‘Wij zijn ook maar gewoon mensen die een veilige plek zoeken’

Vijf jaar geleden kwam Zana (25) vanuit Syrië naar België. De Koerdische was samen met haar ouders, zus en broer op de vlucht voor ISIS-geweld. In ons land kreeg ze de kans om haar leven verder te zetten. Ondanks alle obstakels kijkt Zana met veel warmte naar de samenleving die haar omarmde en een plek gaf.

Vrijdag is frietjesdag. Straks neemt Zana de trein vanuit Brussel naar haar ouders die in Begijnendijk wonen. Haar mama heeft zich de Vlaamse traditie met veel plezier eigengemaakt: een avond niet koken en gezellig samenzijn met het gezin. Op zondag trekt Zana met haar rugzak weer richting onze hoofdstad. Zoals studenten dat hier doen.

Brussel voelt inmiddels goed en vertrouwd. Het contrast is groot met de dagen dat de opgewekte twintiger samen met haar familie stond aan te schuiven bij het toenmalige aanmeldcentrum Klein Kasteeltje. “Net zoals de andere mensen in de wachtrij wist ik helemaal van niets. Wat voor een land was dit? Hoe zouden we ontvangen worden? Wat was de procedure? Zouden we onze gsm’s moeten afgeven? Of ons paspoort, zoals elders al gebeurd was?”

En toen was er warme soep. En een vrijwilliger van Vluchtelingenwerk Vlaanderen die haar vragen beantwoordde en uitleg gaf over haar rechten. “Ik was plots niet meer het zoveelste nummer in de rij. Voor het eerst in lange tijd voelde ik me weer gezien als persoon.” Ze zei dan ook zonder aarzelen ja toen ze later gevraagd werd om zelf vrijwilliger en ambassadeur te worden bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen. “Voor mij was het vrijwilligerswerk een waardevolle kans om mensen te leren kennen en deel te nemen aan de samenleving. Ik wist bovendien wat mijn inzet voor andere vluchtelingen kon betekenen. Want ik had het zelf ervaren.”

Vandaag is Zana erkend als vluchteling. Ze studeert, werkt en deelt in haar vrije tijd zoveel mogelijk haar verhaal. Enkele jaren geleden nog was ze ambassadeur van de Refugee Walk, de jaarlijkse sponsortocht van Vluchtelingenwerk Vlaanderen waarmee deelnemers zich solidair tonen met mensen op de vlucht. “Ik ben niet sportief, maar toch probeer ik elk jaar flink de langste afstand van 40 km te stappen”, lacht Zana. “Toen ik daar op het podium een woordje stond te doen voor al die mensen die met mij mee op wandel waren geweest, gaf me dat een enorm warm gevoel. Het regende. En zij stonden daar voor mij, voor óns, omdat ze ons belangrijk vonden.”

Die solidariteit kreeg onder meer ook gestalte in een eerdere campagne ‘Ook onze mensen’ van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, waarbij de slogan van een bepaalde partij tot een positieve boodschap werd gekeerd. “Ik praat graag over diversiteit op een positieve manier”, zegt Zana daarover. “Mijn grootste doel is om te tonen dat wij ook maar gewoon mensen zijn die een veilige plek zoeken. Die ervan dromen een leven en een toekomst op te bouwen. Spreken is mijn manier om mijn weg te vinden. Als ik met mijn verhaal mensen kan inspireren over hoe leuk en leerzaam samenleven wel is, dan heb ik toch het gevoel dat ik mijn steentje bijdraag.”

Meestappen met de Refugee Walk kan op 8 oktober 2023 in Antwerpen. Laat je sponsoren en beleef een geweldige, solidaire dag. Meer info vind je hierover op www.refugeewalk.be

Sterpunt Inclusief Ondernemen (SIO) is een koepelorganisatie die streeft naar een inclusieve arbeidsmarkt in Vlaanderen en Brussel, in samenwerking met haar drie ledengroepen: de Werkplekarchitecten, maatschappelijke organisaties en sectorfondsen, en inclusieve ondernemingen.

