKLIPE MAKINA ME QERA ETJ

E.U. FURNITURE LTD. Unit 2, The Cromwell Centre, 24-30 Minerva Road London NW10 6HJ Tel: 0208 961 8765 Fax: 0208 965 9651 E-Mail: sales@eufurniture.co.uk

www.eufurniture.co.uk

Studio per te gjitha gezimet, tani me sherbimin me te ri. Per te gjithe ata qe marrin sherbimet tona nga gazeta “The Albanian” ne japim nje urim me foto ne numrin e ardhshem te gazetes.

KONTAKTONI VELLEZERIT OMI TEL:07538792157

LONDON MARCH 2009 NGA EMANUEL BAJRA

animë u bënë më shumë se dy vite prej kur se të gjithë u zgjuam nga gjumi i thellë i prosperitetit ekonomik në botën perëndimore. Për ata që arritën të i shijojnë rezultatet e këtij sistemi, të jenë me fat se ose janë komfor ose janë ranë pishman se çka u bë me ekonominë.

Prej se kur filloi Credit Crunch, ishte më se e ditur se ekonomia globale po fundosej dhe viktimat e para do të jenë konsumatorët e kredive të mëdha si edhe konsumatorët që kishin blerë shtëpi me kredi të forta ose të buta dhe që tanimë, ose kishin humbur vendet e punës, ose ishin mbushur me borxhe të skajshme. Ndërkohë që institucionet financiare e sidomos bankat, si rezultat i dështimeve të njëpasnjëshme në evidentimin dhe observimin e këtij Cunami ekonomik – ishin shtirë se gjoja asgjë nuk po ndodhte.

Bankat ishin stimuluar të jepnin kredi pa masë kujtdo që përmbushte kriteret për një kredi të tillë.

Pastaj grupet e bizneseve brenda bankave kishin filluar ta ndjenin thellësisht mungesën e fondeve si pasojë e shtjerrjes së remitancave nga kreditë e shtëpive. Bankat tani kishin filluar të humbnin besimin në mes tyre dhe në rastet kur një bankë e vogël kishte nevojë për kapital me anë të sistemit të kredive nga një bankë më e madhe – kjo ishte ndalur dhe mungesa e likuiditetit sic njihet me termin zyrtar kishte bërë që sistemi bankar të vendnumërojë. Ky stagnacion akoma vazhdon sot.

Por për lexuesin do të mundohem të sjell një perspektivë tjetër të tërë problemit bankar dhe ekonomik sot. Sistemi bankar , duhet të jemi të qartë është një hallkë shumë e fortë që nëse stagnon atëherë efektivisht i tërë sistemi ekonomik, përjeton presion dhe mungesë të kapitalit.

Për vetë faktin se sistemi bankar pajisë bizneset me kapital në formën e kredive të kategorive të ndryshme, bën të pa mundur që ky sistem të funksionojë tjetërfare. Në njëfarë mënyre çka po kërkohet sot në gjurmimet ekonomike nga ekonomist të ndryshëm botërorë është që të gjendet një formacion tjetër i ekipeve drejtuese nëpër bankat botërore si edhe lëshimi i kapitalit dhe likuiditetit në përmasa më të mëdha që po fillon në formën e ( GLS ) ( Guaranteed Liquidity Scheme ) ( Skemë e Garantuar e likuiditetit ) që iniciohet nga qeveritë e vendeve që janë në turbulencë.

Disa ekonomistë Britanik si Kaletsky, Gapper, Prof. Buiter , Wolf e të tjerë kanë kritikuar në vazhdimësi modelin e propozuar nga vendet siç janë Britania e Madhe , Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Franca.

Pasi që garancionet më të mëdha nuk duhet të vijnë nga injeksionet ekonomike e financiare nga qeveritë ( ekonomistët mendojnë ) por ato duhet të vijnë në formën e investimeve dhe kapitalit që krijohet me anë të sponsorizimeve nga qeveritë e pasura.

Të ndalemi njëherë në këtë pikë.

Po mirë do të kisha sugjeruar një negacion këtu – si është e mundur që vlugu i investimeve direkte që propozohet e që është miratuar nga administrata e Obamës në SHBA të kthehet në një mekanizëm përfitimi për kompanitë që marrin pjesë në projektet e ndërtimeve gjithandej Amerikës ?

T

12

Çka po ndodh me bankat dhe sistemin ekonomik perëndimor ?

Ose në rastin e Britanisë së Madhe , si është e mundur që të ruhet skema morale për kredi dhe pompim parash nga qeveria Britanike e në të njëjtën kohë të gjitha remitancat e fituara në interes të kredive bankare të kthehen në përfitim për këto kompani e jo të futen në skemën e thesarit në rezerva ? Në një mënyrë a tjetër , unë mendoj se kjo do të ishte vetëm një ndërskamcë ndaj recesionit dhe do të krijonte një balon tjetër kredish që nuk do të zgjaste më tepër se sa që është menduar të zgjaste kjo e fundit.

E them këtë për shumë arsye , por më të rëndësishmet janë këto; E para nuk duhet që recesioni i sotëm të perceptohet si një mundësi për kompanitë e dështuara siç janë Bankat, Kompanitë e Investimeve brenda dhe jashtë bankave, kompanitë e sigurimeve e të tjera , të ndjehen të mburrura nga vjeljet që ato do të marrin prej qeverisë. Nën dy, në rregull sistemi i furnizimit me para të bankave me probleme ekonomike është zgjidhje e vetme momentalisht, por shikuar në një proces më afatgjatë, recesioni do të zgjasë shumë më gjatë se sa që është menduar dhe plani afatgjatë i parashtruar nga Qeveria Brown është modeli më i sigurt për parandalim të thellimit të recesionit.

Por në të njëjtën kohë besoj se zemra e problemit është që të ndërrohet modeli i zhvillimit të biznesit – një nga sugjerimet mund të jetë që bankat në vend se të jenë organizata që dinë vetëm të mbledhin e ruajnë para, paguajnë interes dhe të pajisin modele të ndryshme kreditore , ato do të kishin mundur të ofrojnë edhe mekanizma/instrumente tjerë financiar, produkte që do të mund të ishin të thjeshta dhe të kuptueshme për të gjithë konsumatorët dhe në bashkëpunim me qeveritë të bëjnë të mundur futjen e këtyre produkteve në sistemin monetar, tregtar dhe ekonomik universal.

Nën tre, Politikat fiskale janë një ndër mekanizmat e vetëm që ose stimulojnë një cirkulim të rregullt financiar ose bëjnë të mundur që funksionimin normal të proceseve ekonomike. Në Britani të Madhe kemi pasur një vazhdimësi , trend jo të natyrshëm të transformimeve në politikat fiskale të vendit. Në kohën e Margaret Thatcher politikat fiskale u orientuan drejtpërsëdrejti në monetarizëm – Thatcher menaxhoi shumë në rregull politikën fiskale duke e kontrolluar cirkulimin e parasë dhe mundësojë që bankat të kenë një stabilitet afatgjatë pa stërngarkime të

mëdha .Për këtë ajo u quajt Monetariste.

Por çka e mbyti këtë variant të eksperimentimit fiskal ishte se numri i konsumatorëve u rritë tej mase, ata ishin ndarë në kategori të ndryshme në bazë të kërkesave dhe “Supply Demand” lakores, që i ndante këta konsumatorë në kredi-marrës komercial ( Bizneset, tregtarët e vegjël , disa sektor publik që u privatizuan dhe qeveritë lokale ), në ata komercial-mesatar ( ku futeshin kredi-marrësit e shtëpive, banesave, pronave të zbrazëta për shfrytëzim përfitimi individual, disa sektor të edukimit , agjencitë e shtëpive dhe pronave e tjera ), në ato komercial minimal ku bënin pjesë ( kreditë që merren për nevoja individuale e personale familjare ).

Për një periudhë shumë të shkurtër i tërë sistemi u “Balonizua “ aq shumë saqë qeveria Britanike me ardhjen e Laburistëve në pushtet pa mundësojë shpërthimin e saj dhe arriti që të mikromenaxhojë procesin më në krye me kancelarin Brown për gati dhjetë vite, me shumë sukses.

Bankat dhe konsumatorët nuk e kishin problem për paranë, ajo ishte e bollshme. Gjithkush mund të aplikonte për një kredi që në bazë të kritereve të përmbushjes i aprovohej pa asnjë hezitim. Për arsye se tregu ishte tejet i rritur i kapitalit dhe i likuditeteve, bankierët kishin menduar se ata janë të aftë të marrin risqe më të mëdha pasi që kjo do të sillte edhe shpërblime të mëdha personale në formën e “Bonuseve”.

Qeveritë kishin hezituar të ndërhynin pasi që nuk e shihnin këtë si model të mirë pasi që do të konsiderohej një Keynezianizëm i pa nevojshëm.

Të gjithë jemi dëshmitarë se kjo kishte

vazhduar për një kohë shumë të gjatë, në shumë aspekte të saj ky balonizim ishte vërejtur se ishte edhe eksploatim i prosperitetit por edhe ekzagjerim numerik që ishte bërë evident në forma të ndryshme në librat e kompanive të ndryshme manufakturale dhe bankare.

Ndodhi ENRON në vitin 2001, dështimi i kësaj kompanie ekspozojë shumë të pa drejta që ishin bërë gjatë gjithë punës së saj si kompani e sigurimeve. Ata mundoheshin ta justifikonin bankrotimin e kësaj kompanie si rezultat i dështimit të dotkomit por në fakt e tëra ishte zhvilluar duke u bazuar në falsifikime të mëdha që ishin bërë në kontabilimin e biznesit.

Dështimet në sistemin financiar patën filluar të marrin një tatëpjetë për kohë shumë të gjatë e sidomos në kohën kur cikli i katërt ekonomik kishte filluar në vendet perëndimore. E keqja e çdo rënieje ekonomike është se përcillet me një mori faktorësh që e bën zvarritjen ekonomike më të theksueshme. Për shembull sektorët më të ekspozuar ndaj këtij fenomeni janë të gjithë sektorët prodhues në vendet post-industriale. Siç edhe po ndodh me gjigantët prodhues të veturave në Japoni, SHBA, Britani te Madhe dhe Gjermani. Kjo shpjegohet si pasojë e varësisë së madhe e këtyre bizneseve nga kreditë që ata marrin nga bankat dhe institucionet e tjera financiare.

Disa ekonomist propozojnë që të reduktohet rroli i bankave në dhënie kredish dhe unë besoj se kjo do të ishte një lëvizje që do të mund të rriste potencialin për afrimin e alternativave të reja në lidhje me perceptimet e aktiviteteve ekonomike brenda kapitalizmit post-modern.

Një nga propozimet që mund të konsiderohet në këtë mes është edhe që modeli i ndërtimit të shumicës së këtyre bizneseve të jetë i bazuar në një model që ofron mundësi të shfrytëzimit të kapitalit të akumuluar pa varësi në qasje te shpërhapura nëpër banka nacionale dhe ato të jashtme.

Kjo do të ishte e vështirë për një periudhë të shkurtër pasi që bankat do të ishin në gjendje më të vështirë si pasojë e reduktimit të kapacitetit të punës.

Por, megjithatë në anën tjetër përdorimi i kapitalit-profit të akumuluar në ndërkohë do të i mundësonte çdo kompanie prodhimi të jetë më e pavarur si në marrjen e vendimeve ashtu edhe qasje më të efektshme në tregjet e gjëra nëpër botë. Kreditimi dhe mungesa e një strategjie të qartësimit të përdorimit të saj dhe qëllimit të saj si instrument financiar , po bën që ekonomitë nga më të zhvillu-

arat të vuajnë nga i njëjti sindrom siç vuajnë vendet që janë në tranzicion apo në zhvillim e sipër.

Shumë ekonomist thonë se globalizmi po merr fund me recesionin e fundit dhe proteksionizmi është i vetmi mekanizëm që duhet të futet në funksion për të dalë nga ky depresion.

Vendet sikurse Britania e Madhe në muajt dhe vitet në vazhdim do të ballafaqohen me një presion tejmase të madh si pasojë e përpjekjeve të Eurozonës që të shtyjë më shumë proceset e Lisbonës për krijimin e vendeve të punës e që në mënyrë indirekte do të thotë se në të shumtën e rasteve viktimat do të jenë punëtorët e vendeve më të prosperuara në botën perëndimorë pasi që vendet e tyre të punës janë të rrezikuara si pasojë e faktorit – fuqi punëtore- . Si rast më të fundit kemi në Britani të Madhe ku protesta të shumta u organizuan nga punëtorë të Total-it ku një numër i madh i këtyre punëtorëve nuk lejuan që punëtorë Portugez e Italian të zbarkojnë për të filluar punën në njëra ndër filialet e Totali-t në zonën e Durhamit dhe Lincolnshireit.

Kjo frymë e tillë do të fillojë që të paraqes edhe më shumë presion para qeverive kombëtare të Eurozonës pasi që ata kanë ratifikuar traktatin e Lisbonës dhe kjo në shuma aspekte në vend se të lehtësojë proceset dhe shkurtimin e recesionit do të rrisë dhe zgjasë vuajtjen e vështirësitë.

Shumë risi u krijuan që në fillim të dështimeve bankare nëpër botë , por shumë prej kompanive financiare u munduan të mbrohen nga vala e kapjes së “Credit Crunch” duke iu afruar qeverive për ndihmë pa marrë parasysh se ato në realitet nuk kishin nevojë për ndihma të tilla. Por paniku e bëri të vehten dhe shumë nga këto masa të prodhimit kapitalist dhe sistemit financiar e shërbimeve u përkulën duke krijuar kështu një cunami të kërkesave për ndihmë financiare nga qeveritë respektive.

Duke u munduar që të i analizojmë proceset me qetësi dhe me një optimizëm , është gati e pa mundur të konkludojmë në një ide optimiste pasi që asgjë deri më tani nuk ka mbetur pa u rrokullisur , sic edhe e ka thënë Kryeministri Brown ditëve të fundit “ ...Prap se prap do të mundohemi që të i gjejmë të gjithë gurët dhe të i rrokullisim..” .Për mua kjo do të thotë se “QUANTITATIVE EASING” ( Shtypja e parasë ) është e vetmja zgjidhje si arma e fundit e kapitalizmit perëndimorë, ose mbase edhe investime të modelit Keynesian me koncentrim të veçantë në GDP apo edhe alokimin e investimeve kombëtare në Eurozone çka do të thoshte se thithja e investimeve perëndimore nga vendet e lindjes dhe ish – sistemit Komunist do të krijonte konfidencë dhe sjellë ripërtëritje ekonomike – këtë ma rekomandojë një miku imi Ekonomistkontabilist që pa ia bërë qejfin fare, besoj se është një konceptim krejt tjetër por i vyeshëm i problemeve të bollshme ekonomike. Të shohim çka do të ndodhë në ditët në vazhdim.

LONDON MARCH 2009

NGA ALBIN KURTI ë qershorin e vitit 1999, më parë sesa ndarja e territorit ngjau territorializmi i ndarjes.

Rreth 132.000 serbë që mbetën në Kosovë u koncentruan në pjesën veriore dhe lindore të Kosovës. Zyrtari i lartë i UNHCR-së, Ron Redmond, në korrik të atij viti deklaroi se shumica e serbëve të Kosovës që e lëshuan Kosovën, e bënë këtë bashkë me forcat policore dhe ushtarake të Serbisë.

Numri i përgjithshëm i serbëve të ikur ishte rreth 60.000. Sipas Entit Republikan të Statistikës së Serbisë, në vitin 1991 në Kosovë kishte 194.000 serbë.

Numri i serbëve të Kosovës realisht nuk është rritur përgjatë viteve të ’90ta. Shtimi konsistonte në refugjatët serbë që Serbia i solli nga Kroacia e Bosnja si dhe në policët, ushtarakët dhe familjet e tyre që regjimi i Milosheviqit i dërgonte për shërbim në Kosovë.

N

Në veçanti, pas suprimimit të autonomisë në vitin 1989, shqiptarët dhe serbët në Kosovë jetuan pothuajse tërësisht të ndarë. Regjimi i Milosheviqit i dëboi shqiptarët nga fabrikat dhe administrata, nga shkollat dhe spitalet.

Zbrazëtia e madhe e krijuar në institucionet e sistemit impononte që edhe bujku serb të bëhej brenda natës zyrtar i lartë komune apo komandant policie.

Për t’i mbajtur të shtypur 2 milionë shqiptarë gjithsesi Serbisë i nevojiteshin dhjetëramijëra serbë që do t’i shtypnin ata. Përkatësia kombëtare asokohe përcaktonte brutalisht pozitën

NGA QEMAL SAKAJEVA Edhe ngjarjet marrin domethënien e një përkthimi, siç tekstet shqipërohen, për t’u përcjellë, nga gjuha e krijuesit në të tjera gjuhë, duke humbur diçka.

Siç desh fuqia politiko - ushtarake, por jo njeriu shqiptar, 28 Nëntori 1912 nuk mundi të bëjë bashkë të njëjtin popull.

Pas gati 100 vjetësh, ajo ngjarje, historike e jetike, u përkthye në 17 shkurtin 2008, me pavarësimin e Kosovës.

Duke e ditur që, shqiptarët i kanë shpenzuar energjitë për të siguruar mbijetesën (ndër ne është pyetur gjatë: “A e ke bërë bukën?”), 17 shkurti 2008 i Kosovës, si një përkim rastësor datash, u përkthye në përmbylljen, më 17 shkurt 2009, të ratifikimit të protokollit për pranimin e Shqipërisë në NATO, me votimin e parlamentit të Greqisë. Futja e Shqipërisë nën “ombrellën e lirisë”, (përcaktim që e tha kryeministri Berisha), bëhet një ngjarje e jashtëzakonshme, e rrokur shpirtërisht nga shqiptarët, të strapacuar nëpër shekuj.

Ajo që zyrtarisht u paratha, në fillim të prillit 2008, pritet të përfundojë, në fillim të prillit 2009, në Samitin e NATOs, në Strasburg.

Kjo histori përpjekjesh, pati tri veçori gjatë ratifikimit të protokollit që kryen parlamentet e vendeve anëtare të Aleancës së Atlantikut të Veriut. Veçori kryesore ishte që, SHBA, vendi më i madh, më i fuqishëm dhe gjeografikisht më i largëti me ne, veproi shpejt dhe i pari.

E pa shoqe mbetet kërkesa e ish-Presidentit Xhorxh Bush, drejtuar senatit, për ta ratifikuar sa më parë, protokollin për antarësimin e plotë të Shqipërisë dhe Kroacisë, në NATO. Dhe, jo vetëm

Territorializimi Nga trysnitë e ndryshme ikën mbi 11.000 shqiptarë nga Serbia.

Rreth 30.000 shqiptarë që nga Lugina e Preshevës erdhën në Kosovë që prej vitit 1999. Nëse marrim parasysh 11.364 shqiptarë që u dëbuan nga veriu i Mitrovicës në shkurt të vitit 2000, dhe afër 17.000 serbë që u kthyen në Kosovë që prej përfundimit të luftës, atëherë madje del se nga ky ‘shkëmbim’ i dhunshëm i popullatës sërish shqiptarët janë humbës në hierarkinë binare. Shqiptarët atëbotë ishin më të barabartë se kurrë më parë, mirëpo kjo ishte barazi në pafuqinë e tyre si të përjashtuar nga sistemi që i sundonte ata.

Një dekadë më vonë, me hyrjen e forcave të NATO-s në Kosovë, Serbia u përpoq që sa më shumë të jetë e mundur t’i grumbullojë serbët dhe t’ua territorializojë praninë atyre në Kosovë. Serbët që ishin të ndarë prej shqiptarëve, tash që nuk kishin më mundësi ta mbanin tërë Kosovën plotësisht nën kontrollin e tyre, po e ravijëzonin territorin e tyre të ndarë. Pra, meqë serbët nuk mund ta kishin më tërë pushtetin në tërë territorin, Serbia deshi që ata të kenë (sa më shumë) pushtet në një pjesë (sa më

të madhe) të territorit.

Ndarja ekzistuese u territorializua. Serbia asnjëherë nuk kishte dilema nëse donte shumë territor me pak pushtet në të apo shumë pushtet në më pak territor; ajo nuk kishte mëdyshje nëse shqiptarët dhe serbët duhet ta ndanin pushtetin apo territorin. Ajo e zgjodhi menjëherë të dytën dhe i instaloi strukturat paralele aty ku mundi. Këto struktura u kujdesën që t’i mbështesin serbët lokalë materialisht por edhe t’i kërcënojnë ata nëse lëkunden në lojalitetin e tyre ndaj shtetit të Serbisë. Mbi të gjitha, ato u kujdesën që shqiptarët të mos ndjehen si në vendin e tyre në të gjitha ato zona ku shtrihej sundimi i këtyre strukturave.

Dhe, mandej, aspironin që ta zgjerojnë

territorin që do të sundohet nga pushteti i Serbisë dhe ta thellojnë atë pushtet. Kosova që kësisoj nuk kishte integritet territorial vazhdimisht bëri koncesione deri në pikën kur karakteri i shtetit të Kosovës u kodifikua me Planin e Ahtisaarit që 5% serbë i cilësoi si komunitet shtetformues krahas shqiptarëve që janë mbi 90%.

Para se të shpallej pavarësia e Kosovës me 17 shkurt 2008, politikanë e gazetarë jo vetëm serbë por edhe ndërkombëtarë, na patën bombarduar me rrëfime se si në rast të shpalljes së pavarësisë serbët do të ikin nga Kosova. Jo vetëm që serbët nuk ikën, por nga trysnitë e ndryshme ikën mbi 11.000 shqiptarë nga Serbia, duke i braktisur edhe shumë biznese të tyre

13

sidomos në Beograd e Vojvodinë. Kur kësaj i shtohen edhe rreth 30.000 shqiptarë që nga Lugina e Preshevës erdhën në Kosovë që prej vitit 1999 del se numri i serbëve që e lëshuan Kosovën në dekadën e fundit nuk është aq më i madh se sa i shqiptarëve që e lëshuan Serbinë. Ndërkaq, nëse marrim parasysh edhe 11.364 shqiptarë që u dëbuan nga veriu i Mitrovicës në shkurt të vitit 2000, dhe afër 17.000 serbë që u kthyen në Kosovë që prej përfundimit të luftës, atëherë madje del se nga ky ‘shkëmbim’ i dhunshëm i popullatës sërish shqiptarët janë humbës.

Si të shpjegohet heshtja e faktorëve të ndryshëm ndërkombëtarë për tërë këtë? A kemi të bëjmë vetëm me ndërmjetësim të thjeshtë të tyre i cili përfundon më afër Beogradit agresiv që manipulon me shifra sesa Prishtinës indolente që nuk përmend shifra?

Përveç kufizimeve legale dhe juridike sikurse Rezoluta 1244 e të ngjashme, përgjatë kësaj dekadës së fundit, duket që faktorët ndërkombëtarë kanë konsideruar se më e rëndë është që serbëve t’iu merren privilegjet e tyre nga e kaluara (anipse ato ishin aq të padrejta) sesa që shqiptarëve dhe joserbëve të tjerë t’iu vonohen të drejtat që atyre tradicionalisht iu ishin mohuar (anipse ato gjithmonë iu kanë takuar). Pra, kanë vlerësuar që më e dhimbshme është të humbasësh diçka që s’është e jotja sesa të fitosh diçka për të cilën ke qenë mangut ndonëse të ka takuar.

Gjithsesi shumë e padrejtë.

Zh-ja e fqinjësisë ballkanike kaq, por, ai tha që, edhe shtetet e tjera anëtare, poashtu, të mos vonoheshin për këtë zgjerim të Aleancës, me dy vende të reja nga Europa Juglindore.

Nëse këtë proces e shprehim përmes alfabetit, A-ja u bë Amerika. Kjo, ngjarja A, u përshëndet shpirtërisht nga shqiptarët. Veçori e papritur ishte që, Greqia - fqinja e parë, më e afërt, anëtare e NATO-s, e ratifikoi protokollin më e fundit fare, duke ndezur ndër shqiptarë hamendje e dyshime, a mos ajo do të shtonte ndonjë kusht, për të ndërlikuar pranimin në NATO? Veçori e pangjarë qe, ratifikimi shumë i shpejtë i protokollit, vetëm në rreth pesë muaj, si një ndreqje e vogël e vonesës, më të hershme e nga vetvetja, të shkaktuar nga rebelimi komunist i vitit 1997.

Shqiptarët janë për NATO-n.

Partitë politike shqiptare janë Atlantiste. Qeveria ndjehet krenare që i shërbeu përmbushjes së detyrave, për t’u bërë fakt i kryer, kjo kërkesë e thënë nga kryetari i Partisë Demokratike, Berisha, mënjëherë pas ndryshimeve - e para kërkesë e shqiptuar ndër të gjitha vendet e Lindjes, të sapo dala nga sistemi komunist. Nuk

me zik-zake të pashmangshme, ka kryer reforma kurajoze, gjatë të cilave janë shfaqur probleme, por çdo mision i madh futet në histori, si i tillë, kur ai përmbushet, ndërsa të tjerat kthehen në mësime.

Merita dhe janë të arsyeshëm disa zëra, ndër ne, të së majtës, politikanësh dhe publicistësh, për rezervat që ata bënë me dije se, futja e Shqipërisë në NATO, paska qenë një pranim më shumë nga nevojat gjeostrategjike të Alenacës së Atlantikut të Veriut, se sa për meritë të qeverisjes. Shqipëria ka bërë rrugë të vështirë për ndërtimin e demokracisë,

gjeostrategjia apo gjeostrategjia dhe merita, kur bashkohen në partneritet me aleatë të mëdhenj, formojnë tërësinë e qëllimit të synuar.

Kjo shpejtësi ratifikimesh nxori në pah që, megjithatë, fqinjësia ballkanase, ende është e brishtë. Nëse SHBA e largët shpejtoi të bëhej A-ja, Greqia pranë gjykoi të mbetej Zh-ja.

Disa shembuj të tillë, të ngjashëm, mes vendeve të Ballkanit, i bien ndesh thënies “ëmbëlsira në fund”. Serbia është një fqinj që, pasi përdori luftën kundër Kosovën vijon me gjuhën e moskomunikimit. Bosnjë -Hercegovina, pret çfarë t’i thotë Serbia. Rumania nuk ka as Zh. Greqia, për Kosovën, ka qasje të drojshme, por ende nuk e ka thënë Zh-në. Maqedoninë e la jashtë NATO-s, ndërsa Shkupi zyrtar nuk afrohet te kompromisi. Sllovenia nuk e ka ratifikuar protokollin për anëtarësimin e Kroacisë në NATO, madje, lajmet bënë me dije se, për t’u marrë një vendim, mund të shkohet në referendum.

Marrëdhëniet fqinjësore duhet të përafrohen me kurajë për përputhjen me fqinjësinë gjeografike, që Ballkani të flasë mes veti, duke përdorur shkronjën A. Shtetet e Bashkuara të Amerikës, edhe për këtë, shërbejnë mësim të vyer. Kur ish - Presidenti Xhorxh Bush pati ardhur në pushtet, vizitën e parë e kreu te fqinji i parë jugor - Meksika. Kurse Presidenti Barak Obama udhëtimin e parë jashtë Amerikës e bëri te fqinji i parë verior Kanada.

LONDON MARCH 2009

Albaian contacts 2009 Albanian Yellow Pages in the UK Neëse ke një shërbim për të ofruar Rezervo vendin tënd albania7@gmail.com

Tel/fax:02082169527 ose: 07947177160

14

Per çdo problem emigracioni qe mund te keni MC Lee&Co Solicitors eshte zgjidhja me e mire MCLEE SOLICITORS 02075693085

JR JONES SOLICITORS Avokati Naim Hasani ne sherbim te komunitetit shqiptar ne Angli

Ne mund t’ju ndihmojme Per te gjitha ceshtjet e emigracionit 1-Bashkime familjare perfshire bashkeshortet, femijet dhe prinderit 2- Aplikime per VISA martesore dhe VISA per te fejuarit e personave me leje te perhershme qendrimi me Birtani apo me shtetesi Britanike.

3- Leje qendrimi apo hyrje si partner I pamartuar I personave me shtetesi Birtanike apo leje te perhershme qendrimi. Leje qendrimi si student, leje punesimi apo qendrim per experience pune apo si Migrant me Kualifikim te Larte etj.

4- Processe divorcimi dhe ndarja e pasurise per ciftet qe divorcohen. Perfaqesim ne procedurat per mbrijtjen e femijeve.

5- Nse jeni refuzuar nga Home Office si familje per tu perfshire ne Amnesti per arsye te ndryshme.

6- Nese keni pesuar aksidente ne pune dhe aksidente te trafikut rrugor dhe nuk ka qene faji juaj dhe kerkoni kompensim.

7- Kompania operon skemen e ndihmes ligjore falas per ata persona qe nuk jane ne mardhenje pune ose kane te ardhura te vogla.

Address: 58 Uxbridge Road, Ealing London W5 2ST Tel: 02082310440 e-mail nhasani@jrjones.co.uk

Dërgoni lule në të gjithë botën. Mundësia më fantastike për të kujtuar të dashurit tuaj në mëmëdhe apo në botë A ka dhuratë më të çmuar sesa një tufë me lule për të dashurën tuaj në Tiranë apo gjetiu?

