Onderzoekspaper by Smits

ONDERZOEKSPAPER

GAME ART & EMOTIONS

Klara Smits 1 MA Game Art & Design

Inleiding

INLEIDING Deze paper was in opdracht van de mastermodule Game Art & Emotions. In deze module werd gevraagd om 2 kunstenaars uit 2 verschillende kunststromingen te analyseren volgens de beeldanalyse. De gekozen kunstenaars zijn Franz Marc uit het Expressionisme en RenĂŠ Magritte uit het Surrealisme. Vervolgens is er een analyse van 2 persoonlijke werken ook volgens de beeldanalyse. Hierna zal er een onderzoek gebeuren om de kenmerken van de grootkunstenaars Marc en Magritte te verwerken in de persoonlijke werken. Deze onderzoeksfase zal ook besproken worden in deze paper tot het uiteindelijke aangepaste persoonlijke werk af is.

Inhoudstafel

INHOUDSTAFEL 1. KUNSTSTROMING EXPRESSIONISME 5 2. FRANZ MARC 6 2.1. SITUERING 6 2.2. CONTEXT 7 2.3. COMPOSITIE EN RUIMTE 9 2.4. BASISVORMEN EN VERVORMING 11 2.5. LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN 15 2.6. DETAILNIVEAU 18 2.7. KLEUR(CONTRASTEN) 19 2.8. LICHT EN SCHADUW 23 2.9. BEWEGING 25 2.10. GEZICHTSUITDRUKKING EN EXPRESSIE 26 2.11. OMGEVING 27 2.12. CONCLUSIE 28 3. KUNSTSTROMING SURREALISME 29 4. RENE MAGRITTE 30 4.1. SITUERING 30 4.2. CONTEXT 32 4.3. COMPOSITIE EN RUIMTE 34 4.4. BASISVORMEN EN VERVORMING 37 4.5. LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN 39 4.6. DETAILNIVEAU 43 4.7. KLEUR(CONTRASTEN) 44 4.8. LICHT EN SCHADUW 47 4.9. BEWEGING 49 4.10. OMGEVING 50 4.11. CONCLUSIE 51 5. EIGEN WERKEN 52 5.1. SITUERING 52 5.2. BLOEM 1 UIT DRIELUIK 53 5.2.1. CONTEXT 53 5.2.2. COMPOITIE EN RUIMTE 54 5.2.3. BASISVORMEN EN VERVORMING 55 5.2.4. LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN 56 5.2.5. DETAILNIVEAU 57 5.2.6. KLEUR(CONTRASTEN) 58 5.2.7. LICHT EN SCHADUW 59 5.2.8. BEWEGING EN EXPRESSIE 60 5.2.9. OMGEVING 61

Inhoudstafel

VERVOLG

INHOUDSTAFEL 5.3. ZELFREPRESENTATIE 62 5.3.1. CONTEXT 62 5.3.2. COMPOSITIE EN RUIMTE 63 5.3.3. BASISVORMEN EN VERVORMING 64 5.3.4. LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN 65 5.3.5. DETAILNIVEAU 66 5.3.6. KLEUR(CONTRASTEN) 67 5.3.7. LICHT EN SCHADUW 68 5.3.8. BEWEGING 69 5.3.9. GEZICHTSUITDRUKKING EN EXPRESSIE 70 5.3.10. OMGEVING 71 5.4. CONCLUSIE 72 6. ONDERZOEK 73 6.1. MANUEEL 73 6.2. DIGITAAL 78 7. TOEPASSING OP PERSOONLIJK WERK 84 7.1. ONTWIKKELING 84 7.2. FINAAL 90 8. REFERENTIES 91

Expressionisme 1.

KUNSTSTROMING

EXPRESSIONISME Het expressionisme is een kunststroming in de Europese kunst en de literatuur van de 20ste eeuw, die zich manifesteerde in de jaren 1905 tot 1940. (Wikipedia, 2014) De expressionisten drukken gevoelens en ervaringen voor de waarnemer uit door een zekere vervorming van de werkelijkheid. Voor de expressionisten staat de gevoelswaarde, onderbewuste en innerlijke leven centraal. Dit is belangrijker dan het weergeven van de werkelijkheid. Zij vervagen eerder de band met de werkelijkheid. Dit is een tegenovergestelde van wat de impressionisten doen. Kenmerkend voor de expressionisten zijn de afgeweken kleuren van de werkelijkheid om gevoelens te accentueren. (Wikipedia, 2014) Deze felle, vaak onnatuurlijke, kleuren zijn vaak geaccentueerd door donkere en zware contouren. (InfoNu, 2010) Vaak is er een subjectieve expressie of uitdrukking van gevoelens aanwezig. (het modernisme, n.d.) Expressionisten gebruiken perspectief gevoelsmatig of passen perspectief opzettelijk niet toe. (Wikipedia, 2014) Grove en beweeglijke penseelstreken staat ook bekend in het expressionisme. (het modernisme, n.d.) Expressionisten maken gebruik van het platte vlak ( InfoNu, 2010), waarbij ze een duidelijke vorm gebruik maar bijna geen aandacht besteedden aan details. (het modernisme, n.d.)

Franz Marc - Situering 2.1.

FRANZ

MARC

Franz Marc (1880-1916) is een Duits expressionist en oprichter van de expressionistische groep Der Blaue Reiter. Der Blaue Reiter (1911-1914) is een tijdschrift uitgebracht door expressionistische schrijvers, dichters, componisten en schilders in München. (het modernisme, n.d.). Met Kandinsky richtte hij Der Blaue Reiter op (Wikipedia, 2014) waarbij hij waarschijnlijk door nauwe samenwerking invloeden van Kandinsky zal hebben overgekregen. Kenmerkend voor het expressionisme waren om de onderwerpen: dieren, landschappen, het stadsleven en religie te schilderen. (InfoNu, 2010) Marc wilde steeds de innerlijke essentie van het dier weergeven. (Wikipedia, 2014) Hij schildert voornamelijk dieren en dat vertrok vanuit zijn naturalistische stijl. (Kunstbus, n.d.) Zijn kunstwerken bestaan uit ontroerende samenklanken van dier en natuur. Toch wilde hij beslist geen werk maken dat bol stond van symboliek. Hij constateerde bezorgd dat de mensheid steeds verder buiten de natuurlijke kosmos geraakt was. Met zijn schilderijen vol harmonieuze samenhang trachtte hij mensen in staat te stellen de aansluiting met de kosmos te hervinden. (Kunstbus, n.d.) Hij had zelfs een eigen kleurensymboliek bedacht waarbij blauw staat voor het mannelijke principe, stug en geestelijk. Geel staat voor het vrouwelijke principe, zacht, vrolijk en zinnelijk. Rood staat voor de materie en het zware. (ArtSalonHolland, 2014) Deze mystieke en poëtische zienswijze op kleur, combineert hij in de periode 1911-1912 met een kubistische vormentaal, daarin wordt hij ook gestimuleerd door een bezoek dat hij samen met Macke (Expressionist – Der Blaue Reiter) aflegt aan de kunstenaar Robert Delaunay (Expressionist – Kubist) te Parijs. (ArtSalonHolland, 2014) Marc vereenvoudigt vormen en begint met abstractie.

Franz Marc - Context 2.2.

CONTEXT

Deer in the Forest

Franz Marc schildert voornamelijk dieren in de natuur in zijn werken. Het dier is duidelijk herkenbaar en staat centraal in het kunstwerk. Daarentegen is de natuurrijke omgeving moeilijker te herkennen, maar wel af te leiden aan de titels van het werk. Bijvoorbeeld de herten bij Deer in a Monastery Garden en Deer in the Forest, de vogel bij Waldinnes mit Vogel en de tijger in Tiger.

Deer in a Monastery Garden

Franz Marc - Context 2.2.

Waldinnes mit Vogel

Tiger

Franz Marc - Compositie en ruimte 2.3.

COMPOSITIE EN RUIMTE De compositie in de kunstwerken bezitten een diagonale kijkrichting. Deze wordt gecreĂŤerd door de diagonale lijnen en plaatsing van dier(en) in het werk. Er wordt een perspectief opgebouwd door de vlakken elkaar te laten overlappen. Ook het kleurverschil tussen de vlakken geeft ruimte weer ondanks alle vlakken tweedimensionaal zijn.

Deer in a Monastery Garden - compositieanalyse

Bij Deer in a Monastery Garden is het hert gecentreerd op het doek. De gele diagonale lijnen zijn gericht naar het hert waardoor er meer aandacht wordt getrokken naar het hert toe. Het hoofd van het hert wordt extra benadrukt door de felblauwe verticale lijn erboven. Het lichaam van het hert staat gecentreerd in het beeld, maar het hoofd dat onze aandacht krijgt staat meer asymmetrisch in het beeld. Toch verstoort dit niet het evenwicht in deze compositie. De kunstenaar brengt evenwicht met zijn kleuren lijngebruik. Het schilderij is ook in 3 delen verdeeld, beschreven door de donkerblauwe lijnen in de afbeelding. Het rechtse deel is opvallender. De donkerdere kleuren en de witte bol zijn zeer opvallend en van daaruit vertrekt onze aandacht. Ver-

Franz Marc - Compositie en ruimte 2.3.

volgens volgt onze blik de neergaande diagonalen naar het hert om daarna even aandacht te schenken aan de felle gele tinten in het rechtse vlak.

