Circulaire economie Wat is het? Wie vandaag aan ‘onze economie’ denkt, ziet wellicht het systeem waarbij we grondstoffen (zoals goud, koper, aardgas, en olie) ontginnen, daarna maken we er producten mee, deze producten kopen en gebruiken we en als ze kapot zijn gooien we ze in de vuilnis of brengen we ze naar het containerpark. Dat is wat we de lineaire economie (take – make – waste economie) noemen. De circulaire economie gaat anders kijken naar producten en naar materiaalstromen.
De circulaire economie wil alles wat van waarde is, waardevol houden en wil producten en grondstoffen zo lang mogelijk in omloop houden. Er mag liefst niets verloren gaan. Zo zal een gsm bijvoorbeeld in een circulaire economie ten eerste langer meegaan. Gaat hij toch stuk, of voldoet hij niet meer aan de standaarden, dan zal hij eerst hersteld worden, of een upgrade krijgen. Misschien wordt hij nadien opnieuw verkocht. Als dat niet meer kan, zullen uit de herbruikbare onderdelen nieuwe producten worden gemaakt. Als ook dat niet meer kan, worden de materialen van de gsm gerecycleerd tot nieuwe materialen. Afval wordt zo grondstof.
Lineaire economie
Recycling-economie
Circulaire economie
Waarom inzetten op circulaire economie? Er zijn heel wat redenen om de overgang te maken van de lineaire economie naar de circulaire economie. We sommen er een paar op:
1
Grondstoffen worden steeds schaarser en het wordt steeds duurder om ze te ontginnen. Weet je dat een aantal grondstoffen nodig voor de productie van hernieuwbare energie tegen 2030 volledig uitgeput zullen zijn? Dat zink, zilver en goud vóór 2040 volledig uitgeput zullen zijn? Dat een 12 jarige vandaag tegen zijn 50ste geen aardolie meer zal hebben?
2 3
Grondstoffen bevinden zich voornamelijk in andere werelddelen (Azië, Afrika, …) en de levering hiervan naar Europa wordt steeds instabieler. En dat merken we vandaag al, als je vandaag een wagen of een afwasmachine of fiets bestelt moet je vaak maanden wachten.
Klimaatopwarming tegengaan: Er is een zeer sterk verband tussen broeikasgasuitstoot (CO2 emissie) en materiaalverbruik. Weet je dat meer dan de helft van de broeikasgasemissies materiaalgerelateerd zijn. Dus hoe meer materialen we produceren en consumeren, hoe meer het klimaat zal opwarmen. Anders omgaan met materialen en dus inzetten op een circulaire economie is absoluut noodzakelijk om de strijd tegen klimaatverandering succesvol te maken.
4
Inzetten op circulaire economie geeft niet alleen een boost aan je lokale economie maar creëert ook jobs. Het zorgt voor lokale werkgelegenheid zowel voor lang- als kortgeschoolden. Het biedt ook absoluut kansen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Weet je dat de werkgelegenheid in de circulaire economie in Vlaanderen 3 keer sneller groeit dan het Vlaamse gemiddelde? En dat er vandaag reeds 43.000 werknemers aan de slag zijn in de ‘circulaire sectoren’?
De 8 Re’s van de circulariteit Refuse: het weigeren van grondstoffen Redesign: het herontwerpen van producten en componenten zodat deze gerepareerd kunnen worden en materialen aan het einde van de levenscyclus teruggenomen kunnen worden
Reduce: het verminderen van grondstoffen en energiegebruik Reuse: het hergebruik van producten door een andere gebruiker of andere toepassing. De kringwinkels zijn als pioniers van de circulaire economie het best gekend. Repair: herstellen Refurbish: het updaten van producten en productonderdelen
Repurpose: het herbestemmen van delen van een product voor een andere toepassing Recycle: het recycleren; grondstoffen terugwinnen waar weer nieuwe producten van kunnen gemaakt worden. Bron: Jan Jonker en Niels Faber, 2020, Duurzaam Organiseren
Circulaire economie in Sint-Niklaas De circulaire economie wordt ook voorgesteld als het vlindermodel, een model ontwikkeld door de Ellen MacArthur Foundation dat wereldwijd erkend en gebruikt wordt en ook door Vlaanderen Circulair gehanteerd en gestimuleerd wordt. In het beleidsprogramma 2019-2024 kiest de Stad Sint-Niklaas bewust om de circulaire economie in SintNiklaas te gaan stimuleren en ondersteunen. Een weg die de stad samen met burgers, ondernemers, bedrijven, onderwijs, sociale economie… wil inslaan.
