Από το Enola Gay στην Β. Κορέα
(copyright Sotiris Koukios, 2017. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση όλου ή τμήματος του κειμένου χωρίς την άδεια του συγγραφέα) Οι λέξεις “Αγία Τριάδα”, “Τυφώνας”, “Πρώτη Αστραπή” θα μπορούσαν να είναι τίτλοι βιβλίων ή τηλεοπτικών σειρών. Για την ιστορία όμως των πυρηνικών όπλων συνδέονται με τις πρώτες δοκιμές των 3 πρώτων πυρηνικών δυνάμεων του πλανήτη (Trinity για τις ΗΠΑ, Hurricane για το Ηνωμένο Βασίλειο και First Lightning για την ΕΣΣΔ). Από την ρίψη των ατομικών βομβών το 1945 σε Ναγκασάκι και Χιροσίμα μέχρι και το 1952, οι 3 πρώην σύμμαχοι του Β Παγκοσμίου πολέμου, ξοδεύοντας πολύ χρήμα και επιστημονική γνώση είχαν καταφέρει να αναπτύξουν το πρώτο τους πυρηνικό οπλοστάσιο. Αρκετά τρομακτικό και ισχυρό για να τους εξασφαλίσει τον μελλοντικό τους γεωπολιτικό ρόλο και ηγεμονία. Από την άλλη όμως μεριά ήταν μόλις Νοέμβριος του 1945 όταν ΗΠΑ, Καναδάς και Ηνωμένο Βασίλειο σε κοινή τους διακήρυξη έθεταν τις βάσεις για έλεγχο της ανάπτυξης της ατομικής ενέργειας, πρόληψη της χρήσης ατομικών όπλων σε πολέμους και ειρηνική χρήση της προόδου της ατομικής επιστήμης, Στις 15 Νοεμβρίου του 1945 οι 3 χώρες σύμμαχοι έκαναν έκκληση για την δημιουργία μιας ειδικής επιτροπής ελέγχου της χρήσης της ατομικής ενέργειας στον νεοσύστατο ΟΗΕ. Ένα μήνα αργότερα ΗΠΑ και ΗΒ στην τακτική τους συνάντηση στην Μόσχα με τον Μολότωφ, ΥΠΕΞ της ΕΣΣΔ, κατέληξαν σε μια συμφωνία ως προς την δημιουργία μιας επιτροπής στο πλαίσιο του ΟΗΕ που θα παρακολουθούσε την εξέλιξη της επιστήμης, των εξοπλισμών και θα επιδίωκε την ειρηνική χρήση της ατομικής ενέργειας και την εξάλειψη των ατομικών όπλων από το παγκόσμιο οπλοστάσιο. Επιτροπή που τελικά δημιουργήθηκε με απόφαση της ΓΣ του ΟΗΕ τον Ιανουάριο του 1946. Μόλις 6 μήνες μετά ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ στην Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ (Ιούνιος 1946) παρουσίασε το σχέδιο της δημιουργίας μια ενιαίας παγκόσμιας Αρχής που θα διαχειριζόταν πέρα από την οποιαδήποτε εθνική κυριαρχία οτιδήποτε σχετιζόταν με την
έρευνα, ανάπτυξη και χρήση της ατομικής ενέργειας. Μια βδομάδα μετά ο Αντρέι Γκρομύκο, τότε εκπρόσωπος της ΕΣΣΔ, στην επιτροπή Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ θα παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη πρόταση ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ οποιασδήποτε παραγωγής και χρήσης ατομικών όπλων στον πλανήτη! Δεν θέλω να μπω στις λεπτές διπλωματικές πτυχές της διαπραγμάτευσης στον ΟΗΕ του 1946 και με ποιον τρόπο ΗΠΑ και ΕΣΣΔ συζητούσαν στην βάση μιας τεράστιας τεχνολογικής υπεροχής των Αμερικανών την εποχή εκείνη, Πάντως είναι προφανές ότι με την εμφάνιση της ατομικής βόμβας δημιουργήθηκε ΑΜΕΣΑ η ανάγκη ελέγχου ανάπτυξης των όπλων μαζικής καταστροφής. Φυσικά και στο μυαλό των 2 υπερδυνάμεων ο έλεγχος είχε διπλό σκοπό : να εμποδιστεί ο αντίπαλος να γίνει ακόμη πιο ισχυρός και να αποφευχθεί μια γενικευμένη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη ατομικών οπλοστασίων που θα οδηγούσε σε μια γενικευμένη αστάθεια τον πλανήτη και ίσως σε έναν 3ο Παγκόσμιο Πόλεμο και στην απόλυτη καταστροφή. Είτε οι ΗΠΑ μιλούσαν για έλεγχο, είτε η ΕΣΣΔ για ολική απαγόρευση, δεν βρήκαν εμπόδια στο να προχωρήσουν στην ανάπτυξη του πυρηνικού πια οπλοστασίου τους μέχρι το 1955-1956. Στο μυαλό και των 2 υπερδυνάμεων η αναζήτηση αποτελεσματικού ελέγχου της ατομικής και πυρηνικής ενέργειας δεν απέκλειε την ανταγωνιστική τους κούρσα για παραγωγή ακόμη πιο καταστροφικών όπλων. Αυτή η σύγκρουση κι ο ανταγωνισμός ανάπτυξης όπλων ΗΠΑ και ΕΣΣΔ έφερε και την διακήρυξη του Παντίτ Νεχρού στο Ινδικό Κοινοβούλιο στις 2 Απριλίου του 1954 που καλούσε για τουλάχιστον μια “συμφωνία παγώματος” τόσο των δοκιμών όσο και της παραγωγής νέων όπλων. Αφορμή ήταν η δοκιμή της βόμβας υδρογόνου την 1η Μαρτίου του 1954. Και η διακήρυξη του Νεχρού και οι διπλωματικές προσπάθειες της Ινδίας στον ΟΗΕ μπορεί να χρειάστηκαν 3 χρόνια μέχρι ο Αϊζενχάουερ να διατυπώσει μια αρχική διάθεση παγώματος της κούρσας των πυρηνικών εξοπλισμών, αλλά αποτέλεσαν την βάση του κινήματος των Αδεσμεύτων που επίσημα ιδρύθηκε στο Βελιγράδι το 1961.
Το 1958 και το 1959 ΗΠΑ, ΗΒ και ΕΣΣΔ συμφώνησαν σε μια προσωρινή διακοπή πυρηνικών δοκιμών αλλά αυτό το περιστατικό του 1960
(5 Μαιου 1960, Εφημερίδα ‘Ελευθερία”, σελ 1) διέκοψε κάθε συζήτηση μεταξύ Χρουστσέφ και ΗΠΑ για την συνέχιση των συνομιλιών περί ελέγχου των πυρηνικών όπλων. Ήδη βέβαια ο Αϊζενχάουερ από τις 26 Δεκεμβρίου του 1959 είχε δηλώσει ότι οι ΗΠΑ δεν θα συνέχιζαν το μορατόριουμ στις πυρηνικές τους δοκιμές αλλά είχαν την πρόθεση να ενημερώνουν πριν την επανέναρξη τους. Θα μπορούσα να γράψω ένα βιβλίο ως προς το τι έγινε διπλωματικά από το 1957 μέχρι και την υπαναχώρηση ΗΠΑ- Ρωσίας το 1960. Εδώ συνοπτικά θα έλεγα ότι τόσο ο Χρουστσεφ όσο και ο Αιζενχάουερ πιεζόντουσαν τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά από παράγοντες που απαιτούσαν πιο σκληρή στάση απέναντι στον αντίπαλο. Και μια σειρά οικονομικών συμφερόντων βεβαίως περιέπλεκε την κατάσταση. Την ίδια χρόνια βέβαια και η Γαλλία (13 Φεβρουαρίου 1960) μπήκε στο πυρηνικό κλαμπ πραγματοποιώντας την 1η δοκιμή της στην Σαχάρα! Ενδεικτικό του τι ετοίμαζε ο Χρουστσεφ μερικούς μήνες μετά: μόνο η ΕΣΣΔ συνεχάρη την Γαλλία για την επιτυχία της δοκιμής της.