De Werkplekarchitecten zijn de kernleden van SIO. Dat zijn 30 zelfstandige, waardengedreven vzw’s met een kwalitatief aanbod op maat van werkzoekenden, werknemers en werkgevers in Vlaanderen en Brussel. Vanuit het sterke geloof in de kracht en meerwaarde van inclusie in de samenleving zijn zij de beste (expertise)partner voor iedereen die wil werken aan een inclusieve arbeidsmarkt.

Jaarlijks reikt Sterpunt Inclusief Ondernemen i.s.m. met de Werkplekarchitecten de Referentiebewijzen uit. Het Referentiebewijs is een certificaat dat aantoont dat een bedrijf werkervaringskansen heeft gegeven aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ze doen daarvoor een beroep op de hulp van een Werkplekarchitect.

Met een Referentiebewijs tonen ondernemingen dat ze inzetten op inclusie, maar ze kunnen ook een stapje verder gaan.

Gemotiveerde ondernemingen nemen deel aan de tweejaarlijkse Inclusieve Onderneming Award, georganiseerd SIO. De Inclusieve

Onderneming Award lauwert bedrijven die het begrip ‘inclusief ondernemen’ hoog in het vaandel dragen. Naar aanloop van het grote evenement worden vijf ambassadeurs ‘Inclusief Ondernemen’ verkozen door een onafhankelijke vakjury en tijdens de Award wordt een winnaar gekozen door het publiek. De volgende editie vindt in het najaar van 2024 plaats. Bedrijven kunnen zich kandidaat stellen vanaf begin 2024.

De huidige ambassadeurs zijn Renotec, Klaasen & Co., PeetersGovers Albert Heijn, WZC Witte Meren en Schilderwerken Zenner. Schilderwerken Zenner, een klein schildersbedrijf uit Zelzate, mocht in 2022 de Award mee naar huis nemen.

Meer informatie over Sterpunt Inclusief Ondernemen vind je op www.dewerkplekarchitecten. be en www.inclusiefondernemen.be !

InclusieAmbassade is een sociaalculturele netwerkorganisatie die streeft naar een inclusieve maatschappij, waar personen met een handicap volwaardig deel van uitmaken en zich welkom voelen. Ons doel is een wereld waarin mensen begrip hebben voor elkaar, één waarin inclusie vanzelfsprekend is en niet langer een streven.

Dit doen we met publicaties, waarin we, in eenvoudige en duidelijke taal, kennis delen. We creëren leercontexten waardoor mensen met én zonder handicap zich bewuster worden van hun plek in de maatschappij, nieuwe mogelijkheden zien en weerbaarder worden. We voeren campagnes om mensen gevoelig te maken voor een diverse samenleving en hoe er deel van uit te maken, en om een inclusief beleid voor mensen met een beperking zo hoog mogelijk op de politieke agenda te krijgen.

In september lanceren we het InclusieForum, een reeks lezingen om meer duidelijkheid te geven over inclusie, want wat is dat nu eigenlijk? Het woord inclusie wordt makkelijk in de mond genomen, maar mensen met een beperking vallen daar vaak buiten. Wij focussen net daarop. We laten academici en ervaringsdeskundigen aan het woord om meer duidelijkheid te geven over wat inclusie betekent en hoe we allemaal kunnen bijdragen aan een gastvrije samenleving voor mensen met een handicap.

De volgende thema’s komen aan bod:

• Tussen Kunst en Crip

• Inclusief onderwijs: een persoonlijk verhaal

• Geef me werk dat bij me past en ik kan werken

• Uitnodiging tot dansen met de blik van onszelf en de ander

• Wie is er bang voor afhankelijkheid?

Kom jij ook om ons te helpen bouwen aan een inclusieve wereld?

Het volledige programma en tickets: www.inclusieambassade.be info@inclusieambassade.be

Waar veel mediamakers in een kramp schieten als het gaat over kleur en inclusie, slaagt Thomas Van Goethem er met #LikeMe in om die thema’s op een ongedwongen manier vorm te geven. De acteur en creatieve duizendpoot voert personages met buitenlandse roots of homoseksuele geaardheid op als vanzelfsprekend. ‘Diversiteit op het scherm zou de norm moeten zijn voor elke televisie- en theatermaker.’