TELEFONO: 07788406825

LONDON MARCH 2009

NGA BUJAR LESKAJ acionaliteti ekonomik dhe racionaliteti politik në një kahje të përbashkët për integrime shqiptare, për mirëkuptim ndërshqiptar e prosperitet mbarëkombëtar, përmes dhënies në përdorim të Portit të Shëngjinit, Qeverisë së Kosovës, në funksion të ekonomisë dhe biznesit kosovar Në raportin vjetor të Punës së Qeverisë Thaçi, (Prishtinë dhjetor 2008), theksohet se: “Prioritet parësor i Qverisë së Kosovës vazhdon të jetë intesifikimi i zhvillimit ekonomik.

Rritja ekonomike do të realizohet përmes intesifikimit të investimeve, privatizimit të mëtejshëm dhe ristrukturimit të ndërmarrjeve publike, shtimit të aftësisë konkuruese të ekonomisë dhe rritjes së eksportit.

Qeveria e Kosovës ka aplikuar politika që synojnë: rritje ekonomike, uljen e shkallës së papunësisë, përmirësimin e kushteve sociale dhe zvogëlimin e varfërisë. Në mënyrë që të jetë konkuruese me vendet e rajonit për tërheqjen e investimeve të huaja direkt”.

Ministrat e Kosovës, në emër të Kryeministrit Thaçi shprehën, ditë më parë, tek Qeveria jonë, një kërkesë strategjikisht sinjifikative, se: “Në emër të Qeverisë së Kosovës do të kërkonim që të na krijohej hapesira për të pasur një pjesë në këtë Portë (Portin e Shëngjinit) dhe për të bërë investime si Qeveri, me qëllim rritjen e qarkullimit të mallrave dhe qytetarëve nga porti i Shëngjinit, pra mundësive të reja që do të krijohen me inagurimin e rrugës Durrës-Kukës-Prishtinë”.

Në cilësinë e deputetit të Vlorës, mendoj që kjo kërkesë e paraorientuar, e mirëpritur dhe e mbështetur nga Kryeministri i Qeverisë së Shqipërisë, Z. Sali Berisha, vjen në kohën e duhur si një pjesë thelbësore e Platformës së Veprimit Ndërshqiptar, ndërmjet dy shteteve shqiptare, të pavarura në Rajon, Kosovës dhe Shqipërisë e më gjerë.

Aorta e kombit, rruga Durrës-Kukës-Prishtinë dhe Porti i Shëngjinit, për biznesin Kosovar dhe Qeverinë e Kosovës janë dy trasetë e hekurudhës së përbashkët integruese në ekonomi, politikë dhe kulturë.

Këto investime madhore kombëtare ekonomike e politike do të dhe po shoqërohen me veprime të tjera që sinergjizojnë përpjekjet integruese të dy vendeve tona në të gjitha fushat e zhvillimit ekonomik e shoqëror: në arsim, (me kurikula të përbashkëta në program, jo vetëm në letërsi shqipe e histori Shqipërie, por edhe në marrëveshje universitetesh shqipfolëse në rajon, këmbime pedagogësh dhe studentësh, konferenca shkencore të përbashkëta etj), kulturë [(projektet e përbashkëta duhet të shtrihen jo më në dy , tre muaj por në vit të plotë, siç dhe kemi deklaruar që do kryenim për 2008), le ta kryejmë që këtë vit], infrastrukturë [(Rruga e Kombit DurrësPrishtinë do të shoqërohet në një të ardhme të afërt nga rruga e Arbërit, ajo Prishtinë-Pukë-Shkodër, hekurudha Prizren-Kukës-Tiranë-Durrës (shpresuar kjo për optimistët në dekadën që vjen), aeroporti i Kukësit etj], energjitikë (duhet të shfrytëzojmë dhe të alternojmë burimet hidrike dhe termike të të dy vendeve), politika të përbashkëta tregtare, tregje difuzive turistike apo shprehur thjeshtë e saktë,

R

15

Porti i Shëngjinit - Porti i integrimeve shqiptare

Konsolidimit të Hapësirës Kulturore Shqiptare, Ekonomike e pse jo Politikë Kombëtare konkrete.

Shqipëria është vendi i parë që ka nënshkruar Marrëveshjen për Tregti të Lirë me Kosovën (tetor 2003), duke eleminuar taksat e dyfishta, ashtu sic ka nënshkruar edhe me vendet e tjera të Rajonit. Por 6 vjet mbas nënshkrimit të marrëveshjes, ende shkëmbimet tregtare mes Kosovës dhe Shqipërisë janë të ulta në volum, (shkëmbimet tregtare me Kosovën sipas të dhënave të INSTATit dhe Entit të Statistikave të Kosovës, vitin e kaluar arritën 9.97 miliard lekë, eksportet nga Shqipëria janë tepër modeste, vetëm 2% të totalit të importeve kosovare, në një kohë kur ato serbe arrijnë 15% dhe maqedonase 20 %), edhe pse potencialet për këmbimin e mallrave dhe shërbimeve Shqipëri – Kosovë janë të larta, por qartas të pa shrytëzuara mirë. Problemi më i madh vjen nga infrastruktura e keqe e cila në veçanti gjatë muajve të dimrit është pengesë e plotë. Perfundimi i rrugës Durrës-Kukës dhe angazhimi i Qeverisë Kosovare për ta vazhduar deri në Prishtinë është eleminimi përfundimtar i kësaj pengese infrastrukture, mbi të gjitha, duke krijuar një mundësi shumë të mirë për shkëmbime me një fluks shumë të shtuar dhe përfitime të dyanshme në një treg me 7 milion konsumatorë.

Zgjerimi i aftësisë përpunuese të Portit të Shëngjinit dhe vendosja në funksion të ekonomisë Kosovare, qeverisë së Kosovës dhe biznesit kosovar do të krijonte, hipotekonte, një portë shumë të mirë

gjeoekonomike ndërmjet Kosovës dhe Perëndimit, Europës. Kjo do të sjellë përfitime ekonomike dhe poltike të dyanëshme si për Kosovën dhe Shqipërinë. Kosova do të ulte varësinë tregtare me vendet fqinje sidomos Serbinë dhe Maqedoninë dhe do ta orientonte Kosovën në volumet tregtare drejt vendeve të BE-së.

Këtu nuk është fjala për të dëmtuar ekonomikisht Serbinë apo për më tepër Maqedoninë (fqinjë ky që ka njohur pavarësinë e Kosovës ashtu si dhe Mali i Zi), por për t’i krijuar oportunitet Kosovës të konkurojë direkt në tregjet ndërkombëtare dhe biznesi kosovar të mos jetë dorë e dytë apo e tretë në blerjen e mallrave e për më tepër në kushtet të ardhshme kur edhe kostoja e lartë e transportit do të reduktohet ndjeshëm.

Sa i përket fitimeve politike, përpos të tjerash, Kosova do të ishte më pak e kërcënuar nga presionet ekonomike shpesh absurde të shtetit Serb. Kujtoj këtu “bllokadën” që Serbia i shpalli Kosovës pas shpalljes së Pavarësisë.

Kjo bllokadë edhe pse në nonsens ekonomikë për Serbinë më shumë, se sa për Kosovën, përsëri ishte dhe është një formë presioni ekonomik dhe politik ndaj shtetit kosovar.

Porti i Shëngjinit, i administruar si port i Kosovës dhe për ekonominë kosovare, do ta pavarësonte më shumë ekonomikisht shtetin e ri, Republikën e Kosovës, duke i dhënë një liri të dimesionit ekonomiko-politik, një dalje të ëndërruar në Adriatik.

Përsa i përket Shqipërisë, porti i ri do të rriste investimet në vend të

inkuadruara si investime të huaja apo vëndase. Për më shumë këto do të realizoheshin në një zonë deri tani me zhvillim mesatar duke i dhënë një impuls të fuqishëm zhvillimit ekonomik të zonës. Pra, ky port nën një administrim të ri, të një vendi fqinjë si Kosova, jo vetëm do të sillte përfitime ekonomike për të, por do të ishte një mundësi e mirë për zhvillimin e pjesës veriperëndimore e verilindore të Shqipërisë.

Përveç ekonomikisht dhënia e portit nën administrimin e drejtpërdrejt Qeverisë Kosovare do ta kthente Shqipërinë jo thjesht në burim emancipimi, por ç’ka është më thelbësore në një burim stabiliteti dhe zhvillimi në Ballkanin Perëndimor e më gjerë, duke u bërë një faktor potent stabilizues ekonomik e politik. Në këtë rast racionaliteti ekonomik dhe racionaliteti politik shkojnë në kahje të përbashkëta pozitive për të dy vendet veçmas e së bashku. Anëtarësimi së shpejti i Shqipërisë në NATO dhe aspirata e Kosovës për anëtarësim në të ardhmen në këtë organizatë, ashtu si ambicia e njëjtë e të dy vendeve për t’u integruar në Bashkimin Europian, e bëjnë edhe më të dobishme e kuptimplotë këtë veprim, sa ekonomikë aq dhe politikë, sa kombëtarë aq dhe europian.

Objektivat e njëjtë që ne kemi (si dy vende të pavarura) kanë nevojë për vështrim të përbashkët, për çështje të interesit të ndërsjelltë. Ashtu si investimi madhor Durrës-KukësPrishtinë dhe dhënia në administrim e Portit të Shëngjinit, Qeverisë së Kosovës, dëshmon për një sinergjizim

të politikave ekonomike të Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Kosovës, si detyrime politike ndaj interesave të përbashkëta të kombit si një tërësi dhe të komplementaritetit (plotësimit) në fushat ekonomike.

Sot marrëdheniet ekonomike ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës zhvillohen nëpërmjet 35 marrëveshjeve dhe memorandumeve të bashkëpunimit ekonomik, por theksoj me bindje që ajo për dhënien në dispozicion të Portit të Shëngjinit, për Kosovën, do të jetë një nga më të rëndësishmet politikisht e me efiçencë të plotë ekonomikisht.

Përvec se mazhorancës së djathtë që do ta votojë në Prlament projekt-ligjin që konfirmon këtë marrëveshje,jam i bindur se, dhe një pjesë e së majtës do t’i bashkohen kësaj nisme të ideuar nga Kryeministrat Berisha dhe Thaçi. Shqipëri-Kosovë drejt një Tregu të Përbashkët, drejt një tregu unik, realizohet dhe do të realizohet vetëm me nisma të përbashkëta politike dhe ekonomike te ketij rangu.

Në mbyllje të këtij shkrimi modest, në përkrahje të kësaj nisme të madhe, për dhënien në përdorim, në administrim Qeverisë së Kosovës, të Portit të Shëngjinit, dëshiroj të kujtoj një deklaratë, të 1 shtatorit të 1995, të Presidentit Rugova, në Tiranë në bisedën me Presidentin Berisha për fillimin e projektit për ndërtimin e Autostradës në rrugën e vjetër Lezhë-Prizren-Prishtinë: “Kjo është një arterie kryesore që tradicionalisht ka lidhur Kosovën me bregdetin. Realizimi i këtij projekti kërkon kohë, por duhet të mendojmë për të tashmen dhe të ardhmen”. Lidhja e Kosovës me bregdetin, një ëndërr e kahershme shqiptare bëhet realitet me rrugën e madhe Duurrës-Kukës-Prishtinë dhe me Portin e Shëngjinit në dispozicion të ekonomisë kosovare tërësisht.

Mbi të gjitha është detyrë e politikës moderne që aktivitetin ekonomik e drejtimet politike t’i orientojë drejt objektivave të gjykuara të ligjshme nga qytetarët, të objektivave kombëtarë, të inkurajimit të fqinjësisë së mirë, e stabilitetit në vend dhe Rajon. E pikërisht këtë detyrë Qeveria Berisha ( e cila e ka inspiruar) dhe ne si deputet, pavarësisht kahjeve politike duhet dhe do të plotësojmë, me një qëllim të vetëm: Për integrime shqiptare, për mirëkuptim mbarëshqiptarë e ndërnjerëzor.

(Shprehja-Për integrime shqiptare, për mirëkuptim mbarëshqiptarë e ndërnjerëzor është deklamuar nga Presidenti Rugova në Tiranë 2004 kur u shpall Doktor Honoris Causa i Universitetit të Tiranës).

Historiku LONDON MARCH 2009

istoria e një gjuhe fillon e njihet mirë që nga koha kur ajo dokumentohet si e shkruar e në vazhdim. Gjuha shqipe bën pjesë në familjen e gjuhëve indoevropiane, ku futen gjuhët indoiranike, greqishtja, gjuhët romane, sllave, gjermane, etj.

Shqipja formon një degë të veçantë në këtë familje gjuhësore dhe nuk ka lidhje prejardhjeje me asnjërën prej gjuhëve të sotme indoevropiane.

Karakteri indoevropian i shqipes, përkatësia e saj në familjen gjuhësore indoevropiane, u arrit të përcaktohej e të vërtetohej nga mesi i shekullit XIX, në sajë të studimeve të gjuhësisë historike krahasuese.

H

ORIGJINA E SHQIPES Shqipja e ka burimin prej njërës nga gjuhët e lashta të Gadishullit të Ballkanit, ilirishtes ose trakishtes. Në literaturën gjuhësore qarkullojnë dy teza themelore për origjinën e shqipes: teza e origjinës ilire dhe teza e origjinës trake. Teza ilire ka gjetur mbështetje më të gjerë historike dhe gjuhësore.

Ajo është formuar që në shekullin XVIII në rrethet e historianëve.

Territori shqiptar ka qenë i banuar që nga paleolitiku i mesëm (100000 - 40000 vjet p.e.s). Gjurmët e para të rëndësishme të qytetërimit i përkasin neolitit (6000-2000 vjet p.e.s). Në fillimet e kohës së bronzit fiset ilire shfaqen në një territor të gjerë që shtrihej nga gadishulli i Istrias në veri deri në gjirin e Artës në jug. Në lindje, kufiri i tyre shtrihej afërsisht deri te lumenjtë Vardari e Morava.

Popullsia ilire është formuar nga popullsi autoktone e epokës së neolitit, pas ardhjes së popullsive indoevropiane aty nga fundi i mijëvjeçarit të tretë para erës sonë. Pra, Ilirët përbënin një popullsi shumë të vjetër të vendosur në perëndim të Ballkanit. Emrat e dy fiseve ilire, Pajonëve dhe Thesprotëve (Çamëria e sotme), i gjejmë tek "Iliada" dhe "Odiseja" e Homerit.

Kjo popullsi del me ketë emër në shekullin e pestë p.e.s. Në rrethinat e Durrachium-it (Durrësi i sotëm) u formua nyja e Shtetit të parë Ilir. Gjuha e kësaj popullsie ishte ilirishtja. Shqiptarët janë pasardhës të ilirëve dhe gjuha shqipe pasardhëse e ilirishtes.

Nga kjo gjuhë nuk kanë mbetur veçse pak fjalë të cilat mund të shpjegohen me gjuhën shqipe dhe konkretisht sikathika, peli-pleq, aspetos-i shpejtë.

Edhe disa emra gjeografikë dhe emra personash ilirë mund të shpjegohen me fjalë të shqipes. Kështu p.sh. Dardania është shpjeguar me shqipen, dardhë, Dalmatia me shqipen del me, dele, Ulkin me shqipen ulk, ujk, Dimalum me shqipen del, mal dy male, Bardhul me shqipen del, i bardhë, Daz me shqipen dash.

Në vitin 168 p.e.s, Iliria u pushtua nga romakët. Filloi kështu një periudhë pushtimi që zgjati për më shumë se pesë shekuj.

Në shekullin e VII Iliria u pushtua nga sllavët, më pas nga bizanti, bullgarët, e serbët, kurse në shekullin XV, këto territore u pushtuan nga turqit otomanë. Pushtimi otoman vazhdoi pesë shekuj deri më 28 nëntor 1912.

Në Mesjetë, popullsia e territoreve të populluara nga fiset ilire, quhej Albanoi dhe vendi Albanon, prej nga ka dalë forma popullore Arbënesh ose Arbëresh.

Emrat e sotëm Shqipëri, shqiptar, shqip, janë përmendur që në shekullin XII, nga Anna Komnena,

1083-1153, vajza e Imperatorit të Bizantit Alexios I Komneni dhe Irenë Doukakis, e para historiane femër, në librin e saj “Alexiad”.

Gjatë periudhës së gjatë të pushtimeve, gjuha dhe kultura shqiptare kanë qenë nën ndikimin e gjuhës e të kulturës latine, greko-

toriani suedez Hans Erich Thunmann në veprën e tij “Undersuchunger liber di Geschichte der Östlichen europäischen Völker” Leipzig 1774. Ai, duke u mbështetur në burime historike latine e bizantine dhe në të dhëna gjuhësore e onomastike, arriti në përfundimin se shqiptarët janë vazhduesit autoktonë të

3. Format e toponimeve të lashta të trojeve iliro-shqiptare, të krahasuara me format përgjegjëse të sotme, provojnë se ato janë zhvilluar sipas rregullave të fonetikës historike të shqipes, d.m.th kanë kaluar pa ndërprerje nëpër gojën e një popullsie shqipfolëse.

bizantine, sllave e turke. Gjenden në shqipe fjalë me origjinë nga greqishtja e vjetër, latinishtja, greqishtja bizantine, sllavishtja, turqishtja etj. Është e vërtetë që shqipja ka pësuar ndikime nga gjuhët e huaja, sidomos në leksik, po është po kaq e vërtetë që ajo ka shfaqur aftësi për t'i asimiluar dhe ndryshuar sipas modelit të vet huazimet, duke treguar forcën dhe gjallërinë e saj. Kështu fjalët e greqishtes së vjetër drapanon, kerasia, spileon në shqip dalin drapër, qershi, shpellë,- në latinisht arvum, vicinium, impertorem në shqip dalin arë, fqinj, mbret,- në sllavisht glob, opanak, ravnica në shqip dalin gjobë, opingë, rrafshë.

Gjithsesi gjatë periudhës që vendi, kultura dhe gjuha shqipe ishin nën influencën e kulturës e të gjuhës latine, greko-bizantine, sllave e turke, gjuha shqipe ka ruajtur origjinalitetin e saj si gjuhë indoevropiane me strukturë fonetike, gramatikore e leksikore të veçantë.

Përpjekjen e parë shkencore për të shpjeguar origjinën e shqiptarëve dhe të gjuhës së tyre, e bëri his-

popullsisë së lashtë ilire, e cila nuk u romanizua siç ndodhi me popullsinë trako-dake, paraardhëse të rumunëve.

Teze e origjinës ilire të shqiptarëve është mbështetur edhe nga albanolugu i mirënjohur austriak Johannas Georges von Hahn në veprën e tij “Albanesische Stidien”, publikuar më 1854. Që nga ajo kohë deri në ditët tona, një varg dijetarësh të shquar historianë, arkeologë e gjuhëtarë, kanë sjellë duke plotësuar njeri tjetrin, një sërë argumentesh historike dhe gjuhësore, që mbështesin tezën e origjinës dhe të shqiptarëve dhe të gjuhës së tyre. Disa nga këto argumente themelore, janë: 1. Shqiptarët banojnë sot në një pjesë të trojeve, ku në periudhën antike kanë banuar fise ilire; nga ana tjetër në burimet historike nuk njihet ndonjë emigrim i shqiptarëve nga vise të tjera për t’u vendosur në trojet e sotme.

2. Një pjesë e elementeve gjuhësore: emra sendesh, fisesh, emra njerëzish, glosa, etj., që janë njohur si ilire, gjejnë shpjegim me anë të gjuhës shqipe.

4. Marrëdhëniet e shqipes me greqishten e vjetër dhe me latinishten, tregojnë se shqipja është formuar dhe është zhvilluar në fqinjësi me këto dy gjuhë, në brigjet e Adriatikut dhe të Jonit.

5. Të dhënat arkeologjike dhe ato të kulturës materiale e shpirtërore, dëshmojnë se ka vijimësi kulturore nga ilirët antikë te shqiptarët e sotëm.

Nga të gjithë këto argumente, rezulton se teza e origjinës ilire e gjuhës shqipe, është teza më e mbështetur nga ana historike dhe gjuhësore.

DOKUMENTET E PARË TË SHQIPES SË SHKRUAR Edhe pse është një nga gjuhët e lashta të Evropës, shqipja, ashtu si rumanishtja, është një gjuhë e dokumentuar vonë në shkrim. Shkrimet e para të shqipes, të gjetura deri tani, datojnë në shekullin e 14-të-15-të.

Argumente të shumtë shkencorë dhe logjikë, të çojnë në përfundimin se shqipja ka qenë e shkruar edhe para këtyre dokumenteve, të gjetur tepër vonë.

16

Të gjithë dokumentet e hershme të gjetura deri tani, sjellin para nesh një shqipe të shkruar me alfabet latin apo grek, ku janë përdorur dhe shkronja të veçanta për t’i përshtatur me tingujt e shqipes. Këtu shtrohet pyetja: A ka patur shqipja një alfabet të sajin? Nëse po, cili ka qenë alfabeti i saj? A është e mundur që të mos asimilohet e të ruhet aq mirë gramatikisht dhe fonetikisht një gjuhë për shekuj e shekuj me radhë, pa qenë e shkruar? Alfabetet latin, grek e më vonë arab, janë alfabete të përdorura për t’ia përshtatur gjuhën kulturës së sunduesit aktual në vend, apo janë përdorur si nevojë e domosdoshme, në mungesë të një alfabeti të mirëfilltë shqip?? Të gjitha këto pyetje janë akoma pa një përgjigje të argumentuar shkencore dhe janë një sfidë e hapur për studiuesit dhe albanologët shqiptarë dhe të huaj.

Dokumenti i parë i gjetur në shqipen e shkruar është “Formula e pagëzimit”, që gjendet në një qarkore të shkruar në latinisht nga Kryepeshkop i Durrësit, Pal Engjëlli, më 1462. Në të gjendet një frazë e shkruar shqip “Unte paghesont premenit Atit et birit et spertit senit”. .

Formula është shkruar në dialektin e veriut (gegërisht). “Formula e pagëzimit” është gjetur në Bibliotekën Laurentiana të Milanos nga historiani i njohur rumun Nikolla Jorgo dhe është botuar prej tij në vitin 1915 në “Notes et extraits pour servir l’histoire des croisades au XV siecle IV, 1915”. Më pas, një botim filologjik të këtij dokumenti, bashkë me riprodhimin fotografik të tij, e bëri filologu francez Mario Roques në “Recherches sur les anciens textes albanais”, Paris 1932.

Dokumenti i dytë, i shkruar në gjuhën shqipe është “Fjalorthi i Arnold von Harfit”, i vitit 1496. Udhëtari gjerman Arnold von Harf, nga fshati i Këlnit, në vjeshtë të vitit 1496, ndërmori një udhëtim pelegrinazhi për në “Vendet e Shenjta”. Gjatë udhëtimit kaloi edhe nëpër Shqipëri, gjatë bregdetit, duke u ndalur në Ulqin, Durrës e Sazan dhe për nevoja praktike të rrugës shënoi 26 fjalë, 8 shprehje dhe numërorët 1 deri më 10 dhe 100 e 1000, duke i shoqëruar me përkthimin gjermanisht. Ky Fjalorth u botua për herë të parë më 1860 në Këln, nga E.von Grote. Edhe pse të rregjistruara nga një i huaj që nuk e njihte shqipen, fjalorthi ka vlera gjuhësore sepse zbulon disa forma gramatikore, që ishin në përdorimin e shqipes.

Në fund të shekullit XV ose fillim të shekullit XVI është edhe një tekst tjetër i shkruar në gjuhën shqipe dhe i gjendur brenda një dorëshkrimi grek të shekullit XIV në Bibliotekën Ambrosiana të Milanos. Teksti përmban pjesë të përkthyera nga Ungjilli i Shën Mateut, etj. Ai është shkruar në dialektin e jugut dhe me alfabet grek, gjë që tregon se gjuha shqipe duhet të jetë shkruar në Shqipërinë Veriore dhe atë Jugore. Ky tekst i shqipes së shkruar, njihet në literaturën shqiptare

LONDON MARCH 2009

17

I GJUHËS SHQIPE me emrin “Ungjilli i Pashkëve”.

Këto dokumente nuk kanë ndonjë vlerë letrare, por paraqesin interes për historinë e gjuhës së shkruar shqipe. Shqipja, që në fillimet e shkrimit të saj, dëshmohet e shkruar në të dy dialektet, në dialektin e veriut (gegërisht) dhe në dialektin e jugut (toskërisht), si dhe me dy alfabete, me alfabetin latin dhe me alfabetin grek, gjë që tregon se kultura shqiptare ishte njëkohësisht nën ndikimin e kulturës latine dhe të kulturës greko-bizantine. Në shek.

XVIII- XIX shqipen e gjejmë të shkruar edhe me alfabet arab.

Libri i parë i shkruar në gjuhën shqipe, që njohim deri më sot, është “Meshari” i Gjon Buzukut dhe daton më 1555. Ky libër kishte 220 faqe të shkruara në dy shtylla.

Disa prej këtyre fletëve janë dëmtuar, me kalimin e kohës dhe sot ai ka 196 faqe. Libri është shkruar në dialektin geg, me një gegërishte perëndimore e me disa elemente të gegërishtes lindore, me alfabet latin, të plotësuar me disa shkronja të veçanta. “Meshari” i Gjon Buzukut është përkthimi në shqip i pjesëve kryesore të liturgjisë katolike, ai përmban meshat e të kremteve kryesore të vitit, komente të librit të lutjeve, copa nga Ungjilli dhe pjesë të ritualit dhe të katekizmit. Pra, ai përmban pjesët që i duheshin meshtarit në praktikën e përditshme të shërbimeve fetare.

Duket se kemi të bëjmë me një nismë të autorit, me një përpjekje të tij, për të futur gjuhën shqipe në shërbimet fetare katolike.

Libri u zbulua për herë të parë nga Gjon Nikollë Kazazi, nga Gjakova, në vitin 1740, në Romë. Për një periudhë kohe ra në harresë dhe u rizbulua më 1909 nga studiuesi Pal Skiroi. Libri ndodhet në bibliotekën e VatikanitRomë. Më 1930, Justin Rrota bëri tre kopje të librit dhe i solli në Shqipëri.

Teksti i Buzukut u transkriptua nga Namik Resuli në librin me titull “Il messale di Giovanni Buzuku, riproduzione e transkrizione” dhe u botua në Studi e Testi 199. Cita di Vatikano, më 1958. Në vitin 1968 libri u botua i transliteruar dhe i transkriptuar, i pajisur me shënime kritike dhe me një studim të gjerë hyrës edhe nga Prof.

Eqerem Çabej.

Libri, përveç se tërhoqi vëmendjen e studiuesve, hapi një epokë të re, epokën e fillimit të letërsisë së vjetër shqipe. Libri ka një fjalor relativisht të pasur dhe ortografi e forma gramatikore përgjithësisht të stabilizuara, çka dëshmon për ekzistencën e një tradite të mëparshme të të shkruarit të shqipes.

Për një traditë të shkrimit të shqipes para shekullit XV, flasin edhe disa dëshmi të tjera të tërthorta.

Kleriku francez Gurllaume Adae (1270-1341), i cili shërbeu për shumë kohë (1324-1341), si Kryepeshkop i Tivarit dhe pati mundësi t’i njihte mirë shqiptarët, në

një relacion me titull “Directorium ad passagium faciendum ad terrom sanctam”, dërguar mbretit të Francës Filipit VI, Valua, shkruan ndër të tjera: “Sado që shqiptarët kanë një gjuhë të ndryshme nga latinishtja, prapëseprapë, ata kanë në përdorim dhe në të gjithë librat e tyre shkronjat latine”. Pra, ky autor flet për libra në gjuhën e shqiptarëve, duke dhënë kështu një dëshmi se shqipja ka qenë shkruar para shekullit XV. Edhe humanisti i shquar Marin Barleti, në veprën e tij “De obsi dione scodrensi” (Mbi rrethimin shkodran), botuar në Venedik, më 1504, duke folur për qytetin e Shkodrës, bën fjalë për fragmente të shkruara in vernacula lingua, d.m.th në gjuhën e vendit, të cilat flasin për rindërtimin e qytetit të Shkodrës.

Këto dëshmi të G.Adae dhe të M.Barletit, dy njohës të mirë të shqiptarëve dhe të vendit të tyre, janë në pajtim edhe me të dhënat historike për këtë periudhë, të cilat flasin për një nivel ekonomik e kulturor të zhvilluar të viseve shqiptare në shekullin XIV dhe në fillim të shekullit XV. Në atë periudhë, në veri dhe në jug të Shqipërisë, lulëzuan ekonomikisht Durrësi, Kruja, Berati, Vlora, të cilat u bënë qendra të rëndësishme tregtare, zejtare dhe kulturore.

Këto janë dëshmi që e bëjnë të besueshme ekzistencën e një tradite më të hershme shkrimi të shqipes, megjithatë, deri sa kërkimet të mos kenë nxjerrë në dritë ndonjë libër tjetër,

“Meshari” i Gjon Buzukut do të vijojë të mbetet libri i parë i shkruar në gjuhën shqipe dhe vepra e parë e letërsisë shqiptare.

Në shekullin XVI i ka fillimet edhe letërsia në gjuhën shqipe te arbëreshët e Italisë. Vepra e parë e letërsisë arbëreshe në gjuhën shqipe dhe vepra e dytë për nga vjetërsia, pas asaj të Buzukut, është ajo e priftit arbëresh Lekë Matrenga “E mbesuame e krishterë….”, e botuar në vitin 1592. Është një libër i vogël me 28 faqe, përkthim i një katekizmi. Libri është shkruar në dialektin e jugut, me alfabet latin, plotësuar me disa shkronja të veçanta për të paraqitur ato tinguj të shqipes, që nuk i ka latinishtja.