(14/02/1960, Εφημερίδα “Ελευθερία”, σελ 1) Στις 5 Αυγούστου του 1963 ο Κέννεντυ, ο Μακμίλλαν και ο Χρουστσεφ θα υπογράψουν στην Μόσχα μια συμφωνία περιορισμών των πυρηνικών δοκιμών. Μια διπλωματική επιτυχία Κέννεντυ και Χρουστσεφ λίγους μήνες πριν την δολοφονία του πρώτου (22 Νοεμβρίου του 1963) και της ανατροπής του δεύτερου (15 Οκτωβρίου του 1964) από τον Μπρέζνιεφ. Την επόμενη ημέρα της ανατροπής του Χρουστσεφ, ο Μάο ανακοινώνει ότι η Κίνα γίνεται η 5η πυρηνική δύναμη του πλανήτη.
(17/10/1963, εφημ. “Ελευθερία”, Σελ 1) Παρά τις αλλαγές ηγεσιών σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ οι συζητήσεις συνεχίστηκαν. Στην Γενεύη οι 3 δυνάμεις με την συμμετοχή και των 2 “νέων” του πυρηνικού κλαμπ (Γαλλία, Κίνα) κατέληξαν σε μια νέα συνθήκη: την “Συνθήκη μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων” που υπογράφηκε ταυτόχρονα σε Λονδίνο, Ουάσινγκτον και Μόσχα την 1η Ιουλίου του 1968. Η Συνθήκη που είναι ακόμη σε ισχύ (αφού το 1995 ανανεώθηκε από τα συμμετέχοντα κράτη η διάρκεια της “εις το διηνεκές”) δημιουργεί ένα εύλογο ερώτημα: γιατί οι 191 χώρες που την έχουν επικυρώσει μέχρι σήμερα δέχτηκαν εθελοντικά αυτό το “πυρηνικό απαρτχάιντ” όπως το αποκάλεσαν εύστοχα οι Ινδοί το 1996; (Η Ινδία βέβαια που έκανε την μοναδική της πυρηνική δοκιμή τον Μάιο του 1974, αποσύρθηκε από την συνθήκη το 1996 θέτοντας ως επιχείρημα την μη επιβολή των προβλέψεων της συνθήκης στο γειτονικό της Πακιστάν όταν ανέπτυσσε το δικό του πυρηνικό πρόγραμμα). Η απάντηση είναι απλή: η Συνθήκη μη διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων παρά την διασφάλιση στο διηνεκές της υπεροχής των 5 πυρηνικών δυνάμεων του κλαμπ (ΗΠΑ,ΕΣΣΔ, Βρετανία, Κίνα, Γαλλία) ναι μεν απέκλειε όλους τους άλλους από την δυνατότητα κατοχής πυρηνικών όπλων αλλά τους έδινε όμως πλεονεκτήματα : την πρόσβαση στην έρευνα για χρήση της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και την προφύλαξη από έναν ανταγωνισμό με τις γειτονικές τους χώρες για
ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Για αυτό και σήμερα δεν υπάρχει άλλη συνθήκη περιορισμού εξοπλισμών που να έχει επικυρωθεί από τόσα κράτη. Οι συζητήσεις και διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας την δεκαετία του 1970 και 1980 θα φέρουν μερικές ακόμη προόδους στον μετριασμό του ανταγωνισμού εξοπλισμών μεταξύ των 2 υπερδυνάμεων. Με τα πάνω τους και τα κάτω τους βέβαια.
Το Πυρηνικό Πρόγραμμα της Βορείου Κορέας Η Βόρειος Κορέα το 1985 αποφάσισε να κυρώσει την Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων”, ενώ μόλις είχε χτίσει έναν νέο πυρηνικό αντιδραστήρα. Από την ημερομηνία κύρωσής της Συνθήκης, η Β Κορέα είχε 18 μήνες για να εγκαταστήσει κάμερες, να κοινοποιήσει πρωτόκολλα ασφάλειας και να επιτρέψει στην Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας να επισκεφτεί την εγκατάσταση. Η Β Κορέα δεν θα συναινέσει σε τίποτε από αυτά χρησιμοποιώντας σαν επιχείρημα την ύπαρξη πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ στη Νότιο Κορέα. Αλλά ο Πρόεδρος Μπους (πατέρας) το 1991 ανακοινώνει την απόσυρση του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ που είχε εγκατασταθεί στο εξωτερικό. Το ίδιο ανακοινώνει και ο Γκορμπατσέφ 8 μέρες μετά. Με βάση τις 2 αυτές ανακοινώσεις η Νότιος Κορέα προχωρά στην απόφαση να απαγορεύσει κάθε χρήση πυρηνικής τεχνολογίας στην χώρα για μη ειρηνικούς σκοπούς και συμπαρασύρει και την Βόρεια σε μια κοινή δήλωση στο τέλος του 1991 για αμοιβαία δέσμευση ολικής κατάργησης των πυρηνικών όπλων στις 2 χώρες και μάλιστα συμφωνείται και αμοιβαίος μηχανισμός επαλήθευσης. Αυτή η συμφωνία αντιμετώπισε ως το μεγαλύτερο πρόβλημα εφαρμογής της τον μηχανισμό επαλήθευσης της, αφού πέραν της καχυποψίας
μεταξύ των 2 χωρών, καμία από τις 2 δεν ήταν έτοιμη τεχνολογικά να αναπτύξει ένα σύστημα αξιόπιστο. Παρ όλα αυτά προσέφυγαν στην Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας να βοηθήσει και αυτή στο πλαίσιο και της Συνθήκης μη Εξάπλωσης αφιέρωσε ανθρώπους και τεχνολογία για αυτό τον σκοπό. Το 1993 όμως η ΔΕΑΕ θα κατηγορήσει την Βόρειο Κορέα για παραβίαση της Συνθήκης, λέγοντας ότι παρά τις δεσμεύσεις συνεχίζει να αναπτύσσει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Οι Βορειο Κορεάτες θα απαντήσουν παραδεχόμενοι την επεξεργασία πλουτωνίου, αλλά κάτω του ορίου των 100 γραμ και το οποίο προερχόταν από αναλωθέντα πυρηνικά καύσιμα. Η ένταση μεταξύ Βόρειας Κορέας, Νότιας Κορέας και ΔΕΑΕ θα φτάσει σε τέτοιο σημείο που η Βόρεια Κορέα θα ανακοινώσει την αποχώρηση της από την Συνθήκη μη Εξάπλωσης Πυρηνικών όπλων (ΝΡΤ) τον Μάρτιο του 1993 με ορίζοντα υλοποίησης τον Ιούνιο του 1993 (με βάση τις 90 ημέρες προειδοποίησης για την αποχώρηση που προέβλεπε η Συνθήκη). Η επέμβαση όμως του μόλις εκλεγμένου Προέδρου Κλίντον θα φέρει ΗΠΑ και Βόρειο Κορέα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η Βόρειος Κορέα θα αναστείλει την αποχώρησή της από την NPT και θα υπάρξει κοινή δήλωση για την έναρξη διαλόγου με τις ΗΠΑ για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Παρά την καχυποψία και τις παλινωδίες, μετά την μεσολάβηση του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Τζιμυ Κάρτερ, τον Ιούνιο του 1994, θα υπάρξει ένας 4μηνος κύκλος διαπραγμάτευσης που θα καταλήξει στην διατύπωση της “Συμφωνίας- Πλαίσιο” ΗΠΑ- Βορείου Κορέας τον Οκτώβριο του 1994 (κι ενώ ο Κιμ ΙΙ Σουνγκ θα πεθάνει τον Ιούλιο του 1994, κληρονομούμενης της εξουσίας από τον γιο του Κιμ Γιονκ ΙΙ). Η Συμφωνία προέβλεπε την δέσμευση της Βορείου Κορέας να σταματήσει το εν εξελίξει πυρηνικό της πρόγραμμα με εμπλουτισμό πλουτωνίου και σε αντάλλαγμα οι ΗΠΑ θα “πάγωναν” τις εμπορικές κυρώσεις εναντίον της, θα της παρείχαν 2 αντιδραστήρες “ελαφρού νερού” και θα εξομάλυναν τις σχέσεις των 2 χωρών. Στην νέα εποχή που εγκαινίασε η συμφωνία- πλαίσιο δεν έλλειπαν τα προβλήματα και οι παλινωδίες των Βορειο- Κορεατών, που όμως έδειξαν μια σοβαρή πρόθεση να αναβαθμίσουν τις σχέσεις τους με τις