BIOLOGISCHE CYCLUS
TECHNISCHE CYCLUS
Ontginnen en maken van MATERIALEN
LANDBOUW/ VISVANGST
Maken van ONDERDELEN
RECYCLEREN
Maken van PRODUCTEN
HERBESTEMMEN
BIOSFEER BIOCHEMISCHE GRONDSTOFFEN
Aanbieden van DIENSTEN
HERGEBRUIKEN
HERSTELLEN
Consument wordt GEBRUIKER
BIOGAS ANAEROBE VERGISTING/ COMPOSTERING EXTRACTIE VAN BIOCHEMISCHE GRONDSTOFFEN
Ophalen van RESTSTROMEN
Recuperatie van ENERGIE
Bron: Ellen MacArthur Foundation en Vlaanderen Circulair
Storten van AFVAL
LEKKAGES VAN MATERIALEN TE MINIMALISEREN
En we vertrekken zeker niet van een wit blad. Er bestaan al heel wat initiatieven in onze stad. Ken jij ze al? Zoals maatwerkbedrijf Den Azalee, pionier in circulaire economie in Sint-Niklaas met verkoop van 2de hands kleding, huisraad enz…, met fietsherstellingen, verhuur en nog zoveel meer.
Een overzicht van wie met circulaire economie bezig is in onze stad is nog in volle opmaak. Ken jij een initiatief? Laat het ons gerust weten via cocon@sint-niklaas.be
Het project Op Wielekes waarbij kinderfietsen hergebruikt en uitgeleend worden, of de Bibliotheek, Spelotheek, het Ruilhuis Bizabijs, … Maar ook initiatieven in de upcycling van oude meubeltjes, Plank-B of de upcycling van oude jeans tot schoenen of mondmaskers zoals Caro Peirs. De repair cafés (solied vzw), verpakkingsvrije winkel Lara Mora,… Er gebeurt al heel wat in onze stad. Ook tal van bedrijven zijn stappen aan het zetten in de circulaire economie met innovatieve businessmodellen. Kijk maar naar bedrijven als MIREC, Niko, Van Hoecke, …
Concrete plannen Het stadsbestuur geeft de oude industriesite van Nobels-Peelman een nieuw leven door het op een circulaire manier te renoveren tot een circulaire en sociale hub. Dit alles gebeurt in nauwe samenwerking met Den Azalee en het Opleidings- en Oriëntatiecentrum (OOC). Verlaten gronden worden gesaneerd, leegstaande vervallen industriegebouwen gedeeltelijk gesloopt en gerenoveerd. De omgeving wordt een groene ruimte voor ontmoeting, spel en zachte recreatie. COCON wordt de naam van de nieuwe site. De naam verwijst niet enkel naar het vlindermodel, maar staat vooral voor een veilige omgeving waar mens en natuur verder kunnen ontpoppen en groeien, waar ondernemingen duurzaam kunnen experimenteren en zich verder ontwikkelen. Daarmee krijgt de site een duurzame innovatieve toekomst.
COCON = Circulair De site wordt de schakel naar circulaire economie, met een regionaal kenniscentrum voor Wase ondernemers, voor recycling en upcycling ook. Er komt ruimte voor start-ups, spin-offs, deel- en repairinitiatieven, samenwerking en kennisuitwisseling. Het wordt een plek waar ondernemers, kennisinstellingen, sociale organisaties, bezoekers en bewoners mekaar kunnen ontmoeten en inspireren. COCON = Sociaal De site Heistraat blijft ook de spil van activering naar betaald werk, met het stedelijk opleidingscentrum OOC voor wie moeilijk aan werkt geraakt, en met het maatwerkbedrijf Den Azalee met zijn kringloopcentrum, Kringwinkels en regionaal economische diensten voor opleiding en begeleiding van werklozen naar een job in de reguliere economie. COCON = Creatief De site tussen Heistraat en Nobels-Peelmanstraat wordt de broedplaats voor nieuwe ideeën en experimenten op sociaal en economisch gebied, op het vlak van duurzaamheid, creativiteit en innovatie. Met respect voor het historisch erfgoed wordt Site Heistraat de bakermat van het Sint-Niklaas van morgen.
De ontwerpen worden nu voorbereid. Begin 2022 luistert het stadsbestuur naar de verwachtingen en ideeën van de bevolking, van de ondernemers, van het onderwijsveld, van de sociale economie,… Begin 2024 wil de stad de gebouwen in gebruik nemen. De oude industriesite Nobels-Peelman krijgt een dynamische upgrade, met toekomstkansen voor inwoners en ondernemers. Een schakel voor groei.
