Leopold FLam Ik zal alles verdragen, ook mezelf

EEN AANGRIJPEND TIJDSDOCUMENT

Ik zal alles verdragen, ook mezelf brengt een selectie uit de dagboeken en briefwisseling van Leopold Flam in de periode 1925-1957, de jaren waarin hij met vallen en opstaan zijn weg zocht én vond, aangevuld met enkele fragmenten uit 1995.

Vrijdag, 13 april 1928 De wetenschap zal mijn vrouw zijn en de waarheid mijn kind. Neen, ik pas niet voor een vrouw. Ik ben te koud, ik houd niet van het gedrag van de moderne wereld in zedelijk opzicht. Hoe zou dan een vrouw, en nogal een moderne, bij mij zich kunnen aanpassen? Nee, ’t gaat niet. Ik zal met de wetenschap trouwen en zij ook zal mij kinderen voortbrengen, maar die kinderen zullen veel voor de mensheid zijn. Ik hoop dat zij een weldaad voor de humaniteit zullen zijn!

Zaterdag, 14 april 1928 Grün vroeg mij hoe ik aan zoveel geld kwam om mij boeken te kunnen kopen.

© Erven Flam

Daarmede toonde hij dat hij (‘niet ik alleen,’ zegde Grün, ‘maar alle jongens vragen zich dat af’) vermoedde dat ik stal. Meno had hem dat ook voorgelegd. ‘Waarom zijt gij zo gemeen dat gij niet werken gaat? Studeren is voor u onmogelijk daar uw ouders arm zijn.’ Zo, mijnheertje Grün, zo, zo, alleen de rijke mag rijk zijn, zowel psychisch als in goederen. ’t Is voor mij niet goed om vrienden te hebben. Ik wil mij isoleren! Ik heb het gevoel dat ik geen aanleg heb om een diamantsnijder te zijn of iets dergelijks. Mijn ziel verlangt naar vrijheid. Ik wil de wereld in! Ik wil zien, veel zien!

Donderdag, 19 april 1928 Het was met een verheugd hart dat ik vandaag een brief ontving van Moritz Krynfiss. Het zegt mij dat ik toch één vriend bezit – één persoon die nog belang in mij stelt. Een klein, zeer klein lichtje in de pikzwarte duisternis. Zal het een grote vlam worden die mijn geheel leven zal verlichten? Zie eens hoe raar het is, ikzelf heet Flamm, dus een vlam, en toch kan ik mijzelf niet verwarmen en verlichten.

Vrijdag, 27 april 1928 Verder vind ik sterven hoegenaamd niet slecht, want de mensheid moet vooruitgaan. En wat zou er nu gebeuren als iedereen leven bleef?

Men moet van ’t leven genieten. En bestaat er dan werkelijk een beter genieten van ’t leven dan denken?

'Mijn ziel verlangt naar vrijheid. Ik wil de wereld in! Ik wil zien, veel zien!' Kristien Hemmerechts en Guido Van Wambeke selecteerden uit de ruim twee miljoen (!) woorden die de dagboeken bevatten een indrukwekkend en onvergetelijk geheel

Samenstellers: Kristien Hemmerechts en Guido Van Wambeke

© StefaanTemmerman

>Uniek tijdsdocument >Leest als een literair werk >Onbeschaamd openhartig en pijnlijk eerlijk

IK ZAL ALLES VERDRAGEN, OOK MEZELF

Uit de dagboeken en briefwisseling van Leopold Flam

Leopold Flam (1912-1995) woont voor een groot deel van zijn jeugd in een kelder in Antwerpen. Zijn ouders, Joodse mensen die uit Lublin naar België emigreerden, kunnen lezen noch schrijven, en proberen aan de kost te komen met leuren en bedelen. Op zijn dertiende begint Flam met het bijhouden van een even openhartig als meedogenloos dagboek. Socrates indachtig heeft hij het vaste voornemen zichzelf te leren kennen. Het mag een klein mirakel heten dat Leopold Flam in zijn opzet is geslaagd. Hij overleefde de Holocaust en hij, de bedelaarszoon, werd hoogleraar filosofie. Hij publiceerde artikelen en boeken, maar zijn dagboeken – voor zover bewaard – behoren tot zijn sterkste werk. Ze vormen een aangrijpend epos dat ons de mens Flam laat zien, eerder dan de filosoof. Tegelijkertijd bieden ze een verhelderend tijdsdocument, met onder meer concrete informatie over zijn hulp aan Joden tijdens de Duitse bezetting en notities gemaakt terwijl hij gevangenzat in Buchenwald. Ondanks de vooroordelen en vervolging waarmee hij had af te rekenen, bleef hij geloven in zijn weg uit de duisternis naar het licht.

Het rijke oeuvre van Kristien Hemmerechts (1955) bestaat uit romans, verhalenbundels en autobiografische essays. Ze werd veelvuldig bekroond. Guido Van Wambeke (1955) studeerde Taal- en Letterkunde aan de UGent. Op de online platforms van Goodreads, Iedereen Leest, e.a. post hij geregeld recensies.

‘Sprankelend en onbeschaamd eerlijk. [...] De dagboeken en brieven bieden een unieke kijk op de Jodenvervolging en het

verzet in België.’ – Bruno De Wever, historicus

‘Soms verbeeld ik mij dat iemand deze regels zal lezen en met mij zal meevoelen en van mij zal houden.’

– Leopold Flam, 21 november 1953

Promotie • Presentatie 15 februari in

Letterenhuis in Antwerpen • Evenement in de Dossin kazerne o.v. • Podcast o.v.

Omslag Nico Richter Omslagillustratie © Erven Flam en Roger Jacobs Uitvoering Gebonden, 135 x 215 mm, met fotokatern Omvang ca. 488 pagina’s Prijs € 29,99 ISBN 978 90 445 4861 7 NUR 320 Verschijning februari 2023