ΗΠΑ - και όπως έχει γραφεί σε αντίβαρο με την Κινεζική επιρροή στην περιοχή- και τήρησαν πλήρως τις αρχικές τους δεσμεύσεις. Το πρόβλημα όμως παρουσιάστηκε ξανά με ένα δεύτερο σημαντικό πρόγραμμα της Β Κορέας που δεν είχε συμπεριληφθεί στην συμφωνία του 1994: της ανάπτυξης βαλλιστικών πυραύλων. Γιατί εκείνο που είχε υπο- εκτιμηθεί από την CIA και τις άλλες μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ήταν η δυνατότητα ανάπτυξης διηπειρωτικών πυραύλων από την Β Κορέα που αιφνιδίασε τους πάντες με την δοκιμή του Ταεπο-Ντονγκ Ι το 1998. Ο ΤΝ-Ι είχε βεληνεκές 1500-2000 χιλιόμετρα και πέταξε πάνω από την Ιαπωνία “τρομάζοντας” ΗΠΑ και συμμάχους στην περιοχή. Οι συζητήσεις πλέον θα στραφούν σε μια νέα διαπραγμάτευση μεταξύ ΗΠΑ και Βορείου Κορέας που αφορούσε το πυραυλικό της πρόγραμμα (που μάλιστα είχε ήδη γίνει εξαγώγιμο προϊόν με Πακιστάν και Ιράν πελάτες του). Ο συνδυασμός πυρηνικού και πυραυλικού προγράμματος αποτελεί τον νέο στόχο των ΗΠΑ και ο Κιμ Γιονκ ΙΙ αποφάσισε όχι μόνο να κάτσει στο τραπέζι των συζητήσεων αλλά όπως είχε αποκαλύψει στον Πούτιν, ήταν διαθέσιμος να το εγκαταλείψει αν οι ΗΠΑ πλήρωναν μια αποζημίωση για τα απωλεσθέντα έσοδα από τις εξαγωγές του. Οι ΗΠΑ πήραν τις προτάσεις της Β Κορέας στα σοβαρά με αποκορύφωμα την επίσκεψη της Μαντλιν Αλμπραιτ στην Πιονγκγιανγκ τον Οκτώβριο του 2000 θέτοντας όλη την ατζεντα στο τραπέζι και ανοίγοντας τον δρόμο για μια επίσκεψη Κλίντον στην Βόρειο Κορέα μέχρι να παραδώσει την εξουσία στον επόμενο πρόεδρο (Μπους τον νεώτερο). Ο 7ος κύκλος διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ και Βορείου Κορέας για το πυραυλικό της πρόγραμμα (Μαλαισία 1-3 Νοεμβρίου 2000) έληξε άνευ αποτελέσματος και διέκοψε κάθε συζήτηση για επίσκεψη Κλίντον στην Πιονγκγιανγκ. Εξάλλου η κρίση που πρόεκυψε με το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2000 και η διαφαινόμενη συνταγματική κρίση στις ΗΠΑ αποθάρρυναν τον απερχόμενο Πρόεδρο Κλίντον να ταξιδέψει στο εξωτερικό μέχρι και την παράδοση της εξουσίας τον Ιανουάριο του 2001. Στα 7 χρόνια της συμφωνίας- πλαίσιο ο απολογισμός ήταν θετικός για την πολιτική των ΗΠΑ στην Κορεατική χερσόνησο. Η Βόρειος Κορέα
δεσμεύτηκε και τήρησε την δέσμευσή της για πάγωμα του πυρηνικού της προγράμματος με εμπλουτισμό πλουτωνίου, κατέστρεψε τα αποθέματα της σε πυρηνικά καύσιμα και άνοιξε την χώρα σε επισκέψεις επαλήθευσης που την έβρισκαν συνεπή με τις δεσμεύσεις που είχε λάβει. Οι ΗΠΑ αντίθετα δεν τήρησαν την δέσμευσή τους για την κατασκευή 2 εναλλακτικών πυρηνικών αντιδραστήρων (ξεκίνησε η κατασκευή με 4 χρόνια καθυστέρηση και εγκαταλείφθηκε στην συνέχεια) και στην πορεία απαίτησαν να συμπεριλάβουν και το πυραυλικό πρόγραμμα στην διαπραγμάτευση τους, δημιουργώντας πρόσθετα εμπόδια και προβλήματα. Η αλήθεια είναι ότι το πυραυλικό πρόγραμμα της Βορείου Κορέας δεν τους απασχολούσε τόσο ως πιθανή απειλή πολέμου με την Βόρειο Κορέα, όσο για τα εξαγώγιμα προϊόντα του σε Πακιστάν και Ιράν. Η περίοδος Μπους Τζούνιορ Όταν ο Μπους νεότερος ήρθε στην Προεδρία τον Γενάρη του 2001, η συμφωνία με την Βόρειο Κορέα είχε ανασταλεί αλλά ήταν ακόμη εν ζωή. Ο Κόλιν Πάουελ μάλιστα τον Μάρτιο του 2001 είχε δηλώσει σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον Σουηδό ΥΠΕΞ ότι η νέα κυβέρνηση στις ΗΠΑ φιλοδοξούσε να συνεχίσει την διαπραγμάτευση με την Βόρειο Κορέα ξεκινώντας από το σημείο που την είχε αφήσει η προεδρία Κλίντον. Την επόμενη μέρα όμως της δήλωσης του ανασκεύασε συμπληρώνοντας ότι “αυτό θα ίσχυε μόνο αν υπήρχαν ισχυρά σημάδια για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων πράγμα που απέκλειε”. Την ίδια μέρα ο Πρόεδρος Μπους μετά από συνάντηση εργασίας με τον Νοτιο Κορεάτη Πρόεδρο δήλωνε ότι μια νέα συμφωνια θα ήταν δυνατή με την προϋπόθεση ενός συστήματος επαλήθευσης των συμφωνηθέντων γιατί οι “ΒορειοΚορεάτες δεν φαίνεται να τηρούν πάντα τα συμφωνηθέντα”. Την επόμενη βδομάδα του Μαρτίου του 2001 η Βόρειος Κορέα, αντιδρώντας σε Παουελ και Μπους, ακύρωσε την συνάντηση για περαιτέρω πολιτική συμφιλίωση σε υπουργικό επίπεδο με τη Νότιο Κορέα και δήλωσε επίσημα ότι η νέα πολιτική των ΗΠΑ είναι “εχθρική” και ότι η Βόρειος Κορέα παραμένει έτοιμη “τόσο για διάλογο όσο και για
πόλεμο”. 2 μήνες μετά, επ ευκαιρίας επίσκεψης αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Πιονγκγιανγκ, ο Σουηδός ΥΠΕΞ Περσον δήλωσε ότι η Βορειος Κορέα συμφωνεί σε 2ετές μορατόριουμ πυραυλικών δοκιμών και δεσμεύτηκε για μια συνάντηση κορυφής με τη Νότιο Κορέα. Τον Ιούνιο του 2001 ο Πρόεδρος Μπους δηλώνει την ετοιμότητα των ΗΠΑ να εμπλακούν σε “σοβαρό διάλογο” με την Βόρειο Κορέα πάνω στην βάση της Συμφωνία Πλαίσιο του 1994 αλλά προσθέτοντας και ως όρο την “λιγότερο επιθετική συμβατική στρατιωτική δομή” των Βορειο- Κορεατών, διευρύνοντας έτσι κατά πολύ το αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Τον Ιούλιο, όταν αποκαλύπτει ο Υφυπ Εξωτ των ΗΠΑ Αρμιτατζ την δοκιμή κινητήρα από την Β Κορέα για τους πυραύλους της, θα συμπληρώσει : “δεν υπάρχει όμως κάτι κακό σε αυτό” εννοώντας ότι οι ΗΠΑ δεν θεωρούσαν την συγκεκριμενή δοκιμή ως παραβίαση των συμφωνηθέντων του 1994. Τον Αύγουστο σε συνάντησή του με τον Πούτιν, ο Βορειοκορεάτης Κιμ Γιονγκ ΙΙ θα επαναλάβει