Deer in the Forest - compositieanalyse

Het werk Deer in the Forest is ook een werk dat in 3 ongelijke stukken is verdeeld, beschreven door de gele lijnen in de afbeelding. Net als bij Deer in a Monastery Garden zijn de uiterste delen kleiner dan het middelste deel. Het centrale aandachtspunt ligt in het middelste vlak. Bij Deer in the Forest wordt de aandacht getrokken naar het blauwe hert. De blik van de kijker wordt van het groene vlak in het rechtse deel via het blauwe hert naar het gele hert geleid. Het blauwe hert vormt het centrum van de aandacht door het kleurgebruik en de rode en roze diagonale lijnen die het hert vormen. Ook de oranje verticale lijnen in het middelste vlak benadrukken het blauwe hert. De oranje verticale lijn staat in het midden van het werk, net als de oranje horizontale lijn. Het werk wordt hierdoor in 4 gelijke delen verdeeld. Deze verdeling net als kleurgebruik maakt het werk evenwichtig en symmetrisch.

Franz Marc - Basisvormen en vervorming 2.4.

BASISVORMEN EN VERVORMING In de werken zijn voornamelijk gebogen en rechte lijnen te herkennen die in een diagonale of verticale richting staan. Het lijnengebruik vormt verschillende gedeformeerde en geometrische vlakken. Er wordt ritme gecreĂŤerd door de bewegingen die diagonale en de gebogen vlakken met zich meebrengen. Alle vormen bij Deer in the Forest en Deer in a Monastery Garden zijn gedeformeerd en moeilijk te herkennen. De dieren bevatten meer organische vormen.

Waldinnes mit Vogel - vormenanalyse

De lijnen en kleurvlakken bouwen geometrische vormen op. In het hele doek zijn rechthoeken, driehoeken en cirkels te herkennen. Bij Waldinnes mit Vogel kunnen er zelfs vlakken worden herkend in een hoofdvorm. Zo zie je bij de grote cilindervorm kleurvlakken die 2 driehoeken vormen en een cirkel. Bij Deer in the Forest zijn de figuren zo geabstraheerd dat ze in een basisvorm passen. Het blauwe hert is in een driehoek

Franz Marc - Basisvormen en vervorming 2.4.

Deer in the Forest - vormenanalyse

geplaatst. Deze driehoek, donkerblauw in de afbeelding, is herkenbaar door zijn blauwe kleurtinten en de 2 diagonalen die de driehoek vormen. Daarentegen is de blauwe driehoek nog opgebouwd uit kleinere vlakken. Deze vlakken zijn herkenbaar door de zwarte omlijningen in zijn lijngebruik. Deze kleinere vlakken vormen de kop, poten en lichaam van het hert. De groene driehoek loopt doorheen de andere 2 herten. Deze 2 driehoeken zijn de blikvangers van dit kunstwerk. Bij dit kunstwerk zijn de cirkelvormen minder aanwezig dan bij Franz Marcs andere werken. Je vind een cirkel in het groene gedeelte van het werk. Deze cirkel valt op vanwege de meer hoekige vormen waarmee de cirkel wordt omringt en geeft een suggestie van de natuur weer door zijn organische vorm en groene kleur. Terwijl zijn abstractie zeer groot is bij Tiger kun je bij Deer in a Monastery Garden nog enkele natuurlijke elementen herkennen. De meeste diagonalen vormen driehoeken. Deze donkergroene driehoeken, in de afbeelding, geven een sug-

Franz Marc - Basisvormen en vervorming 2.4.

Deer in a Monastery Garden - vormenanalyse

gestie van een dennenbomenbos. De kunstenaar gebruikt minder basisvormen, maar gebruikt ook nieuwe vormen. Bijvoorbeeld zie je boven het hert een scherpe vorm in het groen die eigenschappen vertoont van een geabstraheerde dennenboom. Het witte ronde vlak linksboven kan worden herkend als een maan die boven de bomen uitkomt. De ronde groene vormen onderaan kunnen worden aanschouwd

Franz Marc - Basisvormen en vervorming 2.4.

Deer in a Monastery Garden - detail

als struikgewassen. Met enige fantasie kan je in dit werk lichtjes de natuurelementen herkennen. Bovenaan in het werk is er ook een driehoek, de paarse driehoek in de afbeelding, te herkennen. In persoonlijke interpretatie is er een berg te herkennen, maar dit is zeer vaag. In het werk vindt je ook een aantal grotere cirkels. De meeste cirkels zijn onderbroken cirkels, maar ze vormen toch een centrum van aandacht. De rode cirkel, beschreven in de afbeelding, beschrijft het centrale punt in het werk, namelijk het hert. De ronde vormen onder het hert zijn ook allemaal delen van een ovale vorm die de aandacht trekt naar het onderste gedeelte van het schilderij.

Franz Marc - Lijngebruik en penseelstreken 2.5.

LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN

Deer in the Forest - detail

De lijnsoort zijn zeer harde en uit rechte stukken bestaande lijnen die kracht benadrukken. Bij Deer in the Forest en Tiger is de omlijning in dikke en grove penseelstreken. De lijndikte die we terugvinden bij het werk Tiger benadrukken samen met de hardheid van de lijn de kracht en de gespierdheid van de tijger. (FranzMarc, 2009) De lijndikte en hardheid bezit een expressie van een agressieve tijger. Bij Deer in a Monastery Garden en Waldinnes mit Vogel zijn de grove penseelstreken ook terug te vinden, maar is de omlijning minder zwaar en niet bij elk vlak aanwezig. De penseelstreken zijn in de richting van het vlak geschilderd. In de meeste kunstwerken is er een omlijning te vinden in de vlakken met lichte of donkere kleuren of een kleur vermengd met zwart. Sommige kleurvlakken bezitten geen duidelijke omlijning, maar de vlakken bezitten een verschillende verzadiging in kleur waardoor ze van elkaar te onderscheiden zijn. De kleurverzadiging in het vlak is gecreĂŤerd door grove en vlekkerige penseelstreken. Hierdoor krijg je vlekken van kleur in een vlak en heb je geen gladde overgang. Deze techniek geeft meer expressie aan het geheel. Hierbij spelen de harde omlijningen mee in contrast met deze vlekker-

Franz Marc - Lijngebruik en penseelstreken 2.5.

ige penseelstreken. Hierdoor wordt er nog meer expressie gevonden in zijn penseel- en kleurgebruik, zoals een expressionist dat doet.

Deer in the Forest - detail

Bij Deer in the Forest is er een textuur te vinden die je op het eerste zicht niet verwacht. Er zijn lijnen in de vlakken te vinden in een opvallende kleur, zoals rode en gele lijnen binnen een roodbruin vlak. De lijnen zijn zo geplaatst dat het doet denken aan een beginnende nervenstructuur in een blad. In de verschillende kunstwerken zijn gekleurde lijnen terug te vinden die los staan van een vorm. Zoals in de afbeelding staan de donkergroene lijnen los van de driehoek waarin ze zijn geplaatst, maar toch verdelen ze deze driehoek. Je vindt ook een verticale bruine lijn tussen de groene vlakken die dan eerder fungeert als een omlijning. Deze diagonale en verticale lijnen zijn in verschillende kunstwerken terug te vinden. Ze verdelen verschillende vlakken in stukken of creĂŤren een textuur.

Franz Marc - Lijngebruik en penseelstreken 2.5.

Waldinnes mit Vogel - detail

Bij het werk Waldinnes mit Vogel zie je in het werk de textuur van de verf zelf die er op een volle wijze gebruikt is. De verf geeft een brokkelige textuur in de vlakken weer. Daarbij herken je in de vlakken ook vlekken die door de verschillende vlakken heen lopen, zoals bijvoorbeeld de witte vlek onderaan in de diagonale blauwpaarse vlakken. In deze vlakken merk je bovenaan ook een textuur op in het blauwe deel van de vlakken. Het blauw is met lijnen op het vlak aangebracht en loopt licht over in de wittere tinten.

Franz Marc - Detailniveau 2.6.

DETAILNIVEAU Het lijngebruik bouwt geometrische vlakken op maar bevatten bijna geen details. De aanwezige details in de kleurvlakken zijn louter om texturen op te bouwen. Alleen bij de dieren in het werk zijn de neus, oren, ogen en poten de enige details die worden benadrukt. Ze zijn louter gekleurde vlakken in een bepaalde vorm, maar ze geven toch een suggestie van een neus, oog, oor of poten te zijn. Bijvoorbeeld bij Waldinnes mit Vogel zijn de snavel en het oog van de vogel zeer minimalistisch afgebeeld maar toch zorgt deze suggestie van een snavel ervoor dat ze hierin een vogel herkennen. Hierbuiten zijn er nauwelijks details aanwezig en is er een abstractie van gekleurde vlakken.

Waldinnes mit Vogel - detail

Franz Marc - Kleur(contrasten) 2.7.