Një zhvillim më të madh njohu lëvrimi i gjuhës shqipe në shekullin XVII, nën penën e një vargu autorësh, si Pjetër Budi, Frang Bardhi dhe Pjetër Bogdani, të cilët nuk bënë vetëm përkthime, por shkruan edhe vepra origjinale. Frang Bardhi, në vitin 1635, hartoi të parin fjalor, “Fjalorin latinisht-shqip”, me të cilin mund të thuhet, se zë fill shkenca gjuhësore shqiptare.

Gjatë Rilindjes Kombëtare, në shekullin XIX, në kushte të reja historike, lëvrimi dhe përparimi i gjuhës shqipe hyri në një etapë të re. Në këtë periudhë u bënë përpjekje të vetëdijshme për të ndërtuar një gjuhë letrare kombëtare, standartizimi i së cilës u arrit në shekullin XX. DIALEKTET

Gjuha shqipe ka dy dialekte kryesore, dialektin e veriut ose gegërishten dhe dialektin e jugut ose toskërishten. Kufiri natyror që i ndan në vija të përgjithshme këto dialekte, është lumi i Shkumbinit, që kalon nëpër Elbasan, në Shqipërinë e mesme. Në anën e djathtë të Shkumbinit shtrihet dialekti verior (gegërishtja), në anën e majtë të tij, dialekti jugor (toskërishtja).

Dallimet midis dialekteve të shqipes nuk janë të mëdha, folësit e tyre kuptohen pa vështirësi njëri me tjetrin.

Megjithatë, ekzistojnë disa dallime në sistemin fonetik dhe në strukturën gramatikore e në leksik, nga të cilët më kryesorët janë: dialekti i veriut ka zanore gojore dhe hundore, kurse dialekti i i jugut, vetëm zanore gojore; togut ua të toskërishtes, gegërishtja i përgjigjet me togun ue (grua-grue); togut nistor va të toskërishtes, gegërishtja i përgjigjet me vo (vatër-votër); â-së hundore të theksuar të gegërishtes, toskërishtja i përgjigjet me ë të theksuar (nânë-nënë).

Dialekti i jugut ka dukurinë e rotacizmit-kthimin e n-së ndërzanore në r (ranë-rërë), që në gegërisht mungon; në toskërisht, grupet e bashkëtingëlloreve mb, nd, etj. ruhen të plota, kurse në gegërisht, janë asimiluar në m, n, (mbush-mush, vend-ven). Në sistemin morfologjik, dialekti i veriut ka formën e paskajores së tipit me punue, kurse toskërishtja në vend të saj, përdor lidhoren të punoj. Forma e pjesores në toskërisht, del me mbaresë, kurse në gegërisht, pa mbaresë (kapur-kapë),

etj. Dialekti i jugut ka format e së ardhmes: do të punoj dhe kam për të punuar, ndërsa dialekti i veriut përveç formave të mësipërme ka formën kam me punue.

Shqipja ka vazhduar të shkruhet në dy dialekte deri më 1972, kur toskërishtja letrare u shpall gjuhë letrare kombëtare ose gjuhë letrare e njësuar.

PËRHAPJA E GJUHËS SHQIPE Gjuha shqipe sot flitet në Shqipëri, Kosovë, në viset shqiptare të Maqedonisë, të Malit të Zi, të Serbisë jugore; në Preshevë, Bujanovc dhe në Medvegjë, si dhe në viset e Çamërisë në Greqi. Shqipja, pra, flitet në viset perëndimore të Ballkanit, aty ku kryqëzohen rrugët që lidhin lindjen me perëndimin, pikërisht në atë rajon që ka qenë djepi i qytetërimit antik evropian.

Gjithashtu, shqipja flitet edhe në diasporë në Itali, Greqi, Bullgari, në Ukrainë dhe në shumë vende të tjera të kontinentit Evropian dhe më gjerë, në Amerikë, Azi dhe në Australi nga shqiptarë të vendosur atje në kohë më të hershme ose tani sw fundi.

Gjuha shqipe mësohet dhe studiohet në disa universitete dhe qendra albanologjike në botë, si në Paris, Romë, Napoli, Kozencë, Palermo, Leningrad, Pekin, München, Bukuresht, Selanik, Sofie, Beograd, etj.

Përgatiti: Jeni MYFTARI

LONDON MARCH 2009

NGA SAMI ISLAMI juha si një organizëm i gjallë duhet të ecën bashkë me zhvillimin shoqëror, ekonomik e kulturor të një vendi, të një kombi. Po nuk eci me të njëjtin ritëm ajo do të mbetet shumë e mangët, prandaj nuk do të mund t’i përcjellë të arriturat shkencore , kulturore etj. Në këto ndryshimet e mëdha, si në Kosovë, po ashtu edhe në Shqipëri nevoja për të punuar në këtë fushë, siç dihet, është tepër e madhe.

Po sa është bërë dhe sa po bëhet në fushën e leksikografisë sot?

Fatkeqësisht, duhet ta pranojmë se, duke e pasur parasysh këtë dinamikë të zhvillimeve që po ndodhin tek ne dhe rreth nesh, kemi bërë pak, thuaja aspak në fushën e grumbullimit të thesarit të gjuhës sonë shumë të pasur, sidomos në këto dy-tri dekadat e fundit Në këtë kontekst barra kryesore duhet të bie mbi Institutet e Gjuhësisë dhe të Letërsisë të Tiranës dhe të Prishtinës, të cilat prej botimit të fjalorit të gjuhës shqipe të vitit 1980 e deri me botimin e fundit më 2002, kanë futur aq pak fjalë të reja , sa po të kihen parasysh zhvillimet shoqërore që janë bërë brenda kësaj kohe, është diçka që nuk mund të krahasohet. Dhe nëse bëhet pyetja: pse ndodhi kështu?

Nuk di se dikush mund të na japë një përgjigje që do të na mbushte mendjen, ose që do të “justifikonte” këtë gjendje. Çështja pse jemi në këtë situatë mund të shpjegohet më së miri me papunësinë tonë, e në rend të parë me papunësinë e instituteve tona të gjuhësisë, si atij të Tiranës, po ashtu edhe atij të Prishtinës. Shtëpitë botuese “Toena”, “Rilindja” , “Gjergj Fishta “etj. botojnë here pas here, edhe fjalorë, por ato më tepër “kujdesen” se si do të duket fjalori ( kështu nga pamja e jashtme), se sa çfarë ka brenda. Preokupimet e tyre janë më shumë se si të bëjnë para, prandaj më shumë kujdes i kushtojnë, siç thamë, pamjes së jashtme! Duke u nisur nga ky “parim” botohen fjalorë, ribotohen ata, por pak ose aspak të pasurohen me fjalë të reja. Fjalori i vitit 1981 që u botua në Prishtinë (prej dy vëllimesh), ishte ai që u botua në Tiranë më 1980. Më 1984 u ribotua por prapë me ose pak ndryshime. Shtëpia botuese “Toena” e riboton prapë më 2002, prapë i njëjti fjalor pa fjalë të reja në të. Mjafton që fjalori po shitej!

Mund të bëhet pyetja: ku janë institucionet tona që duhet të merren me këtë punë? A mos po mendojnë ato se, përsa i takon çështjes së thesarit të gjuhës shqipe (leksikografisë), është punë e kryer? Çfarë është bërë në sferën e mbledhjes së thesarit të gjuhës sonë?

A duhet të rrimë e të vëzhgojmë se si fjalët e ndryshme ( sidomos ato më të vjetra) një ditë të humbasin fare, ose këto të rejat ( të huajat) të nguliten në gjuhë e të mos kemi ç’të bëjmë? Në këtë kontekst mund të bëjmë një varg pyetjesh, por a na ndihmojnë këto për të dalë nga gjendja ku jemi? S’do koment se jo. Atëherë çfarë të bëhet në mënyrë që të dilet nga kjo situatë?

Mendoj se dy janë rrugët që duhet ndjekur për të ecur përpara: a) e para, të organizohen njerëz, (studentë, punëtorë shkencorë etj.), nën udhëheqjen e Institutit të Gjuhësisë (por edhe në baza vullnetare, pse jo?) për mbledhjen sa më të shpejtë të thesarit

G

18

DISA FJALË PËR FJALORËT E GJUHËS SË SOTME SHQIPE (2002) DHE FJALORIN E GJUHËS SHQIPE TË M. ELEZIT (2006)

ekzistues të gjuhës shqipe (sepse po nuk u ndërmor diçka e tillë shumë shpejt një pjesë e madhe e fjalëve do të zhduken), dhe b)e dyta, të mblidhen me kujdes fjalët e reja që tashmë janë futur në gjuhën shqipe, natyrisht duke u bërë një seleksionim (zgjedhje) e duhur.

Po t’i referohemi p.sh. fjalorit më të ri të vitit 2002 (ribotim i plotësuar me fjalë të reja!?) del se gjuha jonë paska diku rreth 41000 fjalë! Kaq. Përafërsisht të njëjtat fjalë kishte edhe fjalori i 1980-ës, po të njëjtat i kishte edhe ai i 1981-ës (ribotim në Prishtinë), pastaj ai i1984-ës etj.

Në parathënien e botimit të dytë (2002) gjejmë këtë fjali: “Korpusi i fjalorit është pasuruar me fjalë dhe kuptime të reja…sidomos ato që pasqyrojnë zhvillimet e ndryshimet e shoqërisë shqiptare pas vitit 1990”.

Mirë fort. Ashtu do të duhej të ishte që fjalori të ecte me kohën dhe të “pasqyronte zhvillimet e shoqërisë shqiptare”, po atëherë një varg fjalësh të reja që u futen në gjuhë, bile edhe para vitit 1990, dhe që nuk u mblodhën kurrë, a hyjnë edhe këto në “zhvillimet” apo janë fjalë që nuk duhet t’i pranojmë dhe duhet t’i nxjerrim nga gjuha?

Fjalë të tilla sot kemi plot, por sa për ilustrim po i përmend disa, si: implemetim , menaxhim, hezitim, interference etj. etj., që prej ’90-ës e disa edhe më herët, janë përdorur , po në fjalor nuk janë. Përdoruesi më kot

do të hap fjalorin për t’i kërkuar këto e shume fjalë të tilla. Gjë tepër interesante është fakti se botimi i fjalorit të fundit (2002) sigurisht se është bërë me kompjuter, po as fjala kompjuter nuk është në fjalor!. “O tempora o mores”,do të thotë një fjalë latine (O kohëra të çuditshme, o njerëz të çuditshëm!). Po ashtu mungojnë pothuaj të gjitha fjalët e reja që lidhen me kompjuterin, i cili sot është bërë pjesë e pandashme e jetës dhe e punës sonë.

Të tilla fjalë janë: internet, chat. (për “bisedë” por te ne ka marrë kuptimin kryesisht për bisedë në internet) CD (nga ang. Compact Disc), DVD, klikoj (fjalë onomatopeike) etj.

Janë bërë disa përpjekje që të përkthehen disa fjalë të sferës kompjuterike, si dritare (për angl. window), disketë (për floppy disc), fjalëkalim ose parullë (për password) , lajmëtar (për messenger), etj. , por versioni anglisht ka mbetur më dominues, kështu që edhe në këtë formë kanë hyrë në gjuhën e shkruar dhe të folur.

Këto fjalë edhe para botimit të fjalorit të 2002-ës kanë qenë në përdorim por, deri sot as nuk është bërë përpjekje në mënyrë institucionale për të gjetur korrespondenten e tyre në shqip( të përkthehen), as nuk janë përfshirë ashtu siç janë në ribotim.

Shtrohet pyetja: çfarë të bëhet me këto fjalë që e kanë vërshuar gjuhën e sotme shqipe? T’i hedhim jashtë përdorimit nuk mundemi se janë

futur thellë në përdorimin e përditshëm. Çfarë të bëjmë atëherë? T’i fusim brenda në fjalorë?

E mira do të ishte, mendoj unë, sikur të kishim pasur mundësi të ndjekim një rrugë siç e pat ndjekur gjuha kroate disa dekada më pare, e cila pothuaj për çdo term të huaj krijoi një fjalë të veten, madje atje gjuha letrare u pat sanksionuar me ligj. Pra kush nuk do ta zbatonte gjuhën letrare në shkolla, në media etj. do të gjobitej. Bile më kujtohet se një gazetë shumë prestigjioze kroate (“Vjesnik”) pat shpallur një shpërblim për atë lexues, i cili do të gjente ndonjë fjalë të huaj apo ndonjë gabim gjuhësor a drejtshkrimor. Të potencojmë, kjo ishte se kush gjen gabime në gazetë, se përsa i takon teksteve shkollore ose librave të tjerë të mos flasim. Atje kriteri i përdorimit të gjuhës duhet të ketë qenë edhe shumë më i ashpër.

Por situata tek ne është ndryshe. Fjalët e huaja (por jo vetëm fjalët) tashmë e kanë vërshuar gjuhën shqipe, pothuaj në tërë shtrirjen territoriale. Dhe pyetja tjetër që mund të shtrohet është kjo: a është më lehtë t’i fusim fjalët në fjalor (sepse njerëzit, shumicën e këtyre fjalëve, siç thamë tashmë i kanë në përdorim të përditshëm), apo gjuhëtarët të marrin tani rolin e arbitrit duke dalë me shkrime a me emisione të ndryshme në mjetet e informimit për t’i ndaluar njerëzit të mos e përdorin këtë apo atë fjalë?

Mendoj se edhe ky problem ka zgjidhje. Nuk është në asnjë mënyrë dobiprurëse, as gjë e mençur, nëse përpiqemi sot t’i heqim këto fjalë nga përdorimi. Sepse edhe në të kaluarën, fjalët kanë qarkulluar kështu gjatë gjithë historisë. Kanë hyrë fjalët prej një gjuhe në një gjuhë tjetër, varësisht se cila ka qenë më dominante për kohën dhe kanë mbetur. Shembuj të tillë ka shumë si në gjuhë të tjera, pra edhe në gjuhën shqipe. Një herë u quajtën fjalë të huaja, por kur dikush ngriti zërin për t’i larguar dhe u pa se nuk mund të largoheshin u quajtën huazime!Gjuha shqipe (por edhe gjuhët e tjera) p.sh. gjatë zhvillimit të saj historik kishte “huazuar” fjalë nga latinishtja, greqishtja, turqishtja etj.

Huazime që nuk ua kthyem kurrë gjuhëve prej nga i kishim marrë! Ashtu sikundër që gjuhët fqinje p.sh. edhe pse jo në numër aq të madh fjalët shqipe i përvetësuan dhe i bënë si të vetat.

Dua të jap vetëm një shembull : Nëse një fjalë e huaj përdoret në gjuhën angleze për një vit, anglezët vitin tjetër e futin në fjalor. Kjo për arsye se tendenca për t’i larguar fjalët e huaja në të kaluarën kishte dalë pa dobi, siç ishte rasti i një gjuhëtari anglez i shekullit të kaluar. Ai kishte dashur që t’i “përjashtonte” të gjitha fjalët e huaja, kur e kishte parë që gjuha angleze kishte mbetur gati e pa fjalë për komunikim, i kthen të gjitha ato fjalë që më parë i kishte hequr! Pse

të mos zbatohet kjo praktikë edhe në gjuhën tonë?

Disa fjalë edhe nuk ka mundësi “të përkthehen” si p.sh “kompjuter” , “internet” etj. Unë jam për atë që, fjalët e reja të trajtohen me kujdes. Të përpiqemi t’ua gjejmë korrespondenten në gjuhën tonë dhe t’i lëmë të qëndrojnë bashkë, e njerëzit le ta përdorin cilën të duan. Dhe me kohë do të shihet se cila do të jetë më e suksesshme, fjala jonë apo ajo e huaja?

Sepse nganjëherë, siç e dimë nga historia, fjala e huaj ngulitet dhe e “përjashton” fjalën autoktone.

Le të përmendim, me këtë rast vetëm fjalën “jo” qe vjen nga turqishtja “jok”, por që sot është fjalë shqipe, bile disa njerëz që nuk merren me probleme gjuhësore do të çuditeshin kur të kuptonin se kjo është fjalë e huaj. Fjala shqipe e vërtetë për “jo” është “nuk”, e cila thuaja se u zhduk fare nga përdorimi (përdoret vetëm në disa të folme). Pra kjo punë është dashur të bëhet nga Instituti i Gjuhësisë që “korpusi i fjalorit të pasurohej me fjalë të reja”, siç edhe konstatohej në parathënien e botimit të dytë të 2002-ës. *** Në vitin 2007, më njoftojnë disa miq të mi se ka dalë në shitje një fjalor tjetër i gjuhës shqipe edhe ky me rreth 41000 fjalë, por që nuk janë në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, botuar nga Enti botues “Gjergj Fishta”, Tiranë 2006. U gëzova që më në fund, deri diku, atë boshllëk të fjalëve që nuk i kishte FGJSSH t’i gjeja në këtë të riun. E gjeta dhe e bleva. Autori: Mehmet Elezi. Titulli: Fjalor i Gjuhës Shqipe. I bukur. Mjaft voluminoz. E shfletova. Dukej se autori ka shpenzuar shumë kohë për ta bërë një fjalor të tillë. Dhe vërtetë ishte një punë e madhe të mblidheshin dhe të sistemoheshin aq fjalë, me të gjitha shprehjet frazeologjike, idiomat, fjalët e urta që e shoqëronin fjalorin. Por, posa ta hapësh fjalorin, ajo që të bie në sy është fakti se fjalori i kapërcen kriteret për të qenë fjalor si duhet të jetë. Nuk di, po kam përshtypjen se autori, pa hyrë në analizën e fjalëve, ka bërë një përzierje të atillë të materialeve të tjera të botuara në fjalor, sa nuk dihet a është fjalor apo përmbledhje poezish, tregimesh, studimesh a çka jo, që vërtetë ia zbehin vlerën e fjalorit!

E para, në vend se t’i kushtohet vetëm problemeve për hartimin e fjalorit, natyrisht me një parathënie ose pasthënie, ku do të theksoheshin burimet (të cilat edhe i përmend dhe të cilat vërtetë janë të shumta), bashkëpunëtorët, vështirësitë etj.etj., autori e hap fjalorin me një shkrim të titulluar “ç’është KY FJALOR? në vend të ç’përmban KY FJALOR? Unë nuk e kuptoj se çfarë ka dashur të thotë autori me atë titull, kur edhe teksti fillon me:”Ky fjalor përmban rreth 41000

LONDON MARCH 2009

19

A Class Motors Me eksperiencë 11 vjeçare në Angli Bëjmë Servisimin, riparimin e të gjitha llojeve dhe modeleve të automjeteve si sherbime tjera -Skanimin e problemeve elekronike si dhe rregullimin e tyre, -Goma -Regjistrimin e gomave -Saldime, -Modifikime, -e shumë shërbime tjera

AUTO LARJE PROFESIONALE SEKIRAQA -BEJMË LARJEN E AUTOMJETEVE -LARJE DHE THARJEN E SENDILEVE -BEJMË POLISH TE MAKINAVE NE MENYRË PROFESIONALE -LARJE TE MOTORIT EDHE SHUMË SHËRBIME TJERA. NESE JU BENI MOT TEK NE NE JU OFROJM LARJEN FALAS TEK NE GJENI EDHE GAZETEN FALAS “THE ALBANIAN”

NA KONTAKTONI Mus Sekiraqa Tel:07946863310

Mos harroni!

Ju Mirpresim 34c Park Royal Road Park Royal London, NW107LN JU MIRËPRESIM fjalë…” etj.. Pse kjo lojë fjalësh? Në këtë parahyrje më tutje autori thotë: “Përkrah numrit të fjalëve – tituj, bashkë me Fjalorin e Gjuhës së Sotme shqipe (FGJSSH, 1980), i cili edhe ai përmban rreth 41000 fjalë, ky është fjalori shqip-shqip (jo zotëri shqipshqip, por fjalor i gjuhës shqipe!) më i madhi i hartuar deri më sot?! Ec e merre vesh tash se cili është më i madh, Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe i botuar nga Akademia e Shkencave të Republikës së Shqipërisë me 41000 fjalë, apo Fjalori i z. Elezi me poashtu 41000 fjalë? Këtë mund të na e shpjegojë vetë autori. Z. Elezi pastaj vazhdon me konstatimin: “Është poashtu i vetmi fjalor shqipshqip (!?) që ilustrohet me mijëra vargje e shprehje të marruna (!) drejtpërdrejt: nga…(Sipas këtij pohimi del se fjalorët e tjerë këto vargje e shprehje që Z Elezi i paska marrë dretpërdrejtë, ata i paskan marrë tërthorazi, prandaj ndoshta edhe nuk vlejnë!

Pas kësaj hyrjeje shumë interesante kemi : “Në vend të parathënies 1”, një poezi të tij me titull: NATEN E MBEMSHME ESHTE KRYER KRIMI , pastaj një poezi tjetër të shoqëruar me një foto bashkë e zonjën e tij (një panoramë e bukur, ndoshta nga Zvicëra , ku autori është ambassador i Shqipërisë atje!), pastaj shtojca tjetër “Në vend të parathënies 2” (tregim nga romani i tij), pastaj një studim tjetër prej 106 faqesh: “Gjuha shqipe në bunker”! etj. Mirëpo autori nuk e përfundon me kaq. Ai do t’i botojë edhe disa poezi e proza të tjera, po tash në PASTHËNIE (se në parathënie u bënë vërtetë shumë!)! .Në

pasthënien 1, është një poezi “Sonte do të shkoj në takim me erën”, pastaj në pasthënien 2, tregimin “Dëshmia e Priftit”, kurse në pasthënien 3 autori e përfundon me një poezi “Van Gogu”!

Dhe gjithnjë duhet të kemi parasysh se këto u botuan në fjalor!

E dyta.

Duket qartë se autori është ngutur, duke mos “pasur kohe” t’i analizojë disa çështje që janë shumë të ndijshme për fjalorin. Sado që prurje ka mjaft, siç thamë edhe më lart, fjalori nuk është funksional, për arsye se në shumicën e rasteve Z. Elezi fjalët i lë pa shpjeguar deri në fund. Raste të tilla ka tepër shumë, por sa për ilustrim po i përmendi vetëm disa: p.sh. për fjalën PULË ( që rastësisht e hapa fjalorin tek kjo faqe) autori jep shpjegimin kështu: përveç FGJSSH “gjysma e plotë e thelbit të arrës” Kaq . Pra kuptimin tjetër shko e gjeje tek FGJSSH nëse e ke, nëse nuk e ke shko e bleje! Ose foljen FLLADIT kal. – a me flladitë (prej fllad) përveç FGJSSH euf. Shkoj me një femër për seks; shih edhe kalaroj. E ka

flladit shefi.(?!) Vërtëtë shpjegime shumë interesante! ose fjala FOLËRRA f. sh. –ra, -rat (khs. forbël FGJSSH) dromca gjalpi ….etj. etj. Me një fjalë fjalori nuk mund të përdoret më vete. Për ta përdorur fjalorin e Z. Elezi ti duhet ta kesh përpara Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, Fjalorin e Fjalëve dhe te Shprehjeve Popullore e ndonjë fjalor tjetër, përndryshe vetëm me fjalorin e tij kuptimi i tërësishëm i fjalës mbetet gjysmak!

E treta: Autori në hyrje thotë

BEJMË GJITHASHTU EDHE KONTROLLIN TEKNIK (MOT) Garazhi ynë është i liçensuar për lëshimin e çertifikatës së emotisë Nese thoni se keni shkuar nga Gazeta “The Albanian” përfitoni; *10% ZBRITJE

Na kontaktoni Agim Halili tel;02084530008 mob;07932024665 www.aclassmotors.co.uk info@aclassmotors.co.uk 34c Park Royal Road Park Royal London, NW107LN JU MIRËPRESIM

se në fjalor janë përfshi fjalë që nuk janë përdorë në FGJSSH, ose që janë me kuptime të ndryshme.

Po t’i shikosh këto fjalë mund të bindesh se edhe janë në FGJSSH edhe kanë po atë kupt i m , domethënë nga fjalori i z.

Elezi, vetëm për këto pak qaste, sa më ra në sy të shfletoj, vërejta se 3-4 fjalë që i ka pra edhe FGJSSH, prandaj duhet të llogariten se janë më pak se 41000 fjalë, që ai thotë se janë te reja vetëm në fjalorin e tij!. Fjalë të tilla janë si. p.sh. e folme, e folur, foltore, fort etj. ( Mehmet Elezi :Fjalor i gjuhës Shqipe , f. 445, 446) E katra: fjalët e reja, të cilat janë futur në përdorim të madh kudo ndër shqiptarë, ashtu sikur Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe, i cili nuk i kishte, nuk i ka as ky, fjalor që është

botuar 4 vjet më vonë (ky fjalor u botua më 2006). Pra s’i ka fjalët: implementim ,hezitim , interferencë, menaxhim etj. etj. Autori si duket është përqendruar në tekstet e vjetra dhe i ka lënë anash këto të rejat. Edhe z. Elezi krejt fjalorin e ka përgatitur me kompjuter , bile fjalën kompjuter e përmend dy herë diku në parathënie, por në fjalor nuk është. Unë s’kam koment!

Duke e përfunduar këtë artikull, dua të theksoj se çështja e leksikografisë, edhe pse fjalori i z. Elezi ka bërë një hap (përsa i takon nismës për një punë tejet të madhe në në këtë fushë) prapëseprapë, tek ne ka mbetur një problem që duhet zgjidhur shpejt dhe mirë. Nuk mund të themi se nuk kemi potencial për t’iu përveshur kësaj pune. Rast konkret kemi punën e z.

Elezi.

Megjithatë përpilimi i fjalorit nuk është punë që mund të bëhet dosido. Kjo është punë, krahas mbledhjes së materialit, që do një angazhim të madh, edhe sistemimi , përpunimi dhe përgatitja finale duhet të jetë poashtu punë shumë serioze.

Fjalori edhe mund të përgatitet vetëm prej një autori, por para se të botohet duhet të shikohet nga një apo disa recensentë (gjuhëtarë) që, përveç tjerash, kanë përvojë në hartimin e fjalorëve, dhe që duke i marrë vërejtjet dhe sugjerimet e tyre, nuk do të bëheshin gabime të tilla që më vonë do të ishte vështirë të evitoheshin, siç është rasti me fjalorët që i morëm në shqyrtim.

Skip hire All sizes Same day services Service delivery guarantied Grab hire All areas Same day services Best prices is given Materials supply, Crushed Concrete, Topsoil, Type one, Sharp sand, Ballast, Shingle, Supplied, at great prices

Mobil: 079 6636 9988

Zbukurojeni makinen tuaj Ne mund t’ua mundesojme qe te vendosni logon e kompanise suaj ne makinen tuaj, si dhe cdo lloj sherbimi tjeter

P B S Plumbing & Building Services Ltd 136 Falkland Road London N8 0NP Tel: 02088092092 & 02083476451 MOB: 07833991824 & 07949596854 E-mail: plumbing_building@hotmail.com All plumbing and central heating All domestic gas work All kind of servicing on gas plumbing All gas and plumbing appliances installations Bathroom installation and fitting Tiling Landlord safety check and certificates from ÂŁ75,00And interior work

www.albaniancontacts.com Tel/fax:02082169527

2009

LONDON MARCH 2009

By: Emanuel BAJRA

o të lexosh nga letërsia Angleze romane novela që kapin elemente të ndryshme të shoqërisë dhe jetës në përgjithësi dhe ta vesh këtë lexim me pak krahasim nga letërsia jonë kombëtare, do të vëresh se jo gjithçka shkon sikurse e do mendja dhe gjuha. Është më se normale nëse ballafaqohemi me të kuptuarit e kuptimit, pa marrë parasysh se sa e vështirë është të bësh krahasime , të dy letërsitë dallojnë për nga konteksti I kuptimësisë. Po mirë, shumë letrarë do të thonë, kjo është më se normale – sepse letërsi unike nuk mund të ketë e sidomos në aspektin e kuptimit , botës që e rrethon shkrimtarin si edhe rrethanave komplekse a jo komplekse që e rrethon atë shoqëri në veçanti.

Një gjë të lë përshtypje në këtë mes, e që është se kuptimësia nga të dy letërsitë ka strategji. Në romanin Shqip ka edhe qëllim, ose të ndotur artistikisht ose edhe romantik që është I pështjellur mirë në arkivën tonë kombëtare kulturore , ndërsa në aspektin e letërsisë Angleze më shumë ka kuptim si strategji për të manipuluar me fjalët çka që e bën temën më pak të përfolur dhe në shumë aspekte e rritë nivelin e lexueshmërisë jo pse tema është fantastike a tërheqëse , por sepse përdorimi I gjuhës ka domethënien më të madhe dhe eksesit të karaktereve si sinonim i një letërsie të mirëfilltë.

Një fakt i rëndësishëm që duhet të merret parasysh është edhe zhvillimi në ndërkohë i të dy letërsive që historikisht u përjetua ndryshe nga të dy popujt dhe krijuesit në veçanti.

Përderisa letërsia Angleze u formua në saje të zhvillimit të klasës borgjeze dhe aristokratike si dinasti e vazhdueshmërisë së Monarkisë , ajo Shqiptare u zhvillua si pasojë e të qenit të okupuar dhe nën thundrën e përbuzur të okupimeve të ndryshme, diktaturës e monizmit komunist në shekuj.