την δέσμευσή του για πάγωμα των πυραυλικών δοκιμών μέχρι το 2003. ΚΙ ενώ όλα δείχνουν ενθαρρυντικά, έρχεται η 11η Σεπτεμβρίου του 2001, ξεκινά η εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και τον Ιανουάριο του 2002 στην παραδοσιακή ομιλία του στο Κογκρέσο ο Πρόεδρος Μπους εντάσσει την Βόρειο Κορέα στον “Άξονα του Κακού” λόγω των εξαγωγών όπλων μαζικής καταστροφής στο Ιράν ενώ παράλληλα “οδηγεί τον λαό της στην πείνα”. Παρ όλα αυτά ο Πάουελ μια βδομάδα μετά παρουσιαζόμενος στην αρμόδια επιτροπή της γερουσίας θα δηλώσει ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες για διάλογο με την Β Κορέα “όποτε και οπουδήποτε συμφωνήσουν χωρίς καμία προϋπόθεση”. Μάλιστα θα επιβεβαιώσει ότι η Β Κορέα τηρεί την δέσμευση της για το πάγωμα των πυραυλικών δοκιμών της και ότι βρίσκεται εντός του πλαισίου συμφωνίας ελέγχου των πυρηνικών με τη Νότιο Κορέα”. Από εκεί και μετά το διάστημα Απριλίου- Οκτωβρίου 2002 θα περάσει με επισκέψεις αξιωματούχων των ΗΠΑ στην Β Κορέα (3 παρακαλώ) και ενώ ο Μπους κρατά δημόσια μια “σκληρή” γλώσσα για το θέμα, στην ουσία κλιμακώνεται μια διπλωματική προσπάθεια να υπάρξει μια οριστική ρύθμιση του θέματος. Κατά άλλους αναλυτές της περιόδου ο
Μπους είχε σαν στόχο όχι μόνο την Β Κορέα αλλά και την απομόνωση του Νοτιου Κορεάτη ηγέτη Κιμ Νταε Γιουνγκ, ενος δημοκράτη ακτιβιστή που πέρασε χρόνια στην φυλακή για τις πεποιθήσεις του. Η αλήθεια πάντως είναι για το διάστημα Μαρτίου - Οκτωβρίου 2002, ότι δίνεται μια εσωτερική μάχη στην κυβέρνηση των ΗΠΑ : ο Πάουελ στηρίζει την επαναπροσέγγιση των 2 κρατών στην Κορέα και την αναζήτηση συμφωνίας ΗΠΑ- Βορείων, ενώ Τσένευ, Ράμσφελντ και Βόλφοβιτζ είναι σαφέστατα εναντίον μιας ήπιας διπλωματικής τακτικής με μια χώρα που ανήκε στον Άξονα του Κακού. Τα πράγματα περιπλέχτηκαν τον Οκτώβριο του 2002 όταν μια επίσημη αποστολή των ΗΠΑ με επικεφαλής τον Τζεημς Κελλυ, Υφυπ Εξωτερικών για την Αν Ασία και τον Ειρηνικό, θα επισκεφτεί την Πιονγκγιανγκ με στοιχεία ότι η Βόρειος Κορέα συντηρεί πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου. Προς έκπληξη όλων (όπως αποκάλυψε μετά ο Κελλυ) οι Βορειο-κορεάτες παραδέχτηκαν την ύπαρξη του προγράμματος τους! Την ίδια όμως στιγμή απέρριψαν τους όρους που έβαζε ο Κέλλυ για την έναρξη διαπραγματεύσεων κατηγορώντας τον για “αλαζονεία” και τονίζοντας ότι η στάση των ΗΠΑ δικαιολογεί τελικά όλα τα εξοπλιστικά αντίμετρα που είχαν πάρει. Με την δημόσια καταγγελία από τις ΗΠΑ της Βορείου Κορέας ότι παραβίασε την Συμφωνία Πλαίσιο του 1994 και άρα θα έπρεπε να θεωρείται μη ισχυρή, αλλά και παράλληλα την θέση εν αμφιβόλω της υποσχεμένης βοήθειας τους, οι Βορειο- Κορεάτες προχώρησαν σε μια σκληρή στάση : πρώτον ειδοποίησαν την Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας να πάρει τις κάμερες παρακολούθησης και τις σφραγίδες που είχε βάλει (με την συναίνεση της Β Κορέας) σε αποθήκη πυρηνικού καυσίμου, δεύτερον απείλησαν για έναρξη πυραυλικών δοκιμών αν δεν κατέληγε η προσπάθεια συμφωνίας με την Ιαπωνία (που είχε ξεκινήσει στο κλίμα ευφορίας της Συμφωνιας του 1994) και τέλος αφού η ΔΕΑΕ δεν υποχώρησε, αφαίρεσαν τις σφραγίδες και τις κάμερες μόνοι τους και απέλασαν όλα τα στελέχη της ΔΕΑΕ που βρίσκονταν στην χώρα, στο τέλος του 2002. Συνεχίζοντας την σκληρή στάση της, η Βορειος Κορέα πήρε όσο αποθηκευμένο πυρηνικό καύσιμο είχε κρατήσει , το μετέφερε σε αντιδραστήρα που κρατούσε ανενεργό από το 1994 λόγω της Συμφωνίας- Πλαισίου με τις ΗΠΑ, και αφού τον
ενεργοποίησε εκ νέου, άρχισε την επεξεργασία καυσίμου για την παραγωγή πλουτωνίου. Τέλος στις 11 Ιανουαρίου του 2003 αποχώρησε οριστικά από την Συνθήκη μη Εξάπλωσης Πυρηνικών Όπλων (ΝΡΤ) ολοκληρώνοντας την απειλή του 1994. Η ζημιά που έγινε ήταν οριστική. Ο Μπους την εποχή που ετοιμαζόταν να εισβάλλει στο Ιράκ, επέλεξε να διαλύσει τις σχέσεις με την Β Κορέα επιτυγχάνοντας το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Όπως γράφει ο Fred Kaplan στο Washington Monthly τον Μάιο του 2004 : “Η απειλή από τον εμπλουτισμό ουρανίου δεν ήταν άμεση. Ο Κιμ για να κατασκευάσει μια βόμβα θα χρειαζόταν μια δεκαετία. Αντίθετα η ώθηση να χρησιμοποιήσει το αποθηκευμένο καύσιμο από τον ανενεργό αντιδραστήρα, του έδωσε την δυνατότητα να φτιάξει πυρηνική βόμβα σε μερικούς μήνες”. Οι τριμερείς συνομιλίες ΗΠΑ- Κίνας- Βορείου Κορέας τον Απριλιο του 2003 στο Πεκίνο, οδήγησαν στην αποκάλυψη από τους ΒορειοΚορεάτες ότι κατέχουν πλέον πυρηνικό όπλο. Και πως αντέδρασαν οι ΗΠΑ; Αρνούνταν κατά τις συνομιλίες να έρθουν σε άμεση επαφή με οποιονδήποτε εκπρόσωπο τον Βορειο- Κορεατών και ανέθεσαν στους Κινέζους να διαμεσολαβούν. Στην πρόταση δε των Βορειο- Κορεατών να υπογράψουν οι ΗΠΑ σύμφωνο μη επίθεσης με αντάλλαγμα την κατάργηση του πυρηνικού προγράμματος τους, ο Μπους όπως περιγράφεται από δημοσιογράφους της εποχής, απάντησε ότι είναι “εκβιασμός” κι ότι πρώτα έπρεπε να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα και μετά να υπάρξει οποιαδήποτε διαπραγμάτευση. Οι Βορειο- Κορεάτες αποχώρησαν από τις συνομιλίες τελικά Το πρόβλημα όμως της Βορείου Κορέας εκείνη την εποχή δεν είναι ένα απομονωμένο ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Το 1998 Ινδία και Πακιστάν έχουν πραγματοποιήσει πυρηνικές δοκιμές και το Πακιστάν συνεχίζει το πυρηνικό του πρόγραμμα με την αμέριστη συμπαράσταση της Βορείου Κορέας (λέγεται ότι ο μοναδικός πυρηνικός πύραυλος του Πακιστάν αγοράστηκε από την Β Κορέα) και επίσης μόλις τον Φεβρουάριο του 2003 το Ιράν ανακοίνωσε την λειτουργία του πρώτου