KLEUR(CONTRASTEN) In de kunstwerken worden felle kleuren gebruikt zoals geel, rood, blauw en groen. Het groen staat in de kleurenassociatie voor de natuur. Het zwart, dat staat voor de ondergang, is terug te vinden bij het werk Tiger waarbij de ondergang terug te vinden is bij het killersinstinct die de tijger uitstraalt. Voor de felle kleuren heeft Marc zijn eigen symbolische kleurgebruik waarbij het rood, dat normaal staat voor gevaar, staat voor het zware en de materie. Geel die staat normaal voor blijdschap staat voor de vrouwelijkheid en het blauw, die staat normaal voor de geestelijkheid, staat ook voor de mannelijkheid. Opvallend is aan deze werken is dat er aan de rugzijde van het dier steeds een donkere zone is waarbij er voornamelijk mengkleuren met zwart aanwezig zijn. Deze donkere en koude zone achter het dier geeft de indruk dat er iets negatief op ons staat te wachten of dat ergens onraad schuilt waarvoor het dier moet uitkijken. Bij Deer in the Forest zien we lichte kleuren, namelijk wit vermengt met groen en geel, die een zijde van een vlak omlijnen. Deze lichte zijde kan worden aangezien als het licht dat op een vlak valt. Langs de overstaande zijde van dit vlak is het vlak omlijnd door een zwarte lijn. Deze zwarte lijn wordt vermengt met de verzadigde kleur van het vlak. Deze onverzadigde kleuren met zwart loopt in een gradatie waardoor er een overgang is tussen de verzadigde kleur en het zwart. Deze gradatie geeft een volume aan het vlak. Ondanks het vlak nog steeds tweedimensionaal is, is er sprake van enige illusie van diepte in het vlak waarbij het donkere gedeelte verder van ons af ligt.

Franz Marc - Kleur(contrasten) 2.7.

Waldinnes mit Vogel - kleurenanalyse

De vlakken die redelijk monotoom in gradaties van één kleur lijken geschilderd kunnen een verassend effect bekomen als je verschillende kleuren in dit vlak herkend. Zo heb je bij Waldinnes mit Vogel zeer veel verschillende kleuren in een vlak die je niet in combinatie zou verwachten. In deze vlakken zitten verschillende kleurmengingen van groen, paars en blauw. Het lijkt zelfs zo dat de kunstenaar begon met een kleur te schilderen en zijn kleuren mengde op zijn doek om al deze kleurgradaties te kunnen bekomen. Bij Deer in the Forest is dit niet anders. In één vlak kan je blauwe, groene en rode tinten herkennen. De kunstenaar mengt zijn kleuren zo op het doek. Hierdoor plaatst hij zelfs complementaire kleuren naast elkaar. Er is dus zeker een complementair kleurcontrast terug te vinden in de werken van Franz Marc. Dit contrast bevindt zich in de vlakken zelf en bevindt zich ook onderling tussen de vlakken. Door de verschillende gekleurde vlakken naast elkaar te plaatsen in soms complementaire kleuren bekom je ook een kleurtegen-kleurcontrast. Soms is dit complementair contrast en kleur-tegen-kleurcontrast zeer opvallend geplaatst, zoals bijvoorbeeld het blauwe hert dat in Deer in the Forest een

Franz Marc - Kleur(contrasten) 2.7.

Deer in the Forest - kleurenanalyse

oranjegeel vlak bezit die onnatuurlijk overkomt in het hert. Dit simultaancontrast zorgt ervoor dat de blauwe kleur sterker wordt dan dat ze zou zijn zonder het gele vlak. Het brengt meer aandacht naar dit gedeelte van het werk. Alle vlakken hebben kleurovergangen van verschillende verzadigde kleuren in het vlak of een mengkleur met een aangrenzend vlak. De kleuren van de omringende vlakken worden ook in de zijden van de vlakken verwerkt. Dit is waarschijnlijk het gevolg van het gebruiken van grove penseelstreken bij het schilderen met olieverf waardoor de kleur van de omringende vlakken meenam bij het schilderen van het volgende vlak. Bij Deer in the Forest en Tiger zijn er duidelijke zwarte en lichte omlijningen bij de vlakken, maar bij Deer in a Monastery Garden en Waldinnes mit Vogel is dit meer vlakmatig. Bij deze werken zijn de zwarte kleuren ook aanwezig, maar zijn deze tinten vermengt in het kleurvlak. De vlakken zijn naast elkaar geplaatst zonder een omlijnende zwarte rand, maar door de mengkleuren met zwart en gebruik van verschillende kleuren van vlakken kan je toch een duidelijk de verschillende vlakken herkennen. Zoals al eerder beschre-

Franz Marc - Kleur(contrasten) 2.7.

ven bevat het vele verschillende kleuren en is er dus een kwantiteitscontrast aan kleuren. De verschillende kleuren zijn in verschillende tinten aanwezig in het werk waardoor er ook een kwaliteitscontrast aanwezig is in het werk. Er is ook een warm-koudcontrast terug te vinden in de werken de groene en blauwe vlakken zijn vaak bij elkaar geplaatst net als de rode, oranje en de gele vlakken. Deze warme en koude zones geven een warm-koudcontrast.

Franz Marc - Licht en schaduw 2.8.

LICHT EN SCHADUW

Deer in the Forest - grijswaarden

Bij sommige werken van Marc is er een licht-donkercontrast aanwezig zoals bij Deer in the Forest. Hierbij bevinden zich er in de rechtsbovenhoek meerdere donkere kleuren. Linksboven en bij het gele hert liggen de lichte delen in dit schilderij. Onze kijkrichting wordt aangetrokken door deze lichte delen, maar de donkere delen in de diagonaal van linksonder naar rechtsboven geven een onrustig gevoel. De donkere vlakken achter het blauwe hert geven het gevoel dat er iets op de loer ligt. De gele vlek in het blauwe hert trekt dan ook nog eens extra aandacht in het werk. Bij Deer in a Monastery Garden is er bij de plaatsen bij de maan en rechts op het schilderij een zwaar licht-donkercontrast aanwezig tussen de aangrenzende vlakken. Het hert in het mid-

Deer in a Monastery Garden - grijswaarden

Franz Marc - Licht en schaduw 2.8.

den trekt onze aandacht door zijn contrast met de donkere vlakken onder het hert. De donkere delen bevinden zich onderaan in het werk en de vlakken bovenaan zijn lichter. Bij Waldinnes mit Vogel is er ook een licht-donkercontrast tussen de linkse zone dit lichter is dan de rechtse en bovenste zone van het werk. Door het licht-donkercontrast zou je bijna zeggen dat je een ruimtelijk gevoel krijgt. Sommige vlakken krijgen een ruimtelijk gevoel door een donkere zijde of lijn te hebben. En een lichte lijn te hebben aan de overzijde van de donkere deel. Hierdoor krijgen de vlakken een gevoel van belichting en volume. Dit is het enige gevoel van schaduw aanwezig in de werken. Een natuurlijke schaduw of slagschaduw is niet terug te vinden.

Waldinnes mit Vogel - grijswaarden

Franz Marc - Beweging 2.9.

BEWEGING De dieren in de kunstwerken staan zeer statisch van houding. Dit is waarschijnlijk omdat de dieren passen in een basisvormen. Dus er is weinig beweging in de figuren op zich, maar het lijnengebruik en de dynamiek van de diagonale lijnen brengen beweging in het werk. Ook de felle kleuren en de kleurvermengingen brengen dynamiek in het werk.

Franz Marc - Gezichtsuitdrukkingen en expressie 2.10.

GEZICHTSUITDRUKKINGEN EN EXPRESSIE Bij de dieren in zijn werken kun je geen gezichtuitdrukking aflezen vanwege de weinige details. De dieren passen meestal in een geometrische vorm, zoals de herten in Deer in the Forest in een driehoek passen. Zijn dieren bezitten geen beweeglijke of expressieve houding. Het kleuren lijngebruik van Marc zorgt voor de beweeglijkheid in het beeld. De kleuren, namelijk het blauw en geel, van de dieren bepalen het geslacht volgens Marcâ&#x20AC;&#x2122;s eigen kleurenassociatie.

Franz Marc - Omgeving 2.11.

OMGEVING De groene delen die zich in de omgeving in de schilderijen bevinden zijn te associĂŤren met de natuur. Dus in het tafereel bevinden de meeste dieren zich in de natuur. Bij Deer in a Monastery Garden kan je links de bomen en de maan nog net herkennen, maar verder laat de abstractie van de achtergrond veel aan je fantasie over.

Franz Marc - Conclusie 2.12.

CONCLUSIE Marc gebruikt gedeformeerde vlakken die waarschijnlijk vertrekken vanuit een beginnend kubisme. Hij bouwt zijn beeld op in horizontale en verticale lijnen. Hij gebruikt felle kleuren in deze vlakken en mengt deze met verschillende andere kleuren in het vlak. De vlakken bestaan uit een lichte zijde en een donkere zijde al dan niet met een zware omlijning. De kunstwerken geven een indrukwekkend gevoel waar enerzijds de harmonie en rust van de natuur terug te vinden is, maar die heeft ergens ook een donkere zijde heeft die onrust brengt. Het indrukwekkende is terug te vinden in de combinatie van zoâ&#x20AC;&#x2122;n groot kleurenpallet en de wijze waarop al deze kleuren een geheel vormen in dit beeld. De harmonie van de groene tinten en de ronde vormen tegenover de hoekige vormen zijn niet storend en evenwichtig. De donkere tinten geven een onrustig gevoel door de plaatsing van deze vlakken. De abstractie straalt ook een zekere onrust door de rechte en zware lijnen.