Këto dy karakteristika janë mëse të rëndësishme pasi që kanë ndikuar domosdoshmërisht në formësimin e karaktereve përkatëse letrare. Nëse në krijimtarinë e Bejtexhinjëve gjejmë fenë dhe progresin si dy rryma të njëpasnjëshme, në romantikën Viktoriane ne gjejmë evoluimin romantik si pjesë përbërëse e individualizmit shoqërorë. William Barnes , poet Anglez i shekullit XIX është një ndër përfaqësuesit më të spikatur të epokës së tillë ( Viktoriane ) pasi që arriti me anë të më shumë se tetëqind poemave të stilit Dorsetian Dialektik, të transformojë metodën e të interpretuarit poetik. Barnes ishte edhe krijues i mirëfilltë i dialektit të veçantë të Anglisë Perëndimore si edhe përpilues i gramatikës Angleze të periudhës Viktoriane. Por çka është intriguese për këtë autor është poliglotizmi i tij që kapte shumë sfera të jetës.

Ai interpretonte poetikën si stil artistik i mishëruar thellë në injorancën dhe ndodhitë shoqërore.

Poeti Barnes ishte mik i ngushtë i poetit më të madh të popujve Anglo-folës Thomas Hardy. Këta të dy ishin shumë të afërt me njëri tjetrin.

Ekziston një legjendë në popull ku thuhet se Barnes dhe Hardy ishin shumë frytdhënës kur nuk e shihnin njëri-tjetrin pasi që në takime nuk gjenin kohë dhe kurajo të qesin të gjitha idetë dhe mendimet në letër, dhe

P

22

“Përmbajtja” në letërsitë Shqiptare dhe Anglo-folëse kështu që ata vendosin që në kohën kur ta takojnë njëri-tjetrin ata të shmangen prej takimeve nëse ndjejnë se duhet medoemos të shkruajnë në ato momente.

Hardy ishte poet i kompletuar që i jepte shumë kuptimësi poezisë me anë të shprehjes së thjeshtë shumë-rrokëshe që shpeshherë poezia e tij binte të bëhej ose poem ose prozë. Ai ( Hardy ) shprehte në poezinë e tij frymëzimet që vinin nga Rrafshnaltat e Wessex, nga dështimet e grupit të njerëzve në shoqërinë Angleze për tu dashuruar ose rënë në dashni.

Në librin e tij “ Dy palë sy blu “ ai kishte vënë themelet e një gjenerate krejt tjetër për ti dhënë kuptim tjetër letërsisë Angleze dhe karakterin e spikatur të këtij romani i quajtur Knight ai e kishte konkluduar duke e lënë të varur në majën e një bjeshke gurërore, të vjerrur përpjetëz nga qafa me sy të ngulitur në një shkëmb ( fosil ) të një kafshe që kishte vdekur më shumë se tre milion vite – me këtë simbolikë të kuptimësisë ai frymëzojë një gjeneratë të madhe poetësh të cilët edhe kishin shpikur thënien “ I varuri i prozës Viktoriane “.

Hardy është një ndër përfaqësuesit më të mirë të periudhës post-rilindëse të letërsisë Angleze pasi që konteksti i krijimtarisë së tij ishte i përqendruar në ruralitetin Anglez por pa anashkaluar edhe transformimet Viktoriane të kohës siç ishin zhvillimi i madh i rrugëve kombëtare, industrisë së automobilave më vonë, trenit dhe ndërtimit të porteve dhe anijeve gjigande. Hardy i dha krejt kuptimësi tjetër poezisë dhe novelës Angleze në shumë raste ai ndjehej i depresionuar pasi që tematikat e tij edhe nuk kuptoheshin nga publikues të ndryshëm andaj ata edhe refuzonin botimin e librave të tij.

Pasuan më vonë gjeneratat tjera më të reja dhe kohanik të tij që më të spikaturit ishin John Betjeman, William Blake , Elizabeth Browning dhe shumë të tjerë. Kjo periudhë në letërsinë Angleze solli frymën më orientale të krijimtarisë , natyrisht nuk duhet të harrojmë të përmendim këtu edhe Bayronin dhe udhëtimet e tij nëpër botën Ballkanike dhe përshtypjet e tija për popujt Ballkanik.

Letërsia Shqiptare që nga fillet e saj si letërsi që u ri-përtëri në fund të shekullit XIX dhe fillim

shekullin XX, u ballafaqua me problematikën e kuptimësisë jo me arsyen se nuk kishte se çka të shkruhej por përkundrazi me atë se asaj po i mungonte uniteti romantik. Naimi personifikonte një rrymë krejt ndryshe por që ishte shumë e pasur me alegori dhe metafora religjioze që në shumë aspekte në vend se të ngjallte optimizëm krijojë huti dhe frymëzim artificial.

Pastaj më vonë futet në rrjedha gjenerata e Migjenit dhe poezia e tij sociale – kjo besoj unë se ishte përfaqësuesja më e mirë gati e poezisë Shqiptare për gjysmën e parë të shekullit të kaluar. Temat e Migjenit akoma sot e asaj dite janë edhe reale.

Shumë interesant është fakti se ai nuk e ka gjetur vehten në dilemë , ka krijuar atë çka ka parë, duke e parë popullin e tij të varfër e të mjeruar ai gjeti fuqinë e penës dhe krijojë vepra që duhet të mbeten në letërsinë kombëtare të shenjta.

Sot në shekullin XXI dhe duke marrë parasysh zhvillimet rreth shoqërisë, mund të themi me plot kuptimin e fjalës se frymëzimi që mund të tërhiqet nga poezia dhe krijimtaria e Migjenit është një mjet shumë i fuqishëm edhe i të shprehurit por edhe i kuptimit.

Kuptimësia e krijimtarisë sociale që u zhvillua në fillet e para të shekullit të kaluar përmban epitetet e një krijimtarie të thellë filozofike por edhe preokupuese për letërsinë kombëtare Shqiptare. Ky fenomen i të shprehurit edhe me nuanca patriotike, epike dhe tradicionale lirike u ndoq me

shumë zellë nga Fishta si për shembull në biblën e kuranin Shqiptar Lahuta e Malësisë. Kjo vepër e ushtrimit të drejtpërdrejt të ndjenjave të racionalitetit kohor, e mbështjellur mirë në një gjuhë të bukur të dialektit Gegë , ka ndryshuar epokën e interpretimit poetik vetëm në poezi dhe e lançojë atë në një sistem tjetër – atë të interpretimit poetik në vargje ritmike të lira me fuqi tejmase të madhe patriotike-epike.

Shumë poetë dhe krijues të mëdhenj u frymëzuan nga origjina e poetikës Shqiptare në Shqipëri dhe filluan e vendosën themele të fuqishme në Kosovë menjëherë pas LIIB-së.

Poet si Esat Mekuli, Ali Podrimja, Din Mehmeti, Azem Shkreli,Mazllumm Saneja etj. Kur për një poet themi se nuk është konvencional, pra është modern, këtë duhet ta kuptojmë kështu.

Figura ndër më të shquarat të letërsisë përmbajtëse dhe tematikës së lirë është poeti i madh kombëtarë Ali Podrimja. Ali Podrimja e çliron poezinë shqipe nga disa rregulla metrike, siç është: vargu i thurur, apo nga përmbajtjet si fryma apologjike, brohoritëse e poezisë së pasluftës etj.

Por, ai vendos parime të tjera krijuese, siç është vargu i lirë, shqiptimi metaforik, gjuha e ironisë, efikase për të shprehur zona më të errëta apo më të fshehta të natyrës së njeriut. Synimi i poetit për t'u fshehur përmes refleksionit të pa zakonshëm e fabuloz dhe për t'i përcjellë ato, duke shmangur ndalesat e jashtme, e nxjerrin në plan

të parë mesazhin dhe në plan të dytë atë pjesë të vlerës artistike që arrihet përmes ritmit dhe euforisë. Me rëndësi është të kuptohet, nëse këto parime poetike të Ali Podrimjes, janë parime të një brezi dhe të një kohe dhe duhet të njihen si përvojë. Pa to nuk mund të kuptohet dhe të zbulohet arti poetik nëpër kohë, sidomos për krijuesit e rinj, poetët e mëdhenj janë shkollë, nga e cila mund të mësojnë; janë përvojat, nga të cilat do të nisin ata të krijojnë parimet e tyre poetike.

Poezia e Ali Podrimjes, e përkthyer në shumë gjuhë të huaja, është pranuar e vlerësuar pikërisht për arsye se në thesarin universal të vlerave, hyn bindshëm përmes koloritit të veçantë, përmes botës shpirtërore me individualitetin e vet të formuar, të ndryshëm nga të tjerët.

Poet të tjerë që mbeten subjekt i trajtimeve të tjera në seri tjera studimesh janë ; Din Mehmeti,. Mazllum Saneja si edhe Gani Bobi – të gjithë këta përfaqësojnë një frymë krejt tjetër që i dhanë letërsisë kombëtare një kahje tjetër. Sikurse që e kemi përmendur edhe më lart me poetët si Hardy, Barnes e të tjerë – kuptimësia e të trajtuarit të temave varion në bazë të asaj se cka përjetohet momentalisht në një kohë të tashme. Krejt tjetër ndërtohet tematika e krijimtarisë së Kadaresë ku vlerat e shkuara historike kanë më shumë përmbajtje dhe prioritet se ato të tashmet. Kadareja e përmbyll të shkruarit poetik me anë të valëzimit të vlerave letrare duke u bazuar në gërshetime shtigjesh kohore. Ndërsa me të shkruarit modern te krijuesit modern përmbajtja vjen në formën e poezisë apo të shkruarit prozaik – ka filluar të diferencohet, shkurtohet dhe materializohet më shumë.

Në veprat e Stephen Fry , një poet e shkrimtar i madh Anglez, vërehet një prerje tjetër e tematikës letrare.

Në romanet Genjeshtari, Hipopotamusi, Bërja e Historisë e të tjera, ky autor i veçantë shtjellon tema të çuditshme si karaktere trajtimi por për të me rëndësi nuk është vetëm stili i të shkruarit apo përmbajtja, por eksesi, aksidenti, papritshmëria, surpriza dhe epika e të kaluarës së afërt. Stephen Fry bën pyetjen se çka na udhëheq neve si njerëz, si krijues e si misionar të kësaj jete boshe ??? dhe me anë të kuptimësisë së shumë-anshme ai arrin që të na jep disa përgjigje. Për letërsinë kombëtare Shqiptare , akoma mbetet shumë për tu bërë – besoj se duhet të kemi më shumë stile të njëpasnjëshme që do të garantonin ndryshueshmëri me bazë. Por natyrisht pa harruar tematikën historike dhe atë që e bën letërsinë tonë kombëtare të veçantë nga letërsitë tjera është përmbajtja e fortë tragjiko-komike. Letërsia jonë kombëtare duhet të çlirohet nga paragjykimet individuale që kanë për bazë destruktivitetin e subjektives dhe orientimi më i shpejtë për kah objektivja dhe pragmatizmi krijues është mëse i domosdoshëm.

LONDON MARCH 2009 * NGA ULRICH WILLENBERG ër shumë dekada me radhë, Shqipëria komuniste ishte po aq e izoluar nga bota e jashtme sa Koreja e Veriut. Edhe pas rrëzimit të diktaturës, vendi që shtrihet në brigjet e Mesdheut, për shumicën e turistëve gjermanë, është edhe sot e kësaj dite, akoma një “terra incognita“ dhe cilësohet si një destinacion turistik i rrezikshëm dhe vend i prapambetur. Por në fakt, këto frikëra janë të pamotivuara. „Shqiëpria prej disa vitesh tashmë është e sigurtë“, na thotë Klajd Kruja, ndërsa na shpërfaq mendimet e tij. “Në Tiranë mund t’ a lesh makinën pa mbylluyr e s’ e gjen gjë. Hajdutë rrallë gjen tashmë“, na thotë udhërrëfyesi ynë, i cili prej vitesh shoqëron turistët gjermanë në udhëtimet e tyre. Bujaria është edhe njëra ndër virtytet më të mëdha të shqiptarëve. “Ne jemi të përzemërt e miqësorë “, thotë djaloshi që ka studiuar pedagogjikë në Hajdelberg .

Me gjasa janë pasardhës të grupimit të popujve indoeuropianë të Ilirëve, të cilët u vendosën në trojet ku ndodhet Shqipëria e sotme, rreth 700 vjet para Krishtit. “Ne jemi aborigjenët e Europës, me një kulturë të moçme mijëravjeçare“, na thotë tërë krenari Klajdi. Përveç thesareve të panumërt historikë, atdheu i tij na ofron një natyrë spektakolare me një vijë të gjatë plazhesh ranorë, gjire të rrallë, liqene plot peshq dhe pyje të dendur halorë, ku gjejnë parajsën arinjtë, ujqërit dhe riqebujt . Livadhe të gjera e hone të thella me fshatra të ndara nga njëritjetri, popullojnë malet e pjerrët që kapin majat në lartësi deri në 2800 metra.

I madh është kontrasti me këtë rajon të rrallë e të mahnitshëm malor, kur e krahason me kryeqytetin plot gjallëri e lëvizje, Tiranën, e cila nga Mynihu është vetëm një orë e gjysëm me avion larg. Deri në kohën e rrëzimit të diktaturës, në fillim të viteve nëntëdhjetë, këtu jetonin vetëm 200 mij banorë, e tashmë numri i tyre kap të paktën 800 mij. Dhe kështu qyteti duket sikur shpërthen nga të gjitha anët. Para së gjithash, në rrethinat e qytetit shihet një kantier i vërtetë ndërtimi që zgjat pa mbarim. Aty ku më parë kishte vetëm pemë frutore, tashmë kanë mbirë fabrika, autosallone, ndërtesa për zyra hipermoderne, apartamente banimi dhe hotele.

Por megjithatë, shumë banorë akoma dhe sot jetojnë në shtëpi e apartamente parafabrikate betonarmeje të trashëguara nga koha e komunizmit. Për të sjellë pak ngjyra në atë trishtim, kryebashkiaku Edi Rama i ka lyer me ngjyra të shumëllojshme fasadat e tyre. Qarkullimi në kryeqytet është kaotik, e kalimi në rrugët e gjëra kërkon gjithsesi edhe një dozë guximi.

“Në kohën e diktatorit Enver Hoxha, kishte vetëm dy makina private“, rrëfen Klajdi.

Por qysh prej disa viteve, bllokimi i rrugëve tashmë është bërë pjesë e jetës së përditshme. Para së gjithash veturat “Mercedes” janë ato që mbushin rrugët e Tiranës, por edhe kamionë transporti të markave gjermane. Në mbrëmje vonë, në qendër të qytetit ka shumë gjallëri. Automjete luksoze të “të pasurve të rinj” rreshtohen ngadalë tërë qesëndi drejt lagjes së shumëlakuar të Bllokut me baret , kafenetë dhe butikët e saj. Më parë, në këtë lagje jetonin vetëm anëtarë të Byrosë Politike, të veçuar nga populli, në

P

SHQIPËRIA - PAMJET SPEKTAKOLARE & THESARET KULTURORE QË PRESIN TË ZBULOHEN

vila të rehatshme. Gjatë regjimit të Hoxhës, i cili vdiq në vitin 1985, me mijëra shqiptarë gjetën vdekjen në ekzekutime. “Vetëm Pol Poti ishte më keq“, na thotë Klajdi. Xhaxhai i tij u dënua në vitin 1980 me njëzet vjet burg, pasi ai donte të arratisej nga vendi i tij i lindjes. Hoxha e ktheu vendin - me sipërfaqe pak a shumë sa Belgjika - në një burg të madh. Nga ana tjetër, regjimi ua mohonte turistëve hyrjen në “parajsën e punëtorëve dhe fshatarëve“. Sot, të huajt në Shqipëri janë sërish miq të mirëpritur e të respektuar.

Në fshatin turistik Dhërmi, në brigjet e Jonit, një grua e moçme rreh duart me kënaqësi ndërsa turistët gjermanë kalojnë para shtëpisë së saj dhe na ofron tej gardhit të saj, një buqetë me lule të sajuar nxitimthi.

Fshati, në dukje i mirëmbajtur, shtrihet teposhtë qafës 1000 metra të lartë të Llogarasë, në njërin nga segmentet më të bukura të “rivierës shqiptare“. Ka disa pensione (bujtina) të vogla dhe hotele modeste të ndërtuar aty mes

pishave. Një dhomë dopio mund ta shijosh për rreth 20 Euro në ditë, dhe ushqimi është i lirë, si kudo në Shqipëri.

Turizmi, ekonomikisht luan një rol gjithnjë e më të madh, qëkurse gjendja politike dhe ekonomike është stabilizuar në vitet e fundit. Në gjysmën e parë të vitit 2008, erdhën rreth 13 mijë gjermanë në vend. Tendenca vjen duke u rritur. “Por ne nuk kemi një turizëm masiv“, na thotë Klajdi.

Por përgjatë brigjeve, shihen edhe disa “mëkate” ndërtimore, si ato që kemi njohur në disa raste në Turqi apo Spanjë. Në qytetet si Durrësi, Vlora dhe Saranda, po ndërtohet hotel pas hoteli. Dhe ata po bëhen gjithnjë e më shumë. Edhe shumë pallate banimi po ndërtohen vetëm pak metra nga njëritjetri, duke ngritur kokën lart drejt qiellit.

Por, megjithatë bregdeti me një shtrirje prej 400 km, mund të thuhet se akoma është i virgjër. Përsa i përket bunkerëve të kohës së Enver Hoxhës, ato ishin rreth 700 mijë kër-

pudha betoni në formë gjysëmrrethore që ai i ndërtoi pas daljes së Shqipërisë nga “Pakti i Varshavës”, në vitin 1968, për të mbrojtur vendin e tij nga invadorët e mundshëm. Në kohët shëmë puritane të komunizmit, çiftet e rinj i shfrytëzonin bunkerët si streha dashurore. “Make love not ëar” në shqip.

Tashmë ato i shërbejnë fshatarëve si magazina për të ruajtur ushqimin e bagëtive dhe veglat e punës. Për të prishur ndërtimet e shumta, tashmë të përfunduara, kjo do të ishte një ndërmarrje shumë e shtrenjtë nga ana financiare. Për turistët e huaj, bunkerët, përkrah monumenteve antike, tashmë janë bërë motivet më të fotografuara në Shqipëri. Deri tashmë, në vend janë zbuluar vetëm një pjesë e vogël e rrënojave antike. “Qytete të tëra, ende qëndrojnë nën rrënoja.

Vetëm 15-20 % e tyre kanë dalë deri më tani në dritë”- rrëfen Klajdi.

Ndër sitet më të rëndësishme antike të zbuluara në vend, është Apolonia, në të cilën dikur jepnin mësim filozofë të

23

shquar; aty ku studioi më pas edhe Perandori romak Augustus. Në këtë listë renditet edhe Butrinti, i cili është shndërruar në një park kombëtar, vendosur në një mjedis përrallor mes liqeneve shumë pranë ngushticës që të lidh me ishullin e Korfuzit. Në një gadishull mes një liqeni plot kthjelltësi, i cili nëpërmjet një kanali lidhet me detin, gjenden rrënoja të epokës helenike, romake, veneciane dhe otomane. Butrinti është shpallur nga Unesco “Trashëgimi Kulturore Botërore”, dhe po ashtu, edhe qyteti i rrethuar nga malet e larta, Gjirokastra, pranë kufirit me Greqinë. Shumë nga shtëpitë disakatëshe, krenare të epokës otomane, tashmë gjenden në një gjendje të mjerueshme. Por ndërkohë po bëhet shumë, për të restauruar ndërtesat me trarët dhe zbukurimet e tyre në dru.

Në mënyrë perfekte është ruajtur edhe qendra historike e qytetit të Beratit, me shtëpitë e tij piktoreske dhe ballkonet e varura. Qyteti më i bukur i Shqipërisë, u themelua 500 vjet para Krishtit nga ilirët dhe gjatë historisë së tij të trazuar, ai është shkatërruar e rindërtuar disa herë. Në sokaqet e shtruara me rrasa e guri, një burrë i moshuar shihet të kullosë tufën e gjelave të tij të detit, ndërsa një fqinjë e tij shihet të vijë nga nga pas me një tufë pula. Gjermanisht pensionisti sigurisht se nuk di të flasë, por nga ana tjetër, ai duket se njeh mirë disa emra futbollistësh gjermanë nga kohët e shkuara. “Bekenbauer, Necer, Myler”, përmend ai. Edhe ndeshjen legjendare Shqipëri-Gjermani, e cila përfundoi dikur me rezultatin 0:0 në vitin 1967, ai mund ta kujtojë fare mirë. Në kërkim të punës ndërkohë, rreth një milionë shqiptarë kanë braktisur vendin e tyre. Në rajonet malore, lokalitete të ndryshme po lihen gjithnjë e më shumë në fatin e tyre. “Disa fshatra mund t’i blesh madje për 15 mijë Euro “, na thotë Klajdi. Në shtëpitë e braktisura, ndonjëherë madje hyjnë edhe ujqërit.

Në dimër ata zbresin madje deri poshtë në qytete si Gjirokastra, të ndjellur nga era e plehrave, që lihen ashtu zbuluar, të shtrira ngado. Në fshatin malor Shtpcke, më parë jetonin 200 familje me prejardhje nga Rumania. Tashmë aty gjenden vetëm katër: ndër ta fshatari Mika, bashkëshortja e tij, Shene dhe e bija, Marinela. Ata gëzohen kur udhëtarë e turistë gjermanë kalojnë në fshatin e tyre. Më pas familja na servir nga kazanet që vlojnë tortelini të mbushura, e për ta shoqëruar na serviret raki e bërë vetë.

Mika na thotë se është bërë merak për numrin në rritje të arinjve. “Ka shumë.

Ata hanë çdo gjë që gjejnë”, ankohet ai. Në hotelin që shtrohet disa kilometra larg e që mban emrin “Akademia”, në mbrëmje dëgjohen qentë roje.

Ndoshta ato kanë ndjerë aromën e një ariu që vërtitet i vetmuar në pyll. Në hotel rryma elektrike bie sërish. Kjo gjë ndodh shpesh edhe në kryeqytetin Tiranë madje. Edhe ngrohja nuk funksionon. Turistët e marrin çdo gjë shtruar. Të mbështjellë mirë, ata grumbullohen një e nga një rreth oxhakut të restorantit. Edhe udhërrëfyesi ynë, Klajdi, mund të nxjerrë diçka pozitive nga kjo situatë e përftuar: “Kjo forcon ndjenjën e solidaritetit”.

Marrë nga: “Echo Online” - Gjermani, 20 shkurt 2009 Përktheu: Armand Plaka

LONDON MARCH 2009

24

NVER HOXHA

E

Të hidhen në gjyq priftërinjtë

Shënimi i Enver Hoxhës në raportin e Sigurimit Hoxha: “Diktatori komunist shënonte vetë rrugët nga duhet të kalonte persekutimi i klerikëve”

ë një shkresë ai i ka shënuar me shkrim dore masat që duheshin marrë. Dhe jo pa qëllim, ai ishte shefi i partisë dhe njëherazi i Sigurimit. Jemi në vitin 1958, disa vite larg persekutimit të madh të klerit katolik (viteve të para të komunizmit) dhe disa vjet para se të mbyllen institucionet fetare në mbarë vendin.

N

nga Enver Hoxha, pasoheshin faqe për faqe nga shënimet e diktatorit. Të ndara përmbledhtas, ato kishin këtë përmbajtje: 1-“Dilte aktiviteti kriminal kundër shtetit”.

2-“Procesi ekspozon sheklje të zakoneve e normave fetare”.

3-“Në proces ekspozohet morali i ulët dhe korrupsioni”.

4-“Të kërkohej ngas prokurori arrestimi i menjëhershëm i dy priftërinjve të tjerë, Marjena Prela dhe Leonard Shajaku”.

5-“Të bëhej një ndërhyrje tjetër brenda komunitetit katolik”.

6-“Të udhëhiqej agjenti “Shupelina” (Gj.J.)në përpunimet e tij”.

7-“Të shihej mundësia e zëvendësimit

Në bazë të akuzave të 28 janarit 1946, dhe materialit të përgatitur nga Seksioni i Mbrojtjes së Popullit, më 31 janar 1946, Gjykata Ushtarake e Shkodrës me kryetar Mustafa Iljazin dhe anëtarë Namik Qemalin, Tonin Milotin, duke pasur prokurur Aranit Çelën nxori në gjyq 39 anëtarë të organizatës, si një goditje që i jepej klerit katolik në Shqipëri. Gjatë përmendjes së akuzave, turma në sallë bërtiste: “Rroftë Partia Komuniste e Shqipërisë” (“Koha e re”, 1 shkurt 1946).

Të pandehurit akuzoheshin se ishin pjesëmarrës në “organizata terroriste”, në marrëveshje “me kriminelët e luftës”, se kishin bërë plane nëpërmjet “atentave” për terror në pop-

SHËNIMET E ENVERIT MBI FAQEN E PARË Ka qenë një ves i keq e shkruara e shënimeve gjatësore mbi një dokument zyrtar. Këtë ves nga sa kam vërejtur nëpër dokumente, e kanë pasur Enver Hoxha, Mehmet Shehu dhe Hysni Kapo. Këtë rast, për Hoxhën, këto rreshta thonë shumë. Sipas tyre e ashtuquajtura drejtësi komuniste nuk ishte gjë tjetër veçse një celulë e verbër e partisë që noterizonte vendimet që merrte partia dhe Enveri.

Pas raportit tepër sekret të ministrit të Punëve të Brendshme, Kadri Hazbiu për sekretarin e parë të Komitetit Qendror të Partisë së Punës së Shqipërisë, Enver Hoxha, ky i fundit lë këtë shënim mbi letër pa pasur asnjë lloj kujdesi për vendin se ku shkruante: “Shoku Kadri! Këta të hidhen në gjyq. Në rethin e Shkodrës dhe Rethet e tjera katolike, të bëhen çështje propagande (shif dhe shënimet që kam vënë unë në propozimet tuaja) por nacionale dhe në shtyp nuk është oportune. Në shtyp mund të vemë një njoftim të shkurtër që u bë gjyqi i filanit, i cili vrau brenda në kishë filanin (për ngjarjet por jo gjatë). Enver.

21 tetor”.

PIKAT E RAPORTIT Më 23 tetor 1958 ministri Hazbiu dërgon relacionin mbi procesin e Dom Enjgëll Kovaçit me shokë dhe për një çështje tjetër të viteve të kaluara.

Fillimisht informohej se më 1 korrik 1958 ishte bërë arrestimi i Nuk gjon Pepës nga Çelëza ish anëtar partie, pasi nga të dhënat e grumbulluara kishte dijeni dhe sipas tyre lidhje me njerëzit që kishin vrarë agjentin e Sigurimit M.Gj., i vrarë ky më 29 tetor 1951.

Qëllimet e realizimit të këtij plani për të cilën kërkohej miratimi

të klerit katolik”.

8-“Për popullarizimin e këtij procesi komitetet ekzekutive të bënin propagandë masive”.

10-“Nga ana e Sigurimit të bëheshin rekrutime në radhët e priftërinjve”.

Pika e 9-të nuk ka gjetur miratimin e Enver Hoxhës. Në këtë pikë kërkohej që kisha e Qelzës të mos përdorej më si faltore për si muze demaskues për klerin katolik. Si duket Hoxha nuk e shihte të duhur gjetjen e këtij momenti.

NJË NGA DËNIMET E SHUMTA TË KLERIT KATOLIK Më 27 nëntor 1945 komunistët arrestuan një grup që ato thonin se e kishte emrin “Bashkimi Shqiptar”.

ull me synimin për përmbysjen e “pushtetit popullor”.

U dënuan me vdekje: Padër Giovani Fausti, Daniel Dajani, Padër Gjon Shllaku, Gjergj Bici, Gjelash Lulashi, Qerim Sadiku, Mark Çuni, Frano Mirakaj. U ekzekutuan më 4 mars 1946.

Me burg të përjetshëm dhe punë të rëndë u dënuan: Gjelosh Luli, Pjetër Beniti, Ndoc Vata, Gjon Shllaku, Preng Lezaj, Zef Mirdita.

Me 30 vjet burg të rëndë dhe punë të rëndë u dënuan: Gjovalin Zezaj, Mark Lulashi, Mark Shllaku, M. Kurti, Andro Petroviç, Pjetër Delia.

Me 20 vjet burg dhe punë të rëndë u dënuan: Luigj Shoshi, Paulin Pali.

Me 15 vjet burg dhe punë të rëndë u

dënuan: Luigj Kçira, Rrok Martini dhe Çesk Gjeloshi.

Me 10 vjet burg dhe punë të rëndë u dënuan: Pjetër Gjoka, Myfit Bushati, Nik Delia.

Me 5 vjet burg dhe punë të rëndë u dënuan: Ernesto Dema, Pjetër Kokrri, Jak Vasa.

Me 2 vjet burg dhe punë të rëndë u dënuan: Dedë Mëhilli, Osman Plaku, Hysen Sali, Pashuk Kola, Ndoc Roku (me kusht).

U liruan për mungesë provash: Tonin Bianku, Lazer Kodheli, Ndue Biba (po aty, 23 shkurt 1946).

Në këtë gjyq deputeti Kolë Prela dëshmoi pro Padër Gjon Shllakut duke sjellë, për pasojë, edhe heqjen e mëvonshme të mandatit të tij sipas “kërkesës së zgjedhësve të tij

KATOLIKËT, PËR HERË TË PARË ME “STATUT” Si një rast i veçantë, kleri më i goditur, ai katolik, në kundërshtim me çdo normë kanonike u pajis me statut të veçantë dhe iu ndalua lidhja me Papën

e Romës. Më 30 korrik 1951, Presidiumi i Kuvendit Popullor, dekretoi statutin në fjalë, në bazë të “propozimit” të paraqitur më 26 qershor 1951.