του πυρηνικού αντιδραστήρα και την κατασκευή ενός δεύτερου, για “ειρηνικούς σκοπούς”. Ειδικά οι εξελίξεις στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (μιας χώρας που ανήκε επίσης στον “άξονα του κακού”), ώθησε στην σκληρή στάση Μπους ως προς την Β Κορέα. Θεώρησε ότι μια υποχώρηση ως προς τους Βορειο- Κορεάτες θα δημιουργούσε ένα κακό προηγούμενο, αφού κάθε χώρα που θα ήθελε να παραβιάσει την Σύνθηκη μη Εξάπλωσης των Πυρηνικών, αφού θα πίστευε ότι η ανάπτυξη ενός προγράμματος στα κρυφά θα την ενίσχυε διαπραγματευτικά στο μέλλον για να κερδίσει συγκεκριμένα οφέλη αντί να τιμωρηθεί. Στο μεταξύ η χλιαρή στην ουσία αντίδραση των ΗΠΑ στην επανέναρξη του πυρηνικού προγράμματος της Β Κορεάς τον Ιανουάριο του 2003 ( το μόνο που έκανε ο Μπους ήταν να στείλει βομβαρδιστικά στο Γκουάμ υπονοώντας επίθεση στην Β Κορέα, τα οποία όμως απέσυρε μέσα σε 2 μήνες) στηρίχτηκε και σε μια θεωρία του Υπ Αμυνας Ρασφελντ ότι (μετά και την αρχική επιτυχία της επέμβασης στο Ιράκ) μια αλλαγή καθεστώτος στην Β Κορέα θα ήταν πιο επιθυμητή. Βέβαια ούτε και σε αυτό προχώρησε με κάτι συγκεκριμένο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, πέραν των επίσημων δηλώσεων και διαρροών στελεχών του ότι η πτώση του καθεστώτος της Β Κορέας μέσω μιας σκληρής πολιτικής εμπάργκο, ήταν βέβαιη. Όταν έλεγαν στον Μπους “και τι θα γίνει με το πυρηνικό πρόγραμμα τους μέχρι να πέσει το καθεστώς;” ο Μπους έλεγε ότι “ζήσαμε με την Σοβ Ενωση τόσα χρόνια που είχε δεκάδες πυρηνικών όπλων, θα ζήσουμε και με καμιά δεκάρια όπλα του Κιμ”. Βέβαια ο Μπιλ Κέλλερ, αρθρογράφος των NY Times, έγραφε στις 4 Μαίου του 2003, οτι το επιχείρημα της κυβέρνησης Μπους είχε βασικά προβλήματα : “η Β ΚΟρέα σε αντίθεση με την Σοβ Ενωση μπορεί να πουλήσει οτιδήποτε στον οποιονδήποτε για την σωστή τιμή. Επίσης αν θεωρήσουμε ότι πετυχαίνει η αλλαγή καθεστώτος και ενοποιηθεί η Κορεατική χερσόνησος με την Κορέα να γίνεται de facto πυρηνική δύναμη, δεν θα χαρούν ιδιαίτερα ούτε οι Ιάπωνες, ούτε οι ΚΙνέζοι. Τέλος μια Β ΚΟρέα υπό κατάρρευση με πυρηνικά όπλα διαθέσιμα δεν θα είναι
και τόσο όμορφη εικόνα όσο σκέφτεται ένας επίσημος συνομιλητής μου” (υπονοώντας τον Ράμσφελντ). Παρά όμως τις αντιπαραθέσεις και το σκεπτικό του Προέδρου Μπους και της σκληροπυρηνικής ομάδας των συντηρητικών του στελεχών, η Κίνα πήρε πρωτοβουλία και δημιούργησε το κλίμα των 6μερών συνομιλιών με συμμετοχή της Β και Ν Κορεας, της Κίνας, της Ρωσίας, της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ. Οι 6 μερείς συνομιλίες ξεκίνησαν τον Αϋγουστο του 2003 και κατέληξαν- μετά από 5 γύρους σε διάστημα 5 ετών- σε μια πρώτη συμφωνία στο τέλος του 5ου γύρου τον Φεβρουάριο του 2007. Κατά την διάρκεια των 5 αυτών ετών οι ΗΠΑ θα προχωρήσουν σε κατασχέσεις λογαριασμών της Β Κορέας στο εξωτερικό, ενώ παράλληλα θα δείχνουν μια δυσπιστία στις έστω και μικρές προόδους στις συνομιλίες. Αν και από το 2005 είχε συμφωνηθεί ένα αρχικό πλαίσιο συμφωνίας που με μικρές τροποποιήσεις ικανοποιούσε τις ανάγκες και των 2 πλευρών, υπήρχε μια κωλυσιεργεία ως προς την τελική επίτευξη μιας συμφωνίας. Τον Ιούνιο του 2006, Ο Γουίλιαμ Πέρρυ και ο Αστον Κάρτερ (Υπ Αμυνας και Αναπλ Υπ Αμυνας επί Κλιντον) γράφουν ένα άρθρο στους ΝΥ Times που καλούν τον Μπους να παρέμβει στρατιωτικά στην Β Κορέα και άμεσα. Ο λόγος που προβάλλουν είναι οι πληροφορίες τους ότι η Β Κορέα σύντομα θα μπορεί να κάνει δοκιμές πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς που δεν έχουν κανένα νόημα σαν όπλο παρά μόνο αν φέρουν πυρηνικές κεφαλές. Θεωρώντας λοιπόν αυτή την εξέλιξη ως άμεση απειλή των συμφερόντων των ΗΠΑ προέτρεπαν σε μια στρατιωτική επέμβαση. Στις 4-5 Ιουλίου του 2006 η Βόρειος Κορέα θα εκτοξεύσει δοκιμαστικά 7 πυραύλους! 8 χρόνια μετά την πρώτη δοκιμή πυραύλου της, η Βόρειος Κορέα επανεμφανίζεται να προχωρά κανονικά στο πυραυλικό της πρόγραμμα και ορθά σημείωνε ότι αυτό δεν είχε συμπεριληφθεί στην συμφωνία πλαίσιο του 1994. Ξεκινά νέος γύρος κυρώσεων από ΗΠΑ και το ΣΥμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αλλά στις 9 Οκτωβριου η Β Κορέα προχωρά και σε πυρηνική δοκιμή που αν και φέρνει αρχικά νέες κυρώσεις, το Συμβούλιο Ασφαλείας κάνει έκκληση στην επανέναρξη των 6μερών συνομιλιών. Η Βόρειος Κορέα ανακοινώνει ότι επιθυμεί την
επανέναρξη των συνομιλιών και την εγκατάλειψη του πυρηνικού της προγράμματος αλλά ξεκαθαρίζει ότι δεν θα κάνει καμιά ενέργεια παγώματος “μονομερώς”. Τον Φλεβάρη του 2007 θα επιτευχθεί η πολυ-αναμενόμενη συμφωνία: Η Βόρειος Κορέα δεσμεύεται ότι θα παγώσει την λειτουργία του αντιδραστήρα της σε αντάλλαγμα παράδοσης 50000 τόνων βαρέων καυσίμων. Μετά το κλείσιμο η Βόρειος Κορέα θα δήλωνε όλα τα σχετικά στοιχεία με το πυρηνικό της πρόγραμμα σε αντάλλαγμα παράδοσης άλλων 950000 τόνων βαρέωνν καυσίμων. Επίσης με την υλοποίηση των ανωτέρω ενεργειών οι ΗΠΑ θα ξεκινούσαν την διαδικασία αφαίρεσης της Β Κορέας από την λίστα των χωρών που στηρίζουν την τρομοκρατία και την απένταξη της από τον νόμο των εμπορικών σχέσεων με εχθρικά κράτη. Τα επόμενα 2 χρόνια μέχρι την έλευση του Μπάρακ Ομπάμα στην προεδρία περιλαμβάνουν αρκετά βήματα εμπρός και αρκετές καθυστερήσεις στα συμφωνημένα αλλά συνολικά είναι μια θετική διετία για την βελτίωση των σχέσεων και το πάγωμα του πυρηνικού προγράμματος της Βόρειας Κορέας. Στα 2 χρόνια όμως θα υπάρξουν και 2 σημαντικές αλλαγές : νέα συντηρητική κυβέρνηση προκύπτει στην Ν Κορέα που επιθυμεί πιο σκληρή στάση ως προς την Βόρεια Κορέα αν και θα αναγκαστεί από τις εξελίξεις να συνεργαστεί περισσότερο με τον Κιμ ΙΙ το 2008. Η άλλη αλλαγή είναι το εγκεφαλικό που έπαθε ο Κιμ ΙΙ τον Αύγουστο του 2008 και που έθεσε σε μια αμφισβήτηση το σύστημα εξουσίας στην Πυονγκγιανγκ.