Surrealisme 3.

KUNSTSTROMING

SURREALISME Het surrealisme is ontstaan als literaire stroming in het begin van 1920. (Wikipedia, 2014) De voornaamste woordvoerder van deze beweging was de schrijver André Breton. (Geerts, n.d.) Het surrealisme is geïnspireerd op de psychoanalyse van Sigmund Freud waarbij door vrije associaties gekenmerkte bewustzijnstoestand van de droom centraal staat. Met het surrealisme wil men de bevrijding van de menselijke geest bereiken. (Geerts, n.d.) Dit wilden ze omdat men dacht dat de oorlog een gevolg was van de starre denkbeelden waarin de mensheid indertijd verkeerde. Men wilde de vrijheid van het denken via de surrealistische schilderkunst vergroten. (InfoNu, 2012) Kenmerkend voor de surrealistische schilderkunst zijn hun hyperrealistische stijl en het schilderen van droombeelden. (Wikipedia, 2014) Het surrealisme bestaat uit 2 delen: het abstract surrealisme en het figuratief surrealisme. In het abstract surrealisme was kenmerkend dat men organische en vloeiende vormen en poëtische titels. Het figuratief surrealisme is verwant aan het magisch realisme. Het kenmerkt zich door het naast elkaar plaatsen van gewoonlijk niet te combineren objecten waardoor ze uit hun normale verband worden gerukt. (Geerts, n.d.)

René Magritte - Situering 4.1.

RENÉ

MAGRITTE

René Magritte (1898-1967) is een Belgische figuratief surrealist. Op dertienjarige leeftijd werd zijn moeder dood gevonden in de rivier de Samber. Zij had zich met een doek op haar voorhoofd naakt in het water gestort. Deze gebeurtenis komt veel voor in zijn illustraties van een vrouw waarvan het aangezicht bedekt is. (Wikipedia, 2014) In een behangfabriek maakte hij zijn debuut in de schilderkunst met kubistisch en abstract werk onder invloed van zijn baas Victor Servranckx. Na de kennismaking met Giorgio de Chirico kregen zijn werken meer surrealistische elementen. In Parijs in 1930 werd hij vrienden met Paul Eluard en Adré Breton (voornaamste woordvoerder van het surrealisme). Op advies van zijn agent werkte hij in 1940 eerder met impressionistische accentuering, omdat dit beter zou verkopen. Maar al snel keerde hij terug naar zijn fotorealistische stijl. (Wikipedia, 2014) Magritte combineert vaak onverenigbare voorwerpen om ze uit hun verband te trekken. Hij doet dit in zijn werken zowel met voorwerpen, metamorfoses van voorwerpen, tekst of om de kadrering van het schilderij aan te passen. Hierbij gebruikt hij ook vaak dubbelzinnigheden. Volgens Magritte als een teken, vormaspect en betekenisaspect elkaar wederzijds bepalen krijg je dubbelzinnigheden. (Ludion & Gohr, 2003) Zoals het schilderij La trahison des images waarop ‘Ceci n’est pas une pipe’ staat geschreven, maar het is een afbeelding van een pijp. Vooral bij dit werk zijn we op zoek naar een betekenis, maar Magritte speelt met ons verlangen om een betekenis te willen vinden. (Willem, 2012) Door deze uitvergroting van alledaagse voorwerpen kun-

René Magritte - Situering 4.1.

nen schokkend overkomen. Volgens Paul Nougé is dit een middel om de kijker te choqueren om hem bij een poëtische schok op te roepen en een gevoel van onbehagen tegenover een gewenste en gezochte surrealiteit. (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 2014)

RenĂŠ Magritte - Context 4.2.

CONTEXT

Gods Salon

Het schilderij Gods Salon van Margitte is een van zijn eerste schilderijen waarbij hij dag en nacht combineert kleuren en licht dat vergelijkbaar is met een negatief van een film. In dit werk zie je een huis omringd door een bos in de daglicht waarbij de maan in de nachtlucht staat. In dit schilderij staat een figuur voor het huis.

René Magritte - Context 4.2.

L’empire des lumières

Hieruit is dan vervolgens L’empire des lumières ontstaan waarbij het tegenovergestelde van Gods Salon wordt afgebeeld. De lucht van de dag en de huizen in de nacht geven een subtiel surrealisme weer. Je ziet de donkere bomen achter en voor het huis. Voor het huis staat een verlichte lantaarnpaal die de groene luiken van het huis onthuld. Het huis wordt gereflecteerd door een meer dan zich voor het huis bevindt. Het kan worden gezien als een toestand tussen dromen en de opvattingen van Breton. Dit tafereel geeft een gevoel van verwarring aan de toeschouwer.

RenĂŠ Magritte - Compositie en ruimte 4.3.

COMPOSITIE EN RUIMTE

Gods Salon - compositieanalyse

Bij Gods Salon staat het huis asymmetrisch in het beeld. Toch zien we dat de kunstenaar wel gebruik maakt van de middellijn door de ramen op deze positie te plaatsen. Op een ongeveer gelijke afstand van het midden zijn de bomengroepen geplaatst. Deze groepen eindigen bij de rode lijnen. Uit de rechtse bomengroep vertrekt het huis. Dit huis bevindt zich asymmetrisch en in de onderste helft van het beeld. Gods Salon is een horizontale compositie in een rechthoek.

Gods Salon - verhoudingsanalyse

De verhouding tussen de rand onderaan en het huis wordt steeds herhaald bovenaan. De maan staat op dezelfde afstand van de rand als het huis onderaan van de rand. De grootte van de maan is even groot als dezelfde afstand tussen de rand tot de maan. De deur van het huis staat in het

René Magritte - Compositie en ruimte 4.3.

midden van het gebouw. Het gebouw is in 3 delen verdeeld. De verhouding van het dak is dezelfde verhouding van het dak tot het plafond van de gelijkvloers. De kunstenaar let zeer veel op zijn verhoudingen waardoor alles rustig en harmonieus overkomt.

L’empire des lumières - compositieanalyse

Bij L’empire de lumières is de compositie in een staande rechthoek geplaatst. De boom en de rand van het huis staan op eenzelfde afstand van het midden af, aangeduid door de rode lijnen. De lantaarnpaal staat niet symmetrisch in het beeld, maar is geplaatst op eenzelfde afstand van het midden van het schilderij tot het midden van het huis. Het huis is in een rechthoekige vorm geplaatst. De verhoudingen in dit werk zijn niet terug te vinden zoals de herhalingen van verhoudingen die je terugvindt bij Gods Salon. L’empire des lumières bevat een verticale kijkrichting waarbij je vertrekt bij de lucht en je blik volgt naar beneden waar de verlichte lantaarnpaal wordt gereflecteerd in het water.

René Magritte - Compositie en ruimte 4.3.

L’empire des lumières - perspectiefanalyse

De huizen worden langs de voorkant bekeken en je kan geen zijkant van de huizen zien. Rechts in L’empire des lumières staat er een container waarvan de zijkant zichtbaar is. Hierdoor weten we dat er in het werk een eenpuntsperspectief aanwezig is. Hierbij heb je dus een suggestie van het ruimtelijke. Bij Gods Salon is dit nogal moeilijk te herkennen door de bomen en het zicht vooraan op het huis. In L’empire des lumières vind je het oogpunt terug in de lantaarnpaal. De lantaarnpaal die niet symmetrisch in het schilderij is geplaatst staat in het centrum van onze blik. Hierdoor lijkt de lantaarnpaal in het midden te staan van het schilderij wat dus technisch gezien niet zo is.

RenĂŠ Magritte - Basisvormen en vervorming 4.4.

BASISVORMEN EN VERVORMING

Gods Salon - vormenanalyse

In het werk Gods Salon zijn er rechthoeken te vinden in het werk. Het huis bestaat uit een rechthoek met verschillende rechthoekige ramen en deuren, maar dit is niets uitzonderlijk omdat huizen vrijwel altijd uit rechthoeken zijn opgebouwd. Hiernaast kunnen we het werk verdelen in 3 driehoeken. De lucht is een driehoek en de bomen zijn driehoeken.

René Magritte - Basisvormen en vervorming 4.4.

Je zou deze driehoeken kunnen zien als een eenpuntsperspectief, maar dit is niet af te leiden aan het gebouw. Daarbij zijn de bomen die vooraan staan kleiner dan de bomen die erachter staan. Volgens het perspectief zouden de voorste bomen groter moeten zijn, maar sommige bomen kunnen groter zijn dan andere. We kunnen dus niet met zekerheid zeggen dat deze driehoeken een perspectief vormen, maar wel dat de basisvormen van driehoeken zijn terug te vinden in Gods Salon.

L’empire des lumières - vormenanalyse

Bij L’empire des lumières is het huis ook te plaatsen in een rechthoek en heeft het huis rechthoekige ramen, zoals ieder huis wel heeft. De grote boom in het werk past in en gele driehoek. Deze gele driehoek gaat van de top van de boom naar de rand links en de rand van het huis rechts. Uit de schaduw van de lantaarnpaal vertrekken 2 oranje lijnen. De lijn gaat links door het kruispunt van de grote boom en de bomenrij erachter. De andere oranje lijn wordt evenwijdig gevolgd door de bomenrand, maar deze loopt niet gelijk bij deze lijn.