Për këtë ishte bërë një punë parapërgatitore në Shkodër duke vendosur pranë kishës edhe një aparat burokratik që nuk kishte qenë më parë.

Vite më vonë, më 22 tetor 1966, Ipeshkvi e kryetari i Kishës Katolike të Shqipërisë i shkruante kryeministrit se para 15 vjetësh, imzot Bernardin Shllaku, ish-kryetar i KKSH-së, kishte ndërhyrë në emër të Mehmet Shehut në bazë të ligjit mbi komunitet fetare, për formimin e një statuti të kishës në mënyrë që kjo të njihej si ent.

Sipas statutit, kisha kishte “karakter nacional”, ishte person juridik që përfshinte gjithë besimtarët katolikë në Shqipëri. Kisha drejtohej prej Episkopatit Katolik Shqiptar, (i cili përbëhej prej ordinarëve të dioqezave), në krye të së cilës qëndronte ordinari i Arqipeshkvnisë Metropolite Shkodër. Kisha katolike përbëhej nga Arqidioqeza e Shkodrës, e Durrësit, e Lezhës, e Sapës, e Pultit dhe Abacia Nullis e Mirditës.

LONDON MARCH 2009

25

Si kryheshin ekzekutimet me vdekje në komunizëm?

Personazhi i kësaj fotoje është një deputet i legjislativit shqiptar. I vrarë me top në vitin 1963 ai është një rast i skajshëm i demonstrimit të vrasjes politike. I lënë në këtë mënyrë që të shikohej nga popullata e zonës, vrasja e tij i shërbente forcimit të frikës. Kjo është njëra nga fletët e këtij libri që hedh dritë në tunelin e gjatë të përgjakjes së politikës shqiptare.

PRAKTIKA E FUNDIT QË ÇONTE NË MARRJEN E JETËS SË PERSONIT Vitet e para të regjimit komunist janë të mbushura me ekzekutime të shumta me gjyq e pa gjyq. Jeta e njeriut nuk kishte asnjë lloj rëndësie. Ajo konsiderohej asgjë nëse nuk ishte në konsideratë të partisë e në vijimësi të interesave të saj. Ekzekutimet me vdekje deri në fillim të vitit 1947, nuk ishin të rregulluara ligjërisht, por veprohej sipas një sistemi të marrë me mend, e më së shumti spontan. Për këtë arsye shumë ekzekutime të periudhës që i përkasin periudhës deri më 1947 nuk përmbajnë asgjë nga fjalët e fundit të personit.

Pushkatimi makabër i procesit të Maliqit në nëntor 1946, u bë pa pasur parasysh fjalët e fundit të të dënuarve, por vetëm tregimin e shfaqjes së radhës e të forcës ndaj të tjerëve.

DEKRETI I 1947-S Më 10 janar 1947, doli dekreti nr.264 i Presidiumit të Kuvendit Popullor, që shpalli ligjin nr.390, datë 10 janar 1947 “Mbi ekzekutimet e dënimeve”. Ky ligj ngarkonte Ministrinë e Punëve të Brendshme të mbante evidencën mbi ekzekutimet në të gjithë Shqipërinë, evidencë e cila nuk pati vijimësi në ruajtjen e arkivin e saj. E drejta e kontrollit mbi këto ekzekutime i jepej prokurorit të çështjes.

Në kapitullin e dytë, përcaktohej se dënimi me vdekje nga gjykata mund të jepej me pushkatim ose me varje. Ekzekutimi shtyhej në rast se ishte paraqitur kërkesë për ekzekutimin, pikë kjo krejt e pazbatueshme në realitet.

Në nenin 7 të ligjit përcaktohej se dënimi me vdekje ekzekutohej nga MPB-ja në një lokal ose vend të mbyllur ku nuk mund të hynte publiku.

Sipas kësaj pike ekzekutimet mund të bëheshin në dhoma të mbyllura. I dënuari lajmërohej një ditë më parë se do ekzekutohej.

Të pranishëm në vendin e ekzekutimin përveç togës së pushkatimit ishin prokurori, i deleguari i punëve të brendshme, mjeku dhe një sekretar. Një kopje e procesverbalit të ekzekutimit i bashkohej akteve gjyqësore, gjë që nuk është bërë për të gjitha rastet.

Sipas nenit 9, kufoma e të ekzekutuarit mund t’u dorëzohej familjes, ndërsa në rast refuzimi varrosej nga shtetit “me

shpenzimet e tij”. Në fakt kjo ishte ironia më e madhe pasi as që mund të mendohej ky “humanizëm” në raste të tilla.

URDHRI I DËNIMEVE ME VDEKJE I 1950-S Më 9 shkurt 1950 ministri i Punëve të Brendshme Mehmet Shehu lëshon urdhrin mbi vendimet ekzekutim me vdekje që jepeshin nga organet gjyqësore. Sipas këtij urdhri, dënimi jepej: 1-Pasi ishte dhënë vendimi i formës së prerë si dhe dekreti i Presidiumit të Kuvendit Popullor.

2-Pasi të dilte urdhri i ministri me shkrim.

3-Urdhri përpilohej nga Dega e 7-të e Sigurimit të Shtetit kur kishte karakter politik dhe nga ana policia kur kishte karakter ordiner.

4-Urdhri duhet të përmbante: a) Gjeneralitetet e personit. b) Numrin e vendimit dhe datën e gjykatës c) Datën, orën dhe vendin e ekzekutimit, si dhe kush ngarkohet për ekzekutim, me emër mbiemër, gradën dhe detyrën.

5-Për çdo ekzekutim bëhej procesverbali ku shkruhej edhe fjala e fundit e të dënuarit. Procesverbali i dërgohej degës nga ishte përpiluar urdhri, e cila ia dërgonte ministrit.

PRAKTIKA E EKZEKUTIMEVE Në fakt kjo ngeli në vija të përgjithshme dhe praktika kryesore e ekzekutive gjatë regjimit komunist, për rastet kur ishte marrë nga gjykata vendimi i formës së prerë dhe kur një dekret i Presidiumit të Kuvendit Popullor, kishte refuzuar faljen e jetës.

Pasi dilte dekreti, ministri i Punëve të Brendshme, ngarkonte degën e rrethit përkatës ku ishte dhënë dënimi i formës së prerë të hartonte planin e masave i cili përfshinte grupin që do ngarkohej për ekzekutim, mjekun, vendin bashkë me skicën, rrugën nga do kalohej, orën, datën, etj.

Zëvendëskryetari i degës së bashku me sektorin përkatës hartonte këtë plan masash i cili miratohej nga kryetari i degës së punëve të brendshme të rrethit përkatës. Në grupin e caktuar kishte persona aktivë dhe pasivë. Grupi pasiv sillej për të marrë zemër në pushkatime të tjera kur do të bënte të njëjtën gjë vetë.

I dënuari mbahej 24 orë në izolim në mënyrë që të mos kryente vetëvrasje.

Ditën e zbatimit të ekzekutimit me vdekje, merrej në dorëzim nga grupi përkatës. I dënuari çohej në vendin e caktuar. Atje i lexohej për herë të fundit vendimi i formës së prerë nga prokurori dhe ftohej i dënuari të pohonte fjalën e fundit. Pasi mbaronte kjo, hartohej procesverbali përkatës ku ishte dhe nënshkrimi i mjekut që vërtetonte vdekjen. Njoftimi i posaçëm i dërgohej gjykatës dhe Presidiumit të

Kuvendit Popullor.

Praktika e ekzekutimit konsiderohej nga degët e punëve të brendshme si dokumentacion i përkohshëm me vlerë ruajtje deri në 5 vjet. Për këtë shkak, pothuaj të gjitha ekzekutimet nuk kanë skica apo vende varrimi, ndërsa në rastin më të mirë të tyre, mund të gjesh praktikën e ekzekutimit të lidhur me dosjen hetimore – gjyqësore.

FJALA E FUNDIT Nga një lexim i përgjithshëm që u kam bërë fjalëve të fundit të të dënuarve, kam vënë re një ndarje të thellë midis dënimeve politike dhe atyre ordinere.

Përgjithësisht të dënuarit politikë në fjalët e fundit kanë shprehje të tilla: “Rroftë Shqipëria”, “Rroftë Shqipëria etnike”, “Mos u hakmerrni mbi fëmijët”, etj.

Përgjithësisht të dënuarit ordinerë (që kishin kryer vrasje) në fjalën e fundit shprehen pro regjimit. Kështu fjala e fundit e tyre është në formën: “Të rrojë Partia”. Sidomos në ekzekutimet e viteve 80, kjo është shumë e theksuar. Madje, një i dënuar për një krim të rëndë në Durrës më 1987, shprehej në fjalën e fundit me fjalët: “dua të këndoj një këngë për partinë dhe shokun Ramiz”.

Por interesante është edhe fjala e fundit e komunistëve të përjashtuar e të dënuar. Duke filluar nga Koçi Xoxe e deri te pushkatimi i fundit me fjalë që i takon vitit 1977. Këto fjalë të fundit në esencë kanë fjalët: “Të rrojë partia”, e në ndonjë rast edhe fjalët shtesë “Të rrojë populli”.

Dekret, nr.3584, datë 12.11.1962 Mbi ekzekutimin e vendimeve Penale, Në mbështetje të nenit 58, pika 6, të Kushtetutës së Republikës Popullore të Shqipërisë; Me propozimin e qeverisë; Presidiumi i Kuvendit Popullor Nxjerr këtë dekret: Dekret mbi ekzekutimin e vendimeve penale Kapitulli I Dispozita të përgjithshme NENI 1 Gjykata, me të marrë vendimin penal të formës së prerë, ua dërgon për ta vënë në ekzekutim, organeve të ngarkuar me ekzekutimin e tij.

Këto organe, kur fillon ekzekutimi, duhet të njoftojnë gjykatën që ka dhënë vendimin.

NENI 2 Organet e ngarkuar për ekzekutimin e vendimeve mbajnë evidencë mbi ekzekutimin e tyre

dënuarit, përveç kur në vendimin e gjykatës caktohet ekzekutimi me varje në litar.

NENI 5 Në rast se paraqitet kërkesë për falje, sipas rregullave të caktuara në nenin 349 të Kodit të procedurës penale, ekzekutimi i vendimit pezullohet gjer në përfundimin e shqyrtimit të kësaj kërkese.

NENI 6 Në ekzekutimin e vendimit me vdekje marrin pjesë, sipas rastit, prokurori civil ose ushtarak, mjeku dhe një sekretar. Për ekzekutimin mbahet një procesverbal që nënshkruhet prej personave të sipërm. Një kopje e procesverbalit i dërgohet gjykatës që ka dhënë vendimin përfundimtar për ta bashkuara me aktet.

Gjykata duhet të njoftojë, jo më vonë se 24 orë nga marrja e kopjes së procesverbalit të përmendur më lart, nëpunësin e gjendjes civile që të bëjë regjistrimin në regjistrin e vdekjes.

Neni 3 Kontrolli për ekzekutimin e vendimeve ushtrohet nga prokurori.

NENI 7 Kufoma e personit të ekzekutuar varroset nga ana e organeve të punëve të brendshme, me shpenzimet e shtetit.

Kapitulli II Mënyra e ekzekutimit të vendimeve penale a)Dënimi me vdekje

Njoftimi i Presidiumit të Kuvendit Popullor mbi refuzimin e faljes së jetës për të dënuarit me vdekje.

NENI 4 Vendimi që përmban dënim me vdekje, ekzekutohet nga organet e punëve të brendshme me pushkatimin e të

Urdhri i ministrit të Punëve të Brendshme mbi ekzekutimin e dënimit me vdekje Procesverbali i ekzekutimit

LONDON MARCH 2009

Ner tila Koka

PERGATITI PRANVERA SMITH Nga Shqipëria në Turqi, nga Turqia në Suedi, prej aty në Japoni, dhe më pas në Australi për t’u kthyer sërish në Suedi. Ky është itinerari i rrugëtimeve të artistes, e cila që në fillimet e saj bëri bujë jo vetëm për zërin e brishtë por edhe talentin që shfaqi në kinematografi. Është kthyer në vendlindje vetëm për pak ditë. Krah për krah me bijat Sarën dhe Anin e shoqëron edhe e motra. Ndërsa, i shoqi, Sokoli, na përshëndet nxitimthi dhe me shumë mirësjellje largohet. “Tim shoqi nuk i pëlqen të duket – thotë me të qeshur dhe si dikur ne filmin “Duaje emrin tënd” i jep krejt pavetëdijshëm një lëvizje kokës për të larguar flokët nga sytë. Kush e ka njohur dikur, këtu e 20 vjet më parë nuk do ta kishte të vështirë ta njihte edhe tani, sepse koha kishte ndaluar për të. Ka mbetur po ajo, vajza e mirë, e brishtë dhe po qa e bukur si atëherë kur çonte peshë sallat e festivaleve. Megjithëse prej vitesh është shkëputur nga karriera, nuk i është zbehur aspak dëshira për t’i kujtuar ato çaste të magjishme të së shkuarës.

Madje, në bisedën me të kapet tinëz edhe ndonjë “peng” i skutur në nënvetëdijen e saj, pavarësisht se insiston duke përsëritur me zë të lartë - “ka qenë zgjedhja ime”.

Sigurisht që i është dashur të marrë një vendim: ose të vraponte pas të shoqit, profesorit të nderuar dhe burrit të mençur që ajo ka dashuruar, ose të vazhdonte karrierën në rrugën e saj të artit. Nëse dikush tjetër në atë stad do ta kishte pasur të vështirë të hidhte pas krahëve suksesin e arritur, ajo nuk ka hezituar aspak të bënte gati valixhet dhe ta linte këtu gjithë famën, për të rrugëtuar bashkë me të shoqin dhe për të ndërtuar një jetë të re larg shkëlqimit të skenës.

“U larguam për një jetë më të mirë” – thotë ajo e ndërgjegjësuar tashmë, dhe me një altruizëm të dukshëm kuptohet se këtu e ka fjalën sidomos për të ardhmen e vajzave të saj, për rritjen profesionale të të shoqit, e më pas për vete.

Megjithëse fillimi për të ishte tepër premtues dhe më shumë shpërblyes nga çka pritur, asaj i është dashur shpesh të nisë nga e para. Sot punon si edukatore në një nga kopshtet shtetërore në qytetin e Dysenburgut.

Ka kryer kurse studimore dhe është specializuar për të investuar në një tjetër fushë, dhe ndihet e realizuar me jetën që ka zgjedhur.

Si gruaja e përkushtuar, nuk ka hezituar për asnjë çast të ndjekë pas udhët e të shoqit, si mama e dedikuar, nuk ka reshtur të jetë gjithnjë pranë vajzave dhe kjo duket se i jep një kënaqësi të pakrahasueshme asaj. Kur ndalet tani, të shohë udhën që ka bërë ndihet e “shëruar” nga pengjet që la pas sepse ka ruajtur të fortë familjen, atë që ajo ka gjënë më të shenjtë në jetë.

Vini shpesh në Shqipëri? Çfarë ju tërheq këndej?

-Janë prindërit e mi që jetojnë këtu. Ky

26

Dashuria ime me profesorin është vendi im dhe dua vazhdimisht t’i ruaj kontaktet me të, për më tepër fëmijët kam dëshirë t’i sjell sa më shpesh që të mos e harrojnë prejardhjen e tyre. Ne vijmë çdo vit që të jemi më në korent me Shqipërinë dhe gjërat që ndodhin këtu.

Nuk duam t’i shkëpusim kontaktet. Duam të mbetemi të lidhur me origjinën. Për vajzën e vogël kjo ndoshta është pak më e vështirë pasi ajo ka lindur andej por përpiqem sa mundem që ajo ta ndiejë këtë.

Ju u larguat nga Shqipëria në një kohë kur ishit në kulmin e karrierës. Çfarë ju shtyu drejt kësaj zgjedhjeje?

-Duke qenë fillimet e demokracisë të gjithë kishin kureshtje për të kapërcyer kufijtë. Për një jetë më të mirë kuptohet. Jo se kemi qenë të izoluar, pasi edhe unë edhe im shoq kishim dalë edhe më parë (unë me koncerte, Sokoli, im shoq, pra, me studime) por ndoshta pasi e njohëm atë botë na tërhoqi edhe më shumë për të kërkuar diçka ndryshe, ta provonim jetën në një dimension tjetër.

Megjithatë a nuk iu erdhi keq që po linit një tjetër dimension, siç ishte ai i këngës, të cilin e kishit ngritur bukur në Shqipëri?

-Sigurisht që e kam lënë me keqardhje.

Për më tepër që fillimi ka qenë jo pak i vështirë në një vend të huaj. Por ne kemi qenë jo thjesht me statusin e emigrantit pasi im shoq gjithnjë në çdo vend ku shkonim ishte i ftuar nga universitetet përkatëse. Ai ishte profesor shumë i zoti dhe për këtë ka qene gjithnjë i kërkuar. Pra, jeta jonë ekonomike dhe sociale nuk ka qenë fort e vështirë për t’u përshtatur, pavarësisht se na është dashur shpesh t’ia nisim nga e para.

Dhe nuk më thatë se sa të lehtë e patët të lini karrierën tuaj për t’ia nisur gjithnjë nga e para në këto vende?

-Tani po të kthej kokën pas shoh që kam marrë vendimin e duhur. Ka qenë zgjedhja më e mirë të ndiqja pas tim shoq dhe familjen time, pasi për mua kjo është gjëja më e shenjtë.

Po thoni se keni sakrifikuar karrierën tuaj për karrierën e bashkëshortit?

-Jo, nuk mund të them se ka qenë sakrificë. Këtë zgjedhje e kemi bërë në mënyrë shumë paqësore. Mund të kisha zgjedhur si shumë shqiptarë të tjerë, të rrija vetë me dy vajzat këtu dhe ai të vazhdonte të punonte jashtë, mirëpo për mua nuk kishte kuptim kjo mënyrë jetese. Unë e kam shumë të rëndësishme jetën në familje. Ka qenë

dashuri me shikim të parë (qesh). Jemi njohur në Pogradec. Unë isha me koncert ndërsa ai ishte me pushime me miqtë e vet.

Njëri nga shokët e tij ishte një miku ynë i përbashkët (punonim bashkë në radio) dhe aty u njohëm. Mjaftoi një prezantim dhe që atëherë nuk jemi ndarë më.

një vendim i dhimbshëm e megjithatë për mua familja ishte para karrierës. I kam kushtuar shkollë, energji dhe shumë pasion karrierës sime, por ama asnjëherë nuk pata hezitim për të zgjedhur familjen.

Nuk kishit një mënyrë për t’i pasur të dyja?

-Bëra një përpjekje në fillim. Provova të vij herë mbas herë por më pas fillova të kuptoj se ishte e pamundur. Kur njeriu dëshiron të bëjë karrierë duhet t’i kushtohet asaj totalisht. Gjithsesi, jam përpjekur të mos i shkëpus fare kontaktet me artin. Në Turqi isha pedagoge drame, dhe në një fare mënyre ndihesha në profilin tim. Edhe kur ishim në Japoni m’u dha një mundësi shumë e mirë për të realizuar një koncert në Tokio, gjë që po të isha këtu nuk do ta kisha pasur atë shans. Ja, këto gjera, të vogla në dukje ndoshta e kanë mbushur jetën time, dhe më kanë plotësuar boshllëqet e artit. Këto aktivitete më bënë të mos e ndjeja shumë shkëputjen.

Pak e veçantë zgjedhja juaj. Nëse një vajzë artiste do të prirej të lidhej më një djalë që i përket kësaj fushe, ju zgjodhët një profesor, akademik. Çfarë ju tërhoqi tek ai?

-Nuk e di…(qesh). Kur rashë në dashuri nuk e dija se çfarë më tërhiqte.

Madje ai ishte fare i paintersuar për artin. Ai më deshi mua siç isha, jo për faktin se isha artiste. Ishte shumë burrë i mençur, dhe më bëri menjëherë për vete. Ka cilësi aq të mira saqë edhe tani që kanë kaluar 20 vjet nga njohja jonë di ta mbajë lidhjen aq të bukur si në fillim.

Thatë se atë nuk e tërhoqi këngëtarja tek ju: çfarë atëherë?

-Nuk di ta them, ndoshta duhet pyetur ai…(qesh). Mbaj mend se ka qenë

Martesa solli ndryshime në karrierën tuaj?

-Jo, absolutisht jo. Vazhdoi çdo gjë si më përpara. Por kur lindi Sara sigurisht që jeta ime nuk mund të ishte po aq aktive, sepse kur vjen një fëmijë në jetë kërkon përkushtimin e nënës.

Megjithatë nuk është se u tërhoqa nga karriera, por shumë shpejt ndodhën ndryshimet politike dhe rrjedhimisht edhe jeta jonë mori udhë tjetër.

Tani u bë kohë që keni ndërtuar jetën në një vend tjetër.

Jeni e realizuar, ndiheni e kënaqur me çfarë keni arritur?

-Nuk mund ta them plotësisht, pasi jam natyrë që kam shumë ambicie. Jam e kënaqur me çfarë kam arritur sepse gjithnjë kërkoj më të mirën dhe sa më shumë ndaj vetes. Kam arritur gjithë çfarë kam dashur, shkollën, zgjedhjen e profesionit dhe kjo më ka kërkuar shumë punë. Megjithatë sërish mendoj se kam gjëra të tjera që mund të realizoj. Çfarë përshembull?

-Ah, kënga, sigurisht. Do të doja të rivazhdoja këngën. Por pa lënë mënjanë edhe profesionin e ri që kam, atë të mësueses. Sepse çdo vit shtohen kërkesat, ashtu siç edhe unë vetë kam kërkesa ndaj vetes: Të kem përmirësime, zhvillim, sepse nuk mjafton thjesht të mbarosh shkollën, por të evoluosh bashkë me kohën, ndryshe mbetesh mediokër. Për mua ende nuk ka mbaruar shkolla, përkundrazi vazhdoj të hap librat dhe të lexoj si të isha ende me studime. Puna kërkon shumë vullnet, gjithmonë eksperienca dhe sfida të reja me fëmijët.

Ku ndryshon mësimdhënia atje në krahasim me atë në Shqipëri?

-Shumë do të thoja. Në shkollat tona mësimdhënia jepet në mënyrë shumë shabllone. Ndërsa aty ku unë jap mësim je vazhdimisht në koherencë me të rejat dhe çdo gjë është në zhvillim. Në Suedi i referohen shumë studimeve më të fundit, dhe gjithmonë zgjidhet çfarë është më e mira për fëmijët. Edhe në kopësht edhe në shkollë ku kam punuar si mësuese ne kemi një bibliotekë të madhe ku shkojmë të gjithë dhe studiojmë sistematikisht për të dhënë më të mirën për fëmijët.

Si janë marrëdhëniet tuaja me

nxënësit dhe prindërit?

-Më duket sikur do mburrem por fëmijët mua më duan shumë. Madje, vetë prindërit e ndiejnë këtë dhe ma shprehin. Janë shumë të kënaqur që fëmijët ndihen mirë me mua. Të gjithë më thonë se e kam këtë aftësi t’i bëj fëmijët për vete.

Vetëm fëmijët? Po të rriturit?

-…( qesh), e njëjta gjë. Kam marrëdhënie shumë të mira edhe me kolegët e mi, edhe me prindërit të cilët sa herë vijnë më bëjnë komplimenta dhe më shprehin falenderime për mënyrën se si i trajtoj fëmijët e tyre. Përpiqem të jem e dashur dhe e sjellshme më të gjithë.

Pavarësisht moshës, dukeni shumë e re. Po për pamjen tuaj merrni komplimente?

-(qesh…) edhe marr. Por jo gjithmonë ndihen të lirshëm t’i shprehin njerëzit me të cilët nuk kam afrimitet.

Megjithatë unë e ndiej kur ata kanë simpati për mua. I kuptoj nga mënyra se si më shikojnë, apo flasin.

Kjo falë pamjes tuaj?

-S’mund të them. Ajo që unë shoh është se si fëmijët më presin me entuziazëm dhe sapo shkoj në mëngjes më thonë “oh sa e bukur je…”. Kjo është gjëja më e bukur për mua, pasi nga fëmijët vjen aq e pastër kjo shprehje.

Megjithatë mendoj se ata nuk tërhiqen nga unë thjesht sepse jam e bukur por e ndiejnë mirësinë time për ta. I dua aq shumë dhe ata e ndiejnë. Më vjen mirë që marr pjesë në rritjen e tyre sepse i jap edhe nga kultura jonë. Shumë fëmijë ma thonë pa drojë fare “oh sa të dua ty…, sa e mirë je” sepse edhe unë u flas atyre pa rezerva “ua sa bukur që je veshur, sa bukur i ke rregulluar flokët, apo sa shkëlqim i jep grupit sot…” dhe ata kënaqen.

Për këtë arsye janë edhe prindërit të kënaqur me ju?

-Ata janë shumë të interesuar se kush vjen e kush ikën nga kopshti. Dhe kur janë të kënaqur ata marrin në telefon shefen dhe ia shprehin vlerësimin që kanë për edukatoret që rrisin fëmijët e tyre.

Po me kolektivin si është marrëdhënia juaj?

-Po, kam një marrëdhënie shumë të mirë. Nuk e ndiej fare veten të huaj.

Shoqëria shqiptare është ndryshe me suedezët, këta janë shumë të mirë, shumë të dashur, por ama e gjej veten ndryshe në miqësitë shqiptare.

Keni shumë miq atje?

-Po kemi. Sokoli, im shoq, ka më shumë miq, që pastaj janë bërë miq të përbashkët.

I keni ruajtur kontaktet me miqësitë e vjetra?

-Po, mundohem. Më së shumti përmes telefonatave. I kujtoj për ditëlindje apo festa të ndryshme. Por, shumica e

LONDON MARCH 2009 shoqeve të mia janë jashtë, dhe ndonjëherë rrallë na bie të takohemi. Pshë Merita Halili erdhi më takoi para pak kohësh në Suedi.

-Po. Sara merret me muzikë, i bie kitarës dhe me miqtë e rinj të universitetit po krijojnë një bandë tjetër. Është shumë optimiste dhe ka shumë plane lidhur me muzikën. Ne e kemi lënë të lirë në zgjedhjen e saj. Të shohim.

**** Si është dita juaj në përgjithësi?

-Oh dita ime nis me shume stres e rrëmujë pasi më duhet të zgjohem shumë herët. Vajza e vogël nuk zgjohet dot pa mua. Ajo do që patjetër të jem unë në shtëpi kur zgjohet, e ka shumë të domosdoshme që ta zgjojë mami (qesh). Është pak stresant mëngjesi sepse duhet të bëhemi gati në një kohë shumë të shpejtë dhe korrektësia atje është shumë e rëndësishme. Vajza (Ani) duhet të jetë në tetë pa pesë sepse i nis mësimi, puna ime fillon në 8.30 ndaj dhe gjithnjë jemi me ngut.

Ndërkohë që puna merr pjesën më të madhe të ditës. Dhe atje është ndryshe: gjatë 8-orëshit duhet të jesh e fokusuar totalisht në punë. Pra, këto orë duhet të jenë orë të vërteta pune dhe s’mund t’i shmangesh dot. Nëse ndodh që nuk jemi në gjendje të mirë apo kemi një mërzi a shqetësim mund të marrim leje dhe të ikim por ama s’mund të bëjmë sikur po punojmë.

Po kur keni ndonjë problem kush është personi që i hapeni më lehtë?

-Absolutisht që është familja ime. Është Sokoli, im shoq, është vajza e madhe, ajo është e rritur tashmë dhe e kam si shoqe atë, i kërkoj shumë mendim. Sepse kështu është ndërtuar marrëdhënia jonë, edhe ata më hapen mua për çdo gjë. Kam gjithashtu motrën time, të cilën kam kontakte të shpeshta, flasim çdo ditë në telefon.

Duket sikur familja ka krijuar varësi ndaj jush?

-Jo, nuk varemi nga njëri-tjetri por themi sa mirë që kemi njëri-tjetrin. Me vajzat jam shumë e lidhur dhe mua më vjen mirë për këtë. Gjithmonë them “oh sa mirë që kam dikë që t’i hapem”.

Sara është aq e zgjuar dhe e mençur sa të jep mend, dhe mua më ndodh gjithmonë t’i them “sa mirë që të kam ty”.

E ke për një këshillë, për një fjalë ngushëlluese, është një vajzë e mrekullueshme, një dhuratë e madhe marrëdhënie ime me të.

Pra, ju jeni mama tolerante dhe e butë me të?

-Jam shumë e butë, por ama toleranca ime ka një kufi nëse është e nevojshme. Nuk jam liberale por jam shumë fleksibël dhe përpiqem sa mundem që t’i përshtatem. Pra, ne kemi marrëdhënie si nënë e bijë por edhe si shoqe. Nuk është aspak e lehtë për mua pasi kam dy vajza që kanë diferencë moshe nga njëra-tjetra, është Sara që është e rritur dhe Ani që është ende e vogël. Pra, më duhet të sillem në dy mënyra krejtësisht të ndryshme. Njëra më kupton shumë mirë dhe tjetra që ka nevojë për kufij sepse ajo ende nuk di akoma se çfarë duhet dhe çfarë nuk duhet: kështu dua sepse kështu më pëlqen-thotë, por s’mund të jetë kështu (qesh). Dhe kufijtë që përpiqem t’i vë janë që t’i tregoj se duhet respekt dhe edukatë.

Po yt shoq çfarë roli ka në marrëdhënie me fëmijët?