Thomas Van Goethem neemt geen blad voor de mond. De jonge CEO van Fabric Magic, een hip productiehuis dat ook dans-, zang- en acteeropleidingen organiseert, staat niet achter de huidige omgang met minderheden in het Vlaamse medialandschap. “Het is allemaal zo eng en oppervlakkig”, zegt hij. “Nog voor de reeks is geschreven wordt er al geroepen dat er diversiteit in moet. Terwijl dat vandaag de dag een vanzelfsprekendheid zou moeten zijn in plaats van een opgave.”

Met #LikeMe, de muzikale jeugdreeks waarvoor hij een Ensor won, pakt hij het anders aan. “Ik werk altijd omgekeerd”, zegt hij. “Eerst audities houden en dán pas de rollen invullen. Ik vind dat we te veel over diversiteit als een onderwerp palaveren. Daarom praat ik er zelf zo weinig over. Talent is talent, ongeacht origine. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ik er achter de schermen niet actief mee bezig ben. Kijk maar naar Francisco Schuster. Hij heeft mij zo hard geïnspireerd tijdens zijn auditie dat ik speciaal voor hem een rol heb geschreven. Niet omdat hij roots in het buitenland heeft, maar omdat hij enorm getalenteerd is. Diversiteit zou normaal moeten zijn, niet iets waar we geforceerd naar op zoek moeten gaan.”

“Dat wil natuurlijk niet zeggen dat we er niet bewuster mee moeten omgaan. Ik had bijvoorbeeld oorspronkelijk het personage van Francisco de naam ‘Arthur’ gegeven. Gelukkig maakte de zender mij attent op het feit dat diversiteit op vlak van namen minstens even belangrijk is. Daarom kreeg hij de naam ‘Yemi’, afkomstig van de Afrikaanse naam ‘Adeyemi’.”

“Een klassieke aanpak”, zo noemt hij het. “Ik ben homoseksueel en er wordt daarom verondersteld om me bij de minderheidsgroep te rekenen. Maar ik geloof niet in het force-feeden van diversiteit. Hoewel het mijn queeste is om van diversiteit een normaliteit te maken, dienen we sommige mensen de tijd en ruimte te gunnen om aan het inclusieve gedachtegoed te wennen. Door enkel maar te choqueren gaan we, volgens mij, het proces niet versnellen.” Net omdat hij merkt dat er nog mensen zijn die een andere kijk hebben op inclusie, praat hij er met ons voor het eerst over. “Het is een gevoelig en moeilijk onderwerp”, zegt hij. “Ik wil het bespreekbaar maken. Met dit interview hoop ik mensen te inspireren en te doen inzien dat diversiteit op het scherm de norm zou moeten zijn voor elke televisie- en theatermaker.”

In #LikeMe schuw je de zware maatschappelijke thema’s niet. Er wordt heel realistisch omgegaan met kanker en homoseksualiteit bijvoorbeeld.

“(knikt) De sterfscène van de mama van Caro is hard en rauw. Maar de muziek verzacht en maakt het gemakkelijker verteerbaar voor een groot publiek. Ik heb zelf altijd in musicals gespeeld en wilde het genre in al zijn facetten doen herleven in Vlaanderen. Ik wilde geen musical maken met pluimen, glitter en overdreven acteerspel. Voor mij is musical veel breder dan dat. Ik wilde geen typische high school musical, maar heb geprobeerd om échte verhalen te schrijven. Daarom hebben we ook heel veel kleinere thema’s in de zijlijnen van de reeks gestopt. Ik had nooit gedacht dat die zo’n grote impact zouden hebben. In de serie is het bijvoorbeeld doodnormaal dat Vince twee papa’s heeft. Ik kreeg daarover een bericht van twee vaders: ‘Onze zoon vindt het geweldig dat de coolste gast van de school in #LikeMe net als hij twee papa’s heeft. Hij voelt zich eindelijk normaal’, schreven ze. Dát is voor mij inclusie. Zo maak je het verschil. Niet door elke aparte situatie op te blazen.”

Wat bedoel je met opblazen?

“Er wordt op dit moment nog iets te veel in hokjes gedacht. En die denkwijze bij de kijker zou ik voorzichtig willen veranderen. Ik wil het publiek niet langer uitleggen wat anno 2023 als normaal beschouwd zou moeten worden.