René Magritte - Lijngebruik en penseelstreken 4.5.

LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN

Gods Salon - detail

In Gods Salon zie je een bomenmassa, maar deze is zeer vlekkerig. Het is eerder een suggestie van donkere en lichtere vlekken. Het lijkt eerder een impressie hoe de bomen eruit zien. De weergave van het huis bestaat ook uit horizontale penseelstreken die een suggestie geven van een muur uit baksteen. Op voorgrond staat een figuur, maar de details van deze figuur zijn niet duidelijk. Het hele schilderij is zeer suggestief buiten de deuren en ramen zijn gedetailleerder. Je ziet hierbij de gordijnen en de stenen afwerking in de muur. Dit werk kan een aanleiding zijn geweest voor Magritte om zijn impressie niet volledig te verwijderen in zijn later werk L’empire des lumières.

René Magritte - Lijngebruik en penseelstreken 4.5.

L’empire des lumières - detail

De lijnsoort bestaat bij L’empire des lumières uit krassende en rechte lijnen in hyperrealistische stijl. Bij het hyperrealisme wil men de alledaagse realiteit benadrukken, een nauwkeurige weergave van de werkelijkheid geven en maken gebruik van overdreven precisie. Het huis in zijn omgeving is overduidelijk een alledaagse realiteit. We vinden in de donkere zones van het schilderij verschillende uitgewerkte objecten terug., zoals een rots vooraan het meer met een stenige textuur. Links hebben ze een toegangspoort en rechts hebben we een container staan. Deze details zijn bijna onzichtbaar in de donkere ruimte. Deze details zijn in overdreven precisie van de hyperrealistische stijl die niet noodzakelijk voor het beeld. Bij L’empire des lumières worden er door verschillend lijngebruik texturen opgebouwd. Zo is er bij de wolken gebruik gemaakt van een zachte penseelstreken om de zachtheid van de wolken te benadrukken. Bij de bomen zijn er zware silhouetten gebruikt. Dit silhouet is opgebouwd door allemaal kleine blaadjes. Je kan zelfs de grassprietjes tellen bij de rand van het water, zo nauwkeurig zijn deze afgebeeld. Dit wijst ook op de nauwkeurige weergave van de werkelijkheid en de overdreven precisie van het hyperrealisme. De penseelstreken van de gevel van het huis zijn cirkels in

René Magritte - Lijngebruik en penseelstreken 4.5.

de gradatie van het licht, maar het geeft enigszins ook de weergave van een zanderige geveltextuur te zijn. Het lijngebruik is dus realistisch en straalt enige rust uit. Op het eerste zicht lijkt het meer realistisch te zijn afgebeeld met lichte golfje in het water, maar je kan er de schetsmatigheid van het impressionisme (Wikipedia, 2014) in herkennen. Het water wordt niet geschilderd hoe ze is maar er is een impressie van het water en wat het reflecteert. Het water lijkt ook levendiger en beweeglijker dan de statische uitstraling van de rest van het schilderij.

L’empire des lumières - detail

In het werk zijn heel wat details aanwezig waardoor Magritte kenmerken van het hyperrealisme vertoont. De lantaarnpaal voor het huis is ook uitgewerkt. Je ziet de uitstekingen van de lantaarnpaal en je kan je er een beeld van vormen hoe deze er van dichtbij uitziet. Vlak achter de lantaarnpaal zie je een aantal groene luiken. Deze luiken vallen niet op in het geheel, maar ze zijn redelijk abstract. Ze bestaan uit een groen vlak waar een klein kleurverschil op zit en een donkergroene schaduwrand aan de zijkant en aan de gaten. Deze simpele lijnen geven de suggestie van de luiken terwijl zij in principe uit de toon vallen bij de rest van het werk.

René Magritte - Lijngebruik en penseelstreken 4.5.

L’empire des lumières - detail

Deze abstractie en verschil in penseelstreken verplaatst de aandacht naar de belangrijke elementen in dit werk. Dit kan een reden zijn waarom zijn surrealistische eigenschappen pas na een tijd doordringen in dit werk. Magritte is dus geen zuiver hyperrealist qua penseelstreken. Hij heeft ook invloeden van impressionisme en abstractie meegenomen in dit werk. Algemeen gebruikt de kunstenaar gladde, nauwkeurige en dunne penseelstreken. Op bepaalde zones gebruikt hij penseelstreken in horizontale lijnen die meer een impressie geven, zoals bij het water, of gebruikt hij enkel lijnen in een kleurvlak om een suggestie van een object te geven.

René Magritte - Detailniveau 4.6.

DETAILNIVEAU Zoals al eerder aangehaald bij ‘Lijngebruik en penseelstreken’ is het detailniveau bij L’empire des lumières in sommige zones zeer gedetailleerd. Je kan de grassprieten aan het meer in principe tellen. Ook zijn alle bladeren bij de bomen nauwkeurig geschilderd terwijl hij niet noodzakelijk al deze bladeren moest schilderen. Dit detailniveau is zeer overdreven nauwkeurig vanuit het hyperrealisme. Hierbij is er een poort, rots en een container geschilderd in de donkere zone terwijl we deze amper kunnen onderscheiden. Deze details geven geen meerwaarde aan het schilderij, maar je herkent het hyperrealisme hierin. Het detailniveau van Magritte is dus zeer nauwkeurig, maar niet in alle zones. Zo is het detailgebruik in het water en aan de luiken simpelweg grove lijnen die een suggestie van details weergeven. Dit stoort niet in het geheel. Het brengt onze aandacht naar deze plekken omdat ze minder overladen zijn met details en waardoor ze rust vinden in dit werk. Zowel in context als in kleuren lijngebruik zijn er hevige contrasten aanwezig waardoor het evenwichtig gebruik van details rust creëert tussen al deze contrasten.

RenĂŠ Magritte - Kleur(contrasten) 4.7.

KLEUR(CONTRASTEN)

Gods Salon - kleurenanalyse

Bij Gods Salon zijn er felle en donkere kleuren gecombineerd. De kleuren doen ons denken aan een film negatief met het kleurrijke pallet van het herfstseizoen. Het onderste deel van het schilderij heeft een warme uitstraling terwijl de nachtlucht een koude uitstraling heeft. Er is dus een warm-koudcontrast. Bij het huis is er een dunne omlijning te vinden die het huis beschrijft. De bomen hebben geen duidelijke omlijning en door verschillende kleurvlakken naast elkaar te plaatsen wordt de boom gevormd. Er is dus hier sprake van een kleur-tegen-kleurcontrast die de bomen vormen. Het huis lijkt warmer rechts dan links. De kleur wordt anders waargenomen door de kleur die ernaast is geplaatst. Bij dit verschijnsel kan je zeggen dat er een simultaancontrast aanwezig is. Je vindt veel verschillende kleuren in het schilderij waardoor er een kwantiteitscontrast is. Er zijn ook verschillende tinten van een kleur aanwezig in het schilderij waardoor we ook kunnen spreken van een kwaliteitscontrast.

René Magritte - Kleur(contrasten) 4.7.

L’empire des lumières - kleurenanalyse

In L’empire des lumières vind je voornamelijk pasteltinten en donkere kleuren terug. Er is geen zuiver zwart in het werk maar verschillende donkere grijstinten. Het grijs staat voor de dagelijksheid en lichtblauw staat voor de hemel in de kleurassociatie. Dit zijn tegengestelde kleuren dan bij Gods Salon en dit maakt de hyperrealistische stijl en het surrealisme goed te combineren. Het donkergrijs lijkt lichter en kouder aan de bomen door de blauwe kleur die ernaast is geplaatst. Bij de lantaarnpaal is het donkergrijs warmer door het warme licht van de lantaarnpaal. Dit contrast is een simultaancontrast. Er is ook een simultaancontrast bij de oranje ramen onder de grote boom. Deze kleurtint lijkt zeer warm en heeft een oranje uistraling. Als we deze tint tegenover wit plaatsen geeft deze een bruine tint weer. Hierbij is er dus sprake van een simultaancontrast. De wolken links lijken lichter dat de wolken langs de rechterkant. Er wordt een evenwicht gecreëerd door de grote donkere boom links en de lichtere wolken rechts. De wolken bestaan uit grijstinten en langs links zijn er wittinten gebruikt bij de wolken om meer aandacht te trekken. De groene luiken bevatten een lichte kleurgradatie voor een suggestie van schaduw aan te geven. Langs de zijden

RenĂŠ Magritte - Kleur(contrasten) 4.7.

van de rechthoeken geven donkere lijnen schaduwen aan. De luiken zijn vlakken van kleur geplaatst met een omlijning langs sommige randen waardoor er een kleur-tegen-kleurcontrast is. Bij de gevel van het huis heb je een kleurgradatie van een oranjegeel naar grijs bij de lantaarnpaal. Er is een grote verscheidenheid aan kleurtinten aanwezig aan de gevel waardoor we kunnen spreken van een kwaliteitscontrast. In het schilderij vind je groene, blauwe en gele tinten in het schilderij. Rode tinten zijn te vinden in de bruine kleuren in het werk, maar deze rood in niet verzadigd aanwezig. Er is dus een matig kwantiteitscontrast aanwezig. De blauwe lucht heeft een koude sfeer. De warme geel, oranje en bruintinten geven een warme invloed aan de onderkant van het schilderij. Er is dus een dag-nachtcontrast in het schilderij. De associatie van dag die warm is en nacht die koud is is hier tegengesteld. Er is dus een warm-koudcontrast in het werk tegengesteld naar onze verwachtingen van dag en nacht die we wel terugvonden bij Gods Salon. Waarschijnlijk is dit net een van de surrealistische eigenschappen van Magritte die het zo subtiel maken.