-Ka marrëdhënie normale. Ai vërtetë kontribuon në rritjen e tyre por mamaja është ajo që ka rolin kryesor. Ndoshta ka të bëjë edhe profesioni im i tanishëm. Më ka bërë të jem më e nd-

*** Përveçse punës, a keni ndonjë çast argëtimi pas saj?

-Puna që bëjmë edhe unë edhe im shoq është vërtetë e lodhshme. Është shumë e bukur por nga ana tjetër të konsumon dhe ti kur kthehesh në shtëpi nuk ke më fuqi për të harxhuar por veçse të përgatitesh për ditën tjetër.

Pra, jeta juaj është vetëm punë-shtëpi?

-Jo, s’po them këtë… Nuk e di si është jeta këtu, në fakt, por atje prioritet për ne është puna. Kemi herë mbas here edhe aktivitete që ne i ndjekim: shkojmë në teatër, në opera apo veprimtari artistike që zhvillohen në qytet por varet, jo gjithmonë.

Kujdeseni për veten? Për brendësinë apo për pamjen tuaj?

-Jo nuk bëj shumë kujdes për veten.

Më shumë kujdesem për detajet e vajzave (qesh), dhe ndonjëherë ndihem në faj që nuk i lë pak më të lira. “Këto

jeshme por edhe më e vëmendshme ndaj nevojave të fëmijëve.

Po në marrëdhënie me tënd shoq?

-Jemi të pandarë. Nuk ka kufij mes nesh. Gjithmonë biem dakord kur është fjala për të ndërhyrë te fëmijët.

Nuk ka: unë mendoj kështu apo ti mendon ashtu. Japim dhe marrim… bëjmë shumë për njëri-tjetrin.

Ju është dashur gjithnjë të merrni valixhet në krahë e të ndiqni nga pas bashkëshortin sa herë që ai ka ndjekur karrierën e tij. Ndërkohë që karriera juaj mbeti në mes; keni keqardhje për këtë?

-Jo, sepse ka qenë zgjedhja ime dhe unë e kam bërë me vetëdije këtë.

Por ju është dashur disa herë të filloni nga fillimi. Kaq e madhe është dashuria juaj për të?

-Po, shumë e madhe. Por e di që po kaq të madhe e ka edhe ai për mua.

Duket si një dashuri në përralla kështu siç e shprehni ju?

-Është vërtetë shumë e bukur marrëdhënia jonë, dhe unë them sa herë “Faleminderit Zot”.

Besoni në Zot? -Besoj në një qenie të mbinatyrshme por s’mund të them se jam besimtare e madhe. Ne jemi rritur në një epokë që ishte kundër këtij besimi. Tani në këtë moshë e kam shumë të vështirë të shkoj në kishë apo të ndjek rite fetare.

Po vajzat?

-Jo. Nuk ua kemi ushqyer këtë. Sara, vajza e madhe beson më shumë në shkencë, ndërsa e vogla nuk është e interesuar.

Vajzat për çfarë kanë më shumë prirje: Nga arti apo nga shkencat ekzakte?

-Sara është 20 vjeçe tani dhe studion për ekonomik në një nga universitetet më të mira në Suedi. Ajo studion në shkollë private, jo në sajë të pagesës sonë por në sajë të aftësisë së saj dhe

pikëve që mblodhi. Ajo mbaroi shkollën e mesme me rezultate të shkëlqyera dhe kur mbaroi e ftuan të mbante një fjalim para shkollës si një nxënëse shembullore. Aq të entuziazmuar u ndanë të gjithë nga ky fjalim, saqë edhe kur shkoi në universitet e ftuan sërish vitin tjetër që të fliste para të gjithë prindërve. Kjo ka qenë një mrekulli për mua, sepse ishte e zgjedhura ndër të gjitha vitet në këtë përvjetor të shkollës.

Po Sara iu hapet për problemet e saj sentimentale dhe intime?

-Sigurisht që po. Por më shumë hapet me motrën time. Me atë është shumë shoqe.

Mund të flasë ajo me ju për dashurinë psh? Ka një të dashur?

-Këtë nuk mund ta them sepse duhet të pyes atë. Ne jemi të hapura me njëratjetrën. Unë e mbështes atë për çdo gjë.

Ajo ka krijuar besim tek unë, dhe i kam thënë “Mami është këtu sa herë ajo të ketë nevojë, për të folur jo vetëm rreth shkollës por edhe problemeve të saj shpirtërore”. Dhe ajo më kërkon vazhdimisht mendim. Nuk ka sekrete mes nesh. Është krejt një mentalitet tjetër mes mamës dhe fëmijës, jo si dikur në brezin tonë.

Me sa di ajo merret me muzikë gjithashtu?

27

jetën time më çudisnin, sepse në fakt isha po e njëjta, por papritur u ktheva në fokus.

Po atje jeni në fokus? Bie në sy pamja juaj e bukur?

-...qesh...pse ta fsheh... edhe po...

Yt shoq bëhet xheloz ndonjëherë për këtë?

-Joooo.... Në fillim ndoshta, por më vonë u përshtatëm me njëri-tjetrin...

Po në veshje jeni e kujdesshme? Ju pëlqen të visheni bukur?

-Më pëlqen të vishem bukur, por nuk jam ekstravagante. Kam shumë shije dhe përpiqem të përdor veshje që më shkojnë. Të tillë shije përdor edhe për të blerë veshjet e vajzave apo të Sokolit. Më shumë kënaqem kur blej diçka për ta sesa për veten. Sepse jam e mbingopur. Nuk më ka munguar gjë asnjëherë. Gjithmonë kam marrë shumë dashuri nga prindërit.

Po bashkëshorti jua shpreh dashurinë hapur?

-Sigurisht. Gjithmonë e gjen mënyrën për të ma shprehur. Por në përgjithësi unë jam ajo që i shpreh më hapur ndjenjat, qoftë kur jam e lumtur apo e mërzitur.

Si e shprehni mërzinë? Kuptoheni lehtë kur keni një shqetësim?

-Po. Çdokush e vë re kur unë jam e mërzitur. Nuk di ta fsheh. Jam shumë e ndjeshme si natyrë. Dje kalova te ura e bllokut dhe pashë dikë që i binte gajdes e m’u mbushën sytë me lot, fillova të qaj. I binte aq bukur, kishte tepër talent dhe kishte dalë që të tjerët t’i hidhnin lek. Thashë me vete: si është puna e fatit. Ai shumë mirë mund të ishte bërë dikush në jetë sepse kishte shumë talent, por kishte përfunduar aty në urë në mëshirë të të tjerëve.

Mendoni se kjo ndjeshmëria juaj është pak jashtë mode në këtë botë ku jetojmë?

-S’e di. Unë mendoj se të gjithë njerëzit kanë ndjeshmëri por nuk e përdorin atë pikërisht prej frikës së këtij realiteti.

pantallona nuk të shkojnë, zgjidh një fustan më të bukur...”.

Por, ju pyeta për veten. Me sa shoh për ju është më i rëndësishëm kujdesi për të tjerët?

-Vetja imë është gjithmonë në fund...(qesh).

Nga vjen e gjithë kjo shtysë? Ka një domethënie?

-Ndoshta unë kam marrë shumë nga jeta, dhe jam mjaftuar me këtë. Unë që e vogël kam marrë shumë vëmendje nga prindërit e mi, motra ime... dhe falë tyre arrita shumë gjëra në jetë.

Tani është radha ime që të jap.

Si e mbani mend daljen e parë në festival?

-Mbaj mend që kisha bërë grim, kisha vënë make-up në fytyrë dhe më dukej vetja shumë e bukur (qesh). Se në fakt, nuk është se mua më dukej vetja e bukur pavarësisht se ma thonin shpesh (qesh). Madje fama që mora, ndryshimi që ndodhi menjëherë në

Duke qenë kështu, ju ka ndodhur ndonjëherë që të tjerët të abuzojnë me ndjeshmërinë dhe mirësinë tuaj?

-Edhe më ka ndodhur. Por që të jesh e mirë nuk do të thotë të mos i kuptosh situatat. Prandaj kam filluar të punoj edhe unë me veten. Unë përpiqem shumë që të mos i lëndoj të tjerët.

Mundohem vetëm të bëj mirë, por është shumë e hidhur kur kjo mirësi të kthehet me të keq, ndaj në këtë moshë kam mësuar se si të përballem me të gjitha.

Ju kanë bërë ndonjëherë keq të tjerët aq sa ju kanë lënduar?

-Ndonjëherë, ndonjë thashethem...

Cili është thashethemi më i keq që keni dëgjuar për veten?

-Nertila ka rënë nga motori, ka pësuar aksident... Nertila vdiq... (qesh) është kaq e tmerrshme. Dhe kur më shihnin reagonin: “uaaa qenke gjallë...”. Çfarë sikleti. (qesh).

Po atje ekzistojnë thashethemet?

-Sigurisht. Thjesht atje janë më të kamufluar. Por kam vënë re që në gjithë botën ku kam udhëtuar ka thashetheme, në mënyra të ndryshme por ama të gjithë flasin për të gjithë. Është e pamundur t’u shpëtosh.

LONDON MARCH 2009 ëtë sentencë me qellim e përdora për ta shpjeguar bukurinë jo vetëm të këngës shqipe, por edhe të një interpretueseje te e cila bukuria e këngës shqipe vezullonte si kristal në qiellin e lartë në interpretimin e këngëtares e mirënjohur Xhejlane Broqi, sepse interpretimi dhe loja e këngës së saj si narracion ndërthuret në disa elemente qenësore si janë intuita,refleksionet e timbrit melodik,baza ritmike e këngës,mistika e ëndrrës si prosede artistik dhe së fundi shikuar nga këndvështrimet e koncepteve të shumta estetike si janë ndijimet,imagjinata, përjetimet dhe të tjera, e që janë pjesë e paradigmave të kodit të metaforave të bukura siç dihet dhe siç thotë Kandinski se “Arti është përjetësisht i lirë”.

K

Portrete të artistëve tanë Bukuria e këngës shqipe vezullonte në interpretimin e artistes Xhejlane Broqit “Gjykimi estetik mbi të bukurën,sipas Kantit u shkakton kënaqësi estetike të gjithëve,pavarësisht janë apo s janë artistë,janë të arsimuar apo s janë, kanë njohuri shkencore apo s kanë,sepse soditja e bukurisë nuk e nënkupton të domosdoshme argumentin logjik,ajo paraqitet si shprehje e një ndjesie mbi pamjen,figurën,formën objektive të soditjes estetike te gjithsecili”.

Disa herë kemi theksuar se në fushën e arteve në mbarë trojet shqiptare kemi artistë të cilët me të drejtë me veprimtarinë e tyre të madhe artistike zënë vend nderi dhe të merituar në Panteonin e skenës muzikore mbarëkombëtare artistike.

Kjo vlen natyrisht edhe për solisten Xhejlane Broqi,ajo ka qenë soliste e zhanrit të muzikës popullore qytetare e cila këngën e ka pasur vokacion dhe dashuri e që shprehej artistikisht me anë të vokalit të saj që e kishte ideal të një bote të saj të brendshme shpirtërore dhe e cila tërë jetën e saj ishte lidhur ngushtë me të,pra me këngën si sublim i të jetuarit artistik.

Ajo me talentin që kishte dhe zërin e saj si mezosoprane e cila më shumë anonte kah alti, ka kënduar me zë natyral ku ka pasur një vokal të shkëlqyer,një zë “pushkë”por të nuancuar dhe të definuar me një kulturë të lartë me një diksion të qartë dhe të pastër ku bukuria e timbrit delte në shesh si shprehja e vokalit natyror, sidomos në zërat e ulëta të saj dhe kështu për bukuri shkrihej në botën e saj shpirtëro e artistike ,këtë e ka arritur falë talentin dhe shkollimit të zërit të saj te pedagogu i njohur pran Fakultetit të Arteve në Prishtinë Profesori Trpkov .

Ndoshta shembullin që e kam citur them mund mos të jetë i qëlluar, por unë e kam përjetuar si të atillë,sepse në repertorin e saj ka pasur mjaft këngë të shumë autorëve tanë dhe të huaj,ka pasur mjaft koncerte gjatë karrierës së saj jo të vogël, por mua që më ka ngel si kujtim i pa shlyer një interpretim i bukur i saj mu në kompozimit tim që paraqet edhe identitetin tim krijues që shtreson një semantikë të strukturës artistike timen ku poetika muzikore e diskursit ndërlidhet në mënyrë funksionale me tërë krijimtarinë time të më vonshme.

Pra, fjala është për këngën “Zambaku i Prizrenit” ,kompozuar enkas për solistin tonë po ashtu të shkëlqyer dhe të mirë njohur Ismet Peja i cili e realizoi në mënyrë mrekullueshme bashkë me Zef Tupecin ( vetëm si incizim) në duet e që është prezantuar dinitetshem në një festival prestigjioz të ish Jugosllavisë në vitet e gjashtëdhjeta .

Këndoi për mrekulli në vitin 1962 në një festival,i veshur me veshje kombëtare ngriti në këmbë mbi dyzet mi shikues në Kalemegdan për mjedis të Beogradit,që ishte rast i veçantë që një këngëtarë shqiptarë të pritet aq mirë në një rreth ku nacionalizmi kulmonte në pikat më të larta të urrejtjes ndaj nesh dhe kombit tonë. Pra,me këtë këngë edhe u afirmuar jashtë Kosovës dhe krijoj një reputacion të madh si

28

solistë i shkëlqyer.

Po këtë këngë e futën në repertorin e tyre edhe shumë këngëtar të njohur të Kosovës Esat Bicurri,Lilijana Çavolli dhe të Shqipërisë Parasqevi Simaku,por edhe kjo soliste për të cilën bëjmë fjalë e cila pos shumë këngëve nga repertori i Anita Takes,Paulina Nikaj,Vaçe Zela,Bik Ndoja,dhe këngë të shumë të tjerëve Xhejlane Broqi këtë këndoi shumë e shumë herë në koncerte dhe manifestime të ndryshme e sidomos në turneu e Ansamblit kombëtarë “Shota” në Çekosllovaki,1964, Francë,Belgjike,Zvicër në vitin 1965 e që ajo turne zgjati plotë tre muaj.

Ky ansambël me renome mbahet në mend se është i pari dhe i vetmi ansambël i folklorit deri tani që i është lejuar ta shfaq programin e vetë në Teatrin e njohur Maria Antoaneta në Versaj të Parisit me të gjitha ato ceremoni paraprake që zhvillohen para çdo shfaqjeje në këtë teatër. Mu këtu, kjo soliste e këndoj këtë këngë ,por ajo e prezantoi disi ndryshe,bukur,qetë, shikuar nga observimet e interpretimit muzikor të ngrohtë,me ca ndërrime të veçanta të destinuara për ndërtimin e tërësisë së saj ku dimensioni lirik i këngës i nënshtrohej një poetike plotë figuracionesh, ku demonstronte tërë atë artin e saj interpretues si shprehje e botës së saj intime siç thotë Frojdi “Bota e artit është si bota e lojërave fëmijërore një botë e lindur nga fantazia.. ..kurse i rrituri nuk luan,

por fantazon”.

Kështu edhe te Xhejlanja kemi hasur dhe përjetuar në një fantazi si lojë,por jo si katharsis,por bukuri universale poetike muzikore që krijon një kënaqësi dhe sa here e dëgjoja unë këtë këngë në interpretimin e saj kisha dëshirë që ta përsëriste si perpetum mobile,edhe pse këtë këngë e kanë interpretuar shumë këngëtarë Kosovarë dhe nga Shqipëria,mirëpo interpretimi i saj kishte diçka hyjnore,na sillte freski,kurse në temperamentin e saj gufonte një elegancë ku më konsekuencën dhe koherencë lartësonte atë bukuri të këngës pa ia dëmtuar linjën melodike dhe këngën në tërësi.

Ti kthehemi këngëtares tonë dhe të shohim se si ajo me artin e saj të madh çfarë dha kontribut dha për njohjen e këngës tonë të mrekullueshme shqipe bazuar në tabanin e folklorit tonë të begatshëm nga të gjitha aspekte,melodike,ritmike,estetike dhe artistike jo vetëm në trevat mbar ë shqiptare por edhe në ato internacionale.

Kjo këngëtare e mirënjohur u rrit dhe u zhvillua në kushtet e viteve të 60 dhjeta si nxënëse e Gjimnazit të Pejës dhe në rrethanat e atëhershme në dukje të mira, por në fakt mjaft të vështira, jo për vetëm për te, por për të gjithë ata që merreshin me aktivitete shoqërore,shkencore dhe artistike,me gjithë atë si shume shkencëtar,artistë edhe atë s’ mundë të ia ndalin hovin në aktivitetet e saja artistike, edhe pse, askush s’ mund të dilte jashtë atyre kornizave të zymta,megjithatë, fal talentit,punës së madhe,guximit ia doli që të arrij optimalen-kulmin e artit interpretues e që bashkë me si motrat dhe vëllezërit solistë të tjerë po ashtu të njohur si janë Negjmje Pagarusha

,Ismet Peja, Liliana Çavolli, Gongje Gashi, Ismet Koshutova, Shyqri Nimani, Muhamet Shala, Adem Ejupi dhe shumë të tjerë ishin jo vetëm shpresat tona të këngës shqipe ,por edhe novator të interpretimeve moderne të muzikës sonë popullore dhe argëtuese si kohezion i koncepteve dhe bartës të një sfondi historik të sublimeve narrative të këngës sonë të bukur shqipe.

Pse i thamë të gjitha këto mendime të cilat i përkasin më shumë estetikës,artistikes si dhe shumë koncepteve filozofike,sepse mu interpretimi i saj dhe të këngëtarëve të tjerë të brezit të saj bazoheshin në këto elemente dhe kjo e tëre ka të bëjë me këngën shqipe dhe interpretimin e saj dhe mu për këtë dhe shumë elemente të tjera interpretuese,ketë këngëtare dëgjuesit e kanë quajtur, pos tjerash,soliste e shkëlqyer dhe shpresa e këngës shqipe . Në garat “Mikrofoni është i Juaji”, 1960 në Pejë ajo me interpretimin e saj të bukur të këngës”Mora sot një letër”,zuri vendin e parë e ku Rexhai Surroi bashkë me ekipin e Radio Prishtinës ishin ideator,realizues dhe udhëheqës i këtij manifestimit të popullarizuar për atë kohë shumë i rëndësishëm.

Pra, nuk janë vetëm këto të thënë miradije për këtë soliste të mirë njohur, por ka edhe shumë të tjera, që do të i përmendim më vonë. Do të flasim për një moment krejt tjetër për bukurinë e qëllimtë që prapë sipas Kantit “....përbën gjykimin e shijes së estetikes në art”.

Para se flasim për këtë moment të rëndësishëm te shpalosim Cv ( Curriculum vitae)e saj mjaft te pasur e që më së miri na flet për rrugën zhvillimore të kësaj artisteje. Te rrallë janë ata kompozitor,solistë dhe muziktar në përgjithësi që janë të lidhur aq ngushtë dhe shpirtërisht jo vetëm me vendlindjen, por edhe me trevën e Kosovës siç është Xhejlane Broqi.

Talenti si dhe personaliteti i saj artistik prej një këngëtare të suksesshme filloi që nga fëmijëria si përqasje jo e një botë fëmijërore, por edhe si dukje me realen e talentit të saj

që premtonte shumë të cilën ajo me sukses e tregoi në periudhat e ardhshme të jetës së saj. Ajo me pasion jo vetëm këndonte por edhe lunte me kitarë që e kishte me vete jo vetëm gjatë shkollimit të mesëm në Gjimnazin e Pejës ,por edhe gjatë studimeve në Shkollën e Lartë Pedagogjike-grupi i muzikës, shok të pa ndarë jo vetëm nëpër koncerte por edhe nëpër ahengje me shok dhe shoqe të studimeve, sepse ajo e përcillte këngën e saj dhe tingëllonte si një orkestër kamere. Ajo ka qenë e lindur për të u bërë këngëtare ,sepse qysh herët u fut në botën magjike të tingujve muzikor,këtu,natyrisht,nuk kemi ndërmend të krijojmë aluzione të pa nevojshme,por duhet përkujtuar pas shkuarjes së saj në amshim kritiku muzikor Sami Pirraj,në gazetën “Rilindja” të datës 7 prill 1994 shkruan në vend të përkujtimit ”Soliste që ende i duhej këngës sonë dhe duke lënë një zbrazësi në muzikën shqiptare”.

Kjo soliste është ndër të parat që zëri i së cilës dëgjohej në valët e Radio Prishtinës,por edhe në koncerte anë e mbanë Kosovës.

Ka lindur në Pejë në vitin 1943. Dëgjuesit e pasionuar të këngës sonë e njohin qysh herët si dueti GashiBroqi. Ka të incizuar shumë këngë popullore. Si soliste hapi rrugën me shpërblimin e parë në manifestimin muzikor “Mikrofoni është i juaji” qysh në vitin 1960 që u mbajt në Pejë dhe në qendra të ndryshme të Kosovës.

Mori pjesë edhe në festivalin e”Akordet muzikore të Kosovës”si dhe në shumë,manifestime të ish Jugosllavisë e më e rëndësishme ka qenë pjesëmarrja e saj në duet Gashi –Broqi,në festivalin e njohur të Folklorit në Sarajevë,1964, pastaj pesë vjet ishte soliste e ansamblit të këngëve dhe valleve “Shota”,ku pati rastin të prezantohej me shumë këngë shqipe në disa qendra të shteteve evropiane si Belgjikë, Çekosllovaki, Francë ,Gjermani, Shqipëri etj. U prezantuar edhe në disa qendra të ish –Jugosllavisë kurse në baletin “Kënga e Rexhës”, >>>

LONDON MARCH 2009

29

Piktura si formë e ndërgjegjes individuale NGA AKIL KOCI shtë kënaqësi të bisedosh me artistët jo vetëm për artin të cilin e krijon, por në përgjithësi,sepse ai flet me gjuhën e vet,gjuhën artistike për të cilën gjuhë shpesh edhe s’ mund ta kuptojmë pa hy thellë në imagjinatën e botës së tij artistike,nga se arti si thonë filozofët është” mjeshtri dhe një ndër format e ndërgjegjes jo vetëm individuale ,por edhe shoqërore,mjet i fuqishëm për njohur drejt jetën dhe për të shpënë përpara “kurse ne kishim për të shtuar duke prezantuar realitetin se si e shef artisti me anë të formash dhe figurash artistike botën “reale” të tij.

Për shkak të drejtë për drejtë shemërisë ,qartësisë themi në mënyrë të kushtëzuara dhe hapësirës së saj ,artisti me veprat e tija krijon strukturën e vet estetike,subjektin artistik,imazhin,pse jo edhe enigmën e substancës figurative,prandaj gjykimi i një vepre arti qoftë nga artet pamore,muzikore letrare e ven kritikun në dilema të shumta si janë bie fjala këndvështrimi ,cilësia organike e krijimit dhe shumë elemente të tjera estetike dhe artistike.

Kështu edhe unë e kam të vështirë të gjykoj për një ekspozite të shfaqur në East London para ca kohe nga shumë piktor,jo vetëm pse nuk kam qenë prezent dhe nuk jam kritik i artit pamor, por dashamir dhe pasionant,megjithatë do të i them ca

Ë

>>>interpretoi si soliste-këngën e njohur shqiptare “Çou,more Rexho”edhe në Garat internacionale në Bienalen e Baletit ku morri pjesë ansambli i baletit të Kosovës në Ljubjanë.

Ka realizuar edhe disqe me këngë shqiptare,kurse para se të dëbohej nga puna nga shovenistët Serbe,punoi në Redaksinë e fëmijëve në televizionin e Prishtinës ku realizoi shumë emisione të suksesshme.

Me këtë shkrim nuk kemi për qëllim të qesim në gjerësisht aktivitetin e saj të madh artistik,por të i përmendim ca më të rëndësishmet.

Kontributi i saj në fillim ishte në Gjimnazin e Pejës, si soliste e Shoqërisë kulturo artistike “Ramiz Sadiku” në Pejë, soliste e Radio Prishtinës,

fjalë,sepse në atë ekspozitë kolektive ka marrë pjesë edhe një bashkë vendas piktor i yni Visar Hyseni ,prandaj për ne është interesant se po ky piktor u gjind në mesin e tyre për të cilin nuk kam ditur asgjë se çfarë dhe si pikturon. Në takimet tona të përhershme ku vend takimin jonë standard shpesh është në kafen Zukatto në O2 që gjendet në Finchley Road me miqtë dhe shokët e mi ,Husamedinin, Fatonin, Avdushin dhe një mik tonin të ri, Behxhetin na u afrua një djalosh i veshur me tesha ala Lordat anglez me Bostonin dhe kapelën karakteristike të tyre, gjithnjë i qeshur dhe mu në mes bisedës tonë mu drejtuar me këto fjalë ,”pse profesor nuk erdhe në ekspozitën time?”

Dhe pa një pa dy më tha “edhe pikturën tënde e kam realizuar”.

U habita për dy çështje ,nuk ma mur mendja se ky mik i yni ka realizuar dhe ka marrë pjesë me penelat e tija në një ekspozitë me emrat të njohur të piktorëve anglez,dhe së dyti si ka mundur ta realizojë portretin tim pa qenë prezent ose së paku pa ia dhënë një fotos?.Për të parën më bindi se ma ofroi broshurën e vogël News Letter Headway,kurse për të dytën, prapë sot e atë ditë nuk më kujtohet se i kam dhënë ndonjë fotografi time?.

Por pavarësisht nga kjo po i qasëm përshtypjeve të mija për ato se çka pash në programin që ma dhuroi. Duke lexuar kuptova se ajo ekspozitë kolektive ishte shfaqur me 3 tetor 2008 në prezencën e më së 150 shikuesve dhe se ky pra miku i jonë ka marrë pjesë me disa punime ku ka qenë prezent edhe nëna e tij e cila ka ardhur enkas nga Kosova për të qenë pjesëmarrëse në ekspozitën e birit të saj Visarit.

Në atë broshurë gjendet edhe biseda e tij ku flet në përgjithësi për shkollimin e tij dhe pjesëmarrjen në shumë ekspozita,por unë do të flas për ato piktura nga galeria personale e tij të cilat edhe ishin të botuara në atë broshurë.

Pra, me sa vërejta pikturat e tija përbënin një vizion të tij ku krijimi dhe krijimtaria e tij bazohet dhe konsiston në vizion edhe imagjinatën e qartë këngëtare e grupit të këngëtarëve dhe korit të Radio Prishtinës,soliste kryesore vite me radhë në Ansamblin e këngëve dhe të valleve “Shota”, dhe pjesëmarrëse në shumë festivale kombëtare dhe ndërkombëtare këtu ajo qite n në pah talentin,kurse shprehja e saj plotësisht përputhet me atë thënie të Pitagorës ”Nëse njeriu është vetë masë e dhuntive dhe cilësive etike” s’ ka sesi mos të pleksej talenti i saj si reminishencat e saja anteike dhe kuptimore si figuracione estetike” e kur sesi si prirje merkantiliste (fitim pruese dhe afariste),por si proces i investigimit të shtigjeve të reja artistike,të transformimit,të ruajtjes dhe të prezantimit të vlerave të saja artistike.

Ishte edhe anëtare korit të

Sukseset e krijuesve tanë Visar Hyseni është një piktor me talent duke na prezantuar botën e vet artistike e që substanca e tyre emocionale është mjaft e qartë dhe jo hermetike e sublimuar në botën e tij fantastike si strukturë-pra tërësi e pjesëve si zhvillim në unitetin e veprës me përmbajtje thellësisht subjektive që japin gjendjen e brendshme të autorit.

dhe koherentë me një komunikim intim ,sepse arti nuk konsiston vetëm në rregullim, por edhe në ca shmangie,por që inkorporohen bukur në tërësinë e saj. Nëpërmjet të këtyre ekzemplarëve të paraqitura nga galeria personale në këtë broshurë vetvetiu njeriu vjen të një konkluzion se Visar Hyseni është një piktor me talent duke na prezantuar botën e vet artistike e që substanca e tyre emocionale është mjaft e qartë dhe jo hermetike e sublimuar në botën e tij fantastike si struk-

turë-pra tërësi e pjesëve si zhvillim në unitetin e veprës me përmbajtje thellësisht subjektive që japin gjendjen e brendshme të autorit.

Pikturat e tija kanë formë,ngjyrat e qëlluara me dritë me një subjekt artistik mbi suporte reale të natyrës siç e shef, sepse gjithmonë duhet të kemi parasysh se artisti kërkon në fluksin e krijimtarisë së tij një paraqitje origjinale “piktori pikturon objektin dhe botën e tij jo si është, por si do ta shoh” të cilën këtë e

ka arritur edhe Visari Hyseni me shumë sukses.

Gjatë shikimit të atyre pikturave të prezantuara në atë broshurë nuk na habiti aspak se kjo më së miri na flet pse ky artist merr pjesë me penelatat e veta me piktorët e njohur anglez siç është John Alderton e kjo më së miri flet për integrimin e njerëzve tanë në rreth ku jetojnë. Pra,në fund i dëshirojmë Visarit suksese të mëtejme në ekspozitat kolektive dhe individuale.

njohur Collegium Cantorum”,e që ai aktivitet për te ishte si ndërthurej si shtrirje artistike që ishin shtyse e një aktiviteti dhe bashkëpunimi të madh me shumë ansamble dhe soliste të njohur,pra një zhvillim i tillë i mundësoi që ajo te jetë artiste me potencë të madhe deri ne kulm, sepse e kishte të qartë se tingulli muzikor hyn drejt në shpirt, si thote Kandinski “”e ka pasur muzikën brenda vetes”.