“Een ander voorbeeld. Met Fabric Magic maken wij ook videoclips. Op een dag vroeg een klant een transgender danser. Ik vroeg hem verwonderd hoe ik dat fysiek moest tonen. Of hij een jongen in een rok of een meisje in een stoere broek wilde. Het valt toch niet van iemands uiterlijk af te lezen dat het een transpersoon is? En daar draait het net om: we shouldn’t care of iemand transgender is of niet. Wij als mensen zouden voorbij hetgeen wat ons en een ander uniek maakt moeten kunnen kijken. En om dat te kunnen bereiken moeten we stoppen met alles wat afwijkt van ‘de norm’ bij iedereen te forceren om zo de juiste boxjes te kunnen afvinken.”

Zelf probeer je het anders aan te pakken?

“Klopt, ik wil ook diversiteit tot bij een breed publiek brengen, maar doe dat op een subtielere manier. Tijdens #LikeMe In Concert 2023, bijvoorbeeld, droegen alle mannelijke dansers tijdens een bepaalde act dezelfde outfit. Een van hen, een fantastisch performer, heeft van nature een bepaalde flair waardoor onze styliste zijn outfit lichtjes heeft aangepast. Hij droeg daarom een iets kortere broek en een hakje, net zoals zijn vrouwelijke collega’s. Hoewel dat mijns inziens bijzonder subtiel werd aangepakt heeft dat tot heel veel positieve reacties geleid. Ik wil dus zeker op de barricaden staan om te vechten voor waar ik in geloof, maar iedereen moet voor zichzelf uitmaken op welke manier hij/ zij/hen wil vechten.”

Jouw aanpak werkt. #LikeMe was een gigantisch succes, in binnen- én buitenland. Zelfs ouders keken mee.

“Ik heb een hekel aan de opdeling tussen televisie voor volwassenen en kinderen. Op het laatste wordt heel hard neergekeken. Dat is zonde. Door #LikeMe ben ik de grootste predikant van jeugdentertainment. De serie heeft me het voorrecht gegeven om duizenden woonkamers binnen te komen en verschillende generaties een vorm van opvoeding te geven. Of neen, beter gezegd: een dialoog te creëren. Ik heb met massa’s ouders en leerkrachten gesproken en zij vertelden me allemaal dat één aflevering van 26 minuten uren aan gespreksstof creëert aan de keukentafel en in de klas. Zo wordt Yemi, die aan zijn geaardheid twijfelt, gebruikt door ouders en kinderen om over hun eigen gevoelens te praten. Ik geef daar credits voor aan Ketnet. Ze zijn daar met hun team enorm aandachtig mee bezig geweest.”

Heb je ook tegenkanting gekregen?

“Jammer genoeg wel. Zo was er een stickerboek van #LikeMe te krijgen in Albert Heijn. Op een van de stickers zie je het personage van Francisco met zijn vriendje in de reeks zoenen. Een Nederlandse moeder heeft daar enorm veel herrie over geschopt op TikTok. Ze vond zo’n kus abnormaal en noemde die ene sticker propaganda. Het boek was bedoeld als herinnering voor de fans naar aanleiding van de laatste aflevering. Dat het hele idee zomaar door het slijk werd gehaald door die ene onschuldige foto, stelde me teleur. Het deed me beseffen dat er nog veel werk aan de winkel is. Ik begrijp dat er mensen zijn die nog altijd moeite hebben met homoseksualiteit, maar laat ons elkaar alsjeblieft met respect behandelen én laat onze kinderen vooral zien hoe mooi onze diverse wereld kan zijn. De duizenden liefdevolle reacties op het zure bericht van die moeder bewezen dat veel mensen er hetzelfde over denken als ik.”

Was jouw homoseksualiteit thuis een issue?

“Ik heb het geluk gehad dat ik ben opgegroeid in een heel warm nest. Toch was ik de vreemde eend in de bijt. Ik wilde niet voetballen of judoën, maar acteren, springen en dansen. Toen ik voor het eerst verliefd werd op een jongen, was het niet evident om dat thuis te vertellen. Ik gebruik niet graag de term coming out, want dat vind ik belachelijk. Homoseksuelen worden gewoon verliefd en heteroseksuelen moeten ook niet uit de kast komen. Toen ik het mijn ouders dus vertelde, waren ze bang dat ik meteen met handtassen zou gaan rondlopen en schaars gekleed op de Gay Pride zou paraderen. Dat was niet het geval, al respecteer ik natuurlijk de mensen die dat wél willen doen. Ik heb mijn ouders de ruimte gegeven om aan het idee te wennen. Het is allemaal goed gekomen. En in de tussentijd zijn we elkaar altijd graag blijven zien.”