RenĂŠ Magritte - Licht en schaduw 4.8.

LICHT EN SCHADUW

Gods Salon - grijswaarden

Bij Gods Salon is er een licht-donkercontrast tussen dag en nacht. De nachtlucht is zeer donker waarbij de maan licht uitstraalt. Het daglandschap is zeer licht in het schilderij en eist alle aandacht op. Er is dus een dagen nachtbelichting die het licht-donkercontrast bepaalt bij Gods Salon. Er is enkel een schaduw aanwezig in het huis door een slagschaduw van de uitstekende zones. Bij de bomen zijn de schaduwen een slagschaduw op de grond en is er een kleurverschil tussen de blaadjes die je kan opvatten als een schaduw. Uit de donkere partijen en de schaduwen in het werk kunnen we afleiden dat het licht van linksboven afkomstig is. De enige lichtbron die wij zien is de maan die in dit geval geen lichtbron is voor het landschap. Dit zorgt voor de verwarming in het werk.

René Magritte - Licht en schaduw 4.8.

L’empire des lumières - grijswaarden

In L’empire des lumières is de daglucht zeer licht tegenover het nachtlandschap. De belichting rondom de lantaarnpaal en zijn reflectie in het meer zijn de opvallende belichte zones in het nachtlandschap. Daarbij zijn er onder de grote boom nog twee ramen waar het licht binnen brand. Er dus een licht-donkercontrast aanwezig tussen de dagen nachtbelichting. Daarnaast is er ook een licht-donkercontrast tegenover de verlichte gevel bij de lantaarnpaal en de donkere zone eromheen. Bij de luiken, container en rots vooraan hebben een eigen schaduw gevormd door het licht uit de lantaarnpaal. Daarnaast creëert de lantaarnpaal een slagschaduw op de gevel van het huis. Er zijn dus verschillende schaduwen te herkennen in het nachtlandschap. De daglucht heeft een lichte schaduwen aan de wolken waardoor we kunnen afleiden dat de lichtbron zich ergens linksboven bevindt. De lichtbronnen in de dagen nachtzone zijn dus verschillend waardoor ze waarschijnlijk het surrealistisch gevoel versterken.

RenĂŠ Magritte - Beweging 4.9.

BEWEGING Het werk is eerder een stilleven van een alledaags thema. Het kleurgebruik bij het nachttafereel geeft ons een warm en gezellig gevoel en de penseelstreken in het meer geven meer beweeglijkheid en levendigheid mee. De heldere daglucht geeft ons het gevoel van een heerlijke zomerdag, maar we ontbreken de zon waardoor deze warmte niet tot ons komt. Dit stilleven bevat door kleuren lijngebruik toch een warmere uitstraling die het geheel wat leven inblaast.

RenĂŠ Magritte - Omgeving 4.10.

OMGEVING Beide taferelen bestaan uit een alledaags huis in het dagen nachtbelichting. Deze alledaagse taferelen zijn ook te herkennen in het hyperrealisme en het impressionisme. Beide werken bestaan simpelweg uit een huis omringd door bomen in een overheersende luchtpartij. De omgeving is simpel en bevat soms onnoodzakelijke objecten zoals poorten en containers.

René Magritte - Conclusie 4.11.

CONCLUSIE Magritte is een figuratief surrealist en plaatst twee op zich niet combineerbare elementen naast elkaar. Hij combineert verschillende technieken uit het hyperrealisme, impressionisme en abstractie met elkaar en bekomt steeds een subtiel surrealisme. De kunstenaar maakt een evenwichtige compositie door plaatsing van belangrijke elementen en lichte en donkere delen. De kunstwerken zijn zeer indrukwekkend omdat het subtiel surrealisme pas na enkele minuten doordringt. Het beeld geeft een rustige uitstraling door de bewust evenwichtige compositie en het plaatsen van de juiste aandachtspunten. Volgens mij was het doel van de kunstenaar om met belichting verwarring op te wekken bij de kijker. Dit leidt ik af aan de titel L’empire des lumières dat Rijk der lichten betekent. Ergens geeft het werk ook een indruk van een eenzaamheid uit te stralen door de eenzame lantaarnpaal, maar deze eenzaamheid is niet onaangenaam.

Eigen werken - Situering 5.1.

EIGEN WERKEN

Klara Smits (1993-â&#x20AC;Ś) is een student Communicatie- en Multimedia Design: Game Art & Design te Genk. Voordien behaalde ze een secundair diploma in Architecturale Vormgeving. Als kind toonde ze haar creativiteit in de tekenacademie.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Context 5.2.1.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

CONTEXT

Bloem 1 uit drieluik

Dit werk zie je een paarse bloem met gele accenten in zijn realistische weergave. Deze bloem bevindt zich tegenover een vage groene achtergrond die waarschijnlijk bladeren vormen. Dit werk is een tekening geĂŻnspireerd op een foto van deze bloem uit een tijdschrift.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Compositie en ruimte 5.2.2.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

COMPOSITIE EN RUIMTE

Bloem 1 uit drieluik - compositieanalyse Bloem 1 uit drieluik - compositieanalyse

De bloem bevindt zich in een vierkant kader en vult bijna het volledige vierkant. Bij de compositie merk je dat het zware gedeelte, aangeduid door de blauwe lijnen, zich van een afstand van de rand bevindt. De bloem vormt het centrum van onze aandacht, maar staat niet symmetrisch in het beeld. In het werk zijn wel duidelijk de diagonale richtingen te onderscheiden, aangeduid door de gele lijnen. Je hebt enerzijds de lijn die linksonder vertrekt en die naar de opengaan van de bloem leid. Anderzijds heb je de diagonale lijn die rechtsonder vertrekt en zo naar rechtsboven de plooi van de bladeren volgt. Door het gebruik van meer detail en fellere kleuren merk je dat er een suggestie is van wat zich vooraan en achteraan bevindt in de ruimte. Deze is zeer duidelijk vindbaar in de bloem, maar in de groene zone blijft alles wat vaag waardoor je geen duidelijke ruimte kan onderscheiden.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Basisvormen en vervorming 5.2.3.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

BASISVORMEN EN VERVORMING

Bloem 1 uit drieluik - vormenanalyse

In het werk is een driehoek terug te vinden in het open bloeien van de bloem. Deze basisvorm is wel vaker terug te vinden bij bloemen. Zo bestaan de bloemblaadje ook steeds breder wordende bladeren waarbij je een driehoek kan herkennen. Door de realistische weergave van de bloem is er geen vervorming te herkennen.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Lijngebruik en penseelstreken 5.2.4.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN

Bloem 1 uit drieluik - detail

De bloem is opgebouwd uit krassende lijnen die de textuur van de nerven van de bloemblaadjes opbouwen. Deze lijnen zijn steeds in de richting van het uitdeinen van de bladeren. De lijnen die de nerven vormen zijn dikker en dunner om zo een volume op te bouwen in het blad. Door de krassende nerven kan je de vorm van het blad duidelijker onderscheiden. Door dit lijngebruik bouw je een nervenstructuur op. Het lijngebruik aan de onderkant van de bloem is harder dan bovenaan en geeft hierdoor een suggestie van vervagen. Deze vervaging creĂŤert een illusie van diepte en ruimte. Bij de bloembladeren is er een dunne, krassende lijn aan de rand die de vlakken van elkaar onderscheiden. Deze afwisseling van harde en zachte lijnen, zowel voor diepte als voor textuur, geven de gevoeligheid van de bloem weer. De groene zone bestaat uit vage kleurvlakken zonder duidelijke omlijning. Ze geven een suggestie aan van de natuur door zijn kleur. Er is geen duidelijke omlijning bij deze vlakken en hierdoor zorgt een kleurverschil voor de onderscheiding van de verschillende vlakken. Het lijngebruik is harmonieus en geeft rust weer. Door de nerven krijg een klein beetje dynamiek in het stilleven.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Detailniveau 5.2.5.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

DETAILNIVEAU

Bloem 1 uit drieluik - detail

De nerven zijn met nauwkeurigheid getekend. De dikte van de nerven zijn op een geloofwaardige wijze toegepast. Enkel op de voorste bladeren zijn de nerven duidelijker uitgetekend dan de bladeren die zich verder bevinden. De achterste bladeren hebben suggestieve nerven door het lijngebruik. Verder is het detailniveau niet nauwkeurig, maar is het eerder suggestief toegepast. Zo zie je in de groene achtergrond geen details en een vage zone van kleuren.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Kleur(contrasten) 5.2.6.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

KLEUR(CONTRASTEN)