Η περίοδος του Μπάρακ Ομπάμα Με την έλευση του Μπάρακ Ομπάμα στην Προεδρία των ΗΠΑ και τον διορισμό της Χίλαρυ Κλιντον ως ΥΠΕΞ οι Βορειο- Κορεάτες προχωρούν στην εκτόξευση πυραύλου για την θέση δορυφόρου σε τροχιά. Η εκτόξευση στις 5 Απριλίου του 2009 θα θορυβήσει την διεθνή κοινότητα και τις ΗΠΑ, θα καταδικαστεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και θα επακολουθήσουν κυρώσεις. Την επόμενη μέρα από την ανακοίνωση του προεδρείου του Συμβουλίου Ασφαλείας, η Βόρειος Κορέα ανακοινώνει την αποχώρηση της από τις 6μερείς συνομιλίες και την αποδέσμευσή της από όλα τα συμφωνημένα σε αυτές. Η πιο λογική εξήγηση για την στάση αυτή των Βορειο- Κορεατών και την απεμπλοκή τους από τις 6 μερείς συνομιλίες ήταν η τοποθετηση της Χίλαρυ Κλίντον με την ανάληψη των καθηκόντων της. Επέκρινε τον Φλεβάρη του 2009 την πολιτική Μπους ως προς την εγκατάλειψη της συμφωνίας πλαίσιο του 1994 και την συνεπαγόμενη άρση του παγώματος της δυνατότητας των Βορειο- Κορεατών να παράξουν πυρηνικά όπλα. Επίσης η Χίλαρυ αμφισβήτησε την ύπαρξη προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου στην Βόρεια Κορέα και εξήγγειλε μια νέα βήμα προς βήμα προσέγγιση στο πρόβλημα χωρίς προϋπόθεση μονομερούς υποχώρησης της Βορείου Κορέας. Λογικό φαίνεται λοιπόν ότι η Βόρεια Κορέα δεν είχε λόγο να τηρεί μια συμφωνία (αυτή του 2007) όταν υπήρχε η πιθανότητα μιας νέας και καλύτερης διαπραγμάτευσης. Με αυτή την λογική υπαναχώρησε της συμφωνίας που είχε επιτευχθεί στην 6μερή και απομάκρυνε τον Απριλίο του 2009 και όλους τους ειδικούς των ΗΠΑ και ΔΕΑΕ από την χώρα. Τον Μάιο του 2009 προχώρησε και στην 2η πυρηνική της δοκιμή. Η δήλωση της Νοτίου Κορέας τον Μάιο του 2009 ότι εισχωρεί επίσημα στην πρωτοβουλία για την εξάπλωση της ασφάλειας (Poliferation Security Initiative) των ΗΠΑ - πρωτοβουλία της προεδρίας Μπους του 2002 για την παρεμπόδιση της “μαύρης αγοράς” όπλων μαζικής καταστροφής που υιοθέτησε και ενίσχυσε ο Ομπάμα- προκάλεσε μια σκληρή ανακοίνωση εκ μέρους των Βορειο-κορεατών που την θεώρησαν
ως κήρυξη πολέμου και δήλωναν την αναστολή της ανακωχής του 1953!! Τον Ιούνιο του 2009 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έξεδωσε το ψήφισμα 1874 που επέκτεινε τις κυρώσεις του 2006 εναντίον της Βορείου Κορέας, αναλαμβάνε την επιτήρηση του εμπάργκο προμηθειών για το πυρηνικό της πρόγραμμα και της απαγόρευε άλλες δοκιμές πυραύλων. Παρά όμως το πολεμικό κλίμα για μια ακόμη φορά οι ΗΠΑ κάνουν ένα βήμα: ο πρώην Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον επισκέπτεται στην Πυονγκγιανγκ για να βοηθήσει στην αποφυλάκιση 2 δημοσιογράφων αμερικανών αλλά και για να σπάσει τον πάγο μεταξύ των 2 χωρών. Η αλλαγή κλίματος θα φανεί από τον ίδιο μήνα αφού οι ΗΠΑ αλλα΄και οι Βορειο- Κορεάτες δηλώνουν διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε διμερείς συνομιλίες. 8-10 Δεκεμβρίου του 2009 αμερικανική αποστολή με επικεφαλής τον Επιτετραμμένο Μποσγουορθ για τα θέματα της Βορείου Κορέας επισκέπτεται την Πυονγκγιανγκ και παραδίδει προσωπική επιστολή του Ομπάμα προς τον Κιμ ΙΙ. Στις αρχές του 2010 η ειρηνική ρητορική εναλλάσσεται τις πολεμικές απειλές αν και η βύθιση του περιπολικού Σεονάν στα θαλάσσια σύνορα Βορείου και Νοτίου Κορέας τον Μάρτιο παγώνει τις συνομιλίες μεταξύ των 2 χωρών μέχρι να ολοκληρωθεί η έρευνα για τα αίτια του ατυχήματος. Παρ όλα αυτά η Βόρειος Κορέα τον Απρίλιο δηλώνει επίσημα ότι θα συμμετείχε στις διεθνείς συμφωνίες για αποπυρηνικοποίηση σε ισότιμη βάση με άλλες χώρες που είναι κάτοχοι πυρηνικών (προφανώς Ινδία, Πακισταν, Ιράν κλπ). Η έκδοση του πορίσματος όμως ότι η Βόρειος Κορέα έφταιγε για την βύθιση του Σεονάν οδηγεί κατ’ αρχήν σε πολεμική ρητορική, κυρώσεις και επίδειξη πολεμικής δύναμης από ΗΠΑ και Νότια Κορέα αλλά ακολουθεί και πάλι μια νέα ειρηνευτική προσπάθεια τον Αύγουστο του 2010, όταν ο “συνήθης απεσταλμένος” Τζίμυ Κάρτερ φτάνει πάλι στην Πιονγκγιανγκ για να ηρεμήσει τα πνεύματα. Παρά τις ισχυρές νέες κυρώσεις των ΗΠΑ προς την Νότιο Κορέα, ο Κάρτερ θα δημοσιεύσει άρθρο του στους ΝΥ Times τον Σεπτέμβρρη του
2010 που δηλώνει ότι κατά την επίσκεψη του στην Πυονγκγιανγκ έλαβε “δυνατά και καθαρά μηνύματα διάθεσης για διαπραγμάτευση”. Τον Νοεμβριο όμως και τον Δεκέμβριο του 2010 η Βόρεια Κορέα : α) αποκαλύπτει σε ειδικούς που την επισκέφθηκαν την δυνατότητα της πια να παράγει UF6, το βασικό υλικό για τον εμπλουτισμό ουρανίου και την κατασκευή ενός αντιδραστήρα “ελαφρού νερού” και β) ρίχνει πυρά σε νησί της Νοτίου Κορέας σκοτώνοντας 2 φαντάρους και τραυματίζοντας άλλους 17 φαντάρους και 3 πολίτες. Από τις αρχές του 2011 Κίνα και Ρωσία μεσολαβούν για μια επανέναρξη των συνομιλιών με την Βόρειο Κορέα και τον Απρίλιο του 2011 ο Κάρτερ μαζί με 3 άλλους πρώην αρχηγούς κρατών είναι στην Πιονγκγιανγκ. Παρά τα μικρο-επεισόδια και τις συνήθεις ρητορικές διαμάχες, οι επικεφαλείς διαπραγματευτές Βόρειας και Νότιας Κορέας στην 6μερή συναντώνται τον Ιούλιο του 2011 στο Μπαλί στο περιθώριο της συνάντησης των κρατών της Βορειο-Ανατολικής Ασίας. Η συνάντηση χαιρετίζεται από ΗΠΑ, Ιαπωνία και Νότια Κορέα σε κοινή δήλωση που εύχεται να υπάρξει μια βιώσιμη διαδικασία για το μέλλον. Σε μια βδομάδα συναντώνται και πάλι στη Νέα Υόρκη ο επιτετραμμένος Μποσγουορθ και ο Αν Υπεξ της Βορειου Κορέας και τους επόμενους μήνες οι 2 πλευρές έρχονται κοντά στην επανέναρξη της 6μερούς. Στις 17 Δεκεμβρίου του 2011 πεθαίνει ο Κιμ Γιονκ ΙΙ και στις 29 Δεκεμβρίου ο Κιμ Γιονκ Ουν τον διαδέχεται στην εξουσία της χώρας. Με την νέα ηγεσία τα πράγματα περιπλέκονται αφού ναι μεν στις 29 Φεβρουαρίου του 2012 ΗΠΑ και Βόρειος Κορέα καταλήγουν σε μια αρχική συμφωνία στο Πεκίνο, αλλά στην συνέχεια η Β Κορέα προχωρά στην εκτόξευση μετεωρολογικού δορυφόρου τον Απρίλιο που αν και απέτυχε πλήρως οδήγησε τις ΗΠΑ στην ακύρωση της συμφωνίας του Φεβρουαρίου. Παρά τις απειλές του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 12 Δεκεμβρίου του 2012 η Βόρειος Κορέα θα εκτοξεύσει νέο δορυφόρο που όλες οι πηγές συμφώνησαν ότι στέφθηκε με επιτυχία. Από αυτό το σημείο και μετά το πρόγραμμα εκτόξευσης πυραύλων και πυρηνικών δοκιμών της Βορείου Κορέας θα εξελιχθεί ταχύτατα. Οι