Nëse pretendojmë qe të flasim me objektiviteti edhe pse ai nuk është pa anësi,lirisht mund të themi se magjia e saj në interpretimin e këngës popullore qëndron dhe fshihet në shpirtin e saj,shpirtit që si thotë estetika moderne “talenti lind si domosdoshmëri i cili vegjeton mbi një terren të

zbrazet.....ku artisti e plotëson me shtysën e talentit te vet”.

Këtu pra qëndron talenti i saj dhe ajo si patëm thënë krye të artikullit ,zbuluam “bukurinë e qëllimt”, sepse kur e dëgjojmë këngën e interpretuar nga Gjejlande Broqi na zgjon emocione,të befason duke krijuar një univers te ri që vetëm artisti mund ta bëjë. Nuk duhet ne bazë të këtyre thënieve të nxjerrim përfundime ato vinë vetvetiu,sepse bukuria e interpretimit artistikisht shkëlqen, reflektohet si art,pa iluzione, por shfaq një bote reale gjithë dritë me ngjyra vezulluese si produkt i një përsosmërie melodike,harmonike dhe ritmike.

S’duhet pritur nga asnjë artist; që të na sjelli përjetime estetike

po nuk patëm edhe ne imagjinatë për të i vërejtur dukuritë ato ,por gjithsesi duhet pritur nga artistët e vërtet që të na sjelli me interpretimin ose me veprën e vet bukurin dhe vlerat tyre estetike dhe artistike dhe mu këtu qëndron edhe forca e artit si dhe forca e saj interpretuese e këngëve shqipe.

Nga aksepti aksiologjik që na sillte Xheki e që shumica edhe e njihnin me këtë nofke nga dashura ndaj saj, sikur ka krijuar me vokacionin e saj prej soliste te kultivuar një botë të veten artistike si përcaktimi i artit interpretues duke sublimuar tërë potencën me te cilën e shprehte pasurinë e pashtershme të un-it të vet artistik.

LONDON MARCH 2009

32

MISS PAVARËSIA ‘09 Nga Bashkim Metalia Miss Shqiptarja 2007 Shpresa Vitia

ë kohë rekord dhe me një përkushtim të paparë u bë e mundur që Vajzat Shqiptare të sfilojnë përballë publikut për tu kurorëzuar si Miss Pavarsia 09.

Shpresa Vitia mori këtë iniciativë duke e konsideruar ketë moment si një dhuratë e çmuar që bëhet në raste ditëlindjesh.Skena u zbukurua dhe gjallërua nga pjesëmarrja plot hire e vajzave konkurruese.

Kjo falë dhe përkushtimit dhe punës së Shpresës. Menjëherë pas kurorëzimit si Miss Shqiptarja 2007 në MB arritëm të zbulojmë edhe disa “sekrete” dhe dëshira artistike të tjera të saj.

Një ndër to ishte edhe të qenit një prezantuese në skenë... dhe kjo dëshirë ishte “për te dhëne, përcjellë ndonjë mesazh te mire para publikut” Dhe në sinkron të dëshirës së saj dhe kohës në të cilën rrodhën ngjarjet ajo arriti të ketë në zotërim skenën për afro pesë orë , me rastin e 1-vjetorit të Pavarësisë së Kosovës.

N

Si dhe të shpaloste atë çka ajo e kishte menduar në mënyrën më spontane të mundshme: “Ideja lindi që në atë moment kur më ftuan që të jem njëra nga prezantueset e spektaklit festiv të organizuar me rastin e pavarësisë së Kosovës...”

Pra Shpresa kishte ideuar një surprizë të këndshme për publikun dhe për të gjithë artdashësit: Të nxjerrë në sfilatë bukurie për konkurrim, vajzat shqiptare dhe t’i pagëzoj si Miss Pavarësia.

Një ide kjo e shkëlqyer!

“Normalisht që ka qenë një ditë e veçantë për mua, Kjo ditë ka qenë e mbushur plot hare plot lumturi, buzëqeshje por gjithashtu dhe dhimbje me kujtimin e atyre që nuk janë sot më afër nesh, ata që dhanë jetën për Kosovën.

Jam e lumtur që unë isha pjesë e kësaj eksperience me të gjithë ata shqiptarë/e që u mblodhën në sallë.

Jam e lumtur që mu dha mundësia për ta prezantuar një spektakël kaq te rëndësishëm. Për ketë e falënderoj Zotin Petrit Kuçana dhe të tjerë që qëndrova në të njëjtën skenë bashkë me ata njerëz qe prezantuan kulturën tonë shqiptare, vlerat tona, identitetin tone, dhe ajo qe me bej te ndjehem dhe me mire është qe ky koncert dhe gjithashtu pjesëmarrja e shumë te rinjve në publik me në fund tregoj që në nuk jemi të asimiluar po jemi gjallë dhe të fort si Shqiptarë në diasporë” Në fund juria e spektakli zgjodhi Lizana Sekiraqa si Miss Pavarësia 09

Për të na dhënë disa përshtypje dhe konkluzione më të qarta mbi atë cka Shpresa po synon të arrijë në jetë u munduam që të zbulojmë prej saj përsëri dhe ja disa impresione të tjera të Shpresës:

“The Albanian”:- A mendoni se ia dolët mbanë ?

Për mua ka qenë një privilegj, që të prezantoj një koncert te tillë, për sa i përket suksesit a e kam arrit apo jo, përgjigjen e kësaj pyetje mendoj që më mirë e japin të tjerët se sa unë. Sa i përket anës sime, mund të them se jam munduar jashtëzakonisht shumë që të jap më të mirën time.....

“The Albanian”:-Diçka të veçantë në atë spektakël?

Gjithçka ka qenë e veçante në atë spektakël, por një gjë që më ka lenë shumë përshtypje është pjesëmarrja e shumtë e rinise shqiptare. Kjo më ka befasuar. Gjithashtu i falënderoj Claire edhe Dianën për respektin qe ma bënë, me kanë lënë një përshtypje të madhe janë të mrekullueshme. I falënderoj të gjithë stafin, të gjithë ata që dhanë sado pak kohë për ta realizuar programin.

“The Albanian”:-A mendoni se ka ndryshuar mënyra e juaj sjelljes pas kurorëzimit të Miss Shqiptarja 07 në MB? Sinqerisht do t’u them them se kam ndryshuar por jo nga mendjemadhësia dhe jo pas kurorëzimit të Miss Shqiptarja 07 në MB, por vetëm nga edukata familjare dhe pjekuria.

Ne atë kohe kur mora pjesë tek Miss Shqiptarja 07, kam qenë 19 vjeçare tani jam 21 vjeçare haha … dmth se kam qenë më e re, por gjithmonë e kam pas një qëndrim të rëndë dhe ashtu jam dhe sot dhe besoj që gjithmonë kam me qenë kështu, sepse kjo është natyra ime. Ka pasur raste kur më kanë thënë “Shpresa më duket se nuk je ti 100% vetvetja gjithmonë”, dhe përgjigja ime ka qenë se

nuk dmth që nuk jam vetvetja nëse nuk i përshtatem gjithfarë rrethi.

Unë e di se jam vetvetja dhe aty ku nuk më mban ndërgjegjja do te veproj ashtu siç e ndjej.

Mendoj se sidomos kur je femër, njerëzit munden shumë lehtë t’i keqperceptojnë sjelljet e tua, dmth gjith-

monë njeriu duhet të jetë i stabilizuar dhe të jetë jo i varur nga një kurorë apo një status, se këto gjëra vijnë dhe shkojnë. Me rëndësi është të njohësh vetveten, për mua lumturia më e madhe është që e njoh vetveten dhe jam e lumtur me këto veti që i kam.

“The Albanian”:-A ka ndikuar sadopak ky çmim (Miss Shqiptarja në MB) në shoqëri , familje...?

Jo aspak. Jam një person që nuk ju besoj shumë njerëzve dhe e kam shoqërinë e zgjedhur, dhe shoqërinë time e konsideroj si familjen time. Ata

LONDON MARCH 2009

33

Me rastin e Festimit të 1-Vjetorit të Pavarësisë së Kosovës ,Shpresa Vitia me iniciativën e saj dhe mbështetjen e “The Albanian” & Alba-Media organizoi konkursin e Bukurisë Miss Pavarësia 09 në Londër gjithmonë janë afër meje si familjaret si shoqëria. (Do të kisha dëshirë ta falënderoja familjen time por megjithatë Sofinë dhe Bardhin që gjithmonë kanë qenë afër meje, mendoj që i kam krahë të djathtë).

“The Albanian”:-Kush mendoni se është çelësi i suksesit në art?

Zemra e bardhë, qëllimi i mirë, eksperienca.

“The Albanian”:- Si e perceptoni termin" celebrity"?

Sa për mendimin tim, ky term nuk përmban shumë vlera.

“The Albanian”:-Cila ka më shumë rëndësi të jesh e bukur apo e pasur?

Zemrën e pasur.

Kjo jete nuk varet tek gjërat materiale.

Kjo jetë varet nga perceptimi i njeriut, nëse i lejon parat të fitojnë terren ndaj teje, atëherë je fajtor vetë, sepse paratë vijnë dhe shkojnë, dhe prapë se prapë mbetesh vetëm me vetveten, dhe vdekja nuk ta merr as trupin as rrobat dhe as shtëpinë e paratë që i ke, por vetëm shpirtin; dmth se vetëm shpirtin e pasur ta kesh dhe asgjë nuk është e paarritshme.

“The Albanian”:-Çfarë do t’u këshilloni vajzave që do të marrin pjesë në Miss Shqiptarja 09 në MB? Gjithmonë duhet të jesh vetvetja, kjo është me rëndësi. Në asnjë mënyrë mos u mundo te jesh një njeri që mendon se mund ta fitoj këtë kurorë. Sa ma larg vetvetes që largohesh aq më larg kurorës do të jesh. Duhesh që të jesh inteligjente , ta dish se kush je dhe për çfarë ti qëndron ne këmbë.

Dhe mos harroni se përderisa që e keni një arsye të plot morale mbrapa argumenteve tuaj, gjithmonë qëndroni krenare për ato mendime qe i keni dhe mënyra se si ju e perceptoni botën.

Miss Shqiptarja në MB, nuk është një lojë, por është një organizatë me plot seriozitet nëse nuk jeni seriozë atëherë vetëm humbni kohe. Normalisht që bukuria është një gjë që merret parasysh, por vlerat tjera janë dhe më të rëndësishme. Mbi të gjitha duhet ta dini që Stafi i Miss Shqiptarja në MB ofron ngrohtësi, respekt ndaj të gjithë anëtarëve të saj, dhe ofrojnë një vend ku shqiptarët krijojnë afërmitet, ruajnë traditat, dhe

vlerat shqiptare.

Ju garantoj që pjesëmarrja juaj është një eksperiencë e paharruar!

“The Albanian”:-Cila është puna juaj e parë vullnetare që do të beje në këtë moment?

Mendoj që, fillimisht duhesh ta edukosh vetveten për t’iu ndihmuar të tjerëve. Unë jam në përfundimin e edukimi tim. Tashmë jam anëtare e një organizate që merret me kujdesin dhe ndihmesën e njerëzve të moshuar, por gjithashtu dhe njerëzve që janë aftësi të kufizuara. Është kënaqësia më e madhe kur mundesh të hapësh zemrën dhe t’u ofrosh ndihmë njerëzve që kanë nevojë.

Miss Pavarësia 09 Lizana Sekiraqa & Miss Shqiptarja 2007 Shpresa Vitia

nuk sheh, atëherë Kurora e Miss Pavarsia iu kur çdo shpresë dorëzua të venitet, asbukuroshes Mesazhi im për të njëherë mos u nga Prishtina dorëzo se çdo gjitha femrat femër shqiptare Lizana Sekiraqa shqiptare është është Miss që kur mendon që nuk ke rrugë- Pavarësia; ti je e dalje shikon por bukur, ti ke vlerë ….”.

T

“

ë mbaj një kurorë me status të tilla Miss Pavarësia 2009 është një mrekulli për mua, për vetë faktin që Pavarësia ka një kuptim shumë të rëndësishëm për në shqiptarët, simbolizon një fund te tragjedive që ne jemi mësuar ta shohim të demonstruar vit pas viti.

Dhe simbolizon një fillim të ri. Jam gjithashtu krenare që jam Miss Pavarësia e parë në Globin Tokësor.

Nuk ka organizuar askush një spektakël të tillë, kështu që unë jam e para dhe me mesazhin që reflekton ky status jam normalisht shumë krenare, por mendoj që gjitha femrat shqiptare të reja apo të vjetra, janë “Miss Pavarësia”.

Kemi një popull me plot histori me plot tregime, jam krenare që kemi arritur deri këtu ku jemi dhe me ketë rasti uroj të gjitha femrave shqiptare fat në çdo aspekt jetësore

”

u shpreh pas kurorëzimit Pavarësia 09 Lizana Sekiraqa.

Miss Shqiptarja 2007 Shpresa Vitia

Miss

LONDON MARCH 2009

as premierës së dyfishtë në kinema “Milenium” në Tiranë dhe në kinema “ABC” në Prishtinë, për regjisorin Saimir Kumbaro duket se janë rikthyer ditët e qetësisë.

Filmi i fundit i tij “Ne dhe Lenini”, një film që ktheu në ekranin madh moshën e tretë, i kushtoi jo vetëm një impenjim artistik, por edhe kokëçarje të tjera, deri tek ato më të fundit, si pjesëmarrjet nëpër festivalet ndërkombëtare. Që nga ideja, realizimi artistik, distribucioni dhe të tjera probleme duket sikur e kanë lodhur regjisorin, që, para se të nisë një ]tjetër aventurë artistike, do të mendohet mirë, sepse kishte vite që nuk bënte film, që nga viti 1991 dhe filmi i fundit tregoi se shumë gjëra kanë ndryshuar dhe se nuk është e lehtë që sot të bësh film. Për më tepër një pyetje shqetësuese ngihet për të “Për kë ta bësh filmin?”

Kjo është akoma edhe më shqetësuese, kur kemi parasysh se si funksionin në Shqipëri distribucioni.

Në bashkëbisedimin e mëposhtëm me regjisorin, i cili sapo është kthyer nga Prishtina, ndihet shqetësimi dhe revolta e tij prej artisti, ndihet dëshira e mirë që gjërat të mos mbeten kështu si janë dhe që e nesërmja të jetë më e mirë për të gjithë kineasët dhe filmin shqiptar.

P

ËSHTË KOHA QË KAMBANAT E ALARMIT TË BIHEN FORT, NËSE DUAM QË TA SHPËTOJMË ARTIN E SHTATË INTERVISTË ME REGJISORIN SAIMIR KUMBARO gjithë kinematë e botës, nuk kanë një shikueshmëri të lartë, madje nga më të ulëtat në botë. Imagjino një film që ka kushtuar 50 milion euro, nxjerr në kinematë shqiptare, maksimalisht 10 mijë euro. Është koha që kambanat e alarmit të bihen fort, nëse duam që ta shpëtojmë artin e shtatë.

- Mendoni se mungesa e kinemasë ështëe keqja e vetme, apo ka edhe aktorë të tjerë?

- Z. Kumbaro, një pyetje e përgjithshme, ç’po ndodh sot me filmin shqiptar?

- Ajo që më shqetëson më shumë është distribucioni i filmit dhe problemi i kinemasë në vend. Nga QKK subvencionohen çdo vit afro 1 milion euro për filmin shqiptar dhe asnjë lek për distribucionin.

Atëherë në të gjithë botën ka një politikë kulturore për kinemanë, që njerëzit të frekuentojnë sallën e kinemasë dhe jo diskotekat dhe kazinotë e bixhozit.

Shteti bën një politikë të vërtetë për këtë, nëpërmjet subvencionit.

Një familje shqiptare, prej katër vetësh, që të shkojë sot në kinema i duhen 20000 lekë, kur bileta kushton 5 mijë lekë. Dhe, për fat të keq, e paimagjinueshme, por sot në Shqipëri ka vetëm 5 kinema!!!

Në 1990, vetëm Tirana kishte 12 kinema.

Një biletë kushton nga 3000 – 5000 lekë, shteti, për hir të thithjes së publikut, në adresë të filmit shqiptar, subvencionon edhe për distribucion, pra mund të shtojë 2000 lekë, që sallat e kinemasë të mos falimentojnë dhe të mbushen me art shqiptar.

Shteti ka mundësi ta bëjë këtë gjë se, më lejoni të kujtoj një fakt, që në vitet e komunizmit, pavarësisht se prodhimi artistik ishte në shërbim të ideologjisë, një biletë në kinema kushtonte 160 lekë të vjetra dhe ai e shiste biletën 20 lekë, që spektatori të shkonte në kinema.

- Sot kinematë janë private dhe si mendon se shteti mund të financojë në këtë drejtim?

- Nga bisedat që kam bërë unë me drejtorët e kinemave në vend, ka disa vështirësi të mëdha në këtë drejtim. E para, filmi duhet të lirohet nga dogana.

Për çdo film që shfaqet në kinema paguhen 2000 euro doganë, plus TVSH, paguhen 700 - 800 euro subtitrim në Greqi apo Kroaci, pra kostoja e një filmi përveç blerjes me 5000

34

“Sot në modë shumë autorët me emër si Frensis Ford Coppola, e shumë të tjerë po I rikthen filmit autor me buxhet të vogël. Njerëzit kanë nevojë të shohin veten, dhe jo përralla ku elementet aritistikë janë të përzier me animacion, ku njeriu bie nga avioni dhe nuk vdes.” euro, rritet shumë. Le të bëjmë një llogari të thjeshtë. 2000 euro doganë, plus 400 euro tvsh, 800 euro titrat, 5000 euro blerja, 8200 euro, të paktën.

Po, a ka film që të fitojë 8000 euro për dy javë në një kinema shqiptare?! Në një kohë që në botën e qytetëruar ndiqet një tjetër politikë në këtë drejtim.

P.sh, në Itali filmi shfaqet edhe për një spektator të vetëm, edhe bashkia, nga taksapaguesit e saj, subvencionon kinemanë që ajo të mos mbyllet, të mos falimentojë, prandaj duhet që edhe bashkitë që adimistrojnë rrjetin e kinemave në qytete, si në Tiranë, në Durrës, në Shkodër, në Korçë etj, duhet të luajnë rolin e tyre të drejtpërdrejtë mbi politikat në fushën e kinemasë. Nëse shteti nuk bën diçka, nuk ndërhyn menjëherë, qoftë edhe baskitë, atëherë ne do të jemi i vetmi vend pa asnjë kinema.

- Duke mbetur përsëri tek kjo pikë e nxehtë, si mendoni se dilet ngas kriza?

-Mendoj se nëpërmjet QKK, e cila, ashtu siç jep për prodhimin e ri 1 milion euro, të japë para edhe për distribucionin, sepse kështu e kanë vendet e mëdha të Evropës. Kështu ndodh në Francë, në Itali, në Gjermani e gjetkë.

Filmi në Shqipëri nuk është fitimprurës. Për të prodhuar një film shqiptar duhen nga 600 – 1 milion euro, dhe asnjëherë, kurrë do të thosha, në një rrjet me 5 kinema, ku numri i spektatorëve është shumë i ulët, të arrihet qoftë edhe 10% e shumës së harxhuar për një film.

Le të flasim konkretisht. Filmi i Piro Milkanit “Trishtimi i zonjës Shnajder”, i cili kushtoi thuajse 1 milion euro, ka nxjerrë si fitim, vetëm 5000 euro.

Filmi i Anagnostit “Gjoleka, djali i Abazit”, 4000 mijë euro në kinema.

Po kështu edhe filmi “Koha e kometës” i Fatmir Koçit, dhe filmi im “Ne dhe Lenini”, apo Mao ce Dun” kanë nxjerrë nga kinemaja jo më shumë se 4000 euro! Madje edhe filmat hollivudianë, të cilët shfaqen në

- Jo, por kjo është thelbsore. Por, mendoj se një faktor i fortë që i nxjerr jashtë loje gjithë autorët shqiptarë, është edhe konkurrenca e pandershme.

Forumi për Mbrojtjen e të Drejtave Audiovizuale të Autorit, si dhe Albautor, janë ende në stadin foshnjor, pa autorit. Ndërsa ZSHDA, po arrin kulmin e paaftësisë së saj, saqë autorët mendojnë pse duhet të ekzistojë kjo zyrë, ku tetë juristë paguhen kot dhe me pagat që marrin ata, mund të bëhet një film ose të paguhet distribucioni.

Po ashtu në dyqanet e shtëpive filmografike, vihet re se nuk respektohet e drejta e shitjes me pullë, në mënyrë që ky treg të kontrollohet dhe paratë të shkojnë tek autorët dhe tek shteti. Kjo le shkas për abuzim në kurriz të autorëve dhe në këtë pikë vëmendja e autoriteteve nuk është në nivelin e duhur.

Meqenëse filmi ka kosto të madhe, a mund të ulet kjo kosto, jo në kurriz të cilësisë së veprës?

- Një tjetër përvojë për prodhimin e filmit shqiptar është se shumë zëra që bëhen jashtë mund të realizohen brenda vendit, me kosto shumë më të ulët. Post-produksioni i një flimi artistik apo dokumentar e të animuar, mud të realizohet në vend, duke bërë të mundur që paratë e taksa paguesve shqiptarë të shërbejnë për pagesat e teknikëve që jetojnë e punojnë në Shqipëri dhe që janë jo më pak të aftë sesa të huajt që paguajmë.

Vetëm në territorin e Albafilm Studios janë 4 salla të mëdha post produksioni, por që për mos pasje idesh, apo mungesë vëmendje nuk vihen në shërbim të kineastëve, vetëm me një investim modest, në mënyrë që filmi shqiptar të realizohet brenda vendit me një buxhet sa më të ulët.

në festivalet ndërkombëtare?

- Z. Kumbaro, ka zëra që thonë se një film po nuk pati një kosto mbi 1 milionë dollarë, nuk futet e rëndësishme

- Kjo nuk është e vërtetë aspak dhe nuk ka pse filmi shqiptar të ketë një kosto aq të lartë. Ata që i thonë kanë qëllime të tjera spekulative.

Sjell vetëm një shembull nga kinemaja rumune, filmi rumun, “4 javë...” ka një kosto vetëm prej 150 mijë euro dhe fituar në Kanë “Palmën e Artë” dhe sot po shfaqet me shumë sukses në SHBA, në mëse 6800 kinema. Me 150 mijë dollarë.

Sot në modë shumë autorët me emër si Frensis Ford Coppola, e shumë të tjerë po I rikthen filmit autor me buxhet të vogël. Njerëzit kanë nevojë të shohin veten, dhe jo përralla ku elementet aritistikë janë të përzier me animacion, ku njeriu bie nga avioni dhe nuk vdes.

BISEDOI FLORI SLATINA

LONDON MARCH 2009

35

Kuzhina shqiptare TONY Supë speciale me karkaleca deti Përbërsit e recetës 500 gr karkaleca me gusk të freskët 1 lugë gjelle vaj ulliri 1 qepë e prerë imët 1 karrot e prerë në rrathë 1 selary e prerë në copa të vogla 1.5 l ujë 1 limon i vogël lëngu 1 lugë gjelle salcë e koncentruar domate Bukë ganie(bouquet garni) erza aromatike të përziera 30 gr miell 30 gr gjalpë 2 lug gjelle konjak 100 ml krem qumështi i hollë (single cream) MËNYRA E PREGADITIES SË RECETËS Në fillim qërojmë karkalecat me kujdes dhe guaskat i vendosim në një tenxhere të thellë dhe në të shtojmë vajin dhe i kaverdisim mirë deri sa të marrin ngjyrën karakteristike rozë.

Shtojmë konjakun dhe lëngun e limonit dhe i përziejmë dhe për 3 minuta .

Shtojmë perimet qepët karotat selaryn dhe ujin pasi të valojnë ngadalsojmë zjarrin në minimum dhe shtojmë qesen me erzat aromatike , bukë e garnie dhe masën e supës e lëmë të ziejnë për 25 minuta . 15 minuta pas zierjes i shtojmë karkalecat e qëruar të zihen së bashku me guaskat .

Pasi ka përfunduar zierja lëngun e kullojmë në kulluse dhe e lëmë mënjanë dhe karkalecat i ndajmë mënjanë dhe në të njëjtën tenxhere kaverdisim gjalpin . Shtojmë miellin dhe e kaverdisim për 2 minuta deri sa të marrë ngjyrën e kuqërreme .

Shtojmë gjysmën e lëngut të guaskave nga karkalecat dhe e përziejmë mirë që mos të bëhet dramca pastaj shtojmë të gjithë masën e lëngut

Në këtë numër shijoni kënaqësinë e menusë time më të përzgjedhur Supë speciale me karkaleca deti Pica e thjesht Pica franceze Tartë me djathë kaçkavall asparagus dhe presh Vezë poched Vezë benedikt me salcë holandeze Risotto me fileto pule dhe hudhër Kek me djathë dhe gingër Tortë me dardha dhe mjaltë dhe supën e ziejmë për 5 minuta duke e përzier vazhdimisht pastaj shtojmë karkalecat dhe pak kripë dhe piper dhe kremin e qumështit pastaj e provojmë për shije dhe ja shtojmë dhe pak lëng limoni e shërbejmë me bukë të gatuar shtëpie

PICA E THJESHTË Përbërsit e recetes për 2 pica Baza picës 300 gr miell self raising 60 gr gjalpë 120 ml qumësht Mbushja e picës 200 gr domate të vogla të prera përgjysëm 300 gr djathë i freskët mocarella i prerë në thela 1 tufë borzilok 200 gr proshutë (Parma ham) Piper kripë Mënyra e pregadities së recetës Ngrohim furrën në temperaturën 200 gradë dhe i lyejmë me vaj dy tepsi picash . Përgatisim bazën e picës duke e përzier miellin me gjalpin dhe e përziejmë me të dyja duart me majat e gishtërinjve deri sa të bëhet një masë e ngjitur pastaj shtojmë qumështin dhe e përziejmë deri sa të përfitohet brumi i ngjeshur dhe elastik.

Pastaj në sipërfaqe të tavolinës të spërkatur me miell ndajmë brumin përgjysmë dhe e hollojmë në formë rrumbullake . Të dyja petat dalin të holla , jo të trasha si për picat normale . Të 2 petat i shtrojmë në tepsia dhe i mbushim me mbushjen e pregaditur duke i rreshtuar domatet me prerje poshtë pastaj në boshllëkun mes domateve vendosim proshutën parma ham , pastaj shtrojmë gjethet jeshile të borzilokut dhe sipër gjetheve vendosim djathin mocarella të rreshtuar

përgjatë gjithë sipërfaqes .Futim picat në furrë dhe i gatuajmë për 15 minuta deri sa të marrin ngjyrën e theksuar të kuqërreme .

PICA FRANCEZE

Përbërësit e recetës 225 gr miell me përqindje të lartë gluteni 1 vezë 100 ml ujë i vakët ½ lug kafeje krip 30 gr gjalpë 1 lug kafeje maja e thatë e imët Mbushja 60 ml vaj ulliri 4 qep mesatare të prera në thela të holla 1 lug gjelle mustardë francez 6 domate të qëruara dhe prera imët 1 tufë borzilok jeshil vetëm gjethet 12 sardele të kripura në vaja ulliri(anchovies) 20 ullinj të zinj të prerë përgjysmë Piper i zi i bluar imët Mënyra e pregatites së recetës Përziejmë kripën dhe majanë me miellin e situr pastaj shtojmë gjalpin e prerë në copa kubike të vogla dhe e përziejmë me majat e gishtrinjëve deri sa gjalpi të thërrmohet plotësisht në miell . Shtojmë vezën e rrahur , dhe ujin e vakët . Përziejmë mirë brumin për 5 minuta deri sa të formohet një brumë elastik dhe i lidhur mirë . E mbulojmë brumin me napë të pastër dhe e lëmë në një vend të ngrohtë që të fermentohet për 1 orë . Pregadisim mbushjen në tigan të madh të kromuar . Kaverdisim qepët në vaj ulliri deri sa të zbuten jo të marrin ngjyrë dhe i lëmë mënjanë .

Lyejmë tepsinë e rrumbullakët të picës me vaj . Pasi brumi ka përfunduar fermentimin e rrahim dhe njëherë dhe e hollojmë petën me trashësi të njëjtë sa për masë të tepsisë . E shtrojmë në tepsi dhe e tërheqim nga të gjitha anët që ta mbulojnë tepsinë plotësisht . Pjesët e tepërta i presim në qoshe , pastaj lyejmë sipër petën me mustardën franceze përgjatë gjithë sipërfaqes . Shtrojmë domatet sipër mustardës dhe borzilokun e freskët sipër .

Shtrojmë qepët e gatuara pastaj rreshtojmë në formën e diellit sardelet ose anchovies dhe ullinjtë e zi . E spërkatim fare pak me vaj ulliri dhe e lëmë dhe 15 minuta të fermentohet prapë në vend të ngrohtë .E pjekim në furrë në temperaturën 200 gradë për 40 minuta .E shërbejmë të ngrohtë me sallatë të përzierë TART ME DJATHË KAÇKAVALL

07798808635

ASPIRAGUS DHE PRESH Përbërësit e recetës Për petën 250 gr miell i bardhë i zakonshëm (plain flour) 160 gr gjalpë 1 vezë e rrahur 5 gr krip 1 lug gjelle qumësht i ftohtë nga frigoriferi Mbushja 100 gr djathë kaçkavall i grirë trashë në rende 2 lugë gjelle majdanoz i freskët i prerë imët 2 presh të prerë rrumbullak të hollë 12 asparagos jeshil 2 vezë 200 ml krem qumësht i holluar(single cream) Kripë dhe piper Mënyra e pregadities së recetës Miellin e përziejmë me kripën . Shtojmë gjalpin e prerë në kubike të vogla e thërrmojmë plotësisht në miell deri sa mielli të bëhet si përshesh i ngjitur .