Bloem 1 uit drieluik - kleurenanalyse

Dit werk bestaat uit kleuren die in de natuur ook voorkomen. Het zijn allemaal kleuren met een hoge verzadiging. De voornaamste kleuren zijn hier paars en groen waarbij groen wordt geassocieerd met veiligheid en de natuur. Er is een complementair contrast aanwezig tussen het geel en paars die in de bloemen worden gebruikt. Doordat het paars naast het geel wordt geplaatst in het werk treed er ook een simultaancontrast op. Bij dit simultaancontrast lijkt het geel groener te zijn dan dat ze in werkelijkheid is. Bij dit simultaancontrast merk je ook dat het geel een vlak op zich vormt en er dus ook een kleur-tegen-kleurcontrast aanwezig is. In het beeld is ook een kwantiteitscontrast te vinden waarbij er een evenwichtig gebruik is van zwakkere kleuren zoals paars en groen en opvallendere kleur geel. Hierbij zijn er verschillende kleurschakeringen van groen en paars in het beeld waardoor er dus ook sprake is van een kwaliteitscontrast.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Licht en schaduw 5.2.7.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

LICHT EN SCHADUW

Bloem 1 uit drieluik - grijswaarden

Het licht lijkt zich bovenin het werk te bevinden. De donkere zones bevinden zich meer onderaan in het beeld en als omlijning van de vlakken. Er is een matig licht-donkercontrast aanwezig bovenaan bij de wittere bladeren tegenover de achtergrond. Onderaan vloeien de vlakken qua helderheid wat in elkaar waardoor er niet echt een opvallend contrast aanwezig is. Je merkt dat er in dit werk eerder een algemene en zeer zachte belichting aanwezig is die geen duidelijke schaduwen nalaat. Door hier en daar een eigen schaduw tussen de vlakken te plaatsen, krijg je een beetje volume in de bloem.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Beweging en expressie 5.2.8.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

BEWEGING EN EXPRESSIE Door het lijngebruik krijg je een beetje dynamiek in dit werk. Desondanks is dit nog steeds een stilleven die niet zoveel dynamiek bevat. Het werk straalt rust uit zoals de rust die je in de natuur terugvindt.

Eigen werken - Bloem 1 uit drieluik - Licht en schaduw 5.2.9.

BLOEM 1 UIT DRIELUIK

OMGEVING De bloem vult zowat het gehele beeld in en daaromheen bevindt zich een groene zone. Deze zone is vaag uitgewerkt en heeft duidelijke omlijningen. Je kan door het kleurgebruik natuurlijke vormen van bladeren erin herkennen. Gezien de natuurrijke context van het werk kan je veronderstellen dat de omgeving bestaat uit verschillende groene tinten uit de natuur, zoals bv. bladeren, takken en gras.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Context 5.3.1.

ZELFREPRESENTATIE

CONTEXT

Zelfrepresentatie

Dit werk is een zelfrepresentatie voor een portfolio. Dit werk moest een blikvanger vormen en toekomstige werkgevers in één beeld vertellen wie ik ben en wat ik kan. Het werk is een fantasiefiguur die eigenschappen vertoont van verschillende knaagdieren omdat deze zeer nieuwsgierige en leergierige dieren zijn. Het dier steekt een letterkoekje ‘K’ in zijn mond als verwijzing naar de kunstenaar. Het fantasiedier is doordrongen door takken en bladeren en er komt rook uit zijn oren. Deze zijn surrealistische eigenschappen.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Compositie en ruimte 5.3.2.

ZELFREPRESENTATIE

COMPOSITIE EN RUIMTE

Zelfrepresentatie - compositieanalyse

Het fantasiewezen staat niet centraal in het beeld. Het figuur is asymmetrisch en lijkt massiever op de linkerkant van het werk. Het letterkoekje en de mond van het wezen staan in het centrum van de afbeelding. Er is weinig aandacht besteed aan compositie. Ook is er geen achtergrond waardoor er ook geen ruimte wordt gecreĂŤerd. Het beeld heeft een verticale richting waarbij je de figuur volgt.

Eigen werken - Zelfrepresentatie- Basisvormen en vervorming 5.3.3.

ZELFREPRESENTATIE

BASISVORMEN EN VERVORMING

Zelfrepresentatie - vormenanalyse

In het werk is het fantasiewezen in een driehoek geplaatst, beschreven door de roze driehoek in de afbeelding. De staart van het wezen past in een rechthoek, beschreven door de blauwe rechthoek. Het wezen zijn hoofd is zeer groot in verhouding tot zijn lichaam. Hierbij zorgt de bombastische staart voor evenwicht in de vorm. Er is geen zichtbare vervorming aanwezig behalve de proporties van het lichaam die verschillen.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Lijngebruik en penseelstreken 5.3.4.

ZELFREPRESENTATIE

LIJNGEBRUIK EN PENSEELSTREKEN

Zelfrepresentatie - detail

De eekhoorn is opgebouwd uit ruwe lijnen in de haargroeirichting of de groei van de takken. De lijnen zijn afwisselend in dikte, maar toch ritmisch. Deze lijnen creĂŤren een harige textuur. Bij de takken zijn de lijnen vager en zachter en geven een gladde textuur van de nerven van de boom weer. Het lijngebruik is zeer verschillend in kleur, maar niet duidelijk te onderscheiden. Hierdoor lijken de kleurschakeringen in elkaar over te vloeien en geen duidelijke lijnen aan te geven. Het lijngebruik heeft een dynamische beweging door steeds een bepaalde richting te volgen. Door het gebruik van onderbroken en krachtige lijnen wordt er toch enige onzekerheid geuit. Het lijngebruik dient voor het opbouwen van kleurschakeringen en textuur. Ze vormen geen omlijning tussen de vlakken.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Detailniveau 5.3.5.

ZELFREPRESENTATIE

DETAILNIVEAU Er zijn bijna geen details aanwezig. Het lijngebruik is redelijk vaag en alles is in vlakken opgebouwd. Je ziet een aanzet van details door de verschillende bladeren en volume in het letterkoekje te creĂŤren. Hierbuiten zijn de details miniem en gaan ze verloren in het gehele beeld. De uitstekende haren bij de staart zijn de enige details die het figuur benadrukken op zijn harige staart.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Kleur(contrasten) 5.3.6.

ZELFREPRESENTATIE

KLEUR(CONTRASTEN)

Zelfrepresentatie - kleurenanalyse

Het fantasiewezen bestaat uit verschillende uiteenlopende kleuren. Deze kleuren hebben een lagere verzadiging. Deze uiteenlopende kleuren tonen aan dat er een kwantiteitscontrast aanwezig is. De kleuren van het fantasiewezen zijn voornamelijk rode tinten die in de kleurenassociatie staan voor leven en emoties. Er zijn veel verschillende kleurschakeringen van het rood aanwezig in het wezen waardoor met kan spreken van een kwaliteitscontrast. Deze kleurschakeringen zijn mengkleuren met verschillende andere kleuren zoals blauw, oranje en wit. De zwarte ogen met grijze kleurtinten uitten triestheid en somberheid uit. Het groen en geel aan de oren van het wezen zijn kleuren van veiligheid en geestelijkheid. De figuur is niet omlijnd en de kleur van de vlakken zorgen voor de onderscheiding van de vlakken. Er is dus een kleur-tegen-kleurcontrast aanwezig die de vlakken van elkaar onderscheid. De figuur in zijn geheel is zeer donker ten opzichte van de lichte achtergrondkleuren. Het figuur lijkt zo donker vanwege de achtergrond en hierdoor spreken we dus van een simultaancontrast.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Licht en schaduw 5.3.7.

ZELFREPRESENTATIE

LICHT EN SCHADUW

Zelfrepresentatie - grijswaarden

In het werk zie je dat er in de staart van het fantasiewezen verschillende eigen schaduwen aanwezig zijn. De lichtbron lijkt van bovenaf te komen. De nerven van de takken bezitten een eigen schaduw waardoor ze volume krijgen. Er is geen slagschaduw van de takken op de staart. Het figuur werpt een zachte slagschaduw op de ondergrond, maar vermits deze geen ruimte is is deze schaduw verwaarloosbaar. Er is een licht-donkercontrast tussen het fantasiewezen en de omgeving, maar verder zijn de schaduwen nogal zwak.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Beweging 5.3.8.

ZELFREPRESENTATIE

BEWEGING Het figuur staat zeer statisch in zijn houding. De kronkelingen van de takken en het vuur geven dynamiek dankzij hun organische vormen. Verder brengt de haartextuur dynamiek in het haar, maar aan het hoofd is deze haartextuur zeer vlak. Algemeen is de dynamiek in het beeld nogal zwak.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Gezichtsuitdrukkingen en expressie 5.3.9.

ZELFREPRESENTATIE

GEZICHTSUITDRUKKINGEN EN EXPRESSIE Het personage is zeer triest afgebeeld en dit komt voornamelijk door zijn trieste ogen. Het personage heeft kenmerkend een kleine neus en tanden in contrast met zijn zeer brede wangen en grote ogen. Het wezen heeft kenmerken van verschillende knaagdieren. Het doel van het personage was niet om een trieste uitstraling te krijgen, maar deze kwam bij verschillende kleuren van de ogen steeds opnieuw voor.

Eigen werken - Zelfrepresentatie - Omgeving 5.3.10.