Βορειο- Κορεάτες θα δοκιμάσουν πυραύλους μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς, θα πραγματοποιήσουν εκτοξεύσεις από υποβρύχιο, θα επαναλειτουργήσουν πλήρως τον βαρύ πυρηνικό τους σταθμό, θα δοκιμάσουν βόμβα υδρογόνου παρά τις αυστηρές κυρώσεις των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η εποχή Τραμπ Με την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Ντοναλντ Τραμπ οι Βορειο- Κορεάτες προχώρησαν κανονικά στις δοκιμές τόσο των πυρηνικών τους όσο και των πυραύλων τους. Ο βοηθός ΥΠΕΞ των ΗΠΑ για την Ανατολική Ασία τον Απρίλιο του 2017 περιέγραψε την πολιτική ως προς την Β Κορέα : “μέγιστη πίεση και εμπλοκή”. Ο Θόρντον αποκάλυψε επίσης ότι οι ΗΠΑ θα επιθυμούσαν διάλογο με την Β Κορέα στην βάση “μετρήσιμων” δειγμάτων σοβαρής πρόθεσης εκ μέρους τους και “χωρίς καμία προϋπόθεση”. Ο ίδιος ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Τιλλερσον στο Συμβούλιο Ασφαλείας στα τέλη Απριλίου δήλωσε : ότι διάλογος με την Β Κορέα μπορεί να υπάρξει αν μειώσει με συγκεκριμένα βήματα την απειλή από τα παράνομα όπλα που κατέχει”. Παρ’ όλα αυτά όμως η Νοτιος Κορέα θα αποκτήσει λειτουργικά το πυραυλικό αμυντικό σύστημα THAAD από τις ΗΠΑ στις 2 Μαϊου και στις 14 Μαϊου η Βόρεια Κορέα θα δοκιμάσει τον πύραυλο της Hwasong-12 και στις 3 Ιουνίου τον Hwasong- 14 (με εν δυνάμει βεληνεκές τα 6700 χλμ που τον κάνει διηπειρωτικό). Πιο σημαντική είναι η δοκιμή της 28ης Ιουλίου όπου ΗΠΑ, Ν Κορέα και Ιαπωνία μιλάνε για 10,400 χλμ εν δυνάμει βεληνεκές. Ο Τραμπ μέχρις στιγμής έχει αντιδράσει ρητορικά ενώ πρακτικά το μόνο που αξίζει να σημειωθεί είναι η τελευταία απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που επιβάλλει νέες αυστηρές κυρώσεις (με την συναίνεση Κίνας και Ρωσίας) αλλά σαφώς ηπιότερες από αυτές που θα επιθυμούσε ο Αμερικανός Πρόεδρος. Αμέσως μετά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν η Βόρειος Κορέα προχώρησε σε μια εντυπωσιακή εκτόξευση πυραύλου (15/9/2017) που πέρασε πάνω από το νησί Χοκαιντο στο απώτερο
βόρειο σημείο της Ιαπωνίας και αφού ταξίδεψε 3,700 χλμ έπεσε στην θάλασσα. Πλέον ειδικοί θεωρούν ότι οι πύραυλοι της Β Κορέας μπορούν πλήξουν το Γκουάμ που αποτελεί και την μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική βάση στον Ειρηνικό Ωκεανό. Τις τελευταίες 24 ώρες (το παρόν κείμενο γράφεται στις 16/9/2017) ο Κιμ Γιονγκ Ουν δήλωσε ότι στόχος της Β Κορέας είναι να ισορροπήσει την στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ, ο Κινέζος πρέσβης στην Ουάσινγκτον δηλώνει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να σταματήσουν τις απειλές και να κάνουν περισσότερα ώστε η Βόρειος Κορέα να επανέλθει στο τραπέζι του διαλόγου, ενώ ο Τραμπ δήλωνε, μετά και τις δηλώσεις εκ Κίνας, ότι οι ΗΠΑ πρέπει να εξετάσουν τις στρατιωτικές τους επιλογές ως μόνη λύση. Τέλος η Ρωσική πλευρά χαρακτήρισε τις δηλώσεις Τραμπ επιθετικές. Σε γενικές γραμμές έχει ξεκινήσει ένα διπλωματικό παιχνίδι αλληλο-κατηγοριών μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ως προς το ποιος έχει την ευθύνη για την σκλήρυνση της στάσης της ηγεσίας της Βορείου Κορέας. Η Ρωσία από την δική της πλευρά τονίζει ότι η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που επιβάλλει νέες κυρώσεις στην Βόρεια Κορέα, επιβάλλει και την λήψη διπλωματικών πρωτοβουλιών από πλευράς ΗΠΑ που αν δεν υλοποιηθούν τότε υπάρχει παραβίαση της απόφασης του ΟΗΕ. Σύμφωνα με τον αναλυτή Ζαο Τονγκ (αναλυτή στο ΚαρνεγκιΤσινγκχουα Κέντρο για την Παγκόσμια Πολιτική στο Πεκίνο), η Βόρειος Κορέα έχει πολύ λίγο χρόνο μπροστά της μέχρι να αισθανθεί τις επιπτώσεις από τις αυστηρές κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας (που περικόπτουν το 90% των εξαγωγών της και το 30% του πετρελαίου που μπορεί να εισάγει), οπότε θα προχωρήσει σε όλες τις δοκιμές πυρηνικών όπλων ή πυραύλων που απαιτούνται για να ολοκληρώσει το πρόγραμμά της άμεσα. Μετά θα μετριάσει τις αντιδράσεις της για να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις. Συμπεράσματα και προβλέψεις
Όπως έχει αναφέρθει και παραπάνω, ο δρόμος ελέγχου των πυρηνικών εξοπλισμών ήταν μακρύς και δύσβατος για τις πολιτικές ηγεσίες στον πλανήτη. Από την στιγμή όμως που αποφασίστηκε ότι το κλαμπ των πυρηνικών δυνάμεων θα είναι η ομάδα των 5 χωρών, ελάχιστες χώρες μπήκαν στον πειρασμό να παραβιάσουν τους όρους της συνθήκης μη Εξάπλωσης (NPT) από το 1967 που υπογράφηκε. Αν και κάθε χώρα που ανέπτυξε πυρηνικό πρόγραμμα αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση όλες έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό : την ύπαρξη ενός μεγάλου γειτονικού αντιπάλου που με την στήριξη είτε των ΗΠΑ, είτε της Σοβιετικής Ένωσης παλιότερα, προσπάθησε να αναβαθμιστεί σε μια περιφερειακή δύναμη. Το Πακιστάν μπορεί να πει ότι η Ινδία ήταν αυτός ο μεγάλος γείτονας, το Ιράν ότι ήταν το Ισραήλ. Κάποια άλλα μικρά προγράμματα που εγκαταλείφθηκαν με την συναίνεση των ηγετών τους (η Λιβύη το 2003, η Νότιος Αφρική το 1991) ήταν σε συνάρτηση με τοπικούς- περιφερειακούς ανταγωνισμούς και την επικράτηση τους σε περιφερειακό επίπεδο. Η Βόρειος Κορέα σε σχέση με τις παραπάνω αναφερόμενες χώρες έχει αρκετές ιδιομορφίες : στενές σχέσεις με μια εκ των υπερδυνάμεων όταν ξεκινούσε το πυρηνικό της πρόγραμμα (Σοβιετική Ενωση), γειτνίαση με 2 εκ των σημερινών υπερδυνάμεων (Ρωσία και Κίνα) και την προϊστορία ενός πολέμου στο έδαφος της με την συμμετοχή των ΗΠΑ στην δεκαετία του ‘50. Αν και όταν ξεκινούσε το πρόγραμμα της η λογική ήταν η δημιουργία ενός προκεχωρημένου πυρηνικού φυλακίου της Σοβ Ενωσης στην ΒΑ Ασία, η ηγεσία της αποφάσισε να αυτονομηθεί και να συνεχίσει το πρόγραμμα της με μεγαλύτερη ένταση μετά την κατάρρευση της Σοβ. Ενωσης αισθανόμενη ότι απομονώνεται και απειλείται άμεσα με ανατροπή. Και αυτό είναι μια βασική διαφορά με τις άλλες χώρες που ανέπτυξαν το δικό τους πρόγραμμα: στην Βόρειο Κορέα είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την διατήρηση της πολιτικής της ηγεσίας στην εξουσία. Η αντιπαράθεση με τις υπόλοιπες πυρηνικές δυνάμεις εξασφάλιζε ανοχή από τους πολίτες της απέναντι σε μια σκληρή ηγεσία μεν αλλά που έδειχνε να δίνει αγώνα επιβίωσης για την χώρα και όχι για τον εαυτό της.