20 november 2021 Rondleiding op de site
Voorjaar 2022 In gesprek met burgers, ondernemers, onderwijs, sociale economie, ... rond de toekomstige invulling van de site
Voorjaar 2022 Gedeeltelijke sloop Opmaak ontwerp
Najaar 2022 Definitief ontwerp Aanstellen aannemer
2024 Ingebruikname van de site
Begin 2023 Opstart werken
Eind 2023 Einde werken
Partners in dit project De omslag maken van de ‘lineaire’ economie naar de ‘circulaire economie’ is een grote uitdaging en is absoluut pionierswerk. Dit kan je als stad ook niet alleen. Samenwerken en samen zoeken is een MUST. We zijn dan ook zeer verheugd dat al heel wat partners mee hun schouders hieronder willen zetten en al concreet deel uitmaken van dit project. Deze samenwerkingen laten we verder groeien en we staan er als stad absoluut voor open om nog meer burgers, ondernemers, onderwijsinstellingen, … te betrekken. Deze partners zijn vandaag reeds betrokken:
Verkenningsmoment Wil jij graag meer weten over COCON of wil je mee denken hoe we van COCON een levende site kunnen maken? Een plaats van kansen, zowel op sociaal als economisch vlak? Een plaats voor nieuwe dynamiek in de buurt, voor en door de buurt? Misschien heb jij wel kennis rond circulaire economie die je kan delen met anderen of zit je met een aansluitend idee waar je verder mee aan de slag wil? Wie weet werk je in het bedrijventerrein om de hoek en wil je samenwerken rond materiaal- of afvalstromen? Of werk jij misschien in het onderwijs en zie je mogelijkheden om het thema mee op te nemen in de opleidingen? Wat de link ook is, je bent van harte welkom! Geen link voorlopig, maar wel curieus? Ook welkom! Neem een kijkje op de site tijdens het verkenningsmoment. Op zaterdag 20 november 2021 kan je deelnemen aan een begeleide rondleiding tussen 14u en 17u. Inschrijven vooraf is verplicht en kan via www.sint-niklaas.be/cocon
In het voorjaar 2022 starten we een heel participatieproces op met de buurt, het onderwijs, ondernemers, met iedereen die interesse heeft om hiermee zijn of haar schouders onder te zetten. Geef gerust al je contactgegevens door via cocon@sintniklaas.be en dan informeren we je over de volgende stappen.
De geschiedenis van de Nobels-Peelmansite Louis Nobels bouwde tussen de Wegvoeringsstraat en Heistraat de funderingen voor het ‘familieimperium’ Nobels-Peelman, een metaal- en constructiebedrijf dat op haar hoogtepunt einde jaren 70 werk bood aan duizend Sint-Niklase gezinnen. Nobels-Peelman was na de tweede wereldoorlog één van de meest toonaangevende metaalconstructie-bedrijven in België. Het leverde onder meer de centrale mast en de bovenste bol van het Atomium. Verder was Nobels-Peelman ook betrokken bij de constructie van de nu afgebroken noodbrug tussen de Italiëlei en de Frankrijklei te Antwerpen (1952), het viaduct van Vilvoorde (1974-1978) en het dak van het Sportpaleis in Antwerpen. Internationaal genoot Nobels-Peelman faam door onder meer de realisatie van metalen zweefbruggen in Teheran en viaducten in Irak. Een aantal onvoorzichtige investeringen in 1980 liepen fout af en het bedrijf maakte fors verlies. Op 9 juni 1982 besloot de Vlaamse regering een reddingsoperatie te starten, maar pas einde 1982 was het plan klaar. De werknemers hielden een tijd lang het bedrijf bezet, maar de reddingsoperatie kwam te laat en midden 1983 ging Nobels-Peelman dicht en in vereffening. De terreinen bleven een aantal jaren in bezit van de curator die het faillissement verder afhandelde. In 2000 kocht de intercommunale Interwaas uiteindelijk het terrein van NobelsPeelman aan. De gebouwen werden gesloopt in de periode 20022003. Tijdens die werken bleek dat de bodem op een aantal plaatsen zwaar vervuild was. Interwaas liet dit brownfield saneren. In 2004 verwierf Interwaas ook het aanpalend perceel van het voormalig metaalconstructiebedrijf Metalunion. Dat maakte oorspronkelijk ook deel uit van de Nobel-Peelmansite. Ook daar was een bodemsanering nodig. In 2010 werd het laatste bedrijfsperceel in de KMO-zone verkocht. In de gebouwen met toegang via de Heistraat en de laatste industriële loods van Nobels-Peelman vestigde zich enkel jaren een bedrijf in lompen. Toen dat bedrijf over de kop ging, kocht in 2018 het stadsbestuur van Sint-Niklaas via het toenmalige OCMW die gronden en leegstaande panden aan.
Inschrijven begeleide rondleiding Op zaterdag 20 november 2021 van 14u tot 17u krijg jij de kans om de oude, vervallen industriegebouwen van de Nobels-Peelman site te bezichtigen. Een unieke mogelijkheid om eens terug te duiken in het rijke industriële verleden van Sint-Niklaas en een blik te werpen op wat de plannen voor de toekomst zijn met deze site. Neem deel aan de begeleide rondleiding, krijg de kans om meer te weten te komen over de plannen, om vragen te stellen, en om mee na te denken over de invulling van de site voor de toekomst. Wees er snel bij want de plaatsen zijn beperkt. Praktisch: De rondleiding op de site duurt een half uurtje. Alles vindt plaats in de openlucht. Nadien krijg je nog een drankje aangeboden. Inschrijven kan via www.sint-niklaas.be/cocon Wie inschrijft krijgt de verder praktische informatie via mail.
Inschrijven:
sint-niklaas.be/cocon
www.sint-niklaas.be/cocon