ZELFREPRESENTATIE

OMGEVING De omgeving bestaat uit verschillende pastelkleuren en een grijze slagschaduw van het fantasiewezen. De omgeving is vlak en bezit geen perspectief of ruimte.

Eigen werken - Conclusie 5.4.

EIGEN WERKEN

CONCLUSIE Uit analyse van eigen werken bestaat het kleurgebruik voornamelijk uit mengkleuren. De kleuren zijn helder en zijn expressief. Er wordt geen gebruik gemaakt van duidelijke omlijningen, maar het kleurverschil tussen de vlakken maakt een onderscheid. Het kleur-tegen-kleurcontrast is nogal zwak en mag veel sterker. Het gebruik van omlijningen zoals Marc doet zou een interessante aanvulling zijn. De details zijn nogal vaag en zijn niet ver diepgaand. Magrittes detailniveau zou een interessante aanvulling zijn voor het creĂŤren van details. Door het lijngebruik worden texturen opgebouwd, zoals de haartextuur bij de Zelfrepresentatie en de nerventextuur bij Bloem 1 uit drieluik.

Onderzoek - Manueel 6.1.

ONDERZOEK

MANUEEL

Dit is een manueel werk met acrylverf waarin ik onderzoek heb gedaan naar het kleurgebruik en vervorming van Franz Marc. Het kleurgebruik vormt nog niet echt een geheel en de kleuren zijn nog verschillend van het kleurenpallet van Franz Marc. De abstractie moet meer in diagonale richting om meer aan te leunen bij zijn stijl.

Het volgende werk is gemaakt met een verkreukeld papier en acrylverf. Hier is het kleurgebruik met meer mengkleuren en is de abstractie een beetje verloren gegaan. Het was eerder een onderzoek naar het schilderen op een andere ondergrond. Het geeft een beetje een somber kleurenpallet met al deze onverzadigde kleuren die overheersen.

Onderzoek - Manueel 6.1.

Dit werk is gemaakt in acrylverf en hier is een eerder figuratieve poging van abstractie met gebruik van felle kleuren. Dit was een poging tot het gebruiken van fellere kleuren naast elkaar.

Dit werk is een onderzoek naar schildertechnieken met acrylverf. Hierbij is eerst in een verticale richting geschilderd in een gele kleur. Later is er met een zwarte verf zacht in een horizontale richting geschilderd. Onderaan is er dan ook een groen accent toegevoegd. Je voelt de tegenstrijdigheid van de verschillende richtingen in de techniek. Verder straalt het werk een soort wanhoop en somberheid uit. Door het geel en zwart naast elkaar te plaatsen is er dus een simultaancontrast die het zwart minder doordringend maakt en een groene tint geeft.

Onderzoek - Manueel 6.1.

Dit was ook een onderzoek in kleuren met acrylverf. De blauwe vlekken zijn in horizontale richting geschilderd waarover met zwart in een diagonale richting is geschilderd. Dit was geĂŻnspireerd op de verticale en diagonale lijnen die Franz Marc in zijn werken gebruikt. In het werk is in het zwart hier en daar wit vermengt. Het werk toont somber en depressief, maar het komt niet tot zijn volste recht. Een complementair contrast zou dit werk veel krachtiger hebben gemaakt in zijn somberheid.

Het volgende werk is een vervolg op het vorige onderzoek. Hierbij is met een droger penseel gewerkt waardoor je een techniek van vegen bekomt. Hierbij is bovenop het sombere blauw en zwart een rode onderbroken lijn geplaatst die hoop in het werk blaast. De somberheid wordt door deze enkele lijn benadrukt.

Onderzoek - Manueel 6.1.

Bij het volgende onderzoek, met acrylverf, wordt dieper gewerkt op de kleurenvermenging van Franz Marc en het plaatsen van de vlakken in verschillende kleuren naast elkaar. De kleuren per vlak blijven nog veel in de zelfde kleurwarmte terwijl in het kleurenpallet van Franz Marc allerlei verschillende kleuren voorkomen in een vlak. Dit is een goede aanzet tot het gebruik van verschillende kleuren in een vlak.

In dit werk, met acrylverf, is geprobeerd een reconstructie te maken van het blauwe hert vanuit Deer in the Forest van Franz Marc. De figuur is opgebouwd uit verschillende zwarte lijnen die het dier in vlakken verdeeld. Het dier bestaat voornamelijk uit blauwe tinten met een geel accent. Het is niet evident om de kleurmenging van Franz Marc na te bootsen en hierdoor blijven de kleuren nogal oppervlakkig.

Onderzoek - Manueel 6.1.

In het volgende onderzoekswerk, met acrylverf op karton, is geprobeerd om dag en nacht te combineren in ĂŠĂŠn werk zoals Magritte dit doet. Het werk is niet realistisch zoals zijn werk, maar naar kleurgebruik was dit een interessante eerste aanzet voor een licht-donkercontrast.

Onderzoek - Digitaal 6.2.

ONDERZOEK

DIGITAAL

Dit onderzoek is een digitale painting waarbij dag en nacht wordt gecombineerd in ĂŠĂŠn afbeelding. Enerzijds heb je de helblauwe hemel van de dag tegenover de roodpaarse nachtlucht waar de maan pronkt. In dit werk overheerst de kleur van de maan meer als de wolken waardoor het niet evenwichtig overkomt zoals het subtiel surrealisme van Magritte.

Het volgende onderzoekswerk, digitale painting, gaat verder op het combineren van dag en nacht in een beeld. Hierbij zie je een bal die zich links in een dagbelichting bevind en rechts in een nachtbelichting. Het contrast is hier al subtieler aanwezig.

Onderzoek - Digitaal 6.2.

Het volgende werk gaat verder op het werk L’empire des lumières van Magritte. Hier zie je een lantaarnpaal die zijn licht werpt op een korrelige omgeving (textuur) en die hierop een slagschaduw werpt. Onderaan zie je gekleurde vlekken die bloemen moeten voorstellen, maar deze details gaan verloren in het geheel.

Dit onderzoek is een eerste poging tot het herwerken van een eigen werk, namelijk Zelfrepresentatie. Hierbij heb ik de omgeving in een nachtsfeer gezet. De surrealistische rook die je eerder in het werk zag is nu vuur die het fantasiewezen verlicht. Het kleurgebruik leunt sterk aan met de kleuren van L’empire des lumières. Dit was een interessant onderzoek naar kleurgebruik.

Onderzoek - Digitaal 6.2.

Het volgende onderzoek is ook een digitale painting waarbij ik verschillende kleurvlakken heb naast elkaar geplaatst om het contrast van deze verschillende kleuren naast elkaar te bekijken. De kleuren zijn zeer fel naast elkaar en hebben kleuren van de omringende vlakken in zich verwerkt. De kleurmenging is niet zo geslaagd in dit werk.

Bij het volgende onderzoek is meer gefocust op de vermenging van verschillende, soms complementaire kleuren in een vlak. Hierbij is ook al gebruik gemaakt van de zwarte omlijning die zich vermengt in het vlak. De techniek is nog zeer vaag en de kleurvermenging voelt nog niet zo harmonieus aan als bij Franz Marc. Dit werk geeft toch al een natuurlijke en rustgevende uitstraling weer.

Onderzoek - Digitaal 6.2.

Het volgende onderzoek is het proberen combineren van de kleurvlakken van Franz Marc in het bloemenpatroon. Hierbij worden de geometrische vormen van Franz Marc hergebruikt in dit werk. Door deze vlakken te combineren wordt geprobeerd op eenzelfde sfeer te bekomen. Bij de bloembladeren is er een interessant kleurenpallet en het ewwwventueel uitwerken van de nerven. Verder is er een combinatie van verschillende gekleurde vlakken die nog geen samenhang bevatten die in de werken van Franz Marc wel terug te vinden is.

Onderzoek - Digitaal 6.2.

Bij dit onderzoek is er op zoek gegaan naar een gelijkaardige schilderwijze zoals Franz Marc. Door gebruik van verschillende penselen bekom je verschillende technieken. Hierbij heb je anderzijds ook een onderzoek naar het vermengen van verschillende kleuren in ĂŠĂŠn vlak. De tweede en de laatste zijn met het zelfde penseel gemaakt en geven de textuur van een droog penseel weer.

Het volgende onderzoek is een wasbeer die in abstracte vormen in opgedeeld en zich in een abstracte omgeving bevindt. Vervolgens zijn er 3 kleurstudies gemaakt in de kleurenpatronen die Franz Marc gebruikt. Je ziet hier 3 opties waarbij steeds een ander vlak rondom het figuur donkerder is andere kleuren bezit. De derde afbeelding leek het meest harmonieuze werk door zijn evenwicht in kleuren.

Onderzoek - Digitaal 6.2.

Hierna werd in een bepaald penseel verschillende kleurschakeringen verwerkt in het werk. Hiernaast werden er ook zwarte omlijningen toegevoegd die zich met sommige vlakken vermengden. Hierbij zijn sommige accenten in een witte tint gelegd in de lichtere vlakken. In de wasbeer bevindt zich een onderverdeling door onderbroken lijnen te gebruiken. De vlakken zijn in dit werk te donker en het zwart overheerst. Als we deze vlakken meer kleur zouden geven is dit een goed startpunt voor de uiteindelijke versie van Bloem 1 uit drieluik.