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα οι ΗΠΑ έκαναν μια σειρά λαθών με πρώτο και κυριότερο την ταύτιση της ηγεσίας της Β Κορέας με την Κίνα (αντίθετα η ιστορική ανάλυση δείχνει την βαθειά αντιπάθεια των Κορεατών προς τον μεγάλο τους γείτονα). Η προσπάθεια εξεύρεσης λύσης από τον Κλίντον το 1994 ήταν στην σωστή κατεύθυνση, αφού οι Βορειο- Κορεάτες προτιμούσαν μια καλή σχέση με τις ΗΠΑ παρά την αναγκαστική τους σχέση με την Κίνα. Η εποχή Μπους όμως με την λάθος ανάγνωση αυτής της κατάστασης πέτυχε το ακριβώς αντίθετο: να αναγάγει σε διαμεσολαβητή μεταξύ ΗΠΑ και Βορείου Κορέας τους Κινέζους. Η ιστορία των διαπραγματεύσεων Βόρειας Κορέας και ΗΠΑ δείχνει ακριβώς αυτό : πραγματική πρόοδος και μείωση της έντασης υπήρξε μόνο όταν οι ΗΠΑ προχωρούσαν σε απευθείας συνομιλίες με τους Βορειο- Κορεάτες και όχι με ενδιάμεσους. (Κάρτερ την πρώτη φορά, Κλίντον ως πρώην Πρόεδρος την 2η φορά). Το δεύτερο λάθος που έγινε επίσης την εποχή Μπους (αν και διαχρονικά υπήρξε στο μυαλό όλων των Αμερικανών Προέδρων) είναι η ψευδαίσθηση της ανατροπής του καθεστώτος στην Βόρεια Κορέα ( ο Ραμσφελντ έλεγε το 2002 ότι με κυρώσεις το καθεστώς σε 2 χρόνια το πολύ θα έπεφτε). Το ίδιο φαίνεται να πιστεύει και η κυβερνητική ομάδα του Τραμπ. Πέραν του προβλήματος ως προς το ποιος θα επαναστατούσε εναντίον των Κιμ, με ποια ατζέντα και πως θα τον αντιμετώπιζαν Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία και Νότιος Κορέα) θα αναφέρω και πάλι τα ερωτήματα του 2002 : επαναστατικό χάος σε μια χώρα που θα διέθετε πυρηνικά; και ακόμη και σε περίπτωση εξομάλυνσης των σχέσεων με την Νότια Κορέα και ενοποίησης των 2 τμημάτων της χερσονήσου, ποιος θα ανεχόταν μια νέα πυρηνική δύναμη υπό Αμερικανική επίβλεψη στα σύνορα με Κίνα, Ρωσία και Ιαπωνία; Η ιστορία δείχνει σαφώς ότι μια λύση υπάρχει στο πρόβλημα της Βόρειας Κορέας και αυτή είναι η διπλωματική συνεργασία. Ακόμη και άνευ της επανέναρξης του 6μερούς διαλόγου, το πρόβλημα των
πυρηνικών της χώρας αυτής έχει γίνει αρκετά σύνθετο και με περιφερειακό αν όχι παγκόσμιο χαρακτήρα. Κι αυτό γιατί πέραν των θεμάτων ασφάλειας των εμπλεκομένων κρατών άμεσα, ο χειρισμός του προβλήματος αφορά και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν καθώς και άλλων κρατών που θα έμπαιναν στον πειρασμό (ή έχουν μπει ήδη) να αναπτύξουν το δικό τους πυρηνικό οπλοστάσιο. Αν Η Βόρεια Κορέα καταφέρει να κρατήσει το οπλοστάσιο της και πετύχει μια βελτίωση στις εμπορικές της σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο, τότε το δίδαγμα μπορεί να είναι καταστροφικό για την αναζωπύρωση νέων πυρηνικών εξοπλισμών σε περιφερειακό επίπεδο. Αν πάλι συμφωνήσει να καταστρέψει το οπλοστάσιο της και το αντίτιμο που θα πληρωθεί για μια τέτοια εξέλιξη είναι υψηλό για την διεθνή κοινότητα πάλι το δίδαγμα θα μπορούσε να οδηγήσει στο παραπάνω αποτέλεσμα. Αυτό είχαν συνειδητοποιήσει Μπους και Ομπάμα αν και κατέφυγαν σε διαφορετικές τακτικές κινήσεις για την επίλυση του. Σήμερα όμως τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα για τις ΗΠΑ. Οι παλινωδίες στην αντιμετώπιση του προβλήματος έχουν δημιουργήσει μια ντε- φάκτο κατάσταση που δύσκολα βρίσκει λύση. Στρατιωτική επεμβαση σε μια χώρα που έχει πια πυρηνικά όπλα ισοδυναμεί με έναρξη ενός ακόμη παγκοσμίου πολέμου, αφού κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει τις καταστροφές που θα προκληθούν και τις αντιδράσεις από αυτές. Μια διπλωματική λύση από την άλλη μεριά που δεν θα κρατούσε τις ισορροπίες που απαιτούνται με την διεθνή κοινότητα επίσης θα ήταν επιζήμια. Η πρόβλεψη μπορεί να είναι μόνο απαισιόδοξη. Ναι μεν θεωρώ δεδομένο ότι με τον Α ή Β τρόπο η Βόρεια ΚΟρέα θα έρθει και πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αλλά η συνθετότητα του προβλήματος απαιτεί υπομονή και χρόνο για να φέρει το ποθητό αποτέλεσμα: την πλήρη εξάλειψη του πυρηνικού της οπλοστασίου (άρα και αυτών της Ινδίας, του Πακιστάν, του Ισραήλ και του Ιράν). Δυστυχώς παίρνοντας υπ όψη την σημερινή συγκυρία και τις δυνατότητες πολιτικής διαπραγμάτευσης των ΗΠΑ, αυτό φαίνεται απίθανο να συμβεί ακόμη και με την μεσολάβηση των άλλων παικτών στην περιοχή. Η πιθανότητα δε
μιας προκαταβολικής και εθελοντικής παραίτησης και καταστροφής από τους ίδιους τους Βορειο- Κορεάτες είναι ανύπαρκτη. Στην καλύτερη περίπτωση θα αποδεχόντουσαν ένα πάγωμα (που ίσως σε μερικούς μήνες να είναι και άνευ νοήματος αν έχει ολοκληρωθεί το διπλό της πρόγραμμα) που και πάλι θα ξεκινούσε μια διελκυστίνδα διπλωματικών συζητήσεων για το σύστημα επαλήθευσης του. Καταλήγοντας σε μια προσέγγιση θα λέγαμε όλοι οι εμπλεκόμενοι παράγοντες χρειάζεται να κινηθούν γρήγορα και πρωτίστως διπλωματικά κι όχι στρατιωτικά. Κι αυτό θα απαιτήσει μια συνολικότερη συζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο τόσο για το θεσμικό πλαίσιο που διέπει το παγκόσμιο πυρηνικό οπλοστάσιο, όσο και για τις πολιτικές ισορροπίες στην Ασία. Η Βόρειος Κορέα δεν είναι πια ένα περιφερειακό δευτερεύον ζήτημα.