Herken je je in homoseksuele personages van andere tv-series?

“Eerlijk? Absoluut niet. Elke soap heeft al een homoseksueel personage gehad. Maar ik vind ze vaak heel stereotiep en extreem. Het zijn altijd dramaqueens of overspelige mannen. Ik heb nog maar zelden een geloofwaardige representatie gezien van iemand zoals ik, niet supermannelijk noch -vrouwelijk. Op dat vlak kan het Vlaamse medialandschap nog veel leren. En ik ook hè. Ik heb dagelijks gesprekken met mensen die mij inzichten geven om het nog beter te doen.”

Waar haal je je inspiratie?

“Uit onze opleidingen bij Fabric Magic. Wij geven dans- en musicalopleidingen aan jongeren. Tijdens de repetities loop ik door de gangen en leg ik overal mijn oor te luisteren. Het is ongelofelijk wat daar allemaal wordt verteld. Zo blijf ik op de hoogte van waar jongeren mee bezig zijn. Wat vinden ze normaal, waar schrikken ze van, wat enthousiasmeert hen? Wat ik zelf leuk vind aan kinderen is dat voor hen diversiteit en inclusie al normaler zijn dan voor veel volwassenen. Zij staan hier heel erg voor open en voor hen is het (bijna) geen issue meer. En dat is de verdienste van een heleboel reeksen, waaronder #LikeMe. Een op de vier kinderen in Brussel en Vlaanderen groeit ondertussen op in een gezin waar Nederlands niet de moedertaal is. Voor hen is diversiteit dus al de normaalste zaak van de wereld, zij denken er op dezelfde manier over als ik en Ketnet dat ondertussen doen.”

Je wordt soms de jonge Gert Verhulst genoemd. De eerste uitzending van zijn talkshow De Tafel van Vier was zacht gezegd niet inclusief te noemen. Hij heeft daar veel kritiek op gekregen.

“Ik denk niet dat dat slecht bedoeld was. Ik vind het nog altijd een gigantisch compliment dat mensen mij met hem vergelijken op basis van mijn ondernemerschap, ambities en doorzettingsvermogen. Ook al vind ik de vergelijking op zich van de pot gerukt. Vlaanderen beseft niet wat die man op wereldniveau heeft betekend. Verhulst is een jeugdidool van mij. Mijn carrière is bij hem begonnen. Zo doe ik nog altijd stemmetjes voor Maya de Bij en Wickie de Viking. Om terug te komen op de heisa rond de talkshow. Ik denk dat we daar wel in verschillen. Ik ben van een andere generatie en bekijk die thema’s met een jongere blik.”

Na vier seizoenen is er onlangs definitief een einde gekomen aan #LikeMe. Wat brengt de toekomst?

“Ik ben bezig met tal van nieuwe projecten maar kan er nog niet veel over vertellen.” 

Smart Fact.

Naar wie kijk je op?

“Ik kijk enorm op naar de jongeren in onze opleiding. Het is ontwapenend mooi om al die getalenteerde gasten te zien werken voor hun passie. Weet je, wij makers vertellen vaak over wat de jeugd wil horen en wat niet, over hoe de jeugd praat… Maar ik zie de jeugd nooit aan tafel zitten mét de makers. Dat vind ik jammer. Daarom probeer ik hen zo actief mogelijk te betrekken. Ik heb zelf als tiener de kans gekregen om mijn hart te volgen. Judo en voetbal vond ik niet leuk dus mocht ik toneel doen van mijn ouders. Hierdoor heb ik heel veel mensen ontmoet die mij hebben geïnspireerd en gebracht waar ik nu sta. Nu probeer ik een bron van inspiratie te zijn voor iedereen met een hart voor dansen, zingen, acteren en zelfs ondernemen. Ik probeer een safe space te creëren. Een plek waar creatieve kinderen, jongeren en zelfs volwassenen zich veilig voelen. Waar uniek zijn een zegen is. Dat is mijn grootste droom. Ik hoop dat wij op die manier een voorbeeld kunnen zijn.”