Përziejmë vezën me qumështin mirë dhe e shtojmë tek masa e përsheshit dhe e rrahim mirë deri sa të kemi një brumë të lidhur dhe pa dramca dhe elastik . E futim të mbështjellë me plasmas kulinarie në frigorifer dhe vazhdojmë pregaditien e mbushjes .

Ziejmë asparagost në ujë të valuar me kripë për 4 min pastaj i kullojmë dhe i lëmë mënjanë . Preshtë e prerë imët i kaverdisim në gjalpë jo të marrin ngjyrë pasi do të piqen prapë në furrë .Lyejmë me gjalpë një tepsi për tartë e cila quhet tepsi me fundin e lëvizshëm(flan tin) dhe e hollojmë brumin që e kemi në frigorifer duke e spërkatur sipërfaqen e tavolinës me miell.

Pasi peta është holluar uniformë e shtrojmë në tepsi dhe e shpojmë për gjatë gjithë sipërfaqes me piru dhe e futim të piqet në furrë për 15 min në temperaturë 180 gradë . Gjatë pjekjes pregadisim përzierjen e vezëve dhe të kremit duke i përzierë të dyja dhe rrahur për 5 min. Pas pjekjes , petën e heqim nga furra dhe e mbushim me mbushjen e pregaditur .

Në fillim shtrojmë djathin

pastaj sipër majdanozin dhe preshtë të hapur për gjatë gjithë sipërfaqes vendosim aspiragust të rreshtuar në formë dielli dhe në fund sipër hedhim në mënyrë rrethore përzierjen e vezëve dhe të kremit . Tepsinë e përfunduar me mbushjen e kthejmë në furrë dhe e pjekim dhe për 20 minuta deri sa në sipërfaqëe të marrin ngjyrën e kuqërreme . E servirim të ngrohët dhe të ftohët me sallatën tuaj të preferuar .

Përbërësit e recetës 1 litër ujë 1 lug kafeje krip 10 ml uthull 4 vezë Akull me ujë në enë qelqi Mënyra e pregadities së recetës E valojmë ujin në një tenxhere mesatare . Hedhim kripën dhe uthullën .

Ngadalësojmë zjarrin që valimi i ujit të mos dallohet . Thyejmë vezët një nga një në një enë të vogël njëra pas tjetrës dhe i hedhim avash në ujin dhe e përziejmë anash shumë lehtë me lugë me vrima në mënyrë që të mos ndahet dhe e ziejmë për 4-5 minuta . Forma e vezës pas zierjes duhet të jetë ovale dhe është e gatuar mirë kur e verdha e vezës është e mpiksur komplet . Në mes i zhvendosim vezët njëra pas tjetrës nga uji me ndihmën e lugës me vrima dhe i fusim në lëngun me akull dhe i nxjerrim menjëherë . Ky proces është shumë i rëndësishëm pasi ndalon në sekondë gatimin më tej të vezës pasi gatimi vazhdon dhe pas heqies nga zjarri .I shërbejmë menjëherë të ngrohta ose dhe i ri-shërbejmë sipër bukës së thekur .

LONDON MARCH 2009

by H.E. Mr. Zef MAZI Ambassador of Albania to the UK of Great Britain and Northern Ireland and the Republic of Ireland

Ladies and Gentlemen, Let me start by saying how pleased I am to have been invited by the LSE Albanian Students Union to give a talk this evening on a topic so important for every country. I am very proud for such a vibrant and energetic LSE Albanian Students Union. I wish to congratulate you for the excellent initiative to organize an Albanian week this week. I wish to thank also Mr Gabriel Partosh for his moderation of this lecture and the kind words he said about me. Before I start, let me also say that, in my capacity as Ambassador, my “freedom of speech” on a topic like this is limited. So I would be manoeuvring within what a former Soviet politician used to call, “limited sovereignty”. I therefore wish to say from the outset that this contribution represents only my personal views and not necessarily those of my government.

As one would guess from the title of my topic, this presentation would normally cover a very broad picture. As you may know, security and security building is a multidimensional process. It ranges from purely politico-military issues, to democratic institution building, human dimension issues, to economic and environmental issues, etc. It seems unlikely that one could embrace all these dimensions of security in one presentation. I would, therefore, try to deal succinctly with certain main aspects of the security perceptions and perspectives of small states, specifically in the Balkans, their decisions thereof, and some of their relationships to the current European environment, the way I see it, in particular only less than two months before Albanian becomes a full member of NATO at the NATO Summit early next April.

Let me first say that the security risks facing today’s Europe are different from wars that threatened national integrity and sovereignty in the past. Hence, the question arises: would belonging to a military alliance strengthen security? What this may refer to could be a number of issues, as I briefly mentioned earlier, in addition to those that are purely military, ranging from civil or ethnic conflict, environmental degradation, resource scarcity, uncontrolled and illicit migration, organized crime, economic underdevelopment, money laundering, drug trafficking, transnational terrorism, etc. The search for security in any country, in particular small ones, is, therefore, primarily a matter of deterring and, if necessary, defending not only against foreign coercion, attack and invasion through the maintenance of adequate military defenses, but also reducing the risk of, and managing and eliminating, exactly these issues I just mentioned.

A general view of the security environment in Europe today points to a number of considerations.

The first and, perhaps, somewhat under-appreciated advantage, of the current situation in Europe today is that the European environment offers

36

“Security of Small Countries in Western Balkans – Perceptions and Perspectives” should not be overestimated nor underestimated. Important as these forums may truly be, for small countries, they cannot, by and large, satisfy the central security concerns of small states.

small states a setting in which their traditional security fears and anxieties are significantly reduced. There is a widespread absence of a direct military threat to almost all the small states on the continent. Lack of states with opposing regimes and lack of a systemwide threat is a source of great relief and enhances the physical security of the small state.

Secondly, the norms that now prevail in the European setting are in opposition to any notion of the application of military force to settle disputes between and/or among countries.

This setting is not confrontational in nature. It is now safer and easier for small states to act in a milieu where confrontation and traditional military measures of power are not prominent components in the conduct of relations between states. It would however be only ideal to suggest that there are no strains to this institutional setting, or that this reduction in threat is uniform.

Thirdly, multilateral institutions that continue to exercise governance over political and security affairs in Europe offer small states multiple opportunities for membership and participation in a wide variety of forums.

They offer a wide range of outlets for foreign policy activism in a multilateral setting and the exertion of socalled traditional small-state roles.

Participation in these forums enables small states to pursue a key foreign policy goal: the proverbial “seat at the table”, or “voice at the table”, in regional affairs as a formal equal with attendant expectations of some degree of influence. In addition, membership enables them to concentrate their limited foreign policy assets in a few nodes of regional decision-making importance.

(Some small states have been more, some less fortunate in this respect.

Some have been given full or almost full access, some others continue to have no access, into defence/security institutions that have been available to small states in the West long ago.)

Fourthly, while the positive aspects of the security environment are notable, there is still reason for small states in Europe, and not only small states for that matter, not to feel entirely comfortable or content with their security environment. Small states across the continent do not hold the same judgments or perceptions of their new security environment. In different regions of the continent there are varying security anxieties and priorities. To illustrate this, suffice to have a look at the concerns and priorities of the Baltic states and those of the Balkan states, before the Baltic states joined NATO and, indeed, after joining NATO. However, it is possible to identify general interests small states share with respect

to the security environment in Europe.

Some small states, generally those in Europe’s southeast, have been led to feel and believe for years that they are less secure than some others.

Following the decisions of NATO 10 years ago to include a group of new member states, and a group a few years later, has actually changed the equation, hence the security perception and perspective. But the ones “left out” in the same region, cannot but feel sort of alienated, despite arguments to the contrary. They would feel caught in a form of “strategic limbo”, continuing to rely on “negative security” in the absence of NATO and EU membership.

It is a fact that for small countries, regional or local foreign policy activity has some advantages. It ensures examination of issues of shared importance that organisations with broader membership are unable or unwilling to do. It can assist in the management of immediate and pressing regional or local problems. Examples are the Nordic Council, the four plus five initiative – Italy, Spain, Portugal and France joining in a forum with Arab Magreb Union, the Barcelona process, now the Mediterranean Summit, to manage political, economic and immigration issues, the Alpen-Adria Community, the Central European Initiative, etc. Their impact, however,

Initially, Western Europe had hoped that membership in what was then the CSCE (now OSCE), and later in the NACC, the PfP Program, the “associate partnership” with the WEU, and other regional forums, would be a sufficient level of engagement in lieu of full NATO and EU membership. These mechanisms clearly have not proven satisfactory for many states. The OSCE, for example, provides a very important diplomatic forum for political and security consultations and negotiations on a daily basis. It sees the USA sitting at the same table with its European allies and the Russian Federation, the Trans-Caucasus, Central Asia, etc., ,so the biggest and the smallest of nations. This being the case, it is not and seemingly it will not be able to provide an adequate security assurance to states in jeopardy, if that would be the case, as has been the case. OSCE’s stocks have therefore fallen somewhat despite efforts a few years ago, or now, to invigorate it by embarking on an institutional development and reform process that was believed would strengthen its organization, as it actually did in some ways, and establish new opportunities for risk identification, reduction and avoidance, crisis management and, eventually, some sort of peacekeeping.

It did a lot in these directions, but did fully meet all expectations. On the other hand, efforts to expand the EU have been successful but have also encountered no small political and other obstacles. We are witness today that this is a reality in concrete terms. But, as it has been demonstrated, these obstacles have not been insurmountable if and when there has been political will.

It is important to recall at this juncture last year’s NATO decision, after so many years of hard work to secure it, to invite, Albania and Croatia to join. This demonstrated in actual fact the major progress in these countries coupled with the political will of the NATO members to invite them to join.

Some other countries, where “neutrality” is still a constitutional matter, may think differently and ask: is the security situation today different or more threatening that in the past, say, 60 years? Is a nuclear shield

LONDON MARCH 2009 needed for protection in the present situation? How would joining NATO affect neutrality and/or our neighbours?

Does being grouped with those longing for external security guarantees sound good or not, etc.? To me, the end of blocs has clearly long since lifted confrontation with regard to which a country needed to be neutral. The lessons learned from our history teach, for example, the Albanians not to ask these questions. The policy to join NATO in Albania has enjoyed an unwavering political and popular support across the board, in a way that may have not been seen among other aspirants, sometimes not even among NATO member states themselves.

NATO has witnessed that the efforts and the hope for inclusion have not risen and fallen with the political climate in the countries of the region.

They have been and, for the foreseeable future, will continue to be uniformly supportive.

Given that a small state on the periphery may find itself confronting traditional and new security concerns, it goes without saying, therefore, that small states find an integrative environment indeed appealing. If the position of a small state would be safe and protected by (any) institution(s), why are most small states seeking membership, or shelter, primarily under the shield of NATO? NATO has changed since the Cold War and it seems the process of change is still going on. Membership has expanded through inclusion of new states rather than enlargement. I underline here the importance of semantics!

Special relations have been established with the Russian Federation through the NATO-Russia Council. Nuclear deterrence, as a public good, does not seem to define any more the basic nature of NATO, but it still is a vitally important element. This remarkably cohesive alliance and collective defense organization has gradually developed into a tool for broad security co-operation and stability. Having said that, let us be frank about it - all countries that have yearned and/or are yearning to join NATO do so primarily because of the military security guarantees, i.e., in other simplistic cold war mentality rhetoric, because of the guarantees given under Article V of the Washington Treaty. I do not know therefore whether they realise they are going to join the new not the old NATO! In addition, they apply for membership in both NATO and the EU as, essentially, a guarantee against internal instability and against reversal to undemocratic rule. Their internal systems will, once in NATO, be definitely anchored in a solid group of democratic nations that share the same characteristic values: very similar or the same consolidated democratic pluralism and political stabilities, a growing free market economy, similar or identical economic ties and stabilities, the same integrated military doctrines and structures, and the same military technologies. Therefore, small states know only well that most traditional small-state security concerns would be present and dealt with in a defence system such as that of NATO. They also know that an institution, like NATO, with its inclusive membership, would permit small states to be involved in defense and security decision–making, including about

these countries themselves. A collective defense and security future provides, in principle and practice, also a measure of physical security. It ultimately locks the small countries into a multilateral arrangement together with the big powers. It allows for small-state input and participation in the system and reduces certain concerns that may attend an integrative Europe.

So that time is gone when potential new member states from the East believed that even a political link with NATO would be enough to underpin their security! NATO membership for many, including Albania, is not only a desired goal but a real fundamental political orientation.

Small states take reassurance from the continued presence of the US in the European Security equation. The US shows few or no signs of terminating its participation in the security affairs of Europe. This is a very positive development for all and in particular for small states, although it seems that there are certain other priorities now which give the impression that there seem to be reduced interest on the part of the USA. Not only does the US anchor the NATO, which continues to be the key security institution in Europe, but the presence of the US, as an outside force, adds an additional dimension of stability to the European environment. With NATO pre-eminent, though sometimes not untroubled, the small states are likely to feel much more secure in it and with a continued US presence, as long as it will be seen to greatly contribute to existing stability in Europe. The fact is that small member states, old or new, have never seriously hampered NATO and/or US security interests, nor will they ever likely do so in the future.

In order to understand the conditions under which some small European states in the East, through the evolutionary development of the PfP and MAP, have already been invited to join NATO, one has to consider both political and economic factors. Politically, the democratic institutional and maturity of these countries, their economic system and performance, the nature of US commitment to Europe, the future of defense co-operation within the EU, the role of nuclear weapons in Europe and the relations between the West and Russia have basically been fully clarified and underpinned in completely new foundations. Economically, to become members of NATO, states in transition have theoretically to be integrated or locked in an integration process with the EU. Progress of candidates or potential candidates towards this end has not been uniform, though not dramatically different, between those already invited to join and those left out.

Although meeting the stan-

dards seems to have been the outspoken principal criterion, essentially it has been the political criterion that has counted more in the decision-making process in that regard. The previous mantra that in the evolving pattern of security integration in the West, NATO membership was practically impossible without prior membership to the WEU, which was not possible without a membership in the EU, is no longer valid today. Candidate states that are still on the “waiting list” would simply ask: why are we left out? Why a “black hole” in a new NATO enlarged environment? If a neighboring state is not regarded as a partner in co-operation, and as “one of us”, the outcome would be distancing ourselves from the neighbour(s).

Overall, a new political infrastructure of institutions, rules and commitments has emerged that is clearly in the interests in particular of small states. In it, NATO has clearly been the most tangible element in the continent-wide institutional infrastructure underpinning decisions and actions to avoid and manage crisis in Europe, backed by full political legitimacy and military muscle while avoiding escalation of certain underlying political and military frictions. NATO remains a permanent fixture on the post Cold War political landscape, retaining an efficacy and capability that the other international institutions have proved woefully incapable of emulating. It has become a much more politico-defence-security body, engaging in dispute resolution, peace-keeping. NATO will be Europe’s trouble-shooter a long way well into this century.

We Albanians, like probably others in the region, have feelings of respect and gratitude towards NATO that seems to be much more profound than among some NATO members themselves with regard to what this Organization is all about and what it can do. Lasting security can ultimately be created only with common structures that cover all participants, built upon inclusion and ever closer co-operation.

To conclude this part, let me

say that it is essentially for all the reasons mentioned above and others that those states outside NATO are principally small states, but not only, that want to leap to NATO membership. In order to promote their security interests most effectively, our countries seek to aggregate their voice and to integrate polities with those of NATO allies and EU partners.

NATO would rarely find such a homogenous support and enthusiasm across the board of the political spectrum and the wide public opinion, such as, for example, in Albania and Kosova, for its actions, capabilities and achievements. * * * Having said all the above, it seems appropriate to deal succinctly with a couple of aspects, from an Albanian perspective, of what seems to have been haunting politicians and some capitals for quite some time until 17 February 2008, and some other even today. Some have considered the Albanian question, and still continue to do so, as a potential source of fear and eventually one that may generate insecurity and instability.

The crux of the matter has been, in actual fact, not an approach to the pan-Albanian question in the Balkans, in general, but to the solution of the Kosova question, in particular.

It is clear that it has not been nor is it in the interests of the majority of Albanians to have all the pieces together into one single unified ethnic Albanian state. What is more important is that it is impractical, unrealistic, unachievable and has to be dropped by others, just as it has been dropped by the Albanians themselves. A pan-Albanian approach leading to insecurity and instability is only a myth. This seems to have held power in the minds of nationalist idealists as myth rather than a reality or a viable political agenda.

Similarly, Albanians have never used violence to gain territory in their history. The opposite has been the case. In Kosova, which celebrated its first independent anniversary only two days ago, people want improvement and consolidation of the rule of law, democracy, harmonious coexistence in a multiethnic society, improvement of their living standards and opportunities and tangible progress towards their political future in NATO and the EU. The uncertainty over Kosova’s independence continues to make some neighbouring states uncomfortable. They have not yet recognized it.

The international community’s problem or concern has been to manage the process of dealing with Kosova’s final status without

37

destabilizing its neighbours. That is what has exactly happened!

Many critics predicted gloomily that the independence of Kosova would inevitable trigger fresh outbreaks of violence and ethnic cleansing, uncontrolled immigration, drug and people smuggling, a nasty upsurge of Serb nationalism in Serbia and perhaps a renewal of war and violence in the Balkans, etc. Happily none of this happened. The advocates of these scenarios were proven utterly wrong. Today Kosova is largely peaceful though poor. As for the dire warnings that Kosova’s independence would set a dangerous precedent for other restive regions, it was entirely predictable that Russians, e.g., would cite it as an example in their war with Georgia last August after which they hastily recognized the independence of two break-away regions of Abkhazia and South Osetia in Georgia. Nobody seriously believes that had Kosova not gone independent and recognized as such, Russia would not have gone to war with Georgia.

Yet, Kosova’s position is incomparably stronger and better than before, it still is weak. It would get a big boost if the five EU members that have not yet recognized it changed their minds, as a recent European Parliament resolution strongly recommends. These countries have their own misgivings about their own border regions or disputes. They know that they will have to recognize Kosova one day.

Unclarity about it and ideas of a longterm protectorate under UN, or of Kosova’s return under Serb rule again, or further negotiations about the status issue that is closed, done with and can no longer be negotiated, would only keep alive hopes in Serbia that the situation may be reversed, that all or part of Kosova may go again under Serb rule! This is not going to happen. However, the idea that it may also would bring about a sense of insecurity, instability, tension, and so forth. The longer they postpone their decision to recognize Kosova, the more they help also to foster an impression of European disunity that is not good for Kosova and the rest of the Western Balkan countries, and Europe itself.

The best solution would be to put all the western Balkan countries securely on the path to EU membership. Only then can it be sure of a peaceful and happy future for all the Balkans and Europe itself. All our countries in the region identified as Western Balkans, have a declared common vision to European and trans-Atlantic integration. Indeed, there is growing and effective co-operation among our countries at all levels to that effect. We all aspire and are working to consolidate security, stability and peace in our respective countries and beyond our individual borders. A clear commitment and decision by all on Kosova’s independence recognition would be the only way to translate into life this common vision of our countries. Actually speeding up the European integration processes with these countries, as the glue to their future in lasting peace and prosperity will definitely make a major difference in bringing these countries to where they actually belong – the European institutions.

LONDON MARCH 2009

www.albaniancontacts.com Tel/fax:02082169527

2009

38

LONDON MARCH 2009 Public Lecture by H.E Muhamet Hamiti Ambassador of Kosovo to the UK Ladies and Gentlemen, he people of Kosovo were spared outright genocide in 1999, ten years ago, when the 78-day U.S.-led NATO operation brought an end to the Serbian onslaught in Kosovo, which had left 12,000 Kosovar Albanians dead and thousands missing, half of the population violently deported, and close to 130,000 homes burned or leveled.

After Slovenia, Croatia and Bosnia, this was the fourth war of aggression waged by Slobodan Milosevic's Serbia during the 1990s against its fellow federal units of the former Yugoslavia.

A Serbian nationalist, Gavrilo Princip, triggered World War I in 1914. Another Serbian nationalist, Mr. Milosevic, the Butcher of the Balkan, as he has been dubbed, concluded the past century with wars aimed at creating a Greater Serbia.

Kosovo and Serbia had for centuries been under Ottoman rule.

Kosovo was briefly liberated from Ottoman rule, before being conquested

by Serbia, which had won its independence a few decades earlier.

Decades of Serbian and Yugoslav rule followed, with varying degrees of autonomy for Kosovo. The 1974 Constitution of Yugoslavia saw Kosovo becoming a federal entity, with veto rights at the federal level. Milosevic illegally stripped Kosovo of its federal entity status, before submitting Kosovo, during the nineties, the last decade of the last century, to outright occupation.

The political struggle of the Kosovars for freedom and independence, led by the independence leader, President Ibrahim Rugova, and the Kosovo Liberation Army’s armed struggle, gave birth to Kosovo’s freedom in June 1999. Almost a decade of international administration followed, before Kosovo declared independence a year ago yesterday, after a long international process to determine the status of Kosovo was concluded, under the chairmanship of UN Special Envoy for the Status of Kosovo, and the stewardship of the Contact Group, comprised of the United States, the United Kingdom, France, Italy, Germany, and Russia.

One year ago, the democratically-elected leaders of the people of Kosovo declared Kosovo an independent and sovereign state. As proclaimed in our Declaration of Independence, the act of independence, “reflects the will of our people and it is in full accordance with the recommendations of UN Special Envoy Martti Ahtisaari and his Comprehensive Proposal for the Kosovo Status Settlement.” Both the recommendations and the comprehensive proposal of the UN Special Envoy, and laureate of the Nobel Peace Prize for 2008, Mr. Ahtisaari, were fully supported by the UN SecretaryGeneral.

Let me briefly share some thoughts with you on Kosovo’s recent achievements.

T

Firstly on the institutional set-up.

Kosovo has all the attributes of nationhood. A flag and an anthem. A President, a Parliament, a Government, democratically elected; a clear separa-

39

Kosovo’s Independence: One Year On tion of labour and powers between the legislative, the executive and the judiciary. A vibrant democratic system.

Kosovo has adopted its Constitution, which defines the Republic as “an independent, sovereign, democratic, unique and indivisible state”. The constitution enshrines the key provisions of the Ahtisaari package, which grant the minority Serb community unprecedented rights and privileges. The language of half a dozen percent of the population of Kosovo, Serbia that is, is official throughout the country, just like Albanian, the language of over 90 percent of the population. Serbs and other minorities are guaranteed overrepresentation in the local and national institutions.

Scores of laws have been passed by the Parliament, pursuant to the Constitution and the Ahtisaari Package, thus legislating all areas of vital importance for a functioning state and society. Most of the Kosovo legislation is in full conformity with the EU laws, which will make the job of our eventual adherence to the European Union easier and faster.

The security architecture of the Republic of Kosovo is all but completely built. We have an excellent police force, arguably the best in the region, and are in the process of building up the Kosovo Security Force (KSF), a lightly armed force, being trained by NATO. We have created the Kosovo Intelligence Agency, as well as the National Security Council.

The President of Kosovo has set up the Consultative Council for Communities, which provides a mechanism for regular exchange between the Communities and the Government of Kosovo.

In terms of legislation, our Constitution provides for the so-called double majority voting governing vital interests for the communities. The majority of the parliament’s deputies present and voting holding seats reserved or guaranteed for the non-Albanian communities should vote before laws in areas of vital interest can be passed and enacted. (See Article 81, page 29).

The 17-member strong Government of Kosovo has three ministers coming from minority representatives, two of whom are Serbs.

We have a very modern legislation governing the economy of Kosovo, largely in compliance with EU standards.

Kosovo has got a lot to offer to foreign investors: mining, energy, as well as agriculture, are the main areas, with a lot of potential. Last but not least, a young and entrepreneurial population.

There are a lot of challenges ahead for our country, as it embarks upon its second year of existence as an independent state.

Out economy has been growing around 5% annually, but this has happened from a low base, after a

long period of disinvestment during the Serbian occupation, in the wake of the devastation caused by the war, as well as in light of the uncertainty of status in the run-up to independence declaration last year. The unemployment rate is around 40%.

The Government of Kosovo has invested considerably in the school and road infrastructures. A lot remains to be done, though.

We have an overstretched health-care system, which needs reforming and a lot of investment.

The social fabric of society as such – badly damaged by the conflict and the war -- needs time to be re-established.

The international community has been generous with the people of Kosovo in the past decade. Last July around 1.2 billion Euros were pledged to Kosovo by the EU, the USA, as well as individual countries in Europe and elsewhere around the globe.

Kosovo is an independent country.

But ours is a supervised independence initially, in accordance with the Ahtisaari Package. There is still a considerable international presence, both civilian and military in Kosovo. They have got roles to play to, and duties to discharge, especially in the areas of rule of law and security. These are enshrined in our Constitution.

The transition of Kosovo to independence was by and large smooth. We have encountered some problems with the international civilian presences. I say presence (in plural), because we have still remnants of UNMIK, a mission that is winding down, and an EUled mission (EULEX) which is winding up. UNMIK’s mission is long overdue. The UN Mission has no place in our Constitution, but EULEX has.

Serbia has sponsored parallel Serb structures in parts of Kosovo, especially in the north. The aim is to challenge the very existence of Kosovo’s independent nationhood.

The Serbian leadership in Belgrade has renewed lately calls for Serbs to set fire to border and customs posts along the Kosovo-Serbia border. The Serbian Government is thus demonstrating that it is encouraging and even sponsoring violence in its dispute with us, contrary to their earlier pledges that they would use only diplomatic and political means to challenge Kosovo’s independence.

Serbia has in addition, through the UN, referred the issue of Kosovo’s declaration of independence to the International Court of Justice.

Serbia is trying to portray itself as an aggrieved party in the dispute. As if it was Kosovo, Slovenia, Croatia, and Bosnia who initiated wars of aggression against Serbia, and not the other way round.

Kosovo has declared its independence, and been recognized as such by 54 countries. Kosovo is a sui generis, a position that is widely ac-

cepted in the international community.

The United Kingdom recognized us less than 24 hours after our Independence Declaration. So did France, the United States of America, Albania, Afghanistan, Turkey, and Costa Rica.

47 other recognitions followed.

The process of recognitions will continue. We need this so as to be able to engage fully with the international community. We have fully accepted the duty of responsible membership in the international community.

Meanwhile, we continue with our efforts to consolidate the independence of our country, both internally and externally.

We have declared our commitment to abide by the international legal obligations and principles of international community that mark the relations among states. Kosovo has already applied for membership in the International Monetary Fund and the World Bank and intends to apply, in due course, to join the United Nations and other international organizations.

We have assumed our international obligations, including those concluded on our behalf by the United Nations Mission in Kosovo, and treaty and other obligations of the former Yugoslavia to which we are bound as a former constituent part.

For reasons of culture, geography and history, Kosovo’s future lies within the European family of democracies. Therefore, we are committed to implement the reforms required and pursue the goal of full membership in the European Union as soon as feasible. Similarly, we are fully committed to joining NATO and will take all steps necessary to this end.

In terms of security, Kosovo is committed to peace and stability in Southeast Europe. Kosovo’s nationhood is an indispensable factor of peace and stability in the region.

In order to strengthen friendly relations and cooperation with other states, the first ten embassies of the Republic of Kosovo were established during 2008, including our Embassy here in London. (By the way, our Embassy is located in Mayfair, at 15 Stratton Street, W1) A dozen Kosovo embassies will be established during this year, in Europe and elsewhere around the globe.

In an independent Kosovo there is room and opportunity for all,

the Albanian majority and the minorities, including the Serbs. Independence has brought peace of mind to the overwhelming majority of Kosovars, stability to the southeast Europe, and prospects for European integration for all of us in the region.

Kosovo celebrated its first birthday as an independent country yesterday. We, here in London, celebrated too. Our Embassy to the UK, whose head I have the honour of being, organized a party at the May Fair Hotel. The room was packed with more than 300 attendees, from countries that have recognized as well as from those that have not yet recognized us, as well as representatives of the UK government and society, and the Kosovar and Albanian diasporas.

Leaders from around the world sent messages of congratulations to our President and Prime Minister and the people of Kosovo.

Queen Elizabeth II and Foreign Scertary Miliband did this, too. They, as well as other leaders, inlcuding US President Obama, stressed the achievements of Kosovo, and pledged their continued support for our country.

“Kosovo’s declaration of independence one year ago today opened a new chapter in its history. The last year has seen huge progress. Kosovo’s leaders have established lasting democratic institutions”, Foreign Secretary Miliband said yesterday. “Kosovo is consolidating its place as a sovereign international actor”, he went on to say.

Let me conclude by saying that the people of Kosovo are proud of their historic achievements, resilient as we confront the present and the future challenges, but also hopeful of a bright future for Kosovo and indeed the entire region.

The wars I referred to at the beginning of this talk , that notorious legacy that has caused so much suffering to the people of the Balkans, should go down in history as something nthat should never happen again.

Kosovo and Serbia, and indeed other newly emerged nations in our part of the world, shoudl be able to live in peace and prosperity as part of the united Europe, on a par with one another, and in no other way.

The speech of H.E Muhamet Hamiti, at LSE (LONDON SCHOOL OF ECONOMICS)